fletore pune fletore pune biologjia 12 me zgjedhjee hidrogjenit. kjo enzimë ndodhet në indet...

FLETORE PUNE Biologjia me zgjedhje

Glenn TooleSusan TooleFLET

lenn Toole Susan Toole

Glenn Toole Susan Toole

12Për klasën e dymbëdhjetë, gjimnaz

TEKST I DIGJITALIZUAR http://mediaprint.al/libridigjital

FLETORE PUNE Biologjia me zgjedhje12Për klasën e dymbëdhjetë, gjimnaz

Çdo kapitull në tekstin mësimor praktikohet në fletoren e punës për aftësimin e nxënësit me pyetje praktike. Ato do t'ju ndihmojnë të provoni njohuritë tuaja dhe të aftësoheni.

Rubrika e veprimtarive praktike përmban pyetje për secilën veprimtari të sugjeruar te rezultatet e të nxënit.

Fletorja e punës përmban të gjitha përgjigjet e pyetjeve përgjithësuese të tekstit të nxënësit.

Materiale interaktive, video, kureshti, teste, përgjigjet e pyetjeve përgjithësuese të librit i gjeni në

www.mediaprint.al dhe platformën digjitale

http://mediaprint.al/libridigjital

Çmimi 300 lekë

ISBN 978-9928-08-342-5

Titulli: Fletore pune Biologjia me zgjedhje 12

Titulli i origjinalit: AQA A Level Biology Workbook/Oxford University Press Autorë: Susan Toole, Glenn Toole

Biologjia me zgjedhje 12 është botuar fillimisht në gjuhën angleze në vitin 2015. Ky tekst i përkthyer botohet për herë të parë në gjuhën shqipe në marrëveshje me Oxford University Press.

Përktheu dhe përshtati: Prof. Dr. Ethem RukaDrejtuese botimi: Anila BishaRedaktore shkencore: Prof. Dr. Tefta Rexha, Redaktore teknike: Laureta ShkozaRedaktore gjuhësore: Elona QoseIlustrimet: Oxford University PressDizajni për botimin shqip: Rudina Memaga

Shtëpia Botuese MediaprintISBN 978-9928-08-342-5Botimi i parë, 2018Shtypi: Shtypshkronja Mediaprint

Titulli: Fletore pune Biologjia me zgjedhje 12

Titulli i origjinalit: AQA A Level Biology Workbook/Oxford University Press Autorë: Susan Toole, Glenn Toole

Biologjia me zgjedhje 12 është botuar fillimisht në gjuhën angleze në vitin 2015. Ky tekst i përkthyer botohet për herë të parë në gjuhën shqipe në marrëveshje me Oxford University Press.

Përktheu dhe përshtati: Prof. Dr. Ethem RukaDrejtuese botimi: Anila BishaRedaktore shkencore: Prof. Dr. Tefta Rexha, Redaktore teknike: Laureta ShkozaRedaktore gjuhësore: Elona QoseIlustrimet: Oxford University PressDizajni për botimin shqip: Rudina Memaga

Shtëpia Botuese MediaprintISBN 978-9928-08-342-5Botimi i parë, 2018Shtypi: Shtypshkronja Mediaprint

Pyetje praktike - Kapitulli 1 Molekulat biologjike 5

Pyetje praktike - Kapitulli 2 Acidet nukleike 7

Hartë konceptesh – Pjesa e parë 9

Pyetje praktike - Pjesa e parë 10

Ushtrime dhe pyetje praktike - Kapitulli 3 Ndërtimi i qelizës 12

Pyetje praktike - Kapitulli 4 Transporti përmes membranës qelizore 14

Pyetje praktike - Kapitulli 5 Njohja qelizore dhe sistemi imunitar 17

Pyetje praktike - Kapitulli 6 Shkëmbimi 19

Pyetje praktike - Kapitulli 7 Sistemet e transportit te kafshët dhe bimët 21

Pyetje praktike - Pjesa e tretë 23

Pyetje praktike - Kapitulli ADN-ja, gjenet dhe sinteza e proteinave 25

Pyetje praktike - Kapitulli 9 Diversiteti gjenetik dhe përshtatja 29

Pyetje praktike - Kapitulli 10 Biodiversiteti 30

Pyetje praktike - Pjesa katërt 33

Pyetje praktike - Kapitulli 11 Fotosinteza 35

Pyetje praktike - Kapitulli 12 Frymëmarrja qelizore 36

Pyetje praktike - Kapitulli 13 Koordinimi nervor dhe muskujt 39

Pyetje praktike - Kapitulli 14 Homeostaza 41

Pyetje praktike - Kapitulli 15 Trashëgimia e qenieve të gjalla 45

Pyetje praktike - Kapitulli 16 Popullatat dhe evolucioni 47

Pyetje praktike - Kapitulli 17 Shprehja e gjeneve 49

Përgjigjet e pyetjeve praktike 50

Pyetje dhe veprimtari praktike 63

Veprimtari praktike 1: Ndikimi i pH-it mbi enzimën katalizë 63

Veprimtaria praktike 2: Indeksi mitotik 63

Veprimtari praktike 3: Potenciali i ujit në inde 64

Veprimtari praktike 4: Diseksioni 65

Veprimtari praktike 5 65

Pyetje praktike plus 66

Pyetje përmbledhëse 77

Përgjigjet e pyetjeve përgjithësuese të temave mësimore 79

Përmbajtja

Në fletoren e punës do të gjeni të gjitha përgjigjet e pyetjeve përgjithësuese që keni në tekstin mësimor

Si ta përdorni fletoren e punës

Veprimtari praktike 1: Ndikimi i pH-it mbi enzimën katalazë

Peroksidi i hidrogjenit H2O2 është një prodhim i dëmshëm, që formohet vazhdimisht si mbetje gjatë aktivitetit qelizor. Katalaza është një enzimë që zbërthen vazhdimisht peroksidin e hidrogjenit. Kjo enzimë ndodhet në indet shtazore e bimore. Ajo vepron mbi H2O2, të cilin e zbërthen në ujë dhe oksigjen.

H2O2 + katalazë → H2O + O2

Një nxënës përdori gjashtë provëza, të cilat i shënoi me numrat nga 1-6. Në çdo provëz ai shtoi 5 ml H2O2. Më tej ai veproi në këtë mënyrë.

Në provëzën 1 shtoi 5 ml HCl 2M.

Në provëzën 2 shtoi 3 ml HCl 2M dhe 2 ml H2O.

Në provëzën 3 shtoi 5 ml H2O.

Në provëzën 4 shtoi 3 ml NaOH 2M dhe 2 ml H2O.

Në provëzën 5 shtoi 5 ml NaOH 2M.

Pastaj, me anë të një letre indikator, u mat pH i çdo provëze dhe u mbajt shënim në tabelë. Paraprakisht, nxënësi përgatiti patate të shtypur hollë. Ai mori 1 cm3 patate të shtypur dhe e hodhi në provëzat 1 dhe 2. Pas 1 minute, nxënësi mati me vizore lartësinë e bulëzave që formohen në provëza. Ai bëri mesataren e dy matjeve. Pastaj përsëriti të njëjtën gjë për provëzat 3 dhe 4, si dhe për provëzat 5 dhe 6. Rezultatet janë paraqitur në tabelën e mëposhtme:

PYETJE DHE VEPRIMTARI PRAKTIKE

Nr. i provëzës pH Lartësia e shkumës së bulëzave (cm)

1 3.0 11

2 5.0 12

3 7.0 13

4 8.0 12

5 9.0 11

1 (a) Ndërtoni një grafik vijëzor për të parë lartësinë e bulëzave në funksion të pH-it të tretësirës. Etiketoni boshtet e grafikut.(b) Listoni ndryshoret e këtij eksperimenti dhe thoni se çfarë ndryshuat dhe çfarë ruajtët

të pandryshuar.

c) Cili është pH optimal për veprimtarinë e kësaj enzime?

d) Çfarë do të ndryshonit në këtë eksperiment për t´i bërë të dhënat edhe më të besueshme?

Veprimtaria praktike 2: Indeksi mitotik

s Figura 2 Stadet e mitozës

Mitoza është një proces i vazhdueshëm. Kur mitoza vrojtohet me mikroskop, studiuesi ndjek vetëm një çast të procesit të saj. Raporti mes numrit të qelizave që janë në procesin e mitozës dhe numrit të përgjithshëm të të gjitha qelizave quhet indeks i mitozës. Numri i qelizave që i takojnë çdo stadi të mitozës është proporcional me kohën që shpenzon çdo qelizë për këtë stad. Tabela 1 tregon numrin e qelizave të çdo stadi të mitozës gjatë një vrojtimi mikroskopik.

Pyetje praktike: Kapitulli 1

1 (a) Kjo tabelë paraqet disa lëndë që takohen në qelizë. Plotësoni tabelën duke treguar veçoritë e këtyre lëndëve. Nëse pohimi është i saktë, vendosni një X në katrorin përkatës të fjalisë.

Lënda

Pohimi Niseshteja Glikogjeni Dezoksiriboza Helikaza e ADN-së

Lëndë që përmban vetëm elementet karbon, hidrogjen dhe oksigjen.

Lënda përbëhet nga monomerë aminoacidesh.

Lënda gjendet në qelizat shtazore dhe bimore.

(4 pikë)(b) Më poshtë tregohen dy molekula β-glukoze.

Vizatoni katrorë, brenda të cilëve të përfshini atomet që largohen kur të dyja molekulat e β-glukozës bashkohen me anë të reaksionit të kondensimit. (2 pikë)

(c) (i) Lidhjet hidrogjenore janë të rëndësishme në formimin e molekulës së celulozës. Shpjegoni pse. (2 pikë)

(ii) Molekula e niseshtesë ka strukturë spiralore. Shpjegoni se pse është e rëndësishme kjo formë për funksionet në qelizë. (1 pikë)

2 (a) Acidet yndyrore omega-3 janë të pangopura. Çfarë është një acid yndyror i pangopur? (2 pikë)

(b) Shkencëtarët kanë bërë kërkime lidhur me bashkëlidhjen që ekziston mes konsumit ditor të acideve yndyrore omega-3 dhe rrezikut nga sëmundjet koronare të zemrës. Grafiku tregon rezultatet e kërkimeve të tyre. A tregojnë këto të dhëna se konsumi i acideve omega-3 parandalon sëmundjet koronare të zemrës? (3 pikë)

(c) Olestra është yndyrë artificiale. Ajo prodhohet me anë të reaksioneve të kondensimit, duke bashkuar acidet yndyrore në një molekulë sukroze. Në figurën vijuese tregohet struktura e olestras. R-ja e fundit tregon se ku lidhet acidi i fundit yndyror.

0.500.03 0.06 0.09 0.12 0.15 0.18 0.21

Sasia e acideve omega-3 e konsumuar çdo ditë/g.

për s

Pyetjet praktike janë krijuar për çdo kapitull. Ato do t'ju ndihmojnë të provoni njohuritë tuaja. Do të aftësoheni për njohuritë e marra.

Atomet, izotopet dhe formimi i joneve 1 a Hidrogjeni

b Izotop

c 100%

d Është i pandryshueshëm

2 a Joni i hidrogjenit

b Nuk ndryshon

1.21. Atomet e karbonit lidhen lirisht mes tyre për të

formuar një zinxhir.

2. Polimer

3. Sheqeri jep elektronet që reduktojnë sulfatin e bakrit (II) me ngjyrë blu në oksid bakri (I) me ngjyrë portokalli.

Natyra gjysmësasiore e testit të Benediktit 1. B, E, A, D, C

2 Thani precipitatin e çdo mostre dhe peshojeni atë. Sa më i rëndë të jetë precipitati, aq më shumë sheqer të reduktuar ka në të.

3. Kur sulfati i bakrit (II) reduktohet i gjithi në oksid bakri (I), sasia e tepërt e sheqerit të reduktuar nuk mund të bëjë diferencë.

1.3 1 a Glukozë + galaktozë; b. glukozë + fruktozë; c.

vetëm α glukozë.

2 C12H22O11 (C6H12O6 + C6H12O6 − H2O)

3 Enzimat çnatyrohen në temperaturë të lartë, gjë që parandalon funksionimin e tyre/enzimat ulin energjinë e aktivizimit.

1.41. Niseshteja

2. Glukagoni

3. α-glukoza; β-glukoza, niseshteja, celuloza

4. Niseshteja, celuloza, glukagoni

5. α-glukoza

6. Celuloza

8. α-glukoza, β-glukoza

1.51 a trigliceridet; b gliceroli;

c e pangopur; d dy; e hidrofob

2 Trigliceride: 3 acide yndyrore/pa grup fosfat/ jopolar; fosfolipidet: 2 acide yndyrore/1 grup fosfat/ “kokë” hidrofile dhe “bisht” hidrofob.

3 Lipidet, kur oksidohen, furnizojnë dy herë më shumë energji sesa sheqernat.

1.61 Lidhje peptide

2. Reaksion kondensimi

3. Grupi amin (-NH2), grupi karboksil (-COOH), atomi i hidrogjenit (-H), grupi R

Forma e proteinave dhe funksioni1 Ka tre zinxhirë polipeptidikë që përdridhen së

bashku për të dhënë fortësi, strukturë në formën e litarit që ka fortësi në drejtim të tërheqjes së tendinit.

2. Shmangin rrëshqitjen e zinxhirëve individualë polipeptidikë nga njëri-tjetri. Duke qëndruar bashkë, ata sillen si një njësi e vetme dhe kanë më shumë forcë.

3. Lidhjet mes molekulave fqinje të kolagjenit janë pikat më të dobëta. Nëse ato do të ndodheshin në të njëjtin vend të fibrës, atëherë do të kishim një pikë mjaft të dobët ku këto fijezat do të këputeshin.

1.71 a Një lëndë që shton shpejtësinë e reaksionit

kimik pa pësuar vetë ndryshime të përhershme.

2. Ato nuk konsumohen gjatë reaksionit, prandaj mund të përdoren përsëri.

3. Ndryshimi i një aminoacidi nuk lejon lidhjen e sitës aktive me substratin.

4. Ndryshimi i aminoacideve mund të dëmtojë formimin e lidhjeve hidrogjenore me aminoacidet e tjera. Nëse këto lidhje nuk formohen, atëherë struktura terciare e enzimës, duke përfshirë edhe sitën aktive të saj, do të ndryshonte. Në këto kushte, substrati nuk do të përputhej me sitën aktive të enzimës.

Përgjigjet e pyetjeve përgjithësuese

Veprimtaritë praktike Kjo rubrikë është e ndërtuar me pyetje për secilën veprimtari, të sugjeruar te rezultatet e të nxënit. Të gjitha pyetjet praktike kanë edhe përgjigjet përkatëse.

Pyetje praktike - Kapitulli 1 Molekulat biologjike 5

Pyetje praktike - Kapitulli 2 Acidet nukleike 7

Hartë konceptesh – Pjesa e parë 9

Pyetje praktike - Pjesa e parë 10

Ushtrime dhe pyetje praktike - Kapitulli 3 Ndërtimi i qelizës 12

Pyetje praktike - Kapitulli 4 Transporti përmes membranës qelizore 14

Pyetje praktike - Kapitulli 5 Njohja qelizore dhe sistemi imunitar 17

Pyetje praktike - Kapitulli 6 Shkëmbimi 19

Pyetje praktike - Kapitulli 7 Sistemet e transportit te kafshët dhe bimët 21

Pyetje praktike - Pjesa e tretë 23

Pyetje praktike - Kapitulli ADN-ja, gjenet dhe sinteza e proteinave 25

Pyetje praktike - Kapitulli 9 Diversiteti gjenetik dhe përshtatja 29

Pyetje praktike - Kapitulli 10 Biodiversiteti 30

Pyetje praktike - Pjesa katërt 33

Pyetje praktike - Kapitulli 11 Fotosinteza 35

Pyetje praktike - Kapitulli 12 Frymëmarrja qelizore 36

Pyetje praktike - Kapitulli 13 Koordinimi nervor dhe muskujt 39

Pyetje praktike - Kapitulli 14 Homeostaza 41

Pyetje praktike - Kapitulli 15 Trashëgimia e qenieve të gjalla 45

Pyetje praktike - Kapitulli 16 Popullatat dhe evolucioni 47

Pyetje praktike - Kapitulli 17 Shprehja e gjeneve 49

Përgjigjet e pyetjeve praktike 50

Pyetje dhe veprimtari praktike 63

Veprimtari praktike 1: Ndikimi i pH-it mbi enzimën katalizë 63

Veprimtaria praktike 2: Indeksi mitotik 63

Veprimtari praktike 3: Potenciali i ujit në inde 64

Veprimtari praktike 4: Diseksioni 65

Pyetje praktike plus 66

Pyetje përmbledhëse 77

Përgjigjet e pyetjeve përgjithësuese të temave mësimore 79

Përmbajtja

Në fletoren e punës do të gjeni të gjitha përgjigjet e pyetjeve përgjithësuese që keni në tekstin mësimor

Si ta përdorni fletoren e punës

Veprimtari praktike 1: Ndikimi i pH-it mbi enzimën katalazë

Peroksidi i hidrogjenit H2O2 është një prodhim i dëmshëm, që formohet vazhdimisht si mbetje gjatë aktivitetit qelizor. Katalaza është një enzimë që zbërthen vazhdimisht peroksidin e hidrogjenit. Kjo enzimë ndodhet në indet shtazore e bimore. Ajo vepron mbi H2O2, të cilin e zbërthen në ujë dhe oksigjen.

H2O2 + katalazë → H2O + O2

Një nxënës përdori gjashtë provëza, të cilat i shënoi me numrat nga 1-6. Në çdo provëz ai shtoi 5 ml H2O2. Më tej ai veproi në këtë mënyrë.

Në provëzën 1 shtoi 5 ml HCl 2M.

Në provëzën 2 shtoi 3 ml HCl 2M dhe 2 ml H2O.

Në provëzën 3 shtoi 5 ml H2O.

Në provëzën 4 shtoi 3 ml NaOH 2M dhe 2 ml H2O.

Në provëzën 5 shtoi 5 ml NaOH 2M.

Pastaj, me anë të një letre indikator, u mat pH i çdo provëze dhe u mbajt shënim në tabelë. Paraprakisht, nxënësi përgatiti patate të shtypur hollë. Ai mori 1 cm3 patate të shtypur dhe e hodhi në provëzat 1 dhe 2. Pas 1 minute, nxënësi mati me vizore lartësinë e bulëzave që formohen në provëza. Ai bëri mesataren e dy matjeve. Pastaj përsëriti të njëjtën gjë për provëzat 3 dhe 4, si dhe për provëzat 5 dhe 6. Rezultatet janë paraqitur në tabelën e mëposhtme:

PYETJE DHE VEPRIMTARI PRAKTIKE

Nr. i provëzës pH Lartësia e shkumës së bulëzave (cm)

1 3.0 11

2 5.0 12

3 7.0 13

4 8.0 12

5 9.0 11

1 (a) Ndërtoni një grafik vijëzor për të parë lartësinë e bulëzave në funksion të pH-it të tretësirës. Etiketoni boshtet e grafikut.(b) Listoni ndryshoret e këtij eksperimenti dhe thoni se çfarë ndryshuat dhe çfarë ruajtët

të pandryshuar.

c) Cili është pH optimal për veprimtarinë e kësaj enzime?

d) Çfarë do të ndryshonit në këtë eksperiment për t´i bërë të dhënat edhe më të besueshme?

Veprimtaria praktike 2: Indeksi mitotik

s Figura 2 Stadet e mitozës

Mitoza është një proces i vazhdueshëm. Kur mitoza vrojtohet me mikroskop, studiuesi ndjek vetëm një çast të procesit të saj. Raporti mes numrit të qelizave që janë në procesin e mitozës dhe numrit të përgjithshëm të të gjitha qelizave quhet indeks i mitozës. Numri i qelizave që i takojnë çdo stadi të mitozës është proporcional me kohën që shpenzon çdo qelizë për këtë stad. Tabela 1 tregon numrin e qelizave të çdo stadi të mitozës gjatë një vrojtimi mikroskopik.

Lënda

0.500.03 0.06 0.09 0.12 0.15 0.18 0.21

për s

Pyetjet praktike janë krijuar për çdo kapitull. Ato do t'ju ndihmojnë të provoni njohuritë tuaja. Do të aftësoheni për njohuritë e marra.

Atomet, izotopet dhe formimi i joneve 1 a Hidrogjeni

b Izotop

c 100%

d Është i pandryshueshëm

2 a Joni i hidrogjenit

b Nuk ndryshon

1.21. Atomet e karbonit lidhen lirisht mes tyre për të

formuar një zinxhir.

2. Polimer

3. Sheqeri jep elektronet që reduktojnë sulfatin e bakrit (II) me ngjyrë blu në oksid bakri (I) me ngjyrë portokalli.

Natyra gjysmësasiore e testit të Benediktit 1. B, E, A, D, C

2 Thani precipitatin e çdo mostre dhe peshojeni atë. Sa më i rëndë të jetë precipitati, aq më shumë sheqer të reduktuar ka në të.

3. Kur sulfati i bakrit (II) reduktohet i gjithi në oksid bakri (I), sasia e tepërt e sheqerit të reduktuar nuk mund të bëjë diferencë.

1.3 1 a Glukozë + galaktozë; b. glukozë + fruktozë; c.

vetëm α glukozë.

2 C12H22O11 (C6H12O6 + C6H12O6 − H2O)

3 Enzimat çnatyrohen në temperaturë të lartë, gjë që parandalon funksionimin e tyre/enzimat ulin energjinë e aktivizimit.

1.41. Niseshteja

2. Glukagoni

3. α-glukoza; β-glukoza, niseshteja, celuloza

5. α-glukoza

6. Celuloza

8. α-glukoza, β-glukoza

1.51 a trigliceridet; b gliceroli;

c e pangopur; d dy; e hidrofob

2 Trigliceride: 3 acide yndyrore/pa grup fosfat/ jopolar; fosfolipidet: 2 acide yndyrore/1 grup fosfat/ “kokë” hidrofile dhe “bisht” hidrofob.

3 Lipidet, kur oksidohen, furnizojnë dy herë më shumë energji sesa sheqernat.

1.61 Lidhje peptide

2. Reaksion kondensimi

3. Grupi amin (-NH2), grupi karboksil (-COOH), atomi i hidrogjenit (-H), grupi R

Forma e proteinave dhe funksioni1 Ka tre zinxhirë polipeptidikë që përdridhen së

bashku për të dhënë fortësi, strukturë në formën e litarit që ka fortësi në drejtim të tërheqjes së tendinit.

2. Shmangin rrëshqitjen e zinxhirëve individualë polipeptidikë nga njëri-tjetri. Duke qëndruar bashkë, ata sillen si një njësi e vetme dhe kanë më shumë forcë.

3. Lidhjet mes molekulave fqinje të kolagjenit janë pikat më të dobëta. Nëse ato do të ndodheshin në të njëjtin vend të fibrës, atëherë do të kishim një pikë mjaft të dobët ku këto fijezat do të këputeshin.

1.71 a Një lëndë që shton shpejtësinë e reaksionit

kimik pa pësuar vetë ndryshime të përhershme.

2. Ato nuk konsumohen gjatë reaksionit, prandaj mund të përdoren përsëri.

3. Ndryshimi i një aminoacidi nuk lejon lidhjen e sitës aktive me substratin.

4. Ndryshimi i aminoacideve mund të dëmtojë formimin e lidhjeve hidrogjenore me aminoacidet e tjera. Nëse këto lidhje nuk formohen, atëherë struktura terciare e enzimës, duke përfshirë edhe sitën aktive të saj, do të ndryshonte. Në këto kushte, substrati nuk do të përputhej me sitën aktive të enzimës.

Përgjigjet e pyetjeve përgjithësuese

Veprimtaritë praktike Kjo rubrikë është e ndërtuar me pyetje për secilën veprimtari, të sugjeruar te rezultatet e të nxënit. Të gjitha pyetjet praktike kanë edhe përgjigjet përkatëse.

Lënda

0.500.03 0.06 0.09 0.12 0.15 0.18 0.21

për s

(i) Emërtoni lidhjen X. (1 pikë)(ii) Një triglicerid nuk përmban sukrozë dhe lidhje X. Sillni një argument që tregon

se struktura e trigliceridit është e ndryshme nga olestra. (1 pikë)(iii) Sa molekula ujë do të prodhoheshin gjatë sintetizimit të një molekule olestre,

nëse në vend të sukrozës do të përdorej një molekulë glukoze, fruktoze ose acidi yndyror? (2 pikë)

3. Fosfolipidet dhe acidet yndyrore kanë ngjashmëri dhe ndryshime nga njëra-tjetra. (a) Tregoni ku qëndron ngjashmëria dhe ku qëndron ndryshimi. (1 pikë) (b) Si pozicionohen molekulat e fosfolipideve kur hidhen në ujë dhe pse? (1 pikë)

4 Një studiues hetoi ndikimin e temperaturës në shpejtësinë e një reaksioni të kontrolluar nga enzima. Për çdo provë të bërë në temperatura të ndryshme, ai ruajti të njëjtën sasi të substratit si dhe të njëjtën sasi të enzimës.

0 60 120 180 240

Koha pas �llimit të reaksionit

it në

s Figura 2 tregon rezultatet e përftuara.

(a) Gjeni një faktor tjetër që do të duhej të ruhej gjatë këtij eksperimenti. (1 pikë)(b) Përshkruani dhe shpjegoni ndryshimin mes këtyre dy kurbave. (2 pikë)

Molekulat biologjike

Lënda

0.500.03 0.06 0.09 0.12 0.15 0.18 0.21

për s

(i) Emërtoni lidhjen X. (1 pikë)(ii) Një triglicerid nuk përmban sukrozë dhe lidhje X. Sillni një argument që tregon

se struktura e trigliceridit është e ndryshme nga olestra. (1 pikë)(iii) Sa molekula ujë do të prodhoheshin gjatë sintetizimit të një molekule olestre,

nëse në vend të sukrozës do të përdorej një molekulë glukoze, fruktoze ose acidi yndyror? (2 pikë)

3. Fosfolipidet dhe acidet yndyrore kanë ngjashmëri dhe ndryshime nga njëra-tjetra. (a) Tregoni ku qëndron ngjashmëria dhe ku qëndron ndryshimi. (1 pikë) (b) Si pozicionohen molekulat e fosfolipideve kur hidhen në ujë dhe pse? (1 pikë)

4 Një studiues hetoi ndikimin e temperaturës në shpejtësinë e një reaksioni të kontrolluar nga enzima. Për çdo provë të bërë në temperatura të ndryshme, ai ruajti të njëjtën sasi të substratit si dhe të njëjtën sasi të enzimës.

0 60 120 180 240

Koha pas �llimit të reaksionit

it në

s Figura 2 tregon rezultatet e përftuara.

(a) Gjeni një faktor tjetër që do të duhej të ruhej gjatë këtij eksperimenti. (1 pikë)(b) Përshkruani dhe shpjegoni ndryshimin mes këtyre dy kurbave. (2 pikë)

Molekulat biologjike

Chapter 1 Biological molecules

1 (a) Figura 1 tregon një çift bazash të molekulës së ADN-së.

s Figura 1

(i) Emërtoni pjesën F të çdo nukleotidi. (1 pikë)(ii) Shkencëtarët kanë përllogaritur se një mostër ADN-je përmban 18% adeninë.

Cila do të jetë pjesa e timinës dhe guaninës në këtë mostër ADN-je? (2 pikë)

(b) Organizmat variojnë gjerësisht për sa i përket numrit të gjeneve që zotërojnë. Në figurën 2 tregohet numri i përgjithshëm i gjeneve në funksion të gjatësisë së përgjithshme të ADN-së së gjashtë organizmave të ndryshme. Gjatësia e ADN-së është dhënë me numrin e çifteve të bazave.

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 100

10,000

15,000

20,000

25,000

30,000

35,000

log10 i madhësisë së gjenomës (çifte bazash)

bakteri E coli

majaja S cerevisiae

krimbi C elegans

miza e uthullës D melanogaster

arabeta e zakonshme A. thaliana

njeriu H. Sapiens

ri i g

(i) Zinxhiri i dyfishtë i ADN-së është 2µm i gjatë për çdo 1000 çifte bazash. Shfrytëzoni figurën 2 për të përllogaritur në metra gjatësinë e përgjithshme të ADN-së në qelizat e njeriut. Tregoni para klasës përllogaritjen e bërë. (2 pikë)

(ii) Përllogaritni raportin e gjatësisë së ADN-së ndaj numrit të gjeneve te njeriu dhe te Escherichia coli dhe shpjegoni pse ka ndryshim mes tyre. (2 pikë)

2 Figura 3 tregon një pjesëz të molekulës së ADN-së.

s Figura 2

(a) Emërtoni pjesët R dhe Q. (2 pikë)(b) Emërtoni lidhjen që bashkon A dhe B. (1 pikë)(c) Ribonukleaza është një enzimë, që ka një gjatësi prej 127 aminoacidesh. Cili është

numri minimal i bazave të ADN-së që kodojnë këtë enzimë? (1 pikë)(d) Figura 2 tregon renditjen e bazave të ADN-së që kodojnë për shtatë aminoacide të

enzimës ribonukleazë. Figura 2

GTT TAC TAC TCT TCT TCT TTANë tabelën e mëposhtme është dhënë numri i çdo lloj aminoacidi të koduar nga renditja e bazave të ADN-së.

Aminoacidet Numri i pranishëm

Shfrytëzoni tabelën dhe figurën 2 për të gjetur renditjen e aminoacideve të kësaj pjese të enzimës. Shkruajeni përgjigjen në kutitë e mëposhtme.

(1 pikë)(e) Shpjegoni se pse ndryshimi i një baze në renditjen e ADN-së mund të çojë në

humbjen e funksionit të enzimës. (3 pikë) 3 (a) Mes molekulave të ujit formohen lidhje hidrogjenore. Shpjegoni se si ndikon

një gjë e tillë në veçoritë e ujit si habitat për organizmat e gjalla. (2 pikë)(b) Zgjidhni dy nga jonet inorganike të trupit të njeriut dhe përshkruani ndikimin e

secilit jon. (4 pikë)(c) Shpjegoni rëndësinë e reaksionit të hidrolizës së ATP-së. (2 pikë)

Acidet nukleike

1 (a) Figura 1 tregon një çift bazash të molekulës së ADN-së.

s Figura 1

(i) Emërtoni pjesën F të çdo nukleotidi. (1 pikë)(ii) Shkencëtarët kanë përllogaritur se një mostër ADN-je përmban 18% adeninë.

Cila do të jetë pjesa e timinës dhe guaninës në këtë mostër ADN-je? (2 pikë)

(b) Organizmat variojnë gjerësisht për sa i përket numrit të gjeneve që zotërojnë. Në figurën 2 tregohet numri i përgjithshëm i gjeneve në funksion të gjatësisë së përgjithshme të ADN-së së gjashtë organizmave të ndryshme. Gjatësia e ADN-së është dhënë me numrin e çifteve të bazave.

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 100

10,000

15,000

20,000

25,000

30,000

35,000

log10 i madhësisë së gjenomës (çifte bazash)

bakteri E coli

majaja S cerevisiae

krimbi C elegans

miza e uthullës D melanogaster

arabeta e zakonshme A. thaliana

njeriu H. Sapiens

ri i g

(i) Zinxhiri i dyfishtë i ADN-së është 2µm i gjatë për çdo 1000 çifte bazash. Shfrytëzoni figurën 2 për të përllogaritur në metra gjatësinë e përgjithshme të ADN-së në qelizat e njeriut. Tregoni para klasës përllogaritjen e bërë. (2 pikë)

(ii) Përllogaritni raportin e gjatësisë së ADN-së ndaj numrit të gjeneve te njeriu dhe te Escherichia coli dhe shpjegoni pse ka ndryshim mes tyre. (2 pikë)

2 Figura 3 tregon një pjesëz të molekulës së ADN-së.

s Figura 2

(a) Emërtoni pjesët R dhe Q. (2 pikë)(b) Emërtoni lidhjen që bashkon A dhe B. (1 pikë)(c) Ribonukleaza është një enzimë, që ka një gjatësi prej 127 aminoacidesh. Cili është

numri minimal i bazave të ADN-së që kodojnë këtë enzimë? (1 pikë)(d) Figura 2 tregon renditjen e bazave të ADN-së që kodojnë për shtatë aminoacide të

enzimës ribonukleazë. Figura 2

GTT TAC TAC TCT TCT TCT TTANë tabelën e mëposhtme është dhënë numri i çdo lloj aminoacidi të koduar nga renditja e bazave të ADN-së.

Aminoacidet Numri i pranishëm

Shfrytëzoni tabelën dhe figurën 2 për të gjetur renditjen e aminoacideve të kësaj pjese të enzimës. Shkruajeni përgjigjen në kutitë e mëposhtme.

(1 pikë)(e) Shpjegoni se pse ndryshimi i një baze në renditjen e ADN-së mund të çojë në

humbjen e funksionit të enzimës. (3 pikë) 3 (a) Mes molekulave të ujit formohen lidhje hidrogjenore. Shpjegoni se si ndikon

një gjë e tillë në veçoritë e ujit si habitat për organizmat e gjalla. (2 pikë)(b) Zgjidhni dy nga jonet inorganike të trupit të njeriut dhe përshkruani ndikimin e

secilit jon. (4 pikë)(c) Shpjegoni rëndësinë e reaksionit të hidrolizës së ATP-së. (2 pikë)

Acidet nukleike

Hartë konceptesh

———

OHH—N C— C

——H

——

testi për sheqernat e pareduktuara

testi i tretësirës së jodit

struktura e sheqernave (mësimi 1.3)

kondensimi/hidroliza (mësimi 1.1)

uji (mësimi 2.4)

jonet inorganike

acidet nukleikeproteinat (mësimi 1.6)

testi i biuretit nukleotidet

ARN (mësimi 2.1)

ADN(mësimi 2.1)

aminoacidet

enzimat (mësimi 1.7)

zvogëlojnë energjinë

e aktivizimit

sita speci�ke aktive

induktimi

dy�shimikonservativ

(mësimi 2.2)

struktura e parë, e dytë, e tretë dhe e katërt

veprimi i enzimave (mësimi 1.8)

përqendrimienzima

substrati

temperaturapH

inhibim (mësimi 1.9)

ATP (mësimi 2.3);

celuloza (β)(mësimi1.4)

niseshteja (α) (mësimi 1.4)

glikogjeni (β) (mësimi 1.4)

sukroza

testi i sheqernave

të reduktuara

laktoza

maltoza

disaharidet (mësimi 1.3)

sheqernat

molekulat biologjike (pjesa e parë)

monosaharidet (mësimi 1.2)

testi i emulsionitfunksionet

yndyrat (mësimi 1.5)

fosfolipidet

trigliceridet

glukoza

galaktoza

fruktoz

1 (a) Disa fara përmbajnë yndyra. Përshkruani se si mund ta përdorim testin e emulsionit për të zbuluar nëse te një farë ka yndyra. (3 pikë)

(b) Një triglicerid është një lloj yndyre. Në figurën e mëposhtme është treguar ndërtimi i molekulës së një trigliceridi.

C O OH

(i) Molekula e trigliceridit formohet me kondensim. Prej sa molekulash është formuar ky triglicerid? (1 pikë)

(ii) Ndërtimi i një fosfolipidi është i ndryshëm nga ai i një trigliceridi. Shpjegoni ndryshimin mes një fosfolipidi dhe një trigliceridi. (2 pikë)

(iii) (iii) Shfrytëzoni këtë figurë për të shpjeguar se çfarë kuptohet me një acid yndyror të pangopur. (2 pikë)

2 Lexoni paragrafin e mëposhtëm:

Aspirina është një medikament mjaft i dobishëm. Një nga funksionet e saj është të pakësojë ethet dhe inflamacionin. Aspirina e ushtron këtë funksion duke penguar qelizat të prodhojnë disa lëndë që quhen prostaglandina. Për prodhimin e prostaglandinave duhen disa enzima specifike. Aspirina inhibon një prej këtyre enzimave. Më saktë, aspirina lidhet në mënyrë të përhershme me grupin kimik të një monomeri, i cili është i domosdoshëm për aktivizimin e qendrës (sitën) aktive të enzimës.

Enzima që përfshihet në zinxhirin e reaksioneve të prodhimit të prostaglandinës përfshihet gjithashtu edhe në zinxhirin që çon në prodhimin e një lënde tjetër, që quhet tromboksan dhe që përfshihet në mekanizmat e mpiksjes së gjakut. Një dozë e vogël aspirine mund të ulë rrezikun për infarkt miokardi (goditja e zemrës). Shfrytëzoni informacionet e këtij paragrafi, si dhe njohuritë që zotëroni për t’iu përgjigjur pyetjeve të mëposhtme:

(a) Emërtoni monomerët që e bëjnë aktive qendrën (sitën) e një enzime (rreshtat 6-7). (1 pikë)

(b) Figura e mëposhtme tregon rrugën e sintezës së prostaglandinave dhe tromboksanit.

substanca A

substanca B

prostaglandina tromboksanit

substance C

enzima X

enzima Y enzyme Z

Pyetje praktike: Pjesa e parë

Hartë konceptesh

———

OHH—N C— C

——H

——

testi për sheqernat e pareduktuara

testi i tretësirës së jodit

struktura e sheqernave (mësimi 1.3)

kondensimi/hidroliza (mësimi 1.1)

uji (mësimi 2.4)

jonet inorganike

acidet nukleikeproteinat (mësimi 1.6)

testi i biuretit nukleotidet

ARN (mësimi 2.1)

ADN(mësimi 2.1)

aminoacidet

enzimat (mësimi 1.7)

zvogëlojnë energjinë

e aktivizimit

sita speci�ke aktive

induktimi

dy�shimikonservativ

(mësimi 2.2)

struktura e parë, e dytë, e tretë dhe e katërt

veprimi i enzimave (mësimi 1.8)

përqendrimienzima

substrati

temperaturapH

inhibim (mësimi 1.9)

ATP (mësimi 2.3);

celuloza (β)(mësimi1.4)

niseshteja (α) (mësimi 1.4)

glikogjeni (β) (mësimi 1.4)

sukroza

testi i sheqernave

të reduktuara

laktoza

maltoza

disaharidet (mësimi 1.3)

sheqernat

molekulat biologjike (pjesa e parë)

monosaharidet (mësimi 1.2)

testi i emulsionitfunksionet

yndyrat (mësimi 1.5)

fosfolipidet

trigliceridet

glukoza

galaktoza

fruktoz

1 (a) Disa fara përmbajnë yndyra. Përshkruani se si mund ta përdorim testin e emulsionit për të zbuluar nëse te një farë ka yndyra. (3 pikë)

(b) Një triglicerid është një lloj yndyre. Në figurën e mëposhtme është treguar ndërtimi i molekulës së një trigliceridi.

C O OH

(i) Molekula e trigliceridit formohet me kondensim. Prej sa molekulash është formuar ky triglicerid? (1 pikë)

(ii) Ndërtimi i një fosfolipidi është i ndryshëm nga ai i një trigliceridi. Shpjegoni ndryshimin mes një fosfolipidi dhe një trigliceridi. (2 pikë)

(iii) (iii) Shfrytëzoni këtë figurë për të shpjeguar se çfarë kuptohet me një acid yndyror të pangopur. (2 pikë)

2 Lexoni paragrafin e mëposhtëm:

Aspirina është një medikament mjaft i dobishëm. Një nga funksionet e saj është të pakësojë ethet dhe inflamacionin. Aspirina e ushtron këtë funksion duke penguar qelizat të prodhojnë disa lëndë që quhen prostaglandina. Për prodhimin e prostaglandinave duhen disa enzima specifike. Aspirina inhibon një prej këtyre enzimave. Më saktë, aspirina lidhet në mënyrë të përhershme me grupin kimik të një monomeri, i cili është i domosdoshëm për aktivizimin e qendrës (sitën) aktive të enzimës.

Enzima që përfshihet në zinxhirin e reaksioneve të prodhimit të prostaglandinës përfshihet gjithashtu edhe në zinxhirin që çon në prodhimin e një lënde tjetër, që quhet tromboksan dhe që përfshihet në mekanizmat e mpiksjes së gjakut. Një dozë e vogël aspirine mund të ulë rrezikun për infarkt miokardi (goditja e zemrës). Shfrytëzoni informacionet e këtij paragrafi, si dhe njohuritë që zotëroni për t’iu përgjigjur pyetjeve të mëposhtme:

(a) Emërtoni monomerët që e bëjnë aktive qendrën (sitën) e një enzime (rreshtat 6-7). (1 pikë)

(b) Figura e mëposhtme tregon rrugën e sintezës së prostaglandinave dhe tromboksanit.

substanca A

substanca B

prostaglandina tromboksanit

substance C

enzima X

enzima Y enzyme Z

Pyetje praktike: Pjesa e parë

(i) Aspirina vepron vetëm mbi një nga enzimat. Shfrytëzoni informacionin e rreshtave 5-7 për të shpjeguar se pse aspirina nuk ndikon mbi enzima të tjera. (2 pikë)

(ii) Cila nga enzimat X, Y ose Z inhibohet nga aspirina? Shpjegoni argumentin e dhënë në paragrafin e mësipërm që mbështet përgjigjen tuaj. (2 pikë)

(c) Aspirina është një inhibitor i enzimës. Shpjegoni se si e pengon aspirina substratin për t´u shndërruar në prodhim përfundimtar. (2 pikë)

(d) Aspirina ul rrezikun për infarkt miokardi (rreshtat 8-12). Shpjegoni si. (3 pikë)

3 Vizatimi i mëposhtëm tregon një pjesë të ADN-së.

(a) (i) ADN-ja është një polimer. Cilat janë argumentet që gjeni në këtë figurë për ta konsideruar atë polimer? (1 pikë)

(ii) Emërtoni pjesët e vizatimit që mbajnë shkronjat C, D dhe E. (3 pikë)(iii) Një pjesë ADN-je përmban 34% baza timine.

Plotësoni tabelën me emrat dhe përqindjet e bazave të tjera.

Emri i bazës Përqindja

Timinë 34

(2 pikë)(b) Një polipeptid në strukturën e tij të parë (primare) ka 51 aminoacide.

(i) Cili është numri minimal i bazave që duhen për të koduar një aminoacid të këtij polipeptidi? (1 pikë)

Practice questions

1 Ameba është një organizëm njëqelizor eukariot. Për studimin e saj, kërkuesit përdorin mikroskopin me transmision elektronesh. Vizatimi i mëposhtëm tregon ndërtimin e amebës.

(a) (i) Emërtoni organelen Y. (1 pikë)(ii) Emërtoni dy struktura të tjera të këtij vizatimi, të cilat tregojnë se ameba është qelizë

eukariote. (2 pikë) (b) Cili është funksioni i organeles Z? (1 pikë)(c) Kërkuesit shfrytëzojnë mikroskopinë elektronike për studimin e strukturave të

amebës. Shpjegoni pse. (2 pikë)

2 Fotografia tregon një pjesë të citoplazmës së qelizës.

2 (a) (i) Organela X është një mitokondri. Cili është funksioni i kësaj organele? (1 pikë)(ii) Emërtoni organelen Y. (1 pikë)

3 Figura e mëposhtme tregon kloroplastin siç duket me mikroskop elektronik.

zmadhimi x 300 000

(i) Aspirina vepron vetëm mbi një nga enzimat. Shfrytëzoni informacionin e rreshtave 5-7 për të shpjeguar se pse aspirina nuk ndikon mbi enzima të tjera. (2 pikë)

(ii) Cila nga enzimat X, Y ose Z inhibohet nga aspirina? Shpjegoni argumentin e dhënë në paragrafin e mësipërm që mbështet përgjigjen tuaj. (2 pikë)

(c) Aspirina është një inhibitor i enzimës. Shpjegoni se si e pengon aspirina substratin për t´u shndërruar në prodhim përfundimtar. (2 pikë)

(d) Aspirina ul rrezikun për infarkt miokardi (rreshtat 8-12). Shpjegoni si. (3 pikë)

3 Vizatimi i mëposhtëm tregon një pjesë të ADN-së.

(a) (i) ADN-ja është një polimer. Cilat janë argumentet që gjeni në këtë figurë për ta konsideruar atë polimer? (1 pikë)

(ii) Emërtoni pjesët e vizatimit që mbajnë shkronjat C, D dhe E. (3 pikë)(iii) Një pjesë ADN-je përmban 34% baza timine.

Plotësoni tabelën me emrat dhe përqindjet e bazave të tjera.

Emri i bazës Përqindja

Timinë 34

(2 pikë)(b) Një polipeptid në strukturën e tij të parë (primare) ka 51 aminoacide.

(i) Cili është numri minimal i bazave që duhen për të koduar një aminoacid të këtij polipeptidi? (1 pikë)

Practice questions

1 Ameba është një organizëm njëqelizor eukariot. Për studimin e saj, kërkuesit përdorin mikroskopin me transmision elektronesh. Vizatimi i mëposhtëm tregon ndërtimin e amebës.

(a) (i) Emërtoni organelen Y. (1 pikë)(ii) Emërtoni dy struktura të tjera të këtij vizatimi, të cilat tregojnë se ameba është qelizë

eukariote. (2 pikë) (b) Cili është funksioni i organeles Z? (1 pikë)(c) Kërkuesit shfrytëzojnë mikroskopinë elektronike për studimin e strukturave të

amebës. Shpjegoni pse. (2 pikë)

2 Fotografia tregon një pjesë të citoplazmës së qelizës.

2 (a) (i) Organela X është një mitokondri. Cili është funksioni i kësaj organele? (1 pikë)(ii) Emërtoni organelen Y. (1 pikë)

3 Figura e mëposhtme tregon kloroplastin siç duket me mikroskop elektronik.

zmadhimi x 300 000

Ndërtimi i qelizës

(a) Emërtoni X dhe Y. (2 pikë)(b) Përshkruani funksionet e kloroplasteve. (2 pikë)

4 (a) Kjo tabelë tregon disa nga veçoritë e qelizës. Plotësoni tabelën duke vendosur një plus në kutinë përkatëse nëse veçoria është e pranishme.

Veçoria

Qeliza

Bakteri i kolerës Qelizë epiteliale e zorrës

Qelizë epiteliale e alveolës së mushkërisë

Membrana qelizore

Flagjeli

Bërthama

(3 pikë)(b) Vizatimi i mëposhtëm tregon një pjesë të qelizës epiteliale të zorrës së insektit

hapësira e zorrës

mitokondritë

aparati i Golxhit

ribozomet e rrjetit endoplazmatik

mikrovile

Kjo qelizë është përshtatur për tre funksionet e listuara më poshtë. Shfrytëzoni vizatimin për të treguar se si është përshtatur kjo qelizë për secilin nga funksionet:

(i) transportin aktiv të lëndëve nga qelizat në gjak; (2 pikë)(ii) sintezën e enzimave; (1 pikë)(iii) difuzionin e shpejtë të lëndëve nga lumeni i zorrës në citoplazmën e qelizës. (1 pikë)

Practice questions

1 Një nxënës ndërmori kërkime për të parë ndikimin e përqendrimeve të ndryshme të tretësirës së klorurit të natriumit mbi prerjet cilindrike të zhardhokut të patates. Pasi preu pjesët cilindrike të patates, ai peshoi secilën prej tyre. Më vonë, ai vendosi çdo pjesë cilindrike në një provëz. Secila prej provëzave përmbante një përqendrim të caktuar të klorurit të natriumit. Provëzat u lanë për 24 orë në qetësi. Pas 24 orësh, nxënësi i nxori pjesët cilindrike të patates nga provëzat dhe i peshoi përsëri. (a) Para ripeshimit, nxënësi i fshiu nga jashtë të gjitha cilindrat e patates. Shpjegoni pse.

(2 pikë) Nxënësi e përsëriti eksperimentin disa herë duke ruajtur të njëjtat përqendrime

të tretësirës së klorurit të natriumit. Rezultatet e tij janë paraqitur në grafikun e mëposhtëm.

0.0 0.2 0.4 0.6 0.8 1.0

përqendrimi i tretësirës së klorurit të natriumit/mol dm–3

(b) Nxënësi i përgatiti të gjitha tretësirat e klorurit të natriumit duke përdorur 1.0 mol dm-3 dhe ujë të distiluar. Plotësoni tabelën për të treguar se si përgatiti ai 20 cm3 të tretësirës 0.2 mol dm-3 .

Vëllimi i tretësirës së klorurit të natriumit 1.0 mol dm-3 Vëllimi i ujit të distiluar

(1 pikë)(c) Nxënësi përllogariti përqindjen e ndryshimit të peshës në vend që t’i referohej thjesht

ndryshimit të peshës. Shpjegoni përparësinë e këtij veprimi. (2 pikë) (d) Nxënësi bëri shumë përsëritje për çdo përqendrim të klorurit të natriumit. Shpjegoni

se pse janë të rëndësishme përsëritjet. (2 pikë)(e) Shfrytëzoni grafikun për të gjetur përqendrimin e klorurit të natriumit me të njëjtin

potencial të ujit si ai i cilindrit të patates. (1 pikë)

2 Disa lëndë mund ta përshkojnë shtresën e dyfishtë të fosfolipideve të membranës qelizore me anë të difuzionit të thjeshtë. Përshkruani mënyra të tjera të përshkueshmërisë së membranës qelizore. (5 pikë)

Ndërtimi i qelizës

(a) Emërtoni X dhe Y. (2 pikë)(b) Përshkruani funksionet e kloroplasteve. (2 pikë)

4 (a) Kjo tabelë tregon disa nga veçoritë e qelizës. Plotësoni tabelën duke vendosur një plus në kutinë përkatëse nëse veçoria është e pranishme.

Veçoria

Qeliza

Bakteri i kolerës Qelizë epiteliale e zorrës

Qelizë epiteliale e alveolës së mushkërisë

Membrana qelizore

Flagjeli

Bërthama

(3 pikë)(b) Vizatimi i mëposhtëm tregon një pjesë të qelizës epiteliale të zorrës së insektit

hapësira e zorrës

mitokondritë

aparati i Golxhit

ribozomet e rrjetit endoplazmatik

mikrovile

Kjo qelizë është përshtatur për tre funksionet e listuara më poshtë. Shfrytëzoni vizatimin për të treguar se si është përshtatur kjo qelizë për secilin nga funksionet:

(i) transportin aktiv të lëndëve nga qelizat në gjak; (2 pikë)(ii) sintezën e enzimave; (1 pikë)(iii) difuzionin e shpejtë të lëndëve nga lumeni i zorrës në citoplazmën e qelizës. (1 pikë)

Practice questions

1 Një nxënës ndërmori kërkime për të parë ndikimin e përqendrimeve të ndryshme të tretësirës së klorurit të natriumit mbi prerjet cilindrike të zhardhokut të patates. Pasi preu pjesët cilindrike të patates, ai peshoi secilën prej tyre. Më vonë, ai vendosi çdo pjesë cilindrike në një provëz. Secila prej provëzave përmbante një përqendrim të caktuar të klorurit të natriumit. Provëzat u lanë për 24 orë në qetësi. Pas 24 orësh, nxënësi i nxori pjesët cilindrike të patates nga provëzat dhe i peshoi përsëri. (a) Para ripeshimit, nxënësi i fshiu nga jashtë të gjitha cilindrat e patates. Shpjegoni pse.

(2 pikë) Nxënësi e përsëriti eksperimentin disa herë duke ruajtur të njëjtat përqendrime

të tretësirës së klorurit të natriumit. Rezultatet e tij janë paraqitur në grafikun e mëposhtëm.

0.0 0.2 0.4 0.6 0.8 1.0

përqendrimi i tretësirës së klorurit të natriumit/mol dm–3

(b) Nxënësi i përgatiti të gjitha tretësirat e klorurit të natriumit duke përdorur 1.0 mol dm-3 dhe ujë të distiluar. Plotësoni tabelën për të treguar se si përgatiti ai 20 cm3 të tretësirës 0.2 mol dm-3 .

Vëllimi i tretësirës së klorurit të natriumit 1.0 mol dm-3 Vëllimi i ujit të distiluar

(1 pikë)(c) Nxënësi përllogariti përqindjen e ndryshimit të peshës në vend që t’i referohej thjesht

ndryshimit të peshës. Shpjegoni përparësinë e këtij veprimi. (2 pikë) (d) Nxënësi bëri shumë përsëritje për çdo përqendrim të klorurit të natriumit. Shpjegoni

se pse janë të rëndësishme përsëritjet. (2 pikë)(e) Shfrytëzoni grafikun për të gjetur përqendrimin e klorurit të natriumit me të njëjtin

potencial të ujit si ai i cilindrit të patates. (1 pikë)

2 Disa lëndë mund ta përshkojnë shtresën e dyfishtë të fosfolipideve të membranës qelizore me anë të difuzionit të thjeshtë. Përshkruani mënyra të tjera të përshkueshmërisë së membranës qelizore. (5 pikë)

FLETORE PUNE Biologjia me zgjedhje

Glenn TooleSusan TooleFLET

lenn Toole Susan Toole

Glenn Toole Susan Toole

12Për klasën e dymbëdhjetë, gjimnaz

TEKST I DIGJITALIZUAR http://mediaprint.al/libridigjital

FLETORE PUNE Biologjia me zgjedhje12Për klasën e dymbëdhjetë, gjimnaz

Çdo kapitull në tekstin mësimor praktikohet në fletoren e punës për aftësimin e nxënësit me pyetje praktike. Ato do t'ju ndihmojnë të provoni njohuritë tuaja dhe të aftësoheni.

Rubrika e veprimtarive praktike përmban pyetje për secilën veprimtari të sugjeruar te rezultatet e të nxënit.

Fletorja e punës përmban të gjitha përgjigjet e pyetjeve përgjithësuese të tekstit të nxënësit.

Materiale interaktive, video, kureshti, teste, përgjigjet e pyetjeve përgjithësuese të librit i gjeni në

www.mediaprint.al dhe platformën digjitale

http://mediaprint.al/libridigjital

Çmimi 300 lekë

ISBN 978-9928-08-342-5

fletore pune fletore pune biologjia 12 me zgjedhjee hidrogjenit. kjo enzimë ndodhet në indet...

Documents