ԹԵրԹը լույՍ է ՏԵՍՆում 1990Թ. ՆոյԵմբԵրԻց

2017Մայիս

¹ 5 (153)

– 21-րդ դա րո ւմ ոչ թե նվա զո ւմ է ցե ղաս պա նու թյանդեպ քե րն աշ խար հո ւմ, այլ ա վե լի է շա տա նո ւմ: Իսկպատ ճա ռն այն է, որ Թո ւր քի ան այ սօր էլ է ժխ տո ղա -կան քա ղա քա կա նու թյո ւն վա րո ւմ և ա նա մո թա բարասո ւմ է, թե իբր հայե րն ի րե նց կամ քով են դո ւրս ե կելԱ րևմ տյան Հայաս տա նից, ոչ ոք ի րե նց ոչի նչ չի ա սել:Մի նչ դեռ գոյու թյո ւն ու նի պատ մու թյուն, ո րը հա կա ռակնէ փաս տո ւմ: Ե թե Թո ւր քի ան ըն դու ներ մե կու կես մի լիոնհայու թյան և 500 հա զար եզ դի նե րի ցե ղաս պա նու -թյունն, ա պա ինձ թվո ւմ է` աշ խար հո ւմ աս տի ճա նա բարկն վա զեր ցե ղաս պա նու թյան դեպ քե րը: Թո ւր քի անպետք է հաս կա նա, որ Հայոց ցե ղաս պա նու թյու նը չճա -նա չե լով, ինքն ի րեն է վար կա բե կո ւմ և ցույց է տա լիս իրմար դաս պան, գիշա տիչ դեմ քը, որ ու նի ոչ մա րդ կայինհատ կա նիշ ներ, չի՛ կա րե լի այդ պես շա րու նա կել: Սա -կայն, 2014 թվա կա նի օ գոս տո սի 3-ին Ի րա քի հյու սի -սում «Իս լա մա նա կան պե տու թյո ւն» կոչ վողա հա բե կիչ նե րը հար ձակ վե ցին եզ դի աբ նակ շր ջան ներիվրա և ֆի զի կա պես բնա ջն ջե ցին ժո ղո վր դի մի մա սին,իսկ մյո ւս մա սը դի մեց փա խո ւս տի` դե պի տար բեր

շրջան ներ ու հան րա պե տու թյո ւն ներ: Մու սո ւլ մա նա կանաշ խար հը շա րու նա կո ւմ է իր քա ղա քա կա նու թյու նը ևուզո ւմ է քրիս տո նյա ժո ղո վր դին, բա րոյա պա շտ եզդի -նե րին կրո նա փոխ ա նել: Սա է նրա նց նպա տակը, որնայ սօր ու նեն և ո րին կշա րու նա կեն ձգ տել: Բայց պետքէ մի ջազ գային կազ մա կեր պու թյո ւն նե րը` ՄԱԿ-ը, Եվ րա -մի ու թյու նը, Եվ րա խո րհր դա րա նը, ինչ պես նաև գեր տե -րու թյո ւն նե րը` ԱՄՆ-ն, Ֆրան սի ան, Անգ լի ան,Ռու սաս տա նը թույլ չտան, որ նրա նք հաս նեն ի րե նցնպա տա կին:

– Ի սկ այ սօր ի ՞նչ ի րա վի ճա կո ւմ են գտն վո ւմ Հյու -սի սային Ի րա քի եզ դի նե րը:

– Այ սօր էլ շա րու նակ վո ւմ է ցե ղաս պա նու թյու նը,3500 կա նայք, աղ ջիկ ներ Մո սու լո ւմ գտն վո ւմ են գե րու -թյան մեջ: Նրա նց շու կա նե րո ւմ վա ճա ռո ւմ են, բռ նա բա -րո ւմ, սպա նո ւմ: Սա ծա նր հան ցա գոր ծու թյո ւն է, որն,ի հար կե, ա ռա ջա դեմ մա րդ կու թյու նը դա տա պար տո ւմ էու չի ըն դու նո ւմ: Բայց չըն դու նե լը քիչ է, գո րծ նա կանքայ լեր պե տք է ար վեն:

– Հա վա տո ՞ւմ եք գո րծ նա կան քայ լե րի գեր տե րու -

թյո ւն նե րից, մի ջազ գային կազ մա կեր պու թյո ւն նե րից,ե րբ Ձեր առ ջև ու նեք հայե րի ցե ղաս պա նու թյանպատ կե րը, ո րի մա սին այ սօր էլ լ ռո ւմ է Ա մՆ նա խա -գա հը:

– ԱՄՆ նա խա գա հը մի քա նի ան գամ հայ տա րա րու -թյա մբ հան դես ե կավ, ո րը մեզ ու րա խաց րեց: Բա ռա ցիա սո ւմ էր, որ Ի րա քո ւմ, Սի րի այո ւմ ազ գային փոք րա -մաս նու թյո ւն նե րին` քրիս տո նյա նե րին, մոր թո ւմ են,գլխա տո ւմ և պե տք է ար մա տա խիլ ա նել «Իս լա մա կանպե տու թյո ւն» կոչ վող այդ կազ մա կեր պու թյա նը: Դեռսպա սո ւմ ենք, տես նե նք կի րա կա նաց նի՞ իր հայ տա րա -րու թյո ւն նե րը, թե` ոչ: Ինձ թվո ւմ է` ԱՄՆ նոր նա խա -գահը կա նի, բայց Օ բա ման չէր ա նո ւմ, ա վե լին`օ ժան դա կո ւմ էր իս լա մա կան ա հա բե կիչ նե րին ռազ մա -կան տեխ նի կայով: Ա մեն դեպ քո ւմ, ա մե նա մեծ հույ սըպե տք է դնել Ռու սաս տա նի վրա, թե պետ նրան էլ խան -գա րո ւմ են: Չո րս կող մից հար վա ծո ւմ են, իսկ հե նցռուս նե րն են սկ սո ւմ ռմ բա կո ծել, ա սո ւմ են` հար վա ծե -ցին, մար դու իրա վո ւնք նե րի խախ տո ւմ է և այլն: Բայցի՞նչ մար դու իրա վո ւն քի մա սին է խոս քը, երբ մա րդ կանցֆի զի կա պես բնաջ նո ւմ են Մի ջին Ա րևել քո ւմ: Ես լի նե իԱՄՆ նա խա գա հը, հա վա տա ցեք, շատ արագ այդհարցը կլու ծե ի: Ռազ մա կան տեխ նի կա և բա նակ կու -ղար կե ի, ո րո նք մի ան գա մից կմտ նե ին և կվե րաց նեինա հա բե կիչ նե րին, մի նչ դեռ չեն մտ նո ւմ, այլ օ դո ւմ ինչ-որռմ բա կո ծու թյո ւն ներ են ա նո ւմ: Սա ի՞նչ է տա լու, ի հար -կե, ո չի նչ: Պա տե րազ մի մեջ պե տք է ճա կատ բա ցել ևմտ նել ու կռ վել, ռո ւս նե րն ու ժեղ ժո ղո վուրդ են և ու նենայդ փոր ձը, կապ րե նք, կտես նե նք, թե ինչ կլի նի:

ՀՐԱՆՏ ՍԱՐԱՖՅԱՆwww.iravunk.com

Հ.Գ. Հարկ է նշել, որ 1915-1918 թթ. օսմանյանկայսրության կողմից ցեղասպանության ենթարկվեց500.000 եզդիներ։ Տեղի մազապուրծ եղած եզդիներըիրենց փրկությունն ու ապաստանը գտան ԱրևելյանՀայաստանում։

«ԱյՍօր էլ շԱրուՆԱկվում էցԵղԱՍպԱՆուԹյուՆը». ԱզԻզ ԹԱմոյԱՆ

Ծի ծեռ նա կա բեր դի հու շա հա մա լի րո ւմ «Ի րա վո ւն քը» հան դի պեց Եզ դի նե րի ազ գային մի ու թյան նա խա -գահ, եզ դի նե րի ա ստ վա ծա բա նու թյան և պատ մու թյան դոկ տոր, պ րո ֆե սոր Ա զիզ Թամոյանին: -Նախ նշեց, որ մի խո ւմբ եզ դի նե րով ե կել են խո նա րհ վե լու 1915 թ վա կա նի հայ և եզ դի նա հա տակ նե րիհի շա տա կի ա ռաջ, ո րո նք զոհ վե ցին հա նո ւն ի րե նց ազ գային պատ կա նե լի ու թյան: Սա կայն, Ա. Թա մոյա նըզայ րա ցած էր և զար մա ցած, ին չի մա սին էլ ան կեղ ծա ցավ մեզ հետ:

Հայաս տա նո ւմ բնակ վող եզ դի նե րը մայի սի 1-իննշում են ի րե նց ազ գային մի աս նու թյան տո նը։ Տո նիկար ևո րու թյան և խո րհր դի մա սին լրագ րող նե րի հետայ սօր հան դիպ ման ժա մա նակ խո սե ցին Հայաս տա նիեզ դի ա կան հա մայն քի աշ խար հիկ և հոգ ևոր ղե կա վար -

նե րը: «2002 թվա կա նի մայի սի 1-ին Հայաս տա նի ԱԺ-նըն դու նեց ո րո շո ւմ՝ եզ դի ե րե նը պե տա կա նո րեն ճա նա -չե լով որ պես եզ դի ժո ղո վր դի լե զու և ազ գային կրո նը՝Շարֆ ադին»,- ն շել է Եզ դի նե րի ազ գային մի ու թյան նա -խա գահ Ա զիզ Թա մոյա նը՝ հա վե լե լով, որ այս որոշմանհա մար Հայաս տա նի եզ դի ա կան հա մայն քը երախ տա -պա րտ է Հայաս տա նի Հան րա պե տու թյա նը, քա նի որհե նց այդ ո րոշ մա նը հա ջոր դե ցին ԵԽ-ի և ԵՄ-ի կող միցհա ման ման ո րո շո ւմ նե րի ըն դու նու մը: Եզ դի նե րըՀայաս տա նի խո րհր դա րա նի ըն դու նած ո րո շու մը հա -մա րո ւմ են պատ մա կան և ել նե լով դրա նից մայի սի մեկըհռ չա կել են որ պես Եզ դի նե րի մի աս նու թյան տոն: Ար -դեն քանի տա րի է ինչ նշվում է այս տոնը: « Դա րեր իվեր մեր լեզուն ու մեր կրո նը պե տա կա նո րեն ճա նաչ -ված չէր ոչ մի երկ րում։ Մի այն Հայաս տա նո ւմ այն ըն -դո ւն վեց պե տա կա նո րեն, և դրա հի ման վրա եզ դի նե րիլե զո ւն ճա նա չեց Եվ րա մի ու թյու նը, Եվ րա խո րհր դա -րանը, մի ջազ գային այլ կա ռույց ներ, դա եզ դի նե րի հա -մար մե ծա գույն ու րա խու թյո ւն է»։

Անուշ ԱՅՎԱԶՅԱՆwww.aravot.am

ԱզԻզ ԹԱմոյԱՆ. «ՀԱյԱՍՏԱՆԻ շՆորՀԻվ ԵվրԱխորՀրդԱրԱՆըճԱՆԱչԵց ԵզդԻՆԵրԻ լԵզուՆ»

Մայի սի 3-ին ՀՀ Ա րա րա տի մար զի Նոր Կյա նք գյու -ղի դպ րո ցո ւմ տե ղի ու նե ցավ եզ դի ա կան մի ջո ցա ռո ւմ,ո րին ներ կա է ին գտն վո ւմ Եզ դի նե րի ազ գային մի ու -թյան նա խա գահ Ա զիզ Թա մոյա նը, ՀՀ վաս տա կա վորլրագ րող, Հան րային ռա դի ոյի եզ դի ե րեն հա ղոր դո ւմ նե -րի ա վագ խմ բա գիր Հա սա նե շեխ Մա մու դեն, Կր թու -թյան ազ գային ինս տի տու տի փոխ տ նօ րեն Ա նա հիտԲախ շյա նը, « Շա մս» մար դա սի րա կան հա սա րա կա կանկազ մա կեր պու թյան նա խա գահ Ռո ւս տամ Բա քոյա նը,դպ րո ցի տնօ րի նու թյու նը, ու սո ւց չա կան կազ մը և այ լոք։Մի ջո ցա ռու մը կազ մա կեր պել էր եզ դի ե րեն լեզ վի ևգրա կա նու թյան ու սո ւց չու հի Հա ջե Բա քոյա նը։ Նա յու -րօ րի նակ ու հե տա քր քիր էր կազ մա կեր պել, հատկա -պես գեղեցիկ էր եզ դի մա նո ւկ նե րի ելույթներըեզդի ա կան խո րհր դա նիշ նե րով ընդ գծ ված հա մազ գես -տով՝ ին չն իր յու րա հա տո ւկ փայլն էր հա ղոր դո ւմ մի ջո -ցառ ման ըն թաց քի ն։ Հատ կան շա կան է նշել, որ մի նչմի ջո ցառ ման սկիզ բը, նախ հյու րե րի ն՝ ի դե մս Եզ դի նե -րի ազ գային մի ու թյան նա խա գա հի, աղ ու հա ցով դի -մա վո րե ցի ն։ Այ նու հե տև դպ րո ցի մի ջո ցա ռում նե րիհա մար նա խա տես ված դահ լի ճո ւմ տե ղի ու նե ցավ մի ջո -ցառ ման բա ցու մը։ Բաց ման խոս քով ներ կա նե րին ող -ջու նեց ու սո ւց չու հի Հա ջե Բա քոյա նը, ով իր հերթիններ կայաց րեց մի ջո ցառ մա նը ներ կա պատ վա վոր հյու -րե րին։ Այ նու հե տև եզ դի սա նե րը բեմադրե ցին եզդի ա -կան մի շա րք ստեղ ծա գոր ծու թյո ւն ներ, ինչ պես մայ րե նիէզ դի կի ին նվիր ված, այն պես էլ Շան գա լի վեր ջին ի րա -դար ձու թյո ւն նե րի հետ կապ վա ծ։ Հան դի սա տեսը մեծոգ ևո րու թյա մբ էր դի տո ւմ և ունկնդ րո ւմ ե րե խա նե րիայդ չափ գե ղե ցիկ ու կազ մա կե րպ ված ելույթ նե րը, ին չիմա սին վկայո ւմ էր նրա նց բո ւռն ծա փա հա րու թյո ւն ները։Մի ջո ցառ ման ըն թաց քո ւմ իր ե լույ թո ւմ Հա սա նե շեխՄա մու դեն նշեց, որ Հայաս տա նը այն եր կի րն է, որ տեղա ռա ջին ան գամ տպա գր վե ցին եզ դի ե րեն լե զու և գրա -կա նու թյան դպ րո ցա կան դա սա գր քե րը, ո րո նց հա մա -

հե ղի նակ նե րն են Ա զիզ Թա մոյանը և Հա սան Թա մոյա -նը և պե տք է նշել, որ այ սօր ե թե եզ դի ե րե խա նե րը կա -րո ղա նո ւմ են ի րե նց մայ րե նի ով կրթ վել, ի րե նցսե ղան նե րին դր ված են եզ դի ա կան դա սա գր քե րը,ապա այն Եզ դի նե րի ազ գային մի ու թյան նա խա գահԱզիզ Թա մոյա նի ու նրա հա մա խոհ նե րի մեծ ու ե ռան -դո ւն գոր ծու նե ու թյան շնոր հիվ էր, որ այս ե րա զան քըկյան քի կոչ վե ց։ Մի ջո ցառ ման ըն թաց քո ւմ դպ րո ցիաշխա տա կազ մը, եզ դի սա նե րը ստա ցան հա մա պա -տասխան շնոր հա կա լագ րեր, պատ վոգ րեր ու գովա սա -նագ րե ր։

Մի ջո ցառ ման ա վար տին ներ կա պատ վա վոր հյու -րերը ի րե նց շնոր հա կա լա կան խոս քով հան դես ե կանեզ դի ու սո ւց չու հու կա տա րած գե ղե ցիկ ու նշա նա կա լիաշ խա տան քի հա մար, ո րը, հի րա վի, շատ կար ևոր նշա -նա կու թյո ւն ու նի եզ դի գրա կա նու թյան, եզ դի ե րեն լեզ -վի պահ պա նու թյան ո լոր տո ւմ և այն ևս մեկ ան գամցույց տվեց, որ Հայաս տան պե տու թյու նո ւմ եզ դի ժո ղո -վո ւր դը կա րո ղա նո ւմ է պա շտ պա նել իր լե զո ւն, պահ -պա նել այն ու զար գաց նե լ։

Խդր Հաջոյան

ԵզդԻԱկԱՆ մԻջոցԱռում Նոր կյԱՆքում

ԱզԻզ ԹԱմոյԱՆըԱյցԵլԵց շԵխ ՀԱՍԱՆ ՀԱՍԱՆյԱՆԻՆ

մԱՀԱցԵլ է ՀոԳԵվորԱռԱջՆորդՀԱՍԱՆ ՀԱՍԱՆյԱՆը

Ապրիլի 30-ին Եզ դի նե րի ազ գային մի ու թյան նա -խա գա հ՝ Ազիզ Թա մոյա նը այ ցե լեց եզ դի նե րի հոգ ևորա ռաջ նորդ շեխ Հա սան Հա սա նյա նին, ով այս պա հինգտն վում է Եր ևա նի Գրի գոր Լու սա վո րիչ հի վան դա նո -ցո ւմ և ունի ա ռող ջա կան խն դիր նե ր։ Բժի շկ նե րը ա սո ւմեն, որ նրա վի ճա կը այժմ կայո ւն է։ Ա. Թա մոյա նըհոգևո րին մաղ թեց շու տա փույտ ա պա քի նո ւմ և վե րա -դա րձ իր բնա կա նոն կյա նք, դրա նով իսկ ազ գա պահ -պան գոր ծու նե ու թյու նը շա րու նա կե լո վ։

Պե տք է նշել, որ շեխ Հա սան Հա սա նյա նը այն եզդիակ տի վի ստ նե րից է, ով ի րա պես մեծ աշ խա տա նք էիրա կա նաց րել եզ դի ժո ղո վր դի Շար ֆա դին կրո նի ևան վան պահ պա նու թյան ո լոր տո ւմ և Ա զիզ Թա մոյա նիգլ խա վո րու թյա մբ Հայաս տա նո ւմ հի մք ա ռած եզ դի -ների հա մազ գային շա րժ ման տա րի նե րից սկ սած մի նչայս պա հը ու նի իր ու րույն ա վան դը եզ դի ա պահ պան,եզ դի ժո ղո վր դի ի րա կան ան վան պահ պան մանկարևոր և սո ւրբ գոր ծո ւմ։

1988 թվականը ոչ միայն Հայաստանում ապրողեզդիների, այլև ամբողջ աշխարհի եզդիների համարշրջադարձային էր։ Այդ ժամանակ Հայաստանումդրվեցին եզդիական շարժման հիմքերը։ Շարժումըուներ հստակ նպատակներ և արդյունքում կարճժամանակ անց, արդեն 1989 թվականին, Հայաս -տանում անցկացված հերթական մարդահամարիժամանակ եզդիները կրկին երևան եկան որպեսազգություն: Մինչ այդ եզդիները Խորհրդային Միու -թյան «թեթև ձեռքով» վերջին անգամ Հայաստանումանցկացված մարդա համարի տվյալներում հիշա -տակվել էին հեռավոր 1926 թվականին։

Եզդիական շարժման նպատակներից մեկն էլեզդի ներից «խլված» եզդիական մշակույթի վերա -դարձն էր։ Շարժման հետևողական և արդյունավետքայլերի արդյունքում եզդիական մշակույթը ևս կամաց-կամաց երևան եկավ ազգային տոների, ծեսերի ձևով,ինչն էլ նպաստեց եզդիների ազգային ինքնա -գիտակցության վերականգնմանը:

Հասան Հասանյանը այդ շարժման հիմնա -դիրներից մեկն էր։ Մարդ, ում ավանդը իր ազգի կյան -քում անուրանալի է։ Ցավոք, այսօր կյանքից հեռացավազգիս մեծ մտավորական, հոգևորական, հասարա -կական-քաղաքական գործիչը՝ Հասան Հասանյանը։

Ռուստամ Բաքոյան

Հ.Գ. Եզդիների ազգային միությունը՝ ի դեմսնախագահ Ա. Թամոյանի, իր խորին ցավակ ցու -թյունն է հայտնում հոգևոր առաջնորդի հարա -զատներին ինչպես նաև ողջ եզդի ժողովրդին։Հիշեցնենք, որ մայիսի 27-ին 74 տարեկան հասա -կում մահացավ Հայաստանի եզդիների հոգևորառաջնորդ շեխ Հասան Հասանյանը։

« Սի րե լի ներ կա ներ, բո լո րդ գի տեք, որ այ սօր Քյա -լաշ Սլոյա նը, ոչ մի այն իր որ դու Քյա րամ Սլոյա նի ան -վա մբ ճա նաչ վեց, այլ նաև դե ռևս 20-ից ա վե լի տա րիա ռաջ Քյա լա շը՝ մեր ա պու պա պե րի պատ գա մինհետևե լով, մեկ նեց մար տի դա շտ հա նո ւն Հայոց հո ղիպա շտ պա նու թյա ն։ Ոչ մի այն Քյա լաշ Սլոյա նը, այն պեսէլ հա րյու րա վոր եզ դի ժո ղո վր դի քաջ զա վակ ներ Ա զիզԹա մոյա նի գլ խա վո րու թյա մբ մեկ նե ցին դե պի մար տիդա շտ Հայոց հո ղը պա շտ պա նե լո ւ։ Այն հո ղը, ո րո ւմթաղ ված են մեր մե ծե րը, հող, որ տեղ մե նք ծնո ւմ և մե -ծաց նո ւմ ենք զա վակ ներ, ո րո նք ա ռա նց որ ևէ խնդ րիստա նո ւմ են բա րձ րա գույն կր թու թյո ւն։ Քա նի որ մե նքհայե րի հետ մի ա սին բա րե կամ ժո ղո վո ւրդ ներ ենք,մենք ե ղել ենք ու կլի նե նք կո ղք-կող քի։ Հար գե լի հայհյու րեր, ար դեն եր րո րդ օրն է Հայաս տա նի Հան րա պե -տու թյան զա նգ վա ծային լրատ վա մի ջոց նե րով աս վո ւմ ևխոս վո ւմ է, որ իր մահ կա նա ցո ւն է կն քել Հայաս տա նի,կա րող եմ ա սել հե րոս, ի հար կե, մե նք բո լո րս գի տե նքնա ար ժա նա ցել է « մար տա կան խաչ» առա ջին աս տի -ճա նի շքան շա նի, բայց մեր Քյա րա մը հայտ նի է որ պեսհե րոս և դա բո լո րը ըն դու նո ւմ են, հայրն է մա հա ցե լ՝Քյա լա շը։ Ես ան վա րան ու վս տա հո րեն ա սո ւմ եմ, որՔյա րա մը գնաց իր հոր հետ քե րով, այո, դե ռևս 20, 25տա րի ա ռաջ Քյա լա շը կա մա վոր մեկ նեց մար տի դա շտհա րյու րա վոր եզ դի նե րի հետ մի ա սին, որ պես զի տերկա նգ նե նք հայոց հո ղին, սո ւրբ հող, ո րը նաև մե նք՝ եզ -դի նե րս ենք հա մա րո ւմ մեր եր կի րն ու հայ րե նի քը։ Եվմե նք հպար տո րեն ենք ա սո ւմ, ո րով հե տև մե նք ու նե նքմեր նե րդ րու մը, մեր լու ման հայոց հողը պա շտ պա նե լու,ա զա տագ րե լու և թշ նա մո ւց ա զա տե լու հա մա ր։ Ես կու -զե նայի մեկ-եր կու մտա բե րո ւմ ա նել մեր Քյա րա մի վե -րա բե րյալ, թե Քյա րա մը ինչ մար տա կան ճա նա պարհ էան ցել և ին չի է ար ժա նա ցե լ։ Անձ նա կան ար խի վս նայե -լո ւց հե տո պա րզ վո ւմ է, որ Քյա րա մի հայրը՝ Քյա լա շըկռվել է Աս կե րա նո ւմ, մաս նակ ցել է Աղդա մի ա զա տա -գր մա նը և 1997 թվա կա նի սեպ տեմ բե րի 21-ին ժա մա -նա կի պա շտ պա նու թյան նա խա րար Վազ գենՍա րգ սյա նի կող մից պա րգ ևա տր վել է 1992-1994 թթ.մար տա կան գոր ծո ղու թյո ւն նե րի մաս նա կից կրծքան շա -նո վ։ 2006 թվա կա նին ար ժա նա ցել է ա զա տա մար տիվե տե րան նե րի մի ու թյան Քա նա քեռ-Զեյ թուն մաս նա -ճյուղի և Ա րա գո ծոտ նի մար զի վար չու թյան փե տր վա րի23-ի թիվ 1 ո րոշ ման հա մա ձայն « Զո րա վար Անդ րա նիկ»կրծ քան շա նո վ։ Այն պես, որ Քյա րա մի հե րո սա նա լը պա -տա հա կան չէր, օ րի նա չա փու թյո ւն էր, և ես նկար նե րնեմ վե րց րել կրծ քան շան նե րի ու մե դալ նե րի, ո րո նց ար -ժա նա ցել էր մեր Քյա լա շը։ Խո սել Քյա լա շի մա սին ևչխո սել մեր այն հե րոս նե րի մա սին, ո րո նք ի րե նց մահ -կա նա ցո ւն կն քե ցին, ըն դո ւն ված է ա սել քա ռօ րյա ապ -րի լյան պա տե րազ մի ժա մա նակ, եր ևի ես կհա մա րե իբացթո ղո ւմ։ Այդ օ րե րին զոհ վե ցի ն, բնա կա նա բար, մերհե րոս Քյա րա մը, ով զոհ վեց ապ րի լի 1-ին։ 2016 թվա կա -նի ապ րի լի 3-ին Լեռ նային Ղա րա բա ղի Հան րա պե տու -թյան նա խա գա հի հրա մա նագ րով պա րգ ևա տր վեց« մար տա կան ծա ռայու թյան» մե դա լո վ։ Նույն թվա կա նիմայի սի 4-ին Հայաս տա նի Հան րա պե տու թյան նա խա -գա հի հրա մա նագ րով նրան շնո րհ վել է « մար տա կանխաչ» ա ռա ջին աս տի ճա նի շքան շա ն։ Մայի սի 9-ին 2016թվա կա նի Քյա րա մը պա րգ ևա տր վեց Հայաս տա նիՀան րա պե տու թյան « Ղա րա բա ղյան պա տե րազ մի մի ու -թյան հայ րե նի քի պա շտ պա նու թյան հա մար» մե դա լո վ։Քյա րա մի դեպ քը այն քա նով էր ող բեր գա կան, որ նա վե -րա հո ղար կա վոր վեց, բո լո րս ար դեն գի տե նք, ո րով հե տևինչ պես ժա մա նա կին գրեց մա մու լը և մե նք բո լորս գի -տե նք, ադր բե ջան ցին, ո րին մե նք ա սո ւմ ենք թո ւրք,գլխա տել էր Քյա րա մին և երբ մեկ ան գամ ևս նայո ւմ եմար խի վը, ապ րի լի 12-ին « Հայ կա կան ժա մա նակ»-ը

գրեց, որ մար տա կան գոր ծո ղու թյո ւն նե րի ժա մա նակզոհ ված զին ծա ռայող Քյա րամ Սլոյա նին շա բաթ օ րը վե -րա հուղար կա վո րել են, քա նի որ ըն տա նի քին է հա նձն -վել Քյա րա մի գլու խը, ո րը ադր բե ջան ցի նե րը կտ րել է ինու ման է ին տա լիս ի րե նց գյու ղե րո ւմ։ Ես պար տա վոր եմնաև հի շա տա կե լու ժա մա նա կագ րա կան կար գով մերՍի դար Ի գո րի Ալոյանի ա նու նը, ում հայ րը այս տեղ է, եսմեկ ան գամ ևս ցա վակ ցո ւմ եմ բո լո րիս և հո րը։ Սի դարըծն վել էր 1996 թվա կա նի օ գոս տո սի 23-ին Ա րա գա -ծոտնի մար զի Ա լա գյազ գյու ղո ւմ և զոհ վել է դեկ տեմ -բերի 18-ին, թաղ ված է գյու ղի գե րեզ մա նո ցո ւմ։Քա ռօ րյա պա տե րազ մո ւմ զոհ վեց Բո րիս Ռա ֆի կիՕզմա նյա նը, ում ծնող նե րը այս տեղ են, ծն վել էր 1996թվա կա նի ապ րի լի 12-ին և զոհ վել է ապ րի լի 2-ին։ Ի մի -ջի այ լոց, և՛ Քյարա մը, և՛ Բո րի սը ծնն դյան օ րե րից մի քա -նի օր առաջ ու ետ են զոհ վե լ։ Ու րե մն, նա 2016թվա կա նի ապ րի լի 10-ին Լեռ նային Ղա րա բա ղի Հան -րա պե տու թյան նա խա գա հի հրա մա նագ րով պա րգ ևա -տր վել է «մար տա կան ծա ռայու թյան» մե դա լո վ։ Հու լի սի8-ին զոհ վել է Համ լետ Այ լա զի Հա ջոյա նը Թա լի շո ւմ, ովպա րգ ևա տր վել է « մար տա կան ծա ռայու թյան» մե դա լովև «Հայաս տա նի Հան րա պե տու թյան ա րի ու թյան» մե դա -լով ամ փոփ ված է «Ե ռաբ լո ւր» զին վո րա կան պան թե ո -նո ւմ։ Մե նք այդ օ րե րին կո րց րել ենք նաև Թե մո ւրՇա րի ի Սլոյա նին, ա սել կու զի 5 հո գի այդ կա րճ ժա մա -նա կա հատ վա ծո ւմ։ Ես հի մա կխնդ րեմ, որ պես զի իրխոս քով հան դես գա Աշ խար հի Եզ դի նե րի ազ գայինմիու թյան նա խա գահ պա րոն Ա զիզ Թա մոյա նը, ով իրուրույն նե րդ րո ւմն ու նի մեր ազ գային ան վան վե րա -կանգն ման հար ցո ւմ, մեր մշա կույ թի զար գաց ման գոր -ծում, ինչ պես նաև Ղա րա բա ղյան ա զա տա մար տիժա մա նակ իր հան գա նա կու թյո ւն նե րով, իր կո չով մերտղա նե րին մար տի դա շտ ոգ ևո րե լու և ու ղար կե լու գոր -ծո ւմ»,- նշեց Հա սան Թա մոյա նը։

« Սի րե լի ներ կա ներ, բո լո րս քաջ գի տակ ցո ւմ և կի -սո ւմ ենք այն ցա վը, որն այ սօր թա կել է Հա մի դե Սլոյիըն տա նի քի տան դու ռը և իմ խո րին ցա վակ ցու թյո ւն -ներս եմ հղո ւմ ըն տա նի քի ան դամ նե րին այս չափ ծա նրկո րս տի կա պակ ցու թյա մբ։ Հար գար ժան շեխ Հա սա նըտե ղին խո սեց ու ներ կայաց րեց, թող նրա պես խե լա ցիև բա նի մաց հայ րե նա սեր ներ շատ լի նեն, նա շատ տե -ղին ճի շտ դի տար կո ւմ ա րեց, որ այ սօր չէ, որ Սլոյան -ների ըն տա նի քը ու նի մեծ ա նո ւն։ Ես ինքս սե փա կանաչ քե րով եմ տե սել և հա մայն քի ներ կայա ցու ցիչ նե րըբո լո րը պա րզ գի տեն, որ Հա մի դե Սլոյի ըն տա նի քըունե վոր է ե ղել և մեծ հե ղի նա կու թյո ւն է վայե լե լ։ Ան -ձամբ Հա մի դե Սլոն շատ հյու րըն կալ, ազ գա սեր ևավան դա պա շտ մա րդ էր։ Այ սօր իր սե րո ւնդ նե րը ա պա -ցու ցո ւմ են, որ ար ժա նի զա վա կն են ի րե նց ըն տա նի քիև ողջ եզ դի ժո ղո վր դի։ Նույն ին քը Քյա րա մը, վաս տա -կեց մեծ ա նո ւն, դրա նով իսկ մեծ հպար տու թյան ա ռիթտա լով, նա բա րձր պա հեց եզ դի ժո ղո վր դի ա նու նը, նահե րո սա ցավ և նրա վառ հի շա տա կը մի շտ կմ նա մերսր տե րո ւմ։ Ճի շտ է շատ ե րի տա սա րդ տա րի քո ւմ զոհ -վեց և շատ դժ վար էր հատ կա պես իր ծնող նե րի՝ հան -ձի նս Քյա լա շի, ով չդի մա ցավ որ դու ծա նր կո րս տին ևիր մահ կա նա ցո ւն կն քեց, սա կայն նրա նք հա վե րժ ամ -րա գր վե ցին մեր հայ-եզ դի ա կան եղ բայ րու թյան պատ -մու թյան ոս կե է ջե րո ւմ։ Եզ դի նե րն ու Հայե րը դա րա վորբա րե կամ ժո ղո վո ւրդ ներ են և ի րե նց պատ մու թյան ըն -թաց քո ւմ որ ևէ սև էջ չի ար ձա նա գր վե լ։ Մեր բա րե կա -մու թյու նը դա շին ծու չէ, դա ի րա կա նու թյո ւն է, ե թեո րոշ նե րը խոս քով են ա սո ւմ, ա պա մե նք գոր ծով ենքապա ցու ցո ւմ մեր բա րե կա մու թյու նը։ Քյա րա մն ու Քյա -լաշը ցն ցե ցին մեր հա սա րա կու թյա նը, հայ ժո ղո վր դին,եր կո ւսն էլ ե րի տա սա րդ է ին, նրա նց ծա ղկ ման շր ջա ննէր, սա կայն ցա վոք բնու թյու նը իր չար կնի քը դրեց

իրենց կյան քին, մե նք ի՞նչ կա րող ենք ա նել, մե զա նիցոչի նչ կախ ված չէ, մնո ւմ է հա մա խմբ վել և աշ խար հինցույց տալ, որ եզ դի նե րն ու հայե րը ի րա կան բա րե կամ -ներ են»,- ա սաց Ա. Թա մոյա նը։

Հո ւղար կա վո րու թյան ա րա րո ղու թյա նը ներ կա էրնաև ՀՀ-ում Ար ցա խի Հան րա պե տու թյան մշ տա կաններ կայա ցու ցի չ՝ Կառ լեն Ա վե տի սյա նը.

«Այսօր մեր զոհված տղաների հարազատներիցշատերը այստեղ են գտնվում, այստեղ է մերԱնդրանիկի հայրը, Արմենակ Ուրֆանյանի մայրը ևշատ շատերը։ Դժբախտաբար հայրենիքը պաշտպա -նելիս մենք նաև ունենում ենք զոհեր։ Մենք եզդիներիհետ և Հայաստանում ապրող մեր քաղաքացիներիհետ համատեղ ուժերով պաշտպանել ենք մեր հայրե -նիքը, պաշտպանում ենք և պաշտպանելու ենք։ ԵսՔյալաշ Սլոյանին ևս համարում եմ պատերազմի զոհ,ճիշտ է նա թշնամու գնդակից չի զոհվել, բայցամենամեծ դժնդակ հարվածն էր, որ նա ոչ միայնտեսավ իր որդու մահը, որը զոհվեց հանուն հայրենիքի,այլ նաև այն դաժանությունները, որոնք թշնամինիրագործել էր որդու նկատմամբ։ Քյալաշի սիրտըչդիմացավ։ Թուրքը ցույց տվեց, որ նրա զինվորն էլզինվոր չէ, քանի որ ավազակից չի տարբերվում։ ԵսԱրցախի Հանրապետության նախագահի անունից,որի հանձնառությամբ ես այստեղ եմ, մեր ղեկա -վարության խոնարհումն եմ բերում և ես համոզված եմ,ինչպես մենք հարյուրամյակներ միասին պաշտպանելենք մեր հայրենիքը, այնպես էլ կշարունակենքպաշտպանել։ Այստեղ խոսվեց Ջհանգիր Աղայի մասինև շուտով մոտենում է մայիսյան հերոսամարտի օրերը,մենք միշտ միասին ենք եղել, միասին պաշտ պանելենք, միասին կռվել ենք, տվել ենք զոհեր, բայց այդզոհերը իզուր չեն անցել և համոզված եմ, որ վերջումհաղթանակը մերն է լինելու, բոլորովս բարե կեցիկապրելու ենք մեր մայրենի հողում։ Գիտեք, որպատմության ընթացքում զոհեր շատ ենք ունեցել,սակայն ամենանվիրականը նահատակներն են, քանիոր նրանք իրենց կյանքը նվիրում են հայրենիքին»,-հավելեց Կ. Ավետիսյանը։

Զա նգ վա ծային լրատ վա կան մի ջոց նե րով Քյա լաշՍլոյա նի հո ղար կա վո րու թյան մա սին էր լսել ՀՀ Տա վու -շի մար զից պատ մու թյան ու սու ցի չ՝ Ա րա մը, ով երբ ևի ցեառն չու թյո ւն չի ու նե ցել Սլոյան նե րի ըն տա նի քի հետ ևհա տո ւկ ա րա րո ղու թյա նը մաս նակ ցե լու նպա տա կովկտ րել էր այդ չափ եր կար ճա նա պա րը։

« Հար գե լի ներ կա ներ, մե ծար գո Եզ դի նե րի նա խա -գահ պա րոն Թա մոյան, ցա վո ւմ եմ, որ այս ա ռի թով եմես այս տեղ, ես ի րա կա նո ւմ շատ է ի ցան կա նո ւմ հան դի -պել պա րոն Քյա լաշ Սլոյա նի հետ, ան ձա մբ նրա ձեռ քըսեղ մե լու և իմ խո րին շնոր հա կա լու թյու նը հայտ նե լու, որհայրենի քի, հայ ժո ղո վր դի, եզ դի հա մայն քի հա մարայս պի սի զա վակ է դաս տի ա րա կել և ուղար կել ՀայոցԲա նակ, ես խո նա րհ վո ւմ եմ Սլոյան ների ողջ գեր դաս -տա նի ա ռաջ և շնոր հա կալ եմ, որ մենք մեր պատ մու -թյան մեջ ու նե ցել ենք քա ջա րի Քյա րամ և թող լույսիջ նի Քյա լաշ Սլոյա նի շի րի մին»,- հա վե լեց նա ։

Խդր Հաջոյան

մԱՀԱցԱվ ԱպրԻլյԱՆ քԱռօրյԱ պԱՏԵրԱզմԻՀԵրոՍ քյԱրԱմ ՍլոյԱՆԻ ՀԱյր՝ քյԱլԱշ ՍլոյԱՆը

մայի սի 2-ին ՀՀ Ար մա վի րի մար զի ջրառատ հա մայն քի եզ դի ա կան գե րեզ մա նո ցո ւմ տե ղիու նե ցավ ապ րի լյան քա ռօ րյա պա տե րազ մի հե րոս քյա րամ Սլոյա նի հո ր՝ քյա լաշ Սլոյա նի հու -ղար կա վո րու թյու նը։ Հո ղար կա վո րու թյան ա րա րո ղու թյա նը ներ կա ՀՀ վաս տա կա վոր լրագ -րող, Հան րային ռա դի ոյի եզ դի ե րեն հա ղոր դո ւմ նե րի ա վագ խմ բա գիր Հա սան Թա մոյա նըա սաց.

Heylo bira, ez bi gorî,Te berê xwe da gor'istana te'rî,Hêdî ajot karwanê k'esirî,Hatin pêþîya te qewalê þîxadî.

Heylo bira, menal, menal,R'ê û ç'are nedîtin bira, heval,Lawa kirin ji Dewrêþê e'rdêTe dernexistin destê felekê.

Heylo bira, zîyanerê zane,Nadir, lal û durê xizneDevê te derdik'etin,dibûn qewl û beyt',Dibûn be'hrê bêbine dîroka milet.

E'wr û e'zman t'ev k'etin þînê,Kesek nedît dermanê birînê,T'ombûn melek, horîyê dilbirînHêsirê ç'evê wanjî xulxulîn.

Heylo birano, k'utelê girêdin,Hewþa kekê Hesen biger'înin,Zerî û zêbarî kezîya jêkinXwe r'eþêxin, kula dilar'a bililînin.

H'inara T'ajdîn27-ê gulanê, sala 2017-a

R’oja we xêr, xûþk û birê mine ÿzdî, Ez me giþta e’yda Cimhöryetêva girêdayî

bimbarek-pîrozdikim û bi navê Ÿzdîdê sor,Tawisî Melek, Þîxadî û Þemsê bavê me döa’we dikim. Döa’ we dikim, wekî hûn miqatî navê

miletê xwe- Ÿzdî, zimanê xwe- ÿzdîkî û dînêxwe- Þerfedînvin.Ez xeverdana xwe vê r’oja e’zîz çima we

distpêdikim? Çimkî ewledê cime’ta meyînav û deng- Cangîr Ag’ayê zengûzêr’în, isajî pêþî û pêþqedemê meye xîret û pêþe-witî malê xwe dan, h’alê xwe dan, e’mirê xwedan, wekî destê sar me nek’eve, û em berêe’wil miqatî hersê erk’anê jorgotî- milet,ziman û ayîna dînê xwevin.Û ez dixwezim we bipirsim: gelo, em

miqatî wê mîrat’ê, wê dewlemendtîyê divin,k’îjan pêþê me seva me bi cor û cefê giranhiþtin? Gelo, em her dera divêjin, wekî emÿzdîne? gelo, em bi zimanê xweyî þîrin herdera xeverdidin? gelo em qirar, r’ê û r’izmêdînê Þerfedîn, çawa lazime diqedînin? Ez bi dilekî þikestî gere bêjim, wekî-

t’imê- na... Fe’mdarîye, hûnê bipirsin: “Çima isa di-

vêjî, tö çawa zanî?”. Ez dixwezim cava xwebi pirsê bidim: “Em t’emam ber r’ebê a’lemê,ber mêr û milyak’eta cavdarin, ew þe’dê kirû e’melê mene. Em ber wan r’ast qölixdikin?”.Mêrxasekî mînanî Cangîr ag’a, wekî

dikarbû t’erka e’mrê delalî û r’eh’et neda,

mal û milk’ê xwe da r’ih’îna miletê meyîÿzdî, lê em çi dikin? Em kirina wî, cefê wîû mêrê mînanî wî diþêkirînin? zar’ê xwe,ewledê xwe bi mesele, r’öh’ê wan t’erbet-dikin? Em diha gelekî pey malê dinê, pey lezeta

dinê dik’evin, lê em nafikirin, wekî em ijqirarê xwe k’ûvî bûne, û zar’ê me jî qet haþpê t’inene, k’a em k’îne, r’ê û r’izmê me çine.Û r’astgele nîne, wekî îro gele-gelek ij met’erka dînê Þerfedîn didin û diçne serdînekî xerîv...

Hilbet, ez peyhatinê divêjim, me’nîbaþqene. Ez xwexa me’nîya û sevev nav me diger’im:

þêx û p’îrê me, mirîdê meye zane, k’ivþîheye, nikarin borcê xwe çawa lazimebiqedînin, wekî em berê xwe qirarê xwenegöhêr’in û dilê xwe miletê xwe, zimanêxwe, dînê xwe sarnekin. Hila dîna xwe bidinê em çi dikin: em navê

xerîv zar’ê xwe dikin, em þikilê qirarêxweva girênedayî, wekî p’ara me nînin,dîwarê mala xweva dikin, em mala xweda bizimanê ÿzdîkîyî þîrin xevernadin, emtimaya qirarê xelqê dikin. Çima? Xwedê çimame stendîye?Seveqeke qewlê meda tê gotinê:“Divêjme te- cime’ta sönetê,Ç’e’vê timayê nenihêr’e qirarê þile’tê.Þile’t heye, bög’dan û te’ne,Ew dijminê Sölt’ane”.Hilbet, wê diha baþbûya, wekî r’ojê wa

me diha gelekî derheqa destanînê xweda, der-heqa wan ewledê xweda bigota û gilîkira, ê könav û dengê me, qedirê qîmetê me zêde û be-ladikin. Me derheqa wan kêr û þöxölê xwedaxeverda, wekî nav û dengê me bi qencî nav derû cînarada e’yandikin. Van xilazîya merzê Kotayk’ê û Araratêda

þagirtê ÿzdîya bi serk’arîya dersdarê xwe-mek’t’evêda t’emaþê xilazîya sala xwendinêderbazkirin. Gere xwe mikör’ bêm, wekî der-heqa wan kêr û t’emaþada bawerbike t’e-mamîya ÿzdîya çawa Ermenîstanê, isa jîwelatê derekeda saya h’emt’or’ê-întêrnêtêpêh’esîn, û þabûn k’etîye dilê wan, wekîzar’, þagirtê ÿzdî bi zimanê xweyî dê, bi zi-manê ÿzdîkî þiêra, qewil û beyt’a divêjin...

Erê, eva dereceke t’ezeye e’mrê þagirtêÿzdîyada, wekî ew saya k’itêvê ÿzdîkîye der-saye k’oma yekê h’etanî k’oma 12-a dikarinidî bi zimanê diya xwe-ÿzdîkî, bixûnin ûbinivîsin. Idî weke 40-50 göndê Ermenîstanêda

mek’t’evada zar’ê ÿzdîya bi zimanê xwe jîhîndivin. Wekî ez bêjim her dera zar’êÿzdîya eþq û þa diçine dersê ÿzdîkî, ezêxêlif xeverdim. Dersdar bawerbike ij hergönd û warekî, li k’ö dersê ÿzdîkî derbazdi-vin, t’êlêdixin, me diqesidin û divêjin,wekî t’emamîya þagirta nîne, kö çawa qi-rare t’ev dersê zimanê ÿzdîkî divin. Isa jîdê û bav zar’a naþînne dersê ÿzdîkî. Çima?Xîreta ÿzdîtyîê dilê meda t’ine? Em çima ijvan mecalê degme, wekî t’ö welatekîdinîaêda t’inene, naxwezin k’arêk’evin?Wekî wa her’e, çend salê dinê kesê ij me zi-manê ÿzdîkî xevernede, nizanve, û wî çaxîçawa miletekî dinîaêyî herîqedîm, wekîr’êke çetin qedandîye, r’ûbarê dinê wêbiqele...Lê binihêr’in: cime’ta ermenîya çiqasî

qedrê me digre, cefa û emekê ewledê cime’tame diþêkirîne, û her tiþtî dike, wekî emqelsnevin, wekî em vî welatîda k’öbar ûserfinyaz bijîn. Em çima gere van h’emûmecala seva t’erbetkirina ewledê xwe nednexevatê û nevêjne xwe û wan: “Em ÿzdîne û emk’öbarin, wekî em ÿzdîne û em ij kesîkêmtir nînin, kes jî me çêtir nîne”.Divek hûn bipirsin: “Vê r’oja e’zîz, gelo,

ev xeverdan heq bû?”. Ez dixwezim cava vêpirsa we, wekî dikare bive, wa bidim: “Lêgelo, ez idî k’engê û k’îderê bêjim?”. Ne axirem herr’o r’astî hevdö nayên û nikarin dilêxwe ber hevdö vekin”.Bira Ÿzdîd, Tawisî Melek, Þîxadî û

Þemsê bavê me dilê me t’emizkin û xîreta mezêdekin.Ezê gilîyê xwe bi seveqeke qewil

xitimkim:“Divêjme te cime’ta sönetê,Bike xilmetê, bik’þîne îbadetê,Tawisî Melekê bide te namûs û xîretê”.

He’senê Þêx Me’mûdê28.05.2017

E’YDA CIMHÖRYETA ERMENÎSTANA PÊÞIN

HEYLO BIRA