كدﻮﮐ ﺪﺷر ﻞﺣاﺮﻣ ﯽﺳرﺮﺑ و كدﻮﮐ ﺐﺳﺎﻨﺘﻣ...

1

معماري فضاهاي آموزشی متناسب کودك و بررسی مراحل رشد کودك

3سوگل شمتوب،2*احمد ترکمان،1فاطمه خسروي لقب

گروه معماري، دانشگاه آزاد اسالمی واحد بوشهر، بوشهر، ایران. 1

[email protected] آزاد اسالمی، مرودشت، ایران. ،واحد مرودشت، دانشگاهدکتراي معماري، عضو هیئت علمی، گروه معماري 2

[email protected] دکتري معماري، گروه معماري، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسالمی ، مرودشت، ایران. 3

[email protected]

چکیدهکند و در این مراحل اخالق، رفتار و روحیات کـودك هماننـد جسـم او رشـد باشد که مراحل رشد خود را سپري میفرد نابالغی می کودك

گیرد.هاي شخصیشتی نیز دز این دوران شکل میکند و محیط تاثیر به سزایی در این رفتارها دارد. و عمده ویژگیمی در مکـان نقـش بـر تربیت و تعلیم صاحبنظران و است آموزشی فضاي کالبد ایرانی، کودکان تتربی و تعلیم در مغفول ظرفیتهاي از یکی

فعالیـت که چرا میشود محسوب معماري طراحی موضوعات جذابترین از یکی مدرسه منظر و معماري .دارند ویژهاي تأکید کودك تربیت در آموزشی ساختمانهاي بخشی استحکام مسئله که امروز شرایط در .برمیگیرد در را آینده بزرگان و امروز کودکان پروش و آموزش مهم و ارزیابی مورد آموزشی فضاهاي کمیت با ارتباط در نیز آموزش کیفی اهداف که مناسب است دارد قرار امر متولیان تأکید مورد زلزله برابر

.گیرند قرار الزم بازنگريبررسی عوامل که در ارتباط کیفیت فضاهاي آموزشی کودکان پرداخته اسـت.رویکرد مقالـه در این مقاله با تاکید بر مراحل رشد کودك به

باشد.اي میتوصیفی وبه روش کیفی بوده. ابزار دسترسی به اطالعات به شیوه کتابخانه

آموزش . کودك، رشد، فضا،، معماري کلیدي: هايواژه مقدمه -1

فضـایی در شناسـی زیبایی عوامل. است طراحی با دوره همزمان کودك دیدن کودکان براي طراحی در مهم بسیار نکات از یکی و سـنی گـروه به توجه با را انرژي سرشار از و شاد باید محیط. کند ترغیب را او اي بگونه باید، شود طراحی می کودك براي که

از. باشـد مـدنظر روانشناسـی نیـز و پـرورش و آمـوزش هاي زمینه چون عواملی و باشد... لمس و قابل احجام و ها رنگ توسط طراحـی در، بنـابراین )1390زاده، است.(سـلطان محـیط خوانایی و تامین وضوح کودك براي محیط ساختن بخش لذت عوامل جسمی، خالقانه ،فکري هاي پتانسیل توسعه به قادر را کودکان که فضاهایی کنارخلق در ساختاري و زیبا مالحظات باید فضاها

آکوسـتیک ، روز نـور رسـاندن حـداکثر بـه، اجتمـاعی تعامل، حرکت که امکان فضاهایی. گردد واقع اهمیت مورد، کند روحی و هنگـامی بخصـوص امـر ایـن. کرد خواهد کمک زندگی کودك شدن بهتر به سازد فراهم را بصري تحریک و خوب تهویه، خوب

تـاثیر تحـت و رفتـار کردن قدرت مهار بلکه نیست منفعل محیط یک تنهایی به فیزیکی محیط، که بدانیم گردد می تر شاخص بـه کنند می شان تجربه کودکی دوران در کودکان که هایی مکان و فضاها، عبارتیبه. را دارد شده گرفته شکل روابط دادن قرار مـی فضـا در کـودك هـاي نیاز ترین مهم کرد. از خواهد کمک ماند می ذهنشان باقی در عمر آخر تا که خاطراتی ایجاد به آنها

احاطـه و ذهنـی و جسمی به فعالیت نیاز -2فضا. در برتري و اطمینان، امنیت احساس به نیاز -1: اشاره کرد زیر موارد به توان

2

خلـوت محلـی بـراي و خـود بـه و آن بـه نزدیک فضاي با عاطفی رابطه یک به دستیابی به نیاز -3 مختلف. عوامل توسط شدن بـه بایـد آموزشی فضاهاي امروزه در. دارد توجهی قابل تاثیر کودك موفقیت بر فیزیکی محیط )کیفیت1391پور،(حسین کردن. در کـه آنهـا دهد می نشان کودکان هاي کند. نقاشی جذب خود به را کودکان آورد که بوجود فضاهایی، عملکردي فضاي جاي

از کودکـان دقیـق برداشـت دهنده نشان این و کنند می بیان ترسیمات خود در جزییات با را آن و بینند می را فضا تصوراتشان کودکـان فضـاي طراحـی در فضـایی بـه سـازماندهی توجه رو این از. است آنها بر محیط عمیق تاثیرگذاري و محیط اطرافشان

)1386نیا،دارد.(کامل اهمیت کودك-1

از و شود می نامیده نوزاد ماهگی پانزده تا تولد از کودك .است مختلفی ادوار شامل کودك رشد مراحل روانشناسی، ازدیدگاهاست کودك دبستانی پیش یا خردسالی دوران سالگی پنج تا ونیم دو بین نوپاست. کودك سالگی ونیم دو تا ماهگی پانزده آموزش اي گونه پذیراي کودك مرحله این گیرد. در می بر در را سالگی دوازده تا شش یا دبستانی دوران نیز کودکی میانه

کوشش به بیشتر هایش موقعیت کند و می درك بهتر را خود موقعیت و مقام و شده کاسته او خروش و جوش است، از مدارس اقلیمی شرایط و فرهنگ با مناسب فرعی و اصلی حرکتی هاي مهارت از بسیاري فراگیري زمان دوران این دارد. بستگی خودش

می فراتر خانه از او بازي محدوده و داده نشان دیگر کودکان با تماس و بازي به فراوانی گرایش کودك دوران این آغاز در .است )1391(آزموده،.رود

کودکان سنی گروه این کرد. در اشاره کودکان سایر با رقابت و همکاري روح پیدایش به توان می دیگر مهم هاي ویژگی از رفتار بزرگساالن مثل آنها با دیگران خواهند می و شود می خارج عالم متوجه بیشتر پردازند، می گروهی بازیهاي به بیشتر . است نوسان تغییرو حال در کودکی و میان بزرگسالی آنها رفتار و کنند

تعریف براي کامل سال دوازده از کمتر معیار انتخاب بنابراین رسد می فرا فرد نوجوانی یا بلوغ دوران بعد به سالگی دوازده از )1391(آزموده،دهد. می دست به را مناسبی مبناي کودك

پرورش و رشد -2

شـود. واژه می برده کار به هم جاي به و معنا یک به اوقات اغلب و نبوده روشن معموالً پرورش و رشد کلمه دو مفهوم و معناو رفتـاري هـاي جنبـه در تغییر پرورش. شود می ایجاد انسان در محیطی عوامل آموزش اثر بر که است تغییراتی بیان پرورش

پـرورش و رشـد کلمـه دو از مـراد اسـت. روان و تـن بر وکیفی کمی تغییرات بیشتر رشد از مراد که صورتی است. در روانی از دوره هـر در هـا دگرگـونی و تغییـرات گیرد. این می بر در را جسمانی و رفتاري روانی، ابعاد تمامی که است کلی تغییرات کنـد. می ایجاب را خاصی پرورش و آموزش دوره هر در جهت همین وبه آورد می بوجود را هایی دشواري و ها توانایی زندگی، از بیشـتر، تربیـت و پـرورش و آمـوزش واژگـان جـاي بـه) غزالـی محمـد امام مانند( مسلمان ) مربیان20: 1391پور، (حسین

اسـت فنـی یا هنر پرورش و ) آموزش1364اند.(شریعتمداري، کرده استفاده »ریاضت و، تزکیه، تهذیب، تأدیب، تعلیم« هايواژه همکـاري بـا و طبیعی رشد قوانین رعایت با و)، متربی( فراگیر استعدادهاي و طبیعی نیروهاي حمایت یا راهنمایی صورت به که

)1371(شعبانی، .پذیردمی تحقق زیستن براي او خود تفکر کودك دوران مختلف رشد کودك و-3 کودکی دوران در رشد مراحل - 3-1

کـودکی دوران و اسـت متفـاوت گونـاگون سـنی مراحـل در رشـد آهنـگ اما است رشد حال در زندگی مراحل تمام در انسان ماننـد کـودك روحیات و رفتار اخالق، دوران این است. در مشاهده قابل وضوح به رشد سرعت این که است ايمرحله مهمترین

داد. خواهد بروز خاصی نحو به را رفتار این شرایط و محیط بنابه هرکودکی و کند می رشد او جسم

3

کـه کـرد تضمین توان نمی و نیست اینطور روحی لحاظ از ولی کند می طی را صعودي سیر یک همیشه کودك جسمانی رشد آن در و نیسـت وقفـه بـی و یکنواخـت کـودك اخالق تکامل، سیر این در شود. می بهتر هم اخالقی نظر از شود بزرگتر هرچه

به رسیدن براي کودك شانس رساندن حداکثر به منظور به و کودك رشد سطح ارتقاء براي پس دارد وجود هم عقب به بازگشت نظـر در را سـنی مرحلـه هر ویژه مقتضیات و ها زمینه درتمام کودکان رشد هاي ویژگی به نگرش باید او، کامل بالقوه استعداد بـه کودکی دوران در که او فطري سرشت و نیازها با آشنایی و کودك رشد براي مناسب محیطی ایجاد به توجه بنابراین گرفت.

آورد.(حسینی) می فراهم فردا سالم نسل عنوان به را او تربیتی و شخصیتی درست رشد زمینه است نیازمند آن کودك جسمانی رشد-3-2 11 در دارد. ادامه یکنواخت و کند کمی سالگی 11 تا بعد و تند سالگی 5 -6 سالهاي تا تولد هنگام از جسمانی رشد آهنگ

و محـیط پـس شود. می همگام بلوغ دوره در سریع نسبتا آهنگ با و یابد می افزایش دوباره رشد آهنگ سالگی13 تا سالگی برابـر 5 نیـز او وزن و نوزادي دوران برابر دو سالگی 5 در قد گردد. رشد طراحی کودکان با متناسب باید کودکان بازي وسایل در مهارت و یادگیري قدرت و چاالکی و تحرك ولی شده کنترل وزن و قد رشد سالگی 11 تا 5 دوره است. در نوزادي دوران

) 1384است.(بابازاده اسکوئی، زیاد بسیار سنین این :کودك محیطی شناخت و ذهنی رشد-3-3

بلکـه نیسـت، تصادفی و اتفاقی امري انسان هوشی و ذهنی رشد که است آن از حاکی محیط و کودك روانشناسان هاي یافته رشد بر تواند می تغذیه و بهداشتی شرایط بهبود که گیرد. همانگونه می صورت انسان رشد ابعاد سایر با جهت هم و هماهنگ را کـودك هوشـی و ذهنـی رشـد امکان نیز کند می زندگی آن در کودك که محیطی شرایط بهبود باشد، موثر فرد جسمانی

تصـور، جمله از ذهنی امور همه و است ادراك و یادگیري فرایند و دانستن معنی به نیز شناخت .)1386(مظفر،کند می فراهم مـی اطـالق ذهنـی هـاي مهـارت تحـول بـه شـناختی تحول این شود. بنابر می شامل را مساله حل و استدالل تفکر، ادراك،

است. کـودك استوار حرکتی و حسی اعمال اساس بر کودك شناختی رشد ،زندگی نخست سال دو در) 1387.(محمدي، شود و علـت روابط درك کند. او می کسب خود درونی و ذاتی انعکاس و گانه پنج حواس طریق از اطراف محیط درباره را اطالعات مراحل رشد پیاژه نظر کند. از می آغاز را صدا وتولید بازي اسباب حرکت مادر، یا توجه جلب با آن ارتباط و گریه مانند معلولی می کامل او رشد سالگی 14- 15 سنین حدود در دارد و ادامه سالگی 14 -15 سن تا و شروع تولد بدو از کودك روانی تحول طور به را کودك ذهنی هاي فعالیت ) 1384است.(بابازاده اسکوئی، نوجوانی و کودکی سنین اهمیت دهنده نشان این و شود اندیشه آزاد همخوانی صورت به معموال جهت بدون ذهنی دار. فعالیت جهت و جهت کرد: بدون تقسیم نوع دو به توان می کلی دار جهـت ذهنـی رود. فعالیت می منزل به مدرسه از که است کودکی تفکر آن مثال بهترین و باشد می تخیالت و خواب ها،

نتیجه به زمانی چه داند می و کند می پیدا را حل راه برآید. کودك اي مسئله حل صدد در طفل که شود می مالحظه هنگامی )1390رسید.(آزموده، خواهد

:کودك اجتماعی رشد-3-4

در باشد. می دیگران با ها آن اجتماعی ارتباط برقراري چگونگی واقع در و اجتماعی کودکان، رشد رشد هاي جنبه از دیگر یکی باشد. می تقلید و تکلم کودك اجتماعی رشد از اساسی دومرحله واقع

: کودك عاطفی رشد-3-5

دارد. عمر طول در زیادي پیامدهاي و شود می آغاز زندگی اوایل از عاطفی رشد که گوید می ما به رشد حال در علمی شواهد رشدشان به رو ظرفیتهاي همچنین و مختلف احساسات بیان و تجربه براي را هایشان توانایی سرعت به تولد، کودکان زمان از

4

هسـتند نامناسـب که احساساتی بیان از جلوگیري براي همچنین و آوردن بدست و ارتباط برقراري براي زبان از اینکه براي را و هسـتند مـرتبط حسـی هـاي توانـایی با نیز اول سال 5 در یافته توسعه اجتماعی مهارت دهند. می گسترش کنند، استفادهپور، دهد.(حسین می قرار تاثیر تحت را زندگی طول در و مدرسه در موفق روابط دادن شکل همانند کودك، بعدي هاي توانایی1391 (

)1391ساله (حسین پور، 6تا3هاي کودك ویژگی) 1جدول (

ویژگی

سن

رشد جسمی

رشد ذهنی و شناختی

رشد عاطفی

رشد اجتماعی

تا3کودك ساله 4

توانند ساله می 3-4کودکان -چند ثانیه روي یک پا بایستند

ها باال رود.و بدون کمک از پلهاگر چه فعال و پر انرژي است -

شـود و بـه اما زود خسته مـیهمین جهت از یک فعالیت به

پردازد.فعالیت دیگر میایجاد همامنگی بیشـتر بـین -

حرکات دست و چشم.ن مـداد اسـت و قادر به گرفت-

خط خطـی کـردن را دوسـت دارد

بسیار کنجکاو است.-مفاهیمی مثل بزرگی، کوچکی، -

کمی یا زیادي، تفاوت و اشیاء را فهمد و قادر به درك مفهوم می

باشد .بندي میطبقهتواند دو تا سه رنگ را می-

بشناسدشمارد، اما نه به اعداد را می-

ترتیب.رشد تخیل او به سرعت در حال-

است . قدرت تقلید شدید دارد.-

هاي آهنگین و ریتمیک قصه - مورد عالقه اوست.

تجارب او با استفاده از حواس - پنجگانه است.

زمان توجه کوتاهی، - دقیقه دارد.7تا5حدود

انحصار طلب است-ها و نحوه هاي دیگر بازي کند، نه با خود آنمایل است در کنار بچه-

داند.ا نمیمشارکت با دیگران ر تمایل به کمک به دیگران دارد.-

نیاز به تایید و تشویق بزرگترها دارد-


رود.از جاي بلند باال می-بدون کمـک دیگـران از پلـه -

رود.باال و پایین می کند.لی لی می-رانـد و با مهارت دوچرخه می-

زند.دور میتوانـد تـوپ را به راحتی مـی-

کند.پرتاب توانـد از با نظارت مربی، می -

قیچی نوك گرد بـراي بریـدن استفاده کند.

تسلط کامل به گرفتن مداد و - قادر به استفاده از آن است.

شناخت او از محیط بر اساس - تجربیات مملوس است.

قدرت تقلید در او شدید است.- کنجکاو است.-

15- 10مدت زمان توجه حدود- دقیقه را دارد.

تخیالت و واقعیات تفاوتی میان- قایل نیست

هاي گروهی را که تابع بازي-قواعد و مقررات ساده باشند

دوست دارد

دهد.به کودکان دیگر، عالقه بیشتري نشان می- سن یا والدین)هاي گروهی را دوست دارد.(با دوستان همبازي-

کند.کودکان دیگر را در اموال خود شریک می-

ــیش از - توانــایی حرکتــی او پ پیش موزون شده است.

ــت- ــب و از فعالی ــاي پرجن ه

-تغییر شکل اجسام را درك می- کند.

تقریبا جهت چپ و راست را

بسیار حساس است.-اتکا به نفس خوبی دارد و قادر -

به مراقبت و برآوردن نیازهاي

تواند با کودکان دیگر به می- نظر بپردازد .تبادل

هاي گروهی شرکت در بازي-

5


-بـرد و از بـیجوش لذت مـیحرکتــی و یــک جــا نشســتن

آید.بدش می رود. به راحتی باال و پایین می-تواند روي خط تعـادل راه می-

برود.ــی- ــه م ــد تصــاویري را ک کش

واضح است.بریدن و قیچی کـردن کاغـذ -

ده است.برایش سا

دهد.تشخیص میبراي آموختن مطالب تازه -

آمادگی بسیار دارد.مند به اجراي نمایشنامه عالقه-

است و مایل به ایفاي نقش در آن است.

کند.حوادث ساده را تعریف می--به طنز و معما عالقه نشان می-

دهد.نقاشی از تخیل خود استفاده در -

کند.میمدت تمرکز روي مطالب نسبت -

تر است.به سنین گذشته طوالنی

خود است.هاي آرامش و سازگاري در رفتار-

شود.او دیده مینیاز به محبت و تشویق و -

پذیري ي مسئولیتاي براانگیزه دارد.

مواظبت از خواهر و بردار -کوچکتر و مراقبت از حیوانات،

مورد عالقه است.دوست دارد وسایلش در جاي

امنی باشند.مند به قصه و داستان عالقه-

شود.است و از تکرار خسته نمیهمانندسازي با بزرگترها را آغاز

کند.می

تواند مقررات بازي کند و میمی را رعایت کند.

از دیگران تقاضاي کمک کرده - کند.و به آنها نیز کمک می

هاي ساده به واگذاري مسئولیت- کند.او احساس غرور می

از خواندن آوازهاي دسته -جمعی و ایفاي نقش در .بردنمایشنامه و قصه لذت می

انواع رشد و نظریات مرتبط با رشد-4 رشد هاي ضرورت-4-1

آن هـاي ضـرورت از آگاهی بدون رشد شناخت بود خواهد قبل دوره در آن طبیعی روند طی رشد، از سنی دوره هر شروع الزمه درك ضـرورت:است شده خالصه مورد سه در الفون دیدگاه از رشد اساسی هاي ضرورت این. داشت نخواهد اي کاربردي نتیجه بـا پیونـد عواطـف، ارضـاي بـدنی، ضـرورت هاي مهارت گسترش و جسمی وامنیت سالمت شناخت، ضرورت گسترش و محیط ها. انگیزه گسترش و محیط

مسـتقل، و آزاد تحـرك جهـت محـیط ایـن در دسـترس در امکانـات و کـودك زندگی محیط نقش بر تاکیدي ها ضرورت این ثانویـه بستر از بخشی عنوان به باز فضاي ترتیب این به. است آن با روحی و عاطفی هاي پیوند ایجاد و بدنی مهارتهاي گسترش

واقـع در. باشد سنی دوره آن در رشد هاي ویژگی با متناسب اي دوره هر در کودك محیط است والزم بوده خانواده از پس رشد تصـور بـا کودك شناخت در تحول این. کنند می رشد نیز او هاي انگیزه و شناخت محدوده حرکت، کودك، رشد با تولد آغاز از

) 1386شود.(مظفر، می متمرکز خانه برمفهوم و شده آغاز عالم مرکز عنوان به خود از وي رشد مراحل هاي نیازمندي-4-2

رشد(نگارنده) مراحل هاي نیازمندي) 2جدول(

تمایالت رشد مراحل دوره سالگی یک تا تولد از اول

سالگی سه تا سالگی یک از حرکتی حسی تمایالت

زبانی تمایالت ذهنی تمایالت سالگی هفت تا سالگی سه از دوم عینی تمایالت سالگی دوازده تا سالگی هفت از سوم

ها ارزش به ذهنی تمایالت سالگی هجده تا سالگی دوازده از چهارم

6

رشد هاينظریه بندي طبقه-4-3هاي شناختی ، روانکاوي و یادگیري تقسـیم کـرد. روانشناسـان توان به سه گروه عمده نظریهرشد را میدیدگاههاي روانشناسی

روانشناسان شناختی به هیچ وجه منکر تغییرات کمـی نیسـتند، ولـی تاکیـد . پردازندیادگیري تنها به بررسی تغییرات کمی میاي جدید است مرحله انتقال و تغییر مرحله قبل نیست، بلکه مرحلههاي روانکاوي هر در نظریه. آنها بر تغییرات کیفی رشد است

.افتدهاي خاصی از زندگی اتفاق میکه در دوره رشد نظریات در اساسی مباحث-4-3-1

هاي متفاوتی را نیز به دنبال خواهد داشت. نظریات مختلف رشد، برداشتهاي متعددي از رشد و انسان دارند که در نتیجه، نظریهتوان ماهیت انسان، هدف رشد، چگونگی رشد انسان و تاثیر وراثت ترین محورهاي مورد بحث در نظریات اصلی رشد را میعمده

)1373(سیف، .و محیط دانست یکی از موارد بحث انگیز در نظریات رشدي، ماهیت فرد است. نظریات یادگیري بر ایـن اعتقـاد اسـت انسان: ماهیت

تواننـد پاداشـها و گیرد. ایـن عوامـل، عـواملی هسـتند کـه میعوامل محیطی شکل می که کودك به آسانی به وسیلهنظریـات )1373(سـیف، د.تواند از آنهـا تقلیـد کنـهاي محیطی را اعمال کنند و مدلهایی هستند که کودك میتنبیه

.کنـدمیانتخـابآنهاسـت،شناختی معتقدنـد کـه کـودك بطـور فعـال تجربیـاتی را کـه عالقمنـد بـه درك و کشـف .شودز قدرتمند درونی هدایت مییسردمدار نظریه روانکاوي معتقد است که کودك به وسیله غرا 1فروید دانند. یک فرد رشـد یافتـه، در نظریه پردازان شناختی رشد ، هدف رشد را تحول ساختهاي شناختی می رشد: هدف

در دیـدگاه روانکـاوي .دبیاندیشد و نتیجـه گیـري کنـآخرین مراحل رشد باید بتوانند بطور انتزاعی در مورد مفاهیم هاست. به نظر آنها فرد رشد یافته باید از تضادهایی که در کودکی براي او بوجـود هدف رشد کنترل هیجانات و انگیزه

ه گیرنـد و معتقدنـد کـروانشناسان یادگیري براي افراد بشر هیچ گونه هدف نهایی در نظر نمی .آمده، نسبتا آزاد باشدکند و بسته به شرایط آن محیط عادتهاي هر موجود زنده از طریق منطبق کردن خود با محیطی که در آن زندگی می

)1373(سیف، .کندخاصی را کسب می هاي روانـی و تغییـرات آنهـا نتیجـه کـنش هاي رشد معتقدند، پدیـدهتمام نظریه محیط: و ارگانیسم متقابل کنش

.است. منتهی تفاوت آنها در این است کـه نقـش کـدام یـک از دو عامـل بیشـتر اسـت متقابل بین ارگانیسم و محیطروانشناسـان .کننـدروانشناسان روان شـناختی بـر ارگانیسـم تاکیـد می .صاحبنظران یادگیري بر محیط تاکید دارند

نیسـم و گـاهی بـر معتقد به دیدگاه روانکاوي برحسب این که کدام قسمت از شخصیت مورد نظر باشد، زمانی بـر ارگا ). 1373(سیف، . دمحیط تاکید دارن

در چند مورد بین صاحبنظران رشد توافق نظر وجـود دارد کـه آنهـا را تحـت عنـوان رشد: هاينظریه اشتراك وجوه .انداصول و قوانین رشد معرفی کرده

و پیوسته است ايمرحله فرآیندي داراي رشد. است بینی پیش قابل الگوهاي داراي رشد. در رشد تفاوتهاي فردي بین آدمیان وجود دارد. رشد داراي ابعادي پیچیده است. هاي حساس رشدي استرشد داراي دوره.

froyd -١

7

نظریه هاي روانشناسی رشد(هدفی)) 3جدول( نظریه پرداز نظریه و روانشناسی مکتب

2پیاژه ژان رشد ادراکی _شناختی نظریه

حرکتی و حسی: اول دوره عملکردي پیش: دوم دوره

عینی عملکرد: سوم دوره صوري عملکرد: چهارم دوره

3برونر اس جروم نظریه

حرکتی مرحله تصویري بازنمایی مرحله

نمادي مرحله

)نگارنده( پیاژه نظر از رشد مراحل) 4جدول( مراحل رشد

سن مرحله حسی حرکتی

سالگی)2(تولد تا مرحله عملیاتی

سالگی)7تا 2( عینیمرحله عملیات

نوجوانی) سالگی تا7(ــات ــه عملی مرحل

صوري (نوجوانی)

توضیحات

یادگیري کودکان از طریق حواس آنهاست. این یادگیري با بازتابها شروع میشود و تداوم

بخش آن فعالیتهایی مثل لمس کردن، چشیدن، بوییدن و

دستکاري مواد.

کودکان با کلمات و اشیا به شم زبانی اي مبتنی بر شیوه

هایی بیشتر خود و با قضاوت-مبتنی بر ادراك منطبق، میاندیشند. تفکر آنان محدود است، زیرا قادر نیستند در یک زمان با بیش از یک

تفسیر سر و کار داشته باشند.

کودکان به طور منطقی فکر -کنند و دانش بیشتري میمی

اندوزند. آنان براي توجیه هاي خود بیشتر از قضاوت

گیرند تا استدالل مدد میادراکات خود، تفکر آنان نیز در این مرحله محدود است ولی

محدود به اشیا عینی، ملموس، وقایع آشنا.

ــاد ــان از راه نم جواناندیشـند، تفکــر مـی

ــات ــی و ادراک انتزاعدر این مرحله به کار

رود.می

کودکان آموزشی فضاهاي طراحی-5

عوامـل ایـن از بسـیاري امـا دهد قرار تاثیر تحت در مراکز را کودکان نگرش و رفتار، عملکرد که دارد وجود توجهی قابل عوامل مطالعات. شود آکادمیک است مانع دستاوردهاي ممکن که آورده بوجود را نامطلوبی شرایط و شده گرفته طراحان نادیده توسط حـس، بـو، (صـدا) رنـگ، آکوسـتیک، نـور، حسـی چند هاي کارگاه: مانند فیزیکی شرایط بین که ارتباطی دهد می نشان اخیر

)1393دارد.(هدفی، وجود کودکان اخالق و عملکرد ،رفتار و فضا، روابط، هوا و آب، المسه

)1393کودکان(هدفی، عملکرد در موثر فیزیکی عوامل) 5جدول( توضیحات عوامل

چند هاي کارگاه حسی

هاي پتانسیل و شوند شایسته غنی و انسان یک که سازند می قادر را آنها که کودکان حواس براي هستند هایی کارگاه .آورند می بدست را انها باورنکردنی هاي خالقیت

هاي سایه، سفید و سرد، گرم:نور مثل مختلف رنگهاي و شده منتشر نور و متمرکز نور، مختلف منابع با پردازي نور نور .آورند می بوجود آن با کردن بازي" مختلف هاي حرارت درجه " و ها بچه براي مختلف

که باشد این باید هدف. سازند می کودکان مرتبط با را آنها بزرگساالن اغلب که آبی و زرد، قرمز از روند فراتر باید رنگها رنگ

pyajeh-٢ jorm as boroner -٣

8

.دهد ارئه بصري غناي براي تنوع و کنتراست، هاي مختلف سایه با ظریف رنگی طرح یک کودکان به دهد افزایش یا کاهش آکوستیک را سطح تنها نه که باشد شده طراحی تواند می که است محیطی زیست بعد یک صوت آکوستیک(صدا)

.باشد کننده کسل واضح یا تواند می و کند طراحی را صدا احتماالت و امکان بلکه محصوالت قبیل از و چیزهایی خاص هاي رایحه بوسیله اند شده خاص که التکس یا پنبه چوب، الستیک: مثل مصالحی بو

هستند مهم ها رایحه و طبیعی عناصر، نظافت هاي حس هستند شفاف و نیمه شفاف، روشن و مات، خشک ترو، خشن و سفت، نرم و صاف که سطوحی با مصالح تنوع المسه

آورد می بوجود مختلف تاثیر دارند فضا از عملکردي استفاده در همه، آلودگی، حرارت درجه، رطوبت، تهویه آب و هوا

باشند داشته معاشرت باهم باید والدین و معلمان، کودکان روابط براي تخصصی مناطق براي مثال. شود تقسیم خاص عملکردهاي با مطابق بلکه سادگی به نباید یادگیري هاي محیط فضا

.هستند اساسی ها آن پذیري خاطر انعطاف به تر عمومی فضاهاي اما دارند مکان یک موسیقی ساخت

، دارنـد قـرار کمتـري امکانـات در کـه کودکانی به دارند نسبت حضور جدیدتر مراکز در که کودکانی دهد می نشان ها پژوهش نمـرات کـه اسـت شـده مشـاهده نیز نور طبیعی مورد در. دارند زبان و دادن گوش، خواندن، ریاضیات در دستاوردهاي باالتري

کـالس در کودکان و بوده است باالتر بودند خوب هاي گیري نور و مناسب اندازه با هایی داراي پنجره که مدارسی در ها آزمون از در تعـدادي نیـز کودکـان عملکـرد. انـد داشـته معلم به کمتري توجه و تر بوده بیش جوش و جنب داراي ضعیف نور با هاي

، جنسـیتی مسـائل بـه توجـه با که دهند می نشان ها یافته و مقایسه شده دارند مختلفی یادگیري سطوح که آموزشی فضاهاي آرام کـامال محیط یک در دختران که حالی در می دهند انجام بهتر صدا و سر پر محیط یک در را پیچیده ریاضی پسران مسائل

انـدك شده نگاشته کودکان مباحث طراحی اصول و مبانی خصوص در، حال بهر) 1393،هدفی. (دهند می بهتر انجام را کار این شامل: کودکانه فضاهاي طراحی در شده ارائه چهاراصل، شده پیشنهاد اصول از یکی در. است

) 1393آموزشی(هدفی، فضاهاي طراحی اصول) 6جدول(

توضیحات اصول فضاهاي ترکیب، باال طرفین یا به شونده جمع سراسري درهاي از استفاده با توان می طبیعی و باز بسته فضاهاي تداوم و ترکیب: اول اصل

.کرد فراهم را بسته و باز فضاهاي تداوم و خارج و داخل ها دیوارك وجود و آزاد پالن صورت به طراحی: دوم اصل

کننده متحرك جدا عناصر یا کنند. مربی ایجاد کمک با را نیاز مورد فضاهاي بتوانند کودکان خود تا

برگ و گل ،مختلف هاي در زمان که هایی گونه ویژه به نادر گیاهی هاي گونه از استفاده طبیعیعناصر بوسیله تنوع ایجاد: سوم اصل .شود دیده می متفاوت شکل و رنگ به آنها

کرد استفاده ها داخلی پنجره سمت در، متحرك و رنگین اي شیشه هاي قاب از توان می عناصر طبیعی بوسیله سازي بازي: چهارم اصل .یابند دست نور از متنوعی رنگ هاي به آنها جابجایی با کودکان تا

نتیجه گیري -6معمار یک مربی است. او بعد از پدر و مادر می تواند به عنوان مربی کودك باشد. زیرا تعلیم و تربیت او از طریق اشکال سـاخته

دلیل ارتباط میان کودك و معماري و فضا شود. به همین دهند، منتقل میشده بدست او که محیط اطراف کودك را تشکیل میدر بطن مسئله انسانی کردن تمدن قرار دارد. اصول تربیتی دائم در تغییر و تحولند و معماري باید به نوبه خود نیازهاي ناشی از

ز بـه رشـد و هاي جدید پاسخگو باشد. کودکان به عنوان شـهروندانی کـامال متفـاوت نیـااین تغییر و تحوالت را با فکرها و طرحتکامل در یک فضاي معماري منطبق بر خصوصیات خود داشته و شایسته شرکت جستن در تعلیم و تربیت هستند. معمار بایـد

هاي برطرف کردن آنهـا رابیابـد و هاي کودك معاصر را درك کند و نیاز و مشکالت او را شناخته و روشاز سویی فضا و خواسته

9

هاي دیگري کـه بخصـوص در کشـورش وه بر آشنایی با محیط خودش در جهت شناخت محیطاز سوي دیگر باید کودك را عالوجود دارد سوق دهد. براي تحقق این امر معماران باید بر سرعت خود بیافزایند تا بتوانند به پـاي متخصصـین تعلـیم و تربیـت،

اند برسند.ل شناختهشناسان، پزشکان و روانشناسان که کم و بیش دنیاي کودکی را به طور کامجامعه مراجع-7 .دانش و علم انتشارات، کودکان براي طراحی و معماري)، 1390؛(مریم،آزموده ]1[ تهران.، نو دنیاي انتشارات، سوم چاپ، کودکان فکري پرورش در بازي نقش)، 1380؛ (محمد، باباخان ]2[ و معماري اول، انتشارات چاپ ،ایرانی معماري در تقدس به نگاهی با مهدکودك طراحی)، 1391؛ (محدثه، نجفی ،سیدعلی، پورحسین ]3[

تهران.، شهرسازي تهران. امیرکبیر، انتشارات، دوم جلد، آثارعجم، م. رستگارفسایی: )، تصحیح1377شیرازي، سید صادق؛ (حسینی ]4[ سمت. انشارات، رشد روانشناسی، )1373سوسن؛ (، سیف ]5[ سمت. سازمان)، تدریس فنون و هاروش( پرورشی و آموزشی هايمهارت)، 1371حسن؛ (، شعبانی ]6[ امیرکبیر. انتشارات، تربیت و تعلیم فلسفه و اصول )،1364علی؛ (، شریعتمداري ]7[ .نور سبحان انتشارات، یادگیري هاي محیط طراحی زبان دستور )، 1386حامد؛ (، نیا کامل ]8[ .7 باغ چهار، کودکان براي شهر)، 1390؛ (سیدرضا، الهیجی حسینی ]9[ .46فرهنگ و معماري، معماري فضاهاي و کودکان)، 1390؛ (حسین، زاده سلطان ]10[ .8نظر باغ، کودکان خالقیت و رشد در باز فضاهاي نقش)، 1386؛ (محمد، باقري، سیدباقر، حسینی، فرهنگ، مظفر ]11[ و رشد در شده یاد تعامل تاثیر به ویژه نگاه با معاصر دوره در معماري کودکو تعامل بررسی)،1393؛ (ندا، میالنی نافعی، فرزانه، هدفی ]12[

ایران، تبریز، شهر پایدار توسعه و معماري و عمران مهندسی الملی بین کنفرانس، کودکان خالقیت ارتقا آزاد دانشـگاه، معماري و هنر دانشکده، ارشد کارشناسی نامهپایان،تبریز کودکان فرهنگسراي طراحی)، 1384؛ (مریم، اسکوئیبابازاده ]13[

.تبریز اسالمی شیراز. اسالمی آزاد دانشگاه، ارشد کارشناسی پایان نامه، کودکان خالقیت پرورش و آموزش مرکز )،1387آناهیتا؛ (، محمدي ]14[

كدﻮﮐ ﺪﺷر ﻞﺣاﺮﻣ ﯽﺳرﺮﺑ و كدﻮﮐ ﺐﺳﺎﻨﺘﻣ...

Documents