کتابچه بهداشت محیطایمنی وسالمت شغلی

بیمارستان تخصصیآموزشی درمانی کوثر

تهیه کننده :طاهره نصیریبهداشت محیط

1393تابستان

فهرست

عنوان ..................................................................................صفحه

4فصل اول آب وفاضالب ....................................................................

26فصل دوم مبارزه با حشرات وجوندگان ..................................................

41فصل سوم رااهنمایی استفاده از مواد شیمیایی وگندزدا ..................................

67فصل چهارم ضوایط عمومی بهداشت محیط بخش ها...................................

74فصل پنجم شرایط بهداشتی آشپزخانه وبهداشت مواد غذایی..........................1

84فصل ششم مدیریت پسماند ..............................................................

94فصل هفتم رخشویخانه ..................................................................

98فصل هشتم بهداشت پرتوها.............................................................

108فصل نهم اطالعات اختصاصی ........................................................

114منابع ..................................................................................

اطالعات عمومی

2

فصل اولآب وفاضالب

تعاریف :تعریف آب آشامیدنی:

آبی است که عوامMMل فMMیزیکی ،شMMیمیایی،بیولMMوژیکی و رادیونوکلئوتیMMدی آن در حMMدی باشMMد کMMهمصرف آن جهت آشامیدن ،عارضه سویی در کوتاه مدت یا درازمدت در انسان ایجاد نکند.

حد مطلوب:3

عبارتست از گستره ای از غلظت عوامل موجود در آب آشامیدنی که چنانچه آب حMMاوی مMMوادی با غلظت بیشتر از آن باشد،از نظر کیفیت در حد پایین تری قرار داشته اما هنوز برای آشامیدن

مناسب می باشد.

حدمجاز: حداکثر عوامل شیمیایی ،فیزیکی وبیولوژیکی آب آشامیدنی است که استمرار مصرف آن بMMرای

لیتر بMMرای یMMک5/2انسان زیان آور نباشد این مقدار برمبنای متوسط مصرف آشامیدنی روزانه کیلوگرمی در نظر گرفته شده است.70انسان

کلر آزاد باقیمانده : مقدار کلر مؤثر است که باید در هر نقطه از شبکه آب آشامیدنی وجود داشته باشد .

کدورت آب : عبارتست از وجود ذرات معلق در آب که سبب شکسMMتگی ،پراکنMMدگی و جMMذب قسMMمتی از نMMور

شده و مانع عبور بخشی از نور تابیده شده از آن می گردد.

کلیفرم: گروهی از باکتریهای هوازی و بیهوازی اختیMMاری،گMMرم منفی،بMMدون اسMMپور و تخمیرکننMMده الکتMMوز

هستند.این باکتریها ساکن روده بزرگ

باکتریهای نشانگر آلودگی آب آشامیدنی که وجود آنها نشاندهنده ناکافی بودن فرایند تصفیه و همچMMنین آلMMودگی آب بMMا مMMدفوع انسMMان و حیوان است.مانند کلیفرم های گرماپای ،آنتروکوک های مدفوعی،کلستریدیوم های احیائ کننMMده

سولفیت و باکتریوفاژها.ویژگی ها :

به طMMور کلی آب آشMMامیدنی بایMMد عMMاری از میکروارگانیسMMمهای بیمMMاریزا ماننMMد آنتروویروسMMهایانسانی،تک یاختگان بیماریزا،کرم ها و ارگانیسم های آزاد زی باشد.

آب سالم زندگی سالم آب یکی از نعمات بزرگ پروردگار است که منشاء حیات وسرآغاز زندگی موجودات زنده

است . امروزه با پیشرفت صنعتی و رشد جمعیت ، مصرف آب افزایش یافته است ومنابع قرار گرفته است . آب موجود قابل مصرف ، در معرض استفاده بیش از حد

میزان مصرف سرانه آب در اجتماعات مختلف متفاوت است و با فرهنگ و ارتقای سطح بهداشت جوامع ارتباط مستقیم دارد . هرچه سطح فرهنگ وبهداشت باالتر باشد نیاز به آب

ومصرف آن نیز افزایش می یابد.

مشخصات آب : آب تنها ماده متداول درطبیعت است ، که به هرسه حالت فیزیکی ، یعنی جامد ، مایع و بخار

وجوددارد.

یژگی های آب آشامیدنی :و آب مصرفی برای شرب اجتماعات ، عالوه بر کافی بودن ، باید از نظر بهداشتی نیز مناسب

4

لیتر در روز است که باید1-2باشد .میزان متوسط مصرف آب برای آشامیدن هر فرد مطبوع و عاری از هرگونه آلودگی باشد.

بطور کلی آب را در صورتی قابل آشامیدنی می گویند که صاف و زالل ، بی رنگ ، بی بو ودارای شرایط زیر باشد:

الف - آلوده به عوامل بیماری زا ومزاحم نباشد .ب - عاری از مواد مسموم کننده باشد.

ج - مواد معدنی وآلی آن برای مصرف کننده زیان آور نباشد.منابع آب شامل :

الف - آبهای سطحی مثل رودخانه ، نهرهاب - آبهای زیرزمینی شامل چشمه ، چاه ، قنات

  :مواد موجود درآب

الف - مواد محلول : باعث حل شدن نمک در آب مشود. ب- مواد کلوئیدی ومعلق : شامل ذراتی با ابعاد بسیار کوچک میباشد که مدتها در آب شناور

می ماند و جداکردن آنها با تصفیه آب صورت می گیرد.ناخالصی ها و آلودگی های متدا ول آب :

آب صددرصد در طبیعت یافت نمیشود. در آب ممکن است ناخالصی و آلودگی های زیر دیدهشود.

، هیدروژن سولفره ، ازت و اکسیژن Co2الف( گازها : نظیر ب( ترکیبات شیمیایی : مانند کلسیم ، منیزیم ، سدیم ، فلوئور، آهن ، سولفاتها ، بی کربناتها ،

نیتراتها و نیتريتها و غیره .ج ( مواد معلق غیر زنده مانند ذرات رس ،ماسه های ریز

 د ( مواد معلق زنده مانند باکتری ها ، قارچ ها ، جلبکها ، انگل ها و ویروسها امالح موجود در آب تاحد مجاز برای بدن الزم بوده و آب را مطبوع وگوارا می نماید. وجود

بیش از حد مجاز امالح کلسیم و منیزیم وگاهی آهن ومس درآب را اصطالحا" سختی آب میگویند.

ضمنا" میکربهای بسیاری از بیماریها که همراه مدفوع ، ادرار، استفراغ دفع میشوند میتوانند سبب آلودگی آب شوند.

مهم ترین شاخص آلودگی آب تاکنون باکتری کلی فرم بوده که دارای گونه های متفاوتی ( که منشاء مدفوعی داردColi - Eمیباشد . نوع خاصی از دسته کلیفرم ها بنام اشرشیا )

بعنوان شاخص آلودگی آب انتخاب گردیده است .

:نمونه برداری آب جهت آزمایش باکتریولوژی کیفیت باکتریولوژی آب آشامیدنی رافقط از طریق نمونه های متوالی که درطول مدت زمان

معینی جمع آوری شده میتوان ارزیابی نمود. برای جمع آوری نمونه آب باید از بطریهای شیشه ای یا درب سمباده ای استریل استفاده

شود و اقدامات حفاظتی برای جلوگیری از آلودگی های بعدی آن بعمل آید. برروی برچسب بطری باید تاریخ نمونه برداری ، نام شخص نمونه گیر ومکان نمونه برداری

ثبت گردد. ابتدا شیر برداشت را با پنبه الکلی مشتعل ضد عفونی میکنند و سپس شیرآب را باز كرده و

پس از چندثانيه آب را داخل بطری می ریزند درآن را بسته و به آزمایشگاه یا مرکز بهداشتیدرمانی می فرستند.

آزمایش بهتر است بالفاصله بعد از نمونه برداری انجام شود اما چون درمناطق روستایی این ساعت و برای آبهای پاک6مسئله امکان پذیرنیست ، بنابراین برای آبهای آلوده فاصله زمانی

ساعت از لحظه نمونه برداری تا انتقال به آزمایشگاه باید در نظر گرفته12فاصله زمانی ساعت تجاوز ننماید.24شود و حداکثر از

 سالم سازی آب شرب:

5

هیچگونه آبی را نمی توان قبل از تصفیه و یا اطمینان از سالم بودن آن مصرف کرد هدف ازتصفیه آب عبارت است از

الف( جداکردن مواد شناور و معلق درآب ب( عاری کردن آب از عوامل بیماریزا

ج( برطرف کردن رنگ ، بو، طعم نامطبوع آب تا آنجا که مورد قبول مصرف کننده قرار گیرد.

تصفیه آب درمقیاس کوچک ) مصارف فردی یا خانگی ( برای تصفیه آب مصرفی در منازل سه روش کلی وجود دارد .

الف ( صاف کردن ب( جوشاندن

ج( گندزدایی توسط مواد شیمیایی )پرکلرین(ساده ترین روش ضدعفونی کردن آب ، جوشاندن آن است .

با جوشاندن صحیح آب بسیاری از عوامل بیماریزا نظیر باکتری ، کیست و تخم انگل از بینمی روند.

برای مقادیر کم آب درمنازل ، میتوان پس از جوشاندن ) بمدت یک دقیقه ازشروع نقطه جوش( آن را ضدعفونی وعاری از میکرب نموده و پس از سرد شدن بدون جابجا نمودن به

ظرف دیگر ، برای شرب از آن استفاده کرد

گندزدایی آب آشامیدنی باپرکلرین : پرکلرین یاهیپوکلریت کلسیم پودر سفید رنگی است با خاصیت گندزدایی که بوی زننده وتندی

درصد عرضه70 تا 60دارد ومجاری تنفس را آزار میدهد. این ماده در بازار با درجه خلوص میشود.

درزمان کلرزنی رعایت نکات زیرضروری است :درموقع استفاده از پودر پرکلرین ماسک یا پارچه ای را جلو دهان وبینی ببندید .

پس از بازکردن درب بشکه ، پودر کلر داخل آن حداکثر تایک ماه ونیم قابل استفاده استوبیشتر از این مدت ، اثرش رااز دست میدهد.

پرکلرین را باید ازدسترس اطفال دور نگه داشت . هرزمان که به آب کلراضافه میشود باید با وسیله ای اب را بهم زد تابخوبی مخلوط شود

دقیقه صبرکرد. 30وبرای استفاده ازآب باید حداقل آبهای بسیار آلوده که محتوی مقادیر زیادی مواد آلی هستند و یا آبهای تیره برای کلرزدن

مناسب نیستند، بنابراین آبهای تیره را اول باید صاف کرد وبعد آن را کلرزد. گرم ومیزان مطلوب کلرآزاد5 تا 3میزان پرکلرين برای ضدعفونی هرمترمکعب آب

میلی گرم درلیتر است .8/0 تا 2/0باقیمانده درحد : شرایط نگهداری پودر پرکلرین

بخاطر حساسیت نسبت به گرما و رطوبت باید بشکه های پرکلرین درجای خشک وخنکنگهداری شود . نگهداری آن درآفتاب و یا انبارهای گرم ، خطر انفجار را در پی دارد.

بشکه های پرکلرین رانباید درمجاورت مواد بودار و قابل اشتغال مانند بنزین ، نفت ، گازوئیل یا سموم کشاورزی بخصوص سم فسفره ا مواد ضد عفونی کننده مانند کرئولین قرار داد و

به شدت باید از این کار اجتناب نمود. انبار مخصوص نگهداری بشکه های پرکلرین باید مجهز به تهویه مناسب باشد.

کف انبار مخصوص نگهداری بشکه های پرکلرین باید از جنس مقاوم به رطوبت ساخته شدهباشد.

سانتی متر از کف انبار10بشکه های پرکلرین را باید روی صفحات چوبی که به فاصله فاصله دارد قرار داد.

روی درب انبار محل نگهداری پرکلرین باید عالمت هشدار دهنده نصب شود کلرینه نمودن آب در انبارها:

برای گندزدایی آب موجود درآب انبار ، ابتدا باید حجم آب انبار که معموال" به شکل مکعب گرم پودر پرکلرین را با5مستطیل میباشد را محاسبه کرد. سپس به ازاء هرمتر مکعب تا

6

توجه به میزان آلودگی در داخل یک سطل آب کامال" حل نموده ، پس از آن محلول بدست آمده را باید به آب انبار اضافه نمود ، بطوریکه تمام سطح آب را فرا گیرد . سپس آب را با

وسیله ای تمیز خوب بهم زد تا محلول پرکلرین در تمام قسمتهای آب پخش شود . پس از نیمساعت آب کلرینه شده وقابل مصرف میباشد.

کلرینه کردن آب چاه : برای گندزدایی آب چاه ،پس از محاسبه حجم چاه باید به ازاء هرمتر مکعب آب یک قاشق

گرم ( را در داخل یک سطل آب حل و به آب چاه اضافه کرد .5مرباخوری پرکلرین ) حدود از آنجا که آب چاه مرتبا" اضافه میشود. هرزمان که بوی کلر در آب استشمام نشد، الزم

است گندزدایی تکرار شود. طریقه دیگری که برای گندزدایی آب چاه وجود دارد کوزه گذاری است . به این ترتیب که

میلیمتر در دو6 لیتر ، دو سوراخ به قطر 15 تا 12ابتدا در بدنه یک کوزه سفالی با گنجایش کیلو گرم ماسه3 گرم پودر پرکلرین و750طرف کوزه نزدیک وسط آن ایجاد کرد . سپس

کامال" تمیز را مخلوط نموده و به داخل کوزه ریخته پس از آن درکوزه را بایک ورقه پالستیک غیرقابلنفوذ محکم بسته وبعد کوزه را در چاه آویزان میکنند ، بنحوی که پائین تر از سطح آب

قرار گیرد. لیتر آب از آن برداشت1200 تا 900این مقدار پرکلرین برای گندزدایی آب چاهی که روزانه

میشود برای مدت یکهفته کافی است دراین مدت کوزه را باید خارج وکار را تکرار کرد.

كلرينه كردن آب مخازن

) زميني ياهوايي ( گرم ) يك قاشق5بايد ابتدا حجم منبع را معين نموده و سپس به ازاء هرمتر مكعب ازآب

مرباخوري( پودر پركلرين به آب اضافه نمود. ضروري است كه قبال" پركلرين مورد نياز را دريك سطل يا ظرف آب حل كرده ، محلول را

در داخل مخزن ريخته و به نحوي بهم زدكه با آب مخزن كامل" مخلوط شود.( درصد1كلرينه كردن آب آشاميدني با محلول كلر مادر ) كلر

يكي از روشهاي ساده براي گندزدايي و تهيه آب آشاميدني سالم ، استفاده از محلول كلر درصداست . درحال حاضر در بسياري از روستاهاي كشور به داليل مختلف ،1مادر يا كلر

مانند عدم وجود لوله كشي از روش كلر مادر براي سالم سازي آب شرب استفاده ميشود.موفقيت اين روش در روستا بستگي به آموزش صحيح واصولي مردم دارد.

% پانزده گرم ) يك قاشق غذاخوري يا سه قاشق مرباخوري (1براي تهيه محلول كلر مادر يا از پودر پركلرين را دريك ظرف مناسب ) بطري تيره زنگ( ريخته ، آنقدر آب اضافه مي

كنيم ، تاحجم محلول به يك ليتر برسد. سه قطره از اين محلول يك درصد براي گندزدايي يك ليتر آب كافي است . بديهي است پس از نيم ساعت بايد ميزان كلرباقيمانده را اندازه گيري

كرد. براي اطمينان از وجود كلر باقيمانده درآب و اندازه گيري آن از وسيله اي بنام كلرسنج

استفاده ميشود.

كلرسنج : كلرسنج دستگاهي است كه از طريق مقايسه رنگ ، ميزان كلر باقيمانده را مشخص ميكند و

درجه اسيديته آب با آن اندازه گيري ميشود. كلرسنج ها برحسب نوع معرفي كه در آنها به كار مي رود ، شناخته ميشوند متداول ترين آنها

شامل كلر سنج هاي قرصي ،D.P.Dكلر سنج هاي با معرف محلول ارتوتوليدين و يامعرف محلولي و پودري هستند

استاندارد آب سا لم : 

7

حداکثر مقدار مجاز مواد شیمیایی کافی موجود درآب آشامیدنیآب :1053استاندارد KKKردی

ف حداکثر مجاز بر حسب میلی گKKرم درنوع ترکیب

لیتر(2( )1500)(TDS()1کل مواد جامد محلول )1caco 3(3()500)سختی کل بر حسب 2CL400کلرور بر حسب 3so4400سولفات بر حسب4H2S5%هیدروژن سولفوره5Fe3/0آهن بر حسب 6Mn5/0منگنز بر حسب 7AL2/0آلومینیوم بر حسب 8zn3روی بر حسب 9

cu1مس بر حسب 10NO3(4()50)نیترات بر حسب 11NO2(4()3) نیتریت برحسب 12ca250کلسیم برحسب 13Mg50منیزیم بر حسب 14NH35/1آمونیاک بر حسب 15Na(5)200سدیم بر حسب 16

-نظر به اینکه بین یون منیزیم و سولفات از نظMMر تغیMMیر طعم و امکMMان اختالل در1 یادآوری: میلی گMMرم در لیMMتر30جهاز هاضمه وجMMود دارد از این رو در شMMرایطی کMMه مقMMدار منMMیزیم از

گرم در لیتر باشد. 250تجاوز کند مقدار سولفات نباید بیش از میلی گرم در لیتر مجاز2000- در شرایط ویژه فقدان منبع آب با کیفیت بر تر در منطق تا 2

می باشد. - سازمان بهداشت جهانی از دیدگاه بهداشتی حدی برای سMMختی آب توصMMیه نگMMرده اسMMت و3

مهندسی و اقتصادی می باشد. در مورد نیترات و–حد مورد اشاره در این جدول از نظر فنی تیتریت- مجموع نسبت غلظت هر کدام به مقادیر توصیه شده نباید از یک تجMMاوز کنMMد. و نبایMMد

به تنهائی مورد قضاوت قرار گیرد. - غلظت نیتریت اندازه گیری شده + غلظت نیترات اندازه گیری شده 4

غلظت نیتریت استاندارد + غلظت نیترات استاندارد در آب آشامیدنی:PHجدول حداقل مقدار کلر مجاز آزاد باقیمانده متناسب با

5/6- 98 تا 8بزرگتر از PHمقدار مقدار مجاز کلر آزاد باقیمانMMده پس از نیم

بMMر حسMMبPHساعت تماس متناسMMب بMMا میلی گرم در لیتر

4/02/0

8

<1=

تMMا5/0مقدار توصیه شده کلر آزاد باقیمانده پس از نیم ساعت زمان تماس در شرایط عادی و در شرایط اضطراری همMMهPH در انتهای شبکه بر حسب میلی گرم در لیتر با توجه به 8/0

گMMMMMMMیری بیماریهMMMMMMMای روده ای و بالیMMMMMMMای طMMMMMMMبیعی یMMMMMMMک میلیگMMMMMMMرم در لیMMMMMMMتر می باشد.

جKKدول مKKیزان کلKKر باقیمانKKده توصKKیه شKKده در آب آشKKامیدنی در سیسKKتم هKKای

مختلف آبرسانی و محل برداشت

مقدار کلر باقیمانMMده آزاد برحسMMب میلی گMMرمسیستم آبرسانی و محل برداشتدر لیتر

5/0(1شیر انشعاب شبکه های خصوصی )1(2شیر انشعاب عمومی )

تانکرهای سیار توزیع آب آشMامیدنی در محMMلبارگیری

2

1تانکرهای سیار آب آشامیدنی در محل توزیع�شامیدنی در منازل یا شیر انشعاب شبکه خصوصی: شیر برداشت از شبکه عمومی آب آ

اماکن /شیر انشعاب عمومی: شیر برداشت نصب شده در معابر که برداشت عموم از آنعمدتا با ظروف انجام می گیرد.

جدول تعداد موارد سنجشی روزانه کلر آزاد :

لوله کشی آب آشامیدنی بر حسب جمعیت

موارد سنجس کلر باقیمانده آزاد( 1)تعدادجمعیت2 تا 100001تا

5 تا 500003 تا 1000010 تا 1000006 تا 50000

15 تا 50000011 تا 10000015 نفر یک نمونه +100000 به ازاء هر 500000بیش از

پایش روزمره کیفیت آب آشامیدنی در نقطه مصرف مستلزم اندازه گیری مقدار یادآوری: کدورت و دما می باشد. در شبکه ها ئیکه از منابع ومخازن متعددPHکلر آزاد باقیمانده در آن

تامین آب می شوند در تعیین نمونه های کلر سنجی ، جمعیت تحت پوشش محدوده هر کداممالک محاسبه است.

جدول حداقل و حداکثر غلظت فلوراید در آب آشامیدنی

مKKKKیزان سKKKKالیانه حداکثر دمKKا هKKوای روزانKKKKه )درجKKKKه

سلسیوس(

حKKKداقل مقKKKدارmg/1فلور زمجا

حد متوسKKط مقKKدارmg/1فلوئور

حداکثرمقدارمجازmg/1فلوئور

12-101/12/14/26/14-1211/12/2

7/17-6/149/012

9

5/21-7/178/09/08/13/26-5/217/08/06/15/32-3/266/07/04/1

سMMال متMMوالی می5 میانگین دما بر اساس میMMانگین حMMداکثرهای دمMMای منطقMه در یادآوری:باشد.

جدول عوامل متشکله رادیواکتیو در آب آشامیدنی

معیار غربالگری مواد رادیواکتیو در آب آشKKامیدنی بKKر حسKKب بکKKرل در

لیتر1/0اشعه آلف

1ذرات بتا

MMMMرديف

گيريواحد اندازهمقدار مجازحد مطلوبويژگي

5NTUحداکثر 1کمتر يا مساوي کدورت1

پالتين، کبMMالت بMMراي رنMMگ15حداکثر --رنگ2T.C.uحقيقي آب

درجMMMه12 واحMMMد در 2حMMMداکثر بو3 واحMMد در3سلسMMيوس وحMMداکثر

درجه سلسيوس25

(TONرقم آستانه بو)--

4pH5/8-5/60/9-5/6--

مشخصات فيزيکي آب آشاميدني عالوه بر قابل پذيرش بودن عالوه بر قابل پذيرشPH- نظر به اينکه کدورت،رنگ و1يادآوري  

بودن آب ، در کيفيت بهداشتي آب به طور غير مستقيم نقش دارند ، براي آنهMMا حMMداکثر مجMMازتعريف شده است.

هMMاي متعMMارف- تامين کدورت کمتر يا مساوي يک ان-تي-يو در خروجي تصفيه خانMMه2يادآوري آب ، الزامي است.

خطر های آلودگی آب انسان ممکن است از راه خوردن آب آلMMوده آسMMیب ببینMMد.آب آلMMوده بMMه صMMورت آشMMامیدن یMMا همراه با غذا و یا استفاده از آب آلوده به منظور بهداشت فردی یا تفریحات بMMه بMMدن وارد می

شود. -خطر های زیسMMت شMMناختی1خطر های آب آلوده را می توان به دو گروه اصلی تقسیم کرد.

- خطر های شیمیایی.2 خطر های زیست شناختی آلودگی آب عبارتند از:منتقله به وسیله ی آب به سبب عامMMل زنMMده

بیماری زا با یک میزبان آبزی موجود در آب.

10

بیماری های منتقله به وسیله آب

-هپاتیت های ویروسی و بیماری های فلج کودکان

،اسMMهال بMMه علتECOLi-وبا،حصبه و اشباه آن،اسهال خونی،اسهال بMMه علتروتا ویروس ها در کودکان

-اسهال خونی آمیبی،ژیاردیازس،آمبیازس

-کرمهای گرد،کرمهای نخی،بیماری ها هیداتید کرم شالقی

کرم رشته ای)بیوک(کرم نواری ماهی

شیستوز و میازیس

-خطر های شیمیایی آلودگی آب: آالیند های شیمیایی با ماهیت متفاوت که از زباله های صنعتی و کشاورزی ایجاد می شMMوند روز بMMه روز بیشMMتر بMMه منMMابع تMMامین آب عمMMومی راه میابنMMد.این آالینMMد هMMا عبارتنMMد ازحالل هMMای شوینده،سیانید ها،فلزهای سنگین،اسید های آلی و معدنی،مMMواد از تMMه مMMواد سMفید کننMMده،رنMMگ

(Biocideها،سولفید ها،آمونیاک،مواد سمی و انواع گوناگون ترکیبات آلی زیست کش ) آالیند های شیمیایی مدت ها می توانند به طور مستقیم بر سالمت انسان آسیب برساند بلکه از راه تراکم در آبزیان به طور غیر مستقیم هم می تواند بر انسان اثر کند)مثل مواد شMMیمیایی در

ماهیهایی که به عنوان خوراک انسان به کار می روند(

فاضالب ناشی از بیمارستانها و مراکMMز بهداشMتی و درمMMانی بMMه طMور کلی از نظMMر کیفی تقریبMا مشابه فاضالب شهری هستند اما ممکن است دارای مواد و ترکیبات بالقوه سمی و عفونی نیز باشند که سالمت محیط،کارکنان شاغل در بخش بهداشت و درمMMان و کMMل جامعMMه را بMMه خطMMر

توسعه یافته و برخی کشور های در حال توسعه به دلیل اینکه مقادیر زیادی آبدر کشور های در بیمارستان ها مصرف می گردد فاضالب تولیدی به صورت رقیق شMMده می باشMMد و پسMMاب خروجی از بیمارستانها و مراکز بهداشتی درمانی بدون نیاز به تصفیه اضMMافی در تصMMفیه خانMMه

11

های فاضالب شهری تصفیه می گردند و بدن آنکه خطر خMMاص بهداشMMتی و زیسMMت محیطی را سبب گردد.فقط تحت شرایط خاص نظیر شیوع،بیماریهای اسهال حاد زائدات بیماران باید بMMه

طور اختصاصی جمع آوری و گند زدایی شوند.%و14.6مطالعات انجام یافته آلودگی فاضالب بیمارستانی به شیگال . سMMالمونال رابMMه تMMرتیب

%گزارش کرده اند،الزم به ذکر است که اثرات سمی مواد شیمیایی موجMMود درفاضMMالب33.3 مراکز بهداشتی درمانی برروی باکتری ومیکروارگانیسم های فعال درفرایند تصفیه فاضالب از

خطرات دیگر موجوددر فاضالب های این مرکز می باشد.ویژگیهاوخطرات ناشی از فاضالب های بیمارستانی

-عوامل میکروبی بیماریزا:1 مهمترین موضوع نگران کننده درارتباط با فاضالبهای بیمارستانی که دارای عوامMMل بیمMMاریزای روده ای ،باکتریها ویروس هاوعوامل انگلی هسMتندآن اسMت کMMه این پMMاتوژن هMMا بMMه راحMتی از طریق آب منتقل می گردد.فاضالب آلوده تولیMد شMده از بخش هMMایی کMه بیمMMاران روده ای را درمان می کند درطی شیوع بیماریهای همه گیری اسهال یکی از مهمترین مسMMائل ومشMMکالت بهداشMMت محیMMط هسMMتند.موضMMوع دیگMMر مقMMاومت دارویی بMMاالیی اسMMت کMMه بMMرخی از عوامMMل بیماریزای موجود درفاضالب ها ی بیمارستانی دارنMMد.وتهدیMMد جMMدی بMMرای سMMالمت جامعMMه می باشندعالوه برآن برخی ازمیکروارگانسMیم هMMای فMMوق ممکن اسMت مقMاومت دارویی خودرابMMه سایرعوامل بیماریزامنتقل کندبه همین دلیل درصورت شیوع عوامل عفونی درجامعMMه درحMMال

نیزمشکل خواهدبود. -مواد شیمیایی خطرنMMاک :مقMMادیر جMMزیی ازموادشMMیمیایی بMMه علت گنMMدزدایی ونظMMافت وارد2

شبکه های جمع آوری فاضالب می شوند.-زایدات دارویی 3-ایزوتوپهای رادیو اکتیو:4

**مدیریت فاضالب پایه ورکن اصلی مدیریت فاضالب هMMای بیمارسMMتانی اعمMMال محMMدودیت شMMدید بMMر روی تخلیMMه مایعات خطرناک وسمی در شبکه های جمع آوری فاظالب است .برای اجMMرا صMMحیح مMMدیریت فاضالب بیمارستانی الزم است روشهای مناسب جمع آوری وبی خطرسازی گروههای مختلف

زایدات بیمارستانی اجرا شود.**روشهای جمع آوری وبی خطرسازی گروههای مختلف زایدات بیمارستانی

-زایدات دارویی :1 به طورکلی مدیریت صحیح زایدات دارویی با کاهش تولید زایدات دارویی شروع می گردد،به دلیMMل اینکMMه دفMMع مقMMادیر کم زایMMدات شMMیمیایی ودارویی نسMMبتا راحت وارزان می باشMMد ولی

مقادیر زیاد آنهانیازبه تاسیسات خاصی تصیفه وبی خطرسازی دارد.الف :دفع مقادیر کم زایدات دارویی

-دفع به طریق دفن درزمین -قرار دادن درداخل ظروف وتثبت زایدات

-دفن بهداشتی درداخل محوطه بیمارستان -تخلیه به شبکه های جمع آوری فاضالب

-زباله سوزب:دفع مقادیر زیاد زایدات دارویی

(1200C-سوزندان )دمای باالی بیشتراز-قرار دادن در داخل ظروف تثبیت آنها

-زایدات سیستوتوکسیک:2 این زایدات بسیار خطرناک هستند و هرگز نبایMMد در محMل هMMای دفن دفMع گMرددو یMا بMه داخMMل شبکه های جمع آوری فاضالب تخلیه شوند.گزینه های ممکن برای دفع این گونه شامل مMMوارد

زیر است:-برگرداندن به تولید کننده اصلی(1200C-سوزاندن در دمای باال)بیش از

-تجزیه شیمیایی-زایدات شیمیایی3

12

نظیر زایدات دارویی با مدیریت زایدات شیمیایی با کاهش مقادیر تولید آنها شروع می شود.

« آشنایی با فاضالب بیمارستانی و سیستم های تصفیه » 

مقایسه میانگین غلظت آلودگی ها در فاضالب بیمارستانی و        -فاضالب شهری

( فاضMMMMMMMMMMMMMMMMالبmg/l)آلوده کنندهبیمارستانی

(mg/lفاضالب شهری )

225300مواد جامد معلقBoD5603220

Toc)211160) کل کربن آلیCOD855500

80/88فسفر کل18850کلریدها

 

مشخصات خطرات سموم زیست محیطی:  -1

انجام آزمایش فاضالب بیمارستانی بر روی موش ها نشان می دهد که این فاضMMالبها        - به طور بالقوه موتاژینک هستند. منشأ این موتاژن ها بررسMMی شMMده و مشMMخص شMMده کMMه بMMه علت وجود ترکیبات ارگانوهالوژن ها است که در نتیجMMه اسMتفاده هیپMMوکلریت سMدیم و بعضMی

مواد هالوژنه موجود در مواد ضدعفونی کننده در فاضالب بیمارستان می باشد.

- قبل از انجام فرآیندهای ته نشینی مواد جامد و تصفیه مMMواد معلMMق، مMMواد ضMMدعفونی کننMMده منجر به افزایش غلظت ترکیبMMات ارگانوهMMالوژن و در نتیجMMه کMMاهش اکسMMیژن بین مMMاده آلی و ماده ضدعفونی کننده می شود. اکثر ترکیبات ارگانوهالوژن چربی دوست، پایدار و سMMمی می

باشند.

- کلر به عنوان یMMک اکسMMیدکننده متMMداول در تصMMفیه آب از طریMMق آشMMامیدن وارد بMMدن شMMده، سپس بوسیله ادرار دفع می شود و این کلر به عنوان یکی از ارگانوهالوژن ها نیز به فاضMMالب

افزوده می شود.

- قابلیت تجزیه بیولوژیکی داروها و اثرات آن در فاضالب بیمارستانی، تصفیه2خانه فاضالب شهری و در محیط:

در بررسی فاضالب بیمارستانی مشخص شده است که داروها اکثرا بMMدون تجزیMMه و توسMMط -پسMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMاب از

تصفیه خانه فاضالب خارج می شوند .

میالدی اطالعاتی در مورد وجود مواد دارویی در آبهای سMMطحی طMMبیعی1980-از حدود سال و پسMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMاب

تصفیه خانه ها گزارش شده است.

13

وجود مواد دارویی که توسط مردم و یا درمMMان حیوانMMات خMMانگی مصMMرف می شMMود شMMامل - آنتی بیوتیک ها، هورمون ها، مسکن های قوی و مواد مMورد مصMرف در شMیمی درمMانی جهت

درمان سرطان در آبهای زیرزمینی و آبهای آشامیدنی در آزمایشگاه به اثبات رسیده است.

مقادیر زیادی دارو توسط انسانها و حیوانات دفع می شود و توسط فاضالب، کود و یMMا لجن  -خشک فاضالب وارد خاک یا طبیعت می شوند.

% آن بدون تغییر دفMMع می شMMود و50-90هنگامیکه انسان دارویی را مصرف می کند حدود  - باقیمانده آن به شکل متابولیتهای شیمیایی مانند فرآورده های فرعی از فعل و انفعMMاالت بMMدن

دفع می شود.

% داروهای ساخته شده چربی دوست هستند بدین معنی که تمایMMل بMMه حMMل شMMدن30حدود  - درروغن و چربی داشته در آب حل نمی شوند و بیانگر این است که آنها می تواننMMد از غشMMای سلول عبور کرده وارد سلول شوند و متأسفانه می توان چنین برداشت کMMرد کMMه پس از ورود

به محیط زیست وارد چرخه غذایی شده و متمرکز شوند.

-همچنین بسیاری از داروها به جهت تأثیر بیشMتر در درمMMان بصMورت مقMاوم و پایMMدار طMراحیشMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMده و می توانند ساختار شMMیمیایی خMMود را حفMMظ نماینMMد و پس از دفMMع وارد طMMبیعت شMMده و بمMMدت

طوالنی بدون هیچ تغییری باقی بمانند.

یک بررسی انجام شده در انگلیس نشان داد که میزان داروی موجود در آبهای طبیعی حMMدود -mg/l 1.در منطقه " یوناآیلیذ" شهر ونکودر کانادا دو داروی ایبوپروفن و ناپروکسن در  است

شبکه فاضالب مشخص شده است.

7/2 کیلMMوگرم در روز و اسMMید کلوفیبریMMک بیش از 7/28 مقMMادیر اسMMید سالیسMMیلیک بیش از  کیلوگرم در روز در تصفیه خانه کانزاس سیتی آمریکا مشاهده شده است.

mg/lهمچنین یک تحقیMق وجMود مقMدار اسMیوکلوفیبریک کمMMتر از  - را در آب تصMفیه شMده1 نشان داد.

در بیان انواع مختلف داروهای مصرفی می توان به تأثیر چهMMارگروه بMMزرگ داروهMMا بMMر محیMMطاشاره کرد:

- هورمون های جنسی: 1-3

هورمون استروژن در آبهای طبیعی در حدود نانوگرم بر لیتر مشاهده شده است.   -

شواهد و اسناد زیادی در تحقیقات نشان می دهند کMه مقMادیر هورمMMون هMMای جنسMMی حMMتی  - بر حیات وحش و طبیعت مؤثر می باشند. mg/l1بسیار کمتر از

نانوگرم بر لیتر20به عنوان مثال استرادیول که یک هورمون جنسی زنانه می باشد به میزان می تواند بر خصوصیات جنسی بعضی ماهی ها اثر بگذارد.

مواد رادیواکتیو:  -2-3

که از طریق خوراکی وارد بدن می شود، بوسیله ادرار دفع می شود. 131 ید 70-60%

- آنتی بیوتیکها: 3-3

14

آنتی بیوتیکها یکی از اصلی ترین گروههای دارویی می باشند ، با این وجود هنMMوز هیچ گونMMه -اطالعات جامعی درباره اثرات آنتی بیوتیک ها وجود ندارد

- ارتباط آن را می توان با در نظر گرفتن مMیزان مصMرف بررسMی نمMMود و اثMرات سMمیت بMMرمحیط نیز با احتمال پایداری در باکتری مشخص کرد.

-گزارش شده است که آنتی بیوتیکی که توسط برخی بیمارستانها در اروپا در فاضالب انتشMMار است. mg/l 50می یابد بالغ بر

برای مثال دارویی مثل تتراسایکلین به علت متابولیت باال نباید وارد فاضالب شود. عالوه بر -این شکل مقاوم آن با یون کلسیم ترکیب خواهد شد.

% حذف در طی فرآیند تصفیه در تصفیه خانه فاضالب حداکثر مجمMMوع95 براساس فرضیه  - تخمین زده شده است. mg/l 13غلظت تتراسایکلین در فاضالب حدود

باقیمانده آنتی بیوتیک در محیط ممکن است افزایش مقاومت باکتری ها را بMMاعث شMMده و  - یک تهدید جدی برای سالمتی عمومی باشد و بیماریهای مسری کMMه در بیمارسMMتان بوجMMود میآیMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMد حاصMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMل افMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMزایش مقMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMاومت

باکتری هاست.

% مقMMاومت در برابMMر90 کلبسMMیالی موجMMود در فاضMالب شMMهری Stelzer براساس تحقیق   - % مقاومت در برابر چند نوع )مخلوطی( آنتی بیوتیک دیگر نشان داده است.6آمپلی سیلین و

گMMروه مهمی از آنMMتی بیوتیکهMMا مثMMل نیترومیMMدازول و سMMولفانامید دارای قMMابلیت تجزیMMه -بیولMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMوژیکی بسMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMیار کمی

می باشند.

- عوامل متوقف کننده رشد سلولی: )سیستواستاتیک( 4-3

بMMر این داروها نسMMبت بMMه دیگMMر داروهMMا کمیت پMMایین تMMری دارد ولی از نظMMر کیفی و تMMأثیر   - محیط گروه مهمی از داروها هستند که خطر زیادی برای انسان و محیط محسوب می شوند.

اثرات سرطانزایی، جهش ژنتیکی و اثر سوء بر جنین در اغلب آنها اثبات شده است.  -

کیلوگرم در سال برآورد شده است. 200-400 در آلمان میزان مصرف این ترکیبات بین  -

پزشکان جهت درمان بیماران سرپایی مقدار زیMMادی از این داروهMMا تجMMویز کMMرده وبیمMMاران  -سرپایی مقداری از داروی مصرف شده را در منزل و به فاضالب شهری دفع می نمایند.

احتمال میزان این مواد در فاضالب شهری چند نانوگرم بر لیترو در آبهای سطحی زیMMر یMک  -نانوگرم بر لیتر می باشد.

نانوگرم در لیتر می باشد. 5-50 غلظت مورد انتظار فاضالبهای بیمارستانی بین   -

اثبات شده اسMت کMه قMMابلیت تجزیMMه بیولMوژیکی این عوامMMل )سیتواسMتاتیک هMMا( بMه طMور  -گسترده ای به ساختار شیمیایی و عمل آنها بستگی دارد.

بسیاری از مواد فعال بررسی شده میزان بسیار کمی قابلیت تجزیه بیولوژیکی دارند.  -

15

و تست شبیه سازی تصفیه خانه فاضالب ایفوسفامید توسMMط Zahn-wellnes در آزمایش  -باکتری ها تجزیه نشده است.

بنابراین انتظار می رود مواد فعال بدون هیچ تغییری از تصفیه خانه خارج شده و به آبهMMای   -سطحی برسند.

همانطور که مواد سیتواستاتیک در غلظتهای بسیار باال در ادرار بیماران وجود دارد بایسMMتی  - سالمتی پرسنلی که با جمع آوری مواد دفعی بیمMMاران تحت درمMMان بMMا سیتواسMMتاتیک سMMروکار

دارند در نظر گرفته شود.

اثرات زیان بار بیولوژیکی فاضالب بیمارستانی بر سیستم های فاضالب شهری :

زمانیکه میزان جریان فاضالب بیمارستانی به تصفیه خانه فاضالب شهری بیشتر از حMMداکثر  -مجاز می شود منجر به پخش آلودگی در محیط طبیعی می گردد.

( و مMMیزان بMMار سMMطحی )m3/sبMMه طMMور تئMMوری: مMMیزان جریMMان فاضMMالب )دبی بMMر حسMMب  -m3/m2/sفMMه در تعریMMد کMMه می باشMMفیه خانMMدهای تصMMراحی واحMMلی طMMای اصMMاز پارامتره )

حداکثر مجاز نقش دارند.

- برای سیستم های فعال تصفیه خانه از قبیل رآکتورها هر گونه افزایش بار هیدرولیکی یا بMMار آلی و غیرآلی فاضالب می توان پدیده بار اضMMافی یMMا سMMرریز در سیسMMتم هMMای تصMMفیه بMMدنبال

داشته باشد.

بیمارستانی بار میکروبی بسMMیار ضMMعیفی دارد کMMه ناشMMی از اسMMتفاده  به طور کلی فاضالب - مداوم از مواد ضدعفونی کننده بوده و این باکتریوسایدها می توانند اثر منفی روی فرآینMMدهای

بیولوژیکی در تصفیه خانه داشته باشند.

حتی با در نظر گرفتن اینکMMه فاضMMالب بیمارسMMتانی پس از ورود بMMه تصMMفیه خانMMه فاضMMالب  - شهری رقیق شده اند شواهدی در دسMMت اسMMت کMMه این مMMواد )باکتریوسMMایدها( می تواننMMد بMMا

خاصیت تجمع باعث عدم تعادل در سیستم های آبی شوند.

بنظر می رسMMد کMMه جهت حفMMاظت از محیMMط طMMبیعی در برابMMر پدیMMده بMMار اضMMافی بایسMMتی -فاضالب بیمارستان قبل از ورود به سیستم فاضالب شهری تصفیه گردد.

باعنایت به مواردمطرح شده و کثرت مراکز درمانی و بیمارستانها، ضرورت مدیریت فاضMMالب بیمارستانی یک اقMMدام الMMزامی محسMMوب می گMMردد . در سMMالهای اخMMیر اسMMتفاده از منMMابع آب زیرزمینی برای تأمین آب شرب افزایش یافته و در صورت بی احتیاطی در کنترل آلودگی هMMا،

هزینه های بسیار سنگینی بر مردم و ارگانهای متولی تحمیل خواهد شد.

برخی عوامل مسبب ایجاد معضالت و عدم توفیق بMMرخی از واحMMدهای درمMMانی در مMMدیریت -فاضالب بشرح ذیل می باشد:

کمبود منابع مالی و عدم تخصیص اعتبار و بودجه موردنیMMاز بMMرای تجهMMیز بیمارسMMتانها بMMه   -1وسایل و امکانات تصفیه فاضالب و رفع آلودگی

عدم باور برخی مدیران مراکMMز درمMMانی بMه مسMائل زیسMMت محیطی و در اولMویت قMرار   -2ندادن موضوع رفع آلودگی در برنامه ریزی های صورت گرفته

16

عMMدم وجMMود همMMاهنگی هMMای الزم در سMMازمانها و دسMMتگاههای ذیربMMط در رابطMMه بMMا رفMMع   -3آلودگی مراکز درمانی و بیمارستانها

می توان جهت تحقق اهداف سالمت محیط و رعایت مسائل زیست محیطی و انجام اقداماتپیشMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMگیرانه

فعالیت هایی صورت داد که بصورت پیشنهادات زیرقابل ارائه می باشند.

تأمین اعتبارات الزم جهت تسریع در روند احداث شبکه و تصفیه خانه فاضالب شهری به   -1عنوان دریافت کننده نهایی فاضالب بیمارستانی

تخصیص اعتبارات مورد نیاز بخش درمان جهت تجهیز امکانات تصفیه فاضالب از طریMMق   -2وزارتخانه مربوطه

افزایش اثرگذاری اقدامات کنترلی زیسMMت محیطی در بیمارسMMتانها در زمMMان ارزشMMیابی   -3عملکرد این مراکز از طرف دانشگاههای علوم پزشکی ذیربط

اتخاذ تدابیر الزم از سMMوی دانشMMگاههای علMMوم پزشMMکی در جهت حMMذف جیMMوه و انتخMMاب   -4جایگزین مناسب

نهادینه شدن تصمیم گیریها به نحوی که با تغییر مدیریتها دستخوش تغییر نگردد.    -5

افزایش همکاری دانشگاههای علوم پزشکی و شرکت آب و فاضالب در خصوص فMMراهم   -6 آوردن شرایط تسهیل در اتصال سیستم های تصفیه فاضMالب بیمارسMMتانها بMMه شMبکه فاضMMالب

شهری

 

دستورالعمل دفع بهداشتی فاضالب بیمارستانی :

چنانچه شهری دارای سیستم جمع آوری، تصفیه و دفMMع فاضMMالب در حMMال بهMMره بMMرداری   -1باشد دفع فاضالب بیمارستان به سیستم همانند مشترکین فاضالب عادی خواهد بود.

در مورد شهرهایی که دارای سیستم شبکه جمع آوری فاضالب بوده و فاقد تصفیه خانMMه   -2باشند اتصال به شبکه پس از استفاده از سپتیک تاتک و ضدعفونی کامل پساب بالمانع است.

« آشنایی با فاضالب بیمارستانی و سیستم های تصفیه »

مقایسه میانگین غلظت آلودگی ها در فاضالب بیمارستانی و فاضالب        -شهری

( فاضالب شهریmg/l)( فاضالب بیمارستانیmg/l)آلوده کننده225300مواد جامد معلق

BoD5603220Toc)211160) کل کربن آلی

COD85550080/88فسفر کل

18850کلریدها

17

مشخصات خطرات سموم زیست محیطی:  -1

انجام آزمایش فاضالب بیمارستانی بر روی موش ها نشان می دهد که این فاضالبها به       - طور بالقوه موتاژینک هستند. منشأ این موتاژن ها بررسی شده و مشخص شده کMMه بMMه علت وجود ترکیبات ارگانوهالوژن ها است که در نتیجه اسMMتفاده هیپMMوکلریت سMMدیم و بعضMMی مMMواد

هالوژنه موجود در مواد ضدعفونی کننده در فاضالب بیمارستان می باشد.

- قبل از انجام فرآیندهای ته نشینی مواد جامد و تصفیه مMMواد معلMMق، مMMواد ضMMدعفونی کننMMده منجر به افزایش غلظت ترکیبMMات ارگانوهMMالوژن و در نتیجMMه کMMاهش اکسMMیژن بین مMMاده آلی و ماده ضدعفونی کننده می شود. اکثر ترکیبات ارگانوهالوژن چربی دوست، پایدار و سMMمی می

باشند.

- کلر به عنوان یMMک اکسMMیدکننده متMMداول در تصMMفیه آب از طریMMق آشMMامیدن وارد بMMدن شMMده، سپس بوسیله ادرار دفع می شود و این کلر به عنوان یکی از ارگانوهالوژن ها نیز به فاضMMالب

افزوده می شود.

- قابلیت تجزیه بیولوژیکی داروها و اثرات آن در فاضالب بیمارستانی، تصفیه2خانه فاضالب شهری و در محیط:

در بررسی فاضالب بیمارستانی مشخص شده است که داروها اکثرا بMMدون تجزیMMه و توسMMط -پسMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMاب از

تصفیه خانه فاضالب خارج می شوند .

میالدی اطالعاتی در مورد وجود مواد دارویی در آبهای سMMطحی طMMبیعی1980-از حدود سال و پسMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMاب

تصفیه خانه ها گزارش شده است.

وجود مواد دارویی که توسط مردم و یا درمان حیوانات خانگی مصرف می شود شامل آنتی - بیوتیک ها، هورمون ها، مسکن های قوی و مواد مورد مصرف در شیمی درمانی جهت درمMMان

سرطان در آبهای زیرزمینی و آبهای آشامیدنی در آزمایشگاه به اثبات رسیده است.

مقادیر زیادی دارو توسط انسانها و حیوانات دفع می شود و توسط فاضالب، کود و یMMا لجن  -ضالب وارد خاک یا طبیعت می شوند. خشک فا

% آن بدون تغییر دفع می شود و50-90هنگامیکه انسان دارویی را مصرف می کند حدود  - باقیمانده آن به شکل متابولیتهای شیمیایی مانند فرآورده های فرعی از فعل و انفعاالت بدن

دفع می شود.

% داروهای ساخته شده چربی دوست هستند بدین معنی که تمایل به حل شدن30حدود  - درروغن و چربی داشته در آب حل نمی شوند و بیانگر این است که آنها می توانند از غشای سلول عبور کرده وارد سلول شوند و متأسفانه می توان چنین برداشت کرد که پس از ورود

به محیط زیست وارد چرخه غذایی شده و متمرکز شوند.

-همچنین بسیاری از داروها به جهت تأثیر بیشتر در درمان بصورت مقاوم و پایدار طراحیشده و

می توانند ساختار شیمیایی خود را حفظ نمایند و پس از دفع وارد طبیعت شده و بمدتطوالنی بدون هیچ تغییری باقی بمانند.

18

یک بررسی انجام شده در انگلیس نشان داد که میزان داروی موجود در آبهای طبیعی حدود -mg/l 1.در منطقه " یوناآیلیذ" شهر ونکودر کانادا دو داروی ایبوپروفن و ناپروکسن در  است

شبکه فاضالب مشخص شده است.

7/2 کیلوگرم در روز و اسید کلوفیبریک بیش از 7/28 مقادیر اسید سالیسیلیک بیش از  کیلوگرم در روز در تصفیه خانه کانزاس سیتی آمریکا مشاهده شده است.

را در آب تصفیه شدهmg/l 1همچنین یک تحقیق وجود مقدار اسیوکلوفیبریک کمتر از  -نشان داد.

در بیان انواع مختلف داروهای مصرفی می توان به تأثیر چهارگروه بزرگ داروها بر محیطاشاره کرد:

- هورمون های جنسی: 1-3

هورمون استروژن در آبهای طبیعی در حدود نانوگرم بر لیتر مشاهده شده است.   -

شواهد و اسناد زیادی در تحقیقات نشان می دهند که مقادیر هورمون های جنسی حتی  - بر حیات وحش و طبیعت مؤثر می باشند. mg/l1بسیار کمتر از

نانوگرم بر لیتر20به عنوان مثال استرادیول که یک هورمون جنسی زنانه می باشد به میزان می تواند بر خصوصیات جنسی بعضی ماهی ها اثر بگذارد.

مواد رادیواکتیو:  -2-3

که از طریق خوراکی وارد بدن می شود، بوسیله ادرار دفع می شود. 131 ید 70-60%

- آنتی بیوتیکها: 3-3

آنتی بیوتیکها یکی از اصلی ترین گروههای دارویی می باشند ، با این وجود هنوز هیچ گونه -اطالعات جامعی درباره اثرات آنتی بیوتیک ها وجود ندارد

- ارتباط آن را می توان با در نظر گرفتن میزان مصرف بررسی نمود و اثرات سمیت برمحیط نیز با احتمال پایداری در باکتری مشخص کرد.

-گزارش شده است که آنتی بیوتیکی که توسط برخی بیمارستانها در اروپا در فاضالب انتشار است. mg/l 50می یابد بالغ بر

برای مثال دارویی مثل تتراسایکلین به علت متابولیت باال نباید وارد فاضالب شود. عالوه بر -این شکل مقاوم آن با یون کلسیم ترکیب خواهد شد.

% حذف در طی فرآیند تصفیه در تصفیه خانه فاضالب حداکثر مجموع95 براساس فرضیه  - تخمین زده شده است. mg/l 13غلظت تتراسایکلین در فاضالب حدود

باقیمانده آنتی بیوتیک در محیط ممکن است افزایش مقاومت باکتری ها را باعث شده و  - یک تهدید جدی برای سالمتی عمومی باشد و بیماریهای مسری که در بیمارستان بوجود می

آید حاصل افزایش مقاومت باکتری هاست.

19

% مقاومت در برابر90 کلبسیالی موجود در فاضالب شهری Stelzerبراساس تحقیق   - % مقاومت در برابر چند نوع )مخلوطی( آنتی بیوتیک دیگر نشان داده است.6آمپلی سیلین و

گروه مهمی از آنتی بیوتیکها مثل نیترومیدازول و سولفانامید دارای قابلیت تجزیه -بیولوژیکی بسیار کمی

می باشند.

- عوامل متوقف کننده رشد سلولی: )سیستواستاتیک( 4-3

این داروها نسبت به دیگر داروها کمیت پایین تری دارد ولی از نظر کیفی و تأثیر بر   - محیط گروه مهمی از داروها هستند که خطر زیادی برای انسان و محیط محسوب می شوند.

اثرات سرطانزایی، جهش ژنتیکی و اثر سوء بر جنین در اغلب آنها اثبات شده است.  -

کیلوگرم در سال برآورد شده است. 200-400 در آلمان میزان مصرف این ترکیبات بین  -

پزشکان جهت درمان بیماران سرپایی مقدار زیادی از این داروها تجویز کرده وبیماران  -سرپایی مقداری از داروی مصرف شده را در منزل و به فاضالب شهری دفع می نمایند.

احتمال میزان این مواد در فاضالب شهری چند نانوگرم بر لیترو در آبهای سطحی زیر یک  -نانوگرم بر لیتر می باشد.

نانوگرم در لیتر می باشد. 5-50 غلظت مورد انتظار فاضالبهای بیمارستانی بین   -

اثبات شده است که قابلیت تجزیه بیولوژیکی این عوامل )سیتواستاتیک ها( به طور  -گسترده ای به ساختار شیمیایی و عمل آنها بستگی دارد.

بسیاری از مواد فعال بررسی شده میزان بسیار کمی قابلیت تجزیه بیولوژیکی دارند.  -

و تست شبیه سازی تصفیه خانه فاضالب ایفوسفامید توسط Zahn-wellnes در آزمایش  -باکتری ها تجزیه نشده است.

بنابراین انتظار می رود مواد فعال بدون هیچ تغییری از تصفیه خانه خارج شده و به آبهای   -سطحی برسند.

همانطور که مواد سیتواستاتیک در غلظتهای بسیار باال در ادرار بیماران وجود دارد بایستی  - سالمتی پرسنلی که با جمع آوری مواد دفعی بیماران تحت درمان با سیتواستاتیک سروکار

دارند در نظر گرفته شود.

اثرات زیان بار بیولوژیکی فاضالب بیمارستانی بر سیستم های فاضالب شهری :

زمانیکه میزان جریان فاضالب بیمارستانی به تصفیه خانه فاضالب شهری بیشتر از حداکثر  -مجاز می شود منجر به پخش آلودگی در محیط طبیعی می گردد.

( و میزان بار سطحی )m3/sبه طور تئوری: میزان جریان فاضالب )دبی بر حسب  -m3/m2/sاز پارامترهای اصلی طراحی واحدهای تصفیه خانه می باشد که در تعریف )

حداکثر مجاز نقش دارند.

20

- برای سیستم های فعال تصفیه خانه از قبیل رآکتورها هر گونه افزایش بار هیدرولیکی یا بار آلی و غیرآلی فاضالب می توان پدیده بار اضافی یا سرریز در سیستم های تصفیه بدنبال

داشته باشد.

بیمارستانی بار میکروبی بسیار ضعیفی دارد که ناشی از استفاده  به طور کلی فاضالب - مداوم از مواد ضدعفونی کننده بوده و این باکتریوسایدها می توانند اثر منفی روی فرآیندهای

بیولوژیکی در تصفیه خانه داشته باشند.

حتی با در نظر گرفتن اینکه فاضالب بیمارستانی پس از ورود به تصفیه خانه فاضالب  - شهری رقیق شده اند شواهدی در دست است که این مواد )باکتریوسایدها( می توانند با

خاصیت تجمع باعث عدم تعادل در سیستم های آبی شوند.

بنظر می رسد که جهت حفاظت از محیط طبیعی در برابر پدیده بار اضافی بایستی -فاضالب بیمارستان قبل از ورود به سیستم فاضالب شهری تصفیه گردد.

باعنایت به مواردمطرح شده و کثرت مراکز درمانی و بیمارستانها، ضرورت مدیریت فاضالب بیمارستانی یک اقدام الزامی محسوب می گردد . در سالهای اخیر استفاده از منابع آب

زیرزمینی برای تأمین آب شرب افزایش یافته و در صورت بی احتیاطی در کنترل آلودگی ها،هزینه های بسیار سنگینی بر مردم و ارگانهای متولی تحمیل خواهد شد.

برخی عوامل مسبب ایجاد معضالت و عدم توفیق برخی از واحدهای درمانی در مدیریت -فاضالب بشرح ذیل می باشد:

کمبود منابع مالی و عدم تخصیص اعتبار و بودجه موردنیاز برای تجهیز بیمارستانها به   -1وسایل و امکانات تصفیه فاضالب و رفع آلودگی

عدم باور برخی مدیران مراکز درمانی به مسائل زیست محیطی و در اولویت قرار ندادن -2موضوع رفع آلودگی در برنامه ریزی های صورت گرفته

- عدم وجود هماهنگی های الزم در سازمانها و دستگاههای ذیربط در رابطه با رفع آلودگی3مراکز درمانی و بیمارستانها

می توان جهت تحقق اهداف سالمت محیط و رعایت مسائل زیست محیطی و انجام اقداماتپیشگیرانه

فعالیت هایی صورت داد که بصورت پیشنهادات زیرقابل ارائه می باشند.

تأمین اعتبارات الزم جهت تسریع در روند احداث شبکه و تصفیه خانه فاضالب شهری به -1عنوان دریافت کننده نهایی فاضالب بیمارستانی

تخصیص اعتبارات مورد نیاز بخش درمان جهت تجهیز امکانات تصفیه فاضالب از طریق -2وزارتخانه مربوطه

افزایش اثرگذاری اقدامات کنترلی زیست محیطی در بیمارستانها در زمان ارزشیابی -3عملکرد این مراکز از طرف دانشگاههای علوم پزشکی ذیربط

اتخاذ تدابیر الزم از سوی دانشگاههای علوم پزشکی در جهت حذف جیوه و انتخاب -4جایگزین مناسب

نهادینه شدن تصمیم گیریها به نحوی که با تغییر مدیریتها دستخوش تغییر نگردد.  -5

21

افزایش همکاری دانشگاههای علوم پزشکی و شرکت آب و فاضالب در خصوص فراهم -6 آوردن شرایط تسهیل در اتصال سیستم های تصفیه فاضالب بیمارستانها به شبکه فاضالب

شهری

دستورالعمل دفع بهداشتی فاضالب بیمارستانی :

چنانچه شهری دارای سیستم جمع آوری، تصفیه و دفع فاضالب در حال بهره برداری باشد -1دفع فاضالب بیمارستان به سیستم همانند مشترکین فاضالب عادی خواهد بود.

در مورد شهرهایی که دارای سیستم شبکه جمع آوری فاضالب بوده و فاقد تصفیه خانه -2باشند اتصال به شبکه پس از استفاده از سپتیک تاتک و ضدعفونی کامل پساب بالمانع است.

در صورت عدم سیستم فاضالب شهری در شهر سیستم کامل تصفیه فاضالب برای -3بیمارستانها الزامیست.

 

استانداردهای پساب خروجی« 5)استانداردهای خروجی فاضالب از طرف سازمان حفاظت محیط زیسMMت،بMMه اسMMتناد مMMاده

(5/9/73آیین نامه جلوگیری از آلودگی آب مورخ

مواد آلوده کنندهردیف تخلیMMMMMه بMMMMMه آبهای سطحی

(mg/l)

تخلیMMMه بMMMهچاه جاذب )

mg/l)

مصMMMMMMارفو کشاورزی آبیMMMMMMاری )

mg/l)Ag10.10.1نقره1AL555آلومینیوم2As0.10.10.1آرسناک3B211بر4Ba511باریم5Be0.110.05بریلیوم6__Ca75کلسیم7Cd0.10.10.05کادمیوم8Cl110.2کلر آزاد9

)تبصMMرهCl- 600کلراید101)

600 600(2)تبصره

CH2O111فرمائید111ناچیزC6H5OH1فنل12CN0.50.10.1سیانور13CO110.05کبالت14Cr+0.511کرم15Cr222کرم16Cu112/0مس17F2.522فتوراید18Fe333آهن19ناچیزناچیزناچیزHgجیوه20Li2.52.52.5لیتیم21Mg100100100منیزیم22Mn111منگنز23

22

Mo0.010.010.01مولییدن24Ni222نیکل25 آمونیMMMMMMMMMMوم26

_NH42.51برحسب

نیMMMMMMMMMMMتریت27_NO21010برحسب

نیMMMMMMMMMMMترات28_NO35010برحسب

29 فسMMMMMMMMMMفات برحسMMMMMMMMMب

فسفرP66_

Pb111سرب30Se10.10.1سلنیم31SH2333سولفید32SO3111سولفیت33 )تبصMMرهSO4400سولفات34

1)400

500(2)تبصره V0.10.10.1وانادیم35Zn222روی36101010چربی روغن37ABS1.50.50.5دتر جنت38 بی . او . دی39

ایBOD530(3)تبصره )لحظه 50)

)لحظMMMMه30100(50ای

سMMی . او. دی40ایCOD60(3)تبصره )لحظه

100) )لحظMMMMه60200(100ای

DO2_2اکسیژن41

42 مجمMMMMMMMMMMMوع موادجامMMMMMMMMد

محلولTDS (2)تبصره (1)تبصره_

43 مجمMMMMMMMMMMMوع موادجامMMMMMMMMد

معلقTSS40ای )لحظه

60)_100

مواد قابMMل تMMه44__SS0نشینی

هMMMMMMاش–پ 45PH6.5-8.59 – 56.5-8.5)حدود(

مMMMMMMMMMMMMMMواد46000رادیواکتیو

کنورت )واحMMد4750_50رنگ(

رنMMMگ )واحMMMد48757575رنگ(

__(4)تبصره Tدرجه حرارت49 کMMMMMMMMMMMایفرم50

گوارشی)تعMMداMPN400400400

23

100د در میلی لیتر (

51 کایفرم )تعMMداد

میلی100در لیتر (

MPN100010001000

(5)تبصره __تخم انگل52:1تبصره

تخلیه یا غلظت بیش از میزان مشقص شده در جدول ها در صورتی مجاز خواهد بود ه پساب مMMتری بیش200خروجی ، غلظت کلراید ، سولفات و مواد محلول منبع پذیرنده را در شMMعاع

از ده درصد افزایش ندهد.:2تبصره

تخلیMMه بMMا غلظت بیش از مMMیزان مشMMخص شMMده در جMMدول در صMMورتی مجMMاز خواهMMد بMMود کMMه افزایش کلراید ، سولفات و مواد محلول پسMاب خMMروجی بMMه آب مصMMرفی بیش از ده در صMد

نباشد .:3تبصره

درصد کاهش دهند.90صنایع موجود مجاز خواهند بود بی . او. دی و سی .او.دی را حداقل :4تبصره

مMMتری محMMل200درجMMه سMMانتیگراد در شMMعاع 3درجه حرارت باید به میزانی باشد کMMه بیش از ورود آن ، درجه حرارت منبع پذیرنده را افزایش و یا کاهش ندهد.

:5تبصره تعMMداد تخم انگMMل در فاضMMالب تصMMفیه شMMده شMMهری در صMMورت اسMMتفاده از آن جهت آبیMMاری محصوالتی که به صورت خام مورد استفاده قرار می گیرد نباید بیش از یک عدد در لیتر باشMMد

.فاضالب بیمارستان :

فاضالب ناشی از بیمارستانها و مراکز بهداشتی و درمMانی بMMه طMور کلی از نظMر کیفی تقریبMا مشابه فاضالب شهری هستند اما ممکن است دارای مواد و ترکیبات بMMالقوه سMMمی و عفMMونی نیز باشند که سالمت محیط،کارکنان شMMاغل در بخش بهداشMMت و درمMMان و کMMل جامعMMه را بMMه

خطر بیندازد. در کشور های توسعه یافته و برخی کشور های در حال توسعه به دلیل اینکه مقادیر زیادی آب در بیمارستان ها مصرف می گردد فاضالب تولیدی به صورت رقیق شMMده می باشMMد و پسMMاب خروجی از بیمارستانها و مراکز بهداشتی درمانی بدون نیاز به تصفیه اضMMافی در تصMMفیه خانMMه های فاضالب شهری تصفیه می گردند و بدن آنکه خطر خMMاص بهداشMMتی و زیسMMت محیطی را سبب گردد.فقط تحت شرایط خاص نظیر شیوع،بیماریهای اسهال حاد زائدات بیماران باید بMMه

طور اختصاصی جمع آوری و گند زدایی شوند.%و14.6مطالعات انجام یافته آلودگی فاضالب بیمارستانی به شیگال . سMMالمونال رابMMه تMMرتیب

%گزارش کرده اند،الزم به ذکر است که اثرات سمی مواد شیمیایی موجMMود درفاضMMالب33.3 مراکز بهداشتی درمانی برروی باکتری ومیکروارگانیسم های فعال درفرایند تصفیه فاضالب از

خطرات دیگر موجوددر فاضالب های این مرکز می باشد.ویژگیهاوخطرات ناشی از فاضالب های بیمارستانی

-عوامل میکروبی بیماریزا:1 مهمترین موضوع نگران کننده درارتباط با فاضالبهای بیمارستانی که دارای عوامMMل بیمMMاریزای روده ای ،باکتریها ویروس هاوعوامل انگلی هسMتندآن اسMت کMMه این پMMاتوژن هMMا بMMه راحMتی از طریق آب منتقل می گردد.فاضالب آلوده تولیMد شMده از بخش هMMایی کMه بیمMMاران روده ای را درمان می کند درطی شیوع بیماریهای همه گیری اسهال یکی از مهمترین مسMMائل ومشMMکالت بهداشMMت محیMMط هسMMتند.موضMMوع دیگMMر مقMMاومت دارویی بMMاالیی اسMMت کMMه بMMرخی از عوامMMل بیماریزای موجود درفاضالب ها ی بیمارستانی دارنMMد.وتهدیMMد جMMدی بMMرای سMMالمت جامعMMه می باشندعالوه برآن برخی ازمیکروارگانسMیم هMMای فMMوق ممکن اسMت مقMاومت دارویی خودرابMMه

24

سایرعوامل بیماریزامنتقل کندبه همین دلیل درصورت شیوع عوامل عفونی درجامعMMه درحMMالنیزمشکل خواهدبود.

-مواد شیمیایی خطرنMMاک :مقMMادیر جMMزیی ازموادشMMیمیایی بMMه علت گنMMدزدایی ونظMMافت وارد2شبکه های جمع آوری فاضالب می شوند.

-زایدات دارویی 3-ایزوتوپهای رادیو اکتیو:4

*مدیریت فاضالب پایه ورکن اصلی مدیریت فاضالب هMMای بیمارسMMتانی اعمMMال محMMدودیت شMMدید بMMر روی تخلیMMه مایعات خطرناک وسمی در شبکه های جمع آوری فاظالب است .برای اجMMرا صMMحیح مMMدیریت فاضالب بیمارستانی الزم است روشهای مناسب جمع آوری وبی خطرسازی گروههای مختلف

زایدات بیمارستانی اجرا شود.**روشهای جمع آوری وبی خطرسازی گروههای مختلف زایدات بیمارستانی

-زایدات دارویی :1 به طورکلی مدیریت صحیح زایدات دارویی با کاهش تولید زایدات دارویی شروع می گردد،به دلیMMل اینکMMه دفMMع مقMMادیر کم زایMMدات شMMیمیایی ودارویی نسMMبتا راحت وارزان می باشMMد ولی

مقادیر زیاد آنهانیازبه تاسیسات خاصی تصیفه وبی خطرسازی دارد.الف :دفع مقادیر کم زایدات دارویی

-دفع به طریق دفن درزمین -قرار دادن درداخل ظروف وتثبت زایدات

-دفن بهداشتی درداخل محوطه بیمارستان -تخلیه به شبکه های جمع آوری فاضالب

-زباله سوزب:دفع مقادیر زیاد زایدات دارویی

(1200C-سوزندان )دمای باالی بیشتراز-قرار دادن در داخل ظروف تثبیت آنها

-زایدات سیستوتوکسیک:2 این زایدات بسیار خطرناک هستند و هرگز نبایMMد در محMل هMMای دفن دفMع گMرددو یMا بMه داخMMل شبکه های جمع آوری فاضالب تخلیه شوند.گزینه های ممکن برای دفع این گونه شامل مMMوارد

زیر است:-برگرداندن به تولید کننده اصلی(1200C-سوزاندن در دمای باال)بیش از

-تجزیه شیمیایی-زایدات شیمیایی3

نظیر زایدات دارویی با مدیریت زایدات شیمیایی با کاهش مقادیر تولید آنها شروع می شود.الف:دفع زایدات شیمیایی عمومی:

تخلیه مواد شیمیایی خطرناک به داخل شبکه جمع آوری فاضالب ممکن است سبب اثرات بMMد بر روی کارکنانتصفیه خانه و همچنین فرایند تصفیه در تصفیه خانه باشMMد.مMMواد نفMMتی،کMMار بیMMد

کلسیمو حالل های هالوژن نباید به شبکه های جمع آوری فاضالب تخلیه گردند.ب:دفع مقادیر کم زایدات شیمیایی خطرناک:

مقادیر کم نظیر باقی مانده مواد شیمیایی در داخل جعبMMه هMMای بسMMته بنMMدی ممکن اسMMت بMMه روش سوزاندن به صورت استاندارد،تثبیت کMMردن در داخMMل ظMMروف و یMMا دفن در زمین انجMMام

گیرد.ج:دفع مقادیر زیاد زایدات شیمیایی خطرناک:

-زایMMدات شMیمیایی مختلMف بایMMد بMMه طMور جداگانMMه انبMار و نگهMMداری گردنMMد و از واکنش هMMایشیمیایی ناخواسته اجتناب گردد.

-مواد شیمیایی خطرناک نباید در داخل شبکه های جمع آوری فاضالب تخلیه گردند. -مقادیر زیاد زایدات شیمیایی به دلیل احتمال آلMMودگی منMMابع آب نبایMMد بMMه روش دفن در زمین

دفع گردند.

25

-مقادیر زیاد زایMMدات شMMیمیایی گنMMدزدا هرگMMز نبایMMد در داخMMل ظMMروف و بMMه روش تثMMبیت دفMMعگردند.به دلیل اینکه این نوع زایدات خورنده بوده و بعضی اوقات قابل اشتغال هستند.

-زایدات حاوی مقادیر زیادی فلزات سنگین:4 به دلیل خطر آلودگی هوا به بخارات سمی زایداتی کMMه دارای جیMMوه و کMMادمیوم هسMMتند هرگMMز نباید سوزانده شوند،همچنین هرگز نبایMMد در زمین دفن گردنMMد،بMMه دلیMMل اینکMMه امکMMان آلMMودگی

آبهای زیرزمینی وجود خواهد داشت. در کشور هایی که شرکت هMMای تخصصMMی صMMنعتی بMMرای بازیMMافت فلMMزات سMMنگین وجMMود دارد زایدات دارای جیوه و کادمیوم را می توان جهت بازیافت فلزات بMMا ارزش بMMه این شMMرکت هMMا

فرستاد.می توان از روش تثبیت در داخل ظروف ودفن درمحل دفن بهداشتی استاندارد استفاده کرد. درجاهایی که زایدات دارای فلزات سنگین درمقادیر کم تولید می شود)مشابه مقادیرموجوددر

زایدات شهری( وتاسیسات اختصاصی بازیافت فلزات سنگین در کشMMوروجود نMMدارداین نMMوع از زایMMدات را می

توان به همراه زباله ها ی شهری دفع کرد.اتصال به شبکه جمع وتصفیه خانه فاضالب

-تخیله فاضالب های بیمارستانی درصورتی به شبکه فاضالب شMMهری مجMMاز اسMMت کMMه شMMهر،دارای تصفیه خانه فاضالب در دست بهره برداری می باشد.

- الزاما با رعایت موارد زیMMر تخلیMMه این نMMوع فاضMMالبها بMMدون پیش تصMMفیه بMMه شMMبکه فاضMMالبشهری مجاز می باشد.

برای جلوگیری از ورود مواد معلق درشت موجود در فاضالبهای بیمارستانی بایMMد یMMک دسMMتگاهآشغالگیر نصب گردد.

**تصفیه فاضالب بیمارستانهایی که به شبکه جمع آوری فاضالب وصل نیستند می توانند تصفیه خانه اختصاصMMی

داشته باشند.که شامل مراحل زیراست:-تصفیه اولیه

-تصفیه بیولوژیکی ثانویه -تصفیه تکمیلی

-گند زدایی با کلر -تصفیه لجن

فصل دو م26

مبارزه با حشرات

وجوندگان:حشرات کنترل

حمل در مهمي نقش درمMMاني مراكMMز بهداشMMتي در از آنجائیکMMه بنMMدپايان, و جMMانوران مMMوذی انتقMMال بMMراي مكMMانيكي ناقل توانند به عنوان مي ,و كنند مي ايفا پاتوژن هاي ميكروارگانيسم کنترل این موجMMوداتشوند محسوب ها، بيماري سرايت در فعال عضو ويا ها ميكروارگانيسم

مزاحم یکی از فعالیتهای گسترده مسئول بهداشت بیمارستان می باشد. شناسایی محل تجمع و تکثMMیر این موجMMودات و برنامMMه ریMMزی جهت اتخMMاذ بهMMترین روش بMMرای از بین بMMردن آنهMMا از

وظایف مسئول بهداشت بیمارستان است .

روش های کنترل حشرات و جانوران شامل مراحل زیر است : MM.)ابع حذف محيط بهسازي الفMMذايي منMMرات النه ، غMMرايطي ديگر و حشMMاعث كه شMMجلب ب

تMMوري و نصMMب درپMMوش بMMرای نصب (داخل به حشMMرات ورود از شوند جلوگيري مي حشراتفاضالبروها , منهل ها و بستن درز و شکاف ها در قسمتهای مختلف و....(

محيط جمع آوری و دفع مناسب زباله های بیمارستانی باتوجه بMMه این ب (نظارت بر بهداشتهستند( حشرات تجمع مناسبي براي محل ، معمولي هاي زباله و بيمارستاني هاي که )زباله

از اسMMتفاده با اي دوره پاشي سم شMMامل :شMMيميايي ج( برنامه ریزی ساالنه و انجام مبارزه( با رعایت الزامات برای حشرات و جانوران مجاز و طعمه گذاری سموم

شناخت سموم و مبارزه با حشرات و جوندگان

27

اصوال سموم را به چهار دسته تقسیم می کنند که به ترتیب مصرف در بهداشت عبارتنMMداز:

ارگانو کلره ارگانو فسفره

کارباماتها پایروتروئیدها

الف: سموم کلره این دسته سموم بیشتر در بهداشت مصرف داشته ولی امروزه به دلیل خاصMMیت ابقMMایی بیش از حد در طبیعت و نMMیز قMMابلیت تجمعی در بMMافت هMMای چMMربی جMMانوران کمMMتر از آنهMMا

استفاده می شود. سردسته این سموم سم ددت بوده که به جرات می توان گفت نقش آن در زندگی بشر به اندازه پنی سیلین بوده و بMMا اسMMتفاده از آن توانسMMتند نMMاقلین بیمMMاری ماننMMد : طMاعون ،

تیفوس ، تب زرد ، ماالریا ، بیماری خواب و ... را کنترل کنند. این سم با توجه به کم خطر بودن و خاصیت ابقایی باال در اماکن و جاهای مناسMMب مثMMل مبارزه با مار و عقرب و رتیل و بویژه موریانه که نیاز به خصوصیات فوق دارد جزء بهترین

گزینه ها خواهد بود. سم دیگر این دسته لیندین بوده کMMه بیشMMترین کMMاربرد آن در مMMورد حشMMرات و جونMMدگان

خزنده و رونده مانند : عقرب ، رتیل ، مورچه ، موریانه کاربرد دارد.سم لیندین به صورت ترکیب با سبوس سم اختصاصی بر علیه آبدوزدک می باشد.

ب: سموم فسفره این سموم بیشتر در کشاورزی کاربرد داشته ولی امروزه با تغییر در فرموالسیون برخی از این سموم مانند دیMMازینون و دورسMMبان و تبMMدیل آنهMMا بMMه سMMموم میکروکپسMMولی بMMه نMMام

تحولی در استفاده از این سموم در بهداشت ایجاد نموده اند.20دیاکاپ و امپایر از این دسته از سموم می توان اکتیلیک ، دورسبان ، ماالتیون ، دیازینون و .. را نMMام بMMرد

برابMMر معمMMول در10که اصوال دارای سمیت باال برای پستانداران بوده و بیشتر بMMا غلظت کشاورزی در بهداشت مصرف می شوند. به عبMMارت دیگMMر غلظت پیشMMنهادی در بهداشMMت

برابر دوز پیشنهادی کارخانه جهت کنترل حشرات کشاورزی است.10 لیMMتر آب در بهداشMMت10 سMMی سMMی در 250% یعMMنی 5/2این سMMموم بیشMMتر بMMا غلظت

مصرف می شوند. از این دسMMته سMMموم بهMMتر اسMMت در مواقعیکMMه حشMMرات بMMه سMMایر سMMموم مصMMرفی در

بهداشت جواب نمی دهند استفاده نمود.ج: سموم کاربامات

28

این دسته سموم نیز بیشتر در بهداشت مورد استفاده داشMMته ولی مهمMMترین ایMMرادی کMMه برخی از این سموم دارند دیر اثر بMMودن تMMاثیر آنهاسMMت از جملMMه این سMMموم می تMMوان بMMه

کارباریل یا سوین و پروپوکسور یا بایگون اشاره کرد. % برای مصMMارف بهداشMMتی اسMMتفاده شMMده و5/2از سم بایگون) مایع( بیشتر به صورت

کارایی آن برای اکثر حشرات بسیار مناسب است . از سم سMوین )پMMودری( بیشMMتر بMMه صMMورت پMMودری و یMMا محلMMول در آب بMMرای مبMMارزه بMMا حشMMرات و سMMایر بنMMدپایان خزنMMدن و رونMMده ماننMMد : رتیMMل ، عقMMرب ، مورچMMه ، ملخ و ...

استفاده می شود .د: سموم پایروتروئید

امروزه بیشترین سموم مصرفی در بهداشت به دلیل کم خطر بMMودن آن بMMرای انسMMان و سایر پستانداران از دسته سموم پایروتیروئیدی می باشد. از این دسته سموم می توان به سمومی مانند کوپکس ، آیکون ، پرمMMترین ، سMMیپرمترین ، دلتMMامترین کMMه بیشMMترین مMMورد

مصرف را در کشور ما دارند، نام برد. % بیشتر در مبMMارزه بMMا پشMMه5در حال حاضر از آیکون یا لمبهادوسیهالوترین و دلتامترین

ها بویژه ناقلین ماالریا و آغشته کردن پشه بندها و مبارزه با پشه خMMاکی هMMا اسMMتفاده میشود.

روشهای کاربردی مبارزه با حشرات و جوندگان موذی

الف : مگس خانگی مطالعات تجربی و اپیدمیولوژیک نشان داده است که این مگسMMها بMMه علت عMMادات رشMMد در محیط های کثیف و تغذیه از مواد آلوده و فضوالت می توانند طیMMف وسMMیعی از عوامMMل بیماریزا از قبیل ویروسMMها ، باکتریهMMا ، پروتMMوزوآ و تخم نماتMMدها و کرمهMMای انگMMل را بطMMور

مکانیکی و توسط پاها ، خرطوم و موهای موجود برروی بدن منتقل نمایند. این حشره بیشتر در جاهایی که اصول بهداشMMت محیMMط رعMMایت نشMMده و در امMMاکنی کMMه زباله ها را دیر به دیر دفMMع می کننMMد و یMMا در نMMزدیکی آنهMMا دامMMداری ، مرغMMداری و یMMا کMMود حیوانی برای فضای سبز انباشته شده و یا مواد آلی در حال پوسیدن وجود داشته، فعالیت

دارند سموم مورد مصرف

بهداشMMت محیMMط بهMMترین روش کنMMترل مگس هاسMMت و در این راسMMتا بMMه منظMMور حMMذف و بهینه سMMازیمحیط، روشMMهای جمMMع آوری و از بهسازی محلهای نشو نمای مگسها عملیات

پخش کMردن کودهMا دربین بردن زباله کود و کمپوست از اهمیت ویژه ای برخوردار است،

29

سانتی متر ، جمMع آوری و دفMع بهداشMتی زبالMه هMا ، دفMع بهداشMتی10الیه هایی کمتر از فضوالت انسانی و ... می باشد.

استفاده از حشره کشها به عنوان مکمل عملیات مبارزه در جهت ریشMMه کMMنی یMMا کنMMترلمطلوب مگس بکار می رود.

کنترل از طریق سمپاشی ابقایی:اماکن مورد سمپاشی :

سطوح داخلی و خارجی و اطراف مناطق نگهMMداری دام و حیوانMMات ، سمپاشMMی منMMاطقجمع آوری و دفن زباله

سموم مورد استفاده در مبارزه با مگسهای بالغ گرم متر مربع ، دیMMازینون025/0-05/0 گرم در متر مربع ، پرمترین1-2پریمفوس متیل

15/0 گرم بر متر مربع ، دلتامترین 025/0 – 1/0 گرم در مترمربع سیپرمترین 8/0-4/0 گرم بر متر مربع0075/0 –

در هنگام استفاده از سموم ذکر شده بایستی دقت نمود که از آلودگی مواد غذایی و آب آشامیدنی با سموم خودداری شود و سمپاشی مستقیم بر روی حیوانات و یا سطوحی کMMه ممکن است توسط آنها لیسیده شود ممنوع است بMMه منظMMور مبMMارزه بMMا مراحMMل الروهMMای مگس های می توان از پودر سوین به صورت پودر پاشی محل دفن زباله و نگهMMداری کMMود و دیگر اماکن مشابه استفاده نمود . الکن به علت امکان وجود مقاومت نسبت بMMه حشMMره کش مورد اشاره در برخی از جمعیتهای مگسMMها می تMMوان از حشMMره کشMMهای دیگMMر نظMMیر

گMMرم مMMاده مMMوثر در25 تMMا 5/2فنیتروتیون ، فنیتون ، ماالتیون ، پریمفوس متیل به میزان لیMMتر آب بMMرای هMMر56 تMMا 28لیتر بر چسب حجم و ضخامت مواد آلی در حال پوسیدن در

متر مربع استفاده نمود.100سایر سموم مورد مصرف و جدید عبارتند از:

آلفا کرون :  -1 این سم یک نوع اختصاصی بر علیه مگس خانگی بوده که از دسته سموم پایروتیروئیدی

می باشد. سی سی آب مخلوط کرد و400این سم به صورت پودر بوده و معموال بایستی آن را با

با قلم مو به سطوح و لبه های تیز وسایل مالید. ) کارایی به صورت طعمه مسموم ( لیتر10تجربه شخصی نشان داد بهتر است از این سم به میزان هر بسته نیم کیلویی در

کیلو شکر حل شده، استفاده کرد و در تمMام جاهMایی کMه مگس فعMالیت5/0آب همراه با دارد و بویژه بر روی لبه های اشیائ و اجناس ، سیم های بMMرق ، طنMMاب و وسMMایل آویMMزان

سمپاشی نمود.- اسنیپ :2

این سMMم نMMیز یMMک نMMوع اختصاصMMی بMMر علیMMه مگس خMMانگی بMMوده کMMه از سMMته سMMموم پایروتیروئیدی می باشد. به صورت گرانول بوده این سم را با چیزی مخلوط نکرده بلکه با دستگاه گرانول پاش و یا دستی آن را در جاهایی که به صورت طMMبیعی خیس یMMا مرطMMوب

بوده و یا توسط خودمان خیس شده می پاشند.دیازینون ، ماالتیون ، دورسبان :  -3

30

سی سی در250% )5/2این سموم که از دسته سموم فسفره بوده به صورت محلول لیتر آب ( همراه با نیم کیلو شکر حل شده و یا بر روی زباله ها بدون شکر اسMMتفاده10

کرد.

ب: پشه ها: مرحلMMه زنMMدگی خMMود4از آنجاییکه پشه ها دارای دگردیسی کامل بوده لذا سه مرحله از

یعنی ) تخم ،الرو و پوپ ( را در آب زندگی کرده تنها مرحله بلوغ خود را در محیMMط بMMیرون از آب زندگی کرده و تنها در این مرحله است که جنس ماده آن بMMرای تخمگMMذاری نیMMاز بMMه خونخواری دارد لذا مبارزه اصلی بر روی پشه ها بر روی مبارزه با مراحل الروی می باشد که برای این کار بایستی یا با استفاده از سمومی مانند ابیت ، مواد نفتی الروکشی کMMرد و یا با پرکردن النه های الروی ، جمع آوری و دفMMع زبالMMه هMMا ، نخالMه هMMای سMاختمانی ، جمMMع آوری و دفع الستیکهای ماشین قوطی های مانند قوطی کنسرو و هMMر آن چMMیزی کMMه در آن

آب جمع شود از جمله کارهایی است که در کاهش وفور پشه ها موثر است. بهترین راه برای مبارزه با پشه های بالغ البته بسته به اینکه پشه ها اندوفیل ، اگزو فیل

و یا آندوفاز ویا اگزو فاژ باشند، سمپاشی ابقایی است مهمترین سمومی که در حال حاضر بر علیه پشه های بالغ بکار می رود سم آیکون بMMوده

لیتر آب و یا سم دلتامترین به میزان یMMک بسMMته10 گرمی در 5/62که به میزان یک بسته لیتر آب است که بMه صMورت سمپاشMی ابقMایی بMMر رو.ی کلیMMه سMطوع10 گرمی در 100

بطور دقیق انجام می گیرد.

سوسریها: بسته به اینکه نوع سوسری )ریز یا درشت ( باشد نوع سمپاشMMی فMMرق دارد. سوسMMریها بطور کلی در اماکنی زندگی می کنند که گرم ، مرطوب ، تاریک و دارای مواد آلی در حال

فساد باشند . بMMرای مبMMارزه بMMا سوسMMریهای نMMوع آمریکMMایی )درشMMت ( بیشMMتر راه آبهMMا ، سرویسMMهای بهداشتی ، تاسیسات ، انباری ، موتورخانه ، فاضالب ، و هر آن چیزی که با فاضالب سMMر و

کار دارد بایستی به دقت سمپاشی شود. در مورد سوسریهای آلمانی )ریز ( بایستی تاکید سمپاشی را بیشتر بMMر روی آشMMپزخانه و آبدارخانه ها انجام داد و لذا پشت و داخل کابینت ها ، پشت کلید و پریز شل ، سوراخ رول

31

پالگ ، زیر سینک دستشویی ، اتصال لوله ها و سیم ها ، مل ورود و خMMروج انMMواع لولMMه هMMاو .... را سمپاشی کرد.

سموم مورد استفاده: برای سوسریهای درشت بهتر است از دسته سموم پایروتیروئیدی استفاده کرد و مقMMدار

برابر استفاده نمود.5/1مصرف آنها را با توجه به توصیه کارخانه سازنده تا برای سوسریهای ریز بهتر است در درجه اول از سموم پایروتیروئیدی و در صورت بMMروز

% از مقدار دوز توصیه شده50مقاومت از سموم ترکیبی فسفره و پایروتیروئید به میزان لیتری10برای هر کدام از سمها استفاده کرد . برای مثال اگر قرار است که در یک پمپ

سی سMMی سMMم سMMیپرمترین بMMه تنهMMایی اسMMتفاده150 سی سی از سم دورسبان و یا250 10 سMMی سMی سMMم سMMیپرمترین در 75 سی سی از سم دورسبان را بMMا 125شود مقدار

لیتر آب مخلوط می کنند. برای سمپاشی آشپزخانه که بطور مرتب در معMMرض شستشMMو قMMرار دارد بهMMتر اسMMت از

لیتر آب استفاده کرد.10 سی سی در 500سم اکتیلیک به میزان در حال حاضر عالوه بر سموم گفته شده می توان در بخشهای مثل محل زندگی مMMریض های آسمی ، بخش نوزادان و ... از طعمه های مسموم که در بMMازار سMMم وجMMود داشMMته و

بی بو بوده و هیچ خطری برای انسان ندارد مانند ماکس فورث استفاده کرد.

ساس ها بطور کلی ساس ها موجودات مMMزاحمی بMMوده کMMه از نظMMر انتقMMال بیمMMاری دارای اهمیت نیستند . هر دو جنس نر و ماده آن در تمام مراحل نمفی و بالغ خونخوار بMMوده و در شMMب

و چون در هنگام خونخواری بزاق ترشMMح کMMرده ایجMMاد تحریMMک و خMMارش شMMدید میفعالند..کنند

در زمانیکMMه خونخMMواری صMMورت نمی گMMیرد نمفهMMا و بMMالغین بی حMMرکت دردر طی روز محلهای تاریک و خشک مانند شکاف ها و درز لوازم چMMوبی مMMنزل ، دیوارهMMا ، سMMقف هMMا ،

البالی کفپوشهای چوبی، زیر درز کاغذ دیواری ، بین تشک و تختخواب مخفی می شوند . ساسها هیچ بیماری را به انسان منتقل نمی کنند ولی گMMزش آنهMMا ممکن اسMMت ایجMMاد کم

خونی و آلرژی نماید که بستگی به حساسیت افراد و تعداد گزشهای وارده دارد. : ساسها توسط اجناس دست دوم خریداری شMMده و یMMا وسMMایل چMMوبینقل و انتقال

کرایه ای مثل میز و صندلی مجالس صورت می گیرد . یک ساس بالغ می تواند یMMک کلMMنی ساس بوجود بیاید ساسها دارای بوی خاصی هسMتند کMه نتیجMMه ترشMح غMدد موجMود در بنMد

سوم سینه آنها می باشدروش مبارزه

32

اساس مبارزه با این حشرات انجام سمپاشی ابقایی در داخل اماکن بوده وبایستی عملسمپاشی را صبح زود انجام داد

مناطق مورد سمپاشی شامل قسMMمتهای مختلMMف تختخMMواب ، تشMMکها ، وسMMایل چMMوبی ،پشتی ها و کلیه درزها و شکافهای موجود در کف اتاق و دیوارها می باشد.

سموم مورد مصرف دی،M% M 5/0 دیMMازینون ،%M 1-2% و در صورت بMروز مقMاومت مMMاالتیون 5/0گامگسان

گMرم مMاده مMوثر در لیMMتر ، دلتMامترین بMه10 ، پریمفوس متیل به میزان %5/0کلرووس اسMMMتفاده از ترکیبMMMات پیروتروئیMMMدی ماننMMMد بیورزمMMMترین گMMMرم در لیMMMتر05/0مMMMیزان

Bioresmetrin دارMه مقMیون1-2، پرمترین یا سیپرمترین بMه فرموالسMMتر بMMرم در لیMMگ حشره کش های فوق به دلیل تحریک این حشرات و خارج کردن آنها از محلهMMای اختفMMاء و

در نتیجه تماس با حشره کش بسیار مفید خواهد بود

ملخ : اصوال ملخها یا بومی یک منطقه بوده و یا به صورت مهاجرند . برای مبMMارزه بMMا ملخهMMای

کیلMMو10 سمومی مانند لینMMدین و یMMا سMMوین را بMMه مMMیزان یMMک کیلMMو در ازبومی بهتر است سبوس برنج و یاسبوس گندم و ترجیحا همراه با مالس چغندر که به خMMوبی مخلMMوط شMMده

باشد به صورت طعمه مسموم استفاده کرد. در مورد ملخهای مهاجر یا بایستی به آنها کاری نداشت ، چرا که خود به خود بعMMد از یMMک یا چند روز از منطقه عبور کرده و یا با استفاده از طعمه های مسMMموم ذکMMر شMMده و یMMا در موارد حاد و بارز به صورت سمپاشی مستقیم با سموم و غلظت های ذکر شMMده در مMMورد

سایر حشرات و بعضا غیظ تر مبارزه را انجام داد.عقربها و رتیل

عقربهاو عنکبوتها )رتیل ( ناقMMل بیمMMاری نیسMMتند ولی ممکن اسMMت در اثMMر نیش زدن بMMه انسان و سمومی که به بدن تزریق می نمایند بMMاعث نMMاراحتی هMMای شMMدید و جMMدی و گاهMMا

مرگ شوند.

عقربها

33

عقربها جانورانی شب فعال بوده که در هنگام روز در زیر سنگها ، کلوخ ، بقایای انباشته شده گیاهان ، البه الی شکاف دیوارها و در گونه های حفMار عقMرب در سMوراخهایی کMه در زمین کنده می شود استراحت می نمایند . سمیت عقربها بMMه انMMدازه و رنMMگ آنهMMا بسMMتگی ندارد و بعضی از عقربهای بزرگ بدون خطر بوده در حالی که گزش انواعی از عقربها کMMه از جثه کوچکتری برخوردار می باشMد کMه بMه علت وجMود فاکتورهMای سMمی خطرنMاک می

سMMانتی7تواند مرگ آخرین باشد. خطرناکترین عقرب ایران یک عقرب زرد رنگ با طMMول متر با نام محلی گادیم می باشد.

روشهای مبارزه استفاده از حشره کشها باید در داخل اماکن و محلهایی که عقرب ها تمایلی به ورود یMMا مخفی شدن دارند مانند زیر وسایل منزل ، زیر زمینها ، زیر شیروانی ، کنار اتاقهMMا، داخMMل کمدها انجام گیرد و در فضای باز خارج از منازل باید حشره کشهایی را در قسمتهایی بکار برد که ساختمان با خاک تماس دارد از جمله این مناطق می توان به پی و پایه ساختمان ،

60ستونها و راهروها و ایوانهMMا و رواقهMا اشMاره کMMرد ارتفMاع سمپاشMی در این منMMاطق تMMا سانتی متر از سطع زمین می باشد و سمپاشی توده هMMای سMMنگ و چMMوب و الMMوار انباشMMته

شده در اطراف ساختمان نیز ضروری است.حشره کشهای مورد استفاده

گرم ماده موثر در لیتر50ماالتیون بی بو به میزان گرم ماده موثر در لیتر 5لیندین به میزان

گMMرم5 گرم در لیتر به تنهایی یا به همراه دیکلرووس به میزان 20پروپوکسور به میزان در لیتر استفاده نمود.

رتیلها یا عنکبوتهای سمی تمام عنکبوتها که در لفظ عامه به رتیل شMMناخته شMMده انMMد دارای سMMم می باشMMند ، الکن فقط تعداد محدودی از آنها برای انسان خطرناک هستند .عنکبوتهای بیوه سیاه و قهو هMMای از جنس الترودکتوس ، عنکبوتهای نسبتا کوچکی هستند که برای انسان بسیار خطرناک تMMر

از عنکبوتهای بزرگ به ظاهر خطرناک به نام تارانتوال می باشد.روشهای مبارزه

سمپاشی عنکبوتها و توده های تخم و تارهMMای آنهMMا بMMا حشMMره کشMMها بهMMترین روش بMMرای مبارزه است در این راستا بایMMد دیوارهMMا ، زوایMMای امMMاکن ، شMکافها ، فضMMاهای زیMMر لMMوازم منزل منزل و توده های آشغال و مواد زائد و تودهای چMMوپ و الMMوار و سMMایر مMMواد زائMMد را

سمپاشی کرد.احتیاط:

34

در مواقعی که سمپاشی در سقف اتاقها و اماکن انجام می شود که بایMMد دقت نمMMود کMMه عنکبوتها خصوصا بیوه هMMای سMMیاه ممکن اسMMت تحریMMک شMMده و از بMMاال بMMه پMMایین افتMMاده و

موجبات گزش فرد را فراهم نمایند. این دو موجود که از دسته موجودات کلیسر دار بوده خود شکارچی بسMMیاری از حشMMرات و موجودات کوچک دیگر بوده ولی در این بین رتیل به دلیل نداشتن غده سمی و نیز زائده

. عقربهMMا بMMه لMMذا دارای اهمیMMتی از نظMMر پزشMMکی نیستای برای تزریق سم خطری ندارد دلیMMل داشMMتن نیش هMMای خطرنMMاک و سMMمی دارای اهمیت می باشMMند کMMه در این حMMال خطرناکترین عقربها نوع زرد با دمی باریک و دراز شبیه دم گاو با پدیپالپای برجسته و نیش

کوتاه می باشد که سم آن نوروتوکسیک می باشد. برای مبارزه با این موجودات ضمن انجام آمMوزش بMه پرسMنل در معMرض خطMر ، انجMMام مالحظات احتیاطی مثل بازرسی کفش و لباس در آماکن آلوده ، ایجاد یک کمربنMMد آبی )در صورت مقدور بودن ( در اطراف چادر یا محMMل سMMکونت ایجMMاد کMMرده و یMMا بMMا نگهMMداری و

پرورش چند مرغ و خروس آنها را کنترل نمود.سموم مورد استفاده:

برای سمپاشی بر علیه عقرب به ویژه در اماکن نزدیک به محل سMMکونت افMMراد بایسMMتی عملیات سمپاشی در ابتدای صبح انجام داد تا در اثر تحریک عقربهMMا توسMMط سMMم افMMراد در

معرض گزش آن قرار نگیرند. گرم در لیتر ، لیندین به میزان10: دیازینون به میزان سموم مورد استفاده عبارتند از

گرم8/4 تا 4/2 گرم در لیتر ، بندیوکارپ به میزان 30 گرم در لیتر ، ماالتیون به میزان 5 پایروئروئیدی و یا سمومی که دارای خاصیت ابقایی باال و نیز خاصیتم سمودر لیتر و

تاثیر تدخینی دارند طبق دوزهای اعالم شده استفاده نمود.

جوندگان: -3- رتها 2- موشهای خانگی 1اصوال ما با سه نوع جونده مواجهه خواهیم بود:

موشهای صحرایی : موشی است با دم دراز و چشمهای درشت و اللهMus musculusموش خانگی  -1

گوش نسبتا بزرگ که در سوراخها و شکافهای موجود در خانه ها النه گزیده و در اماکنانسانی زیاد دیده می شود.

:موش سقف یا موش سیاه و قهوه ایRattus rattusموش کشتی یا موش بام  -2 نیز معروف است موشی است با جثه نسبتا بزرگ و کشیده که طول دم آن از مجموع سر

و تنه حیوان بزرگتر است پوزه این موشها نسبتا باریک می باشد و گوش ها بلند است.

35

یا موش فاضالب موشیRattus norvejicusموش نروژی یا موش فاضالب  -3 است با جثه نسبتا بزرگ که طول دم آن از مجموع سر و بدن حیئان کوتاهتر است ، پوزه

این حیوان پهن و گوشها نسبتا ضخیم و کوتاه است .روشهای مبارزه با موش ها

Mechanical proofing الف : روش حفاظت مکانیکی حفاظت مکانیکی به اعمالی اطالق می شود که موشها را از رسیدن به غذا و پناهگاه و

آب در ساختمان ، انبارها و سایر اماکن باز می دارد. پس مانده های مواد غذایی موجود در زباله ها بزرگترین منبع غذاییحذف غذا :  -1

برای موشهای شهری یا اهلی می باشند لذا بایستی بطور بهداشتی جمع آوری وحمل ودفع شود .

روز از بین می3-4 موشها در صورت عدم دسترسی به آب در کمتر از حذف آب : -2 روندلذا بایستی در داخل ساختمان الزم است سوراخهای فاضالب را با کفشوی مناسبوشاند و از چکه کردن شیرهای آب و قرار دادن ظروف آب در زیر آنها خودداری نمود.

Rodent proofingب: حذف پناهگاه ها تعدادی از جوندگان نظیر موش خانگی ، موش نروژی ، موش سقف تمایلی به داخل شدن به اماکن انسانی دارند لذا ساختمانها باید به طریقی ساخته شود که از ورود آنها

جلوگیری به عمل آید و در آب کانالهای فاضالب به خصوص شب هنگام کامال بسته باشد. در محلهایی که امکان جمع آوری الشه موشهای مرده امکان پذیرج : تله گذاری :

نیست و امکان ایجاد بوی تعفن وجود دارد با توجه به اینکه موشها معموال راهایی را برای عبور و مرور استفاده می کنند که کنار دیوار یا کنار پناهگاه آنها باشد تله ها را بایستی بر

اساس این رفتار موشها در محل رفت و امد آنها قرار داد عالوه بر تله های مکانیکی اخیرا استفاده از تله های چسبان نیز متداول شده است این تله ها به صورت صفحات آغشته به

چسب مخصوص هستند که قادر است موشها را نگه دارد و بهتر است روی این صفحات طعمه برای جلب حیوان قرار گیرد همچنین برای محافظت سطوح کوچک یا محلهایی بهشدت باید از دسترسی موشها در امان باشد می توان از حصار الکتریکی استفاده نمود.

مبارزه شیمیایی:در راستای مبارزه شیمایی با موشها از مواد فوق استفاده می شود .

الف : دور کننده ها این مواد موجب دور شدن موشها ازمحل های خاصی نظیر جعبه محصوالت کشاورزی و

بسته های مختلف و سیم های برق می شود . از جمله این مواد می توان تیرام و سیکلوهگزاهید اشاره کرد .

ب : سموم موش کش - مواد تدخینیی : این مواد در کشتی ها ، ، انبارها و سایر اماکنی که امکان مسدود1

نمودن کامل آنها وجود دارد جهت از بین بردن موش ها استفاده می شوند . از جمله این مواد می توان به گاز متیل بروماید دی اکسید گوگرد ، فسفید هیدروژن ، دی اکسید کربن

اشاره کرد . متداول ترین مبارزه با موش ها در اماکن استفاده از سموم است- طعمه گذاری :2

که طی آن مواد خوراکی مورد عالقه این حیوان را به سموم مختلف آغشته می کند .

36

برای طعمه گذاری در اماکن مسکونی بهتر است که از جعبه یا لوله های مقوایی ، یا قطعات لوله های پلیکا استفاده نمود تا ضمن محافظت از سم منع از پراکنده شدن آن درمکان شده و نیز قابل جمع آوری باشد . ونیز موجب تحریک حس کنجکاوی حیوان شود . نکته مهم اینکه قبل از مبارزه با جوندگان و یا حین مبارزه با آنها حتما بایستی مبارزه با حشرات هم صورت بگیرد چرا که با از بین بردن جوندگان حشراتی که بر روی جوندگان

زندگی کرده سراغ میزبانهای جدید از جمله انسان رفته و ممکن است باعث انتقال برخیاز بیماریهای خطرناک به انسان شوند.

برای مبارزه با جوندگان یا از سموم حاد مانند فسفر دوزنگ و یا از سموم آنتی )شامل وارفارین ، کوما تترالیل)راکومین ( ، برودی فاگوم )کلرات ( ،کواگوالنت ها

استفاده می شود.برومادیولون )النیرات (( بهتر است برای مبارزه با جوندگان حتی المقدور از سموم حاد استفاده نشود چرا که برای انسان و سایر پستانداران بسیار خطرناک می باشد. مع الوصف از این سموم در مواقع اضطراری و برای مبارزه ضربتی بر علیه جوندگان می توان استفاده کرد. بهتر

است این سموم را با انجام مالحظات احتیاطی و رعایت بهداشت شخصا تهیه کرد.طرز تهیه سم فسفر دوزنگ

سی سی روغن مایع50 کیلو را با 1ابتدا مقدار مورد نظر از گندم ، ذرت ، برنج مثال گرم فسفر دوزنگ را با آن مخلوط کرده50مخلوط کرده خوب به هم زده و بعد مقدار

مجددا به خوبی بهم زده و بعد به مقدار یک قاشق مربا خوری در محلهای رفت و آمد جوندگان ، که معموال جاهای پنهان است قرار داده می شود. در جاهایی که محیط خشک بوده و آب کمتر در دسترس قرار دارد بهتر است از مواد غذایی مانند خیار ، هویچ ، سیب

گرم فسفر دوزنگ مخلوط50زمینی به میزان هر کیلو ماده غذایی که خرد شده باشد با کرده و در سوراخهای جوندگان قرار داده می شود.

سموم آنتی کواگوالنت که جزء سموم تاخیری بوده بیشتر به صورت آماده شده در بازار به دو صورت گرانول و پلیت موجود می باشد. از سموم پلیتی بیشتر در جاهای با رطوبت

باال ، مثل راه فاضالبها استفاده می شود و از گرانولها در سایر نقاط استفاده می شود. برای مبارزه با موش خانگی بویژه در ادارات ، مهدکودک ها و آشپزخانه ها می توان از

چسب ضد موش هم استفاده کرد به همین منظور می توان چسب موش را به صورت الیه ای بر روی ورقی فلزی و یا کاشی و سرامیک مالیده و در کنار دیوار و در مسیر

حرکت موشها قرار داد . این چسبها موش را زنده گرفته و لذا بایستی آنها را با همانوسیله در زیر خاک مدفون کرد.

نکته قابل ذکر اینکه هرگز نباید آنها را آتش زد چراکه ممکن است در حین آتش گرفتناز چسب جدا شده ، فرار کرده و باعث آتش سوزی شوند.

آفات انباری در انبارهای مواد غذایی عالوه بر جوندگان ممکن است حشرات مختلفی مانند انواع

سوسکها ) نه سوسریها ( شپشک ها و ... وجود دارد که برای مبارزه و کنترل آنها عالوهبر استفاده از سموم بایستی رعایت مسایل بهداشتی و انبار داری را هم نمود.

37

سانتی متر قرار گیرند ، بین20مواد غذایی حداقل بر روی پایه هایی به ارتفاع موادغذایی راهروهایی برای رفت و آمد و کنترل مواد غذایی وجود داشته باشد. انبار

بایستی دارای سیستم تهویه مناسب ، نور مناسب بویژه نور خورشید باشند. برای مبارزه با آفات انباری بایستی از سموم تدخینی مانند فسفید آلومنیوم ، و سموم

مشابه استفاده کرد.میزان محاسبه برای هر متر مکعب فضا یک قرص خواهد بود

نقش حشرات و جوندگان در آلودگی مواد غذایی و انتقال بیماریها

از دیرزمان بین بعضی از حشرات مثل کک ها , مگس ها , شپش ها و پشه ها از یک طرف و بهداشت وسالمتی انسان از طرف دیگر نوعی ارتباط وجود داشته است و بطور کلی نقش

حشرات و جوندگان در انتقال بیماریها به انسان به سه صورت می باشد . بعضی اوقات خود حشرات در انسان ایجاد بیماری می کند و در اثر تماس بطور مستقیم از

یک انسان به انسان دیگر منتقل میشود بعنوان مثال اگر کسی به بیماری گال ) جرب ( آلوده باشد , در اثر تماس انسان با او و وسایلش ) مثل لباس , تختخواب و ... ( او هم به بیماری آلوده میشود عامل بیماری گال خودش یک حشره است که پوست انسان را سوراخ و داخل

آن تخم ریزی می کند . حشرات باعث انتقال بیماریها به انسان میشوند که به دو طریق صورت می گیرد:

   الف : انتقال مکانیکی , یا ساده ب: انتقال دوره ای

الف : در این روش عامل بیماری توسط حشرات به انسان منتقل میشود مثال مگس در انتقال عامل بیماری اسهال معمولی , خونی وحصبه و تراخم به انسان نقش دارد . بعضی

وقت ها حشرات باعث آلوده کردن مواد غذایی و یا آب میشوند و انسان سالم که این مواد غذایی و یا آب آلوده را بخورد به آن بیماری مبتال میشود مثال مگس روی مدفوع می نشیند تخم انگلها که در مدفوع است به پا و موهای ریز بدن او می چسبد و اگر روی مواد غذایی

بنشیند و انسان سالم آن غذا را بخورد تخم انگل وارد بدن او شده و بیماری انگلی دچارمیشود .

  ب : انتقال دوره ای :عامل بیماری اول وارد بدن حشره شده و یکسری تغییرات در آن ایجاد

میشود و یا اینکه آنها زیادتر میشود و بعد حشره وقتی روی بدن انسان سالم برای خونخواری

38

نیش می زند او را بیمار می کند . مثال پشه ماالریا که نام آن پشه آنوفل است وقتی روی بدن انسان مبتال به ماالریا یا خونخواری می کند عامل بیماری وارد بد ن پشه شده بعد در

پشه که بدن پشه تغییراتی روی آن صورت می گیرد , تعداد آنها زیاد میشود و بعد اگر اینخودش آلوده شده است یک انسان سالم را نیش بزند او را به بیماری مالریا مبتال می کند .

پس مواد غذایی از شر حشرات در امان نیستند و توسط آنها آلوده میشوند , بعضی وقتها پوسیدگی میوه ها هم در اثر حشرات است , نوعی حشره که روی گلوگاه انار می نشیند و

تخم ریزی می کند و تخم این حشره وارد خود انار شده و باعث پوسیدگی آن میشود و ما در داخل آن کرم را می بینیم که مرحله ای از رشد و نمو حشرات ویا بعضی وقتها سیب درختی یک عالمت سوراخ شدگی روی آن مشاهده میشود که داخل آن کرم کوچکی وجود دارد این

عمل هم توسط نوعی حشره صورت می گیرد . حشرات باعث آلودگی گوشت می شوند . شما در بینی گوسفند کرم می بینید و یا روی دنبه

گوسفند زخمهایی را می بینید که داخل آن پر از کرم است اینها در اثر تخم ریزی حشره ) مگس ( است و این کرم در اصل مرحله ای از رشد و نمو نوعی مگس است . یعنی این

کرم به مگس تبدیل میشود و خودش در اثر تخم ریزی مگس ایجاد شده است برای اهمیت موضوع بیشتر توضیح میدهیم . بطور کلی حشرات را بندپایان هم می نامند چون پاهای آنها

بندبند است . چند نمونه از آنها که در بهداشت مهم هستند عبارتند از :( پشه ها و مگسها 4     ( ککها 3      ( شپشها2    ( سوسویها ) سوسکها (1 

» سوسک ها « نوع آن در اماکن و مکانهای سکونت انسان50 نوع سوسک وجود دارد که 4000تقریبا

بیشتر دیده میشوند و از نظر پزشکی و بهداشت اهمیت دارند . سوسکها در انتقال ونگهداری عوامل بیماریزا مثل ویروسها , باکتریها , کرمها نقش دارند .

سوسکها گرما را دوست داشته و در طول روز در جاهای گرم مثل پشت رادیاتورها ویا لوله های آب گرم , زوار یخچال , قاب عکس , زوار دربهای آهنی ,باالی لوله های فاضالب بدون

سیفون , سوراخ و ترکهای دیوار , قفسه و کشو مخفی میشوند و در هنگام شب خارج شده و به دنبال آب و غذا می روند و اگر به هنگام شب چراغ آشپزخانه روشن شود آنها بسرعت بطرف پناهگاه خود فرار می کنند , سوسکها همه چیز را می خورند و پرخور هستند . عالوه

بر پسمانده های مواد غذایی , حیوانی و گیاهی حتی بعضی از آنها انگشتان دست و پای افرادیکه در خواب و یا بیهوش باشند را می جوند . در شمال کشور نوعی سوسک وجود دارد که وقتی انسان را نیش می زند جای نیش بسیار دردناک بوده و قرمز میشود . سوسکها مواد

غذایی را نیز آلوده می کنند. سوسکها مواد غذایی را چگونه آلوده می کنند ؟  

سوسکها به هنگام خوردن مواد غذایی , قسمتی از غذای خود را در بدنشان در حال هضم شدن است از طریق دهان بر می گردانند تا آن مواد غذایی را بهتر بتوانند بخورند و این امر

باعث آلوده شدن مواد غذایی میشود . سوسکها بر روی مواد غذایی مدفوع می کنند و مدفوع آنها آلوده است و باعث مسمومیت میشود . سوسکها تخم های خود را در محلهای

39

کپسول تخم تاریک و دور از چشم انسان در شکافها و درزها قرار می دهند و یا بعضی از آنها خود را جائی مثل زیر تختخواب یا سایر وسایل می چسبانند .

بهترین راه مبارزه با سوسکها رعایت نظافت و بهداشت محیط اماکن ,مخصوصا جاهای نمناک مثل آشپزخانه , کارگاه , حمام و توالت می باشند باید آبریزگاهها دارای سیفون باشد .

سوراخها و شکافها را باید پوشانده وسایل را باید مرتب تمیز کرد و حتی بعضی مواقع باید سمپاشی کرد بهتر است هنگام شب سمپاشی کرد تا مخفی گاههای سوسکها شناسایی و بعد

همانجا را سمپاشی کرد با این حال باید مواد غذایی را به گونه ای نگهداری کرد که از دسترس سوسکها در امان باشد , باید سعی کرد که سوسکها در جائی رشد و تکثیر نکنند . اگر آنها درجایی دیده شوند مبارزه با آنها بسیار مشکل است و با کمی بی توجهی و یا کم

توجهی کنترل آنها تقریبا غیرممکن میشود .

» مگسها « حشراتی بی قرار هستند و دائما بین غذا و مدفوع , وسائل انسان و خود انسان در حرکت

می باشند. از این رو در انتقال بیماریها به انسان نقش مهمی را ایفاد می کنند . مگسها گونه , در بین مگسها یک نوع آن مگس خانگی است که خود انواع مختلفی های مختلفی دارند

دارد . یک نوع آن مگس صورت است که بیش از حد انسان را آزار و اذیت می کند و از نظر پزشکی هم مهم است . مگسها هر روز بصورت مرتب مدفوع کنند و از خود لکه های سیاه

رنگی بجای می گذارند و بیشتر عادت دارند که بر روی چیزهای آویزان مثل المپ برق کیلومتر قادر به پرواز هستند و اغلب در ساعات خنک تر روز4 تا 3استراحت کنند . مگسها

فعال هستند, از نور خورشید گریزان و بیشتر به داخل ساختمانها پناه می برند . بر روی کود حیوانی , مدفوع انسان , آشغال , میوه و سبزیجات پوسیده و آبهای هرز تخم گذاری می کنند

1000 تا 500 نوبت تخمگذاری و در مجموع حدود 6 تا 5.مگس ماده در طول زندگی خود هفته به4 ساعت باز و مگس جوان از آن خارج و مدت یک تا 12 تا 6تخم می گذارد و بین

مگس کامل تبدیل میشود ......)خواهشمند است بدون مشورت از مصرف هرگونه مواد شیمیایی جدا خودداری فرمایید.(

:مراقب حشره کش ها باشید

سوسک از حشرات آلوده ای است که در فصل تابستان ، بسیاری را درگیر خود می کند و اغلب افراد دست به دامن انواع و اقسام حشره کش های پودری و مایع می شوند، ولی این را

هم نباید فراموش کرد که مصرف بیش از حد مجاز این حشره کش ها می تواند برای افراد.مشکل آفرین باشد و حتی آنها را راهی بیمارستان کند

حشره کش ها به سه دسته قوی، متوسط و ضعیف تقسیم می شوند. اغلب در منازل از حشره کش های ضعیف استفاده می شود

.و نور آفتاب باعث می شود آنها خاصیت خود را از دست بدهند اثر و عالئم مسمومیت با حشره کش های خانگی )ضعیف( تقریبا با

سایر حشره کش های قوی، شبیه به هم هستند با این تفاوت که.عالیم خفیف تری را به همراه دارد

عالیم مسمومیت با حشره کش ها به دلیل تحریک گیرنده هایی تحت عنوان »موسکارینی«، ابتدا به صورت سرماخوردگی در فرد بروز می کند، طوری که ممکن

است آبریزش بینی، اشک ریزش و آبریزش از دهان، تعریق پوستی و تنگی مردمک چشم را به همراه داشته باشد و چنانچه این مسمومیت شدت بیشتری داشته باشد و مقدار زیادی سم

وارد بدن شود و ریه ها را درگیر کند، مجاری تنفسی دچار تنگی شده و ترشحات در این .مجاری افزایش می یابند و بیمار دچار مشکالت تنفسی و حتی مرگ می شود

چه هنگام مسمومیت رخ می دهد؟ هنگامی که اسپری حشره کش به مقدار زیاد در هوا پاشیده شود و یا مستقیما به سمت فرد

.زده شود، احتمال بروز مسمومیت باال می رود

40

گاهی حشره کش ها در اسپری کردن دچار اشکال می شوند و به هنگام فشار دادن آنها، به جای این که حشره کش روی هوا پاشیده شود، به صورت مایع از جداره حشره کش حرکت

کرده و با دست فرد تماس پیدا می کند که در این مواقع به دلیل قدرت نفوذی باالی.حشره کش ها از ناحیه پوست، سریعا جذب شده و مسمومیت را ایجاد می کند

گفتنی است حشره کش هایی که اسپری می شوند از نوع »کاربامات« اند که چنانچه از راه تنفسی یا پوست و یا اتفاقی

خورده شوند، با آنزیم »استیل کولین استراز« بدن متصل شده و آن را مهار می کند که خوشبختانه عالیم خونی مغزی نداشته و

ساعت بدن را درگیر می کنند. ولی حشره کش های6حداکثر تا پودری، از نوع سموم با اثر قوی و متوسط هستند و می توانند مسمومیت های جدی تری را ایجاد کنند، چراکه هم دارای اثرات خونی مغزی هستند و هم نسبت به حشره کش های کارباماتی،

طول مدت عالیم بیشتر است و اگر سریعا به بیمار رسیدگی نشود، آنزیم بدن را تخریب و.عالیم شدید و طوالنی مدت ایجاد می کند

: نحوه صحیح استفاده از حشره کش ها اگر قرار است برای خالصی از شر حشرات موذی، از حشره کش استفاده کرد، باید سعی

شود هنگام اسپری کردن، میوه و غذاها را از محیط دور کرد و یا روی آنها را پوشاند. باید به . دقیقه، کسی وارد اتاق نشود10 پاف اسپری کرد و تا 4 تا 3اندازه

زنان باردار، کودکان و افراد مسن بیشتر در معرض مسمومیت ناشی از تماس با حشره کش های شیمیایی قرار دارند و به این افراد توصیه می شود موقع استفاده از

حشره کش محل را ترک کننددرمان

اگر آلودگی از طریق تنفس روی دهد، باید بالفاصله فرد را به فضای آزاد برد تا اکسیژن دریافت کند و اگر فردی از طریق مخاط چشم آلوده شده باشد، حتما بایستی مخاط چشم

دقیقه شستشو دهد. اگر راه تماس با حشره کش از6 تا 5خود را با آب معمولی به مدت طریق پوست بوده است، باید بالفاصله با مقادیر فراوان آب و صابون، پوست را شستشو داد

و چنانچه عالیم خفیف بیمار)در حد سرماخوردگی( طوالنی شود و خس خس سینه و تنگینفسش بیشتر شود، مراجعه به اولین مرکز درمانی، بهترین راهکار است

تماس با حشره کش ها موجب ابتال به بیماری هایی می شود استفاده از سموم و حشره کش های شیمیایی در فضای بسته و بدون تهویه مناسب و تماس"

.مستقیم این مواد با پوست بدن، موجب مسمومیت و ابتال به بیماری در درازمدت می شود استفاده از حشره کش ها در فضای بسته منزل خطرناک است و توصیه می شود پیش از

استفاده از این مواد، در و پنجره ها را کامال باز کرد و پس از استفاده نیز مدتی محل را ترک.کرد

تماس مستقیم با سموم شیمیایی و حشره کش ها، موجب عوارض حاد و مزمن شده و در درازمدت فرد را به بیماری هایی مانند نارسایی کبد و کلیه، بیماری های قلبی و عروقی و

.مشکالت تنفسی مبتال می کند در صورت تماس مکرر با سموم و حشره کش ها، مواد مضر به تدریج در بدن تجمع یافته و

.عوارض جبران ناپذیر آن به مرور زمان ظاهر می شود اسهال و استفراغ، افزایش ترشحات بینی و چشم، تعریق زیاد، افزایش ترشحات مجاری

تنفسی و دل درد از جمله عالیم ابتال به مسمومیت های ناشی از تماس مستقیم با حشره کش .است

زنان باردار، کودکان و افراد مسن بیشتر در معرض مسمومیت ناشی از تماس با حشره کش های شیمیایی قرار دارند و به این افراد توصیه می شود موقع استفاده از

.حشره کش محل را ترک کنند همچنین حشره کش ها به سرعت در چربی روی سطح پوست بدن حل و جذب پوست می

.گردند و موجب ابتال به بیماری های پوستی در فرد می شوند

41

فصل سوم

42

راهنمای استفاده از مواد شیمیایی

وگندزدا

گندزداها كاربرد مواد ضد عفوني كننده در زندگي بشر امر جديدي نيست بلكه دهها قMMرن سMMابقه دارد. مصريان ادويه وروغنهاي مختلف را در كار موميايي اجساد بMMه كMMار مي برنMMد. معهMMذا موضMMوع گندزدايي وضد عفوني وكاربرد علمي روشMMها فقMMط از اواسMMط قMMرن نMMوزدهم مطMMرح گرديMMد. اكنون به جرات مي توانيم بگوييم كه بخش بسيار مهمي از پيشMرفتهاي پزشMكي بخصMوص در زمينه جراحي مديون كاربرد روشهاي موثر ودقيق ضدعفوني وگندزدايي است واگMMر اسMMتفاده از اين روشها نبود اغلب موارد جراحي منجر به عفونت وبسMMياري از آنهMMا منجMMر بMMه مMMرگ مي شد. در مجموعه زير ليستي از مواد شيميايي وگندزداي مورد اسMMتفاده در بيمارسMMتان ونحMMوه

موارد استفاده آنها به اختصار شرح داده شده است. Disinfection and Disinfectantتعريف گندزدايي وگندزدا :

عبارت است از كشتن عوامل بيماري زا به وسيله مواد شيميايي ويا وسMMايل فMMيزيكي معمMMوال گندزدايي هنگامي بكار مي رود كه عمل استريليزاسيون غيرممكن ويا غير ضروري مي باشMMد. هدف از گندزدايي به حداقل رساندن خطMMر عفMMونت يMMا فسMMاد محصMMوالت اسMMت كMMه اغلب بMMا كاربرد مواد شيميايي واز طريق كاهش تعداد ميكروب ها بويژه ميكروبهاي بيماريزا در محيMMط

بي جان صورت مي گيرد. Detergentsتعريف مواد پاك كننده : )مواد موثر سطحي (

هرماده يا تركيبي كه كMMه پس از انحالل در آب، محلMول هMMاي آبي ويMا حالل ، كشMMش سMطحي مايع ويا كشMش سMطحي بين دومMايع را تغيMير دهMد)معمMMوال كم كنMد( مMاده مMوثر سMطحي يMا

سورفاكتانت ناميده مي شود.Bactericideباكتري كش :

ماده اي است كه باعث كشMMتن بMMاكتري هMMا بخصMMوص عوامMMل بيمMMاري زا مي گMMردد. بMMه همينصورت ويري سايد ماده ای است كه موجب كشته شدن ويروسها مي شود.

Fungicideقارچ كش : به ماده اي گفته مي شود. كMه مMMوجب از بين رفتن اسMپور قارچهMMا در روي اشMMياء يMMا سMطوح

خارجي ويا اندامهاي داخلي موجودات زنده مي گرددSporicideاسپور كش :

ماده اي شيميايي است كه موجب نابودي اسMMپور ميكروارگانيسMMم هMMا مي گMMردد. بMMا توجMMه بMMه اينكه اسپور نسبت به فرم رويشي داراي مقاومت بيشتري است از اينرو يك ماده اسپوركش،

عامل استريليزه كننده مي باشد. :باكتريو استاتيك

43

ماده اي است، معموال شيميايي كه از رشد باكتريها جلوگيري مي كنداما لزوما بMMاعث نMMابوديباكتريها يا اسپور آنها نمي شود.

Fungi toxicفونژي توكسيك :

ماده ايست كه مانع رشد قارچ مي شود. اما موجب كشتن آنها نمي گMMردد كMMه از نظMMر لغMMويمعادل فونژي استاتيك مي باشد.

Antisepsis and Antisepticضدعفوني كردن يا ضدعفوني كننده :جلوگيري از عفونت با استفاده از عوامل ضدعفوني كننده مي باشد.

Disinfection & Sterilizationگندزدايي وسترون سازي :

سترون سازي يا استريليزاسيون تعريف حذف يا نابودي كامل تمام انواع ميكروبها) كه شامل اسپور باكتريها نيز انجMMام مي شMMود( كMMه

طي فرآيند شيميايي يا فيزيكي در داخل بيمارستان . ، تمMMامي دسMMتگاههاي اسMMتريل كننMMده بايMMد بصMMورت هفتگي ، مانيتورينMMگCPCطبMMق توصMMيه

Implantable Deviceبيولوژيك شوند اگر وسايلي كه در داخل بدن فرد كار گذاشته مي شوند. ) استريلimplant( استريل مي شوند بايد از انديكاتور)شاخص(بيولوژيك استفاده شود وقبل از

بودن آنها مشخص گردد. گندزدايي :تعريف

وجMMود دارنMMداشMMياء بي جMMانحذف تعداد زياد يا همه ميكروارگانيسم هاي پاتوژني كه بMMر روي بجMMز اسMMپور باكتريهMMا. تعMMداد كمي از مMMواد گنMMدزدا مي تواننMMد اسMپور باكتريهMMا را از بين ببرنMMد

ساعت ( به اين مواد استريل كننده6-10مشروط بر اينكه مدت زمان مراجعه طوالني باشد)هاي شيميايي مي گويند.

گندزدايي در سه سطح انجام مي گيرد:(:H.L.Dگندزدايي در سطح باال )-1

كشته شدن تمام ميكروارگانيسMMم هMMا بجMMز تعMدادزيادي از اسMپور باكتريهMMا در مMMدت زمMMان دقيقه در اين موارد مي توان از هيپوكلريت سديم استفاده كرد :45مراجعه

1000PPM دقيقه 20 يا 10000PPM دقيقه 5يا اينكه مواد را پاستوريزه كرد :

درجه سانتي گراد90 دقيقه 10 درجه سانتي گراد ويا 75 دقيقه 30

دقيقه زمان بMMراي فعMMاليت سMMل كشMMي45 تا 20(Germicides MMتوجه : اكثر جرم كش ها ) الزم دارند. سپس وسيله بايد با آب استريل آبكشي شود. ودست زدن به آن بايد با رعايت شرايط استريل باشد. وسايل با هواي فيلMMتر شMMده خشMMك گردنMMد وبعMMد در داخMMل يMMك پMMگ

پيچيده شوند.

مورد نياز مي باشد:H.L.Dدر موارد ذير براي لوازمي كه در تماس با مخاط هستند كه در حالت عMMادي اين مخMMاط اسMMتريل-

مي باشد ولي در زمان مواجهه آن وسMMيله بMMا مخMMاط نمي توانMMد همچنMMان اسMMتريلباقي بماند مثل برونش.

تماس لوازم با مخاطي كه حداقل فلور ميكروبي را دارد)ملتحمه(-تماس سطح دستگاه دياليز يا مايع دياليز -

كانالهايي كه فور سپس مخصوص تهيه بيوپسي يا ساير لوازمي كه نياز-به استريل شدن دارند، از آنجا)از آن كانال ها(بايد عبور كنند.

44

( :I.L.Dگندزدايي در سطح متوسط )-2

( شMMMامل مايكوبMMMاكتريمvegetativeتعريMMMف : حMMMذف همMMMه باكتريهMMMاي پMMMاتوژن وژيMMMاتيو ) نسMMبتenvelopeتوبركولوزيس ولي الزاما نه همه ويروسها )ويروس هاي کوچكMMتر وفاقMMد

به گندزدايي مقاومترند( يا اسپورها. ل را10بیشتر ازاگر مواجههMيل سMد باسMMدقيقه باشد، ماده جرم كش مي توان

از بين ببرد.

يMMا اتMMانول يMMا ايزوپوپيMMلppm 1000در اين مورد مي توان از هيپMMوكلريت سMMديم دقيقه استفاده كرد.10% براي 70-90الكل

)هر چند كه شواهدي از نظر اثر بخشي در اين مدت زمان وجود ندارد.( استفاده مي شود: I.L.Dدر موارد زير

تريل ميMMير اسMMبيعي، غMMادي و طMMالت عMMه در حMMاطي كMMا مخMMوازم بMMاس لMMتم باشد)بجز واژن بعد از پارگي مامبران(

تماس لوازم با پوست آسيب ديده

( :L.L.Dگندزدايي در سطح پايين وكم)-3

>اين نوع گندزداها، اكثريت باكتري هاي وژتاتيو، بعضي از قارچها وويروسها را در زمMMاني دقيقه از بين مي برند هر چند كه بطور اختصاصي حداقل مدت زمان مواجهه بMMراي10

L.L.D.وجود ندارد پاك كردن وسيله با ماده گندزدا كافي خواهد بود % 70-90 يا اتانول يا ايزوپروپيل الكل PPM 100مثال : هيپوكلريت سديم

بكار مي رود :L.L.Dدر موارد زير

( ردنMMاك كMMه پMMاز بMMبراي لوازمي كه در حالت طبيعي فقط نيCleaningد وليMMدارن ) بدليل شرايط خاص گندزدايي كردن آنها نياز مي باشد.

.لوازمي كه ممكن است نوزاد آنها را داخل دهانش بگذارد

( ووان حمام نوزاد )هيدرو تراپي( مخازن آب درمانيBathtab)

طMMوند فقMMوده شMMلوازمي كه در حالت عادي اگر با خون يا ساير مواد ضدعفوني آل نياز به پاك كردن آنها مي باشد.

، الپاراسكوپ ، آرتروسكوپ ها وساير اسكوپ هاAPIC و CDCتوجه : طبق دستورالعمل كه وارد بافتهايي مي شوند كه در حالت معمول )شرايط نرمال ( استريل هستند، بايد قبل از هر بار مصرف استريل گردند ولي اگر اين عمل ممكن نباشد حداقل بايMMد گنMMدزدايي در

(.H.L.Dسطح باال شوند)

:Cleaningپاك كردن يا زدودن تمام مواد خارجي از روي اشيا كه بطور معمول با استفاده از آب همMMراه يMMا بMMدون ماده دترجنت يا محصوالت آنزيمي ممكن مي شود)زدودن تمام »دبري ها« يMا مMواد قابMل

رويت (. تمام وسايل بايد اول كامال پاك شده وبعد گندزدايي شوند.توجه:

( :Decontaminationرفع آلودگي)آلودگي زدايي يا زدودن ميكروارگانيسم هاي پاتوژن از روي اشياء در حدي كه در زمان جمMMع آوري ودسMMت

زدن به اين اشياء مشكلي پيش نيايد )بي خطر باشند(.

45

:Antisepsisماده ضدعفوني كننده يا بكاربردن تركيباتي برروي پوست يا مخاط به منظوركMMاهش ميكروارگانيسMMم هMMاي موجMMود

زمينه اي .

يMMا جMMرم كش مي باشMMد در مMMواقعي كMMه از كلمMMهgermicide معMMادل واژه Cidalسيدال يMMا يMMا ارگانيسMMم هMMاي پMMاتوژن ( اسMMتفاده مي شMMود . منظMMورgermژرمي سMMايد )

تركيباتي هستند كه هم بر روي موجودات زنده وهم اشياء بي جان اثر مي كنند ولي كلمMMه كاربرد دارد.اشياء بي جان( فقط براي disinfectantگندزدا )

لوازم و وسايل پزشكي بر اساس محل ورودشان بMMه قسMMمت هMMاي مختلMMف بMMدن بMMه سMMهگروه تقسيم مي شوند:

Criticalitcal items Semicritical items

Nonclitical items

Critical items)لوازم بحرانی(

اگر چنين وسيله اي با ميكروارگانيسم ها)يا اسپور باكتريها ( آلMMوده شMMده، خطMMر اكتسMMابعفونت باال خواهد بود.

اسMMتريل لوازم واشيايي كه وارد بافتهاي استريل يا سيستم عروقي مي شوند بايMMد توجه :باشند.

لوازم جراحي ، كاتترهاي ادراري وقلبي ، وسايلي كه در داخل بدن افراد كMMار گذاشMMته مي ( وسوزن هMMا، اجMMزاي مرتبMMط بMMا دسMMتگاه اكسMMيژناتور قلب، ريMMه وخMMون ،implantsشوند.)

دستگاه همودياليز در اين گروه جاي گرفته وبايد استريل باشند. اكثر لوازمي كه در اين گروه جاي مي گيرند يا بايد بصورت استريل شده خريMMداري شMMوند يا اگر ممكن باشد بايد توسط اتوكالو استريل گردند واگر نسبت به حرارت حساس باشMMند

يا ساير روشهاي سترون سازي با حرارت كم استفاده شود.ETOاز

%)نMMوع پايMMدار(6% وهيMMدروژن پراكسMMيد2استريل كننده هاي شيميايي شامل گلوتار آلدئيدمي باشند.

Semicritical items )لوازم نیمه بحرانی( اين اشياء ولوازم در تماس با مخاط يا پوست آسيب ديده )غير سالم( خواهند بود. لذا بايد

عاري از تمام ميكروارگانيسم ها باشند)بجز اسپور تعداد زيادي از باكتري ها (. تجهMMيزات مMMورد اسMMتفاده در درمMMان مشMMكالت تنفسMMي وتجهMMيزات بيهوشMMي )لولMMه داخMMل تراشه(، مدارهاي تنفسي ويژه بيهوشي(، اندوسكوپ ها، سيستوسMMكوپ هMMا و ترمومترهMMا

(ازH.L.Dدر اين گروه جاي دارند اين گروه از اشMياء حMداقل بMMه گنMMدزدايي در سMطح بMMاال) (ولي در عمMMل بMMدليل خاصMMيتH.L.Dطريق پاسMMتوريزه كMMردن )گنMMدزدايي را انجMMام دهنMMد)

خورندگي از تركيبات كلردار براي گندزدايي اين گونه لوازم استفاده نمي شود. ايده آن است كه الرسكوپ ها وآرتروسكوپ ها كMMه بMMه بMMافت اسMMتريل وارد مي شMMوند درفواصل مصرف در بين بيماران، استريل شMMوند ولي گنMMدزدايي اين لMMوازم در سMMطح بMMاال )

H.L.Dايع درMMور شMMبا خطر انتقال عفونت به بيماران همراه نبوده است لذا در آمريكا بط ) فواصل بين بيماران اين لوازم گندزدايي در سطح باال مي شوند.

آب اسMتريل در دسMترس نباشMد . بايMMد بMا آب شMيرSemicriticalاگMر بMراي آبكشMي لMوازمآبكشي شده وبه هنگام بسته بندي وسائل . از آلودگي مجددآنها بايد اجتناب كرد.

براي ترمومترها مي توان از گندزدايي در سطح متوسط استفاده كرد.Nonclitical items )لوازم غیر بحرانی(

اين وسايل در تماس با پوست سالم خواهند بود نه مخاط .bedمثال : لگن، گاف)بازوبند( ، دستگاه فشار خون، ملحفه هMMا، عصMMا، board، bed rails

وبعضي از وسايل مورد مصرف براي غذا، ميز و كمد تختخواب، اسباب ولوازم بيمار وكف

46

(يMMا شستشMMو بMMا يMMكL.L.Dزمين ، چكش رفلكس، اين لMMوازم اغلب نيMMاز بMMه پMMاك شMMدن)دترجنت وسپس آبكشي وخشك شدن دارندواحتياجي نيست استريل شوند.

چند نكته در مورد انتخاب واستفاده از مواد گندزدا :ده درMدزدايي كننMاده گنMفرمالدئيد، الكل از ليست استريل كننده هاي شيميايي وم

( حذف شده است. H.L.Dسطح باال)

ذف3تركيبات فنوليMMو يدوفورها از ليست مواد گندزدايي كننده در سطح باال ح % شده اند )بدليل اينكه اثر آنها روي اسپور باكتريها ، سل وبعضMMي قارچهMMا مشMMخص

نشده است.(

االMMطح بMMده در سMMدزدايي كننMMاده گنMMوان مMMر بعنMMل ديگMMل الكMMل واتيMMالكل ايزوپروپي محسوب نمي شودچون بر عليه اسپور باكتريها فعMMاليت ندارنMMد. الكMMل ايزوپروپيMMل

نمي تواند ويروسهاي هيدروفيليك را غير فعال كند.

دزداييMMور گنMMوازم بمنظMMائل ولMMا وسMMدزدا بMMاده گنMMمدت زمان الزم براي مواجهه م دقيقه يا بيشتر تبديل شده است.20 دقيقه به 10-30( از H.L.Dسطح باال)

در مورد گندزدايي وسايل ولوازم اختالف نظر )كنتراورشي(وجود دارد.توجه : ، نوك دستگاه تونومتر)براي اندازه گيري فشار چشم( بايد پMMاك شMMدهCDC-طبق توصيه1

،3 دقيقMMه بMMا هيMMدروژن پراكسMMيد10-5وبعMMد بMMراي M%500PPMل الكلMMر، اتيMMا70 كلMMي % % گندزدايي شود وپس از گندزدايي بايد آبكشMMي شMMده وخشMMك گMMردد70ايزوپروپيل الكل

ولي شواهد كافي در اين مورد وجود ندارد. (ابتدا با آب وصابون شسته شود وسپس به مدتDiaphragm fitting ring-رينگ ديافراگم)2

% غوطه ور بماند ولي شMMواهد بMMاليني كMMافي بMMراي اين روش70 دقيقه در داخل الكل 15گندزدايي وجود ندارد.

cryosurgicalكرايو پروپ هاي مربوط به جراحي )- probesطحMدزدايي در سMMبايد گن) ( شوند.H.L.Dباال)

بعضي مراجع توصيه مي كنند كه پروپ هاي مخصوص سونوگرافي واژن بايد براي- هر بيمار، داراي يك كاندوم جديد باشند وعالوه بر آن گندزدايي پروپ در سطح باال

(H.L.Dنيز الزم است.)

عوامل فيزيكي وشيميايي :هMMزايش درجMMا افMMدزدا بMMواد گنMMثريت مMMاليت اكMMديم، فعMMيد سMMتثناي هيدروكسMMبه اس

حرارت نبايد از حد معيني تجاوز نمايد چون باعث تجزيMMه شMMدن خMMود مMMاده گنMMدزداخواهد شد.

افزايشPHدMMل گلوتارآلدئيMMدزداهايي مثMMدميكروبي گنMMاليت ضMMباعث بهتر شدن فع وتركيبات آمونيوم چهMMار ظرفيMMتي مي شMMود. ولي بMMاعث كMMاهش فعMMاليت تركيبMMات

فنولي، هيپوكلريت ويد مي شود.

.سختي آب از فعاليت بعضي از مواد گندزدا مي كاهد

دزداMMواد گنMMدميكروبي مMMاليت ضMMا فعMMدفوع بMMمواد آلي مثل خون، سرم ، چرك يا م تداخل پيدا مي كنند.

انتقال مقاومت به مواد ميكروب كش : بعنوان گندزدايي سطوح وتركيباتPPM 400در بيمارستان ، مواد فنولي در غلظتي حدود

بكار برده مي شوند. باكتريهاي مقاوم .PPM 500آمونيوم چهار ظرفيتي با غلظتي حدود 47

MIC <PPM15 )ML/MG).براي مواد فنولي وتركيبات آمونيوم چهار ظرفيتي دارند اگر مMMاده گنMMدزدا بMMا رقت هMMاي تعMMيين شMMده توسMMط كارخانMMه سMMازنده آن مMMاده بكMMار رود

( وجMMودGermicideارتباطي بين مقاومت به آنMMتي بيوتيMMك ومقMMاومت بMMه مMMاده جMMرم كش )نخواهد داشت.

غلظت وقدرت گندزدايي : ، رطوبت ،درجه حرارت و...( ثابت باشMMند. هMMر قMMدر غلظتpHاگر متغيير هاي ديگر )مثل

يك ماده گندزدا بيشتر باشد، كارايي آن ماده بيشتر بوده ومدت زمان كمتري الزم است تا %خاصMMيت90% نMMيز بيش از الكل70ميكMMروب هMMا كشMMته شMMوند. فقMMط يMMك مMMورد)الكMMل

ميكروب كشي دارد( استثناء وجود دارد وآن تركيبات يددار)يدوفورها(است. اگر غلظت تركيبات آمونيوم چهار ظرفيتي به نصف برسد، مMMدت الزم بMMراي گنMMدزدايي دو برابر خواهد شد ولي اگر غلظت محلMMول فنMMولي بMMه نصMMف تقليMMل يابMMد، زمMMان الزم بMMراي

برابر(بايد باشد.64)26گندزدايي وسيله در حد غلظت گلوتارآلدئيد پس از چند دور استفاده در دستگاه اتوماتيك شوينده يMMا بMMدنبالتوجه:

روز مصMMرف10% بعMMد از 5/1 % به 4/2شستشوي وسايل با دست، كاهش مي يابد.)از %10 (براي گندزدايي در سطح باال MECاين ماده (. لذا حداقل غلظت موثر گلوتارآلدئيد)

مي باشد.وسل :HIV(وB )ويروس هپاتيتHBVگندزدايي وسايل آلوده به

مناسب خواهد بود، هم چنين طبMMقباال در اين موارد گندزدايي درسطح CDCطبق توصيه نMMيزHIVموثر باشد پرسنل را از عفونت B اگر ماده اي بر عليه هپاتيت WHOدستوالعمل

محافظت مي كند.غير فعال كردن كلستريديوم ديفيسيل :

استفاده از محلول رقيق شده هيپوكلريت براي گندزدايي اتاق بيماران مبتال بMMه اسMMهال يMMاكوليت مرتبط با كلستريديوم ديفيسيل بطور روتين، الزم نمي باشد.

بنابراين شستشMMوي دسMMت هMMا اسMMتفاده از محافMMظ وپMMاك كMMردن محيMMط بطMMرز صMMحيح درپيشگيري از انتشار اين ميكروارگانيسم به اندازه استفاده از ماده گندزدا موثر خواهد بود.

دقيقMMه در درجMMه20>% بمMMدت 2اگر كولونوسكوپ آلMMوده شMMود. اسMتفاده از گلوتارآلدئيد درجه سانتي گراد، اسپور اين ميكروب را از بين خواهد برد.20حرارت اتاق

(Creutzfeldt-jakob agentغير فعال شدن عامل كروتزفلدت- جاكوب : ) تنها عامل عفوني كه نياز به دستورالعمل هاي منحصر به فرد وجداگانه براي رفMMع آلMMودگي

از وسايل دارد كروتزفلدت جاکوب باشد. دقيقه )يMMك سMMاعت در30روش ترجيهي در اين مورد، استريل كردن با بخار براي حداقل

درجMMه سMMانتي گMMراد121 درجه سانتي گراد)چون حMMرارت 132رفرانس ديگر( در حرارت خواهد بود.gravity- displacementموثر نيست( در دستگاه استريل كننده نوع

Vacuumاگر از دستگاه استريل كننده نوع .S.ودMتفاده مي شMه18اسMMان ودرجMه زمMدقيق درجه سانتي گراد موثر مي باشد.134-138حرارت

غوطMMه ور سMMاختن وسMMيله در هيدروكسMMيد سMMديم يMMكsemicritical وCriticalبMMراي لMMوازم N1نرمال NaoHيلهMMبراي يكساعت در درجه حرارت اتاق ومتعاقب آن استريل كردن وس

دقيقه روش جايگزين ديگري مي باشد.30 درجه سانتيگراد بمدت 121با بخاردر حرارت كه براي مMMراقبت از بيمMMار بكMMار مي رونMMد ونMMيز سMMطوحNoncriticalاز آنجاييكه لوازم نوع

)مثل كف زمين(در انتقال بيماري نقش ندارند . لذا اين سطوح مي توانند با محلول سفيد يا هيدرواكسيد سديم يك نرمMMال در درجMMهbleach:1:10كننده )بدون آنكه رقيق يا با رقت

دقيقه يا كمتر گندزدايي شوند. براي غير فعال كردن عفMMونت زدايي15حرارت اتاق براي ويروس در نمونه هاي بافتي بيمMMاران مبتال بMMه بيمMMاري كروتزفلMMدت-جMMاكوب، از فرمMMالين-

فرميك اسيد استفاده مي شود.

عوارض ومخاطرات ايجاد شده توسط مواد گندزدا : بدليل ايجاد عوارض سمي توسط مواد گندزدا ، اسMMتفاده از اين مMMواد فقMMط بايMMد بMMا قصMMد

وهدف شخصي صورت گيرد.

48

mg/li>اگر غلظت يك ماده شيميايي در بيمارستان از حد مجاز بيشتر شMMود)حMMد مجMMاز 5 مي باشد(سه راه وجود خواهد داشت :

تغيير وتعويض ماده گنMMدزدا، مثال بMMراي گنMMدزدايي در سMMطح بMMاال بجMMاي اسMMتفاده از.1 گلوتارآلدئيد، از هيدروژن پراكسيد استفاده شود. يا براي گندزدايي در سطح پMMايين

بجاي مواد فنولي از تركيبات آمونيوم چهار ظرفيتي استفاده گردد.

بيمارستان ماده گندزدا را جمع كرده وتحت عنMMوان مMMاده شMMيميايي مخMMاطره آمMMيز.2دفع كند.

از سيستم تصفيه تجارتي )در مقياس كوچك( استفاده كنند..3

در اروپا توصيه مي شود كه بجاي استفاده از مواد شMMيميايي ، از حMMرارت بMMراي گنMMدزداييVentilationلوازم وتجهMMيزات مMMورد لMMزوم در درمMMان مشMMكالت تنفسي therapyتفادهMMاس

كنند. مدت زمان بKKرايسطوح مختلف گندزدايي

مواجهه بKKا مKKادهگندزدا

ماده گندزدا

HighگنMMMMدزدايي در سMMMMطح بMMMMاال)levelD).

دقيقه20>

دقيقه(45)>

: ه/20هيپوكلريت سديمMMدقيقPPM 1000

)آلدئيد)گلوتارآلدئيد،فرمالدئيد

هيدروژن پراكسيد

گنMMMMدزدايي در سMMMMطح متوسMMMMط )Intermediate L.D)

PPM 1000هيپوكلريت سديم :دقيقه10>

(لMMل الكMMا ايزوپروپيMM90اتانول ي-70)%

مواد فنولي

)يدوفور)تركيبات يددار

فرمالدئيد

LowگنMMMدزدايي در سMMMطح پMMMايين )Level .D)

PPM 100هيپوكلريت سديم دقيقه10>

تركيبات آمونيوم كواترنر

مواد فنولي

هMMدن كليMMذف شMMال حMMد، احتمMMتر باشMMدزدا بيشMMاده گنMMك مMMا يMMه بMMدت مواجهMMه مMMهر چ دقيقMMه مواجهMMه10ميكرارگانيسم ها بيشتر مي شMMود. بMMراي گنMMدزدايي خيلي از اشMMيا

كافي نمي باشد بويژه اگر بدليل وجود كانال هاي( شبكه هMMاي )باريMMك وتنMMگ يMMا بMMدليلوجود مواد آلي ارگانيك وباكتري، تميز كردن آنها دشوار باشد.

اريMMMل بيمMMMوزيس)عامMMMاكتريم توبركولMMMراي مايكوبMMMان الزم بMMMدت زمMMMداقل مMMMح دقيقMMه مي20سل(ومايكوباكتريم هاي غير سلي بصورت قابل اعتماد با گلوتارآلدئيMMد،

49

باشد. لوله ها بايد براي گندزدايي كامال با ماده گندزدا پرشMMوند. حين غوطMMه ور كMMردنوسائل گير نكنند.

اگر مناسب باشد، ميزان ثبات وپايداري اين لوازم در مقابل حرارت بايد مورد بررسي وارزيابي قرارگيرد.

وطMديگر مخلMا يكMد بMع آوري نبايMMه اي از جمMترمومترهاي مقعدي ودهاني در هر مرحل شوند.

خصوصيات يك ماده گندزداي ايده ال :وسيع الطيف باشد..1

سريع االثر باشد ، سريعا ميكروارگانيسم رااز بين ببرد..2

تحت تMMاثير عوامMMل محيطي قرارنگMMيرد)در حضMMور مMMواد آلي(خMMون، خلMMط،.3 مدفوع)بايد فعاليت خود را حفMMظ كنMMد، مصMMرف اين مMMاده نبايMMد بMMا اسMMتفاده از

صابون ، دترجنت ها وساير مواد شيميايي مغايرت داشته باشد.

غير سمي باشد،براي افراد مصرف كننده نبايد اثر محرك داشته باشد..4

براي استفاده از سMMطوح مناسMMب باشMMد، نبايMMد بMMرروي لMMوازم وسMMطوح فلMMزي.5 خاصMMيت خورنMMدگي داشMMته باشMMد ونبايMMد فرسMMايش مMMواد پارچMMه اي، السMMتيك،

پالستيك وساير مواد شود.

پس از مصرف اثر باقيمانده بر روي سطوح داشته باشMMد، يMMك اليMMه نMMازك ضMMد.6ميكروبي برروي سطوح گندزدايي شده از خود بجاي گذارد.

طرز استفاده از آن آسان باشد، طريقه مصرف آن راحت باشد..7

فاقد بو باشد، بوي مطبوع داشته باشد يا فاقد بو باشد تا بتوان براحتي وبطMMور.8روتين از آن استفاده كرد.

از نظر اقتصادي مقرون به صرفه باشد، قيمت آن نبايد خيلي باال باشد..9

محلول باشد، بايد محلول در آب باشد..10

ثبات داشته باشد، در غلظت ورقت مورد مصرف ، از تMMداوم وثبMMات برخMMوردار.11باشد.

خاصMMيت پMMاك كننMMدگي داشMMته باشMMد، بايMMد از خصوصMMيات پMMاك كننMMدگي خMMوبي.12برخوردار باشد.

: روشهايي كه بوسMMيله آنهMMا مي تMMوان از فرآينMMد گنMMدزدايي وسMMترون سMMازيCDCدستوالعمل اطمينان يافت واز لوازم پزشكي به شكل بي خطر استفاده كرد.

شMMی وطبقMMه بنMMديآن

پيشنهاداتروشمثال

از مراقبت عمMMل اسMMتريل كMMردن بMMراي حفMMظ پاك كردن كامMMل اشMMيا وپيچيMMدن يMMا بسMMته بنMMدي آنهMMا بMMراي.1 وسايل ولMMوازم جMMراحي، لوازم

50

Criticalبيمار لMMMوازم اسMMMتريل شMMMMMMMMMMMMMMده در

بيمارستان

سMMMMینی وسMMMMت هMMMMايجراحي

استريل كردن آنها

بMMراي اسMMتفاده از هMMر نMMوع دسMMتگاه اسMMتريل كننMMده از.2دستورالعمل كارخانه سازنده آن تبعيت شود.

حرارت كنترل شود.–چارت زمان .3

براي مانيتور كردن دستگاههاي استريل كننده از اسپورهاي.4تهيه شده به طريقه تجارتي استفاده گردد

(راpackageقبMMل از مصMMرف، لMMوازم بسMMته بنMMدي شMMده).5 بازرسMMي كنيMMد تMMا مطمئن شMMويد كMMه آنهMMا بMMاز نشMMده انMMد

وانديكاتور يا شاخص استريليتي آنها را كنترل كنيد.

اگر ممكن باشد قبل از انقضاء تاريخ مصرف از اين وسايل.6استفاده شود.

سالمت مي باشد. اگMMر اسMMپورها كشMMته نشMMده انMMد، دستگاه استريل كننMMده بايMMد از نظMMر نحوه كMMار مناسMMب كنMMترل وبررسMMي شود، اگر بMMاز هم قسMMمتهاي اسMMپور مثبت گردد، تا زمان سرويس كامMMل

دستگاه نبايد از آن استفاده شود.

لوازمي كMMه تحت عنMMMوان اسMMMتريل خريMMMداري شMMMده

اند.

مايعMMات داخMMل وريMMدي، مايعMMMMMMات مخصMMMMMMوص شستشو،نرمMال سMالين،

سيني ها،د ستها

در جاي تميز ومطمئن نگهداري شوند.1

قبل از مصرف بسته بندي لوازم كنترل شود)مطمئن شويد.2كه باز نشده باشند(

قبل از سپري شدن تاريخ مصرف استفاده شود..3

فقط اگر شواهد باليني نشان دهد كه استفاده از آن وسيله.4با كسب عفونت مرتبط است، نمونه كشت تهيه شود.

اگر احتمMMال آلMMودگی داخلی می رود ،سMMایر مراکMMزFDAبMMه دسMMتورات

توجه کنید.CDCبهداشتی و

SemicriticalدMMباي عMMاري از بMMاكتريهاي نوع وژتاتیو )

vegetative) باشد.

بجMMMاي اسMMMتريل كMMMMMMMMردن ممكن اسMMMMMMMMMMMMMMت از گنMMMMMMMMMMMMدزدايي درسMMMMطح بMMMMاالHigh-Leve D)

استفاده كرد.

تجهيزات مMMورد اسMMتفاده در درمMMMMان مشMMMMكالت تنفسي ووسMMايلي كMMه بMMا

مخاط تماس دارند.

استريل كردن يا گندزدايي در سطح باال.1

در داخMMMل كيسMMMه قMMMرار گرفتMMMه ودر جMMMاي تمMMMيز ومطمئن.2نگهداري شوند.

پس از ايجMMاد هMMر گونMMه تغيMMيرات مهم در فرآينMMد گنMMدزدايي.3كنترل كيفي شوند.

پس از گنMMMدزدايي در سMMMطح بMMMاال ، اسپور باكتري ها ممكن اسMMت زنMMده

بمانند ولي اغلب پاتوژن نيستند. تهيMMMMMMه نمونMMMMMMه جهت بررسMMMMMMي ميكروبيولوژيMMMMك مMMMMارا از فرآينMMMMد گنMMMدزدايي وانهMMMدام بMMMاكتري هMMMاي وژتاتيو مطلع مي سازد ولي اينگونه نمونه گMMيري بصMMورت روتين توصMMيه

نمي شود.

Noncritical معموال با تعMMداديآلودگي ازباكتريها

پيداكرده اند.

موارديكMMMه از آب اسMMMMMMMMتفاده مي

شود.

لگن،عصMMMMMMا،ليMMMMMMدهايECE,RAIL

آب مورد اسMMتفاده بMMرايمايع همودياليز

Low-Level.D-پاك شونديااگرالزم باشد گنMدزدايي در سMMطح پMMايين )1انجام شود.

-از آب مورد استفاده در دياليز ومايع دياليز هرماه نمونه تهيه شود.1 باكتري در ميلي ليترومايع ديMاليز نبايMد بيش2000-آب نبايد بيش از 2

باكتري در ميلي ليتر داشته باشد.2000از

در آب ومايع دياليز باكتري هاي گرم منفي موجMMود درآب مي تواننMMد بMMه سرعت رشد كرده وبيماران دياليزي را در معرض خطر واكنش هMMاي تب زا يMMا سMMپتي سMMمي قMMرار دهنMMد. اين منابع آب و مسيرها بايد بطور روتين

گندزدايي شوند.

گندزدايي انواع اندسكوپ%2مدت زمان تماس با گلوتارآلدئيد، نوع فعال قليايي با غلظتنوع اندسكوپ

برونسMMMكوپ هMMMاي نMMMوعflexible(BTS)1

دقيقMMMه در فاصMMMله بين بيمMMMاران ، در شMMMروع كMMMار ودر انتهMMMاي ليسMMMت20برونكوسكوپي بيماران

دقيقه در مواردي كه فرد مبتال يا مظنون به سل ريMMوي مي باشMMديا قبMMل از60استفاده جهت بيمار مبتال به اختالل ايمني

1Thoracic society BTS : British51

دقيقMه)حMMداقل(در فاصMله عفMونت بين بيمMMاران ، در ابتMدا وانتهMMاي ليسMMت210(BAUSسيستوسكوپ)سيستوسكوپي بيماران

دقيقه در مورد عفونت شناخته شده سل يا مظنون به سل60 اندوسMMMMMكوپ دسMMMMMتگاه

3(BSEگوارش) دقيقه در فواصل بين بيماران4

دقيقه در شروع كار وانتهاي ليست اندوسكوپي بيماران20 دقيقه بعد از اندوسكوپي بيمارمبتال به ايدز يا اختالل ايمني60

آرتروسMMMMMMMMMMMMMMMMMكوپ ،الپاراسكوپ

(Hospital infectionresearch Lab)

دقيقه )حداقل(در فواصل بين بيماران10(TB()H.L.D دقيقه براي بيماران مبتال يا مظنون به )20

دقيقMMMه بMMMراي اسMMMتريل شMMMدن دسMMMتگاه الپاراسMMMكوپ)آرتروسMMMكوپ180وسيستوسكوپ(

سMMMاير وسMMMايل )بغMMMير ازاندوسكوپ ها(

دقيقه گندزدايي10-5

رفع آلودگي لوازم وتجهيزات بيمارستانيحرارت

درجMMه حMMرارت)سMMانتيروشگراد(

سطح گندزدايي )رفMMعمدت زمان)دقيقه(آلودگي(

درجKKه سKKانتي134اتوكالوگراد

استريل شدن وسيله دقيقه5/3-3

استريل شدن وسيله دقيقه15درجه سانتي گراد121 بخMMMMMار در فشMMMMMار زيMMMMMر

(L.T.Sاتمسفر)گندزدايي دقيقه10درجه سانتي گراد3/0

جوشMMMMاندن وپاسMMMMتوريزهكردن

درجKKKKKKKKKه100-70سانتي گراد

گندزدايي دقيقه10-5

شستشو با دستگاه)ماشين لباس شويي/ظرفشويي( سKKKKطح گنKKKKدزداييمدت زمان)دقيقه(درجه حرارتوسيله

ورفع آلودگي درجMMMه سMMMانتي80لگن

گراد پMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMاكدقيقه1

كردن/گندزداييپاك كردن/گندزدايي دقيقه10 درجه سانتي گراد65ملحفه

پاك كردن/گندزدايي دقيقه3درجه سانتي گراد71 درجKKKKKKKه65-100ساير وسايل

سانتي گرادپاك كردن/گندزداييمتغيير

درجه سانتي گراد(بايد حداقل بمدت71شستشوي ملحفه با آب داغ)CDCتوجه : طبق توصيه دقيقه به طول بيانجامد.25

طبقه بندي عوامل شيميايي جهت كنترل ميكروارگانيسم ها مشتقات هالوژن ها شامل –الف

Tمشتقات هالوژنه آلي مثل كلرآمين.1

مشتقات هالوژنه معدني مانند آب ژاول .2

2British Association of urologic surgeons BAUS: 3 BSG :British Society of Gastonterologs

52

ب _ عوامل اكسيد كننده نظير آب اكسيژنه ، پرمنگنات پتاسيمج- تركيبات آلي فلزات سنگين : كلرورمرکوريك ، يدورجيوه

د- مشتقات قطران مانند فنول، كروزول، دتول، كلرهگزيدين، ساولنه-رنگهاي آكريدين مانندپرفالوين

وساير رنگهاي مانندويوله دوژانسين

گروههاي مهم عوامل شيميايي ضدميكروبي به ترتيب حروف الفباآلدئيدها : شامل فرمالدئيد وگلوتارآلدئيد.1(ETOاستريليزه كننده هاي شيميايي گازي شكل مثل اكسيد اتيلن).2اسيدها .3

آلي : آروماتيك وآليفاتيك مثل اسيد بنزوئيك واسيد استيك- اسيد سولفوريك–معدني : اسيد كلريدريك -

الكل ها.4رنگهاي ضدميكروبي : آكريدين، فلوئورسين و....5سورفاكتانت ها)عوامل فعال سطحي يا دترجنت ها(.6 آمونيوم كواترنر، ساولن و...–كاتيوني - صابونها و...–آنيوني - فرم مشتقات سولفاته در مايع ظرفشويي وپاك كننده وپودر لباسشويي–غير يوني - سورفاكتانت اصلي در شامپوي بچه وشامپوفرش–آمفوتريك)آمفوليتيك( -فلزات سنگين .7 فنول، دتول، هگزاكلروفن، رزورسينول، تري كلوزان، كروزول،–فنول ومشتقات آنها .8

کلرهگزيدين بيكربنات سديم، آهك–قلياها .9 كلرهگزیدين)هيبيتان(كه از مشتقات فنولي است ودر گروه دي گوانيدها نيز قMMرار مي.10

گيرد. انيدريد سولفورو–مواد احياء كننده .11 آب اكسيژنه بوراكس–مواد اكسيد كننده .12 تركيبات يددار وكلردار مثل بتادين وهيپوكلريت سديم–هالوژنه ها .13

گندزداي موجود در ايران نKKام مKKاده گنKKدزداي موجKKود در

ايرانغلظتماده موثر

بنزاليتهامون)هايژن سابق(

10ميكرو

بنزالكونيوم كلرايKKد)آمونيKKوم ظرفيتي(4

ظرفيتي4آمونيوم

50%10%

53

ظرفيتي4آمونيوم ساولن ظرفيتي4آمونيوم

(CIDEXسايدكس)گلوتارال

گلوتارآلدئيدگلوتارآلدئيد

2%2%

افروزكلرهگزيدينهگزاكلروفن

فنولفنولفنول

%+دترجنت4محلول موضعي%1كرم

%3مايع براي استعمال خارجي :%25/5هيپوكلريت سديموايتكس

%30هيدروژن پراكسيد-تركيبات يدداربتادين

(Povidonet odine)%5/7مخصوص اسکراب جراحي

%10محلول موضعي

بMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMاكتريمكانيسم اثرنام ماده گندزداكش)باكتريسيدال(

ويMMMMروس كش)ويروسيدال(

قMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMارچكش)فونگيسيدال(

سMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMلكش)توبركولوسيد

ال(

توضMMMيحات )مMMMوارد مصMMMرف ومنMMMعمصرف(

آلكيلMMMه كMMMردنفرمالدئيدپروتئين

سMMMMMالمونال تيفي : دقيقه10%طي 2

مMMرگ باكتريهMMا در % طي5غلظت

سMMاعت وبMMا12-6 همين غلظت مرگ اسMMپور بMMاكتري هMMا

روز بعMMMد2-4طيصورت مي گيرد.

% بعMMد8با غلظت سMMMMMMMMاعت18از

اسپور بMMاكتر هMMا ازبين مي روند.

پوليMMMMMMMMMMو : 3%طي 8

دقيقه

بقيMMMMMMMMMMMهويروسMMMMMها :

2%

مMMMواد آلي بMMMاعث كMMMاهش اثMMMر4%فرمالدئيد مي شوند.

اين ماده كارسينوژن مي باشد.

اين محلMMMMMول بMMMMMا آمونيMMMMMMاك ، فنول،ژالتين ومMMواد اكسMMيد كننMMده

ناسازگاري دارد.

افMMزايش حMMرارت بMMاعث افMMزايشاثر اسپوركشي مي شود.

بMMراي گنMMدزدايي اتMMاق در مMMوارد خMMاص از اين مMMاده اسMMتفاده مي

شود.

ميزان استاندارد مواجهه بMMه طMMورPPMمتوسMMMط ودر غلظت 75%

مي باشد.

ده10-15% است كه 37فرمالدئيد معموال بصورت محلولMMمتانول به آن اضافه ش % است.

جهت گندزدايي اتاق در موارد خاص طبق كتب مختلMMف، دسMMتورالعملهاي متفMMاوتي بMMه-شرح زير ارائه شده است :

500ccگMMوالدي زنMMرف فMك ظMMرده ودر يMMمحلول فرمالدئيد را با يك ليتر آب مخلوط ك مMMتر30نزن توسط يك اجاق الكتريكي مي جوشانند. حجم بخMMار حاصMMله قMMادر اسMMت

مكعب فضا را گندزدايي كند.

محلول فرمالدئيد باعث مي شMMود تMMا500CC گرم پرمنگنات پتاسيم به 170هم چنين افزودن ثانيه شروع به جوشيدن نمايد. بهMMتر اسMMت اين كMMار در شMMب انجMMام10اين محلول در عرض

6شود زيرا بيش از ساعت براي گندزدايي اتاق زمان الزم است. در اين مدت اتاق بايد كامال باشد.18OCبسته وغير قابل نفوذ باشد ودرجه حرارت آن بيش از

ادلMMايي معMMدزدايي فضMMدار 27براي گنMMترمكعب، مقMMيم470 مMMات پتاسMMرم پرمنگنMMگ متبلور را در ظرف لعابي پهن با لبه هاي كوتاه ريخته وباالتر از كMMف اتMMاق يMMا محوطMMه

گMMرم از محلMMول فرمالدئيMMد )فرمMMالين( را روي560قMMرار مي دهنMMد. سMMپس مقMMدار

54

ساعت منافMMذ را بMMاز8پرمنگنات ريخته وكليه منافذ اتاق را كامال مسدود مي كنند وتا مي كنند.

)كتاب گندزداها وضدعفوني كننده ها، تاليف آقاي دكتر كرامت الله ايماندل(

رMMراي هMM1000ب(وت مكعبMM3/28 ف)تر مكعبMMا 1500 مMMات بMMرم پرمنگنMM280 گCC فرمMMMالين تMMMركيب شMMMود. )كتMMMاب كنMMMترل عفMMMونت

(Chapman&Hall، چاپ سوم، انتشاراتAyliffe.E.A.Jبيمارستان، نوشته

نMMام مMMادهگندزدا

قMMMMMMMارچويروس كشباكتري كشمكانيسم اثركش

توضيحات)موارد مصرف ومنع مصرف(سل كش

اكليله كردن بنيانگلوتارآلدئيد هMMMMاي مختلMMMMف ميكروارگانيسMMMMم ودر نتيجMMه تغيMMير در سMMMMMMMMMMMMMMنتز

RNA,DNA وپروتئين

-فMMرم قليMMايي آن طي كمMMMMMMMتر از

دقيقMMMMMه وبMMMMMا2 غلظت

%بMاكتري هMاي2 وژتMMاتيو را از بين

مي برد -اسMMMMMMMMMپورهاي باسMMMMيلوس هMMMMا وكلسMMتريديا طي

دقيقMMMه از بين3 مي رونMMMMMد ولي اسMMMMMMMMMMپورهاي كلسMMMMMMMMتريديوم ديفيسMMMMMMMMMMMMيل سMMMMريعتر از بين

مي رود.

%2غلظت طي كمMMتر از

دقيقه اثر10مي كند.

20حMMMMداقل دقيقMMه زمMMان در حMMMMMرارت اتMMMMاق وبMMMMا

%2غلظت الزم است.

استفاده نشود.moncritcal-براي پاك كردن سطوح - فرم اسيدي اين ماده اسMMپور كش نيسMMت ولي فMرم

قليايي )فعال(اسپوركش مي باشد. - مصMMMرف گلوترآلدئيMMMد بMMMراي گنMMMدزدايي تجهMMMيزات )اندوسMMMكوپي و...(بMMMا عوارضMMMي چMMMون پروكMMMتيت

وكراتوپاتي همراه است. - حين مصرف اين ماده بايد از دستكش وعينMMك ونMMيز

اسپيراتور فيلتردار استفاده كرد. حMMداكثر مقMMدار مجMMاز موجMMود گلوتارآلدئيMMد در هMMوا

0/2ppm.مي باشد -از گلوتMMMMار آلدئيMMMMد بMMMMراي گنMMMMدزدايي تجهMMMMيزات اندوسMMMكوپي، ترمومترهMMMا، تجهMMMيزات السMMMتيكي يMMMا پالسMMMتيكي، لMMMنز)بMMMدليل اينكMMMه خاصMMMيت خورنMMMدگي

ندارد(استفاده مي شود. -براي گندزدايي در سطح باال: تجهيزات پزشMكي مثMل

،دياليزور،mouthpieceاندوسكوپ تيوپ اسپيرومتري و ترانس دوسMMر، تجهMMيزات مMورد اسMMتفاده در بيهوشMMي

dialysxte delivery systemتفاده ميMMاده اسMMاز اين م شود.

حداقل غلظت موثر براي گند زدايي در سطح باال مي باشMد وبنMMابراين الزم اسMت از انMMديكاتور5/1-1%

(Test strip.استفاده شود )

روز14مدت ابقایی این ماده در محیط (shelf-life،ودر انواع تركيبي)روز مي باشد.28-30

طرز تهيه محلول فعال گلوتار آلدئيد با نام تجMMاري گلوتMMارال : همMMراه اين محلMMول يك ظرف كوچكتر حاوي ماده فعال كننده ونيتريت سديم بMMه منظMMور جلوگMMيري از

%2زنگ زدن لوازم وجود دارد . محتوي ظرف فعال كننده را به محلول گلوتارال اضافه ومخلوط كنيد.محلول به رنگ سبز كم رنگ تبديل مي شود که نشان دهنده

روز فعال است وپس از اين مدت14فعال بودن محلول است، اين محلول براي بايد دور ريخته شود.

طريقه كاربرد: پس از شستشو كامMل لMMوازم وتجهMيزات وقطعMات آنهMMا را خشMك كرده ودر سيني ها وظرف هMMای مشMMبک قMMرار داده و در محلMMول گلوتMMارال فعMMال شده فرو ببرید و درب ظرف را براي جلوگيري از تبخير ببنديد وبر حسب نيMMاز بMMه

يكي از دو روش زير عمل نماييد. دقيقه لMMوازم را از محلMMول خMMارج نمMMوده وقبMMل از10-براي گندزدايي : پس از 1

استفاده كامال آبكشي نماييد. سMMاعت بMMه روش اسMMتريل لMMوازم را از10-براي استريليزاسيون : پس از مدت 2

محلول خارج نموده وبا آب استريل كامال آبكشي شوند وقبل از مصرف وسايل راخشك كنيد.

نMMام مMMادهگند زدا

بMMMاكتري كش )بMMMاكتريمكانيسم اثريسيدال(

ويMMMMMMMMMMMروسكش)ويروسيدا

ل(

قMMارچ كش)فونگسيدا

ل(

سل كش)توبركولوسيدا(

توضيحات)موارد مصرف ومنع مصرف(

هيMMMدروژ ن

پراكسيد

توليMMMد راديكالهMMMايكه آزادهيدروكسيل

اثر مخرب دارند

% طي0/6محلMMول دقيقMMه بMMر60-30

روي سراشMMMMMMMMMيا مارسنس واسMMتاف آرئMMMMوس اثMMMMر مي

كند.

اينMMوويروس توسMMMMMMMMط

%3محلول 6-8وطي

دقيقMMه غMMير فعMMMMMال مي

شود.

يمMMر سينرژسMMيد اثMMتيك اسMMر اسMMاين ماده با پ دارد.

طوح بي3غلظتMMدزدايي سMMراي گنMMآن ب % جان بكار مي رود.

رمMMنز نMMدزدايي لMMراي گنMMبsoft coritatleاز

55

E.coli پسMMMMMMMMودوموناس واسMMترپتوكوك طي

دقيقMMMMه از بين15مي روند.

سMMاعت3-2%( بMMه مMMدت 6تا3%)3محلMMول استفاده مي شود.

ا 6در غلظت هايMMيت25 تMMاده خاصMMاين م % سترون سازی دارد.

كوپMMMMتگاه اندوسMMMMدزدایی دسMMMMرای گنMMMMب وسانتريفوژ از اين مMاده اسMMتفاده وسMMيع نمي

شود.

تفادهMMاده اسMMبراي گندزدايي تونومتر از اين م مي شود.

پراستيكاسيد

تجزيه پروتئين، از هم گسMMMMMMيختگي ديMMMواره سMMMلولي

ونفوذپذيري آن

بMMاكتري هMMاي گMMرم مثبت ومنفي طي

دقيقه يا كمتر بMMا5 غلظت كمMMMMMMMتر از

100ppmالMMغير فع مي شMMMوند ولي در

حضور مواد آلي200-500ppm

پراستيك اسيد الزم مي باشMMMد. اسMMMيد

15باكتري هMMا طي دقيقه با30ثانيه تا

مقMMMMMMMMMMMMMMMMMMMدار500-1000ppاز

اين مMMMMMMاده از بينمي روند.

12-2250ppm

پوليMMMMMMMMMMMوويروس

1500-2250ppm

15طي دقيقه

قMMMMMMارچ ومخمMMMر

5طي دقيقه

بMMMاكتري وبMMMMMMMMMا

غلظت كمMMتر از100ppm

از بين مي

رونMMMMMد. ولي در

حضMMMMور مMMMMMMواد آلي بMMMMه

200- 500ppm

از اين مMMMMMMاده نيMMاز مي

باشد.

35/0%يد جهتMMدروژن پراكسMMا هيMMركيب يMMورت تMMبص گندزدايي همو دياليز ور مصرف مي شود.

(ورMMMپروسسprocessorيد درMMMتيك اسMMMپراكس) rigidوflexibleدسMMتگاه اندوسMكوپ هMاي نMوع

مناسب مي باشد.

ف مي6% آن طي 1نوعMMه نصMMروز قدرتش ب % طي يكمMMاه حMMدود40رسMد ولي بMMا غلظت

% قدرتش كاسته مي شود.1-2

وعMMا35نMMد هMMالي آلدئيMMايگزين احتمMMآن ج% همMMراه بMMا اثMMر عMMالي اسMMپور كش وسMMل كش

خواهد بود.

رف24توجه : پس از تهيه برايMMاعت مصMMس شود.

نMMMام مMMMادهگندزدا

بMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMاكتريمكانيسم اثركش)باكتريسيدال(

قMMMMMMMMMMMMMMMMMMارچويروس كش)ويروسيدال(كش)فونگيسMMMيدا

ل(

سMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMلكش)توبركولوسيدال(

توضيحات)موارد مصرف ومنع مصرف(

يدوفور)پوو يMMMMMMMMديون ايMMودين يMMا

(بتادين

نفوذ به داخMMل ديMMواره سMMلولي ودر نتيجMMه از هم گسMMMMMMMMMMMMيختگي سMMMMاختمان پروتMMMMئين واسيد نوكلئيك وسنتز

آنها

آن بMMMMاعث100/1رقت از بين رفتن اسMMMMMMMتاف آرئMMوس ومايكوبMMاكتريم كلMMوز طي چنMMد ثانيMMه تMMا

چند دقيقه مي شود.

75-150PPMيرMMMMراي غMMMMب فعMMال شMMدن ويروسMMهاي ليپوفيMMMل مثMMMل هMMMرپس،

وآدنوويروس 02آنفلوانزا، 80PPMالMMير فعMMراي غMMب الزم اسMMMت،HBVكMMMردن

150PPMالMMير فعMMبراي غ شMMMMMMMدن ويروسMMMMMMMهاي هيMMMMMMMMMدروفيل مثMMMMMMMMMل

آنتروويروسها الزم است

450PPMطي - دقيقه180120

نMMMMوعي آنMMMMتي سMMMMپتيك آن- )ضدعفوني كننده در موجودگندزدايي سطوح زنده(براي سMMMMMMMMMخت)محيMMMMMMMMMط بي

جان(مناسب نيست.

خاصMMيت ضMMدعفوني كننMMده-وگندزدايي دارد.

براي گنMMدزدايي كيسMMه هMMاي- كشMMMت خMMMMون وتجهMMMيزات پزشMMMMكي مثMMMMل مخMMMMازن هيMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMدروتراپ، ترمومMMتر،واندوسMMكوپ بكMMار

مي رود.

بMMا افMMزايش رقت اين مMMاده- خاصMMMMيت بMMMMاكتري كش آن

افزايش مي يابد.

باعث رفMMع آلMMودگي محيMMط-45%طي 3غلظت - را غMMMMيرHIV- ويMMMMروس- سMMMم پروتوپالسMMMمي مMMMMMMMMMMواد

56

فنMMولي)فنول(

بMMMوده وبMMMاعث نفMMMوذ وگسMMMيختگي ديMMMواره سMMلولي ورسMMوب بMMر روي پروتMMئين سMMلول

خواهد شد.

%(5/0فعال مي كند.)

- عليه ويروسهاي ليپوفيMلوهيدروفيل موثر است.

دقيقMMMMMه وطبMMMMMق60 3-2رفMMرانس ديگMMر تMMا

ساعت

بيمارسMMتان)شMMامل سMMطوح آزمايشMMMMMMMگاهي، اتMMMMMMMاق عمMل(ونMMيز لMMوازم پزشMكي

ميNoncriticalوجMMMMMMراحيشود.

اتيونيMMاي كMMرجنت هMMا دتMMب ناسازگاري دارد.

تيكMMتيك والسMMيله پالسMMبوس جذب مي شود.

طوحيكهMMدزدايي سMMبراي گن روي آنهMMMا غMMMذا تهيMMMه مي

شود.

طوحيMMدزدايي سMMراي گنMMب كه روي آنهMMا غMMذا تهيMMه مي شMMود يMMا تجهMMيزاتي كMMه بMMا پوسMMت ومخMMاط سMMر وكMMار

دارند بكار نرود

اقMMاده در اتMMرف اين مMMمص نMMوزادان مMMورد سMMوال مي باشMMد)بMMدليل افMMزايش بيلي روبين( واگر براي گندزدايي كMMف اتMMاق نMMوزادان از اين مMMاده اسMMتفاده شMMود طبMMق دسMMMتور كارخانMMMه سMMMازنده

رقيق گردد.

وزاد درMMMMMتري نMMMMMحين بس بيمارستان، براي گنMMدزدايي

نMMوزادانbassinetانكوبMMاتور استفاده نشود. اگMMر پس از تMMرخيص نMMوزاد، بMMراي پMMاك

bassinetكردن انكوباتور يMMا از ايم مMMMاده اسMMMتفاده مي شود وبايMMد سMMطوح آنهMMا بMMا آب كMMامال آبكشMMي وخشMMك شود.)قبل از مصرف برالي

نوزاد ديگر(

ايلMMMدزدايي وسMMMراي گنMMMبsemieritical.بكار نرود

ا 20مي توانMMه واز آن5 گرم فنول را بMMتر آب ريختMMك ليMMديم در يMMات سMMرم بيكربنMMگ براي گندزدايي استفاده كرد.

يا همراه با آلودگي كمMMتر بMMا مMMوادclean% آن براي محيط هاي تميز)1-معموال از غلظت آن برای محیط های کثیف )آلودگی بیشتر با مMMواد آلی(اسMMتفاده می2آلي(و از غلظت %

شود. -تركيبات فنولي، مواد انتخابي براي از بين بردن مايكوبMMاكتريوم توبركولMMوزيس در محيMMط

مي باشند. مي باشMMد. مMMوارد مصMMرف وغلظت هMMاي اينافMMروز نام يكي ديگر از انواع موجMMود در ايMMران

فرآورده به شرح ذيل مي باشد:روش استفادهرقتموارد مصرف

،طوحMMMدزدايي سMMMمحلول رقيق شده روي سطوح ماليده شود.10:1 گن

57

كMMف اتMMاق هMMا، ديMMوار وحمMMام، بيمارسMMتانها

ومطب ها

( گاهيMMلوازم آزمايشdiscard jar)

دستشويي وتوالت

ويMMMMMMMMMMMMMMMشستش البسه،ملحفه ولMMوازم

پارچه اي

فاضالب

10:1

10:1

10:1

محلول خالص

سMMاعت در محلMMول غوطMMه ور2حMMداقل بMMه مMMدت باشد

محلول رقيق شده روي سطح ماليده شود.

البسMMه پشMMمي وكتMMاني آلMMوده بMMه ميكMMروب را در سMMاعت2محلMMول خيس نمMMوده وحMMداقل بعMMد از

آبكشي نمائيد.

مستقيما مصرف شود.

%( از ديگر تركيبات فنولي موجود در ايران مي باشMMد. از اين مMMاده بMMراي3هگزاكلروفن)مايع ضدعفوني كردن دست قبل از جراحي استفاده مي شود و يك قاشق چايخوري آن بMMراي اين

منظور بكار مي رود.موارد منع مصرف هگزاكلروفن :

o پوست بدون پوشش اپيتليال وسوختگي

o)پانسمان بسته )مرطوب يا لوسيون

o شستشوي تمام بدن بطور روتين براي پروفيالكسي

o تامپون واژينال يا ساير غشاي مخاطي

oسابقه حساسيت به نور ناشي از مصرف مشتقات هالوژن دار فنولي

استفاده از فرآوردهاي پوستي حاوي الكل در كودكان بMMاعث كMMاهش اثMMر هگزاكلMMروفنمي شود.

ولMMمحل(دMMران مي باشMMود در ايMMولي موجMMات فنMMنيز از تركيب)كلر هگزيدين )دي گوانيد %( از اين ماده براي ضدعفوني كMMردن1% همراه با دترجنت وكرم موضعي4موضعي

از اين5ccدست پزشMMك وپوسMت بيمMMار قبMMل از جMMراحي اسMتفاده مي شMMود مصMMرف محلول براي شستشوي دستها كافي است.

.اين ماده با دترجنت آنيوني)صابون(ومواد آلي ناسازگاري دارد

.از تماس اين ماده با مغز ، مننژ،چشم و گوش میانی اجتناب شود

اMMه قبال بMMايی كMMسفيد كننده هاي حاوي هيپوكلريت)كلر( ممكن است بر روي پارچه ه كلرهگزيدين تماس داشته اند لكه هاي قهوه اي رنگ ايجاد كنند.

58

درجه سانتي گراد يا بيشتر قرار گيرد.40اين ماده در درجه حرارت نMMMMMام مMMMMMاده

گندزدا بMMMMMMMMMMاكتري كشمكانيسم اثر

)باكتري سيدال( ويMMMMMMMMMMMMMMMMروس كش

)ويروسيدال( قMMMMMMMMMMMMارچ كش

)فونگسيدال( سMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMل كش

)توبركولوسيدال( توضيحات )موارد مصMMرف ومنMMع

مصرف( آمونيMMMMMMMوم كMMMMMوارترنر )چهMMMMMMMMMار

ظرفيتي(

غMMMير فعMMMال كMMMردن آنMMMزيم هMMMاي توليMMMد كننده انMMرژي تجزيMMه پروئينهMMاي ضMMروري سMMلول وگسMMيختگي

غشاي سلولي

پسودومونااستاف آرئوس

مMMMوثر بMMMر عليMMMه ويروسMMMMMMMMMMMMهايهيدروفيل، ليپوفيل

HIVوهپاتيت B

بMMMMر روي باسMMMMيل سل بسيار ضMMعيف

عمل مي كند

از اين مMMMواد بMMMه عنMMMوان گندزدا اسMMتفاده شMMود. نMMه

ضدعفوني كننده.

( از خاصMMيتPADنخ وگاز) ميكMMروب كشMMي آنهMMا مي

كاهند.

بMMMراي گنMMMدزدايي وحفMMMظ بهداشMMMMMMMMت سMMMMMMMMطوح

noncriticalلMMMMط مثMMMMمحي كMMف زمين اسMMباب واثاثيMMه

وديوارها بكار مي رود. هامون وبنزاليت10 از تركيبات آمونيوم موجود در ايران مي توان به ساولن، ميكرو ،

اشاره كرد.

10ميكرو(MICRO10ع ميMMتفاده واقMورد اسMMكي مMكي وپزشMور دندانپزشMبراي ام)+ شود.

ولMMومي از محلMMارف عمMMتان ومصMMطوح بيمارسMMدزدايي سMMدت 1براي گنMMه مMM4% وب ساعت استفاده واقع شود.

وند، غلظتMMوده شMMرو2اگر اشيايي كه از جنس كروم مي باشند آلMMراي 10% ميكMM5 ب دقيقه جهت گندزدايي كافي خواهد بود ولي اگر مواد پالستيكي بايMMد گنMMدزدايي شMوند،

دقيقه باشد.5زمان موثر براي گندزدايي بايد بيش از

هMMاگر قرار است كه اين ماده بر عليه پسودومونا فعاليت داشته باشد، عاقالنه است ك % استفاده شود4از غلظت

وثرMMان مMMد. زمMMته باشMMود داشMMيداز مثبت" وجMMاي " اكسMM15اگر آلودگي با ميكروب ه % خواهد بود واگر مواد پالستيكي با ميكروب هMMاي اكسMMيداز مثبت2دقيقه وبا غلظت

دقيقه خواهد بود30آلوده شده باشند، زمان موثر

50 در حرارت كمتر از 10ميكروC.نگهداري نشود

ود درMMبنزالكوانيوم كلرايد)از مشتقات آمونيوم( ماده موثر در دو فرآورده تجارتي موج ايران يعني هامون يا هايژن سابق وبنزاليت مي باشد. در زمان مصMMرف اين فMMرآورده

ها نكات زير توجه شود:

.جهت اندازه گيري از پيمانه مدرج استفاده شود

.جهت رقيق كردن ماده از آب بدون يون فلزي استفاده شود

داري ميMMل نگهMMتيل قابMMه اي واسMMي پلي اتيلن، شيشMMپس از گندزدايي، ظروف آبكش باشند.

59

زوده2براي جلوگيري از زنگ زدگي ظروف فلزي به محلول رقيق شده، براكسMMاف % گرم براكس اضافه شود.(20شود)به ازاي هر ليتر محلول رقيق شده،

%2هامون%5بنزاليتموارد مصرف بنز الكونيوم كلرايد گندزدايي اتاق عمMMل، محيMMط وكليMMه سMMطوح بيمارسMMتانها

ومراكز درماني

375/175/1

سترون نگهداشتن)نه سترون لMMوازم–سازي(وسايل فلزي

– آمپMMول هMMا –دندانپزشMMكي ترمومتروساير وسائل

375/175/1

گMMMنزدايي وسMMMائل،ملحفMMMه، حولMMه، البسMMه آلMMوده وكهنMMه

اطفال

500/1100/1

گنMMMدزدايي ظMMMروف ولMMMوازمآشپزخانه ولوازم تغذيه كودك

1250/1250/1

،اييMMاي قليMMيد هMMوني وهيدرواكسMMاي آنيMMرآورده هMMاير فMMابونها وسMMا صMMنزوالكونيوم بMMب سيترات ها، نيترات ها، يديدها، ساليسيالتها، نمك هاي نقره وتارتارات هMMا، آلوميMMنيوم، فلورسين سديم، كMMائولين، آب اكسMMيژنه، سMMود، النMMولين آبMMدار وبMMرخي سMولفوناميدها

ناسازگاري دارد.

c(cetrimide-c)ساولن يا سترمايد 5/1% وكلرهگزيدين15اشكال دارويي :محلول ستريمايد%

.ساولن از مشتقات آمونيوم كوارترنر مي باشد

غليظC –مقدار مصرف ستريمايد وسائلمصارف باليني)براي بيمار(رقت مورد نياز

5CCاز محلول را با آب به حجم يك (1:200ليتر برسانيد)

10CCه حجمMMا آب بMMاز محلول را ب (1:100يك ليتر برسانيد)

35CCه حجمMMا آب بMMاز محلول را ب (1:30يك ليتر برسانيد تقريبا)

35CC 200 از محلول را بهCCآب اضافه كرده وسMMپس حجم محلMMول

%بMMMه يMMMك ليMMMتر آب95را باالكMMMل برسانيد.

در محلMMMMول الكلي1:30)تقريبMMMMا70)%

ضدعفوني وتميز كردن زخم بعد از جراحي، ضدعفوني كMMردن زخم هMMا وسوختگي ها، شستشMMوي البسMMه هMMا،بMMه عنMMوان ضMMدعفوني كننMMده

خارجي در مامايي. ضدعفوني وتميزكردن زخم بعMMد از جMMMراحي در مMMMواردي كMMMه غلظت

بيشتري از دارو مورد نياز است، ضMMMدعفوني كننMMMده سMMMوختگيها در مMMMواردي كMMMه غلظت بيشMMMتري از دارومMMورد نيMMاز اسMMت، تمMMيزكردن

خراشيدگي هاي آلوده

ضMMدعفوني كMMردن پوسMMت قبMMل ازاعمال جراحي

شستشMMMوي وسMMMايل بيمارسMMMتان، اسپري كردن اتاق هاي بيمارسMMتان وشيرخوارگاهها ،نگهMداري وسMائلي

كه قبال استريل شده اند. گندزدايي وسائل فلMMزي ولMMوازم در دسMMترس بيمMMار،گنMMدزدايي وسMMائل

دقيقMMMه در اين30تمMMMيز)بمMMMدت محلول قرارداده شMMوند(. نگهMMداري

دماسنج هاووسائل استريل. تميزوگندزدايي وسائل آلMMوده ماننMMد سوندها، لولMMه هMMاي درنMMاژ، وسMMائل پالسMMتيكي وغMMيره قبMMل از اسMMتريل

كردن آنها.

گندزدايي فوري وسائل تمMMيز ماننMMد وسMMائل پلي اتيلMMني و السMMتيكي)بMMه

دقيقه در اين محلول قMMرار2مدت داده ميشMMوند.( گنMMدزدايي دماسMMنج

ها.توجه :

اندوسكوپ، برونسكوپ وسيستوسكوپ را نبايد با اين محلول گندزدايي نمود..1

درجMMه سMMانتي115-116محلول رقيق شده را قبل از مصرف بايد با اتوكالو در دماي .2 دقيقMMه15 درجه سMMانتي گرادبMMه مMMدت 121-123 دقيقه يا در دماي 30گراد به مدت

60

استريل نمود. نبايد براي شستشوي البسه اي كه در تماس با اين محلول بMMوده انMMد ازمحلول هيپوكلريت استفاده شود چون لكه قهوه اي رنگ بجاي مي گذارد.

محلولهايي كه براي نگهداري ابزار فلزي بكMMار مي رونMMد)بMMراي جلوگMMيري از خMMوردگي.3 % نيتريت سديم باشMند. اين محلMول هMا بايMد هMMر هفت روز يكبMار4فلزات( بايد حاوي

تعويض شوند.

از غوطه ور كردن طوالني مدت وسايل پالستيكي در محلMMول هMMاي اين فMMرآورده بايMMد.4خوداري شود)نبايد بيش از نيم ساعت در اين محلول باقي بمانند(

از مصرف صابون همراه اين محلول خودداري شود. از بكار بردن درب چوب پنبMMه اي.5براي نگهداري شيشه حاوي محلول ساولن خودداري شود.

اين فرآورده استفاده مي شود.1معموال از غلظت %

تفادهMثيف(اسMاي كMMردن زخم هMاك كMMل پMMساولن بايد ترجيحا جهت مصارف باليني )مث شود ونه براي گندزدايي تجهيزات ولوازم يا محيط.

مواد ضدعفونی کننده و اندیکاتورهای مورد استفاده در اتاق عمل بیمارستاننام ماده شيميايي

famostتست بيولوژيك

از يك پوسته پالستيكي كه درون آن آمپول شيشه اي حاوي مواد كشMMت بMMرايfamosويالهاي بيولوژيك رشد ويك صفحه كاغذي كه آغشته به اسپورباسيلوس استئاروترموفيلوس)براي ويال بخار(ويMMا اسMMپور باسيلوس سوبتيليس)براي ويال اتيلن اكسايد(درپوش كه اجازه ورود بخار آب يMMا گMMاز اتيلن اكسMMايد را

بداخل ويال مي دهد تشكيل شده اند. نحوه عملكرد ويال ها را متناسب با حجم دستگاه اتوكالو در محل هاي كه تراكم زياد مMMواد يMMا وسMMايل وجود دارد يا نزديك درب قرار داده فرآيند استريلزاسيون انجام مي پذيرد پس از پایان سيكل استريل ويالها را از خارج و در دماي اتاق خنك كرده با فشار آوردن به بدنه پالستيكي ويال كپسMMول شيشMMه اي

با صMMفحه اي آغشMMته واسMMپور در تمMMاس قMMرارphداخل آن را شكسته تا محيط كشت حاوي انديكاتور گيرند در مرحله بعد ويالها را بايد اینكوبه كرد.

انديكاتور شيميايي كالس6fanos

انMMديكاتور هMMاي شMMيميايي نقش بسMMيار مهمي را در تضMMمين كيفيت فرآينMMد اسMMتريل كMMردن وسMMايل دراتوكالو هاي بخار ايفا مي كنند.

اين انديكاتورهاي شيميايي بايد درون هر بسته قرار گيرد تا نفوذ بخMMار بMMه داخMMل همMMه بسMMته هMMا تائيMMد پMMارامتر اشMMباع بخMMار ، دمMMا، مMMدت زمMMان3شود. اين انديكاتورها داراي نشانگر شيميايي حسMMاس بMMه

3فرآيند استريلزاسيون مي باشد ودر قسMMمت مركMMزي هMMر بسMMته قMMرار مي گMMيرد تMMا از دسMMتيابي بMMه پارامتر يادشده در داخل بسته ها اطمينان حاصل شود.

انديكاتورتست شMMيميايي2شماره

در داخل اتوكالو گذاشته مي شود تست كنترل دسMMته هMMا نMMواري دسMMت زردPCDاين دست داخل لوله رنگ كه در هر سيكل به همراه ومجموعه يا دسته اي از بسته ها مورد استفاده قرار مي گيرد معمMMوال نزديك درب قرار داده مي شود نفوذناپذيري بخار همه پارمترهاي)اشMباع بخMار، دمMا ، زمMان را كنMترل

مي كند. رنگ انديكاتور شيميايي از زرد به سياه تبديل مي شود.

53دكونكس ضدعفوني كننده ابزار آالت پزشكي ودندانپزشMكي بMه پايMه تركيبMMات آمونيMوم چهارتMايي نسMل چهMارم

بیگوانید

ساياسپت اچ آي

موادHIV-HBV- - HCVبا قابليت از بين بردن باكتري ها، قارچها، ويروس ها پوشش دار نظير مMMواد– دي سيل دی متيل آمونيوم كلرايد-پلي هگزامتيلن بيگوانيMMد هيدروكلرايMMد –تشكيل دهنده: آلوا

ضد خوردگينكات ايمني در محيط:

- با تهويه كافي نگه داري شود.-براي رقيق سازي از دستكش وماسك استفاده شود.

- واز دسترس كودكان دور نگه داشته شود.-در صورت تماس محلول غليظ با چشم ودست فوری شستشو داده شود.

مايع دستشويي: خنثي وغني شده با گليسرين براي تميزي وحفظ لطافت پوست دست.PHبا

61

مواد تشكيل دهنده : سديم لوريل اتر سولفات، كوكاميدوپروپيل يتائين، كوكاميددي اتانول آميMMد، گليسMMرين، كلريMMد سMMديم، اسMMانس، اسMMيد سMMيتريك، گليكMMول دي اسMMتئارات، كلرومتيMMل ايزوتیMMازولينون، متيMMل

ايزوتیازولنيون، رنگ ،آب يونيزه :پودر لباسشويي ماشيني

كيلوگرم لباس5تا4ميزان ميزان توصيه شده پودر براي شستشوي گMMرم - نيمMMه چMMرك100 گMMرم - چMMرك125خيلي چMMرك

گرم75مواد تشكيل دهنده :

مMMاده فعMMال آنیونیMMک– بهداسكوئست، زئMMوليت / سMMديم تMMري پلي فسMMفات – سولفات سديم سدیم پرکربنات-سیلیکات سدیم-صابون-ماده فعال نانیونیک-کربنات سMMدیم-سMMی ام سMMی-تی

ليپMMاز- پروتئMMاز- سMMلوالز-– آنزيم هMMاي ليپMMاز –ای ایی دی-سدیم متیلن فسفونات-اس تی اس سديم پلي كربوكسيالت –آميالز دماناناز- اپتيكال براتينر- اسانس- آب

آنزيم با قدرت پاك كندگي ونفوذزياد هر نوع ماشين لباسشويي استفاده مي شMMود4+1پودر وبا كف كنترل شده به طول عمر ماشين لباسشويي مي افزايد.

هشدارهاي ايمني :دور از دسترس كودكان نگهداري شود..1

در صورت خوردن پودر، مقدار زياد آب يا شير نوشيده وبه پزشك مراجعه شود..2

از تماس با چشم خودداري شود ودر صورت تماس فورا با آب شسته شود.3

اين پودر در شستشو با دست مورد مصرف قرار نگيرد..4

آميالز– سلوالز – پروتئاز – آنزيم : ليپاز 4 زير به كار مي روند:پاك كردن لكه هاياين آنزيم ها براي

* خMMون * علMMف * روغن زيتMMون * تخم مMMرغ * روغن سMMرخكردني * اسفناج * گوجه * سس گوجه

جداسازي لباسها با توجه به رنگ : - پارچه هاي روشن وسفيد - پارچه هاي رنگي

- پارچه هاي تيره وخيلي چرك - پارچه هايي با رنگ غير ثابت تعداد زيادي از لكه ها به آسMاني از روي لبMMاس هMMا پMMاك نمي شMود . اين لكMMه هMMا معمMMوال از –جنس حجم دهنده ها يا كربوهيدرات ها هستند كه محصوالت غMMذايي ماننMMد انMMواع سMMس هMMا

لوازم آرايش وفرم دهنده هاي مو وجود دارند. آنMMزيم هMMاي جديMMد مانانMMاز سMMبب مي–بستني گردد كه اين لكه هاي سخت به آساني وبدون آسيب رساندن از بافت پارچه جدا شوند.

ده4+1پودرMMفيد كنMMه سMMت، بMMر اسMMال بريتفMMآنزيم تاژ حاوي بليچ تي . اي .دي واپتيك لبMMاس هMMا را بخMMوبي–ودرخشان كننده اضافي نياز نداشته ودر درجه هاي مختلف آب

سفيد ودرخشان مي كند.

جدول برنامه شستشو در ماشين لباسشويي : درجه سانتيروش شستشونوع پارچه

گراد پارچMMه هMMاي سMMفيد بMMا اليMMاف طMMبيعي پنبMMه اي

ونخي آب داغ بMMMا برنامMMMه طMMMوالني يMMMا نيمMMMه

طوالني90

پارچه هاي سفيد، پارچMMه هMMاي رنگي بMMا اليMMاف درجMMه60نخي وپنبMMه اي قابMMل شستشMMو در

سانتي گراد

60آب خيلي گرم با برنامه طوالني

50آب گرم با برنامه نيمه طوالني پارچه هاي سفيد بMMا اليMMاف مخلMMوط مصMMنوعي62

كتاني پارچه هاي رنگي بMMا اليMMاف مخلMMوط مصMMنوعي

وكتاني40آب ولرم با برنامه نيمه طوالني

پارچه هاي رنگ شده با الياف طبيعي، پنبMMه اي درجه سانتي گراد رنMMگ40ونخي كه در دماي

نمي دهند.

40آب ولرم با برنامه نيمه طوالني

پارچMه هMMاي رنگي بMMا اليMاف كتMاني، مصMنوعي ومخلوط مصنوعي وكتاني كه رنMMگ آنهMMا ثMMابت

نيست.

30آب نيمه سرد با برنامه كوتاه

توجه شود كه پارچه هاي رنگي كه رنگ ثابت ندارند، در يك بار شستشو با هم شسته نشوند.

(scouringپودر كف شوي :) با قدرت پاك كنندگي زياد براي لكه بري، تميز ودرخشMMندگي سMMطوح حMMاوي مMMواد ضMMدعفوني

كننده وبليچ كف شوي :o،براي لكه زدايي وضدعفوني كردن سطوح قابل شستشو از جنس كاشي

سراميك ، چيني، وان دستشويي، توالت، سينك آشپزخانه وسطوح ديگرونظاير آن .

o. براي لكه هاي مقاوم محل را مرطوب كنيد . پودر كف شوي تاژ را بپاشيد چند دقيقه صبر كنيد وبعد بشوئيد.

توجه :.مواد پاك كننده را دور از دسترس اطفال نگهداري كنيد

.بهتر است هنگام استفاده از مواد پاك كننده از دستكش استفاده كنيد

.از تنفس غبار به هنگام ريختن محصول در محل شستشو خودداري نمائيد

.اين محصول را براي شستن ظروف غذاخوري ونقره اي بكار نبريد

از ريختن جوهر نمك بر روي پودر كفشوي بواسطه تشكيل سريع گاز كلر جداخودداري نمائيد.

تركيبات : اسانس– پودر بليچ – رنگ – پودر دترجنت – كربنات كلسيم –پودر سيليس

شرايط نگهداري :دور از نور مستقيم آفتاب وطوبت نگهداري شود.

Bacthroom cleanerمايع جرم گير : تمييز كننده وضدعفوني كننده سرويس هاي بهداشتي

- پاك كننده قوي2- جرم گير ورطوبت زدا 1- با رايحه مطبوع 4- ضدعفوني كننده موثر 3

وان وسطوح سرويس–يك پاك كننده قوي براي تميز وضدعفوني كاشي - سراميك چربي- زردآبه جرم ورسوب–هاي بهداشتي است اين ماده قدرت پاك كنندگي زياد

را به سرعت از سطوح سرويس هاي بهداشتي پاك كرده وآنها را ضدعفوني مي كند.طريقه مصرف :

63

ابتدا كاسه توالت يا محل مورد نظر را با آب خيس نموده ومقداري از مايع جرم گير دقيقه با احتياط با فرچه وبا آب5را روي سطوح كثيف وجرم گرفته بپاشيد وپس از

براق وضدعفوني گردد.–روان بشوئيد تا تميز

هشدارها :از دسترس كودكان دور نگه داريد..1

هنگام مصرف از دستكش استفاده نمائيد..2

هر گاه بر چشم يا پوست بدن پاشيده شود فورا با آب شستشو دهيد..3

از تركيب نمودن با ساير مواد شوينده بخصوص سفيد كننده وپMMودر كMMف شMMوي.4خودداري نمائيد.

براي استفاده روي سنگ، حتما در يك نقطه كوچك آزمايش كنيد. زيرا جنس.5سنگها متفاوت مي باشد.

تركيبات :آب ، اسيد فسفريك شفاف ، فونيل فنل اتوكسيله ، اسانس

Anti feg Elass cleanerشيشه شوي ضد بخار: روش مصرف به عنوان شيشه پاك كن:

مايع را اسپري كرده با پارچه يا روزنامه تميز، سطح را پاك نماييد.طريقه مصرف به عنوان ضد بخار:

تمام سطوح شيشه اي را بوسيله تكه پنبه اي كوچكي به گونه اي به مايع آغشته نمائيد كه اليهنازكي از آن بر سطح باقي بماند تا هنگاميكه اين اليه باقيست شيشه بخار نمي كند.

مواد تشكيل دهنده : روغن كرچك هيدروژنه اتوكسيله ، پروپيلن گليكول ، رنگ اسMMانس،– % درصد 96الكل اتيليك آب ديونيزه

اسيد استيك : از اسيد استيك به عنوان يMMك حالل مناسMMب بMMه مMMيزان فMMراواني در شستشMMوي دسMMتگاه هMMاي

دياليز خون استفاده مي شود.خواص فيزيولوژيك

اثرات عمده عبارتند از اثراتي كه مسMMتقيما اسMMيد بMMر روي پوسMMت چشMMم ، مخMMاط وهمچMMنين دندانها مي گذارد. مطالعاتي كه در مورد اثرات اسيد استيك بر روي پوست خوكچه هنMMدي بMMه

% ايجاد سMMوختگيهاي80عمل آمده نشان مي دهد كه غلظت اسيد استيك گالسيال تا مقدار % آسيب های سMMبك توليMMد50 درصد اثرات سوختگيهاي متوسط وكمتر از 80 تا 50شديد از مي كند.

درصد اسيد باعث صدماتي نخواهد شد. خورده شMMدن اسMMيد اسMMتيك10 و 5وليكن محلولهاي گالسيال داراي اثرات خيلي شديدي است وصدمات اتفاقي در اثMMر مصMMرف آن گMMزارش شMMده است وباالخره حساسيت نسبت به آن نMMادر اسMMت وليكن ممكن اسMMت اتفMMاق بيفتMMد. عMMوارض

ديMMده مي شMMود. بMMا وجMMود100PPNتحريك آوري آن روي چشم ودسMMتگاه تنفسMMي در بMMاالتر از اهميت زياد اسيد استيك مطالعات مربوط به آن چندان زياد نيست در غلظت هMMاي نسMMبتا بMMاال

وبراي مدت چندين سال عوارضي از قبيل سياه شده وهيپركراتوز پوستPPN 200 تا 80از دست، كنژكتيويت، برونشيت ، فارنژيت وخMورده شMدن دنMدانها )دنMMدان پيشMين ويMا نيش ( در مورد اغلب اسيدهاي آلي منجمله اسيد استيك ديده شده ومورد مطالعه قMMرار گرفتMMه اسMMت . غير از عوارض موضعي گفته شده در باال اثرات سمي در باال اثرات سمي تجمع پذير در مورد

بMMار در سMMاعت غلظت اسMMيد را در10اسيد استيك وجود ندارد . تهويه قوي با چرخش هMMواي هواي محيط به ميزان فراواني كاهش مي دهد.

64

هيدروكينون : از هيدروكينون بعنوان احيا كننده در ظهور عكس در راديولوژي استفاده مي شود. اثرات زيان آور آن نزد افرادي كه گرد وغبار ويا بخارات آن را استنشاق مي كنند. ويا پوست وچشMMم آنهMMا

در معرض گرد وغبار آن قرار مي گيرد ديده شده است. اثرات فيزيولوژيك :

هيدروكينون در غلظت هاي زيان آور نزد حيوانات آزمايشگاهي همانند فنول آثار وعوارضMMي راايجاد مي كند وبطور كلي از فنول سمي تر است.

جذب ودفع وسوخت وساز : هيدروكينون با سرعت بيشتري از فنول از طريق دستگاه گوارش جذب مي شود. جذب آن از طريق پوست زياد روشن نيست وجستجوي آن در ادرار وخMMون را ثMMابت مي كنMMد . سMMهمي از هيدروكينون وكينون به همان صورت اوليه وسهمي به صMMورت تركيبMMات بMMا اسMMيدهاي مختلMMف دفع مي شود . به طور كلي عوارض وعالئم حاصل از آن شامل تهوع، گيجي، احسMMاس حMMالت خفگي، ازدياد دفعات تنفس، استفراغ، رنگ پريدگي، سردرد، انقباضMMات عضMMالني، تنگي نفس سيانوز وهذيان وباالخره غش و اغماء مي باشد معموال رنگ ادرار سبز يا سبزمتمايل به قهMMوه اي است ودر اثر ماندن تيره رنگ مي شMMود . مصMMارف آن ويMMا در تمMMاس آن بMMا پوسMMت ايجMMاد

( وتغيMMير رنMMگ پوسMMت گMMزارشkebatitisدرماتيتهايي مي كند مواردي از شاخي شMMدن پوسMMت)شده است.

ميلي گرم در متر مكعب باشد. بMMه5توصيه مي شود كه غلظت گرد وغبار آن در هوا كمتر از علت سميت اين جسم در كار كردن با آن بايد احتياط كرد وخصوصا از استنشMMاق بخMMارات آن

ويا تماس آن با چشم بايد جلوگيري نمود اين جسم داراي طعم شيرين است.محلول سفيد كننده يا آب ژاول :

آب ژاول، هيپوكلريت سديم است كه براي گنMMدزدايي ، سMMفيدكردن ولكMMه گMMيري اسMMتفاده مي % موجMMود مي باشMد. در صMMورت مصMMرف آب ژاول در5شود. ودر بازار به صMMورت محلMول

ppmمصارف شستشو وگنMMدزدايي سMMطوح كMMف اتMMاق هMMا، بايMMد از محلMMول )كلMMر فعMMال (500 استفاده شود . اين ميزان از كلر نه تنها بر روي اشياء فلMMزي موجMMود در بخشMMهاي بيمارسMMتان اثرات خورندگي ندارد بلكه داراي راندمان گندزدايي وشستشوي خوبي نMMيز مي باشMMد. امMMا از آنجايي كه كنترل ونظارت بر ميزان استفاده از آن براحتي انجMMام نمي شMMود ومعمMMوال مMMوجب ناراحتي هاي ريMMوي وتنفسMMي وهمچMMنين اثMMرات خورنMMدگي مي شMMود. ودر نتيجMMه محلMMول هMMاي ديگري جايگزين آب ژاول شده است كه يكي از آنها با نام تجMMاري دكMMونكس در بMMازار موجMMود مي باشد. در گندزدايي ظروف آشپزخانه به وسيله ماشين مدت زمان الزم بMMراي مراجعMMه بMMا

دقيقه مي باشد.10كلر فعال( ppm 100ماده گندزداي هيپوكلريت سديم)مواد شيميايي واكنش گر :

مواد شيميايي ناسازگار با اثرات متقابلنام مواد شيميايياسيد سولفوريك-

نيتريك اسيد-

استن-

هيدروژن پر اكسايد-

آنيلين-

گليسرين-

سديم . پتاسيم و ليتيم-

كلرات ، پركلرات، پرمنگنات وآباسيد استيك ، كروميك اسيد ، آنيلين ، كربن ، هيدروژن سولفيد

مخلوط اسيد سولفوريك واسيد استيكغالب فلزات وامالح آن ، مواد آلي مثل آنيلين ونيترومتان

نيتريك اسيد ، پر اكسيد هيدروژنآمونياك، استيلن، بوتان دي ان، كاربيد سديم ، مشتقات نفتي

تتراكلريد كربن، انيدريك كربن وآباستيلن، هيدروژناستيلن وآمونياك

65

جيوه-

يد-

ليستي از مواد شيميايي خورنده : اين مMMواد شMMامل تركيبMMات ذيMMل مي تواننMMد باشMMند: مMMواد معMMدني )اسMMيدهاي غليMMظ نيتريMMك

وسولفوريك ، سود، آمونياك و...( ومواد آلي )فرمالدئيد ، اسيد پيكريك و ... ( درجدول ذيل نحوه پاكسازي سريع آنها از محيط آورده شده است .

نحوه پاکسازیمواد شیمیایی پاشیدهردیف

از سدیم بی کربنات استفاده کنید بوسیله ی یک اسفنج یا ابر ماده را جذب کنیداسید ها ، مواد آلی1 از بی کربنات سدیم استفاده کنید همچنین از اکسMMید کلسMMیم یMMا بی کربنMMات سMMدیماسید ها ، مواد غیر آلی2

می توان استفاده کرد سپس بوسیله ی یک اسفنج یMMا ابMMر مMاده را جمMMع آوری کنیMMد)اسید هیدرو فلوئوریک یک ماده مستثنی است(.

از آب استفاده نکنید بوسیله ی شن یا بیکربنات سدیم جمع آوری و جذب کنیداسید کلرید ها3بوسیله ی یک ابر یا اسفنج جذب و جمع آوری کنید .آلدئیدها4 از بی سولفیت سدیم استفاده کنید بوسیله ی یک ابر یا اسMMفنج جMMذب و جمMMع آوریآمین ها ی آلیفاتیک5

کنید بوسیله ی یک ابر یا اسفنج جذب و جمع آوری کنید .از تمMMاس پوسMMتی یMMا استنشMMاقآمین های آروماتیک6

اجتناب کنید . آمین هMMMMای آروماتیMMMMک7

هالوژن دار بوسیله ی یک ابر یا اسفنج جذب و جمع آوری کنید .از تمMMاس پوسMMتی یMMا استنشMMاق

اجتناب کنید . )دارای3NترکیبMMMMMMMات 8

قابلیت انفجار( درصMد10بوسیله ی یک ابر یا اسفنج جذب و جمع آوری کنید.با اسMتفاده از محلMول

نیترات آمونیوم آلودگی زدایی کنید. با اسید یا خنثی کننده های شیمیایی خنثی سازی کنید و بوسیله ی یک ابر یا اسMMفنجباز ها )قلیاها(9

جذب و جمع آوری کنیدکربن دی سولفاید10

)قابل اشتعال و سمی(بوسیله یک ابر یا اسفنج جذب جمع آوری کنید.

بوسیله یک ابر یا اسفنج جذب وجمع آوری کنید ازتماس پوستی یااستنشاق اجتنMMابکلروهیدرین ها11کنید.

قبMMل از جMMارو کMMردن حتمMMا انهMMا را مرطMMوب کنیMMدویاازجارو بMMرقی یMMا فیلMMتر هMMایسیانیدها12هپااستفاده کنید. مواد مرطوب را بوسیله یک ابریااسفنج جذب وجمع اوری کنید

از بیکربنات سدیم استفاده کنید.)هالید ها(آلی یاغیر آلی13 هیMMMMMMدروکربن هMMMMMMای14

بوسیله یک ابر یااسفنج جذب وجع آوری کنید.هالوژن داربوسیله یک ابرو یا اسفنج جذب وجمع آوری کنیداز مواد آلی اجتناب کنیدهیدرازین ها1516

اسید هیدروفلوریک

جذب بوسیله کربنات کلسیم یااکسید کلسMMیم نسMMبت بMMه بی کربنMMات سMMدیم تMMرجیح داده میشود.استفاده از بی کربنات سMMدیم منجربMMه تشMMکیل سMMدیم فلورایداسMMیدمی شود که به طور قابل مالحظه ای از کلسیم فلورایداسید سMMمی تMMر اسMMت.مMMراقب باشید اسفنج مورد استفاده برا ی جذب ماده رادرسMMت انتخMMاب کنیMMد .اسMMفنج هMMای

خاصی که شامل ترکیبات سیلیکات هستند بااسید هیدروفلئوریک ناسازگار باشند محلول های نمMMک هMMای17

از سودا استفاده کنید.غیرآلی مرکاپتMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMان18

)سولفیدهای آلی(ها بامحلول هیپوکلریت کلسیم خنثی سازی کنید.بوسیله یک ابر یا اسفنج جذب یا جمMMع

آ وری کنید .مواد جامد را جارو کنید .بوسیله یک ابر یا اسفنج جذب و جمع آوری کنید .نیتریل ها19 بوسیله یک ابر یا اسفنج جذب وجمع آوری کنید.از تماس پوستی واستنشاق اجتنMMابترکیبات نیترید20

کنید.از بی سولفیت سدیم استفاده کنید .عوامل اکسید کننده21

66

بوسیله یک ابر یا یک اسفنج جذب وجمع آوری کنید.پراکسید ها22بوسیله یک ابرویااسفنج جذب و جمع آوری کنید.فسفات ها23از سودا وبی کربنات سدیم استفاده کنید.مو.اد احیا کننده24

فصل چهارم ضوابط عمومی بهداشت

67

محیط بخشها

اصول بهداشت محیط دربیمارستان : محیMMط بیمارسMMتان نقش مهمی درایجMMاد عفونتهMMای بیمارسMMتانی مرتبMMط بMMازی می کنMMدمحیط بیمارسMMتان شMMامل اجMMزا زیMMادی می باشدوبسMMیاری ازاین اجMMزا تMMاثیر مسMMتقیم درعفونتهMMای بیمارسانی دارند، جهت کاهش انتقال میکروارگانیسم هMMا ازوسMMایل ومحیMMط اطMMراف،متMMدهای

نظافت،ضد عفونی واستریلیزاسیون مناسبمورد نیازمی باشد.سیاستها وروشهای جدیدباتوجهبه امکانات وتسیهالت دردسترس باید تدوین شوند.

رعMMMایت اصMMMول بهداشMMMت محیMMMط وبهسMMMازی دربیمارسMMMتان عالوه بMMMرکم کMMMردن مخMMMازنمیکروارکانیسم هااثرمهمی درزیبایی محیط وجلب اعتمادبیماران خواهد داشت.توینظافت محیط دربیمارستان :٭

نظافت مرتب وروزانه بیمارستان به صورتیکه محیط تمیز وعاری ازگرد وغبار باشد. میکروارگانسMMیم هMMادرجرم هMMای قابMMل مشMMاهده وجMMود دارندوهMMدف ازنظMMافت روزانMMه90%

بیمارستان ریشه کنی یاکاهش این جرم هMMامی باشMMد.بایدتوجMMه داشMMت درصMMورت عMMدم جMMرم زدایی مکانیکی ...موادضدعفونی کننده نمی توانندفعالیت ضMدمیکروبی خودرابMMه طورمناسMب

اعمال نمایند.براساس نوع نظافت بیمارستان به چهارمنطقه تقسیم می شود:

:مناطقی که بابیمار درتمMMاس نباشMند)مثMل قسMمتهای اداری، پMMایون، کتابخانMMه(دراینAمنطقه مناطق نظافت عادی توصیه می شود.

:مکان های نگهداری بیمارانی که عفونی نبوده یاحساسیت باالیی ندارنMMد.الزم اسMMتBمنطقه روشهایی جهت نظافت این مکان هابه کارگرفته شودکه گردوغبارایجادنکنند، ابتداباید هرگونMMه

آ لودگی باخو ن ومایعا ت دیگر بدن ضدعفونی شده سپس نظافت انجام شود. :بخش های ایزوله یابیماران عفونی شده،نظافت بMMا دتMMرجنت هMMای مناسMMب وسMMپسCمنطقه

محلول های ضدعفونی کننده الزم است،جهت جلوگیری ازانتقال وانتشMMارعفونت هراتMMاق بایMMدباوسایل جداگانه نظافت شود.

:بیماران باحساسیت بMMاال )حفMMاظت بMMه صMMورت ایزوالسMMیون( یMMا سMMایر مکMMان هMMایDمنطقه محافظت شده از قبیل اتاق عمل،زایمان،مراقبت های ویژه، بخش نگهداری نوزادان نMMارس و دیالیز که نیاز به استفاده از محلول های دترجنت و ضد عفMMونی کننMMده دارد. در این مکMMان هMMا

باید از وسایل نظافت جداگانه استفاده شود.شرایط بهداشتی بخشها بر اساس آئین نامه تاسیس بیمارستان ها:

-کف کلیه قسمتها بایستی سالم، قابل شستشو و غیر قابل نفوذ به آب وبدون تMMرک خMMوردگیباشد.

-محل اتصال دیوار و کف به صورت بدون زاویه بوده تا نظافت به راحتی انجام شود. - دیوار کلیه قسمت هابایستی سالم،فاقد شکستگی و ترک خوردگی ، تمیز و به رنگ روشMMن

متر قابل شستشو باشد.8/1بوده وتا ارتفاع حداقل - توالت ، دستشویی و حمام ها ، بایستی دارای شرایط بهداشتی )کف دیوار ها وسقف های توالت وحمام موزائیک یا سنگ یا کاشی قابل شستشو باشد.( بMMوده و تMMوالت هMMا دارای فالش

تانک وتهویه مناسب باشد.

68

- در اتاق های بیش از دو تخت نصب دستشویی با شرایط بهداشMMتی واتصMMال فاضMMالب آن بMMهبسته فاضالب بیمارستان ضروری است.

- نصب دستگیره جهت استفاده بیمار از توالت ضروری است.-قفل توالت و حمام ها باید قابل باز شدن از بیرون باشد .)با کلید(

-کلید پنجره های بازشو اتاق بایدمجهزبه توری سیمی ضد زنگ باشد.- میزان نور طبیعی و مصنوعی دراتاق بستری بیمار باید مناسب باشد.

- کلیه تختها باید سالم و رنگ آمیزی شده باشد. - کلیه وسایل تخت ها از قبیل تشک ، پتMMو،بMMالش، ملحفMه و روتخMMتی هMا بایMMد بMMه طMور مMرتب

تعویض گردد. به طوری که پیوسته سالم،تمیز و عاری از آلودگی باشد.-کلیه پنجره ها مشرف به خیابان پر سر وصدا باید دارای پنجره دو جداره باشد.

-میز مخصوص غذا و کمد های کنار تخت بایستی سالم وتمیز باشد.-اتاق ها و کلیه وسایل و تجهیزات موجود در آن به طور روزانه نظافت گردد.

*به منظور ایجاد حرارت و بMMرودت الزم در اتMMاق هMMا ترجیحMMا بایسMMتی از بسMMته تهویMMه مطبMMوعاستفاده و در غیر این صورت حداقل از سیستم حرارت مرکزی)شوفاژ(و کولر استفاده شود.

*تهویه کلیه اتاق ها بایست به نحو مناسب و بهداشتی انجام شود. *کلیه اتاق های بستری باید دارای سطلهای زباله دربدار، قابل شستشو ، ضد زنگ و مجهز بMMهکیسه زباله مخصوص بوده و مرتبا پسماند ها تخلیه و ظروف آن شستشو وضد عفونی شود.

*از استقرار گلدان های خاک دار در کلیه اتاق های بیماران جلوگیری شود. *کف کلیه اتاق ها و راهرو ها در بخش ها بایستی به طور مرتب نظMMافت ودر صMMورت نیMMاز بMMا

محلول مناسب ضد عفونی گردد. *کلیه توالت ها، دستشویی هاو حمام های بخش ها بایستی به طور روزانه تمیز وضMMد عفMMونی

شود.*شرایط بهداشتی اتاق عمل بر اساس آئین نامه بیمارستان

*اتاق های عمل ضمن دارا بودن شرایط بهداشتی سایر اتاق ها بایسMMتی دارای شMMرایط ویMMژهبه شرح ذیل باشد:

MM*ه ایکفMMه گونMMکاف و جنس آن بMMدون درزوشMMدر کلیه قسمت های اتاق عمل باید سالم، ب باشد که ذرات از آن جدا و از فضا بخش نگردد ونیز غیر قابMMل نفMMوذ بMMه آب و قابMMل شستشMMو

بوده و محل اتصال کف به دیوار بدون زاویه باشد.*کف اتاق عمل باید با کف پوش فاتد خلل وفرج پوشیده شود.

*دیوار ها: تا سقف کاشی کاری و به رنگ کامال روشMMن بMMوده ، سMالم و بMMدون درز وشMکاف وترک خوردگی و مقاوم به مواد ضد عفونی کننده و پاک کننده باشد.

*ستف سالم، بدون درز و شکاف و ترک خوردگی و به رنگ روشن و قابل شستشو باشد.کلید و پریزهای برق ضد جرقه و دارای اتصال به زمین باشد.

*توالت ودستشویی ها با شرایط بهداشتی به تعداد کافی در مجموعه اتاق های عمMMل قبMMل ازاتاق رختکن و خط قرمز در نظر گرفته شود.

قفسه لباس های اتاق عمل بایستی دارای شرایط بهداشتی بوده وبرای کل پرسنل اتاق عملمجزا باشد.

در صMMد و دمMMای50-60*هوا به طور مرتب با روش مناسب تهویMMه و رطMMوبت نسMMبی آن بین درجه سانتیگراد باشد.20-24خشک بین

*اتاق عمل بایستی به صورت مرتب ومناسب ضد عفونی گردد. *محل رختکن جراح و کادر پرستاری وتکنسMMین هMMا ضMMمن برخMMورداری از شMMرایط بهداشMتی و

رعایت موازین انطباط باید دارای کمد لباس انفرادی و دوش نیز باشد. *وجود اتMMاق استریلیزاسMMیون بMMا دسMMتگاه اسMMتریل کننMMده و بMMا قفسMMه هMMای مMMورد لMMزوم جهت

الزامی است.C.S.Rنگهداری وسایل رسیده از بخش جهت نگهداری وسایل تمMMیز کننMMده و تجهMMیزات مکMMانیکی نظMMافت و مMMواد پMMاک کننMMده و ضMMد*

عفونی کننده بایستی اتاق مخصوص با شرایط بهداشتی در نظر گرفته شود. *تبصره:وجود یک محل شستشوی مجهز بMMه سیسMMتم آب گMMرم و سMMرد تسMMهیالتی بMMرای تمMMیز

کردن و ضد عفونی کردن چکمه ها،کفش ها و تی ها الزامی است.

69

*اتاق استراحت کادر اتاق عمل بایستی در قسمت رختکن های محوطه ی اتاق عمMMل مسMMتقرگردد.

*کلیه قسمت های محوطه اتاق های عمل بایستی دارای کپسول ضد حریMMق بMMوده و در محMMل مناسMMب نصMMب شMMود همچMMنین در صMMورت امکMMان در کلیMMه ی اتMMاق هMMای بسMMتری،اتMMاق

( نصبsmok Detectorعمل،آزمایشگاه ها و سالن های انتظار دستگاه مشخص کننده دود)گردد.

*لوازم یکبار مصرف تیز و برنMMده اتMMاق عمMMل از قبیMMل سMوزن،تیMMغ و غMMیره بایسMMتی در ظMرفمخصوص دربدار و مقاوم جمع آوری و به طریق بهداشتی و عملی دفع گردد.

*کلیه توالت ها و دستشویی ها وحمام های اتاق عمل بایستی بطور مMMرتب و روزانMMه بMMا مMMوادضد عفونی کننده مناسب گند زدایی شود.

شرایط بهداشتی بخش عفونی:*این بخش ضمن دارا بودن شرایط بهداشتی سایر بخش ها،بایستی دارای شرایط زیر باشد:

*بخش عفونی باید کامال از سایر بخش ها مجزا باشد. *تهویه این بخش کامال باید مجزا از سیستم تهویه عمومی بیمارستان بوده وبراساس ضMMوابط

بهداشتی باشد.*رختکن کارکنان باید مجزا از رختکن عمومی بوده و در داخل پیش بینی شود.

*ظروف توزیع غذا در این بخش حد االمکان بایMMد یکبMMار مصMMرف باشMMد ودر غMMیر اینصMMورت بMMاظرفشویی اتوماتیک و مستقل در داخل بخش شستشو وضد عفونی شود.

* وسایل نظافت بخش باید اختصاصی بوده و محل شستشو و نگهداری بMMا شMMرایط بهداشMMتیبرای آنها منظور گردد.

* کلیه توالت ها،حمام ها و دستشویی های بخش عفونی باید به طور مMMرتب و روزانMMه تمMیز وبا یکی از مواد ضد عفونی کننده مناسب گند زدایی گردد.

سایر شرایط بهداشتی طبق آیین نامه تاسیس بیمارستانها: *محوطه بیمارستان و یا زایشگاه بایستی مجهز به سیستم اطفای حریق مورد تاییMMد سMMازمان

های زیربط باشد. * سیم کشی ارت تمام قسمت های بیمارستانی بMا رعMایت کلیMMه اصMول فMنی و ایمMMنی انجMام

شود.سانتی متر و حداکثر ارتفاع پله ها120سانتی متر و30*حد اقل عرض و طول پله ها به ترتیب

سانتی متر باشد.18 *بیمارستان بایستی دارای پله اضطراری جهت انتقال بیماران و پرسMنل در مواقMع اضMطراری

باشد.سانتی متر باشد.75* پله ها و بالکن ها باید دارای حفاظ مناسب به ارتفاع حداقل

مقررات بهداشتى)از آیین نامه ها(22ماده

مقررات بهداشتى به منظور کنترل عفونت در بیمارستان به شرح ذیل مى باشد: الف( هر بیمارستان باید داراى یک کمیته کنترل عفونت بیمارستان طبق ضوابط اعالمى

وزارت باشد. تبصره: مسئولیت نظارت بر برنامه هاى کنترل عفونت بیمارستان از جمله عملکرد صحیح

تجهیزات استریل کننده، آموزشهاى منظم و دوره اى پرسنل و عملکرد صحیح آن برعهده اینکمیته است.

ب( بیمارستها مکلفند براساس دستورالعمل کشورى کنترل عفونت که توسط وزارت اعالممى گردد، اقدام نمایند.

(Personal proteive Equipmentج( بیمارستانها بایستى وسایل محافظت فردى )متناسب با بخش مربوطه فراهم نمایند.

د( هر یک از بخشهاى داخلى، اطفال و عفونى بایستى داراى حداقل یک اتاق یک تخته تحت فشار منفى داراى یک پیش ورودى و داراى سرویس بهداشتى )توالت و دستشوئى( مستقل

براى بسترى بیماران نیازمند به ایزوله تنفسى باشند. باید داراى اتاق پیش ورودى با دستشویى مناسب باشد.ICUه( بخش

70

و( اتاقهاى ایزوله تنفسى و اتاق انجام برونکوسکوپى باید تحت فشار منفى باشند و تهویه آنها مرتبه در ساعت را داشته10-15، تواناى تعویض هوا حدود HEPAضمن مجهز بودن به فیلتر

باشد. 15-2ز( اتاقهایس عمل باید تحت فشار مثبت نسبت به فضاهاى بیرونى بوده و تهویه آنها

مرتبه در ساعت هوا را تعویض نماید. در مسیر جریان هوا باید فیلترهاى اولیه براى گرد و وجود داشته باشد.HEPAغبار و فیلتر نهایى

و سایر بیماریهایىBح( کلیه پرسنل بویژه قسمت خدمات بیمارستان بایستى برعلیه هپاتیت که واکسیناسیون بر علیه آنهارا وزارت ضرورى مى داند واکسینه شوند.

فصل هشتم)از آیین نامه ها(مقررات بهداشت محیطى

23ماده )از آیین نامه ها(

مقررات بهداشتى که باید در بیمارستانها رعایت شود به شرح ذیل مى باشد: الف: درب اصلى بیمارستان بایستى از طریق یکى از خیابانهاى اصلى و یا فرعى، قابل

دسترسى براى تردد وسایل نقلیه از جمله آمبوالنس، ماشین هاى آتش نشانى و... و دور ازهر نوع مراکز مزاحم و آلوده کننده باشد.

ب: آب بیمارستان از شبکه هاى عمومى آب آشامیدنى تامین شده یا داراى شبکه آب خصوصى با رعایت استانداردهاى آب آشامیدنى کشور باشد و همچنین داراى مخزن ذخیره

آب به میزان کافى باشد و کنترلهاى بهداشتى در مورد مخازن ذخیره آب صورت گیرد. ج( سیستم جمع آورى فاضالب بیمارستان باید سیستمى باشد که سطوح، خاک، آبهاى

سطحى و آبهاى زیر زمینى را آلوده نکند، بند پایان و جوندگان به آن دسترسى نداشته باشد ومتعفن و بد منظره نباشد با اولویت روشهاى زیر:

- چنانچه شهردارى داراى سیستم جمع آورى، تصفیه و دفع فاضالب در حال بهره بردارى و1کارآمد باشد. دفع فاضالب بیمارستان به سیستم همانند مشترکین فاضالب عادى خواهد بود.

- در مورد شهرهائیکه داراى شبکه جمع آورى فاضالب بوده و فاقد تصفیه خانه باشد اتصال2 فاضالب بیمارستان به شکبه پس از استفاده از سپتیک تانک و ضد عفونى کامل پساب بالمانع

است. - در صورت عدم سیستم شبکه فاضالب در منطقه، سیستم کامل تصفیه فاضالب براى3

بیمارستان الزامى است. د: روش جمع آورى زباله هاى خطرناک )عفونى( - زباله هاى خطرناک )عفونى( در مبدا تولید از زباله هاى معمولى )عادى( تفکیک شده و در1

کیسه هاى زرد رنگ مقاوم ضد نشت جمع آورى و در مخزن زرد رنگ قابل شستشو و ضد عفونى نگهدارى گردد و پس از جمع آورى بایستى به نحوى به زباله هاى بى خطر تبدیل شود

و در حمل و نقل آن ضوابط بهداشتى رعایت گردد. - کلیه سرنگهاى استفاده شده و زباله هاى تیز و برنده در قسمتهاى مختلف بیمارستان2

( جمع آورى و بهSafty boxبایستى طبق دستورالعمل هاى وزارت در ظروف استاندارد ) - زباله هاى معمولى )عادى( بیمارستان در کیسه زباله مشکى3نحو مقتضى امحاء گردد.

رنگ مقاوم ضد نشت، جمع آورى و در مخزن آبى رنگ قابل شستشو و ضد عفونى نگهدارىگردد.

- به تعداد کافى مخزن زباله با رنگ و حجم مناسب سالم - درب دار پدالى در بخشهاى4 مختلف بیمارستان قرار داده شود و به طور مرتب زباله ها تخلیه )حداقل هر نوبت کارى( و

زباله دانها شستشو و ضد عفونى شود. - پسمانده هاى پرتوزا )رادیواکتیو( تحت شرایط خاص خود زیر نظر مسئول بهداشت پرتوها5

)فیزیک بهداشت( بخش مربوطه برابر ضوابط اعالم شده توسط وزارت و سازمان انرژىاتمى مدیریت خواهند شد.

- اعضا و اندامهاى قطع شده و جنین بایستى مجزا جمع آورى و جهت دفن به گورستان6 محل حمل شده و به روش خاص خود دفن گردد. - هنگامیکه سه چهارم ظروف و کیسه هاى

زباله پر شد، باید درب آنها را بسته و به محل نگهدارى موقت انتقال داد. (Bib- حمل زباله ها در داخل بخشهاى بیمارستان باید بوسیله ترولى چرخدار یا ظروف )7

چرخدار یا گاریهایى که براى هیچ منظور دیگرى از آنها استفاده نمى شود انجام گردد. تعویض

71

- محل8ترولى یا گارى چرخدار از انتهاى بخش تا محل نگهدارى موقت ضرورى است. نگهدارى موقت زباله داراى اتاق با فضاى مناسب با حجم زباله هاى تولید شده، درب دار،

مسقف با شرایط بهداشتى از جمله:*کف سالم و قابل شستشو نشت ناپذیر و محکم

* داراى شیب مناسب بطرف کفشوى* وصل پساب به سیستم تصفیه بیولوژیکى فاضالب یا چاه جاذب

* دیوارها تا سقف قابل شستشو* داراى شیر آب سرد و گرم

* غیرقابل نفوذ براى حشرات و حیوانات* جهت نگهدارى انواع زباله قسمت بندى و عالمت گذارى شده باشد

* ارتباط مناسب با بخشها داشته باشد* از بخشهاى مانند آشپزخانه دور بوده داراى تهویه باشد

* مجهز به سیستم خنک کننده باشد* مجهز به قفل باشد

* وسیله جمع آورى پسماندها به راحتى به محل ذخیره دسترسى داشته باشد. *هیچ کیسه محتوى زباله بدون داشتن برچسب و تعیین نوع محتواى کیسه از محل تولید خارج

نشود. * کلیه پرسنل در خصوص تفکیک زباله آموزشهاى الزم را دیده باشند. افرادى که وظیفه جمع آورى حمل و دفع زباله هاى خطرناک را بعهده دارند نسبت به خطرات این مواد آگاه باشند و

آموزشهاى الزم را دیده باشند.- دفع زباله هاى بیمارستان مطابق دستورالعملهاى مربوطه خواهد بود.9

هM: مراکز نگهدارى و تهیه و توزیع مواد غذایى )آشپزخانه - سردخانه - انبار و آبدارخانه( برابر قانون مواد خوردنى، آشامیدنى، آرایشى و بهداشتى خواهد بود.13مقررات ماده

* کلیه وسایل تخت بیمار از قبیل ملحفه ها، تشک، پتو، بالش و روتختى ها باید بطور مرتب وحداقل روزى یکبار تعویض گردد بنحویکه پیوسته سالم، تمیز و عارى از آلودگى باشد.

* کلیه پنجره هاى مشرف به کوچه ها و خیابان هاى پر سرو صدا باید داراى شیشه دو جدارهباشد.

* میز مخصوص غذا و کمدهاى کنار تخت بایستى سالم و رنگ آمیزى شده و تمیز و فاقدگوشه هاى تیز باشند )میزها و کمدهاى استیل نیاز به رنگ آمیزى ندارند(

* اتاق ها و کلیه وسایل و تجهیزات موجود در آن بطور روزانه نظافت گردد. * تهویه کلیه اتاق ها مى بایست به نحو مناسب و بهداشتى انجام شود بطوریکه به منظور ایجاد حرارت و برودت الزم بایستى از سیستم تهویه مطبوع یا از سیستم حرارت مرکزى

)شوفاژ( و کولر )آبى - گازى( استفاده شود. تبصره: در خصوص بیمارستانهاى جدید االحداث استفاده از سیستم تهویه مطبوع ضرورى

است.* از استقرار گلدانهاى خاک دار در کلیه اتاقهاى بیماران خوددارى گردد.

*کف کلیه اتاقها و راهروها در بخشها بایستى بطور مرتب در هر نوبت کارى نظافت و سپسباقى آغشته به محلول مناسب ضدعفونى گردد.

* کلیه توالت ها، دستشویى ها و حمام هاى بخش ها بایستى بطور مرتب و حداقل در دونوبت کارى و روزانه تمیز و ضد عفونى گردد.

* وجود حداقل یک نفر کارشناس بهداشت محیط شاغل در بیمارستان که بطور مستمر)روزانه( عوامل بهداشت محیطى بیمارستان را کنترل نماید، ضرورى است.

* هنگام صدور پروانه تاسیس و بهره بردارى تاییدیه معاونت بهداشتى دانشگاه/ دانشکدهمربوطه براى بیمارستان ضرورت دارد.

* کلیه دستورالعملهاى بهداشت محیطى ابالغى از طرف وزارت الزم االجرا مى باشد.)از آیین نامه ها(24ماده

بیمارستان باید داراى سردخانه جسد با فضاى کافى جهت نگهدارى اجساد باشد و محل سردخانه باید داراى تهویه مناسب - کف شور و سیستم فاضالب مناسب بوده و تجهیزات

72

الزم جهت شستشوى منظم آن وجود داشته باشد. کف و دیوارها تا سقف کاشى قابل شستشو باشد. همچنین محل آن دور از دسترس و دید بیماران و مراجعین و دور از محل

نگهدارى مواد غذایى و آشپزخانه باشد و تردد آمبوالنس حمل جسد به آسانى و در مسیرىغیر از ورود و خروج بیماران و همراهان صورت پذیرد.

فصل نهم)از آیین نامه ها(

شرایط اختصاصى بخشهاى اتاق عمل

25ماده )از آیین نامه ها(

اتاق هاى عمل ضمن دارا بودن شرایط بهداشتى سایر اتاق ها، بایستى داراى شرایط ویژه بهشرح ذیل باشد:

الف( کف - در کلیه قسمتهاى اتاق عمل باید سالم، بدون درز و شکاف و جنس آن از کف پوش مناسب و به گونه اى باشد که ذرات از آن جدا و در فضا پخش نگردد و نیز غیر قابل

نفوذ به آب و قابل شستشو بوده و محل اتصال کف به دیوار بدون زاویه باشد. ب( دیوارها- باید تا سقف کاشى کارى و رنگ کامال روشن سالم و بدون درز و شکاف و ترک

خوردگى و مقاوم به مواد ضد عفونى کننده و پاک کننده باشد.ج( سقف - سالم، بدون درز و شکاف و ترک خوردگى و برنگ روشن و قابل شستشو باشد.

سانتى20د( ورودى به بخش اتاق عمل )خطر قرمز( مى بایستى بوسیله حفاظى به ارتفاع متر از فضاهاى طرفین جدا شود.

ح( کلید و پریزهاى برق ضد جرقه و داراى اتصال زمین باشند. و( توالت و دستشویى با شرایط بهداشتى به تعداد کافى در مجموعه اتاقهاى عمل قبل از

اتاق رختکن و خط قرمز در نظر گرفته شود. ز( قفسه هاى لباس اتاق عمل بایستى داراى شرایط بهداشتى بوده و براى کل پرسنل اتاق

عمل مجزا باشد. درصد و دماى50-60ط( هوا بطور مرتب با روش مناسب تهویه و رطوبت نسبى آن بین

درجه سانتیگراد باشد.20-24خشک بین ى( اتاق عمل بایستى بطور مرتب و به روش مناسب ضد عفونى گردد.

ک( محل رختکن جراح و کادر پرستارى و تکنسین ها ضمن برخوردارى از شرایط بهداشتى ورعایت موازین انطباق باید داراى کمد لباس انفرادى و دوش نیز باشد.

ل( وجود اتاق وسایل استریل با قفسه هاى مورد لزوم جهت نگهدارى وسایل رسیده از بخشCSR.بخش استریلیزاسیون مرکزى( الزامى است(

م( جهت نگهدارى وسایل تمیز کننده و تجهیزات مکانیکى نظافت، مواد پاک کننده وضدعفونى کننده، بایستى اتاق مخصوص با شرایط بهداشتى در نظر گرفته شود.

وجود یک محل شستشوى مجهز به سیستم آب گرم و سرد و تسهیالتى براى تمیز کردن وضد عفونى کردن پوتین ها، چکمه ها، کفش ها و تى الزامى است.

ص( اتاق استراحت کادر اتاق عمل بایستى در قسمت رختکن هاى محوطه بخش اتاق عملمستقر گردد.

ع( کلیه توالت ها، دستشوئى ها و حمام هاى اتاق عمل بایستى بطور مرتب و روزانه حداقلدو مرتبه با مواد ضد عفونى کننده مناسب گندزدائى گردد.ف( سینک اسکراپ براى خانم ها و آقایان باید جدا باشد.

73

فصل پنجم

شرایط بهداشتی آشپزخانه وبهداشت

مواد غذایی

74

آشپزخانه *آشپزخانه از جمله محلهايي اسMMت كMMه حشMMرات در آن زيMMاد بMMه چشMMم مي خورنMMد. حيوانMMات خصوصا حشرات در انتقال آلودگي سMMهم مMMؤثري دارنMMد. مگس هMMا، سوسMMك هMMا، پشMMه هMMا از ناقلين موثر ميكروارگانسيم ها هستند. وسايل مي توانند مانند يك عامل واسطه عمل نماينMMد. ترشحات نقاط چركي روي صورت، دستها يا بازوان كاركنان نهارخوري مي تواند عامل انتشار

عفونت باشد.*دستگيره هاي در، سيفون توالت و ... بايد ضدعفوني شوند.

*وقتي ظروف بعد از شستشو يكبار با آب داغ آبكشي شMMوند و يMMا از مMMاده ضMMدعفوني كننMMدهاستفاده شود نتايج مطلوبي بدست مي آيد.

* قفسه، ويترين و گنجه ها بايد تميز، عاري از گرد و غبار و مجهز به در و شيشMMه باشMMد و بMMهطور منظم )روزانه( نظافت شوند.

* نظافت روزانه بايد تمام اثرات فعاليت هاي روزمره را بزدايد و چيزي از ذرات غذا و لكMMه وآلودگي برجاي نماند.

* استفاده از نمكدان، قندان و مشابه آن بدون سرپوش ممنوع است.* آب داغ و مواد پاك كننده از احتياجات اساسي است.* سطوح بهتر است با كاغذ يكبار مصرف خشك شود.

* به هنگام دريافت مواد غذايي بMMه تMMاريخ توليMMد، انقضMMاء، پروانMMه سMاخت و ... توجMMه شMود درصورت انقضاي تاريخ يا عدم درج اطالعات ذكر شده عودت داده شود.

* از بازگذاشتن درب ظروف مخصوص نگهداري مواد غذايي اكيدا خودداري شود.هMMي كMMاي مخصوصMMالت هMMد روي پMMذايي بايMMكيسه هاي برنج، شكر، قند و ... در انبار مواد غ

باشد نگهداري شود. cm 20 -30فاصله آنها از زمين حداقل * حتي االمكان محل نگهداري مواد غذايي خنك، خشك و دور از نور خورشيد باشد.

اطالعبهداشMت محيط* در صورت مشاهده جانوران موذي )مMMوش، سوسMMك و ...( بMMه واحMMد دهيد.

75

* سرويسهاي بهداشتي )دستشويي ها، ظرفشويي ها، حمام، توالت( روزانه با محلولهاي پMMاك كننده و آب داغ و برس مخصوص بخود شسته و هفته اي يكبMMار بMMا محلMMول ضMMدعفوني كننMMده

وايتكس ضدعفوني شود.

نظافت و ضدعفوني آشپزخانه و رستورانKKKKردي

زمانبنديشيوه اقدام بهداشتيفرايندف

1

قسمت موادخام - سطح ميزهاي گوشت و

سبزيجات- سطح ميز برنج

دستگاهها )چMMMرخ گوشMMMت، سMMMبزي خMMMردكن، سMMMيب زميMMMني

پوست كن(- يخچالها

- سردخانه ها

شستشو بKKا آب و مKKواد پKKاككننده

ضدعفوني با وايتكس شستشMMو بMMا آب و مMMواد پMMاك كننMMده و

ضMMMMدعفوني بMMMMادسMMMMMتمال كشيوايتكس

شستشMMو بMMا آب و مMMواد پMMاك كننMMده و ضMMMMدعفوني بMMMMادسMMMMMتمال كشي

وايتكسدستمال كشي

شستشو و ضدعفوني با وايتكس شستشMMو بMMا آب و مMMواد پMMاك كننMMده و

ضMMMMدعفوني بMMMMادسMMMMتمال كشيوايتكس

پس از هربMMMMMMMMMMMMاراستفاده

روزانه پس از هربMMMMMMMMMMMMار

استفادههفتگي

پس از هربMMMMMMMMMMMMاراستفادههفتگيروزانههفتگيروزانههفتگي

2

قسمت طبخ غذا- كباب پز

- فرگازهKKKا و اجKKKاقگازها

شستشو با آب و مواد پاك كنندهضد عفوني با وايتكس

شستشو بMMا محلMMول پMMاك كننMMده و ضMMدعفوني بMMا–دسMMتمال كشMMي

محلول وايتكس

پس از هربMMMMMMMMMMMMاراستفادههفتگي

پس از هربMMMMMMMMMMMMاراستفادههفتگي

ظروف و ترالي حمل غذا3 شستشMMو بMMا محلMMول پMMاك كننMMده و

دستمال كشيضدعفوني با محلول وايتكس

پس از هربMMMMMMMMMMMMاراستفادههفتگي

شستشو با آب و مواد پاك كنندهسينك هاي ظرفشويي4ضدعفوني با وايتكس

روزانههفتگي

شستشو با آب و مواد پاك كنندهدمپايي ها5ضدعفوني

روزانههفتگی

شستشو با آب و مواد پMMاك كننMMدهشيشه ها و توري ها6ماهانهو دستمال كشي

76

شستشو با آب و مواد پMMاك كننMMدههواكش ها7دو ماه يكبارو دستمال كشي

درهMMMMMا و روي ميزهMMMMMاي8استيل

دستمال كشيشستشو و ضدعفوني با وايتكس

روزانههفتگي

شستشو با محلول پاك كنندهديوارها9ضدعفوني با وايتكس

هفتگيهفتگي

شستشو با محلول پاك كنندهكف و آبراهها10ضدعفوني با وايتكس

روزانههفتگي

11اتاق استراحت

ملحفه ها و روبالشيديوارها و كف

شستشو بMMا محلMMول پMMاك كننMMده وآب

شستشو بMMا محلMMول پMMاك كننMMده وآب

ماهانههفتگي

روش استفاده از يخچالها و سردخانه هاي مواد غذايي- مواد غذايي خام قبل از قراردادن در سردخانه حداالمكان پاكسازي و شسته شود.1 - ظروف نگهداري مواد غذايي داخل سMMردخانه هMMا و يخچالهMMا مخصMMوص باشMMد و از ظMMروف2

بيرون جهت اين امر استفاده نشود.- حداالمكان از باز و بسته نمودن مكرر درب سردخانه ها و يخچالها خودداري شود.3 كليزيرصفر ماهانMMه واشMMينگ و سردخانه هاي هفتگي باالي صفر و يخچالها- سردخانه هاي 4

شود.- از قراردادن ظروف مواد غذايي در كف سردخانه ها و يخچالها خودداري شود.5 استفاده شود.دمپايي مخصوص- جهت ورود به داخل سردخانه ها از 6- از پالستيكهاي رنگي جهت ذخيره مواد خام در داخل سردخانه ها و يخچالها استفاده نشود.7- حداالمكان از ورود و خروج مكرر افراد متفرقه به داخل سردخانه ها خودداري شود.8- درجه برودت سردخانه ها و يخچالها به طور روزانه در فرم كنترل برودت ثبت شود.9

ساعت قبل از مصرف در پيشگرم نگهداري شوند. 24- گوشتها، 10شستشو و ضدعفوني سبزيجات

شستشو و ضدعفوني كردن سبزيجات در چهار مرحله مي باشد:- پاكسازي: با آب فراوان گل و الي سبزيجات شسته شود.1 قطMMره مMMايع ظرفشMMويي ريختMMه و سMبزيجات بMMه3-4- انگل زدايي: به ازاي هر يك ليMتر آب 2

دقيقه در اين محلول قرارداده و مخلMMوط شMMود و سMMپس سMMبزيجات از روي آب جمMMع5مدت آوري شود.

5 ليتر آب ريخته و سبزيجات به مدت 5 قاشق چايخوري پودر پركلرين در 2/1- ضدعفوني: 3دقيقه در اين محلول قرارداده شود.

شستشو با آب ساده: كليه سبزيجات با آب فراوان شسته شود. -4

77

روش نگهداري مواد پخته در آشپزخانه درجMMه80 درجه سانتيگراد )نزديMMك بMMه جMMوش( يMMا زيMMر 60- غذاي پخته شده در دماي باالي 1

سانتيگراد )داخل يخچال( نگهداري شود.- غذاي پخته شده از مواد خام جدا نگه داشته شود.2 - به منظور گرم كردن مجدد غذاي پخته شده كه در يخچال نگهداري شده، بايMMد حMMرارت بMMه3

حدي باشد كه دماي اكثر نقاط غذا به نقطه جوش نزديك شود.- پخت مواد غذايي بايد كامل باشد تا از رشد ميكروبها جلوگيري شود.4 - اگر غذاي پخته شMMده حجم زيMMاد داشMMته باشMMد، بMMراي نگهMMداري آن در يخچMMال مي تMMوان از5

ظرفهاي كوچكتر استفاده كرد.- حداالمكان از ذخيره مواد غذايي پخته شده خودداري شود.6

رعايت بهداشت فردي كاركنان آشپزخانه منظور از بهداشت فردي، سالمت جسمي، نظMMافت شخصMMي و عMادات و رفتارهMاي بهداشMتي كاركنان اسMت بMMه طوريكMMه بMMا رعMايت اين مMوارد از آلMودگي مMMواد غMMذايي و محيMMط كMMار آنهMMا

جلوگيري شود. - شستن دستها و ناخنها با آب صابون بعد از خروج از توالت، همچنين بعد از تمMMاس دسMMتها1

با مواد غذايي خام مثل تخم مرغ خام، انواع گوشتها، سبزيجات و ... . - كوتاه نگه داشتن ناخنها و استفاده از برس ناخن جهت شستشو.2- داشتن كارت بهداشتي كه به طور دوره اي تمديد اعتبار شود.3 - داشMMتن دو دسMMت لبMMاس كMMار تمMMيز و سMMفيد )روپMMوش و كاله( و دمپMMايي و چكمMMه سMMفيد و4

استفاده از آنها در حين كار.- عدم دست زدن به بيني و جوشها و زخمهاي پوستي.5- عدم استفاده از دخانيات در محيط آشپزخانه.6- استفاده از دستكش يكبار مصرف هنگام سرو غذا.7- تعبيه رختكن و اتاق استراحت مناسب براي كاركنان.8- نصب جعبه كمكهاي اوليه براي استفاده در موارد اورژانس.9

- هنگام عطسه و سرفه از موادغذايي روبرگردانده و با دستمال جلوي دهان گرفته شود. 10

مشخصات مرغ تازه و مرغ فاسد شدهMMرديمرغ فاسد شدهمرغ تازهف

1 نسوج اطراف محل بريدگي متMMورم شMMده و لختMMMه هMMMاي خMMMون در محMMMل بريMMMدگي

مشاهده مي شود.

نسوج اطراف محل بريدگي متورم نيست و لختMMMه هMMMاي خMMMون در محMMMل بريMMMدگي

مشاهده نمي شود. ليز و چسMMبنده و يMMا لMMزج بMMوده و بMMه رنMMگ سطح بMMدن درخشMMنده و مرطMوب بMMوده و2

78

بوي غيرطبيعي استشمام نمي گردد. سبز يا آبي است و استشMMمام بMMوي بMMد از بين بالهMMا و پاهMMا دليMMل بMMر كهنگي گوشMMت

مرغ است.

توجه : داراي عالئم زير نيز مي باشد:مرغ فاسدعالوه بر موارد ذكر شده در باال

- تيرگي، پرخوني و كبودي رنگ گوشت1- الغري شديد مرغ و تحليل رفتن عضالت در ناحيه سينه )بيماري انگلي و مدفوعي مرغ(2- ورم كردن و سرخي پوست3- وجود كبودي در زيربال 4 - رنگ پس دادگي كيسه صفرا به احشاء، وجود لخته هاي خون در قلب و رگها نشانه آنسMMت5

كه مرغ مرده را سر بريده اند. گوشت مرغ و طيور را چنانچه به طريق بهداشتي كشتار كنند تا مدت يMMك سMMال مي تMMوان در

فريزر نگهداري كرد.

تخم مرغ است.در سرما و رطوبتعادي ترين روش نگهداري تخم مرغ نگهداري

مMMاه مي تMMوان تخم مMMرغ را5-7 درصMMد تMMا 80-85 درجه سانتيگراد و رطوبت 1-2در حرارت نگهداري كرد.

چهار روش جهت تشخيص تخم مرغ فاسد: - قراردادن در ظرف آب )اگر تخم مرغ تازه باشد در ته ظرف قرارگرفته و در صMMورتي كMMه1

فاسد باشد روي ظرف آب قرار مي گيرد. - در مقابل نور قراردادن )در صورت فاسد بودن در اثر اينكه اليMMه آهكي از بين رفتMMه اسMMت2

منافذ ريز ديده مي شود(.- تكان دادن تخم مرغ كه اگر فاسد باشد لق به نظر مي رسد.3 - در تخم مرغ كهنه، زرده و سفيده به كلي با هم مخلوط شMMده و بMMوي نMMامطبوعي از آن بMMه4

مشام مي رسد.

مشخصات ماهي تازه و ماهي فاسد شده

قسمتهاي مختلفماهي فاسد شدهماهي تازهبدن

منظMMره عمMMوميبدن

سطح بدن براق و قشر لزجي بMMدنسطح بدن خشك و كدر استرا فراگرفته است

روي هم خوابيده و به سختي از بدنفلس هاماهي جدا مي شود

كدر و به آساني از بدن ماهي كنMMدهمي شود.

طبيعي بMMوده و شMMعاعهاي آن از همباله هاخشك، شل و افتاده استباز است

79

چشمها قرنيه چشم برجسته، سفت و تمMMام حدقMMMMه را پMMMMر مي كنMMMMد و موقMMMMع فشاردادن با انگشت به حالت اوليMMه

بر مي گردد

دور–كدر بوده و لكMMه قرمMMز رنگي تا دور چشم را مي پوشاند.

برانشي ها

سMMالم، بMMه رنMMگ قرمMMز بMMوده، بMMوي مرداب مي دهMMد سMMرپوش برانشMMي ها روي ماهي خوابيده و بMMه سMMختي بلند مي شود و اگر آنها را رها كMMنيم

بالفاصله به جاي خود بر مي گردد

برانشي ها تيره و كدر مي باشند به اگMMر سMMرپوش–رنگ قهوه اي بوده

برانشي را فشMMار دهيMMد خMMون تMMيره رنگي خارج شده و بMMوي متعفن مي

دهد. فرورفتMMه و در اثMMر فشMMار پMMاره ميبرآمده استشكم

شود اطMMراف آن قرمMMز و مجMMرا بMMاز ميفرورفته، رنگ پريده و بسته استمقعد

باشدبوي گنديده مي دهدشبيه بوي مرداب مي دهدبو

عضالت در عضالت ماهي انگشت به آسMMاني فMMرو نمي رود و بMMا فشMMار انگشMMت استقامت احسMMاس مي شMMود و اثMMر

آن باقي نمي ماند

در همMMان حMMال بMMاقي مانMMده و بMMهحالت اوليه بر نمي گردد

است.ممنوع*استفاده از گوشت كوب، قاشق چوبي و سربي * اقالم و وسايلي كه در تماس با مواد غذايي هستند بايد تميز نگه داشته شوند.

* نظافت يخچالهاي آشپزخانه به طور هفتگي و در صورت ضرورت.* وسايل و ظروف غذا بايد پس از هربار مصرف شسته و ضدعفوني شوند.

* نظMMافت هودهMMا، هMMواكش هMMا، دودكش هMMا و كMMف آشMMپزخانه بMMه طMMور هفتگي و در صMMورتضرورت.

* محل شستشو و نگهداري ظروف بايد در مجاور محل پخت، مجزا و مستقل از آن باشد. بهداشت آشپزخانه و رستوران

در محل پخت و توزیع مواد غذایی در رستوران بایMMد مMMوارد بهداشMMتی و ایمMMنی بMMه شMMرح زیMMررعایت شود:

محل پخت و توزیع باید از مکانهای آلوده به دور بوده و شرایط پخت بایMMد بگونMMه ای باشMMد-1که برای قسمت های مجاور آن مزاحمتی ایجاد ننماید.

فضای پخت و توزیع باید با تعداد کارگران و حجم کار متناسب باشد تا کار تهیه و طبخ عMMذا-2به راحتی انجام شود.

سقف باید صاف به رنگ روشن و بدون درز و ترک خوردگی باشد.-3 درصورتیکه غذاخوری و آشپزخانه جداسازی شده باشند،دیوارهای آشپزخانه باید تMMا ارتفMMاع-4

سMانتی120سقف با کاشی یا سرامیک به رنگ روشن و دیوارهای سالن غذاخوری تMا ارتفMاع متر با سنگ های صیقلی، سرامیک یا کاشی و بعد از ان تا ارتفاع سقف با کاشی یMMا سMMرامیک به رنگ روشن قابMMل شستشMMو پوشMMیده شMMده باشMMند و چنانچMMه محMMل طبخ از سMMالن پMMذیرایی جداسازی نشده باشد، کلیه دیوارها باید از کف تا سقف با کاشی یا سرامیک بMMه رنMMگ روشMMن

باشند دیMMMوار آبداخانMMMه، انبMMMار مMMMواد غMMMذایی، محMMMل نگهMMMداری میMMMوه جMMMات و سMMMبزیجات،-5

حمام،مستراح،دستشویی و رختشویخانه بایMMد از کMMف تMMا سMMقف کاشMMی یMMا سMMرامیک بMMه رنMMگروشن باشند.

80

کف محل پخت باید صاف، بدون ترک خوردگی، همواده قابMMل شستشMMو و از نMMوع سMMنگ و-6امثالهم باشد و ضمنا لغزنده نبوده و دارای شیب مناسب به طرف کف شوی باشد.

درهای ورود و خروج باید از نوع خود بسته شو بوده و کلیه درب هMMا و پنجMMره هMMای بازشMMو-7باید به توری ضد زنگ مجهز باشند.

ساخت دیوارها،درها و پنجره ها طوری باشد که مانع از ورود حشMMرات و جونMMدگان مMMوذی-8شود.

روشنایی محل پخت با در نظر گرفتن پنجره و چراغ کافی به نحو مطلوب تامین گردد.-9 آب مصرفی باید مورد تایید مقامات بهداشتی باشد.-10 کلیه اماکن،مراکز و کارگاه های مشمول این دستورالعمل باید دارای سیستم جمMMع آوری-11

و دفع بهداشتی فاضالب مورد تایید مقامات بهداشتی باشد. وضعیت و تعداد توالت و دستشویی متناسب با پرسنل و مراجعین و به صورت بهداشMMتی-12

باشد. اجرای بهسازی محیط و مبارزه فMMیزیکی یاشMMیمیایی بMMا حشMMرات و جونMMدگان مMMوذی، بMMه-13

نحوی که هیچ آثاری از آنان مشاهده نشود. محل پخت بایMMد دارای تهویMMه مMMوثر بMMوده و بMMر روی اجاقهMMا هMMود مناسMMب نصMMب گMMردد و-14

سطوح داخلی و خارجی آن تمیز باشد. رستوران و آشپزخانه باید دارای وسMMایل گرمایشMMی و سرمایشMMی کارآمMMد و متناسMMب بMMا-15

فصل باشد. کف آشپزخانه باید روزانه با محلول ضد عفونی کننده شستشو گردد.-16 دستگاه سوخت و نوع مواد سوختنی باید بگونه ای باشMMد کMMه احMMتراق بMMه صMMورت کامMMل-17

انجام گیرد. محل شستشو و نگهداری ظروف باید در مجاورت محل پخت ولی مجزا و مستقل از آن-18

3باشد.جهت شستشو ترجیحا از ماشین های اتوماتیک و در غیر اینصورت ازظرفشMMویی هMMای مرحله ای استفاده

چیدمان و نگهداری ظروف و تجهیزات و وسایل باید بگونMMه ای باشMMند کMMه خطMMر سMMقوط-19وجود نداشته باشد و مزاحمتی برای رفت و آمد ایجاد نکند.

ورود افراد متفرقه به آشپزخانه ممنوع می باشد.-20 نظافت عمومی و زیبایی ظاهری به نحو مناسب رعایت شود.)کلیه سMMطوح دیMMوار،کMMف،-21

سقف،قفسه، پیشخوان،میز و صندلی ها و ...( جهت نگهداری از مواد غذایی فاسد نشدنی بایMMد یخچMMال، فریMMزر و سMردخانه و گرمخانMMه-22

متناسب با حجم کاری و منطبق با شرایط و ضوابط بهداشMMتی وجMMود داشMMته باشMMد.)نگهMMداری ساعت ممنوع است.(2 درجه سانتی گراد بیش از 60 تا 4مواد غذایی فاسد بین دمای

جعبMه کمMک هMای اولیMه بMMا وسMایل مناسMب و کMافی در رسMتوران و آشMپزخانه در محMل-23مناسب نصب گردد.

وسایل اطفاء حریق به تعداد کافی و در محل های مناسب نصب گردد و با توجه بMMه نMMوع-24خاموش کننده در فواصل منظم و معین جهت بازرسی آنها اقدام گردد.

توزیع غذا باید بگونه ای باشد که باعث ازدحام مراجعین و اتالف وقت آنها نشود.-25 با توجه به تعداد مراجعین در غذاخوری، تعدادی از پرسنل با چرخ دستی مناسب ظروف-26

غذای سرو شده را جمMMع آوری و در همMMان حMMال سMMطوح مMMیز را بMMرای مMMراجعین بعMMدی تمMMیزنمایند.

میوه باید با شرایط مناسب تهیه و در کمپها)یخچال( برای وعده شام توزیع گردد.-27 درجه سانتی گراد باشد.30 حداکثر دمای داخل اماکن نباید بیشتر از -28 استعمال دخانیات در آشپزخانه، رستوران و بوفه و ... ممنوع است.-29

انبار مواد غذایی،یخچال و سردخانه81

در محل انبار مواد غذایی و سردخانه باید موارد ایمنی و بهداشتی به شرح زیKKررعایت شود:

مساحت انبار و سردخانه باید با حجم موادی که ذخیره می شود، متناسب باشد.-1 دیوارها،کف و سقف باید مطابق با استاندادهای بهداشتی باشد.-2 درب ها و کلیه پنجره های بازشو باید سالم و قابل شستشMMو و مجهMز بMMه تMMوری ضMMد زنMMگ-3

باشند. انبار باید دارای روشنایی کافی باشMMد ولی از تMMابش مسMMتقیم نMMور خورشMMید بMMر روی مMMواد-4

غذایی جلوگیری گردد. انبار باید به هواکش برقی متناسب با فضMMای آن مجهMMز باشMMد و حMMداکثر دمMMای انبMMار مMMواد-5

درجه سانتی گراد باشد.25غذایی انبار، یخچال و سردخانه باید مجهز به دماسMMنج سMMالم باشMMد. مضMMافا سMMردخانه بایMMد دارای-6

دماسنج داخل و همچنین محهز به زنگ اخبار، چراغ خطر و دسMMتگیره ایمMMنی باشMMد و بصMMورتروزانه کنترل گردد.

کلیه موادی که در انبار،یخچال و سردخانه نگهداری می شوند باید بر روی قفسMMه هMMایی از-7 سانتی متر از کف قرار بگیرند.30جنس ز نگ نزن، قابل شستشو وبا ارتفاع

برای نگهداری مواد غذایی فاسد شدنی به تعداد کافی یخچال و فریزر تامین گردد.-8 به منظور جلوگیری از احتمال فساد مواد غذایی در اثرقطع برق، باید سMMردخانه مجهMMز بMMه-9

برق اضطراری بوده و سیستم برق آن ایمن باشد. قبل از قرار دادن میوه ها و سبزی ها در یخچال باید آنها را ضدعفونی نمود.-10 نظافت و شستشوی داخل یخچال و سردخانه باید به طور مرتب انجام شود.-11 از قرار دادن مواد غذایی به طور مستقیم و بدون داشتن ظرف مناسب در داخل یخچال-12

و سردخانه جلوگیری شود. کارکنان برای ورود به بخش داخل سردخانه از کفش مخصوص استفاده نمایند.-13 قفسه بندی و چیدمان باید بگونه ای باشد که فضای کافی بین اجناس وجود داشته باشد.-14 دیواره ها باید به صورت ضد موش ساخته شود.-15 رورد افراد متفرقه به انبار مواد غذایی ممنوع است.-16 از نگهداری ظروف خالی و وسایل اسقاطی در داخل انبار باید جلوگیری شود.-17 سیستم انبارداری به نحو درست اجرا شود.-18 موادی نظیر حبوبات و غالت باید در ظروف مقMMاوم در مقابMMل رطMMوبت و نفMوذ حشMMرات-19

نگهداری شود و امکان برقراری تهویMMه طMMبیعی)بMMا اسMتفاده از تMMوری هMMای مناسMMب( در محMMلنگهداری انها وجود داشته باشد.

مMMواد عMMذایی خورنMMده نظMMیر سMMرکه، آبلیمMMو در ظMMروف شیشMMه ای و مقMMاوم در برابMMر-20خورندگی، نگهداری گردد.

طراحی انبار آرد و شکر باید مورد تایید مقامات بهداشتی باشد.-21 مواد شیمیایی باید بطور مناسب برچسب گذاری و از مواد غذایی دور گردند.-22 از قرار دادن و تلنبار کMMردن مMMواد غMذایی در کMMف سMMردخانه خMMودداری شMود.الشMMه هMMای-23

گوشت باید به چنگک آویزان شود و از قرار دادن مواد غMMذایی بMMه صMMورت انباشMMته و روی همبدون داشتن ظرف یا پوشش پالستیکی مناسب در داخل یخچال و سردخانه

- در سردخانه ها، یخچال و فریزرها مواد غذایی هم گروه در یک طبقه و در طبقات کنار24 هم قMMرار داده شMMود و از مجMMاور هم قMMرار دادن مMMواد غMMذایی مختلMMف نطMMیر پنMMیر، گوشMMت،

کره،سبزی، مرغ و ماهی جلوگیری شود. مواد گوشتی باید در سردخانه های مجهز به دماسنج سالم و در دمای زیر صفر نگهداری-25

شود.

82

قرار دادن مواد غذایی پخته و خام،شسته و نشسته در کنار هم در یخچال ممنوع است.-26 برای نگهداری مواد عذایی در سردخانه،از پوشش پالستیکی که کامال سطح ماده غMMذایی-27

را پوشانده باشد، استفاده گردد.بهداشت مواد غذایی

کلیه مواد اولیه غذایی و اماده باید دارای مجوز بهداشتی وپروانMMه سMMاخت و ترجیحMMا دارای-1آرم استاندارد باشد و استفاده از مواد فله ای ممنوع می باشد.

گوشتهای قرمز باید دارای مهر کشتارگاه باشند و گوشتهای سفید از کشتارگاه های مMMورد-2تایید سازمان دامپزشکی تهیه شود.

کلیه گوشتهای مصرفی پس از انتقال به آشپزخانه بایMMد بالفاصMMله از هرگونMMه مMMواد زائMMد و-3اضافی پاک شود.

مواد عذایی منجمد بعد از ذوب شدن با هMوای معمMMولی بایMMد بالفاصMله مصMرف شMود و از-4انجماد مجدد آن خودداری گردد.

نان در نایلونی تمیز یا در محافظ دیگری قMMرار گMMیرد تMMا هنگMMام حمMMل بMMه آشMMپزخانه آلMMوده-5نگردد.

برای انتقال ماست از ظروف دردار استفاده گردد.-6 یخ مورد استفاده باید از مقامات مورد تایید بهداشتی تهیه شود.-7 مواد گوشتی و سبزی ها در سردخانه از یکدیگر مجزا نگهداری شود-8 با توجه به فساد سریع گوشت چرخ کرده باید این مواد همواره در یخچال و در دمای کمتر-9

ساعت نگهداری شود.12 درجه سانتی گراد و به مدت 4از MM-24 18 درجه سMMانتی گMMراد و حMMداقل دمMMای فریMMزر 4 تا 1 میزان دمای یخچال باید بین -10

درجه سانتی گراد زیر صفر باشد. برای ممانعت از فرسودگی یخچال و فریزرها، بایMMد از قMMرار دادن این وسMMایل در محیMMط-11

گرم آشپزخانه خودداری کرد. جهت سرخ کردن مواد غذایی از روغن های سرخ کردنی و برای بقیMMه مصMMارف ا زروغن-12

های مایع استفاده شود. استفاده از جوش شیرین برای تولید مواد غذایی ممنوع است.-13 جهت خرد کردن گوشت و سبزی از تخته های جداگانه استفاده شود و اسMMتفاده از چMMرخ-14

گوشت جت خرد کردن سبزی ممنوع است. دقیقMMه15 قبل از استفاده از کنسرو، قوطی آن باید در حرارت غMMیر مسMMتقیم بMMه مMMدت -15

جوشانده شود. استفاده از ابزار مناسب مانند انبر و .... برای برداشتن مواد غذایی الزامیست.-

کلیه مواد غذایی قابل انجماد پروتئینی، قبل ار انتقال از ماشین حمل باربه امMMاکن،طبMMق-17 موضوع این آیین نامه،بایستی توسط بازرسین بهداشت بازدید شده و مجوز خرید روزانه آنهMMا

تایید گردد. هیچگاه از آب سرد یا گMMرم بMMرای بMMازکردن یخ گوشMMت و فMMراورده هMMای گوشMMتی یخ زده-18

استفاده نشود. سیخهای کباب پس از انجام کMMار شستشMMو،سMMمباده یMMا اسMMکاج زده و پس از ضMMدعفونی-19

وآبکشی، به طور عمودی در ظرف مخصوص قرار گیرد. از هیچ خوراک مانده ای برای وعده های بعدی استفاده نشود.-20 نمک مصرفی باید از نوع نمک ید دار باشد و در ظMMروف دربسMMته و دور از نMMور نگهMMداری-21

شود. میوه و سبزیجات باید سالم باشد بطور صحیح شسته، ضدعفونی،نگهداری و توزیع شود.-22

.. درجه سانتی گراد قرار گيرند4-60 ساعت در دمای 2كليه مواد غذائي نبايد بيش از -23.

83

فصل ششم

84

مKKKKKKKKدیریتپسماند

مدیریت پسماند ضوابط وروشهاي مديريت اجرايي پسماندهاي پزشكي وپسماندهاي وابسته:

اهداف :–فصل اول حفظ سالمت عمومي ومحيط زيست ومقابل اثرات نامطلوب پسماندهاي پزشكيأ-

اطمينان از مديريت اجرايي مناسب وضابطه مند پسماندهاي پزشكيب- ايجاد رويه اي مناسب وضابطه مند براي توليد، حمل ونگهMMداري، تصMMفيه وامحMMاء ودفMMعت-

پسماندهاي پزشكي

تعاريف :–فصل دوم مي باشد.1383قانون مديريت پسماند :منظور قانون مديريت پسماند مصوبأ-

سازمان: سازمان حفاظت محيط زيستب-وزارت : وزارت بهداشت، درمان وآموزش پزشكيت- پسماندهاي پزشكي ويژه: به كليMMه پسMMماندهاي عفMMوني وزيMMان آور ناشMMي از بيمارسMMتانها،ث-

مراكزبهداشتي درماني، آزمايشگاههاي تشخيص طبي، وساير مراكز مشابه كه به دليل باال بMMودن حMMداقل يكي از خMMواص خطرنMMاك از قبيMMل سMMميت، بيمMMاريزايي، قMMابليت انفجMMار يMMااشتعال، خورندگي ومشابه آن به مراقبت ويژه )مديريت خاص( نياز دارند، گفته مي شود.

- پسMMماند3- پسماند تMMيز وبرنMMده، 2-پسماند عفوني،1چهار دسته اصلي پسماند پزشكي : ج-- پسماند عادي4شيميايي ودارويي ،

بي خطر سازي : اقداماتي كه ويژگي خطرناك بودن پسماند پزشكي را دفع نمايد.ح-

حدود واختيارات–فصل سوم - وزارت، مسئول نظارت بر اجراي ضوابط وروشهاي مصوب مي باشد.3ماده - اجراي ضوابط وروشهاي مصوب براي كليه اشخاص حقيقي وحقوقي كMMه پسMMماندهاي4ماده

پزشكي را در هر شكلي توليد، تفكيك، جداسازي، جمع آوري، دريافت، ذخيره، حمل وتصMMفيه،دفع يا مديريت مي نمايند الزامي است.

- مديريت اجرايي پسماندها موظفند بر اسMMاس معيارهMMا وضMMوابط وزارت ترتيMMبي اتخMMاذ5مادهنمايند تا سالمت بهداشت وايمني عوامل اجرايي تحت نظارت آنها تامين وتضمين شود.

- توليMMد كننMMدگان پسMMماند موظفنMMد در جهت كMMاهش مMMيزان توليMMد پسMMماند برنامMMه هMMاي6مادهعملياتي داشته باشد.

85

- كليMMه اشMMخاص حقيقي وحقMMوقي كMMه مبMMادرت بMMه تاسMMيس مركMMز درمMMاني اعم از7 مMMاده بيمارستان، درمانگاه، وكلينيك مي نمايند. موظفند برنامه مMديريت اجMرايي پسMMماند واحMMد يMاد

شده را به تاييد وارت برسانند. - پسماند پزشكي ويژه بر اساس تعريف مندرج در قانون تا قبل از زماني كه تبMMديل بMMه8ماده

پسماند عادي شوند به عنوان پسماند ويژه محسوب مي گردند.

فصل چهارم- طبقه بندي پسماندهاي پزشكي: طبقه بندي پسماندهاي پزشكي به شرح ذيل مي باشد:– 9 ماده

الف (عادي)شبه خانگي(ب(پسماندهاي ناشي از مراقبت هاي پزشكي)پسماندهاي پزشكي ويژه(

فصل پنجم تفكيك ، بسته بندي وجمع آوري: :كليMMه مراكMMز توليMMد كننMMده پسMMماند پزشMMكي اعم از بيمارسMMتانها، درمانگاههMMا،مراكMMز10مMMاده

بهداشتي، آزمايشگاهها ،مراكز ترزيق ،راديولوژي ، دندانپزشكي ها، فيزيوتراژي هMMا، مطب هMMا وساير مراكز توليد پسماند پزشكي( موظفند در مبداء توليد، پسMMماندهاي عMMادي وپسMMماندهاي

پزشكي ويژه خود را جمع آوري، تفكيك وبسته بندي نمايند. -منظور مديريت بهينه پسماند، مراكز توليد كننده پسMMماند پزشMMكي موظفنMMد اقMMدامات11ماده

زير را انجام دهند: ترجيح بر استفاده از كاال با توليMMد كننMMده پسMMماند كمMMتر وغMMير خطرنMMاك)در مMMورد پسMMماندهاي

عادي)شبه خانگي(بيمارستاني كاالهايي با توليد پسماند قابل بازيافت(.ب-مديريت ونظارت مناسب بر مصرف

پ- جداسازي دقيق پسماند عادي از پزشكي ويژه در مبداء توليد پسماند ، اسMMتفاده از رنگهMMا كم خطMMرPVCت- ترجيح براي استفاده از محصوالت كم خطر تر به جاي

تر به جاي رنگها با پايه فلزي.ث- اولويت استفاده از :

پاك كننده هاي زيست تجزيه پذير -1مواد شيميايي ايمن تر-2 استفاده از مواد با پايه آب به جاي مواد با پايه حالل -3

: هر واحد بايد برنامه هMMاي عمليMMاتي مMMديريت پسماندپزشMMكي ويMMژه خMMود را تهيMMه ودر12مادهصورت مراجعه نمايندگان سازمان يا وزارت ارائه دهد.

: توليد كنندگان پسماندهاي پزشكي موظفند پسMMماندهاي توليMMدي خMMود را شناسMMايي و13ماده آمار توليد را به تفكيك عفوني،تيز وبرنده ، شيميايي ودارويي، وعادي، به صMMورت روزانMMه ثبت

نمايند. : توليد كنندگان پسماند پزشكي ويMMژه بايسMMتي بMMه منظMMور اطمينMMان از حمMMل نقMMل بي14ماده

خطر ، كاهش حجم پسماند هاي پزشكي ويMMژه ،كMMاهش هزينMMه هMMاي مMMديريت پسMMماند وبهینMMهسازي واطمينان از امحاء از جريان پسماند هاي عادي مجزايي نمايند.

تبصره:تفکیک انواع مختلف پسماندهای پزشکی برحسب چهار دسته اصلی از یکدیگر ضروریاست. : کلیه پسماندهایی که روش امحای آنها یکسان می باشند نیاز به جداسMMازی وتفکیMMک15ماده

ازیکدیگر ندارند. : پسماندهای حاوی فلزات سنگین خطرناک باید به طور جداگانه تفکیک شود.16ماده : در صورت مخلوط شMدن پسMماند عMادی بMMا یکی از پسMماند هMای عفMونی ،شMیمیایی17ماده

رادیواکتیو و نظایر آن خارج کردن آن ممنوع است. : پسماندهای پزشکی بالفاصله پس از تولید باید در کیسه ها،ظروف یا محفظه هMMایی18ماده

قرار داده شوند که شرایط مندرج در این بخش را دارا باشند. : بسته بندی پسماند پزشکی ویژه باید به گونه ای صورت پذیرد کMMه امکMMان هیچ گونMMه19ماده

نشت و سوراخ و پاره شدن را نداشته باشد. تبصره:از آنجايي كه بسته هايي حMMاوي پسMMماند، معمMMوال جMMاي زيMMادي را اشMMغال مي كننMMد اين

بسته ها نبايد پيش از تصفيه يا دفع فشرده شوند.

86

: اعضاء واندامهاي قطع شده بدن وجنين مرده طبMMق احكMMام شMMرع جمMMع آوري ودفMMع20مادهگردد. (جمع آوري ونگهداريSAFETY BOX: پسماندهاي تفكيك شده بايد در ظروف ايمن)22ماده

شود.كه اين ظروف بايد داراي ويژگي هاي زير باشند:به آساني سوراخ يا پاره نشوندبتوان به آساني درب آنرا بست ومهر موم كرددهانه ظرف بايد به اندازه اي باشد كه بتوان پسماندها را بدون اعمال فشار دست در

ظرف انداخت ودر خارج كردن آنها از ظرف ممكن نباشدديواره هاي ظرف نفوذ ناپذير باشد وسياالت نتوانند از آن خارج شوند.پس از بستن درب از عدم خروج مواد از آن اطمينان حاصل شود.حمل ونقل ظرف آسان وراحت باشد : از كيسMMه هMMاي پالسMMتيكي بMMراي جمMMع آوري ونگهMMداري پسMMMMMMماندهاي تMMيز وبرنMMده23مMMاده

استفاده نشود. : دستگاه متراكم كننده وفشرده ساز وخرد كننده نبايد در مورد پسماند هاي پزشكي24ماده

استفاده شود مگر انكه قبل از استفاده از دستگاه فوق يا همزمان ضد عفMMوني كننMMده ويMMا بي خطر سازي پسماندها انجام شده باشد. ظروف جمع آوري پسماندهاي تيز وبرنده نيز نبايد بMه

وسيله هيچ دستگاهی متراكم شوند.: كيسه هاي پالستيكي حداقل بايد داراي ويژگي هاي زير باشند:25ماده

الف- براي جمع آوري ونگهداري پسماندهاي غير از پسماندهاي تيز وبرنده استفاده شوند.ب-بيش از دو سوم ظرفيت پر نشوند تا بتوان در آنها را بخوبي بست.

پ-با منگنه ويا روشهاي سوراخ كننده ديگر بسته نشوند.ج-با كشيدن كيسه پالستيكي از دو طرف به راحتي پاره نشوند.

: ظروف يا ديواره هاي سخت حد اقل بايد داراي ويژگي هاي زير باشند.26مادهالف-در برابر نشت ويا ضربه هاي معمولي وشكستگي وخوردگي مقاوم باشند.

ب-بايد پس از هر بار استفاده بررسي وكنترل شود تا از تميز بودن، سالم بودن وعدم نشMMتاطمينان حاصل شود.

پ-ظروف معيوب نبايستي مورد استفاده مجدد قرار گيرندج-تمامي ظروف بايستي درب دار باشند.

: مايعات، محصوالت خوني وسياالت بدن نبايد در كيسه هاي پالستيكي ريختMMه وحمMMل27مادهشوند مگر آنكه در ظروف باكيسه مخصوص ساخته باشند.

: جنس ظروف نگهداري پسماند بايد با روش تصفيه يا امحاء سازگاري داشMMته باشMMد،28مادههمچنين ظروف پالستيكي بايد از پالستيك هاي فاقد تركيب هاي هالوژن ساخته شده باشند.

: پسماندهاي سيتوتوكسيك بايد در ظروف محكم وغير قابل نشت نگهداري شوند.29ماده : سطل هاي زباله بايد پس از هر بMMار خMMالي شMدن شسMMته وضMدعفوني شMوند. جهت30ماده

رفع آلودگي وگند زدايي سطل از روشهاي زير استفاده مي شود. درجه فارنهايت(به مدت حMMداقل180درجه سانتي گراد )83 شستشو با آب داغ حداقل –الف

ثانيه 15ب- گندزدايي با مواد شيميايي زير به مدت دست كم سه دقيقه :

%0.5- محلول وايتكس 1%0.5-محلول فنل2 %0.1- محلول يد3 %0.4-محلول آمونيوم كوارتر نري4-ساير مواد گندزداي داراي مجوز با طيف متوسط5

: از سطوح شيب دار نبايد براي انتقال وجابجايي پسماندهاي عفوني استفاده نمود.31ماده: برچسب گذاري پسماندها بايد داراي ويژگي هاي زير باشد:33ماده

الف -هيچ كيسه محتوي پسماند نبايد بدون داشMMتن بMMر چسMMب وتعMMيين نMMوع محتMMواي كيسMMه ازمحل توليد خارج شود.

87

ب-كيسه ها يا ظروف حاوي پسماند بايد بر چسب گذاري شوند. پ-برچسب با اندازه قابل خواندن بايد بر روي ظرف ياكيسه چسبانده ويا بصورت چMMاپي درج

شوند.ت-بر چسب در اثر تماس يا حمل نبايد به آساني جدا يا پاك شود.

ث- برچسب بايد از هر طرف قابل مشاهده باشد.ح-بر روي برچسب بايد مشخصات زير ذكر شود.

- تMMاريخ توليMMد وجمMMع آوري3-نوع پسMMماند 2- نام بخش 1- تاريخ بي خطر سازي5- شيفت جمع آوري كننده 4

: مسئوالن امMMحاء زباله موظفند از تحويل گرفتن پسMMMماندهاي فاقد برچMMسب خMMود34مادهداري نمايند.

: وقتي سه چهارم ظروف وكيسه هاي محتوي پيمانه پزشكي ويژه پMMر شMMده بايMMد پس35مادهاز بستن آنها را جمع آوري نمود.

: پسماندهاي عفوني وعادي بايد همه روزه )يا در صورت لMMزوم چنMMد بMMار در روز جمMMع36مادهآوري وبه محل تعيين شده براي ذخيره موقت پسماند حمل شوند.(

: بايد به جاي كيسه ها وظروف مصرف شده بالفاصله كيسه هMMا وظMMروفي از همMMان37ماده نوع قرار داده شود.

: سطلهاي زباله پس از خارج کردن كيسه پر شده پسMMMMماند بالفاصله شستشو وگند38مادهزدايي شوند.

فصل ششم : نگهداري: نگهداري پسماندهاي پزشكي بايد جدا از ساير پسماندهاي عادي انجام شود.39ماده : محل ذخيره ونگهداري موقت بايد در داخل مركز توليد زباله طراحي شود.40ماده: جايگاه نگهداري پسماند بايد داراي شرايط زير باشد:41ماده

الف- پسماندهاي پزشكي بايد در محلي بدور از تMMاثير عامMMل جMMوي نگهMMداري شMMوند ووضMMعيت كلي بسته بندي يا ظرف آنها در برابر شرايط نامساعد آب وهوايي مثMMل بMMاران، بMMرف، گرمMMا،

تابش خورشيد ونظاير آن محافظت شود. ب- جايگاههاي نگهداري پسماندها بايد به گونه اي ساخته شMوند كMه نسMبت بMMه رطMوبت نفMوذ

ناپذير بوده وقابليت نگهداري آسان با شرايط بهداشتي مناسب را فراهم آورد. پ- جايگاههاي نگهداري بايد دور از محل خMMدمت كاركنMMان، آشMMپزخانه، سيسMMتم تهويMMه ومحMMل

رفت آمد پرسنل بيماران ومراجعان باشد.ت- ورود وخروج حشرات، جوندگان، پرندگان و... به محل نگهداري پسماندها ممكن نباشد.

ث- محل نگهداري پسماند بايد داراي تابلو گويا وواضح باشد.ج- محل نگهداري نبايد امكان فساد، گنديدن يا تجزيه زيستي پسماندها را فراهم كند.

چ- انبارداري اين پسماندها نبايد به شيوه اي باشد كه ظروف يا كيسه ها پاره ومحتويMMات آنهMMادر محيط رها شود.

ح- امكان كنترل دما در انبار نگهداري و نيز نور كافي وجود داشته باشد. خ- سيستم تهويه مناسب با كنترل خروجي وجود داشته باشد، سيستم تهويه آن كنMMترل شMMود.

وجريان هواي طبيعي از آن به بخشهاي مجاور وجود نداشته باشد.د- امكان تميز كردن وضد عفوني كردن محل و آلودگي زدايي وجود داشته باشد.

ذ- فضاي كافي در اختيار باشد تا از روي هم ريزي پسماند جلوگيري شود.ر- داراي سقف محكم وسيستم فاضالب مناسب باشد.

ز- دسترسي وحمل ونقل پسماند آسان باشد.س- امكان بارگيري با كاميون ، وانت وساير خودروهاي باربري وجود داشته باشد.

ش- انبار داراي ايمني مناسب باشد.ص- محل بايستي مجهز به سيستم آب گرم وسرد وكف شوي باشد.

ض-چنانچه بي خطر سازي در محل اتاقك نگهداري توليد انجMMام مي شMMود بايMMد فضMMاي كMMافيبراي استقرار سيستم هاي مورد نظر در محل نگهداري پسماند فراهم باشد.

88

: محل نگهداري بMMراي واحMMد هMMاي كوچMMك مي توانMMد شMامل سMMطلهايي داراي سيسMMتم42مادهحفاظتي واقع در يك محل امن باشد.

: محل نگهداري پسماند بايد سيسMMتم امنيMMتي مناسMMب ومطمئن داشMMته وورود وخMMروج43ماده پسماند با نظارت مسئول مربوطه صورت پذيرد واز ورود افراد غير مسMMئول بMMه آن جلوگMMيري

بعمل آيد)امكان قفل كردن فراهم باشد( : بازديد از محل به منظور جلوگيري از نشMMت ويMMا ايجMMاد عفMMونت توسMMط توليMMد كننMMده44ماده

صورت پذيرد. : در صورت عدم وجود سيستم سرد كننده زمان نگهMMداري مMMوقت)فاصMMله زمMMاني بين45ماده

توليد وتصفيه يا امحاء( نبايد از موارد زير تجاوز كند. ساعت در فصل گرم.48 ساعت در فصل سرد 72الف:شرايط آب وهوايي معتدل

ساعت در فصل گرم.24 ساعت در فصل سرد، و48ب: شرايط آب وهوايي گرم : انواع پسماندهاي پزشكي ويژه بايد جدا از يكديگر در محMMل نگهMMداري شMMوند ومحMMل46ماده

نگهداري هر نوع پسماند بايد با عالمت مشخصه تعيين شود. به خصوص پسMMماندهاي عفMMوني،سيتوتوكسيك، شيميايي، راديواكتيو، به هيچ وجه در تماس با يكديگر قرار نگيرند.

فصل هفتم : حمل ونقل: حمل ونقل در واحد توليد كننده پسماندبه صورت زير صورت مي پذيريد.47ماده

الف- حمل پسماند در درون مركز توليد پسماند به صMورتي طMراحي گMردد كMه بMا اسMتفاده ازچرخ دستي يا گاري براي بارگيري وتخليه آسان پسماند امكان پذير باشد.

ب- فاقد لبه هاي تيز وبرنده باشد وبه گونه اي كه كيسه ها يا ظروف را پاره نكند.پ-شستشوي آن آسان باشد.

ت-وسايل هر روز نظافت وضد عفوني شوند.ث-از چرخ دستي پسماند براي حمل مواد ديگر استفاده نشود ونشت ناپذير باشد.

ج- ازسيستم پرتاب براي انتقال زباله به محل نگهداري استفاده نشود. : تعويض وسيله حمل پسMMماند از انتهMMاي بخش در بيمارسMMتان بMMراي انتقMMال بMMه محMMل48ماده

نگهداري موقت ضروري است. : در واحد هايي كه حجم توليد پسMMماند كم اسMMت ماننMMد مطب هMMا مي تMMوان از سMMطل49ماده

زباله قابل شستشو وغير قابل نشت، مقاوم ومجهز به كيسMMه هMMاي مقMMاوم بMMراي حمMMل زبالMMهاستفاده شود.

: توليد كننده پسماند مي تواند محل پسماند به محل امحMMاء را از طريMMق قMMرار داد بMMه50ماده شركت هاي صالح واگذار نمايد. نظارت بر حسن انجام كار بMMر عهMده توليMMد كننMMده منطبMMق بMMا

( قانون مديريت پسماند خواهد بود.7ماده) : جابجايي وحمل ونقل وبارگيري بسته ها وظروف بايد به گونMMه اي صMMورت پMMذيرد كMMه51ماده

وضعيت بسته بندي وظروف ثابت مانده ودچار نشت، پارگي، شكستگي وبيرون ريزي پسماندنشوند.

: حمل ونقل فرامرزي پسماند ، تابع قوانين وضوابط كنوانسيون بازل مي باشد.52ماده: بارگيري بايد با شرايط زير صورت پذيرد:53ماده

الف-واحد امحاء كننده از دريافت پسماندهاي فاقد بر چسب اكيدا خودداري نمايد. ب- كارگران بايد در مراحMMل مختلMف بMMارگيري وتخليMMه مجهMMز بMMه پوشMش مناسMب مطMMابق بMMا

( قMانون مMMديريت پسMماندها كMه توسMط وزارت تMدوين شMده وبMMه شMرح5دستورالعمل مMMاده) (كه به مهر پيوست تصويب نامه هيئت وزيران تاييد شده است باشد.4پيوست شماره)

پ- كيسه ها وظروف را مي توان مستقيما در خودرو قرار داد.: خودرو حمل كننده پسماند بايد داراي ويژگي هاي زير باشد.54ماده

الف:كامال سرپوشيده باشد.ب:قسمت بار نفوذ ناپذير ونشت ناپذير باشد.

ت:قسمت بار داراي سيستم ايمني، ضد حريق وضد سرقت باشد. ث: بر روي بدنه خودرو دردو سمت ودرسمت عقب نماد بين المللي نوع پسماند ونام شركت

حمل كننده وشماره مجوز خودرو درج شود.ج:از خودروحمل پسماند براي حمل مواد ديگر يا پسماندهاي عادي استفاده نشود.

89

چ: اندازه خودرو متناسب با جمع پسماند باشد. متر باشد.2/2ح: ارتفاع دروني خودرو حدود

خ:اتاق راننده از قسمت بار مجزا باشد. د:امكان نظافت وضدعفوني كردن داشته باشد كMMف پMMوش خMMودرو از جنس فMMرش يMMا مMMوكت

نباشد وحتي االمكان پوششي يكپارچه وبدون هنر داشته باشد.ذ:در حين حمل ونقل ودر زمان عدم استفاده قسمت بار قفل شود.

: خودروهايي كه قسمت باركش آنها قابل جدا شMMدن اسMMت، ارجح مي باشMMند. بMMه اين55ماده ترتيب مي توان قسمت بار را در واحد بارگيري قMMرار داد ويMMا از آن بMMه عنMMوان انبMMار اسMMتفاده

كرده پس از پر شدن آن را با يك باركش خالي تعويض نمود.: در مواردي كه زمان نگهداري يMMا حمMMل طMMوالني تMMر از زمMMان هMMاي منMMدرج در مMMاده)56ماده(است، بايد از كاميونهاي با سيستم سرد كننده استفاده نمود.46

: از مسيرهاي كم ترافيك وكم حادثه براي رساندن پسMMماند بMMه محMMل امحMMاء اسMMتفاده57مادهشود. : حمل ونقل پسماند هاي پزشكي صرفا توسط شركت هاي صالحيت دار وبMMر اسMMاس58ماده

مجوز وفرم هايي صورت گيرد كه توسط وزارت وسMMازمان صMMادر مي شMMود ودر صMMورت نيMMاز ودرخواست بايد به مسئوالن نظارتي اعم از وزارت، سازمان ومMMاموران راهنمMMايي وراننMMدگي

ارايه گردد.تبصره: حمل ونقل پسماند پزشكي توسط پست ممنوع است.

: حمل پسماند صرفا بMMه مقصMMد نهMMايي مشMMخص شMMده در مجMMوز وبMMدون اتالف زمMMان59مادهصورت پذيرد.

: جابجايي وحمل ونقل پسماند تفكيك شده پزشكي ويژه با پسماندهاي عMMادي ممنMMوع60مادهاست.

فصل هشتم: بي خطر سازي وتصفيه وامحاء : انتخاب روش بي خطر سازي وامحاء پسماندهاي پزشMكي ويMMژه بسMتگي بMMه عوامMMل61ماده

مختلفي از جمله نوع پسماند، كارايي روش ضدعفوني مالحظات زيسMMت محيطي وبهداشMMتي،شرايط اقليمي ، شرايط جمعيتي ميزان پسماند ونظاير آن دارد.

:هر توليد كننده پسماند پزشكي ويژه مي بايست يكي يا تلفيقي از روشهاي بي خطMMر62مادهسازي، تصفيه وامحاء را انتخاب وپس از تاييد وزارت به اجرا گذارد.

:مكان استقرار سيستم مورد استفاده در خصوص سيستم هMMاي متمركMMز بايMMد از نظMMر63مادهفني وخروج آالينده ها به تاييد سازمان برسد.

: بي خطر سازي پسماندهاي عفوني وتMMيز وبرنMMده توسMMط مراكMMز عمMMده توليMMد كننMMده64ماده پسماند پزشكي ويژه)مانند بيمارستان ها( ودر شهرهاي متوسMط وبMMزرگ بايMMد در محMل توليMMد انجMام شMود تMMا مخMاطرات ناشMي از حمMMل ونقMل وهزينMه هMاي مربوطMه بMMه حMد اقMل برسMد. در شهرهاي كوچك وروستاها ومMMMراكز كوچك، پسMMMMماندها مي تواننMMد در سMMايت مMMMركزي بي

خطر گردند.- هر روش تبديل پسماند پزشكي ويژه به عادي بايد داراي ويژگي هاي زير باشد.69ماده

MicrobialالMMف: دسMMتگاهها بايMMد قMMابليت غMMير فعMMال سMMازي ميكMMروبي اسMMپورهاي بMMاكتري)inactivation efficacy(به ميزان حداقل تا )ه 6MMاريتمي در پايMMاهش لگMMد.)10(كMMته باشMMرا داش

6log10)ب: محصوالت جانبي سمی يا خطرناك در حين بي خطر سازي توليد نگردد.

پ:خطر واحتمال انتقال بيماري وعفونت را حذف نمايد.ت: مستندات مربوط به انجام فرآيند وبررسي صحت عملكرد دستگاه وجود داشته باشد.

ث: خروجي هاي روش بايستي براي انسان ومحيط زيست بي خطMMر بMMوده وبMه راحMتي بMدونانجام فرآيند ديگري قابل دفع باشد.

ج:از لحاظ ايمني داراي شرايط مناسب باشد در كليه مراحل کار،ایمنی سيستم حفظ شود. چ: مقرون به صرفه باشد.

ح: توسط جامعه قابل پذيرش باشد.

90

خ: از نظر بهداشتي وايمني براي كاركنان وكاربران و... بي خطر باشMMد. ويMMا حMMداقل خطMMر راايجاد نمايد.

د: در راستاي عمل به تعهدات بين المللي كشور باشد.ذ: كليه روشهاي مورد استفاده بايد در قالب مديريت پسماند به تاييد مراجع صالح برسد.

ر: در زمان هاي اپيدمي وخاص وزارت معيار جديدو مMMوقت متناسMMب بMMا شMرايط وحMMداقل تMMا)( باكتري هاي شاخص را اعالم نمايد.10(كاهش لگاريتمي در پايه )6

ز: اعضاء اندام ها قطع شده بايستي مجزا جمMMع آوري وبMMراي دفMMع بMMه گورسMMتان محMMل حمMMلشده وبه روش خاص خود دفن گردد.

(كMMه بMMه مهMMر پيوسMMت2تبصره: ضوابط ومعيارهاي روشهاي عمده تصفيه در پيوسMMت شMMماره)تصويب نامه هيئت وزيران تاييد شده است خواهد بود.

: نصب هر گونه زباله سوز اعم از متمركز وغير متمركز در شهرها ممنوع است.70ماده : استقرار هر گونه سيستم تصفيه يا امحاء مركزي منوط به انجMMام مطالعMات ارزيMابي71ماده

اثرات زيست محيطي خواهد بود. : با تغيير فناوري و روي كارآمدن فناوريهMMاي نMMو، واحMMد هMMاي توليMMد كننMMده موظMMف بMMه72ماده

بررسي كارايي اين فناوري ودر صورت تاييد، استفاده از آنها به جاي روشهاي قMMديمي تMMر ميباشند. : اين ضوابط به عنوان ضوابط جايگزين هMر نMوع ضMابطه قبلي در اين خصMوص تلقي73ماده

گرديد. ودر صورت وجود موارد مشابه، اين ضوابط معتبر وقابل اجرا مي باشد.

شرح انواع پسماندهاي پزشكي ويژه پسماندهاي عفوني:

پسماندهاي عفوني مظنون به داشتن عوامل زنده بيماريزا)باكتريها،ويروسها، انگل ها يا قارچها(به مقدار ويا كيفيتي كه بتوانند در ميزبانان حسMMاس مMMوجب بيمMMاري شMMوند،

مي باشند. اين رده شامل موارد ذيل است.كشت ها ومواد نگهداري شده حاوي عوامل بيماريزاي ناشي از كار آزمايشگاهايMMه بيماريهMMاد مبتال بMMكافي اجسMMد شMMراحي وكالبMMل جMMي از عوامMMماندهاي ناشMMپس

عفوني)مانند بافتها، مواد وتجهيزاتي كه در تماس با خون يا ديگر آبگونه هاي بدن(.يزاتMMد تجهMMپسماندهايي كه در تماس با بيماريهاي عفوني همودياليز شده باشند.)مانن

دياليز از جمله لوله گذاري وفيلترها، حوله هاي يكبار مصرف،گMMان، پيشMMبند، دسMMتكشولباس آزمايشگاه(

.هر نوع اسباب يا مواد ديگري كه در تماس با اشخاص يا جانوران آلوده بوده اند توجه:اجساد تيز وبرنده آلوده نMMيز زيMMر مقولMMه پسMMماندهاي عفMMوني انMMد امMMا در اين

ضوابط جداگانه شرح داده مي شوند.اريزايMMل بيمMMامل عوامMMوده وشMMده بMMوده كننMدت آلMMكشت ها ومواد نگهداري شده بش

عفوني بوده پسماند كالبد شكافي ها، اجساد جانداران، وديگر پسماندهايي كه به آنهMMا تلقيح شده وآلوده شده انديا در تماس با اين گونه عوامل بيماريزا بMوده انMMد "پسMماند

بشدت آلوده كننده "ناميده مي شوند.- پسماندهاي آسيب شناختي:2

پسماندهاي آسيب شناختي شامل بافتها، اندامها، اجزاي بدن، جنين انسMMان وجسMMد جانMMداران، خون وآبگونه هاي بدن انMMد . در اين مقولMه اجMزاي قابMل شناسMايي بMدن انسMان وجMانوران را

پسماندهاي تشريحي مي نامند.

- اجسام تيز وبرنده3 اجسام تيز وبرنده اقالمي هستند كه مي توانند مMMوجب زخم از قبيMMل بريMMدگي هMMا ويMMا سMMوراخ شدگي شوند. وعبارتنداز سوزنها، سوزنهاي زير جMMلدي، تيغه چاقوي جMMراحي، وديگر تيغه ها، چاقو ست هMMا انفوزيMMون، اره هMMا، شيشMMه شكسMMته هMMا، ونMMاخن بيمMMاران و... كMMه ممكن اسMMت

91

عفوني باشند يا نباشند. به هر حال بعنوان پسماندهاي بشدت تهديد كننده سMMالمتي بMMه شMMمارمي آيند.

-پسماندهاي دارويي:4 پسماندهاي دارويي عبارتند از داروي تاريخ گذشته ، مصرف نشده، تفكيك شده وآلوده كننده، واكسن ها مواد مخدر وسرم هايي كه ديگر بMMه آنهMMا نيMMازي نيسMMت وبايMMد بMMه نحومناسMMبي دفMMع شوند. اين رده همچنين شامل اقالم دور ريخته شده مMMورد مصMMرف در كارهMMاي دارويي ماننMMد بMطري ها وقوطي هاي داراي باقيMMمانده داروهاي خMMMMطرناك، دستMMMMكش ماسMMك، لولMMه هMMاي اتصال، وشیشه )ويال(هاي داروها هم بوده كه در صMMورت آزاد شMMدن در محيMMط بMMراي محيMMط

وانسان مضر باشند.- پسماندهاي ژئو توكسيك 5

پسماندهاي ژئو توكسيك به شدت خطرناكنMMد وممكن اسMMت خصوصMMيات ايجMMاد جهش سMMلولي عجيب الخلقه يا سرطان زايي داشته باشند اين پسماندها مشكالت ايمني جدي بMMه وجMMود مي آورند. اين مشكالت هم درون بيمارستان وهم پس از دفMMع پسMMماندها در بMMيرون از بيمارسMMتان مي تواند باشد وبايد مورد توجه خMMاص قMMرار داشMMته باشMMند پسMMماندهاي ژئوتوكسMMيك ميتواننMMد داراي داروهاي سايتوتوكسيك معين)به شرح ذيل( سايتو توكسيك، مواد شMMيميايي، مMMواد پرتMMو ساز، باشند. داروهاي سايتوتوكسيك )يا ضد نئوپالزي(كه مواد اصلي اين مقوله را تشMMكيل مي دهند مي توانند بعضي سلولهاي زنده را بكشند يا رشد آنها را متوقMMف كننMMد.اين داروهMMا بMMراي شيمي درماني سرطانها به كار مي روند. داروهاي سايتوتوكسيك نقش مهمي در درمان انواع بيماريهاي نئوپالزيك دارند همچنين به عنوان ماده ايمونوساپرسيو هنگMMام پيونMMد انMMدام ودرمMMان بيماريهMMاي گونMMاگون داراي اسMMاس ايمMMني شMMناختي كاربردهMMاي گسMMترده اي دارنMMد. داروهMMاي سايتوتوكسيك بيشتر اوقات در بخشهاي تخصصي ماننMد بخش سMرطان شناسMي وواحMMد هMMاي

پرتو درماني مصرف مي شوند. كه نقش اصلي آنها درمان سرطان است. رايج ترين مواد ژئوتوكسيك مورد استفاده در مراقبت تندرستي در كادر زير نشMMان داده شMMده

اند داروهاي سايتوتوكسيك خطرناك را مي توان به شرح زير رده بندي كرد:رايج ترين فرآوردهاي ژئوتوكسيك مورد استفاده در مراقبت هاي بهداشتي درماني

ومنجMMر بMMه پيونMMد متقMMاطعDNAمواد الكيالتور: كه مMMوجب آليكيالسMMيون نوكلئوتيMMدهاي-وكدنويسي غلط در ذخيره ژني مي شوند.

آنتي متابوليت ها: كه اثر بازدارنده بر ساخت زيستي اسيد نوكلئيك هاي سلول دارند.-مواد بازدارنده تقسيم سلولي كه از تكثير سلول جلوگيري مي كنند.- پسماندهاي سايتوتوكسيك از چند منبع در مراقبت تندرسMMتي توليMMد مي شMMوند و مي-

توان آنها را به شرح ذيل طبقه بندي كرد. ،gaugeمواد آلوده به فراورده هاي دارويي وتجويز داروها مانند سرنگ، سوزن، ويMMال، -

بسته بندي.داروهاي منسوخ شده وداروهاي برگشتي از بخشهاي بيمارستان.-

در بيمارستان هاي تخصصي سرطان، پسماندهاي ژئوتوكسيك )كه داراي مMMواد سايتوتوكسMMيك%از مجموع پسماندهاي بهداشتي درماني را تشكيل دهند.1يا پرتوزاهستند(ممكن است تا

- پسماندهاي شيميايي6 پسماندهاي شيميايي تشكيل مي شوند از مواد جامد وگازهMMاي شMMيميايي كMMه بMMه عنMMوان مثMMال براي كارهاي تشخيصي وتجربي وكارهاي نظافت، خانMMه داري ، وگنMMدزدايي بMMه كMMار مي رونMMد. پسمانهاي شيميايي مراقبت هاي بهداشتي درماني مي توانند خطرنMMاك يMMا بي خطMMر باشMMند در زمينMMه حفMMاظت از تندرسMMتي از مMMوقعي خطرنMMاك بMMه شMMمار مي آينMMد كMMه حMMداقل يكي از

خصوصيات ذيل را داشته باشند:سمي-(12 بیشتر از ph وبازهايي با 2كمتر ازphخاصيت خورندگي)مانند اسيدهاي يا-قابليت احتراق خود به خود- واكنش دهنده)ماننMMد مMMواد انفجMMاري، مMMواد واكنش دهنMMده در مقابMMل آب وحسMMاس بMMه-

ضربه(ژئوتوكسيك )مانندداروهاي سايتوتوكسيك(-

92

پسماندهاي شيميايي غير خطرنMMاك شMMامل آن دسMMته از مMMواد شMMيميايي اسMMت كMMه هيچ يMMك از خصوصيت هاي مذكور را نداشته باشند. ماننMMد قنMMدها ، امينواسMMيدها وبعضMMي امالح آلي وغMMير

آلي. انواع مMMواد شMMيميايي خطرنMMاك مMMورد اسMMتفاده ورايج در تاسيسMMات ونگهMMداري مMMراقبت هMMاي بهداشتي درماني بيمارستان ها كه به احتمال زياد در پسMMماندها يMMافت مي شMMوند در چنMMد بنMMد

ذيل شرح داده مي شوند.

- پسماندهاي محتوي فلزات سنگين : 7 يك زير رده از پسماندهاي شيميايي خطرناك وبه طور معمول بشدت سمي انMMد .پسMMماندهاي داراي جيوه به طور مشخص از نشت تجهيزات شكسته شده باليني بوجود مي آيند جيوه هMMاي پخش شده از چنين دستگاههايي تMMا حMMد ممكن بايMMد جمMMع آوري شMMوند بقايMMاي كارهMMاي دنMMدان سازي هم مقدار زيادي جيوه دارد .پسماندهاي داراي كادميوم عمدتا از باتري هاي دور ريختMMه وشكسته به وجود ميآيند برخي پانل هاي تقMMويت شMMده بMMا چMMوب بMMا مقMMداري سMMرب هنMMوز هم

ودر بخشMMهاي تشخيصMMي بMMه كMMار مي رونMMد. چنMMد نMMوع داروxبعنوان ضد نفوذ كردن پرتوهMMاي آرسنيك دارند اما اين ضوابط به عنوان پسماندهاي دارویي شرح داده مي شوند.

- ظروف تحت فشار8 بسياري از انواع گازها در مراقبت از سالمتي ويا در تجهيزات آزمايشMMگاهي بMMه كMMار مي رونMMد )كادر زيMMر را نگMMاه كنيMد(اين گازهMMا بيشMMتر اوقMMات در سMيلندرهاي تحت فشMMار ،وقMMوطي هMMاي افشانه اي مي باشند وبسياري از آنها باقي مانده (قابل مصرف دوباره هستند، امMMا بعضMMي از

انواع ديگر-و به خصوص قوطي هاي افشانه را بايد به نحو مناسب دفع كرد. (يMا بMالقوه خطرنMاك كMه در ظMروف تحت فشMار قMMرار دارنMدinertگازها خMMواه از نMMوع خنMثي )

همواره بايد با دقت مديريت شوند. ظرف گاز اگر در پسماند سوز انداختMMه شMMود يMMا بMMه طMMوراتفاقي سوراخ شود ممكن است منفجر شود .

گازهايي كه از همه بيشتر در مراقبت از سالمتي به كار مي روند: گازهMMMاي هوشMMMبري :اكسMMMيد ازت، هيMMMدروكربن هMMMاي هالوژنMMMه فMMMرار)ماننMMMد هالوتMMMان،

ايزوفلوران،انفلوران(كه به مقدار زياد به جاي اتر وكلروفرم استفاده مي شود. كاربردها-در اتاق عمل بيمارستان، هنگMMام زايمMMان در زايشMMگاهها ودر آمبMMوالنس هMMا ،در بخش هاي بيمارستان عمومي هنگام انجام اعمال دردناك ، در دندانپزشكي، به عنوان تسكين به كار

مي روند. اتیلن اکساید:کاربردها-برای سMMترون سMMازی تجهMMیزات جMMراحی و اسMMبابهای پزشMMکی،در محMMل

مرکزی توزیع لوازم،و گاهی در اتاق عمل بیمارستان. اكسيژن:در سیلندرها یا انبارهای بزرگ به شکل گازی یا مMMایع نگهMMداری می شMMود و از طریMMق

لوله کشی مرکز توزیع می شود. کاربرد-مصرف استثنایی برای بیماران هMMوای فشMMرده:کاربردهMا-در کارهMMای آزمایشMMگاهی،تجهMیزات درمMMان استنشMاقی،تاسیسMMات و

نگهداری تجهیزات و در دستگاههای کنترل محیط زیست.: از شمول اين ضوابط خارج است.- پسماندهاي پرتوسازي وراديواكتيو9

- پسماندهاي عادي:10 پسماندهاي ناشي از كاركردهاي خانه داري ومديريت اجرايي اين مراكز مي باشند كه شMMامل پسماندهاي آشپزخانه ، آبدارخانه، قسمت اداري مالي، ايستگاههاي پرستاري،باغباني، وازاین قبيل است. اين پسماندها بخش بزرگي از پسماندهاي توليد شده در مراكز بهداشتي درمMMاني را تشكيل مي دهند وبايد نسبت به جدا سMMازي آنهMMا در مبMMدا توليMMد اقMMدام شMMود مMMديريت اين

دسته پسماندها مربوط به شهرداريها، دهياريها وبخشداريها مي باشد.

-طبقه بندي شده به عنوان سرطانزا1-مواد شیمیایی

بنزن:داروهاي سايتوتوكسيك وغيره

93

آزاتيMMMو چMMMرين،كلرامبوسMMMيل، كلرنفMMMازين، سيكلوسMMMپورين، سيكلوفسMMMفاميد، ملفMMMاالنسيموسيتن،تاموكسيفن، تيوتيا، ترسولفان

)مواد پرتوزا)راديو اكتيو- طبقه بندي شده بعنوان سرطانزايي ممكن يا احتمالي2

مواد سايتوتكسيك يا داروهاي ديگر: آزاسMMMMMاپتيدين، بلئومايسMMMMMين،كاروموسMMMMMتاين، كلرامفينكMMMMMل، كلروزتوسMMMMMين،سMMMMMيس پالتين،داكاربازين،دائونوروبيسين، دي هيدروكسي متيل فلMMوراتريزين)ماننMMدپانفوران كMMه ديگMMر مصرف نمي شود( دوكسوروبيسين،لوموستين،متيMMل تيوراسMMيل،مترونيMMدازول، ميتومايسMMين، نامتوپين، نيريدازول، اگزازپام، فناستين، فنوباربيتMMال، فيMMنيتوئين، پروكاربMMازين، هيدروكلرايMMد،

پروژسترون، ساركوليزين، استرپتوزوسين، تري كلرمتين. -اين طبقه بنديها طبق طبقه بندي گروه كاري سKKازمان بين المللي پKKژوهش3

.درباره سرطان است تجهيزات حفاظت فKKردي توصKKيه شKKده بKKراي كKKارگران مرتبKKط بKKا حمKKل ونقKKل

پسماند:-6- شMMلوار 5-پيش بنMMد 4-لبMMاس كMMار مناسMMب 3-ماسMMك 2- دستكش مخصوص 1

B-انجام واکسیناسیون هپاتیت 7چكمه

(1پیوست)

جدول طبقه بندي پسماندهاي پزشكي ويژه:شرح ومثالنام رده پسماند پسماندهاي مظنون به داشتن عوامل زنده بيماريزا مانند محيط هايپسماند عفوني

كشت ميكروبي آزمايشگاه، پسماندهاي ناشي از جداسMازي بيمMاران عفوني، بافتها)سواب آلوده(،مMواد يMا تجهMيزاتي كMه بMMا فMMرد مبتال بMه

بيماري عفوني تماس داشته اند ومواد دفع شده از اين بيماران. مانند بافتها وآبگونMMه هMMاي انسMMان، تكMMه هMMايي از بMMدن انسMMان، خMMونپسماند آسيب شناسي

وساير آبگونه هاي بدن،جنين. (آنفMMورين، تيغMMه چMMاقو، چMMاقو، تيMMغ،setمانند سMMوزن ترزيMMق،دسMMتگاه)پسماندهاي تيز وبرنده

شيشه هاي شكسته. پسMMMMMMMماندهاي دارويي

خطرناك مانند داروهاي تMMاريخ گذشMMته يMMا غMMير الزم)اقالمي كMMه حMMاوي دارو يMMا اقالمي كMMه بMMا دارو آلMMوده شMMده انMMد ماننMMدقوطي هMMا وشيشMMه هMMاي دارويي( كMMه در صMMورت آزاد شMMدن در محيMMط بMMراي محيMMط وانسMMان

مضر باشد. ماننMMد پسMMماندهاي داراي مMMوادي بMMا خصوصMMيات سMMمي بMMراي ژنهMMا،پسماندهاي ژنوتوكسيك

ازجملMMه پسMMماندهاي داراي داروهMMاي سايتوتوكسMMيك)كMMه بيشMMتر دردرمان سرطان به كار مي روند(ومواد شيميايي سمی براي ژن ها.

پسMMMماندهاي شMMيمياييخطرناك

كه محتوي مواد شيميايي مانند معرفهاي آزمايشگاهي داروهاي ثبوت وظهور فيلم مواد، مواد ضدعفوني كننده وگندزداي تاريخ گذشته ويMMا غير الزم وحاللها مي باشند. كMMه بصMورت آزاد شMده در محيMط بMراي

محيط وانسان مضر باشد. پسMMMMMMMMMماندهاي داراي

فلزات سنگين ماننMMد بMMاتري هMMا،ترمومترهMMاي شكسMMته، وسMMايل داراي جيMMوه بMMراي

اندازه گيري فشار خون و....مانند سيلندرهاي گازها، كارتريج گازو قوطي افشانظرفهاي تحت فشار پسماندهاي محتوي مواد راديو اكتيو: شامل مقررات خاص خود ميپسماندهاي پرتو ساز

شود و از شمول اين ضوابط خارج است.

94

فصل هفتم

رخشویخانه95

:بهداشت محیط رختشویخانه رختشMویخانه یکی از بخش هMای مهم بیمارسMتان بMوده و از نظMر بهداشMت و انتشMار عفMونت اهمیت زیادی دارد سیستم رختشویی در داخMل رختشMویخانه بایMMد بتوانMد از نظMMر بهداشMتی و جلوگیری از انتشMMار آلMMودگی و عفMMونت وجلوگMMیری از تMMداخل کMMثیف و غMMیره مناسMMب باشMMد و

احتمال این تداخل به حداقل برسد و از افراد دوره دیده در این قسمت استفاده شود. محیط رخشویخانه باید از نور،تهویه و فضای کافی برخوردار باشد.تفکیک البسه آلMوده شسMته با ماشین لباسشویی مناسب و ضد عفونی و خشک کردن به روش مناسب انجام شود،کMMف و

دیوار ها قابل شستشو و سیستم مناسب جمع آوری فاضالب برخوردار باشد. در محل پذیرش لباس ها و ملحفه های آلوده نسبت به دیگر محMMل هMMای تمMMیز رخشMMویخانه←

فشار منفی وجود داشته باشد. همه پرسMMنل مرتبMMط بMMا مراحMMل جمMMع آوری،حمMMل ونقMMل،طبقMMه بنMMدی،تفکیMMک و جداسMMازی←

شستشوی ملحفه و لباس ها باید دوره آموزشی الزم را طی کرده باشد و از وسایل حفاظتیمناسب برخوردار بوده و به تسهیالتشستشوی دست دسترسی داشته باشد.

لباس ها و ملحفه ها باید قبل از آماده شدن برای اتات عمل ومناطق پر خطر باید اتMMو کالو←شوند.

هیچ رختی نباید از بیمارستان خارج شود مگر اینکه رفع آلودگی شده باشد.← گند زدایی باید با اسMMتفاده از آب داغ و یMMا سMMفید کننMMده هMMا و مMMواد گنMMد زدا بMMا اسMMتفاده از←

رعایت احتیاطهای استاندارد برای جلوگیری و حفاظت از ترشح انجام گیرد. ماشین لباسشویی بیش از حد پر نشود.← دقیقMMه توصMMیه≥25 بMMرای مMMدت≥71c برای شستشو با استفاده از پاک کننده درجه حرارت←

می شود. اسMMتفاده می شMMود از مMMواد شMMیمیایی71cدر صورتیکه از سیکل شستشو با حرارت پایین از←

مناسب با این شیوه با غلظت مناسب استفاده شود.طبقه بندی رخت ها* -در صورتی که آلودگی قابل رویت با خون،مدفوع وسایر مایعات بیولوژیک وجMMود دراد رخت1

آلوده نامیده می شود.-سایر رخت ها کثیف و چرک به حساب می آیند.2 برای اجتناب از پراکندگی میکروآرگانیسم های بیماری زا رخت هMMا بایMMد بMMا حMMداقل تالطم و←

بهم خوردگی جا به جا شوند.

96

رخت های آلوده ممکن است منبع عفونت برای بیمMMاران و کارکنMMان باشMMد و بایMMد در کیسMه←های غیر قابل نفوذ و غیر قابل نشست قرار داده شده و حمل و نقل گردند.

کیسه ها و ظروف محتوی رخت های آلوده با برچسب یا کد های رنگی یا هر روش مناسب←دیگر مشخص می شود.

رخت ها نباید در اتاق بیماران دسته بندی و آماده شستشو شوند.← ملحفه ها بعد از ترخیص بیمار تعویض شود و یا اگMMر آلMMوده،چMMروک،لMMک یMMا بMMا مMMواد عفMMونی←

تماس پیدا کرده است تعویض شود. مMMاه6 پرده ها اگر آلودگی تابMMل رویت پیMMدا کMMرده بایMMد شسMMته شMMوند و یMMا طبت برنامMMه)هر←

یکبار(شسته شوند ولی در شرایط خاص مثل شیوع بیماری باید تعویض صورت گیرد.متررات کاری :

تفکیک لباسهای عفونی وغیرعفونی درابتدای محل تولیدآن می توانMMدحجم میکروبهMMای تابMMل←انتشا ربه طورتوجهی بکاهد.

رعایت احتیاطهای استاندار درحین کارالزامی است .←شمارش لباسها حتما باید دررخشویخانه انجام گیرد.←البسه های کثیف بعدازشمارش حتمادربین قرارگیرند.←ازانداختن دستکش وسایرپسماندهاروی زمین و...خوداری شود.←قبل ازخروج ازرخشویخانهدستهای خودرا بشوئید.← ازفرستادن لباسها وملحفه هاهمراه بااشMMیای نMMوک تMMیز وبرنMMده وسMMایرمواردبه رخشMMویخانه←

خوداری کنید. از فرستادن لباس های شخصی به رخشویخانه اکیدا خودداری کنید)فقط لباس هایی که در←

بیمارستان استفاده می شوند(. از انتقال لباس های کثیف به رخشویخانه و لباس های تمیز به بخش ها بMدون بین خMودداری←

کنید.*مقررات بهداشت فردی:

به هنگام شستشوی لباس ها و ملحفه ها از دستکش الستیکی، ماسک، روپMMوش پالسMMتیکی←و چکمه استفاده نمائید.

موها و ناخن های خود را کوتاه نگه داشته و نظافت شخصی را رعایت نمائید.← روزانه حداقل یکبار سرویس بهداشتی وحمام را شسته وضد عفونی نمائید.← از کشیدن سیگار و خوردن غذا در محیط رخشویخانه خودداری نمائید.←بعد از اتمام کار دوش گرفتن الزامی می باشد.← از تجمع افراد غیر مرتبط در این واحد خودداری شود.←مراحل شستشوی لباسها*-در ابتدا لباسها یا ملحفه ها با آب سرد شسته شده تا خون و آلودگی های دیگر پاک شود.1 گMMرمی )پMMودر300پیمانه 5/1-پس از پاک کردن کامل آلودگی لباسها و ملحفه ها با آب گرم 2

شوینده(مخلوط شده و به مدت نیم ساعت شسته شود سپس آب آن تخلیه گردد. پیمانMMه شMوما+یMMک لیMMتر2کیلMMوگرم لبMMاس5-6-بMMرای لباسMهای آلMوده و عفMMونی بMMه ازای هر3

پیمانMMه شMMوما+نیم5/1 کیلوگرم 5-6وایتکس برای لباس های عادی وآلودگی کمتربه ازای هر دقیقه.15-20لیتر وایتکس به مدت

-در مرحله نهایی شستشوی لباسها به خوبی آبکشی شود.4-بعد از آبکشی لباسها در ماشین فشار ریخته می شود.5-بعد از فشار لباس ها و ملحفه ها در خشک کن ریخته شود.6-لباس ها و ملحفه ها اتو کشی شده و تاشده و آماده برای تحویل به بخش ها شود.7

*تحویل لباس ها و ملحفه ها به بخش ها: لباس ها و ملحفه ها حتما باید اتو کشی شود.←لباس ها و ملحفه ها حتما باید خشک شود تا احتمال مجدد آلودگی وجود نداشته باشد.← لباس ها و ملحفه ها باید تاشده و مرتب به بخش ها تحویل شود.← داده شود.CSRگان ها و وسایل اتاق عمل باید تا شود و مرتب تحویل← تذکر:←

در صورت چروک بودن و خیس بودن از تحویل لباس ها و ملحفه ها خودداری نمائید.

97

واکسMMینه شMMوند. همچMMنینBالزم به ذکر است پرسنل این واحد باید بر علیMMه بیمMMاری هپMMاتیت صدور کارت تندرستی و تمدید آن ساالنه یکبار الزامی می باشMMد. گذرانMMدن دوره اصMMناف نMMیز

الزامی می باشد .

لوکس250-500شدت روشنایی مطلوب توصیه شده در این واحد : درجه سانتیگراد18-22میزان دما :

%30-60میزان رطوبت :

فصل هشتم

بهداشتپرتوها

98

پرتوها

بهداشت پرتوها

پرتو ها شکلی از انرژی هستند که در خالء یا ماده منتشر می شوند .پرتوها به دو دسته کلی تقسیم می شوند :

،X- پرتوهای یونساز : دسته ای از پرتو ها هستند که قابلیت یونسازی ) تبدیل اتم به یون ( دارند . پرتوهای 1 گاما ، آلفا ، بتا و ...... از پر توهای یونساز می باشند . این پر توها در صورت برخورد با بافت زنده می توانند

بدن ایجاد نموده و حتی می توانند منجر بیماریهایی چون سزطان ، آب مروارید وDNAتغییراتی در مولکولهای مرگ گردند .

- پرتوهای غیر یونساز : این پرتوهای دارای انرژی کافی برای یونیزاسیون نمی باشند و شامل پرتوهای ماوراءبنفش ، نور مرئی ، اشعه مادون قرمز ، امواج ماکروویو و امواج رادیویی می گردند .

کاربرد پرتوهای یونساز :

در عصر حاضر پرتوهای یونساز در علوم و فعالیتهای مختلف کاربرد دارند که از آنها می توان به صعنت ، تولید نیرو ، شیمی ، شاخه ها مختلف علوم پزشکی و ...اشاره نمود . می توان گفت که امروزه علم فیزیک خدمات

بسیار بزرگی را به پزشکی تشخیصی و درمانی نموده است بطوریکه پر توهای یونساز در تشخیص انواع بیماریها و همچنین درمان آنها بطور گسترده کاربرد دارد . با توجه به اینکه پر توهای یونساز مانند یک شمشیر دولبه بوده و در صورت عدم استفاده صحیح از آنها می تواند برای سالمتی کارکنان و بیماران خطر ناک باشد

لذا رعایت اصول بهداشتی و حفاظتی در مراکز کار با پرتو های یونساز ضروری و اجتناب ناپذیر است . بر این اساس کنترل حفاظتی و بهداشتی مراکز پرتوپزشکی به عهده واحد بهداشت پرتوهای گروه بهداشت محیط

99

مرکز بهداشت استان می باشد .

بطور کلی اثرات بهداشتی پرتوهای یونساز با میزان پرتو و زمان تماس با اثرات بهداشتی پرتوهای یونساز :پرتو نسبت مستقیم دارد .

این اثرات به دو دسته اثرات احتمالی و اثرات قطعی تقسیم می شوند . اثرات احتمالی به اثراتی گفته می شود که به میزان دز پرتو بستگی ندارد و تنها احتمال وقوع آ“ وجود دارد که این اثرات می توان به سرطانها اشاره نمود . اما اثرات قطعی عوارضی هستند که اگر بدن بیش از یک دز معین از اشعه را دریافت کند حتما

آن عوارض ظاهر خواهند شد . مانند اثرات خونی ، قرمز شدن پوست و ......

اهداف حفاظت در برابر پرتو در پزشکی : واحد بهداشت پرتوها در راستای ماموریت خود دو هدف عمده را دنبال می کند که یکی از آنها کاهش بروز اثرات احتمالی تا جائیکه امکان دارد . و دیگری جلوگیری از بروز

اثرات قطعی پرتوهای یونساز

اصول مهم حفاظت در برابر پرتوهای یونساز :

بر اساس اهداف ذکر شده رعایت سه اصل حیاتی و مهم در کار با پرتوهای یونساز تضمین کننده سالمتیکارکنان ، بیماران و در نهایت جامعه است . این سه اصل عبارتند از :

( ( : بر پایه این اصل هیچ فعالیت یا کاری با اشعه و پرتوهای یونسازJustificationالف - اصل توجیه پذیری نباید انجام شود مگر اینکه توجیه کافی داشته باشد و نفعی که از آن عاید فرد می گردد بیش از احتمال زیان آن

باشد . تشخیص توجیه پذیری معموال بوسیله پزشکان انجام می گیرد و هرگز نباید بدون تجویز پزشک اقدام بهرادیوگرافی و ... نمود . همانطور که نباید در برابر تجویز پزشک احساس ترس و یا مقاومت نمائیم .

( : این اصل به ما می گوید که تا آنجا ممکن است وOptimizationب – اصل بهینه سازی شرایط پرتودهی )اختاللی در کار ما ایجاد نمی کند شرایط پرتودهی را کاهش دهیم .

( : بر اساس این اصل کارکنانی که در مراکز پرتو پزشکی بعنوانDose Limitج – اصل رعایت حدود دز : ) پرتو کار مشغولند تا یک حد معین در طول سال می توانند پرتو دریافت کنند که به این میزان حد دز می گویند و اگر پرتوکاری بیش از حد دز پرتو دریافت کند شامل مقررات و قوانین خاصی از قبیل مرخصی اجباری و ... می

شود . این حد دز برای مردم عادی نیز وجودد ارد اما برای بیماران با تشخیص پزشک و با رعایت اصل توجیهپذیری حدود دز تعریف نشده است .

نحوه نظارت بر مراکز پرتو پزشکی :

کلیه مراکز کار با پرتوهای یونساز در پزشکی اعم از رادیولوژی ، سی تی اسکن ، پزشکی هسته ای ، رادیو تراپی ، آنژیوگرافی و ..... موظفند قبل از شروع به فعالیت نسبت به اخذ مجوز بهداشتی و حفاظتی از واحد

بهداشت پرتو ها مرکز بهداشت استان اقدام نمایند .

برای صدور این مجوزها موارد زیر در این مراکز بررسی می شوند :

وضعیت ساختمانی مرکز -1

نحوه سرب کوبی و حفاظ گذاری مرکز در صورت نیاز -2

انجام دزیمتری و سنجش نشت پرتو به مناطق مجاور اتاق اشعه -3

وضعیت بهداشتی مرکز از نظر تطابق با موازین بهداشت محیطی -4

وجود وسایل حفاظت فردی مورد نیاز -5

100

وجود دزیمتر فیلم بج برای هریک از پرتوکاران -6

بررسی سایر موارد بر اساس چک لیست موجود -7

:تشعشع از دیدگاه بهداشت

پرتو یا تشعشع عبارت است از انرژی که به صورت امواج یا ذرات در خالء یا در محیط مادی منتشر می شود. بطور ساده پرتوها را می توان انرژی عبوری تعریف کرد. برخی از پرتوها دارای جرم و بعضی فاقد آن می

باشند و با توجه به میزان انرژی، دارای قدرت نفوذ در ماده هستند. پرتوها به دو دسته پرتوهای یونیزان )یونساز( و پرتوهای غیر یونیزان )غیر یونساز( طبقه بندی می شوند. معموال وقتی همراه با واژه پرتو کلمه

دیگری بکار نرود پرتوهای یونیزان مورد نظر می باشد

پرتو یونیزان.

ذرات آلفاو دو  4این ذرات به راحتی دیگر پرتوها از ماده عبور نمی کند. ذره آلفا دارای جرم اتمی  

بار الکتریکی مثبت است که در واقع یک اتم هلیوم دو بار یونیزه شده است. ذرات آلفا بوسیله عناصر رادیواکتیو سنگین منتشر می شود. ذرات آلفا قدرت یونسازی زیادی داشته ولی قدرت نفوذ آن در بافت ها بسیار کم است و به آسانی بوسیله ضخامتی از چند صفحه

کاغذ، یک الیه رطوبت و یا الیه شاخی پوست متوقف می شوند. این ذرات تنها وقتی خطرناک هستند که درون بدن قرار گیرند. بطور معمول دستگاههای پایش فردی نسبت به پرتوهای

آلفا حساس نیستند

 نوترون است و فاقد بار12نوترون ذره ای باجرم اتمی متحد که برابر یک دوازدهم جرم اتم کربن

الکتریکی است. یکی از منابع این ذرات، راکتورهای هسته ای هستند که در آنها اورانیم شکافته شده و نوترون و انرژی حرارتی آزاد می کند. از این رو نوترونها را تنها می توان در

.مجاورت منابع تولید این ذرات در زمانی کمتر از یک ثانیه آشکار ساخت

 پرتوهای ایکس با شتاب الکترونها در ولتاژ باال و برخورد به یک هدف فلزی، ترجیحا با عدد اتمی باال تولید ،

از فعل و ایکس  پرتوهای می شوند. پرتوهای گاما از فعل و انفعاالت درون هسته اتم و انفعاالت خارج هسته اتم منشا می گیرند

اثرات جسمی پرتوهای یونیزان از اختالالت جزئی و موقتی در بعضی از اعمال فیزیولوژیک. گرفته تا خطرات جدی مانند کاهش عمر، کاهش مقاومت در مقابل بیماریها، کاهش قدرت تولید مثل، ایجاد کاتاراکت )آب مروارید(، سرطان خون و یا انواع دیگر سرطان، آسیب به

.جنین در حال رشد، متفاوت می باشد

اثر غیر مستقیم زمانی اتفاق می افتد که مولکولی مانند مولکول آب که اهمیت کمتری دارد،اجزای تجزیه شده وآسیبهائی ایجاد می شود به یونها یا رادیکالهای فعال تجزیه شود.  DNA 

101

باعث اختالل در عمل اصلی

آسیب های زیست شناختی پرتوها، به اثرات زورس و دیررس تقسیم بندی شده اند. از جمله اثرات زودرس، که پس از تابش مقدار حاد پرتو بروز می کند، می توان اثر روی سلول و دستگاههای گوناگون مانند دستگاه خونساز، دستگاه گوارش و ... نام برد. اثرات دیررس، ماهها و یا سالها پس از تابش مقدار زیاد و یا کم به وجود می آیند. از جمله این اثرات می

.توان از سرطانزایی، ایجاد آب مروارید، اختالالت جنینی و کوتاه شدن عمر را نام برد

حفاظت در برابر پرتوهای یونساز منظور از حفاظت در برابر پرتوهای یونساز این است که اطمینان حاصل شده که مقدار

جذب شده بوسیله هر فرد )غیر از بیماران( بیش از حداکثر مقدار مجاز نبوده و یا حداقل:پرتوگیری ممکن و موجه باشد. در مسئله حفاظت سه عامل زیر بسیار مهم می باشد

زمان.می توان با اجرای روشهای مناسب مدت زمان پرتوگیری فرد را کاهش داد

 حفاظ

در بسیاری از موارد که استفاده از دو روش پیشین میسر نباشد بایستی از صفحات جاذب رم در5 رم در هفته یا 0.1پرتو استفاده کرد و میزان تابش پرتو را به مقدار مجاز یعنی

.سال رسانید. معموال ما از جنس موادی مانند سرب، بتون و ... می باشند

پرتوهای غیر یونیزان )غیر یونساز بخشی از پرتوهای الکترومغناطیس هستند که انرژی آنها برای یونیزاسیون ماده کافی نمی

نانومتر می باشد. انواع پرتوهای غیریونساز100باشد. طول موج این پرتوها بلندتر از    برحسب طول موج عبارتند از

   - نانومتر750 تا 400پرتو مرئی )نور مرئی( میلی متر تایک متر  3پرتو میکرو ویو   -  

کیلومتر1000 کیلومتر تا بیش از 1امواج با فرکانس کم، بسیار کم و بی نهایت کم از   اشعه  اشعه فرابنفش بخشی از طیف الکترومغناطیس است که در طیف بین نور مرئی

نانومتر می باشد400 تا 100 و گاماقرار می گیرد و طول موج آن بین  یونیزان )اشعه

 UV منابع اشعه  مهمترین آن خورشید است ولی بخش مهمی از این اشعه توسط الیه ازن استراتوسفر    

جذب می گردد و تخریب الیه ازن می تواند این اشعه خطرناک را که ازدیاد آن منجر بهعبارت است سرطان پوست می شود، به زمین بفرستد. منابع عمده دیگر تولید کننده اشعه

از المپهای پرفشار یا کم فشار بخار جیوه، فلورسنت، دستگاههای جوشکاری، لوله های .پالسما، لیزر و ... می باشند

به مراتب بیشترین میزان آسیب ها از مشاغلی ناشی می شود که کارگران در تماس با نور . بعدازظهر می باشد3 صبح تا 10خورشید هستند و بیشترین زمان انتشار انرژی از ساعت

عواملی که بر شدت آسیب اثر می گذارند شامل مدت مواجهه، شدت تابش، فاصله از منبع .. آب و برف یا اشعه تشعشع و جهت فرد در معرض نسبت به منبع مولد می باشد. بازتاب

سطوح محیطی دیگر می تواند بر شدت تماس بیفزاید نفوذ نسبتا ضعیفی دارد تنها اعضایی که بر آنها اثر می گذارد چشم و به علت آنکه اشعه

پوست است. آسیب چشمی به علت فعالیت حرارتی تماس پر قدرت کوتاه مدت یا ضربانی است و آسیب پوستی بطور شایع از طریق واکنش های فتوشیمیایی از قبیل واکنش های

یا پر قدرت کوتاه مدت سمی و افزایش حساسیتی حاصل از تماسهای کم قدرت ممتد.است

.اثرات حرارتی انعقاد پروتئینی و نکروز بافتی شروع سریعی دارند  اثرات تماسی مزمن شامل تسریع پیری پوست است که با از بین رفتن االستیستی، افزایش

102

 .پیگمانتاسیون، چین و چروک پوست و تالنژکتازی مشخص می شود 

تیرگی پوست معموال پس از قرمزی، تیرگی پوست ایجاد می شود. اما تیرگی بیشتر بوسیله

. نانومتر ایجاد می شود360 تا 300پرتویی با طول موج  

التهاب ملتحمه و قرنیه تابش پرتو فرابنفش به چشم به میزان زیاد باعث التهاب قرنیه و ملتحمه آن می گردد. بیناب طول موجهایی که ایجاد التهاب ملتحمه می کنند احتماال همان بیناب ایجاد کننده قرمزی می باشد. در حالی که بیناب مولد التهاب قرنیه به طور خفیف به طرف طول موج های کوتاه تر

نانومتر می288متمایل است. فعالیت حداکثر در ایجاد این عوارض در محدوده طول موج باشد. عالئم حاصل از اثر پرتو پس از چند ساعت تابش ظاهر می گردد که عبارتند از: التهاب

.ملتحمه، نورترسی، درد چشم، التهاب پلک، اشک ریزش و احساس سوزش در چشم

آموزش .افراد در تماس با این پرتو باید آموزش الزم را در زمینه اثرات و خطرات آن فرا گیرند 

وسایل حفاظت فردی ،باید از وسایل حفاظت فردی، به ویژه در هنگام جوشکاری، مانند نقاب صورت

عینک مخصوص، دستکش و پیش بند چرمی استفاده گردد و معموال استفاده از لباس فالنل  بر هر نوع چرم آن برتری دارد. برای مشاغلی مانند کشاورزی و ... استفاده از لباس پنبه ای

.پیشنهاد می شود

) IR  )Infra Redپرتو مادون قرمز

اثرات زیست شناختی پرتو مادون قرمز مهمترین اثر زیست شناختی پرتو مادون قرمز به علت افزایش دمای بافت، پس از جذب

پرتو، می باشد. پرتو مادون قرمز به طور عمده به وسیله پوست وچشم جذب می گردد و نفوذ آنها در الیه های داخلی پوست بسیار کم است. حداکثر عمق نفوذ پرتو مادون قرمز در پوست سه میلیمتر است. از عوارض مهم پرتو مادون قرمز روی پوست، ایجاد سوختگی و

تیرگی رنگ پوست می باشد. اثر این پرتو روی عدسی چشم باعث ایجاد آب مروارید شده که این عارضه در به اصطالح آب مروارید شیشه سازان نامیده می شود. ولی در حال حاضر

کارگران ذوب فلز و کارگران کوره نیز مشاهده می گردد.علت ایجاد آب مروارید گرمای حاصل از این پرتو می باشد و چون عدسی چشم فاقد عروق خونی است به همین دلیل نمی

تواند گرمای جذبی را دفع نموده و در نتیجه بتدریج آسیب می بیند. دورة کمون این عارضه سال ذکر نموده اند. تابش پرتو به میزان زیاد روی چشم سبب سوختگی 20 تا  15  را

.شبکیه می شود

استانداردمربوط به پرتوها. و ارزیابی پرتوها، شناخت کامل نسبت به روش اندازه گیری و خصوصیات برای اندازه گیری

محیط کار و چگونگی مواجهه کارگر اهمیت دارد. مهمترین نکاتی که باید قبل از اقدام به:اندازه گیری و ارزیابی در نظر گرفته شود شامل موارد زیر است

 الف( هدف اندازه گیری ب( کالیبراسیون

 ج(گردآوری اطالعات دقیق از کارگاه و نحوه مواجهه کارگر د( ارزیابی توسط مقایسه با استانداردهای موجود   

هدف اندازه گیری قبل از اندازه گیری باید هدف کار مشخص گردد، زیرا برای دستیابی به هر هدف، روش 

103

دستگاه و نحوة ارزیابی متفاوت می باشد.

کالیبراسیوناین دستگاه به کالیبراسیون خارجی احتیاجی ندارد و کالیبراسیون اولیه آن

توسط شرکت سازنده صورت گرفته و در صورت خارج شدن دستگاه از کالیبراسیون، .دستگاه باید جهت کالیبراسیون مجدد به شرکت سازنده فرستاده شود

:قوانین ودستورالعمل ها در بخش رادیولوژی

ضوابط ساختمانی–فصل سوم از آئین نامه تاسیس رادیولوژی وسونوگرافی و تجهیزاتی

- ضوابط ساختمانی و تجهیزاتی مرکز / موسسه به شرح ذیل می باشد:18ماده الف- ضوابط ساختمانی

متر مربع می باشد.90حداقل مساحت موسسه    -1 + قرار داشته و در صMMورت ارتفMMاع1- و یا 1موسسه حتی المقدور در طبقه همکف،    -2

- متر از ورودی طبقه همکف تا موسسه ساختمان باید دارای آسانسور3+ و 3بیش از باشد.

متر می باشد.70/2ارتفاع کف تا سقف    -3 متر مربع می باشد.200مساحت مرکز حداقل    -4 مرکز باید در ساختمان غیر مسکونی تاسیس گردد و در صورتیکه کMMاربری سMMاختمان    -5

مسکونی است باید کال" خالی از سکنه باشد . - مرکز باید در طبقه همکف قرار داشMMته و در غMMیر این صMMورت سMMاختمان مجهMMز بMMه1تبصره

آسانسور باشد.درب ورودی مرکز می بایست مجزا باشد.    -6رعایت ضوابط فنی ابالغی وزارت ضروری است .    -7

- کلیه درمانگاهها و بیمارستانهای متقاضی افMMزایش بخش رادیولMMوژی بایMMد شMMرایط و2تبصره ضوابط بهره بMMرداری )تاسMMیس( موسسMMه / مرکMMز را در این آئین نامMMه رعMMایت و پس از اخMMذ

مجوزهای قانونی نسبت به تاسیس اقدام نمایند .ب- ضوابط تجهیزاتی :

در صورت ارایه خدمات سونوگرافی حداقل وجودیک دستگاه سونوگرافی استاندارد        -با دو پروپ سطحی و عمقی الزامی است .

نصب و جایگزینی کلیMMه دسMMتگاههای رادیولMMوژی بایMMد طبMMق اسMMتانداردهای ابالغی و        -کسب تائیدیه های الزم نصب انجام پذیرد .

و مورد استفاده در مرکMMز بایMMدCT-Scan و MRIکلیه دستگاههای رادیولوژی عمومی        - باشند .film lessدیجیتال و

104

نظMMارت مسMMتمر و دائمی بMMر کیفیت عملکMMرد تجهMMیزات مMMواد و همچMMنین ایمMMنی و–تبصMMره حفاظت در قالب برنامه های کنترل کیفیت وزارت خواهد بود .

ضوابط بهداشتی–فصل چهارم   - رعایت ضوابط بهداشتی مطابق دستورالعمل مرکز سالمت محیط و کMMار بMMه شMMرح19ماده

ذیل ضروری است : سرب حفاظ فMMیزیکی و بMMرای اتMMاق2mmبه منظور محافظت در برابر اشعه معادل    -1

سرب.1mmاپراتور استفاده از شیشه سربی با ضخامت معادل تامین تهویه مناسب در محیط.    -2کیلوگرم(4 متر مربع یک کپسول 50تامین وسایل / سیستم اطفاء حریق )حداقل هر    -3 کف ساختمان، دیوارها و سقف باید از جنس مقاوم سالم بدون درز و شکاف و قابل    -4

شستشو باشد.درب و پنجره باید سالم و پنجره های باز شو مجهز به تورسیمی ضد زنگ باشدو.    -5 سیستم سرمایش و گرمایش مناسب بگونه ای کMMه ضMMمن فMMراهم نمMMودن بMMرودت و    -6

حرارت قادر به تهویه نیز بوده تا از آلودگی های هوای داخل ساختمان جلوگیری شود . آب مصرفی موسسه / مرکز باید از شبکه های عمومی آب آشMMامیدنی شMMهر تMMامین    -7

شود یا اینکه موسسه / مرکز دارای شبکه خصوصی آب با رعایت استانداردهای کشور و مخزن ذخیره آب به میزان کMMافی باشMMد و در چMMنین وضMMعی مخMMازن ذخMMیره آب بایMMد

تحت کنترل های بهداشتی قرار گیرند .زباله دان باید به تعداد کافی از جنس مقاوم با در پوش و پدال باشد .    -8 دستشویی و توالت نزدیک به ورودی اتاق پرتو تابی همMMراه بMMا صMMابون مMMایع و حولMMه    -9

کاغذی.تبصره : در صورت وجود رادیواسکوپی دستشویی داخل اتاق اسکوپی الزامی است.

نصب عالئم حفاظتی و تابلوهای راهنما بر روی درب اتاق پرتو تابی محل نگهداری     -10مواد و ...

تامین و بکارگیری وسائل حفاظت فردی و شیلدهای حفاظتی به تفکیک اعضا بدن.    -11 متر مربع با کMMف مقMMاوم قابMMل شستشMMو5/1وجود اتاق تی شویی با حداقل متراژ    -12

کاشیکاری یا سرامیک تا زیر سقف مجهز به شیر مخلوط آب گرم و سرد و تی آویMMز و تهویه مجزا و قفسه مMMواد گنMMدزدا و60cmحوضچه دارای کفشوی فاضالب رو با عمق

پاک کننده و در صورت استفاده از تی شMMوی پرتابMMل محMMل مناسMMبی بMMرای نگهMMداری وتخلیه آن .

تشکیل پرونده های پزشکی )معاینات دوره ای( برای شاغلین .     -13وجود دستورالعمل اورژانس به منظور مقابله با سوانح در شرایط اضطراری.     -14

 

105

ضوابط پرسنلی–فصل پنجم - مسئول پذیرش و بایگانی بخش رادیولMوژی بیمارسMتان و مرکMز بایMMد دارای مMدرک20ماده

کارشناسی یا کاردانی مMMدارک پزشMMکی باشMMد. ) در صMMورت نبMMودن داوطلب بکMMارگیری دانشآموختگان سایر رشته های پزشکی و پیراپزشکی بالمانع است (

حفاظت در برابر اشعه : وپرتوهایی که ازموادرادیواکتیوساطع می شوند ،نقشXتششعات یونساز به خصوص پرتوهای

بسیار حیاتی ودرحال توسعه ای درپزشکی ،چه درتشخیص امMMراض وضMMایعات وچMMه دردرمMMان تانصMMف تصMMمیمات جMMدی بMMر3/1بیماریها ایفامی کنند.درحال حاصر تخمین زده می شود که از

استوار است ،عالوه برآنکه تشخیص اولیه بیماریها ،بسMMتگیXپایه معاینات وتشخیصهای اشعه دارد.رادیMMوتراپی نیزدرحMMال حاضMMر،یکی از مهم تMMرین ومMMوثرترینXکامل به آزمایشهای اشعه

روشهای درمانی درخصوص بسیاری از بیماریهاست . از طرف دیگر با توسعه فوق العاده سریع بشر درمورد اثرات بیولوژیکی وبMMه دنبMMال آن بMMروز ضMMایعات وبیماریهMMای حاصMMل از پرتوگMMیری تششMMعات یونسMMاز درانسMMان ،دانش نوپMMایی بMMه نام)) حفاظت در برابر تششعات یونسMMاز ((بMMه وجMMود آمMMده کMMه اوال،اسMMتفاده بی رویMMه این پرتوهMا را ممنMوع می کنMد وثانیMMا،بMرای اسMتفاده هMای ضMروری پرتوهMای یونسMاز نMMیز قMMوانین ودستورالعمل هMMایی می باشMد ،زیMMرا درجمMMع بنMMدی کلی ،اسMتفاده از پرتوهMMای یونسMاز بMMدون رعایت اصول وقوانین حفاظتی مخاطرات وضایعات بیشتری از عدم استفاده از پرتوهMMا دربMMر

خواهد داشت . (مقدار اشMMعه ای اسMMت کMMهMPD ارائه می دهد ،حداکثردوز مجاز )ICRPبراساس تعریفی که

اگر فردی آنرا دریافت کند ،بااطالعات ودانش امروزی ،انتظار می رود که درتمام طMول عمMرخود ،دچارهیچ گونه ضایع جسمانی قابل آشکار نشود .

حاکثر دوز مجاز برای کارکنان با اشعه وافراد عادی جامعه :افراد عادی جامعهکارکنان با اشعهمنطقه مورد تابش

تمMMMMMام بMMMMMدن ،انMMMMMدامهایخونساز ،غددتناسلی

rem5درسال یاrem3عMMدرهر رب سال

rem0.5درسال

استخوان ،تیروئید ،پو.ستrem30 اMMدرسال یrem15رMMدره

ربع سالrem3درسال

دستها ،ساعد،پاهاRem75اMMMMMMMMMMال یMMMMMMMMMMدرس rem40درهرربع سال

Rem7.5درسال

درسMMMMMMMMMMMMMMMMMMMال یاRem15سایر اندامهاrem8درهرربع سال

Rem1.5درسال

:دستورالعمل ایمنی ومحافظت بیماران مراجعه کننده به مرکز -انجام هرگونه پرتونگاری از بیمار باید فقط براساس درخواست پزشک معالج صورت گیرد .1 -قبل از انجام عکسبرداری تکنسین پرتوکار باید از آماده بودن شرایط الزم منجملMMه انتخMMاب2

وآمMMاده بMMودن دسMMتگاه پروسسوروسMMالم بMMودن فیلمM.A.SوK.V.PشMMرایط مناسMMب از نظMMر وکاست مورد استفاده اطمینان حاصل نمائیدتاحتی االمکان از تکرارآزمایش جلوگیری شود.

-درهنگام پرتودهی میدان تابش اشعه فقط محدود بMMه ناحیMMه مMMورد مطالعMMه شMMده وهیچگMMاه3میدان تابش بیشتر از سطح کاست مورد استفاده نباشد.

106

-درهنگام عکسبرداری ازنواحی مجاور ارگانهMای حسMاس مثMMل تیروئیMدیا ارگانهMای ژنیتMMال از4محافظ مخصوص جهت حفاظت این ارگانها استفاده شود .

-در مورد بیماران کودک بایMMد از وسMMایل نگهدارنMMده اسMMتفاده شMMود وچنانچMMه بMMرای نگهMMداری5 کودک ضمن رادیوگرافی نیاز به اسMتفاده از افرادشMMودباید این افرادحتمMMا از وسMایل حفMاظت

فردی مثل روپوش ودستکش سربی استفاده نمائید. دستورالعمل حفاظت اشعه درمورد خانمهای حامله وخانمهای در سنین باروری

: -درمورد تمام خانمهای درسMنین بMارداری قبMل از انجMMام هرگونMMه رادیMوگرافی بایدازوضMعیت1

بارداری سوال شود واین موضوع به طور واضح روشن گردد: الف (درصورت امکان باید چنانچه خانمی تاریخ دقیMMق عMMادت ماهیانMMه خMMود رافرامMMوش کMMرده باشMMMدیامدتی اززمMMMان مقررعMMMادت ماهیانMMMه دیرکMMMرد داشMMMته باشMMMد حاملMMMه محسMMMوب می شود .درصورت مثبت بودن حاملگی باید موضوع به اطالع پزشک متخصMMص رسMMانده شMMود تMMا ایشان در خصوص ضرورت انجام رادیوگرافی یMMا انتخMMاب روش تشخیصMMی دیگMMر یMMا بMMه تMMاخیر

انداختن رادیوگرافی تصمیم گیری نماید . ب(درصورت مشکوک بودن وضعیت حMMاملگی بایMMد قبMMل از انجMMام رادیMMوگرافی معاینMMا ت الزم

انجام شده ووضعیت حاملگی به طMور دقیMق مشMخصB.HCGمثل سونوگرافی یاکنترل تست شود.

-به منظورکاهش پرتو گیری ناخواسته جنین باید تابلوهای هشدار دهنده بMMا مضMMمون جمالت2زیر در محدوده بخش رادیولوژی )مثل رختکن (نصب شود :

خانم محترم :اگر احتمال می دهید که حامله هستید کارشناس را قبMMل از عکسMMبرداری مطلMMعنمایید

دستوالعمل حفاظت وایمنی جهت کار با دستگاه رادیوگرافی موجود درمرکز : -رئیس مرکMMMز بایدازسMMMالمت کیفی دسMMMتگاه رادیولMMMوژی ولMMMوازم جMMMانبی آن منجملMMMه1

پروسسMMورازطریق سMMرویس هMMای منظم دوره ای توسMMط شMMرکت طMMرف قMMرارداد اطمینMMانحاصل کند .

-مقادیر فاکتورهای تکنیک پرتودهی که می تواننMMد در دوز بیمMMار مMMوثر باشMMند بایMMد بMMه نحMMوی2 انتخاب شوند که کیفیت مورد نیاز تصاویرتشخیصی رابا کمترین دوز تابش بیمار ایجMMاد نماینMMد

بویژه: الف (میدان اشعه به ناحیه کلینیکی مورد مطالعه محدود شود ودر هیچ حالتی از سطح مقطع

موثر کاست ویا دریافت کننده تصویر تجاوز نکند.ب(برای کاهش دوز بیمار می توان از فیلتر اضافی درجا که عملی باشد استفاده شود .

ج(باالترین کیلو ولتاژ متناسب با کیفیت تصویر مورد نیاز انتخاب شود .د(سریعترین ترکیب فیلم اسکرین متناسب با کیفیت تصویر مورد نیاز انتخاب شود .

ه(ماکزیمم فاصله عملی کانون تا فیلم باتوجهبMMه محMMدودیت دسMMتگاه واتMMاق پرتMMودهی انتخMMابشود .

و(گرید صرفا باید در مواقعی انتخاب شود که احتمال وجMMود پرتوهMMای پراکنMMده در سMMطح غMMیرقابل است .

ز(به منظور اطمینان از عملکرد بهینه پروسسور فیلم بایMMد این سیسMMتم بMMه عنMMوان بخشMMی ازبرنامه تضمین کیفیت مورد پایش وبازرسی قرار گیرد .

ح(هرجا که گناد در میدان دید اولیه یا خیلی نزدیک به دسMMته پرتMMو اولیMMه قMMرار گMMیرد ونMMیز هMMر جایی که محدود سازی دسته پرتو اولیMMه امکMMان پMMذیر اولیMMه یMMا خیلی نزدیMMک بMMه دسMMته حفMMاظ پوشانده شود مگر آنکه این حفMاظ سMبب تMار شMدن تصMMویروازبین رفتن اطالعMات تشخیصMی شود .حفMMاظ سMMربی در شMMکل هMMای مناسMMب بریMMده ودر محMMل بMMافت یMMا نزدیMMک بMMه آن بMMروی

میلیمMMتر معMMادل5/0دیافراگم میدان نوری قرار گیرد )حفاظ چتری (.این حفMMاظ نبایMMد کمMMتر از سرب باشد .همچنین حفاظ گذاری نباید به نحوی انجMMام شMMود کMMه در وضMMعیت محMMدود سMازی

تغییری ایجا د کند. ط(زمان پرتودهی ومیدان کولیماتور وتعداد تصاویر در آزمایشهای روتین باید در حداقل مقدار

ممکن نگهداشته شود به طوری که اطالعات تشخیصی مورد نیاز بدست آید.

107

ی(اپراتور باید بیمار را در خالل عملیات پرتودهی تحت نظارت خود داشته واز خاتمه پرتودهیبه نحو صحیح اطمینان حاصل کند .

در هنگام انجام گرافی به نکات ذیل توجه نمائید :بدون درخواست پزشک ازانجام گرافی خودداری نمائید.-1 -در هنگام گرافی از خانم هMMایی کMMه در سMMنین بMMاروری می باشMMند ،از عMMدم بMMارداربودن آنهMMا2

مطمئن شوید ودر صورت باردار بودن ویMMا شMMک بMMه بMMارداری بیمMMار ،حتمMMا رادیولوژیسMMت ویMMا پزشک معالج رادر جریان قرار دهید ودر صورت اجبMMا ر در انجMMام گMMرافی از خانمهMMا ی بMMاردار

-تعداداکسMMپوز ونMMوعKV-MA-S-FFDحتمMMا شMMرایط اکسMMپوز را در دفMMتر یادداشMMت نمائیMMد .)گرافی (

-در هنگام گرافی پرتودهی از بسته بودن درب اتاق رادیوگرافی مطمئن شوید .هیچ شخصی3 نباید در اتاق رادیوگرافی باشد ،مگMMردر مMMوارد خMMاص بMMرای نگهداشMMتن کاسMMت ویMMا بیمMMار وبMMا

حفاظت کامل . دقت نمائید هیچ قسمتی ازبدن این افراد در مقابل پرتوهای اولیه قرار نگیرد حتی اگرلباسهای

سMال18حفاظتی پوشیده باشند وضمنا نباید بMMرای این کMMار از خMMانم هMMای بMMاردار وافMMراد زیMMر استفاده کرد .

-قبل از اکسپوز از پوزیشن بیمار ،مارکر ،کاست ،شرایط اکسپوز و...مطمئن شده تا نیاز به4تکرار کلیشه به حداقل ممکن تقلیل یابد.

پائین (Sباال استفاده نمائید )خصوصا درکودکان ونوزادان با kv-تاحد امکان از تکنیک 5 -میدان اشعه ایکس باید به ناحیه مورد ظر محدود شود )دیMMافراگم را بMMه انMMدازه ناحیMMه بMMاز6

کنید ( -استفاده از گرید وبوکی باید فقط در مواردی که احتمال وجMMود پرتوهMMای پراکنMMده در سMطح7

غیر قابل قبول است ،محدود شود )در اطفال ونوزادن از گرید استفاده نکنید .( -هر جا که گنادها در میدان اشعه اولیه ویا خیلی نزدیک به دسته پرتو اولیه باشد ،باید توسط8

حفاظ سربی پوشانده شود مگر آنکه باعث از بین رفتن اطالعات تشخیصی شود . -بیمMMار رادر حین پرتMMودهی ،تحت نظMMارت داشMMته باشMMید )از شیشMMه سMMربی (وار اتمMMام9

اکسپوزمطمئن شوید.سانتی متر (باشد .40میلی متر)400( نباید کمتر از FSD-فاطله کانون تا پوست )10 -در هنگام رادیوگرافی از کودکان تالش نمائید تا ارتباط خوبی با کودک برقرار کنیMMد گرچMMه11

وقت گیر است ولی با توجه بMMه کMMاهش مMMیزان پرتMMودهی ومMMوفقیت حاصMل در گMرافی ،قابMMلتوجیه می باشد .

108

اطالعاتاختصاصی بیمارستان

کوثر

با عنوا بیمارستان جنرال کورش کبیر شروع1347بیمارستان آموزشی درمانی کوثر در سال پیروزی شکوهمند انقالب به بیمارستا امام جعفر صادق )ع(تغییر نام یMMافت به فعالیت وپس از

به عنوان مرکز تک تخصصی زنان بMMه ام مبMMارک کMMوثر تغیMMیر یMMافت .سMMاختمان1371در سال متر احداث شMMده اسMMت کMMه شMMامل بخشMMهای4120به مساحت Lاصلی بیمارستان به صورت

واداری می باشد بستری

بیمارسMMتان کMMوثر دارای بخشMMهای درمانگMMاه ،پMMذیرش ، زایمMMان ،پMMره ناتMMال ،جMMراحی ،بعMMداز ،اتMMMاق عمMMMل ،شMMMیمی درمMMMانی ،رادیولMMMوژی وسMMMونوNICU ،ICUزایمMMMان ،نMMMوزادان ،

گرافی ،آزمایشگاه می باشد .که همه پرسMنل در راسMتای اهMداف بیمارسMتان ورضMایت مMMددجویان مشغول به کار هستند .

109

همچنین پرسنل در واحدهای ادار ی، امور مالی ،بایگانی ،تغذیMMه ،بهداشMت محیMMط در راسMتایرسیده به اهداف استراتژیک بیمارستان فعالیت می نمایند .

نفر 200تعداد پرسنل کادر درمان در بخشها ی بیمارستان

نفر 55تعداد پرسنل خدمات در کل بیمارستان

نفر 86تعداد پرسنل کادر اداری در بیمارستان

در همه بخش ها وقسمتها بسته به نوع فعالیت دستگاهها و تجهیزات خاص موجود می باشد . )ماشینهای بیهوشی ،الپاراسکوپ،آمبوبگ ،انواع تختها ،گوشی پزشکی ،کپسولها ،دسMMتگاههای

،و.......( NSTهشدار دهنده عالئم حیاتی ،

از جمله

: دارای دو دستگاه اتوکالو می باشد که پرسنل واحد در شیفتهای مختلف نسMMبتCSR-واحد 1 به استریل وسایل ولوازم انواع جراحی اقدام می نمایند .این دستگاهها ساالنه کMMالیبره شMMده

)بMMرای هMMر پMMگ جMMراحی (وتسMMت6واز تسMMت هMMای بMMووی دیMMک )در هMMر روز ( ،تسMMت کالس بیولوژیک در هر ماه جهت تایید صحت کار دستگاه ها استفاده می شود .وتمام جMMواب انهMMا در

دفاتر مخصوص بایگانی می شود .

-واحد آشپز خانه : در این واحد غذای مورد نیاز بیماران وپرسنل تهیه وتوزیMMع می گMMردد .در2 این واحدنیز تجهیزاتی مانند اجاق گاز ،کباب پز ،سبزی خرد کن ،چرخ گوشت وسایر تجهMMیزات

مورد نیاز کار موجود می باشد .

پسماند این واحد عادی بوده ،قوانین مربوط به کار و ا یمMMنی دسMMتگاهها در واحMMد موجMMود می سی سی وایتکس در یک لیتر آب5/2%)0.25باشد .برای گندزدایی ظروف از فمول وایتکس

(استفاده می شود .

عMدد ماشMین شستشMو ،دو عMدد ماشMین آبگMیر ،سMه عMدد5-واحد رخشویخانه :در این واحد 3 ماشن خشک کن ویک عدد اتو پرس موجود می باشد .که در شیفتهای مختلف مشغول به کMMار

می باشند .

لباسها به تفکیک آلوده وکثیف در ماشینها ریخته شده وبه تناسب ماشین ونوع لباسMها از پMMودرشونده وماده گندزا استفاه می شود .

دقیقه 20تا 15مرحله اول :شستشو با آب سرد به مدت

دقیقه 45تا 30مرحله دوم :شستشو با تاید به مدت

دقیقه 20تا 15مرحله سوم : آبگیری و شستشوبا ماده گندزدا به مدت

مرحله چهارم :آبگیری در دو مرحله وآبکشی نهایی

دقیقه 10تا5مرحله پنجم :ماشین فشار یا آبگیر به مدت

110

دقیقه 20تا 10مرحله :ششم ماشین خشک کن

مرحله هفتم:اتو کردن وتفکیک لباسها ومالفه ها وچیMMدن در قفسMMه هMMای مخصMMوص هMMر بخشوتحویل به بخش ها بارسید

)تفاوت در مقدار مواد ومدت زمان به عت متفMاوت بMMودن نMMوع لباسMها ومMMوارد شستشMMو میباشد که در قسمت اطاعات عمومی واحد گفته شده است (

-واحد پسماند :در این واحد از دستگاه اتوکالو پسماند از نوع سازگر اسMMتفاده می شMMود .بMMه4طور میانگین تولید پسماند در بیمارستان به شرح زیر می باشد :

میMMانگین ویژگی ظروف وکیسه هMMای تفکیMMک پسMMمانهای پزشMMکی تولیدی در ماه

میMMMMMMMMانگینبرچسبرنگ ظرفنوع ظرفنوع پسماند تولیMMMMMدی در

ماه کیسMMMMMMMMMMMMMهعفونی

پالسMMMMMMMMتیکیمقاوم

-95عفونیزردکیلوگرم85

SAFETYتیزوبرندهBOX

زرد بMMMMMMادربقرمز

دارای تیزوبرنده خطMMMر زیسMMMت

محیطی

30-کیلوگرم26

شMMMMMMMMMیمیاییودارویی

کیسMMMMMMMMMMMMMه پالسMMMMMMMMتیکی

مقاوم

سMMMMMفید یMMMMMاقهوای

شMMMMMMMMMMMMیمیایودارویی

کیسMMMMMMMMMMMMMهپسماند عادی پالسMMMMMMMMتیکی

مقاوم

-220عادیسیاهکیلوگرم180

تمام پسماندها بعد از مرحله جمع آوری از بخش ها به جایگاه موقت پسماند هدایت شده وبMMه تفکیک بخش ها تناژ می شود ،سپس پسماند عادی به جایگاه حمل پسماند توسMMط شMMهرداری منتقل شده وپسماندهای عفونی ونوک تMMیز وبرنMده وارد کیسMه هMای مخصMوص اتMMوکالو شMده وجهت بی خطر سازی داخل ترالی مخصوص گذاشته ووارد دستگاه می شMMود .بMMرای صMMحت کار دستگاه تست بووی دیک در هر روز قبل از شMMروع کMMار دسMMتگاه بMMا سMMیکل خMMالی ،تسMMت

در هر سیکل همراه پسماند وتست بیولوژیک ماهانه انجMMام می شMMود در همMMه تسMMتها6کالس تغیر رنگ ها نشانگر کارکر د درست یا نادرست بودن دستگاه می باشد .

پسماندهای عفونی وتیز وبرنده بعد گذرانMدن مرحلMه بی خطMر سMازی بMا تاییMد تسMت هMMا بMMههمراه پسماند عادی تحویل شهرداری می شود .

111

پسماندهای شیمیایی ودارویی با رعایت مقررات تحویل شرکت های خاص داده شده تMMا بMMرایانهدام به شرکت مورد تایید وزارت خانه منتقل شود .

:دستورالعمل استفاده ونگهداری دستگاه اتوکالو پسماند در بیمارستان

پسماندها ی عفونی وتیز وبرنده در بیمارستان جزءپسماندهای ویMMژه محسMMوب می شMMوند کMMه برای بی خطر سازی آنها باید از روش مطمئن واسMMتاندارد اسMMتفاده کMMرد .یکی از این روشMMها

استفاده ا ز دستگاه اتوکالو می باشد .دستگاه موجود دربیمارستان از نوع اتوکالو و از شرکت سازگر می باشد .

برق والکترونیک–دستگاه اتوکالو پسمانهای عفونی متشکل از بخشهای مختلف شامل مکانیک وپنوماتیک به شرح زیر می باشد .

دامنMMه کMMاربرد دسMMتگاه اتوکالوپسMMماند:اسMMتریل پسMMماندها ی عفMMونی وتMMیز وبرنMMده در دمMMایدرجه135

محدودیت های کاربردی :برای خرد کردن اقالم فلزی بسMMیار سMMخت ازاین دسMMتگاه نمی تMMواناستفاده کرد .

چمبر:1-1-1 مرکزی ترین ناحیه دستگاه اتاقک استریل یا چمبر می باشد که بیشتر فعل وانفعاالت دسMMتگاه دستگاه دراین نقطه متمرکز می باشد وتمام شیرهای پنوماتیک مخصوص بخار به این قسمت

متصل است . عددشMیردر قسMMمت2عدد شMMیر پنوماتیMMک بMMادی )انگMMل ولMMو(می باشMMدکه 6این دستگاه دارای

عدددر قسمت واشMMر درب دسMMتگاه قMMرار2عددشیردر قسمت خروجی چمبر و2ورودی چمبرو دارد .این نوع شیر به دلیل حساسیت عملکرد از مرغوبترین شیرهای پنوماتیMMک می باشMMد کMMه

هم در مقابل فشار بخار وهم در مقابل فشار منفی )خال(کارایی مناسب ومطلوبی دارد . -شیرهای پنوماتیک برقی یکی دیگر از اجزا کنترل کننده این دستگاه می باشد که فشار هوای

مناسب را جهت کنترل شیرهای بادی هدایت می کند . ژاکت :1-1-2

جهت مطلوب نگهداشتن محفظه چمMMبر از نظMMر دمMMای یکسMMان در زمMMان اسMMتریل از محفظMMههایی به نام ژاکت که دورتا دور چمبر می باشد استفاده شده است .

تراپ:1-1-3 جهت نگهداری مطلوب بخار از تراپ در زیر ژاکت استفاده می شود کMMه آب موجMMود در ژاکت

را به بیرون هدایت می کند .واحد مراقبت :1-1-4

جهت فیلتر کردن هوای فشرده در قسمتهای پنوماتیک وآغشMMته کMMردن هMMوا بMMه مقMMدار معیMMنی روغن از واحد مراقبت استفاده می شود که هم رگالتور فشار هوا وهم فیلMMتر رطMMوبت را دارا

می باشدپمپ وکیوم :1-1-5

جهت ایجاد خال در محفظه می باشMMد کMMه دراین دسMMتگاه کMMاربردی حیMMاتی دارد ویکی از دالیMMلکارکرد مناسب دستگاه می باشد،این پمپ از نوع پمپ وکیوم آب در گردش می باشد .

منبع کندانس :1-1-6 بخار فاضالب تولید شده توسط دستگاه را به آب گرم تبدیل کMMرده تMMا در فضMMا منتشMMر نشMMود

وبه راحتی قابل هدایت باشد.اتابلو برق1-1-7

این قسمت جهت عملکرد اتوماتیک دستگا ه وراه اندازی سMMایر اجزابMMرقی از جملMMه شMMیرهایپمپ وکیوم ونشانگر می باشد.–برقی

1-1-8PIC: تمام دستورا ت دستگاه توسط این قسمت صادر می شود ،به این صورت که سنسورهای دما وفشار وضعیت دستگاه را دائما به این قسمت گزاررش شده وبا فرمان اپراتور این دسMMتگاه

فرمان الزم را به سایر اجزا ارسال می کند .نمایشگر:1-1-9

112

این قسمت وضعیت دستگاه در حاالت مختلف را به اپراتور گزارش می دهدوهمچنین اپراتMMوربا صفحه کلید موجود در این قسمت برنامه مورد نظر را می تواند انتخاب نماید .

جک های پنوماتیک :1-1-10 توسط این جک ها دربهای دستگاه به صورت آسانسMMوری وبMMا فرمMMان اپراتMMور بMMاز وبسMMته می

شود .مولد بخار:1-1-11

این قسمت جهت تولیMMد بخارمناسMب می باشMد کMه توسMط حسMMگرهای آب سMطح آب سMطح راتنظیم می نماید وبا المنت هMMای موجMMود دراین قسMMمت بخMMار می کنMMد وکMMامال اتوماتیMMک می

باشد وهم چنین توانایی آبگیری ئر حین تولید بخار را توسط پمپ آبی دارا می باشداساس کار دستگاه اتوکالو:

عملکرد این دستگاه به وسیله مولد بخار برقی منصوب درروی دستگاه ویا مولMMدبخار مرکMMزیمحل نصب متفاوت می باشد .

سMMیکل اسMMتریل کMMه2صرفنظر از نوع مولد بخار دستگاه می توان سیکل کMMار دسMMتگاه را بMMه باتوجه به جنس مواد قابل استریل طبقه بندی شده است به صورت زیر بیان می شود :

الف(سیکل استریل جامداتب(سیکل استریل مایعات

الMMف :سMMیکل اسMMتریل جامMMدات :در سMMیکل اسMMتریل جمMMدات دسMMتگاه جهت اسMMتریل کMMردن پسماندها مورد استفاده قرار می گیرد . عمل استریل توسط تزریق بخار تحت فشار به داخل محفظه دستگاه ودردمای معین صورت می گیرد .پیش از مرحله استریل هوای داخل محفظه طی سه مرحله تخلیه می شود .پس از اسMMتریل نMMیز در مرحلMMه خشMMک کن لMMولزم بMMا کMMاهش

فشار محفظه ودر زمان معین خشک می شوند. برنامه استریل قابل انتخاب بودن وهر برنامه دمای2درسیکل استریل جامدات دستگاه دارای

استریل مربوط به خود دارا می باشد به صورت زیر درجMMه سMانتی گرادوبMMه مMMدت زمMMان135--برنامه سیکل استریل پسماندها در دمMMای اسMMتریل

دقیقه .30الی 20استریل ب(سیکل استریل مایعات :

در سیکل اسMMتریل مایعMMا ت دسMMتگاه جهت اسMMتریل کMMردن مایعMMات مMMورد اسMMتفاده قMMرار می گیرد .عمل استریل توسط تزریق بخار تحت فشار به داخل محفظه دسMMتگاه ودر دمMMای معین صورت می گMیرد .پیش از مرحلMه اسMتریل هMوای داخMل محفظMه طی یMMک مرحلMه تخلیMه می گردد .پس از استریل نیز در مرحله خنک کن لولزم با کاهش فشMMار محفظMMه ودر دمMMای معین

خنک می شوند. مدت زمان استریل مایعات توسط تایمر متغیر که درپانMMل جلMMوی دسMMتگاه نصMMب شMMده اسMMت

براساس سفارش مشتری قابل تنظیم می باشد . نگهداری دستگاه باید براساس دستورالعمل شرکت ،روزانه ،هفتگی ،ماهانMMه ،فصMMلی ،شMMش

ماها وساالنه انجام گردد. آزمایش هKKای دورهKKای کنKKترل دسKKتگاه اتKKوکالو )روش شKKیمیایی وبیولKKوژیکی

ومکانیکی (:برای تا ییده کار دستگاههای اتوکالو در بیمارستان از سه نوع تست استفاده می شود :

:روزانه در هر سیکل کاری استفاده می شود وجهت کنترل کلیه پارامترها6الف (تست کالس )زمان ،بخار ودما(استفاده می شود .تغییر رنگ به رنگ تیره نشان دهنده صMحت کMار دسMتگاه

می باشد . ب(تست بوویدیک :این تست جزءتست مکMانیکی محسMوب می شMود .هMMرروز قبMMل از شMروع کاربا دستگاه ،تست داخل هولدر مخصوص گذاشته شده وبعد از طی یک سیکل کMMاری، تغیMMیر

رنگ به سمت مشکی نشاندهنده صحت کار دستگاه می باشد . ج(تست بیولوژیک :چند عدد ویال اسپور داخل دستگاه )نقطه کور (گذاشMته می شMود .بعMMد از گذشMMت یMMک سMMیکل کMMاری ویMMال خMMارج شMMده وبMMه آزمایشMMگاه مرجMMع فرسMMتاده می شMMود .در

57+2آزمایشگاه محفظه شیشه ای ویال شکسته شده وویال داخلی وارد انکیباتور بMMا درجMMه ساعت می شود .48درجه سانتیگراد به مدت

عدم تغییر رنگ )ثابت ماندن رنگ ارغوانی (بیانگر از بین رفتن کلیه اسپورها می باشد .

113

درصورتی که تست ها تغییر رنگ دلخواه رانشان ندهند مسئول واحد موظف به پیگیری چکابدستگاه از طرف شرکت سازنده می باشد .

واحد رادیولوژی وسونو گرافی:

در این و احMMد یMMک دسMMتگاه سMMونوگرافی پMMرب سMMطحی وکMMاموکس ،یMMک دسMMتگاه رادیولMMوژی ثابت ،دو دستگاه رادیولوژی پرتابل ویک دستگاه مامو گرافی وجود دارد کMMه خMMدمات الزم بMMه

مدد جویان ارائه می شود .

آب و فاضالب :

در واحد بهداشت محیط کلر سنجی روزانه آب انجام می شMMود .آزمایشMMات میکMMروبی آب هMMرفصل یکبار وآزمایشات شیمیایی آب هر سال یکبار انجام می شود .

در مورد فاضالب در حMMال حاضMMر از چMاه جMMاذب اسMتفاده می شMود ولی طMرح اتصMال شMبکهفاضالب به شبکه اگو شهری در دست اقدام است .

114

منابع و مأخذ:   منابع :

- وبالگ تخصصی بهداشت محیط بیمارستانها ومراکز بهداشتی درمانی )متون آرشیو1موضوعات ، ترجمه : دفع بهداشتی فاضالب بیمارستانی(

- اکبرپور فاطمه ، گزارش وضعیت زیست محیطی بیمارستانهای تهران، اداره محیط زیست21386تهران

88 مرداد 14 گزارش خبری روزنامه خراسان    -3

-كتاب گندزداها وضدعفوني كننده ها، تاليف آقاي دكتر كرامت الله ايماندل4

-پیشگیری وکنترل عفونت های بیمارستانی دکتر حسین اصل سلیمانی ودکتر شیرین افهمی5

-سایت بهداشت محیط معونت بهداشتی 6

-دستورالعمل ضوابط وروش های مدیریت اجرایی پسماندهای پزشکی وپسماندهای وابسMMته7وزارت بهداشت ،درمان وآموزش پزشکی

- دستورالعمل ها از سایت وزارت بهداشت ،درمان وآموزش پزشکی 8

115