et reg n ni ost eg n mn hmasawnna thar vol - 33/221 ... thar/2018/june/ht-02-06-2018.pdf · fice,...

4
Hmasawnna Thar ( A n I n d e p e n d e n t d A I l y n e w s p A p e r ) ___________________ Regd. No. RNI - 40917/89 | Postal Regd. No. MNP - 67 ___________________ Estd. 1984 dC/CCpur : 03874-234234 sp/CCpur : 03874-236747 police staon : 03874-202248 sp Ctrl. room: 03874-233239 dist. Hospital Casualty : 03874-233370 Fire Brigade : 8974 147 799/ 8258 057 887 / 8974 103 600 sp Hotline number: 7085-256-377 GAS NEWS BUNGMUAL INDANE GV Booking: 6/5/18 Delivery: 2/6/2018 Time:9am - 12pm Stock: 306 Hmasawnna Thar Vol - 33/221 | Churachandpur | email : [email protected] | Phone: +91-3874-236846 | Rs 6/- per copy Thlado (june) 02, 2018 InrInnI (saTurday) GAS NEWS Agency : SAS Booking :18th. April. , 2018 to 8th. May, 2018 delivery :02-06-2018 (sAt) Time : 9AM - ll stock stOCK : 600 @rate:Rs. 812/- NEWS TOMKIM CHANCHIN LAKTAWI Liensangvung Award CCPur: Manipur board hnuoia Pawl 10 exam a HSA member hai laia nuh- mei le pasal mark hmu in- sang tak hai kuomah Lien- sangvung Award, 2018 pek dinga inbuotsai mek a ni a. Hi le inzawm hin HSLC Exam, 2018 a HSA member mark hmu \ha le dawng thei ding han June 3, 2018, 4:00PM chenin Pu H. Zaneisang, Rengkai Vengpui le Pu L. Ruoivel Pangamte, Rengkai Road, Rengkai hai kuomah Marksheet xerox copy le phone number peklut ding a nih. Award hi June 4, 2018, 3:30PM in inhlan a ni ding a nih. LPG man Rs. 51 in a pung CCPur: Churachandpur a chun thlaisuongna (LPG) refilled Cylinder man Rs. 812/- a ni tah. Hi dungzui hin LPG Gas man pungna hi Rs. 51 zet a tling phak. A pung hma hin Rs. 761 a nih. Football Trial selection CCPur: KSO, CCPur District chun Minerva Football Club, Punjab le \ hangruolin June 12, 2018 khin Peace Ground, Tui- bong, CCPur-ah U-13, U-15 le U-18) Football Trial selection nei an tih. Hi trial selection a \hang nuom han KSO Of- fice, KIC Complex, Tui- bong-ah June 8-10, 2018 inkar sung 11AM-3PM inkarin Reigstration fee Rs. 100 pe a lak thei ning a tih. Registration form lak ding hin Aadhar Card (original le Xerox copy), Birth Certificate (Origi- nal & Photocopy) bakah passport thlalak 2 peklut a \ul. JSY/JSSK sum sem sunzawm pei CCPur: District Hospi- tal, CCPur a OPD build- ing sawng chunga CMHT Counter hmunah nuhmei nau nei hai kuoma \hang- puina JSY/JSSK sum sem hlak chu sem sunzawm pei a ni a. January le February, 2018 haia nuhmei nau nei hai kuoma JSY/JSSK sum sem a ni hnungin vawisuna inthawk hin March, 2018 chena nuhmei nau nei hai ta dingin pawisa sem nawk ning a tih. JSY/JSSK sum la ding hai chun document kim taka chawi ding a nih. ThanGKo 1. Pu s. darthang, (80) f/o Tv. James Lalrawng- bawl, SI (CISF), Bible Hill, Rengkai, CCPur chu zani khan Stroke natna leiin a thi a, June 2, 2018 hin Rengkai thlanmuolah a ru- ong vuiliem ning a tih. Puhai: |hiek(Pakhumnate) 2. Pu suonkhawpau singson (66) s/o Lawma Singson, Lungthulien, Pherzawl Dist. chu kum 7 lai zunthlum (diabetes) leia enkawl a ni hnungin zani (01/06/2018, 6:15pm) khan Lungthulien-ah a thi a, Bethel, CCPur-ah Thlân\ hut siem ning a tih. Stevia plant chingna dingin MoU ziek niin a hril CCPur: Lok Sabha MP hlui Ms Kim Gangte chun, Manipur-a loneitu han Kani (Poppy) ching an tawpsan a, fakzawngna \halem an nei theina ding ngaituona in Ministry of DoNER, AYUSH le ICAR han Stevia Biotech Private Limited leh Memorandum of Understanding (MoU) an ziek niin a hril. Hi thu hi zanita chanchin lakhawmtu hai an hmupui huna Ms Kim Gangte in a hril a nih. Ms Gangte chun, Manipur tlangram bielah hmatieng Stevia Plant ching a ni thei- na dingin DoNER Ministry a Director le Seceretary an hmupui ta thu hrilin Lonei- tu hai ngaiven dingin a fiel. Stevia Plant hi Chini (sugar) neka a let 300 vela thlum lem a ni a, sienkhawm zunthlum (Dia- betes) invawi hai ta dinga \ha le zero calory bakah lung (heart) tiengpanga ding khawma \ha a ni thu Ms Gangte chun a hril. Stevia Plant hi Para- guay a in\an niin Europe ramsung hmun tum tumah Pepsi, CocaCola \hangin theitui tum tum siemnaa Chini aiin 30% an hmang ta nia hril a nih. Tlangram tui intling thei lona le \awlna hmuna a \ha nuom nia hril a ni bawk a, phun/ tu a nia inthawk thla 3 sunga sik nghal thei, kum khatah vawi iemanizat sik thei a ni a, vawikhat phun hi kum 4 sung ring thei nia hril a ni bawk. Manipur tlangram hi Stevia chingna dinga \ha a ni leiin sawrkarin a khap Kani (poppy) chieng nekin Stevia plantation hi nasa taka thaw dingin Ms Kim Gangte chun loneitu hai a fiel a, hi thila ding hin Manipur-ah Stevia Biotech >>sunzawmna phek 4-ah 6:30AM-7:30AM sun lampui khar ding ImPhal/CCPur: Su- preme Court in Manipur-a Fake Encounter case tam tak um hai laia kum 2000 a Airport bula Malom hmuna Police Commando le Assam Rifles \hangruol han Ksherimayum Inaocha Singh le midang 9 an kaph- lumna chungchang sui din- ga thupek an suo dungzuiin vawituk hin CBI a Special Investigation Team chun Juine 2, 2018, 6:30AM- 7:30AM inkar suichiengna an nei ding a ni a. Hi le inzawm hin vawituk zing dar 6:30 a inthawk 7:30AM inkar sung Malom hraw thleng lampui haia motor inlawn hrim hrim phal a ninaw ding a nih. Hi thua hin Imphal West DC chun hi hun sunga dingin Section 144 Cr.P.C a puong a nih. Hi thil tlungna hmun hi CCPur le Imphal infepaw- na Tiddim Road a Malom Boroi Makhong, Bus Wait- ing Shed bul a nih. President in Manipur a Sports Uni- versity hmasatak remtina a pek neW delhI/ImPhal: President Ram Nath Ko- vind chun zani khan Na- tional Sports University Ordinance, 2018 remtina a pek a, May 23, 2018 huna Union Cabinet in thut- lukna a lo siem dungzuiin, Imphal-ah Manipur Sports University hmasatak ding chu sukpuitling ni tang a tih. National Sports University Ordinance, 2018 hi August 10, 2017 huna Lok Sabha a National Sports University Bill, 2017 phar leh inzulna neia siem a nih. Sports University thar ding hi hun danga la um ngai lo, a hmasatak ding le ‘specialised University’ ding a ni a, hi University hin sports sciences, sports tech- nology, sports management le sports coaching haiah sports le inzawma inchukna sukhmasawnin dawmsang a ta, Sports University chu disciplines tum tuma thlang bikhai ta dingin ‘National Training Centre’ ni bawk a tih. 2014 kumbul khan Sports University thu hi Fi- nance Minister in 2014-15 Union Budget a phar laiin a thuhrilna-ah a hrillang hmasatak a, hi University puitlingna ding hin Mani- pur sawrkar chun Koutruk, Imphal West district-ah 325.90 acres a lien hmun a pek a nih. University hin Manipur state sung chau ni lovin, India rampum huopin sports activities tum tum sukhrat in, national le inter- national level chenah India mihai sports tlur-ah a dawm- sang dinga ti a nih. Sports University hi induong a ni dan tak chun, sports dawm- sangna el khelah, sin khawm tamtak a la siem ding niin ei thu dawngna chun a hril. Pherzawl District Aiting Rs. 1.90 Crore man zawr-inchawkna ding MoU an ziek Ginger Festival-cum-Business Session 2018 ra suok a Nih: Th Shyamkumar ImPhal: Pherzawl dis- trict siemthar hlawk ta dinga a hmasatak ding le 1st State Level Ginger Fes- tival-cum-Business Session 2018 ra suok hmasatak ti thei dingin, India sawrkar hnuoia undertaking pak- hat MSTC Ltd (Kolkata) le Pherzawl District Agro Producers Development Society han June 1 khan, Horticulture and Soil Con- servation Minister Mr Th Shyamkumar office ah Aithing Rs. 1.90 Crore man zawr-inchawkna ding Memorandum of Under- standing (MoU) an ziek niin DIPR thusuokin a hril. Thla hmasak el April 20-a 1st State Level Gin- ger Festival-cum-Business Session nei zo a inthawka thla khat khawm tling hman lo ah, PDAPDS aiawin Mr VL Keivom le MSTC Ltd, Branch Manager, Guwahati, Mr Soukat Das han MoU in- remna suoi an kei thei a nih. “Organizer haiin thil an bawzui a nih ti sukchieng- na, Pherzawl le Chura- chandpur district-a Aithing zawr suokna ding market \ha/mumal naw em em, det taka a telpuia zawrna ding um nawna harsatna phuhrukna dinga market linkage hmasatak ti thei dingin Manipur sawrkar Horticulture Department hmalakna hlawtlingna khawm a nih” tiin official thusuok chun a hril. Horticulture Minister Mr Th Shyamkumar-in a office chamber, New Secretariat-a chanchinbu mihai an hmu- puinaa a hril dan chun, April 20-a Parbung-a 1st State Level Ginger Festival cum Business Session le inzawma follow up program ah, Hor- ticulture and Soil Conserva- tion Department le Manipur Organic Mission Agency (MOMA) haiin Aithing za- wrna ding an zawngna hmal- akna zarin hi hun hi ei tlung thei a nih tiin a hril. PDAPPDS le MSTC Ltd (Kolkata), Ministry of Steeel, Government of India hai inremna dungzui chun, MSTC Ltd hin Aiting or- ganic farming-a ching met- ric tone 1, 000 chu Kg.1 ah Rs.19 peiin, Rs. 1.90 crore man an chawk ding a nih. Hlawtlingna ropuitaka ngaiin, Horticulture Minis- ter Pu Shyamkumar chun, tlangrama losinthawtuhaiin, abikin Pherzawl district-a Parbung khuo mi haiin sum hnar \ha tak an nei theina lampui siem theia um hi law- mum a ti thu a hril a. Horti- culture and Environment de- partment chun district dang haiah khawm hienga thaw ding hi an zawng pei ding thu a hril bawk. MOMA Mission Direc- tor Mr K. Debadutta Sharma hril dan chun, ni tinin losin- thawtuhai a inthawkin ni khatah Kg.32 pei, thla khat sungin inchaw khawl a ta, chu chu June 20 a inthawkin vuongnain a hung phur ding a nih. Aithing hi lak zo a ni phat, farmer hai chu MSTC Ltd company web portal-ah inzieklut (register) in, an bank account ah pawisa a hung thawn pek pei ding a nih, tiin a hril. MSTC Ltd chun an web portal (website) a in- thawkin Aithing hi an zawr sawng ve nawk pei ding a nih. A hril dan chun, MSTC Ltd hin farmer, mimal le pawl tamtak, an compnay website-a in registered hai a inthawkin an chawk hlak a. Aithing (le thil dang) an chawk dinghai chu testing thaw hnunga inchawk hlak chau niin a hril. Chun, Aithing hi Chura- chandpur town chena phur tlung a ngai a, chu phur- man ruok chu Aithing neitu hai mawphurna niin a hril. Company-in Churachan- dpur-a mi chu vuongnain Kolkata chen a phur tlung nawk ding a nih. Mr Sharma chun, Aith- ing quality a \haa regular taka an supply zing thei ding chun, a biel mipui, losinthawtuhai ta dingin zawrna ding market nghet, kum tamtak hmatieng dai ding ‘market linkage’ a um thei ding a nizie a hril bawk. Organic products hieng Aieng, Rengthei, add hai khawm \ha thaka ching zing thei chun a market khawm siem pei thei a ni ding thu thafan deuvin a hril bawk. MoU zieknaa hin Mr JC Ramthanga, IAS, Principal Secretary (Horticulture and Soil Conservation), Mr K. Kipgen, Director, Horticul- ture and Soil Conservation le Dept. officials hai, Pherzawl le CCPur district-a farmer hai khawm an \hang. (DIPR) DESAM volunteers han buoina an siem ImPhal: Democratic Students’ Alliance of Ma- nipur (DESAM) volun- teers hai chun an thil ph<t sawrkarin a ngaiven pek naw leiin, zani zingkar dar 11:30 AM vel khan Manipur Olympic House, Khuman Lampak, Imphal hmuna National Sports University (NSU) Administrative block office hmangruohai suksie in buoina an siem. DESAM volunteers hai chun Administrative Block TV sets, computers, Tables, Chairs le tukver hai an suksiet. DESAM chun >>sunzawmna phek 4-ah ILP drafting committee-ah Muslim \hang dinga phut IMPHAL: May 23, 2018 huna Mani- pur sawrkarin ILP le inzawma ‘Bill for Protection of Manipuri People’ state level drafting committee a siemna-ah Muslim hnama mi repre- sentatives ruot ve dingin All Manipur Muslim Organisations Coordinating Committee (AMMOCC) in an ph<t. Manipur sawrkar spokesperson Thon- gam Biswajit chun drafting commit- tee siem thu hi May 31, 2018 khan a puonglang a, committee chu an hmatieng inhmu khawm an ta, Mani- pur Assembly Monsoon Session huna phar hman dingin draft Bill an siem ding thu a hril bawk. Hi le inzawma an President Mo- hammad Jalal hminga AMMOCC in thusuok an siemna a chun, “Manipur sawrkarin Manipur mihai humhimna dinga draft bill siemtu ding drafting committee an dina hin Manipur state sunga 30 lakh vel um Pangan com- munity (Muslim) representatives ruot ve ni raw hai seh” tiin a hril. Draft- ing committee a hin Manipur state sunga hnam tum tum representa- tives an \hang a \ul a, members han inpawna \ha tak hnuoia bill an draft chun tukhawmin sawisel thei nawng an tih. Manipur sawrkarin Muslim hnam representatives a ruot naw hi a suksuol lientak a nih tiin AMMOCC thusuok chun a hril. AMMOCC chun CM Pu Biren Singh kuomah hi thu hi an intlun a, CM chun representa- tives ruot pek dingin a tiem niin ei thu dawngna chun a hril. Hmelhrietlo han pasal pak- hat an kaphlum CCPur: May 31, 2018 zan dar 9:30 vel khan Churachan- dpur district sunga Khous- abung area-ah pasal pakhat chu an ina khum chunga a in lai pasal pahni han an kap hlum niin ei thu dawngna chun a hril. Kap hluma um hi Ngamginkhol (28), s/o Seithang of Siloijang Vil- lage a ni a. Pasal pahni ina va lutin a luah silaiin vawihni an kap nia hril a nih. Police thusuokin a hril danin Ngamginkhol hi a nuhmei Veineithiem @ Bembem (26) le an naupa kum 5 mi pakhat le an puhai in Khousabung (House No. 132) a khawsa, mi pakhat Senpu an ti Ina bufa a fe, bu an fak zo an zuk inzam had- am laiin mi \henkhatin kawt an hung kik a, in neitu Senpu hin kawt a va hawng pek a, chu hunah hmelhrietlo pahni hung lutin Mr Ngamginkhol hi a zal laiin silaiin a bawk-ah vawihni ankap niin a hril. Hi thiltlung le inzawm hin Police chun case an regis- tered a, a ruong Postmortem thaw a ni hnungin a sunghai kuta pekdawk ni tain ei thu dawngna chun a hril. (MNU) LLB zo thar CCPur: Tv. Samuel Lal- rochan, s/o Pu C. Thant Khawbung chun BA, LLB (Hons) 10th Semester (fi- nal) result suokah 65.6% hmuin hlawtlingna a chang. Tv. Samuel Lalrochan hi Amity University- a LLB inchuk le zo a nih. A hlawtlingna hi ei chanchinbu chun a lawm- pui hle. Karnataka ministry suklien ding; LS polls-ah JD(S)-Cong \hangruol ding BenGaluru: Karna- taka a JD(S)-Congress coalition sawrkar chu hun- gtlung ding June 6, 2018 hin ministry suklien ning a tih. Hi le inzawmin zani khan Karnataka CM HD Kumaraswamy le Congress President Rahul Gandhi han inbiekna an nei a, thu- neina insemruol dan, ‘pow- er sharing’ thuah thutawp siemin, 2019 Lok Sabha election huna khawm JD (S) le Congress chun \hangruol dingin inremna an siem. Zanita Mr. Rahul le Mr. Kumaraswamy an inbiena dungzuiin, JD(S)- Congress coalition sawrkar chu Mr. Kumaraswamy in kum 5 sung CM niin inrawi a tih. Inbiekna an nei huna chun Karnataka CM hlui Siddaramaiah le Lok Sabha a Congress leader Mallikar- jun Kharge hai khawm an \hang. Party pahni in inremna an nei dungzuiin Congress in Home, Irrigation, Banga- lore City Development, In- dustry and Sugar Industry, Health, Revenue, Urban Development, Rural Devel- opment, Agriculture, Hous- ing, Social Welfare, Forest and Environment, Labour, Law and Parliamentary Affairs, Science and Tech- nology le IT/BT portfolios hai chang an ta, JD (S) in Finance, Excise, Informa- tion, Intelligence, Public Works Department, Power, Cooperation, Tourism, Ed- ucation, Transport le port- folios dang \henkhat chang ve thung an tih. Congress le JD (S) chun ‘coalition Coordination and Monitor- ing Committee’ khawm an siem a, CM hlui Siddara- maiah chu Chairman dinga ruot a ni a, members dingin Kumaraswamy, Paramesh- wara, Siddaramaiah, Venu- gopal le Danish Ali hai ruot an ni bawk. Coordina- tion committee hi sawrkar hmalakna tinrengah thu- neina vawrtawp neitu ning a tih. PRJA in an Convenor insuo dingin ImPhal: Irom Chanu Sharmila in party an din thar le Erendro Leichomba in party Convenor nia an rawi, People Resurgence and Justice Alliance (PRJA) chun jail a intang mek an Convenor insuo dingin sawrkar an ph<t. PRJA Joint Secretary hminga thusuok an siemna a chun, an Con- venor Erendro Leichomba indik lo taka an manna thua hin CSOs le pawl tum tum \hangruol dingin an fiel a, an Convenor chu warrant boa man niin, dan in phalna a pek bak (darkar 6 neka tam) Imphal Po- lice Station custody-ah a um thu an hril bawk. Erendro Leichomba in social media a video a thedar ang thaw ve midang chu insuo vawng an ni tah a, Magistrate khaw- min video hai chu buoina siem nuom leia an thedar a ni naw thu a hril ta bawk. Mani- pur sawrkarin video thedartu nekin a video siema thilsuol thawtu hi a man lem ding a ni a, elected members le thuneitu han mipuihai rawl hi ngaiin Erendro Leichom- ba hi buoina iengkhawm siem zawm lova an insuo ding a nih tiin PRJA thusuok chun a hril sa bawk.

Upload: others

Post on 14-Mar-2020

6 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Et Reg N NI ost eg N MN Hmasawnna Thar Vol - 33/221 ... Thar/2018/June/HT-02-06-2018.pdf · fice, KIC Complex, Tui-bong-ah June 8-10, 2018 inkar sung 11AM-3PM inkarin Reigstration

Hmasawnna Thar( A n I n d e p e n d e n t d A I l y n e w s p A p e r )

___________________ Regd. No. RNI - 40917/89 | Postal Regd. No. MNP - 67 ___________________

Estd. 1984dC/CCpur : 03874-234234 sp/CCpur : 03874-236747

police station : 03874-202248 sp Ctrl. room: 03874-233239

dist. Hospital Casualty : 03874-233370 Fire Brigade : 8974 147 799/

8258 057 887 / 8974 103 600sp Hotline number:

7085-256-377

GAS NEWS

BUNGMUAL INDANE GV Booking: 6/5/18Delivery: 2/6/2018Time:9am - 12pmStock: 306

Hmasawnna Thar Vol - 33/221 | Churachandpur | email : [email protected] | Phone: +91-3874-236846 | Rs 6/- per copy

Thlado (june) 02, 2018 InrInnI (saTurday)

GAS NEWS Agency : SASBooking :18th. April. , 2018 to 8th. May, 2018delivery :02-06-2018 (sAt) Time : 9AM - till stockstOCK : 600 @rate:Rs. 812/-

NEWS TOMkiMcHANcHIN LAKTAWI

Liensangvung Award

CCPur: Manipur board hnuoia Pawl 10 exam a HSA member hai laia nuh-mei le pasal mark hmu in-sang tak hai kuomah Lien-sangvung Award, 2018 pek dinga inbuotsai mek a ni a. Hi le inzawm hin HSLC Exam, 2018 a HSA member mark hmu \ha le dawng thei ding han June 3, 2018, 4:00PM chenin Pu H. Zaneisang, Rengkai Vengpui le Pu L. Ruoivel Pangamte, Rengkai Road, Rengkai hai kuomah Marksheet xerox copy le phone number peklut ding a nih. Award hi June 4, 2018, 3:30PM in inhlan a ni ding a nih.

LPG man Rs. 51 in a pung

CCPur: Churachandpur a chun thlaisuongna (LPG) refilled Cylinder man Rs. 812/- a ni tah. Hi dungzui hin LPG Gas man pungna hi Rs. 51 zet a tling phak. A pung hma hin Rs. 761 a nih.

Football Trial selectionCCPur: KSO, CCPur District chun Minerva Football Club, Punjab le \hangruolin June 12, 2018 khin Peace Ground, Tui-bong, CCPur-ah U-13, U-15 le U-18) Football Trial selection nei an tih. Hi trial selection a \hang nuom han KSO Of-fice, KIC Complex, Tui-

bong-ah June 8-10, 2018 inkar sung 11AM-3PM inkarin Reigstration fee Rs. 100 pe a lak thei ning a tih. Registration form lak ding hin Aadhar Card (original le Xerox copy), Birth Certificate (Origi-nal & Photocopy) bakah passport thlalak 2 peklut a \ul.

JSY/JSSK sum sem sunzawm peiCCPur: District Hospi-tal, CCPur a OPD build-ing sawng chunga CMHT Counter hmunah nuhmei nau nei hai kuoma \hang-puina JSY/JSSK sum sem hlak chu sem sunzawm pei a ni a. January le February, 2018 haia nuhmei nau nei

hai kuoma JSY/JSSK sum sem a ni hnungin vawisuna inthawk hin March, 2018 chena nuhmei nau nei hai ta dingin pawisa sem nawk ning a tih. JSY/JSSK sum la ding hai chun document kim taka chawi ding a nih.

ThanGKo 1. Pu s. darthang, (80) f/o Tv. James Lalrawng-bawl, SI (CISF), Bible Hill, Rengkai, CCPur chu zani khan Stroke natna leiin a thi a, June 2, 2018 hin Rengkai thlanmuolah a ru-ong vuiliem ning a tih. Puhai: |hiek(Pakhumnate) 2. Pu suonkhawpau singson (66) s/o Lawma Singson, Lungthulien, Pherzawl Dist. chu kum 7 lai zunthlum (diabetes) leia enkawl a ni hnungin zani (01/06/2018, 6:15pm) khan Lungthulien-ah a thi a, Bethel, CCPur-ah Thlân\hut siem ning a tih.

Stevia plant chingna dingin MoU ziek niin a hril CCPur: Lok Sabha MP hlui Ms Kim Gangte chun, Manipur-a loneitu han Kani (Poppy) ching an tawpsan a, fakzawngna \halem an nei theina ding ngaituona in Ministry of DoNER, AYUSH le ICAR han Stevia Biotech Private Limited leh Memorandum of Understanding (MoU) an ziek niin a hril. Hi thu hi zanita chanchin lakhawmtu hai an hmupui huna Ms Kim Gangte in a hril a nih. Ms Gangte chun, Manipur tlangram bielah hmatieng Stevia Plant ching a ni thei-na dingin DoNER Ministry a Director le Seceretary an hmupui ta thu hrilin Lonei-tu hai ngaiven dingin a fiel. Stevia Plant hi Chini (sugar) neka a let 300 vela thlum lem a ni a,

sienkhawm zunthlum (Dia-betes) invawi hai ta dinga \ha le zero calory bakah lung (heart) tiengpanga ding khawma \ha a ni thu Ms Gangte chun a hril. Stevia Plant hi Para-guay a in\an niin Europe ramsung hmun tum tumah Pepsi, CocaCola \hangin theitui tum tum siemnaa Chini aiin 30% an hmang ta nia hril a nih. Tlangram tui intling thei lona le \awlna hmuna a \ha nuom nia hril a ni bawk a, phun/

tu a nia inthawk thla 3 sunga sik nghal thei, kum khatah vawi iemanizat sik thei a ni a, vawikhat phun hi kum 4 sung ring thei nia hril a ni bawk. Manipur tlangram hi Stevia chingna dinga \ha a ni leiin sawrkarin a khap Kani (poppy) chieng nekin Stevia plantation hi nasa taka thaw dingin Ms Kim Gangte chun loneitu hai a fiel a, hi thila ding hin Manipur-ah Stevia Biotech >>sunzawmna phek 4-ah

6:30AM-7:30AM sun lampui khar

dingImPhal/CCPur: Su-preme Court in Manipur-a Fake Encounter case tam tak um hai laia kum 2000 a Airport bula Malom hmuna Police Commando le Assam Rifles \hangruol han Ksherimayum Inaocha Singh le midang 9 an kaph-lumna chungchang sui din-ga thupek an suo dungzuiin vawituk hin CBI a Special Investigation Team chun Juine 2, 2018, 6:30AM-7:30AM inkar suichiengna an nei ding a ni a. Hi le inzawm hin vawituk zing dar 6:30 a inthawk 7:30AM inkar sung Malom hraw thleng lampui haia motor inlawn hrim hrim phal a ninaw ding a nih. Hi thua hin Imphal West DC chun hi hun sunga dingin Section 144 Cr.P.C a puong a nih. Hi thil tlungna hmun hi CCPur le Imphal infepaw-na Tiddim Road a Malom Boroi Makhong, Bus Wait-ing Shed bul a nih.

President in Manipur a Sports Uni-versity hmasatak remtina a pek

neW delhI/ImPhal: President Ram Nath Ko-vind chun zani khan Na-tional Sports University Ordinance, 2018 remtina a pek a, May 23, 2018 huna Union Cabinet in thut-lukna a lo siem dungzuiin, Imphal-ah Manipur Sports University hmasatak ding chu sukpuitling ni tang a tih. National Sports University Ordinance, 2018 hi August 10, 2017 huna Lok Sabha a National Sports University Bill, 2017 phar leh inzulna neia siem a nih. Sports University thar ding hi hun danga la um ngai lo, a hmasatak ding le ‘specialised University’ ding a ni a, hi University hin

sports sciences, sports tech-nology, sports management le sports coaching haiah sports le inzawma inchukna sukhmasawnin dawmsang a ta, Sports University chu disciplines tum tuma thlang bikhai ta dingin ‘National Training Centre’ ni bawk a tih. 2014 kumbul khan

Sports University thu hi Fi-nance Minister in 2014-15 Union Budget a phar laiin a thuhrilna-ah a hrillang hmasatak a, hi University puitlingna ding hin Mani-pur sawrkar chun Koutruk, Imphal West district-ah 325.90 acres a lien hmun a pek a nih. University hin Manipur state sung chau ni lovin, India rampum huopin sports activities tum tum sukhrat in, national le inter-national level chenah India mihai sports tlur-ah a dawm-sang dinga ti a nih. Sports University hi induong a ni dan tak chun, sports dawm-sangna el khelah, sin khawm tamtak a la siem ding niin ei thu dawngna chun a hril.

Pherzawl District Aiting Rs. 1.90 crore man zawr-inchawkna ding MoU an ziekGinger Festival-cum-Business Session 2018 ra suok a Nih: Th Shyamkumar

ImPhal: Pherzawl dis-trict siemthar hlawk ta dinga a hmasatak ding le 1st State Level Ginger Fes-tival-cum-Business Session 2018 ra suok hmasatak ti thei dingin, India sawrkar hnuoia undertaking pak-hat MSTC Ltd (Kolkata) le Pherzawl District Agro Producers Development Society han June 1 khan, Horticulture and Soil Con-servation Minister Mr Th Shyamkumar office ah Aithing Rs. 1.90 Crore man zawr-inchawkna ding Memorandum of Under-standing (MoU) an ziek niin DIPR thusuokin a hril. Thla hmasak el April 20-a 1st State Level Gin-ger Festival-cum-Business Session nei zo a inthawka thla khat khawm tling hman lo ah, PDAPDS aiawin Mr VL Keivom le MSTC Ltd, Branch Manager, Guwahati, Mr Soukat Das han MoU in-remna suoi an kei thei a nih. “Organizer haiin thil an bawzui a nih ti sukchieng-na, Pherzawl le Chura-chandpur district-a Aithing zawr suokna ding market \ha/mumal naw em em, det taka a telpuia zawrna ding um nawna harsatna phuhrukna dinga market linkage hmasatak ti thei dingin Manipur sawrkar

Horticulture Department hmalakna hlawtlingna khawm a nih” tiin official thusuok chun a hril. Horticulture Minister Mr Th Shyamkumar-in a office chamber, New Secretariat-a chanchinbu mihai an hmu-puinaa a hril dan chun, April 20-a Parbung-a 1st State Level Ginger Festival cum Business Session le inzawma follow up program ah, Hor-ticulture and Soil Conserva-tion Department le Manipur Organic Mission Agency (MOMA) haiin Aithing za-wrna ding an zawngna hmal-akna zarin hi hun hi ei tlung thei a nih tiin a hril. PDAPPDS le MSTC Ltd (Kolkata), Ministry of Steeel, Government of India hai inremna dungzui chun, MSTC Ltd hin Aiting or-ganic farming-a ching met-

ric tone 1, 000 chu Kg.1 ah Rs.19 peiin, Rs. 1.90 crore man an chawk ding a nih. Hlawtlingna ropuitaka ngaiin, Horticulture Minis-ter Pu Shyamkumar chun, tlangrama losinthawtuhaiin, abikin Pherzawl district-a Parbung khuo mi haiin sum hnar \ha tak an nei theina lampui siem theia um hi law-mum a ti thu a hril a. Horti-culture and Environment de-partment chun district dang haiah khawm hienga thaw ding hi an zawng pei ding thu a hril bawk. MOMA Mission Direc-tor Mr K. Debadutta Sharma hril dan chun, ni tinin losin-thawtuhai a inthawkin ni khatah Kg.32 pei, thla khat sungin inchaw khawl a ta, chu chu June 20 a inthawkin vuongnain a hung phur ding a nih. Aithing hi lak zo a ni

phat, farmer hai chu MSTC Ltd company web portal-ah inzieklut (register) in, an bank account ah pawisa a hung thawn pek pei ding a nih, tiin a hril. MSTC Ltd chun an web portal (website) a in-thawkin Aithing hi an zawr sawng ve nawk pei ding a nih. A hril dan chun, MSTC Ltd hin farmer, mimal le pawl tamtak, an compnay website-a in registered hai a inthawkin an chawk hlak a. Aithing (le thil dang) an chawk dinghai chu testing thaw hnunga inchawk hlak chau niin a hril. Chun, Aithing hi Chura-chandpur town chena phur tlung a ngai a, chu phur-man ruok chu Aithing neitu hai mawphurna niin a hril. Company-in Churachan-dpur-a mi chu vuongnain

Kolkata chen a phur tlung nawk ding a nih. Mr Sharma chun, Aith-ing quality a \haa regular taka an supply zing thei ding chun, a biel mipui, losinthawtuhai ta dingin zawrna ding market nghet, kum tamtak hmatieng dai ding ‘market linkage’ a um thei ding a nizie a hril bawk. Organic products hieng Aieng, Rengthei, add hai khawm \ha thaka ching zing thei chun a market khawm siem pei thei a ni ding thu thafan deuvin a hril bawk. MoU zieknaa hin Mr JC Ramthanga, IAS, Principal Secretary (Horticulture and Soil Conservation), Mr K. Kipgen, Director, Horticul-ture and Soil Conservation le Dept. officials hai, Pherzawl le CCPur district-a farmer hai khawm an \hang. (DIPR)

DESAM volunteers han buoina an siem

ImPhal: Democratic Students’ Alliance of Ma-nipur (DESAM) volun-

teers hai chun an thil ph<t sawrkarin a ngaiven pek naw leiin, zani zingkar dar

11:30 AM vel khan Manipur Olympic House, Khuman Lampak, Imphal hmuna National Sports University (NSU) Administrative block office hmangruohai suksie in buoina an siem. DESAM volunteers hai chun Administrative Block TV sets, computers, Tables, Chairs le tukver hai an suksiet. DESAM chun >>sunzawmna phek 4-ah

ILP drafting committee-ah Muslim \hang dinga phutIMPHAL: May 23, 2018 huna Mani-pur sawrkarin ILP le inzawma ‘Bill for Protection of Manipuri People’ state level drafting committee a siemna-ah Muslim hnama mi repre-sentatives ruot ve dingin All Manipur Muslim Organisations Coordinating Committee (AMMOCC) in an ph<t. Manipur sawrkar spokesperson Thon-gam Biswajit chun drafting commit-tee siem thu hi May 31, 2018 khan a puonglang a, committee chu an hmatieng inhmu khawm an ta, Mani-pur Assembly Monsoon Session huna phar hman dingin draft Bill an siem ding thu a hril bawk.

Hi le inzawma an President Mo-hammad Jalal hminga AMMOCC in thusuok an siemna a chun, “Manipur sawrkarin Manipur mihai humhimna dinga draft bill siemtu ding drafting committee an dina hin Manipur state

sunga 30 lakh vel um Pangan com-munity (Muslim) representatives ruot ve ni raw hai seh” tiin a hril. Draft-ing committee a hin Manipur state sunga hnam tum tum representa-tives an \hang a \ul a, members han inpawna \ha tak hnuoia bill an draft chun tukhawmin sawisel thei nawng an tih. Manipur sawrkarin Muslim hnam representatives a ruot naw hi a suksuol lientak a nih tiin AMMOCC thusuok chun a hril. AMMOCC chun CM Pu Biren Singh kuomah hi thu hi an intlun a, CM chun representa-tives ruot pek dingin a tiem niin ei thu dawngna chun a hril.

Hmelhrietlo han pasal pak-hat an kaphlum

CCPur: May 31, 2018 zan dar 9:30 vel khan Churachan-dpur district sunga Khous-abung area-ah pasal pakhat chu an ina khum chunga a in lai pasal pahni han an kap hlum niin ei thu dawngna chun a hril. Kap hluma um hi Ngamginkhol (28), s/o Seithang of Siloijang Vil-lage a ni a. Pasal pahni ina

va lutin a luah silaiin vawihni an kap nia hril a nih. Police thusuokin a hril danin Ngamginkhol hi a nuhmei Veineithiem @ Bembem (26) le an naupa kum 5 mi pakhat le an puhai in Khousabung (House No. 132) a khawsa, mi pakhat Senpu an ti Ina bufa a fe, bu an fak zo an zuk inzam had-am laiin mi \henkhatin kawt an hung kik a, in neitu Senpu hin kawt a va hawng pek a, chu hunah hmelhrietlo pahni hung lutin Mr Ngamginkhol hi a zal laiin silaiin a bawk-ah vawihni ankap niin a hril. Hi thiltlung le inzawm hin Police chun case an regis-tered a, a ruong Postmortem thaw a ni hnungin a sunghai kuta pekdawk ni tain ei thu dawngna chun a hril. (MNU)

LLB zo thar

CCPur: Tv. Samuel Lal-rochan, s/o Pu C. Thant Khawbung chun BA, LLB (Hons) 10th Semester (fi-nal) result suokah 65.6% hmuin hlawtlingna a chang. Tv. Samuel Lalrochan hi Amity University- a LLB inchuk le zo a nih. A hlawtlingna hi ei chanchinbu chun a lawm-pui hle.

Karnataka ministry suklien ding; LS polls-ah JD(S)-Cong \hangruol ding

BenGaluru: Karna-taka a JD(S)-Congress coalition sawrkar chu hun-gtlung ding June 6, 2018 hin ministry suklien ning a tih. Hi le inzawmin zani khan Karnataka CM HD Kumaraswamy le Congress President Rahul Gandhi han inbiekna an nei a, thu-neina insemruol dan, ‘pow-er sharing’ thuah thutawp siemin, 2019 Lok Sabha election huna khawm JD (S) le Congress chun \hangruol dingin inremna an siem. Zanita Mr. Rahul

le Mr. Kumaraswamy an inbiena dungzuiin, JD(S)-Congress coalition sawrkar chu Mr. Kumaraswamy in kum 5 sung CM niin inrawi a tih. Inbiekna an nei huna chun Karnataka CM hlui Siddaramaiah le Lok Sabha a Congress leader Mallikar-jun Kharge hai khawm an \hang. Party pahni in inremna an nei dungzuiin Congress in Home, Irrigation, Banga-lore City Development, In-dustry and Sugar Industry, Health, Revenue, Urban

Development, Rural Devel-opment, Agriculture, Hous-ing, Social Welfare, Forest and Environment, Labour, Law and Parliamentary Affairs, Science and Tech-nology le IT/BT portfolios hai chang an ta, JD (S) in Finance, Excise, Informa-tion, Intelligence, Public Works Department, Power, Cooperation, Tourism, Ed-ucation, Transport le port-folios dang \henkhat chang ve thung an tih. Congress le JD (S) chun ‘coalition Coordination and Monitor-ing Committee’ khawm an siem a, CM hlui Siddara-maiah chu Chairman dinga ruot a ni a, members dingin Kumaraswamy, Paramesh-wara, Siddaramaiah, Venu-gopal le Danish Ali hai ruot an ni bawk. Coordina-tion committee hi sawrkar hmalakna tinrengah thu-neina vawrtawp neitu ning a tih.

PRJA in an Convenor insuo dingin

ImPhal: Irom Chanu Sharmila in party an din thar le Erendro Leichomba in party Convenor nia an rawi, People Resurgence and Justice Alliance (PRJA) chun jail a intang mek an Convenor insuo dingin sawrkar an ph<t. PRJA Joint Secretary hminga thusuok an siemna a chun, an Con-venor Erendro Leichomba indik lo taka an manna thua hin CSOs le pawl tum tum

\hangruol dingin an fiel a, an Convenor chu warrant boa man niin, dan in phalna a pek bak (darkar 6 neka tam) Imphal Po-lice Station custody-ah a um thu an hril bawk. Erendro Leichomba in social media a video a thedar ang thaw ve midang chu insuo vawng an ni tah a, Magistrate khaw-min video hai chu buoina siem nuom leia an thedar a ni naw thu a hril ta bawk. Mani-pur sawrkarin video thedartu nekin a video siema thilsuol thawtu hi a man lem ding a ni a, elected members le thuneitu han mipuihai rawl hi ngaiin Erendro Leichom-ba hi buoina iengkhawm siem zawm lova an insuo ding a nih tiin PRJA thusuok chun a hril sa bawk.

Page 2: Et Reg N NI ost eg N MN Hmasawnna Thar Vol - 33/221 ... Thar/2018/June/HT-02-06-2018.pdf · fice, KIC Complex, Tui-bong-ah June 8-10, 2018 inkar sung 11AM-3PM inkarin Reigstration

Hmasawnna Thar2 Thlado (june) 02, 2018 InrInnI (saTurday) arTICle/healTh & emPloymenT neWs

Editorial Boardlalmalsawm sellate: Editor& Publisherroding l. sellate: Jt. Editor ramditum ralsun: Asst. EditorJoseph Joute: Co-Editorlalsansuok pulamte :Sports lalruotlien dulien: Computer AssistantEdited & Published by Lalmalsawm Sellate at HT Office, Lighthouse Lane, Churachandpur and Printed by him at Lamka Super Printer, Vengnuam, Hiangtam Lamka, CCPur, Manipur.

Editorial

VAWISUN THUPUI“Thu khel chu hrildar naw la, hrietsuol kuomah sie naw rawh. Thil suol thaw dingin mipui chu i zui ding an nawh; rorelna chu sukkhawhlo dinga mipui chu herhmang dingin thu i hril ding an nawh; - Exodus 23:1

Secondhand Smoke (SHS)Dum (tobacco) a inthawka siem hawp chi, hmuom chi le fak chi hi a tam hle a, ei sum seng rawnna pawl tak a ni ring a um. Hiengang thil hawp tam, huom tam le fa rawn bik rambunghai chu ram pasie (third world countries) le rambung in\hanglien mek (developing countries) hai an nih tiin research thaw-tuhai chun an hril. Ei ram, India khawm hi rambung in\hanglien mekhai laia \hangsa ve ei nih. Hawp le hmuom thaw hi ei la tam hle. Hi taka inthawk khawm hin research thawtuhai thu hril hi an dik ngei a nih ti chu a fiein a chieng ur el a nih. Hawp le hmuom thilhai hi thaw zawngsak thei a ni leiin intem sin lo hi a \hapa tak a nih. Zohnathlakhai lai khawm hawp le huom chi hran hran hai hi a langsar em em a, a hre lo um nawng ei tih. Company hran hran han hawp thei ding, hmuom thei ding le fak thei dignin an siem suok tam em em a, chi dang dangin an siem a, a \hat nawzie hrie inlakhawm ei thaw sup sup el a nih. Hiengang thil inchawknaa ei sum hmang hi a tam em em a, bufai mana ei hmang nekin hiengang thil inchawknaa ei sum seng hi a tam lem el thei a nih. Ei awi naw a ni chun nitina hawp le hmuom thila ei sum seng kha ziek ngeiin hang inchik vawng inla, thla khat hnun-gah hang belkhawm inla ei hrietchieng el ding a nih. Hnam dang le company dang dang han an la siem der lo Tuibur Zohnathlak han ei siem suok ve a. Hi thil khawm hi company hran hran han duma inthawka thil an siem suok hai ang thova mihriem hriselna tawkpawi thei a nih. Tuibur a ni leia a \hat bikna a um chuong naw a, company siem tobacco product danghai ang tho a \ha lo a ni leiin insukhmu chi a ni nawh. Amiruokchu, ei insukhmu a, nunghak le tlangval tuibur hmuom an um pha chu, “tribal manam name” an ti hlak. Hieng sa khawm hin in-phalamna chang hrie lovin ei la hmuom tho tho hlak. Duma siem thil hai hi a fa der lo, a hawp der lo le a hmuom der lo hai ta dingin a rim a nain, a sie em em a, tuibur rim ang thova na le hrat a nih. Hi lei hin hawp le hmuom thaw hlak mi ei lo ni chun mihai umnawna hmuna thaw hi a \ha a, mi bengvar le hawihawm hlawna a nih. Mimal thil le mimal za-lenna a ni tlat leiin thaw naw ro tia hang inkhap hmak el chi hlak a la ni naw a (ei society sungah), hi lei hin a thaw han a hmun le a hun chu ei hriet le nei a \ul a nih. Dawr, hotel, meeting-na le vantlang pungkhawmna hmuna dumkhu la hawp hlut hlut chu a tulai ta naw a, mimawl le mi \hing hlawna a ni tah. Hawp le hmuom sungah hin iem a um a, iengang chiein am ei taksa ta dingin a \ium a ti hi ei la hri-etchieng naw em em el hi a pawi a nih. Ei hrietchieng naw leiin mi tam takin ei lo addict hman a, a \hat nawzie ei hang hrietchieng meu chun sim le bansan hmak harsa ei lo ti hman der ta hlak a nih. Chuleiin chieng taka hawp le huomin ei taksa a suksiet thei dan hi ei chik a, mithiemhai inchuk, hmu suok le hri-et suok tasa hai hi hmang \angkai puma ei bansan hi a hun ta takzet a nih. Dumkhu hi a \ha naw hle ti chu a chieng sa a nih. Hi lei hin dumkhu lakah ei insie fihlim a \ul a nih. Dumkhu ei hawp naw lei ela ngai\hat le ngaimuonga um ding ei ni nawh. Dumkhu hawp hlak haia inthaw-ka suok dumkhu hi \i a la um zuol bik a nih. Hi thil hi doctor-hai hriet suok le hmu suok thar a nih. Dumkhu hawp han an dumkhu hawp khu, an bau le an hnarkuo haia inthawka an insuoktir hlak dumkhu hi ‘second-hand smoke’ (SHS) an ti chu a nih. SHS hi a \ha naw bik zuol leii dumkhu hawp hlak hai bul hnaia um lo hi tum tlat ding a nih. Dumkhu hawp hlak hai bulah ei um chun an Secondhand smoke hai hip lut ei ta, a hawphai nekin ei thawhla lem ding a nih ti hi hriet tlat a, ngaimaw hle ding a nih. A la hrie lo an um chun hril hriet mawl mawl ding an nih. Kum tinin World Health Organisation (WHO) huoihawtnain May 31 chu “World No Tobacco Day” a hmang a ni hlak. Manipur-a khawm May 31, 2018 khan hmun hran hranah “Tobacco breaks hearts” ti thupuia hmangin world No Tobacco Day hi uluk taka hmang a nih. Global Adult Tobacco Survey (GATS) report dungzuiin Manipura hin kuva le dum fa pawl hlak mi 100 peiah 38.6 percent, Cigarette hawp hlak 4.3% le Pan Masala fa 4.3% an um a, nitina tobacco thaw hlak 40.7 percent, a thaw ngai der lo 40.2%; a hmaa thaw hlak 4.7% le a chang changa thaw hlak 14.5% an um. Bandana Devi, State Mission Director, NHM, Manipur hril danin Manipur-ah Secondhand Smok-ers 75% an um. Hi lei hin ei hriselna ngirhmun a der-thawng hle a nih. Secondhand smoke leia thil hung um thei hai chu, Cancer, Heart attack, Heart failure, Arrhythria (Lungphu inrang taluo or lungphu muong taluo or lungphu mumal lo), stroke, lung sinthaw suk-buoi, heart attack nei theina chance/risk a suksang, thisen fe lai a sukinhnak thei, thisen zam tuomtu a suksiet thei, thi thut theina chance/risk a suksang thei hlak tihai an nih. Hieng a ni lei hin secondhand smoke hi \i hle ding or SHS lakah inveng fihlim ding a nih.

Iem eI ChanG an Ta maW?“No hate is dark enough to overshadow the extend of my love for my people and

my country; no force is strong enough to divert me from my purpose and my endeavor to take this country forward”- (l) Indira Gandhi.

~ Rev.Dr.Robinson.S.Zote

may n i 28 , Thaw\anni zan , e i chanchinbu Hmasawnnathar-a inchuon ding ‘ei \hangmaw bawk’ ti thupui hmanga thusep ka ziek m>k, a hmawr kan b^wk t^wm \ep ah, ka whatsapp ah message a hung l<t a. Chu message ka zuk en chu, ami barakhai chieng kher el ! Chawp le chilin ka thusep ziek chu ka t^wpsan a, iemani chen chu ka ngaituo n^’n kil le kap a dap ruoi a; mumal lo deuin ka um a. Thuvar-in ‘Hit the iron when it is hot’ (ngh^k lovin a hun laiin thaw rawh) a lo ti ang deuvin tuva ei thupui ‘Iem eI ChanG an Ta maW? ti khi ei hun tawng m>kin a zir >m leiin ka hung p<tpui r>k chawt el a nih. Pastor tisa mi, piengthar lo, mi ngaituo um; Pathien thua dang inn^l, mani kuong lo ding nawr le pawlitiks inhnik, hnam le khawtl^ng thil buoipuia thusep ziek sen hlak, mi chapo, \awng\aipui ngai tia mi hril p^wl an um zeu zeu ni mei a tih. An \awng ka hriet thawi vuot vuot khawm an um. Mi \henkhathai mi sawis>lna chu an dik khawm a ni thei ie. Chuong anga mi titu le mi ngaituhai chun, an mi hmu d^n an hril a ni ve el a, theida rak chi ah khawm ka ruot chuong nawh. A san chu, ringnaa kalchawina kawnga hin inp^kna n>kin hrilsietna hin a mi khal ng$l lem hlak nia ka hriet leiin. Ka hril le ka ziek naw ding ni^wm tak, hnam politiks chungch^ng d^m hi ka hrilin ka ziek n^wk hlak. A san chu, khawlai ram khawm ni sien, hnam a dam naw chun, sakhuona a dam khawsuok chuong ngai naw nia ka hriet lei a nih. Hnam hi ei ditthlangnaa ei put a ni nawh a, siemt<’n ei nina dinga ami ruotp>k a ni lei a nih. Hnam fe kh>la thlarau mi le sakhawmi chu mi ngaituoum tak a ni kei chun ka ring. Ei tulai thil umzie hin ami barakhaih hle! Ri hlimum ei hriet zo chau a, (L) Rev. Ngamlalchawl inr<mna hla, ‘a siet nawna (hrim) a um nawh’ ti kha ei thunawn ah an chang n^wk tah! Ieng tak am ei chang an ta maw? India ram nuhmei Prime Minister hmasatak, fam Pi Indira Gandhi \awngbau haw in, hi thusep kakh^wk ding lungrila ngaituo zing pumin, theidana sumpui le tharum thilthawtheina hin, hnam ka lo invawi vena thlarau le ka chanvo, kam zalenna hi mi dangin mi hupde nawhai sien. Hnam pum huopa ei harsatna ka hmu dan \henkhat hang bun dawk ka tih. Hi thusep hin mi \henkhat n^k a lo khel a ni pal chun, anni fei phun ngeiah an in sunb<r tina ning a ta, hi thuziek hlawtlingnaa ngai thei ni ngh^l bawk a tih. 1. hmar Quo Vadis ?: ‘Nang Hmar, khaw tie’m i fe ding?’ Ei fe tumna lampui ei chieng am? Ei lam hraw hi an dik am? Ei tum ramah ei chieng chie maw? |huoitu lulok po ei chieng a, mipui mimir hi ei chieng t^wk naw’m a nih? Ieng movement le revolution khawm ni sien, mipui an hmina an chieng naw chun a puitling thei nawh. Soviet union v^nglaia an thuoitu Mikhail Gorbachev-in ram pawlitiks siem\hatna dinga pawlisy an duong ‘Glasnot le Perestroika policy’ an ti, mipui n^wlpui, pawlitiks-a hrietna nei lo le tum rama chieng lo an tamna hmunah ram kalhmang le s<kthl>k an dik thei ngai nawh ti a hriet leiin, mipui nawlpui pawlitiks-in an thiltum le kalchawi dan ding zalen taka hril hriet beipui an thl^k a . Ekonomiks \hatnawna ah ram kalchawi an f<kin a fel thei nawh. Depdena hr$ invawiin sumhn^r \hatna zawngin, a \hi b> chin an buoi hlak a nih ti hre zingin Perestroika, f^k le d^wn zawngna kawnga hmasawnna sirbi thar a hung in hnik pui kha a nih. Hi thil hi Soviet union-in sietpui sienkhawm, democracy rim an nam a , Cold war t^wpna dinga sirbi pawimaw tak a hung ni ta pei a nih. Hmar hnam t>lpui hin, ei tum ram, ei fe tumna le ei lampui hraw m>ka hin ei chieng am? Bul \an indik hi a pawimaw. Hi thila hin mipuihai ei chieng naw a ni chun, ‘Ka rawn fang leh hmana kan \uanna tl^ng’ ti hla angin, duthus^m le mang ram ah ei la ch>ng zing n$ng a tih. Aw nang Hmar, khawtiem i fe ding ? 2. hmar Cold War: Britain Prime Minister hlui, Sir Winston Churchill, pa rorum tak chun, ‘Hringnun ah vawikhat char ei thi thei, pawlitiks-a ruok chu vawi tam ei thia vawi tam ei hring n^wk hlak’, a lo ti ang deuvin, ei hnam khawm hi, pawlitikal movement-ah vawi tam tak ei thi tah. Ei movement sukhring le sukhr^tna dingin, ram ei suok a, mi tam takin an hringna hlutak an ch^n a, annihai hrietzingna dingin Martyrs Ni ( May 16)-ah hnam pumin ei inser hlak ani kha. Ei demand sukpuitling-na dingin ei demand area ah sawrkara thuneina cheltuhai leh inbiekna vel tam ei nei hnungin Sinlung Hills Council a pieng m>k a. Memorandum of Settlement khawm Mizoram Congress sawrkar leh ziek fel a ni tah bawk a. Hnam sipai 103 lai zetin an silaihai intungin,

Central Training Institute (CTI) Sesawng, Mizoram ah ropui taka l^wml<tna hunser khawm, April ni 13, 2018 khan ei nei a ni kha. A thlanawk May ni 16 khan, Saikawt, Churachandpur hmunah State level Hmar Martyrs Day inser niin, Mizoram Home minister chu khuolliena \hangin, ri hlimum, thu lawmum, beiseina k^wl a >ng ding chau rawm ei sawn leh, Pu.Lalropui Famhoite’n muol ami lo liemsan n^wk a. Martyr Ni ei inser a inthawk ni 12 a liem \hat hma’n HPC(D) Chairman chu a nina hl$pp>k a ni thu, Press release-in a hung zui ngh^l a, hril ding a v^ng, lunglam kan vai! Hnam s<ngah Cold war hin zung a keina a s^wt tah ti chu hmai ruol an ta nawh. Ei in hliekhuona puonin ami tuom zo ta nawh . Ei lu ei inkhum leh ei mawng an lang a, ei mawng ei inkhum leh ei lu a d^wk n^wk k<k bawk si. Ieng am hril tang ei ta ? 3. Chemtatte pu syndrome: Chemtattepu syndrome-in ami fang suok tah. Mani nina pawm nuom lovin, ei kut chalin khik kuol ding le intum kuol ding zawngin, mani thiemthu hril dingin ei leili a hr^t a. Chemt^ttepu syndrome hih, a kakh^wk nasa tak a nih. A tuor lo ding chenin an tuor a, a k^ng kai pei, a kang kai pei a; a t^wpa chu sietna t^wpkh^wk an tlun a nih kha. Mihriem famkim lo ei ni ang hrimin, thaw \hat le thaw suol, thaw f<k le thaw \hel ch^ng chu nei vawng mei ei tih. Tukhawm a famkim ei um si nawh. Pakhat te khawm ei um nawh. Intum intuo n>kin, mani mawphurna a nina ang taka l^k ngam le phur ngam hi huoisenna indik a nih. USA President hlui Bill Clinton kha, Monica Lewinsky leh an uiret thu khawvelin a hriet hnung khawma, a ip tlat leiin, President a nina a inthawka peithlakna ding ‘Impeachment’ chu saipui lamlawn, dang ruol lo angin a fe mup mup a. Amiruokchu, huoisen takin Chemtatte pu ang nilovin, mani nina le mawphurna pawmin, khawvel hmu le hriet ah, “I have an affair with Monica, which is not proper’’ (Monica le hin inlaichinna tirdakum tak kan nei ngei el) tia khawvel hrieta a hei inpuong zet khan chuh, a thaw fuk thl^wt. America mipui za ah sawmruk neka tamin an lunginsiet letling a, a peithlakna ding Impeachment process chu a ch^wl ta rup el a ni kha. Hotu le \huoituhai, an mawphurna, a rinum am an hawi t^’m, a ni ang anga an pawma an hmasawn ngam hih, \huoitu \ha inkh$na \ha tak a nih. 4. a ch^ng ch^ng sikhlawk ah: Thutak chu kawtthlerah a tlu am an tah aw ? A var le a thiemin to an inchu a, an v>t le hrie tl^wm taphawt an \awng huoi ti ang el in, a ngaina hre deu le, a ziek kh>l a, a tak ram hmu phak chin haiin \awngbau an insuo \ha nuom der lova, kut inkuongkuoa an um nasan ding ^wm ka ngaituoin, ‘a ch^ng ch^ng sik hlawk ah’ ti thuvar an hriet kar a ni ^wm de aw ? tina lungril keiah a pieng hlak. Ieng thil am ei tuok ta leh ? |hanghar a hun. Mitdel le nas>thai hrietthei khawpin ei hnam hin thing le ruo inn^wt vanglai hun a tawng m>k a ni hih. A ch^ng ch^ng sik hlawk ding ei ni chun, ei hnam lawng int^wl pei dan ding le a fe peina ding lem chu ka d^wn ngam ta nawh. ‘A ch^ng ch^ng sik hlawk’ pawlisi hi b^nsanin , lunginuoi le dawnril takin, d^wk^n k$la titi tl^ng, inr^wn tl^ng le inhril hrietin harsatna tam tak a sutkieng thei. Israel Lal Rehobaoam suksuolna maw ang kha ei phur thei ti hi hriet zing ding anih. 5. I ram hung tlung raw seh: Ei duthusam Hmar ram, suongtuona ram am, a tak ram an chang ding ti chu, leilung le a s<nga thil tinr>ng siemtu chunga Pathien kutah sie phawt ei tih. Iengpo khawm ni sien Pathien ram hi a takin ei hnam ah tlung phawt sien ka ti ngawt el. Ei chungah Lalpa a l^wm a ni phot chun ram chu ei ta a nih. Khawvel history ei b$ chieng chun, ramhai an pieng d^n le insieng d^n tam tak hmu ding a um. Chuonghai laia pakhat chu Israel ram khu a nih. An Prime Minister hlui, David Ben Gurion a \awngbau hin a sukchieng hle. ‘Ram hi thilp>ka dawng el a ni nawh a, ham\hatna le pawlitiks z^ra zuk hmu el khawm a ni chuong bawk nawh. Tangka le rangkachak, tharum hratna hmanga suolsuok el khawm a la ni nawh. |hang um tah, um m>k le la hung um ding hai hih, Jehova (YAHWEH) lungbuo z^wnga taksa, lungril le thlaraua an \hangtl^ngna z^ra pieng a ni lem,’ a lo ti angin; ei lung a lan phu a, ei mit ei meng s<ng phawt chu, a lan hnu nawh. Hun \ha ei la nei. Ei hnam ah le s<ng tin le mimal tinah Pathien ram hung tlung phawt sien. Thawro, indinthar n^wk ei tiu. Takchapa.

29th May 2018.Hmar Run.

Meghalaya hmun \henkhat-ah curfew zamshIllonG: Meghalaya hmuna Them Aew Mawlong area, Shillong a chenghai le Bus drivers hai an in-sukbuoi leiin zani khan buoina lien lem a suok ding vengna in Megha-laya state sung hmun 11-ah curfew zam a nih. Curfew chu thu nawk um hma po sunzawm ning a tih tiin East

Khasi Hills District Deputy Com-missioner PS Dkhar chun a hril a, SSA teachers D.El.Ed examina-tions a \hang dinghai chu curfew in huom naw nih tiin thusuok a siemna a chun a hril sa bawk. Them Aew Mawlong area laia cheng mi \henkhatin zani hmasak zan khan

Bus handyman pakhat an vuok leia buoina chu in\an nia hril a nih. Curfew chun Lum Dieng Jri Police Station le Cantonment Beat House huom sunga localities hai a huom a, buoina suok huna mi 3 an man ti naw chu curfew leia buoina lien-tham taluo a um nawh.

LPG non-subsidised Rs. 48 a sukpungneW delhI: Zanita inthawk khan LPG Non-subsidised chu cylinder pakhat peiah Rs. 48 a sukpung a nih. Sukpung a ni hnungin LPG chu Delhi-ah Rs. 698, Kolkata-ah Rs. 723.50, Mumbai-ah Rs. 671.50 le Chennai-ah Rs. 712.50 haia zawr an nih. Subsidised LPG rate khawm cylinder pakhat peiah Rs. 2.34 a sukpung ve a nih. Subsidized LPG chu sukpung hnungin Delhi-ah Rs. 493.55, Kolkata-ah Rs. 496.65, Mumbai-ah Rs. 491.31 le Chennai-ah Rs, 481.84 haia zawr an nih. Hieng khawpui 4 hai an bawkin districts le states tum tum haia khawm LPG Non-subsidised le Sub-sidised rate hai chu sukpung ve an nih.

Nagaland Govt officials 10 in NScN (K) ta dingin sawrkar sum an divert: NIAGuWahaTI: Nagaland CM hlui TR Zeliang le sawrkar officials han ramhnuoimi \hangpuina dingin sum an pek hlak thu an suina le inzawmin, National Investigation Agency (NIA) chun Nagaland Government officials 10 in NSCN (K) ta dingin sawrkar sum an divert hlak ti hrietsuok a ni tah tiin an hril. Hi le inzawmin NIA chun sawrkar officials 10 hai chu special NIA court, Dimapur-ah chargesheet thar a file khum nawk a, hieng mi 10 hai lei hin NSCN (K) chun sawrkar sum hmangin fundraise a thaw thei a

nih tiin NIA thusuok chun a hril. Hi thubuoi le inzawmin NIA chun Guwahati office-ah 2016 kum khan case (01/2016) a zieklut a, chu hnungin Nagaland \hangsan ramhnu-oimi le gangs han dan lova sum an lak khawm le tax an dawl hlakna thuhai a sui \an a nih. NIA in hi thila inrawlna neia an tum sawrkar officials hai chu nikum le tukum kumbul sung khan a man vawng ta a, NSCN (K) self-styled brigadier Issac Sumi inrawina in dan phal lova tax chu dawl hlak a nih tiin NIA thusuok chun a hril.

Mana um officials 10, Alienba Pangjung Jamir, K. Lashito Sheqi, Tulula Pongen, Vilepral Aja, K. Hutoi Sema, Kekhriesatuo Tep, Purakhu Angami, G. Ikuto Zhimomi, Sang-temchuba le Ketouzo Peseyie hai chu Unlawful Activities (Prevention) Act, 1967 sections 39 le 40 besana thubuoi siem khum an ni a, an reng hin Naga-land sawrkar hnuoia departments tum tuma mawphurna pawimaw tak tak cheltu niin, \henkhat Engineers, Head of Departments le Superintendents an nih.

Army lakna um dingHungtlung ding October 15-23, 2018 inkar sung khin CC-Pur-ah Army ding lakna a um ding a ni a. Hi taka \hang nuom hai ta dingin August 16-30, 2018 inkar sungin on-line registration thaw thei ning a tih. Army lak ding hai chu Soldier GD, Tradesman, Tech-nical, Nursing Asst., Clerk le Storekeeper hai an ni a. General Duty a dingin kum 17 - 21 inkar Trademan, Technical, Nursing Asst., Clerk, Store Keeper a dingin kum 23 chen a thei. Soldier GD a dingin dung insang dan 160 cm; Soldier Clerk/Store Keeper - 160 cm., Sol-dier Technical - 157 cm., Soldier Trademan - 160 cm le Nursing Asst a dingin 157 cm ni a \ul. Thu chieng lem -www.joinindianarmy.nic.in a hmu thei ning a tih.

7th Pay ngenna strike ni 72 a tlingImPhal: AMTUC & AMGEO, Manipur Joint Administrative Council (JAC) hmalakna hnuoia sawrkar thawktu han 7th pay ph<tna a sin chawlsa-na nuorna an nei chu zani khan ni 72 a tling tah. Sin

chawlsana nuorna hi State Academy of Training, Ma-nipur thawktuhai khawmin an zawm ve tah a, zani khan SAT Complex, Taky-elpat, Imphal West District lai \hungbumin nuorna an nei.

Manipur mi 2 heroin leh Ghy-ah manGuWahaTI: Zani khan Guwahati Customs Divi-sion han Ganesh Mandir, Ganeshguri, Guwahati-ah Manipur mi 2 heroin Rs. 1.64 crore manhu leh an man. Mana um hai chu Ganeshguri lai mi In hluoa

khawsa an ni a, an iden-tity hriet a la ni nawh. Gu-wahati Anti drug wing in thubuoi chu an laksawng a, mi 2 hai hi Manipur state a drugs sumdawngna maw-phurtu tak an nih tiin ei thu dawngna chun a hril.

CGST Special Refund Fortnight ImPhal: Commissioner of Central GST, Imphal chun, June 14 chen khin, April 30, 2018 chena a dawng, Refund Claims Ap-plication pending case po po sukfelna ding hun hawng a tih, tiin Jt Commissioner, Central GST, Imphal Com-missionarate thusuok chun a

hril. Tax payer han Refund Application FORM GST RFD-01A an file nuom chun common online plat-form www.gst.gov.in ah file thei a nih a. Print out copy chu lekha pawimaw dang-hai leh Asst Commissioner, SGST Division, Imphal ah peklut thei a nih, tiin a hril.

Agri. -ah Rs. 66 Lakh hmang thei lovin ImPhal: Horticulture tiengin thil thar a thaw mek laiin, Agriculture Depart-ment tieng chu a che fuk naw met niin an lang. Of-ficial thusuokin a hril dan chun, Agriculture Depart-ment chun Centrally Spon-sored Scheme-a hmang ding Rs. 66 lakh chu Depart-ment thawktuhai thiem/fel naw leiin a hmangna dinga hmang thei lo, lak suok thei lovin a um niin a hril. Agriculture depart-ment chauna le a thaw thei naw thilhai chu – hi scheme hminga Bank ac-count hawng, sum hmu zat le hmang danhai zieklutna Public Financial Manage-ment System (PFMS) Portal ah inzieklut thei lona hai hi an nih. Public Financial Man-agement System and zui/hmang thei naw leia hi scheme pawisa hi a them-chang thei naw a nih. PFMS hi sawrkar pawisa pek dan, payments, tracking, moni-toring, accounting, recon-ciliation le reporting hai fel

taka thaw theina a nih. PFMS hi Union Finance Ministry hnuoia Control-ler General of Accounts-in a hlen, Department of Expenditure-in a enkai, fel tak a ni a. Anachu, hmang thei nawna leiin losinthawtu tamtakin an tuor pha ta ding a nih. Director of Agriculture ruok chun, Soil Testing chenin procedure po po zui/thaw vawng a nih a. Pawisa sanction-na ding file khawm Finance Department ah a um ta a, thawktuhai strike leiin a delay mei mei niin a hril. Agriculture Director Rajendro chun pawisa sanc-tion na ding file chu May 5, 2018 khan a process a. State Finance department chun director kuomah, sum hmangna ding approval chu department-in PKVY/SHG/NMSA hnuoiah bank ac-count a hawng naw lei le Public Finance Mangement System Portal ah an zieklut naw leiin a peksuok el thei an naw thu a hrilpek a nih.

Page 3: Et Reg N NI ost eg N MN Hmasawnna Thar Vol - 33/221 ... Thar/2018/June/HT-02-06-2018.pdf · fice, KIC Complex, Tui-bong-ah June 8-10, 2018 inkar sung 11AM-3PM inkarin Reigstration

laKTaWI

3Thlado (june) 02, 2018 InrInnI (saTurday) naTIonal/InTernaTIonal & adVerTIsemenT Hmasawnna Thar

mount Carmel schoolMuolvaiphei, Churachandpur.

Admission OpensFor Class XI arts & science

subject offered:arTs : Pol.Sc, History, Education, Geography, Sociology

sCIenCe : Physics, Chemistry, Biology, Maths, Geography

Details information, prospectus & admission forms are available at School Office during school office hour on all working days.

sd/- Principal(29,30,31,1,2)

N.Korea le S.Korea Han US Summit Thuah HL Meeting Nei

seoul: Kum tamtak unau hmel inhaia indo tah, inzawmkhawm nawk dinga hma la thar nawka kum bula inthawka infepawa inbie paw \an nawk tah North Korea le South Korea chun, an rama remna le muongna hlun a um theina dinga hmalak pei dan ding le, US le NK inbiekna ding thuhai hriltlang dingin Zirtawpni khan High Level Meting an nei nawk tah. Hi HL Meeting hi may thla bula kha nei dinga ti a nih a. Amiruokchu, North Korea theida tak, US le South Korea han Joint Military Drill an nei nawk leia last hour-a a hung \hul kha a nih. Joint Military Drill chu an nei zing a, an zo ni May 25 khan North Korea hotuhai chun South Korea President Moon Jae-in leh an ramri Panmnjom ah an hung inhmupui nawk a nih kha.

Zirtawpnia inbiekna hin a ngatuo tak chu, Korea pahnihai Railways le Road hai sukzawm nawk dan ding, Jakarta Asian Games ah Joint Team tir dan dinghai ti a nih a. Chuong zing lai chun, US-North Korea Summit June 12 nei ngei theina ding ‘kawng le lam’ buotsai ti hai a nih. Korea pahnihai hi an indo hnunga a hmasatakna dingin February khan Pyeongchang Winter Olympic, South Korea ah Joint Ice Hockey Team an khel a nih. Kha Game a inthawk khan Korea pahnihai chu an hung inbiek thei \anin an inhawng \an a. An President hai khawm \um hni lai an inhmu/inbiek nawk hman tah a nih. Amiruokchu, an buoina tak North Korea Nucler bomb thuah ruok chu inremna fumfe tak an la siem thei nawh. North Korea chun a nuclear

b o m b k h a w m ‘ s u k b o vawng’ a huom thu a hril a. Iengtinam, iengtik am a thaw ding, iem a phut let ding tihai ruok chu iengkhawm a la hril nawh a. Korean Peninsula po chu ‘nuclear bomb umlo’ na biela siem a tum thu a hril. Hienglai zing hin remna le muongna umna dinga pawimaw tak US le inbiekna d ing thu khawm ngai pawimaw le bawzui zing a nih a. Kim Jong Un right-hand man Kim Yong Chol chu US President Donald Trump kuomah lekhathawn pe dingin Washington a tlung der tah. Hi hma hin New York ah Secretary of State Mike P o m p e o l e h i n h m u i n inbiekna ding lampui an hriltlang a, June 12 ngeia an inbiek theina ding kawng a um an beisei thu an hril ve ve. Kim Jong Un chun Russian Foreign Minister Sergei Lavrov khawm Pyongyang ah an hmupui a. North Korea-in ‘complete de-nuclearization a um theina dinga hma lak dinga an tiemna chu a ngaiin a la um zing/ngir zing niin a hril pek” tiin KCNA news agency chun a ziek.

Spain Prime Minister Rajoy No-Confidence Vote Boin An BanmadrId: Spain sawrkarna cheltu Popular Party \huoitu le Prime Minister Mr Mariano Rajoy chu, a sawrkar fakruk le hlepruk a nasa taluo tia opposition Socialist Party han an hekna le inzawmin, No-Confidence Motion nei ding ti a nia chu a hne naw ding ti a hriet leiin motion nei lovin an ban. Mariano Rajoy chun, a sawrkarin a hne tah naw tho tho ding a hriet leia inbanna a pek le inruola a thuhrilnaa chun, “Hun kha chen ei ram \huoi thei dinga ka um kha ka lawma, ropui ka tih. Thil umdanah Socialist hai an hrat tho tho ding an tah leiin next Prime Minister ding chu Pedro Sanchez ti a chieng a. Ditsakna kan hlan” tiin a hratnawna a pawm. Spain sawrkar buoina in\anna chu, Popular Party MP tamtakin sawrkar contract lien tak takhai chu an mimal hlawkna le hausakna ding thamna lain an pek suok a. Sawrkar sum le sin an chawkchawrawi nasa taluo tia Socialist Party han an hek a, PM a nina angin a thunun hne nawh tiin an ringzo nawna an hril suok a inthawk a nih. Socialist Party hotu le

Opposition leader Pedro Sanchez chun Mariano chu PM a nina inban el dingin a ngen a. Chuong a ni naw chun No-Confidence Motion putlut an ta, a sawrkar a tlusie tho tho ding a nizie a hrilpek a. PM Rajoy khawmin thil umdan a hriet chieng leiin an ban tah a nih. Parliament ah debate an nei \umin, “Mr Rajoy, inban el rawh. I hun a tawp tah. Inban la No-Confidence Motion khawm hitakah hin tawp a tih. Prime Minister anga i la um zingna hi Spain ta ding chau ni lovin i party ta ding khawmin a hmingsiet thlak an tah” tiin Mr Pedro chun a hril.

Kha hma khan Mr Rajoy hin election koa hnena chang nawk an beisei deu a, no-confidence motion khawm hi pal tlang thei an ring a nih. Tuta Popular party sawrkar hi minority sawrkar a nih a, hnena dingin MP 176 chau Socialist han an mamaw leiin an hne el theina ding chance 67% a um leiin an ban tah a nih. Socialist Party a hung hrat tharna san chu Catalonia bielin independent a ngenna le inzawma sawrkar ngir lai a dona leh, regional party hran hran han an hung thlawp tah bawk leh, Parliament inpui member 350 ah 84 chauh nei a nia chu sawrkar phet

thlukna dinga pawimaw MP 175 chu a hmu thei dan a hung um tah leia PM hi inban a nih. Chubakah MP 5 nei Basque Nationalist Party, 2018 budget khawm Rajoy passed puituhaiin Socialist tieng an hung awn nawk tah pei bawk leh, Sanchez thlawp an tum tah leiin Rajoy ngirhmun chu a dethawng tah a nih. Hienglai zing hin, kar hmasak khan National Court chun, 1999-2005 inkar sunga Popular Party MP hai fakrukna rapthlak tak, sawrkar pawisa le contract tamtak anni mimal hlawkna dinga an lo pek suokhai a

hung phawrlang a. Election campaign pawisa indik naw taka hmangsuolnahai le PP mi le sa 29, treasurer hlui dam, Jail intang dingin an chungthu a hung rel a, Euro 245, 000 fine anchawitir bawk a. PP hming a sie tah em em a nih. Rajoy ruok chun, party sum hmang suolna thil hi iengkhawm a hrietpui naw thu a hril a. Parliament debate ah party sum thuprukna khawm a hrietpui naw thu a hril. “Hi case hin sawrkarna cheltu (members) hai a concern phak ve nawh” tiin hril sienkhawm an party thil thaw a ni leiin inphat thei an ta nawh. Rajoy chun, an party PP a indiknaw taka thawtu corrupted chu tlawmte chauh an nih a. PP hi a corrupted nawh, corruption thaw hlak party an nawh, tiin an party ruok chu nasatakin a \an/hum a nih. “Kan party sungah mi \henkhat corrupt an um ti chu ka ring, anachu, a party PP hi a corrupt nawh” tiin a hril a. Selkaltu hotu Pedro Sanchez chu, “Thuneina inhnar, mimal hlawkna dinga pawty thil hmang \angkai” niin a hril ve.

India le Singapore in thaw tlangna ding thuthlung 8 an ziekneW delhI: Prime Minister Narendra Modi le Singapore Prime Minister Lee Hsien Loong han zani khan Singapore khaw-pui-ah inbiekna an nei a, India le Singapore ram-bung han an thaw tlangna ding thuthlung 8 an ziek. Thuthlung an ziekhai lai chun financial services, public administration, cy-ber security, combating drug trafficking, capac-ity building le training hai an \hang. Inbiekna an nei huna chun India le Singa-pore in inzawmna chi tum tum an neihai an ennawn a, inlaichinna det lem a um theina ding road-map siem in, an inbiek zovin thusuok siemin thutiem an nei bawk. PM Modi chun, India le Singapore inkara sum-dawngna uluk taka en-nawn a ni a, hmabak peiah inzawmna \ha lem nei a, sumdawngna sukhrat dinga inremna siem a nih tiin a hril. Rambung pahni

hai inkarah inpawna \ha lem a um theina dingin ‘air services’ khawm siem\hat dinga ti a ni a, hun hung um pei dingah ennawnna neia la siem changtlung pei ning a tih tiin PM Modi chun a hril bawk. India le Singapore chun ‘digital financial services’-ah inhnikna an nei ve ve a, hi kawnga sin an thaw tlang theina dingin India in ‘data centre poli-cy’ la siem vat a tih. India le Singapore rambunghai hin inring tawkna \ha tak neia inzawmna an siem

a ni a, chuleiin, hmatieng peiah cyber security, ter-rorism le extremism dona kawngah theitawp suoin la \hang tlang pei an tih tiin PM Modi chun a hril. Singapore Prime Min-ister Lee Hsien Loong chun, India in South East Asian market a lut theina dingin Singapore hi a lam-pui, ‘gateway’ ni thei a tih tiin a hril. India le Singa-pore hin technology smart cities le skill development haiah inpawna \ha tak nei-in hma an lak tlang hlak a, rambung pahnihai inlaich-

inna hi kawng dang dangin la thlung nghet pei a tih tiin Mr. Lee Hsien Loong chun a hril sa bawk. Zani zantieng khan Mr. Lee Hsien Loong in PM Modi inza suklangna a thlaithleng a buotsai an kiltlang. PM Modi chu Singapore President a chengna Istana-ah ropui taka lo lawmlut a nih. PM Modi chun Singapore President Halimah Yakub khawm inbiekpuina neiin, Nanyang Technological University a kan bawk a, hi University a inchuklai stu-dents hai thupui tum tum hmangin a hohlimpui tawl. Zan hunah PM Modi chun India ram \huoitu hai laia international forum a key-note address hril hmasatak ni dingin, ‘18th Shangri La dialogue’-ah keynote ad-dress a hril. Asia rambung 3 haia inzin PM Modi le a team chu programme an siem lawk dungzuiin vawisun hin New Delhi hung pan nawk an tih.

Nipah virus leia thei fak insum dingin

neW delhI: Kerala a Nipah Virus inleng mek leia mi 16 zetin an thipui tah le inzawmin, zani khan Delhi sawrkar chun mipuihai fim-khur dinga hrilin thurawn a siem. Delhi mipuihai chu thei hrim hrim an fak ding a ni chun fimkhur taka en-fie hmasa dingin a hril a, Theihai (Mango) \il lem chu a thei hram chun fa lo dingin sawrkarin thurawna chun a hril. Khawsik ser ser annawleh, khawsik le ring ngar neihai chu an hmatien-ga doctor rawn dinga ti an ni a, khawsik le inzawm natna hrim hrim chu doctor rawn loa damdawi faa inenkawl lo dingin Delhi sawrkar thusuok chun a hril.

Haryana-ah nuhmei consta-

ble 1,000 le SI 73ChandIGarh: Hary-ana sawrkar chun a state sunga Women Police Sta-tions hai sukhratna dingin nuhmei constable 1,000 le Sub-Inspector (SI) 73 a lak thar. Hi le inzawma Haryana DGP in a hril dan chun, Haryana state sun-ga nuhmeihai himna chu sawrkar ngaipawimaw tak a nih tiin a hril. Haryana a dingin women helpline number 1091 siem ning a ta, hi number hi Police Headquarters a inthawk enkai ding niin, khawlai hmuna khawm nuhmei han harsatna an tuok chun an himna dingin police han sin thawng an tih tiin DGP chun a hril sa bawk.

FcRA enkaitu ding ‘online Analytical tool’ launchneW delhI: India ram sunga pawl tum tum han For-eign Contribution (Regula-tion) Act hnuoia foreign fund an dawng le an hmang dan fel lema enkaitu ding ‘online analytical tool’ Home Min-ister Rajnath Singh in zani khan a launch. Online analyt-ical tool hi website fethlenga hmang ning a ta, organisa-tions han an fund dawng dan le an hmangna indik tak awlsam lemin a suklang ding a nih. Hi le inzawma Home Ministry in thusuok a siemna a chun, FCRA, 2010 hnuoia fund hrim hrim indik taka dawng a nih ti le a hmangna hai chu dan ang tlap an nih ti hrietchieng thei ni tang a tih tiin a hril. Online analytical tool website chu huopzau taka induong a ni a, website enkawlna, ‘dashboard’

a khawm ‘Public Finan-cial Management System’ fethlengin FCRA hnuoia registered organisations hai Bank accounts linked vawng an ni a, banks trans-action khawm a hun le hmun pei (real-time basis) a suklang ni tang an tih. Home Minister chun ‘Ana-lytical Tool’ ensinna a nei a, Ministry officials han hlawtling taka an sin an zo leiin a lawmpui thu a hril.

India ramsunga hin FCRA registration nei or-ganisations 25,000 vel an um mek a, hieng organisa-tions hai hin 2016-17 kum sung khan ramdanga in-thawk fund Rs. 8,065 crore an dawng a nih. Online an-alytical tool launch-na hun hi Mr. Rajiv Gauba, Direc-tor (IB); Mr. Rajiv Jain, DG (NIC); Ms. Neeta Verma le Ministry of Home Affairs officials han an uop.

Ruo, thli le \ek tla-ah mi 14 an thi

PaTna: Bihar state sung hmun tum tumah May 31, 2018 zanril lai khan ruo nasataka s<ra \ek tamtak a tla leiin mi 14 in thina an tuok bakah midang 8 vel an hliem. Motihari district-ah mi 4 thiin mithi an tam tak a, midang 10 hai chu Muzaffarpur, Darbhanga, Samastipur, Kaimur le Gaya districts haia mi an nih. Ruo chu thlipui le in-thuo a ni leiin thingkung a zung pumin tamtak a phawi a, electric ban m<t thlu in transformer a suksiet bawk leiin, zani khan dis-tricts tam takah meivar an hmu naw a, ruosur le thli chun R>l tlan ding khawm

a nghawng sa bawk. Bihar Chief Minister Nitish Ku-mar chun mithihai a s<nna thu puongin luongman Rs. 4 lakh seng pek dingin a puong. Ruo le thli chun th-lai khawm tamtak a suksiet a, Met Department chun Bihar hmun tum tumah ruosur darkar 24 sung a lan zawm ding niin a hril. Andhra Pradesh a khawm ruosur, thlihrang le \ek tla leiin mi 7 vel thiin midang 3 an hliem niin ei thu lakna chun a hril. Nara-saraopeta, Sattenapalli, Phirangipuram, Muppalla le Mandal, Guntur District haiah ruosur le thlihrang a nasa deu nia hril a nih.

Pistol 22 manmalda: Malda district, West Bengal-ah zani khan police han Naldubi area laia In pakhat sungah 9mm pistol ngawt 22 le sumfai Rs. 80,000 an man. Pistol le sumfai manna In chu a nei-tu Bihar mi le labour sin-thaw Akram in a hluo a ni a, police hai chun ralthuom le sumfai le inzawmna neia ringhla mi 9 an man sa bawk. Pistol-hai chu khaw-laia inthawka laklut am ti le a neitu indik tak hriet an la ni nawh a, uluk taka suich-iengna nei ning a tih tiin Superintendent of Police Arnab Ghosh chun a hril.

Banks pangngai takin sin an thaw nawk tah

neW delhI: Banks thawktu han an thil ph<t \henkhat leia rampum huopa darkar 48 sung strike an nei hnungin zani khan an sin an sunzawm nawk a, Banks hai pangngai taka sinthaw nawk niin, an strike hun hi thla tawp a ni leiin, thla thar hlaw lak ding Public Sector Banks (PSBs) tum tum haiah cheque cleared lo 80 lakh vel a um nia hril a nih. Banks strike huoihawtu

chu PSBs 21, old genera-tion private sector banks 13 foreign banks 6 le regional rural banks 56 haia inthawk Banks thawktu 10 lakh vel an nih. Banks Association in May 5, 2018 a pay revision an nei \umin Banks thawk-tuhai hlaw 2% chau sukpung dingin an rel leia thawktu-hai chu lungawi lo an ni a, Banks thawktuhai hlaw chu November, 2017 daia kha ennawn ding a ni tah.

Temple-a bomb sukpuoktu IM 5 damsunga intang dinginPaTna: 2013 kuma Bodh Gaya, Bihar hmuna Maha-bodhi temple a bomb suk-puoktu Indian Mujahideen (IM) members 5, Umer Sid-diqui, Azharuddin Siddiqui, Hauser Ali, Mujibullah An-sari le Imtitaz Ansari hai chu zani khan NIA Special Court, Patna in damsunga jail intang dingin thiemnaw an changtir. Court rorelna

inrawitu chu Judge Manoj Kumar Sinha a ni a, bomb puokna thu suitu NIA team chun July 7, 2013 khan mi 5 hai chu an chargesheet khum ta a nih. Mahabodhi temple a chun bomb 12 kam a ni a, bomb sukpuoktuhai tum tak chu hi templa a In-dia mi le foreign pilgrims, abikin Buddhist sakhuo zui-tuhai that a ni a, bomb an

kam hai laia 10 chau a puok a nih. Chu huna bomb puok \um chun Monks 2 \hangin mi 5 an thi a, bomb puok lo 2 hai chu Security Forces bomb squad team han puok thei lo dingin an siem. Bodh Gaya temple hi ‘Unesco World Heritage site’ a pu-ong le kum 2,500 vel liem-tah a Buddha in ‘enlighten-ment’ a changna a nih.

Helpawl chetna-ah mi 4 an hliem

srInaGar: Zani khan Jammu and Kashmir-ah helpawl han hmun pahni-ah grenade an sukpuok a, CRPF jawan 2 \hangin mi 4 in hliemna an tuok pha. Helpawl chetna hmasa lem chu Pulwama district, South Kashmir hmunah a ni a, zani zingtieng khan PDP MLA Mushtaq Shah a chengna In-ah grenade an denglut a, vangnei thlak takin hmangruo iemanizat a suksiet ti naw chu hringna

chan le hliem an um nawh. Bomb dengluttu chu mi 2 Bike a inphur an nih. Bomb puok le inruolin Security Forces le state police \hangruolin MLA chengna In chu an venghim a, team \henkhatin dappui an thaw zawm nghal bawk a, bomb dengluttuhai ruok chu man an ni nawh. Mushtaq Shah hi Tral bieltu MLA a ni a, ama hi Jammu and Kash-mir hmuna BJP le inzawma sawrkar Peoples Democrat-

ic Party (PDP) legislator a nih. MLA In a grenade den-gluttuhai chu an lan puong nawh. Zani bawk chawhnung tieng pang khan helpawl tu pawl tak am ti hriet lo han Khanabal, Anantnag district a CRPF patrolling team grenade hmangin an bei a, CRPF jawan 2 le civil mi 2, an rengin mi 4 in hliemna an tuok. Hliemhai chu hospital a enkawl mek an ni a, an nghirhmun a der-thawng taluo naw niin a en-kawltu doctors han an hril. Bomb puok zovin CRPF team han dappui an thaw nghal a, thuchieng lem ng-hak mek a nih.

ED in Sterling Biotech hmangruo Rs. 4,700 cr manhu a man pek

neW delhI: Enforce-ment Directorate (ED) chun, Gujarat \hangsana pharmaceutical company ‘Sterling Biotech’ in bank-ing fraud Rs. 5,000 crore anghu a nei an suina le inza-wmin zani khan Rs. 4,700 crore anghu hmangruo an man pek niin an hril. ED chun hi company hi CBI in FIR a thelut dungzuia Pre-vention of Money launder-ing Act, (PMLA), 2002 dan hmanga a sui a ni a, zanita hmangruo an manhai chu

Mumbai le Ahmedabad haia mi an nih. Sterling Biotech in banking fraud a nei le inza-wmin, CBI chun company Directors Chetan Jayantilal Sandesara, Dipti Chetan Sandesara, Rajbhushan Om-prakash Dixit, Nitin Jayanti-lal Sandesara le Vilas Joshi bakah Chartered Accoun-tant Hemant Hathi le Anup Prakash Garg hai thubuoi an siem khum tah a, hi bank-ing fraud a inrawlna nei tu tak am la hrietchieng lo

CBI FIR a chun mi \henkhat zieklang sa an ni bawk. Ster-ling Biotech chun Rs. 5,000 crore anghu loan chu 2008 le 2009 kum haia Andhra Bank a inthawka a lak a ni a, December 31, 2016 chen khan loan rul lo le NPA a sie tah Rs. 5,383 crore a la nei a, hi le inzawmin Janu-ary 13, 2018 khan ED chun Andhra Bank Director Garg le November, 2017 khan Delhi hmuna sumdawngtu hausa Gagan Dhawan hai an lo man ta bawk.

Kerala LDF convenor dingin Vijayaraghavan

ThIruVananThaPuram: Kerala ruling Left Demo-cratic Front (LDF) Conve-nor dingin zani khan CPI-M \huoitu A. Vijayaraghavan ruot a nih. Mr. Vijayaragha-van chun kum 12 sung zet hi mawphurna lo chel tah le a hriselna a \ha tawk naw leia chawlsan nuom ta Mr. Vaikom Viswan a in-

thawk mawphurna lasawng a tih. Mr. Vijayaraghavan chu Communist Party of India-Marxist (CPI-M) State Secretariat in LDF Convenor ding hin rawtna a siem phawt a, zani khan LDF meeting neia hi thu hi chai nawka Convenor mawphurna chel ding hin namnghet nghal a nih. Mr. Vijayaraghavan hi Rajya Sabha member hlui a ni a, Delhi-ah khawsa in CPI-M party sin \ulhai a phursuok hlak a, Kerala CPI-M in state sunga an party inrawi dinga an ph<tna leia nikum a Kerala a insawn a nih.

1993 Mumbai bomb blast a inrawl 1 mannaVsarI: 1993 kuma Mumbai khawpuia bomb sukpuokna a inrawlna nei Ahmed Lambu of Navsari-Valsad coastal area, Gu-jarat chu zani khan Guja-rat Anti-Terrorism Squad (ATS) han an man. Mum-bai a bomb puokna thu hi Central Bureau of Investi-gation (CBI) in an sui a ni a, hi hma met khan Ahmed hi a \hang ngei a nih ti an

hrietchieng tah le Interpol in ‘lookout notice’ an suo khum tah a nih. Ahmed hin luman Rs. 5 lakh a nei a, ama hi dan phal lova ralthuom a sumdawngna a khawm inrawlna nei a nih. March 12, 1993 huna Mumbai khawpuia bomb puok \um khan mi 257 in thina an tuok bakah midang 713 in hliemna an tuok pha a nih.

Thautui man sukhnuoi nawk

neW delhI: Thautui man \um thum sukhnuoina dingin zani khan petrol 6 paise le diesel 5 paise suktlawm nawk an nih. Thautui man chu ni tina ennawn le international oil rates dungzuia sukpung le suktlawm pei a nih. Thau-tui man suktlawm hnungin Delhi-ah petrol litre khat peiah Rs. 78.35 kha Rs. 78.29 le diesel Rs. 69.25 kha Rs. 69.20 haia zawr an ni tah. Thautui man hi districts le states tum tuma local sales tax le VAT dungzuiin an ang nawh.

Page 4: Et Reg N NI ost eg N MN Hmasawnna Thar Vol - 33/221 ... Thar/2018/June/HT-02-06-2018.pdf · fice, KIC Complex, Tui-bong-ah June 8-10, 2018 inkar sung 11AM-3PM inkarin Reigstration

Hmasawnna Thar4 EntErtainmEnt / SportSThlado (june) 02, 2018 InrInnI (saTurday)

sun ZAWMnA.......

rGG FOOtBAll MeMOrIAM 2018 Venue : Public Ground, Churachandpur.

Group-StageResult : 1st June, 20181. Muvanlai 2-0 Zenhang Lamka YC. 2. Konsham FC 1-1 Anpak FC

FixtuRes : 2nd June 2018United Chikim Federation v/s Headquar-

ter SC - 12:00 pm.

* Muvanlai Athletics le Zenhang Lamka YC hai chu Group F ah winner le runners-up an nina angin knockout round an lut ve ve a. Anpak FC khawm Group G ah Knock-out round an lut.

Dope test failed leiin Sanjita chanu provisionally a suspended; S.chanu chun cho let a tumneW delhI: India-Manipur weightlifter le Commonwealth Games champion vawihni lo ni tah Ms.Sanjita Chanu Khu-mukcham (24) chu dope test thawn naah damdawi hmang phal lo a taksaa hratna damdawi Testos-terone hmu a ni leiin In-ternational Weightlifting Federation (IWF) chun a suspended (provisionally). S. Chanu chun dope test failed a intumna le inzawm hin ama tieng thawsuol iengkhawm a neinaw thu hrilin, damdawi khap ieng-khawm fak ka neinaw thu a hril a, national federation le \hangruolin suspended-a a umna hi a cho let (chal-lenge) ding thu Zirtawpni khan a hril. Ms S. Chanu hin tulai hnai a Gold Goast a Com-monwealth Games um a khan women’s 53kg cate-gory-ah Gold medal a lak

a nih. IWF in Chanu sus-pended a ni thu an puong le inzawm hin Indian federa-tion top officials hai chun S. Chanu hi \anin, thil in-diklo um ni dinga an ring thu an hril. IWF report hril danin test result ah damdawi khap hmu a ni a, anti-doping rule bawsietna leiin provisionally in suspended a nih tiin a hril a nih. Dope-test chungthuah thiemnaw inchangtir a ni chun kum 4 sung suspend-

ed ning a ta, suspended a hung ni chun tukum Asian Games a \hang theinaw ding bakah 2020 Tokyo Olympics games khawm a \hang theinaw ding a nih. Weightlifting a dope offender tamna pawl laia \hang ve a ni leiin India hi International fed-eration watchlist a \hang a ni a. World Anti Doping Agency report dungzuiin kum 2016 a India Athletes dope tests failed 60 hai laia 14 hai chu thilrik dawmh-rat (weightlifters) an nih.

S. Chanu dope test re-slt hi May 15 a kha hung tlung a ni a, hi lei hin In-dian Weightlifting Federa-tion (IWLF) chun national camp la suoksan hri dinga an hril leiin Manipur tieng a hung kir ta a. Weightlift-er dang hai chu tuhin SAI Centre, Shilaroo, Himachal Pradesh-ah training an la nei me a nih. IWLF Secretary Gen-eral Sahdev Yadav chun, dope sample hi nikum November thlaa Anaheim, US a World Champion-ship hmaa lak dai ta niin a hril a, result tuta hung suok chau chu an hrietthiem naw hle thu, sample lak hnun-gin World Championship November thlaa neiah a \hang bakah April thlaa Commonwealth Games-a \hangin Gold a lak nawk bawk a. Iengleia hieng thil hi tlung am a nih ti an sui-zui ding thu le ‘B’Sample

test ngen ning a ta, result suok hnungah lawyer ruoi-in case hi an bawzui ding thu a hril. Chanu hin thiem a chang ngei a beisei thu a hril bawk. IWLF chun Chanu chunga thil thlung hi an ringhla a nih. Tulai hnai el khan Ms Chanu chun inthikna an-nawleh ama suksiet nu-omna leia hieng ang thil a tlung nawna dingin train-ing camp-a a room sungah CCTV inbun dingin ngen-na khawm a lo siem ta a nih. S. Chanu hi Asian Games preparation fund-ing hmu dinga Sports Ministry in Target Olym-pic Podium Scheme (TOP scheme) list a siem laia \hang a ni a, sample ‘B’ dope test a hung fail nawk a, thiemnaw inchangtir a ni chun list a inthawk thaibo a hung \ul ta bawk ding a nih.

French Open:

Rafael Nadal le Simona Halep hai third round an lutParIs: French Open khel mekah Rafael Nadal chun Ningani khan an khingpui Argentina mi Guido Pella chu 6-2, 6-1, 6-1 a hnein third round a lut. Nadal hi champion vawi 10 a lo ni ta a, tuta \um hin cham-pion ni nawk thei dinga beisei laia mi a nih. Nadal hi kum 2015 khan Novak Djokovic in quarterfinals-ah a lo hne a, kum 2016 khan a kutring nat leiin a lo inhnukdawk a nih. Next round-ah France mi Rich-ard Gasquet inkhelpui a tih. British number one Kyle Edmund chun Hun-gary mi Marton Fucsovics 6-0 1-6 6-2 6-3 a hnein third round a lut a, next round-ah Italy mi Fabio Fognini inkhelpui a tih. Crotia mi third seed Marin Cilic chun Poland mi Hu-bert Hurkacz 6-2 6-2 6-7 (3-7) 7-5 hnein third round a lut a, next round-ah

America mi Steve Johnson inkhelpui a tih. Chun Fifth seed Juan Martin del Potro chun Julien Benneteau 6-4 6-3 6-2 a hne in third round a lut bawk. South African sixth seed Kevin Anderson chun Uruguay mi Pablo Cuevas 6-3 3-6 7-6 (7-5) 6-4 a hnein third round a lut a, round nawkah Ger-man mi Mischa Zverev inkhelpui a tih. Chun, Aus-tria mi seventh seed Domi-nic Thiem chun Greece mi Stefanos Tsitsipas 6-2 2-6 6-4 6-4 a hnein third round a lut bawk. Nuhmeiah World No. 1 Simona Halep bakah third seeded Garbine Muguruza le champion vawihni lo nit

ah Maria Sharapova hai khawm straight set-a an khingpui hai hnein third round an lut tawl. Sharapova hin 50th ranked Croatia mi Donna Vekic 7-5, 6-4 in a hne a, Muguruza hin French mi wild-card a khel Fiona Ferro chu 6-4, 6-3 in a hne a, Halep hin America mi Taylor Townsend 6-3, 6-1 in a hne a, next round vawisun hin German mi Andrea Petkovic inkhel-pui nawk a tih. Sharapova chun next round-ah Czech mi 6th seed Karolina Plis-kova inkhelpui a ta, Mugu-ruza chun third round-ah Australia mi Sam Stosur inkhelpui a tih.

South West Asia football bloc thar

jeddah: India \hang ve na ding South West Asia football bloc thar chu Jed-dah hmuna hawng a nih. Hi football bloc hawng ding le inzawma meeting a chun India, Pakistan, Sri Lanka, Nepal, Bangladesh, Saudi Arabia, Bahrain, Maldives, Yemen, Oman, Kuwait le United Arab Emirates hai

an \hang. Ningani-a South and West Asia football fed-eration president han meeting an nei huna hin FIFA official hai khawm observer angin an \hang a, organisation chu South West Asian Football Fed-eration (SWAFF) tia ko ning a tih. Asian Football

Confederation (AFC) chun West, South, Central, East le Southeast Asia rambung hai continental umbrella sungah a lo in\hangtir ta hrim a nih. Hi thil hi South West khawmuolpui sunga foot-ball sukhmasawn tumna le hmatieng peia World Cup competition le international tournaments haiah an \hang seng theina ding ditnaa in-din a nih. Tukum Russia rama World Cup hung um dinga hin AFC member rambung 47 um hai lai rambung 5- Saudi Arabia, Iran, South Korea, Japan le Australia hai chau an qualified a nih.

Football Thunawi:• Real Madrid manager a inthawk Zinedine Zidane an ban hnungin a thlaktu ding zawng le thuthang dang dang an leng mek a. Zidane thlakth-lenga Real Madrid Manager hung ni thei dinga hril hai lai Tottenham boss Mauricio Pochettino; Liverpool man-ager Jurgen Klopp hai bakah Arsene Wenger, Antonio Conte le Tony Adams hai hming hrilrik a nih. • Zidane in Real Madrid a suoksan hnungah Wales in-ternational Gareth Bale (28) chu club-ah la um zing dinga ring a nita leiin Man. United in contract ziekpui an inbeisei ta nawh.

• Chelsea chun Zinedine Zidane chu manager thar dinga fiel an tum a hril a ni a, France le PSG boss hlui Laurent Blanc khawm Conte thlaktu dingin an target deua hril a ni bawk. • Arsenal Coach thar Unai Emery chun PSG a inthawk midfielder Yacine Adli (17) chu club a laklut a nuom. • United manager Jose Mourinho chun world Cup warm-up match a Russia le Austria inkhel a en hnungin midfielder CSKA Moscow star le Russia International Aleksandr Golovin chu a dit deu a hril a nih.

Charlize Theron HIV/AIDS ah Crystal Hope Award InhlanVIenna, ausTrIa: Hollywood actress le social activist, abikin HIV/AIDS dona kawnga nasataka hmalatu Charlize Theron (42) chu HIV/AIDS a dona kawnga a hmalakna le inzawmin Swarovski Crystal of Hope Award inhlan a nih. Inhlanna hunser hi Kaiserpavillion, Tiergarten Schoenbrunn, Vienna ah nei a nih. Oscar award winning actress Charlize chu US Ambassador hlui, Helene Damm ngatin HIV/AIDS a dona leia chawimawina Crystal Hope award a hei inhlitir chu, hmai sen phit phitin lawmnain a hmel a suk\ha zuol hle. Charlize Theron hin ‘Charlize Theron Africa Outreach Project’ thawin Africa rama communit-based organization HIV/AIDS doda kawnga sinthawtuhai a \hangpui hlak a nih. Khawvela organization lienhai leh \hangruolin HIV/AIDS nasatakin a do a nih. Ni danga Ballet Dancer khawm lo ni hlak, acting tienga luta philanthropic work an hnikna la bo thei lo leia Africa naupang dum pahni nau a lak hlawl, Chralize Theron chun coat dum, a awm lai inhawng hakin

HIV/AIDS inchikna a sena siem symbol an inawrtir a, an nui hawm hawm a. A lawm a nih ti chu a hmelah an lang thei, lawmpui a um hle. Charlize Theron hin a thiltum chu Africa ram lientak, HIV/AIDS hung in\anna le tamna taka ngai ram khu ‘HIV/AIDS Free’ rama siem a tum a nih. Ni kum khan, Africa khawmuolpui khung lawm lawma

HIV/AIDS-in a chie zawp el khu tosan mei mei thei an naw zie a hril a. Naupang te a nih laia inthawka an vawi tah niin a hril. AFP a hril dan chun, “A hun chu a hun an tah, takchapah, tiin thei tawpin

sukbona dinga hmalak a hun tah” tiin a hril a. A

sum nei le theina ang ang chu HIV/

AIDS dona ding hin a thawlawm tah

a nih. A ring le beisei

dan chun, education, life skills training le

mentorship hai sukhratin HIV/AIDS hi dang hne

thei an ring a nih. “Ka mimal ngaidana chu, HIV/AIDS hi sukbo thei ngai nawng ei tih, anachu, \hangruolin ei dang or treatment thaw thei a nih...bo tawp chu thil thei lo ang thluk ning a tih, anachu, treatment thaw peiin dang ei tiu” tiin a hril. Charlize Theron chun, HIV/AID dangna dinga \hatak le effective tak chu an invawi hun nghaka treatment

thaw ni lovin, an kai hma naupang le \halai an nih lai ngeia hrilhrieta lo invengtir hi nih lemin a hril. “|halaihai HIV positive an hung nih hma ngeiin lo siem\ha an pawimaw a nih” tiin a hril. Kum 2016 AIDS Conferecne ah khan, HIV/AIDS chu, ‘sexism, poverty le homophobia’ (mawngkuohurna) hai leiin an dar hrat a nih tiin a hril leiin hril sep a kai a. Tamtakin an dema chu, “Ka ti chu ka ti a nil, asan indik tak a nih reng a nih. Inkaisawngna tamtak chu sex, retheina le mawngkuohurna hai an nih. HIV/AIDS ei ti phat, a natna nekin an kai sawngna thilhai en lem ding a nih” tiin a ngirhmun a phet nuom nawh. Charlize Theron hi a naulak nuhmeite kum thum 3 pakhat August le kum ruk mi Jackson hai nu a nih a. A changna inlar tamtak laia tulai deu chu ‘Atomic Blonde’ kha a nih. Golden Globe award la tah bawk director khawm a nih a. A film siem ‘Marlo’ khan maktaduoi 5.5 a laklut ve a nih. Tuhin ‘Tully’ ti film a siem mek a bawk.

Tom Cruise-in Top Gun 2 Shooting A Nei Mek

los anGeles: Kum 30 vel liemtah 1986 ah a tlangval \hat lai taka an larpuina Top Gun tulai version thar Top Gun: 2 siemin Hillywood action hero Tom Cruise (55) chun shooting sunzawm peiin Ningani khan a motorcycle nal tak chu a hung khal suok nawka, a nal dan a danglam tah hle. Mavarick lem chang Tom Cruise chun 1980s laia Kawasaki Ninja original a khal hnesawa a hung suklar tak tak ang khan tu \um khawm motorcycle ah bawk a hung bei nawk a. Motorcycle khal a hnesaw zie suklangna ‘stunt’ a nih a, ama bawkin a thaw a nih. Motorcylcle chauh an nawh, Tom Cruise hin a khal bawk dinga San Diego military air port laia ngir ruou chu Fighter Jet tulai tak

el a nih. Top Gun ah khan a dittak le khal inhawi a ti tak F-14 Tomcar a hmang a. Top Gun 2 ah chu tulai khawveala fighter jet hrat pawl tak F-18 Super Hornet (Khuoi) a nih. Tom Cruise hin a stunt action hai reng reng aman a thaw vawng hlak a, vuongna fighter khal hai khawm. Top Gun 2 ah khawm hin F-18 Super Hornet hi ieng ang takin am a hung chinglet ding chu, mi tamtak lo thlir nuom chu a nih. Tom Cruise stunt huoisen thei zie hi a film haiah tarlang a nih tlangpui hlak. Instagram ah Top Gun: Maverick shooting an thaw lai a share a. ‘#Day1’ ti chauvin a comment a, Top Gun-a a hak ang flightsuit hakin 1986-a a chawi helmet a chawi ang char kha a chawi bawk a. A hmel chun camera naw tieng a nghaa chu sunglass a bun ti hmu thei a nih. Top Gun: Maverick hi 2010 a inthawk khan Top Gun zawmpui peina dinga siem dingin buoipui a lo nih tah a. Tuhin Top Gun-a a seta pahninaa \hung Goose a um tah naw leiin tum an tah ding, hriet an tah nawh. Tom Cruise khawmin a picture khelah hin “FEEL THE NEED” tiin a ruolpa \hungnaa \hung ding a mamaw a nih. Paramount Picture produce ding a nih a. Producer Jerry Bruckheimer le director Tony Scott hai buoipui ding a nih. An inbiekefel vawng hnungin Tony Scott, director Rodley Scott unaupa 2012 khan an khai hlum leiin la chawl a ngai a. Tuhin an sunzawm nawk chauh a nih. Top Gun: Maverick hi July 12, 2019 a tlangzar hman dinga riruong a nih. Lo nghak fan fan ei tih, Tom Cruise-in thei tawpin a chang mek a nih.

Gerber in Nu crawford Ang Deu Deu

los anGeles: Supermodel Cindy Crawford naunu a nina chu hmai ruol lovin kum 16 chauva upa Kaia Gerber chungah an lang zuol deu deu ti naw thei an nawh. Khawvela Jean jacket le kekawr inlar tak Calvin Jean suklartu le Omega sana pholarty Cindy Crawford naunu hi a nuin a cheibawl ang charain model a nih. Ni kum 2017 a inthawk khan New York Fashion Week, London, Milan, Paris, Rome Fashion Week haiah a nuin a catwalk theina dingin a buoipui hnungin a \hang vawng a. Tuhin career model a nih tah zing laiin college la kai khawm a nih bawka chu a thaw thei ve ve. Ningani khan a ruolhai leh Hollywood-a hot spot pakhat Nice Guy ah a ruolhai leh an leng a. Ni danga an chei dan naw ang takin coat \iel hakin a hnuoia zakuo var awmvel a hak a. Skirt dum insing bilin a

ke nal zie a suklang vawng a. Pheikhawk var le mawza var leh, a sam a hlim tung vawnga, hner sen hamin, a kum ang tleirawla ding chun a nutling khak el a nih. A ruolhai le enkhi khawmin ‘style’ a nei bik tlat. Khup chen mawza var a buna chu a ke nalzie a thup thei chuong nawh. Incheina a ngaina beknawa chu rankachak \hi a awrh chu hmu thei a nih a. A hmel en ringawt chun uongna le chapona hmu ding a um nawh a, inngaitlawm taka nun hmang mi a nih. Thilmak tak chu, supemodel Cindy Crawford naunu a nia chu, catwalk hi a nuin vawi khat khawm an chuktir ngai naw niin a hril. Inchuktir chuong lovin catwalk a \hang theina ding lampui a siempek a, a bak chu aman a thaw el a nih. Hi hi Cindy Crawford business a thiemna tak a nih. A hril dan chun, “Ka nuin thurawn a mi pek uor tak chu, ‘thil in thaw nuom naw chu thaw naw ro, i lungril kha zui el rawh’ ti hi a nih” tiin Kaia chun Grazia a hril. Cindy khawmin, “Ka nauhai model thaw dan ding le lawn dan ding kan chuktir ngai nawh. An nuom zawng thil le inhnikna tak thawa, an nuom naw le thaw pei naw thil chu thaw lo dingin ka hril el hlak a nih” tiin a hril. Cindy Crawford hi a pasal pahnina Rande Gerber, businessman leh kum 20 an inneina Anniversay thla hmasak May khan an lawm a. Tuchen hin an inhmu \an tir laia ang khan an lan hmangai zing a nih.

Nausukthlak Phal Dingin An Nawr |anlondon: Khawvela ni tla seng lova ro rel hlaka rambung hrat, inzawmkhawm United Kingdom or Great Britain lalram po po khawm mawngkuohur sawrkar annawleh mawngkuohur kohran an ni zo vang vang tah. Nu lu tak Britain or England-in Nausukthlak a hung phal hmasataka, lalram danghaiin an hung entawn ve pei a. Kar hmasak khan Republic of Ireland khawmin kum tamtak Nausukthlak a khap chu mipui ditnain hung sukzalen a tum tah a. Tuhin Northern Ireland chauh an tah British kumpinu lalram hnuoia rambung Nausukthlak khap tah chu. Chu khawm chu sawt a dai naw thei. Northern Ireland mipuihai chun an sawrkarin Nausuktlak phal ve rawse ti ngenin, nuhmei ruol chun Belfast Court hmaah nausukthlakna damdawi “abortion pills’ uolau takin an fak tawl a nih. Kar hmasaka Republic of Ireland mipui han Referendum thaw sawrkarin Nausukthlak phal tah rawse tia vote an thlakna kha entawnin, Nothern Ireland khawm hin an sawrkarin Nausukthlak phal tah sien an ti a nih. Tu tak hin N Ireland char

hi an tah, lo thei lo thil an ngawt naw chun Nausukthlak khap tah chu. Campaigner nuhmei pathum chun Belfast’s Laganside Courts complex hmaah “Handmaid’s Tale” thuomhnaw inbelin, Robot leh nausukthlakna damdawi an fak a. Police haiin an hmu phingin an va man tawla, an damdawihai khawm an lakpek vawng. Man ruok chu an nei chuong nawh. Protest thawtuhai hi an fimkhur ve hle a, nuhmeihai hi nau pai lai am nunghak an hril nawh. Nau pai lai tak tak an lo nih chun dan anga hrem thei ding an la nih a. Protest-naa hmang nau pai an ni naw chun, dan bawsietna an nei hran nawh. Robot an hmang khawm hi ‘dan bawsiet’ nawna dingin Nethrelands a inthawka control a nih.

Sports Journalism Dept., Sports Manage-ment Course le Performance and Analysis course hai NSU a hin hawng dingin an ph<t a, Manipur NSU-ah hieng departments haia ding recruitment thaw dinga ti a ni laiin, ni tlawmte liemtah a notice suok-ah

NSU, Lucknow Campus a dingin an thleng lem niin DESAM \huoituhai chun an hril. DESAM volunteers hai chun an thil ph<t a puitling hmakhat, an hringna hiel chan ngai sien khawm \hang an lak zawm pei ding niin chanchinbumihai an hril.

DESAM volunteers han buoina an siem

Private Limited chun Industry in\hut a ni theina dingin hma a lak mek a, hi thil ding le inzawma May 3-4, 2018 inkar sung Guwahati-a DoNER Ministry, AYUSH le ICAR bakah Stevia Biotech Private Lim-ited a CEO hai le meeting nei huna MoU hi an ziek niin Ms Gangte chun a hril.

Himachal Pradesh ah Stevia Biotech Private Limited chun Industry an hawng ta a, Manipur a khawm hung hawng dinga inpeisa an ni a, a zawrna tiengpang chu world market price a innghat a ni thu Ms Gangte chun a hril.

Stevia plant chingna dingin MoU

Mi 200 vel Registration an thaw pek

CCPur: Khuga Battalion tia hrietlar 6th Sikh Li In-fantry pawl chun zani 7AM khan YPA Hall, New Lamka-ah ‘Golden Thresh-old Programme: PH-III’ hnuoiah hotel manage-ment tiengpang inhnik hai

ta dinga Taj Group Hotel le Tata Institute a Bach-elor of Vocational Course (B.Voc) anga Hotel Man-agement inchuk nuom hai registration an thaw pek. Zanita Registration an thaw pek hi nuhmei le pas-

al an rengin mi 200 chuong an tling. Hi le inzawma screening June 2 le interview June chawlkar thumna vela nei dinga ti nisienkhawm Reg-istration thaw nuom mi an la tam ring a ni leiin screening le interview hun ding chu a hnunga la puong nawk an tum niin Khuga Battalion chun an hril. Hi Course inchuk thei ding chu Class XII sec-ond division chena passed, nuhmei le pasal kum 17-21 inkar an ni ding ti a nih. A course hi July 7, 2018 a \an ding a nih.

D.El.Ed exam vawisun zo dingCCPur: India sawrkar hnuoia untrained service teachers han Diploma in El-ementary Education (D.El.Ed) Program an zo ngei ding ti a ni le inzawmin CCPur district sunga D.El.Ed Program a in registered/training hai chun June 2, 2018 chen aw dingin Cen-tre 6 haiah exam an nei mek. CCPur-a Exam centre 6- hai chu Gandhi Memo-rial High School, Kangvai High School, Rayburn High School, Sielmat Christian Higher Second-ary School, Vimala Raina

High School le Rengkai Higher Secondary School hai an ni a, exam centre hai hi Sh Shanti Kumar Singh in a kan tawl a, exam cen-tre haia exam official/officer in Solomon L Fi-mate, SDC; Laisram Bha-gat Singh, SDC; Irungham

Julius Singh, SDC; Th Ka-maljit Singh, SDC; Arew Kajina le Sangremsiama, SDC hai \hangin exam hi an enkai. June 2, 2018 hin Learn-ing Languages at Elementa-ry Level exam an ta, exam hi zo an tih.