galvos smegenØ insulto diagnostikos, gydymo, profilaktikos ...€¦ · mtl – ma þo tan kio li...

GALVOS SMEGENØ INSULTODIAGNOSTIKOS, GYDYMO,

PROFILAKTIKOS IR REABILITACIJOSMETODIKA

2012 m. geguþës mën. redakcija

Metodikai pritarë Lietuvos insulto asociacija

Parengë Lietuvos insulto asociacijos darbo grupë (E. Barkauskas,G. Bernotas, V. Budrys, R.-A. Gvazdaitis, E. Jarþemskas, D. Jatuþis,A. Kriðèiûnas, R. Kvaðèevièius, K. Laurikënas, E. Marcinkevièius,

L. Paèkauskas, D. Rastenytë, S. Roèka, A. Vilionskis)

TURINYS

1. Bendroji dalis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165

2. Ûminio insulto diagnostika. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166

3. Insulto gydymas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168

4. Insulto profilaktika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175

5. Ûminio insulto reabilitacijos ir slaugos principai . . . . . . . . . . 179

6. Priedai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181

7. Literatûros sàraðas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194

164

Galvos smegenø insulto diagnostikos, gydymo, profilaktikos ir reabilitacijos metodinës rekomendacijos

1. BENDROJI DALIS (SÀVOKOS IR TERMINAI, TLK-10 KODAI, SANTRUMPOS)

1.1. Pra ei nan ty sis sme ge nø ið emi jos prie -puo lis (G45, G46) – ûmi nis gal vos sme ge nø artin klai nës krau jo ta kos ne pa kan ka mu mas, pa si -reið kian tis þi di ni niais neu ro lo gi niais simp to -mais, vi sið kai ið nyks tan èiais per £ 24 va lan dasnuo su sir gi mo pra dþios (PSIP).

1.2. Spon ta ni në su ba rach noi di në krau jos -ru va (I60) – ûmi nis krau jo ið si lie ji mas po vo ra -tin kli niu gal vos sme ge nø dan ga lu (SAK).

1.3. Spon ta ni në in tras me ge ni në krau jos -ru va (I61) – ûmi nis krau jo ið si lie ji mas á gal vossme ge nø pa ren chi mà (ISK).

1.4. Sme ge nø in fark tas, s. ið emi nis in sul -tas (I63) – ûmi nis þi di ni nis ið emi nis gal vossme ge nø krau jo ta kos su tri ki mas, pa si reið kian -tis þi di ni niais neu ro lo gi niais simp to mais, ið lie -kan èiais il giau kaip 24 val. nuo su sir gi mo pra -dþios (SI).

1.5. In sul tas (I64) – ûmi nis gal vos sme ge nøkrau jo ta kos su tri ki mas, ne pa tiks lin tas kaip ið -emi nis ar he mo ra gi nis.

1.6. Ûmi nis gal vos sme ge nø krau jo ta kossu tri ki mas – ûmi nis þi di ni nis gal vos sme ge nøkrau jo ta kos su tri ki mas, pa si reið kian tis ap þiû rosme tu esan èiais þi di ni niais neu ro lo gi niais simp -to mais, ne pa tiks lin tas kaip PSIP, sme ge nø in -fark tas ar krau jos ru va (ÛGSKS).

San trum pos:ADTL – ak ty vuo to da li nio trom bop las ti no

lai kasAKS – ar te ri nis krau jo spau di masAVM – ar te rio ve ni në mal for ma ci jaDPV – dirb ti në plau èiø ven ti lia ci jaEKSS – eks trak ra ni ji niø krau ja gys liø spal vi -

në so nog ra fi jaGKS – Glaz go ko mø ska lëGMP – grei to ji me di ci nos pa gal baISK – spon ta ni në in tras me ge ni në krau jos ru vaKT – kom piu te ri në to mog ra fi jaMAE – mie go ar te ri jos en dar te rek to mi jaMAS – mie go ar te ri jos sten ta vi masMMMH – ma þos mo le ku li nës ma sës he pa ri naiMRT – mag ne ti nio re zo nan so to mog ra fi jaMTL – ma þo tan kio li pi dairt-PA – re kom bi nan ti nis þmo gaus au di niø

plaz mi no ge no ak ty va to riusSAK – spon ta ni në su ba rach noi di në krau jos ru vaSI – sme ge nø in fark tasÐSD – ðir dies su si trau ki mø daþ nisTKD – transk ra ni ji në dop le rog ra fi jaTKSS – transk ra ni ji në spal vi në so nog ra fi jaTNS – tarp tau ti nis nor ma li zuo tas san ty kisÛGSKS – ûmi nis gal vos sme ge nø krau jo ta -

kos su tri ki mas

I, IIa, IIb, III, IV – re ko men da ci jø kla sës;A, B, C – áro dy mø ly giai.

165

Bendroji dalis

2. ÛMINIO INSULTO DIAGNOSTIKA

2.1. Áta rus ÛGSKS, diag nos ti niai ty ri mai at -lie ka mi sie kiant nu sta ty ti tiks lià ÛGSKS diag no -zæ ir etio lo gi jà bei eks kliu duo ti ki tas li gas. Diag -nos ti niø ty ri mø ap im tis pri klau so nuo at li ki movie tos, li go nio bûk lës ir anks tes niø ty ri mø re zul -ta tø.

2.2. Ikis ta cio na ri niai ty ri mai. Iki sta cio na ro ðei mos gy dy to jas ar ba GMP me di ci ni nis per so -na las pri va lo:

2.2.1. tei sin gai áver tin ti li go nio nu si skun di -mus, kli ni ki næ bûk læ ir pa grás tai átar tiÛGSKS;

2.2.2. ið ma tuo ti AKS ir ÐSD;

2.2.3. áver tin ti kvë pa vi mo ta kø bûk læ ir uþ tik -rin ti jø pra ei na mu mà;

2.2.4. esant ga li my bei, áver tin ti gliu ko zëskon cen tra ci jà krau jy je.

2.3. Sta cio na ri niai ty ri mai (at lie ka mi pri -ëmi mo ar ba ki tuo se sky riuo se):

2.3.1. Li go niui at vy kus ið kar to rei ka lin ga:

2.3.1.1. áver tin ti AKS, ðir dies veik là ir kvë pa -vi mo funk ci jà; esant rei ka lui, uþ tik rin ti gy -vy bi niø funk ci jø ko rek ci jà pa gal ati tin ka -mas re ko men da ci jas (I, A áro dy mai);

2.3.1.2. uþ ra ðy ti elek tro kar diog ra mà (I, A áro -dy mai);

2.3.1.3. nu sta ty ti gliu ko zës kon cen tra ci jàkrau jy je;

2.3.1.4. at lik ti ben drà krau jo ty ri mà (I, A áro -dy mai);

2.3.1.5. at lik ti krau jo kre ðë ji mo ty ri mus(TNS, ADTL, fib ri no ge nas) – kai pa cien -tas var to ja an ti ko a gu lian tus ar ba ga li mapa grás tai átar ti jø var to ji mà; elek tro li tø ty -ri mà – kai áta ria mas jø dis ba lan sas.

2.3.2. Kon sul tuo ti ið kvie èia mas neu ro lo gas,jei jis yra as mens svei ka tos prie þiû ros ástai go -je.

2.3.3. Po kon sul ta ci jos to li mes nis li go nio ty -ri mas vyk do mas pa gal neu ro lo go nu ro dy mus.

2.3.4. Áta riant ÛGSKS, vi sais at ve jais re ko -men duo ja ma at lik ti gal vos sme ge nø ne kon -tras ti næ KT, kaip pir mo pa si rin ki mo neu ro vi -zu a li za ci nës diag nos ti kos me to dà (I, A áro dy -mai). Nu ro dy tais at ve jais, áta riant ÛGSKS,gal vos KT re ko men duo ja ma at lik ti ne ati dë -lio ti nai:

2.3.4.1. jei yra ga li my bë at lik ti in tra ve ni nætrom bo li zæ;

2.3.4.2. áta ria ma ISK ar ba SAK;

2.3.4.3. li go nis iki li gos pra dþios var to jo an ti -ko a gu lian tus;

2.3.4.4. yra ne aið kios kil mës sà mo nës su tri ki -mas;

2.3.4.5. bu væ krau ja vi mai anam ne zë je;

2.3.4.6. pro gre suo jan ti ar ba fliuk tuo jan ti li -gos ei ga;

2.3.4.7. yra stip rus ûmi nis gal vos skaus masnuo li gos pra dþios.

2.3.5. Jei nuo li gos pra dþios pra ëjo ma þiaukaip 4,5 val., po at lik tø ty ri mø rei kia áver tin tiin di ka ci jas ir kon train di ka ci jas in tra ve ni neitrom bo li zei.

2.3.6. Gal vos sme ge nø MRT ty ri mas ga li bû tire ko men duo ja mas tiems li go niams, ku riemsdiag no zë po KT ty ri mo lie ka ne aið ki, gal vossme ge nø KT ne in for ma ty vi ar ba KT ty ri mastuo me tu ne pri ei na mas. MRT ty ri mas pra na -ðes nis diag no zuo jant la kû ni nius in fark tus, þi -di nius sme ge në lë se ir sme ge nø ka mie ne, in -tra ce reb ri niø krau ja gys liø uþ si kim ði mus (at -lie kant mag ne ti nio re zo nan so an giog ra fi jà),sme ge nø ede mà (II, A áro dy mai).

2.3.7. Eks trak ra ni ji niø ir (ar ba) in trak ra ni ji -niø gal vos sme ge nø krau ja gys liø ul tra gar si -niai ty ri mai (EKSS, TKD, TKSS) at lie ka misie kiant áver tin ti ar te ri jø bûk læ (nu sta ty ti ate -ro sklerozinius ir uþ de gi mi nius pa ki ti mus, di -se ka ci jà) bei krau jo ta kos ro dik lius (II–IV,A–B áro dy mai). Jø at li ki mas ir ei lið ku mas pri -klau so nuo pa cien to ben dros ir kli ni ki nës

166


bûk lës. Jei pa cien tas ser ga ið emi niu ÛGSKS,at vy ko per ma þiau kaip 4,5 val. nuo simp to mø pra dþios ir yra ga li my bë tai ky ti sis te mi nætrom bo li zæ, ul tra gar si nius krau ja gys liø ty ri -mus re ko men duo ja ma ati dë ti vë les niam lai -kui (III, B áro dy mai). Ul tra gar si nius ty ri musre ko men duo ja ma at lik ti ne ati dë lio ti nai, kai:

2.3.7.1. áta ria ma vi di nës mie go ar te ri jos kri ti -në ste no zë (> 90 %), di se ka ci ja ar ba ûmi nëtrom bo zë (EKSS);

2.3.7.2. áta ria mas in tra ce reb ri niø ar te ri jø an -gios paz mas (TKD, TKSS).

2.3.8. Ðir dies echos ko pi ja re ko men duo ja mavi siems jau nes niems nei 45 m. li go niams, ser -gan tiems PSIP ar ba SI, ieð kant kar dio ge ni nësem bo li za ci jos ðal ti niø ar ba at vi ros ova li nësan gos. Jei trans to ra ka li nës echo kar dios ko pi -jos re zul ta tai yra ne igia mi ar ba abe jo ti ni, re -ko men duo ja ma at lik ti per stem pli næ echo kar -dios ko pi jà. Vy res niems pa cien tams ðir diesechos ko pi ja re ko men duo ja ma pa gal kar dio -lo gi nes in di ka ci jas ar ba esant ne aið kiai in sul -to kil mei (III, B áro dy mai).

2.3.9. Juos me ni në punk ci ja at lie ka ma kli nið -kai áta riant SAK, kai gal vos sme ge nø KT ar baMRT ty ri mai ne in for ma ty vûs, ne pri ei na miar ba kon train di kuo ti ni. Jà re ko men duo ja maat lik ti ne anks èiau, kaip pra ëjus 12 val. nuosimp to mø at si ra di mo. SAK diag no zë pa grin -dþia ma, nu sta èius sme ge nø skys èio ksan toch -ro mi jà.

2.3.10. Gal vos sme ge nø ar te ri jø KT an giog -ra fi ja ar ba ve nog ra fi ja, ar ba MRT su krau ja -gys li niu re þi mu (mag ne ti nio re zo nan so an -giog ra fi ja, mag ne ti nio re zo nan so ve nog ra fi -ja) ga li bû ti re ko men duo ja ma (II, B áro dy -mai):

2.3.10.1. áta riant gal vos sme ge nø ve nø ar bave ni niø an èiø trom bo zæ;

2.3.10.2. áta riant ka ver no mà ar ba AVM;

2.3.10.3. sie kiant nu sta ty ti aneu riz mos lo ka li -za ci jà;

2.3.10.4. sie kiant áver tin ti Vi li zi jaus ra to ar te -ri jø bûk læ;

2.3.10.5. sie kiant pa tiks lin ti vi di nës mie go ar -te ri jos ar ba in trak ra ni ji niø stam biø jø ar te -ri jø ste no zës laips ná ir di fe ren ci juo ti nuook liu zi jos;

2.3.10.6. áta riant eks trak ra ni ji niø ar ba in trak -ra ni ji niø ar te ri jø di se ka ci jà;

2.3.10.7. áta riant fib ro rau me ni næ dis pla zi jà;

2.3.10.8. kai at lik ti ul tra gar si niai ty ri mai në rapa kan ka mai in for ma ty vûs ar ba jie ne pri ei -na mi.

2.3.11. Gal vos sme ge nø sub trak ci në skait me -ni në an giog ra fi ja sku bia tvar ka re ko men duo -ja ma at lik ti pa cien tams, ser gan tiems SAK ar -ba ne hi per ten zi ne ISK, jei në ra kon train di ka -ci jø ty ri mui (I, A áro dy mai). Jei pir mi në an -giog ra fi ja bu vo ne in for ma ty vi, pa cien tams su diag no zuo ta SAK an giog ra fi nis ty ri mas ga libû ti kar to ja mas po 2–8 sav. Ðis ty ri mas taippat ga li bû ti at lie ka mas di fe ren ci juo jant:

2.3.11.1. gal vos sme ge nø ve nø ar ba ve ni niøan èiø trom bo zæ;

2.3.11.2. ce reb ri ná vas ku li tà, mo y a mo ya sin -dro mà;

2.3.11.3. gal vos sme ge nø krau ja gys liø mal -for ma ci jas;

2.3.11.4. kie to jo dan ga lo ar te ri næ ve ni næ fis -tu læ.

2.3.12. Aortos lan ko an giog ra fi nis ty ri masga li bû ti re ko men duo ja mas, kai ul tra gar si niuty ri mu yra nu sta ty ta ³ 50 % ste no zë mie go ar -ba slanks te li në se ar te ri jo se ir në ra ga li my bësat lik ti KT ar mag ne ti nio re zo nan so an giog ra -fi jà, ar ba pla nuo ja mas chi rur gi nis ar en do vas -ku li nis krau ja gys liø gy dy mas.

2.3.13. At vy kus li go niui su áta ria mu in sul tu irpra ëjus ma þiau kaip 4,5 val. nuo li gos pra -dþios, tu rë tø bû ti at lie ka mi tik tie ty ri mai, ku -rie rei ka lin gi áver tin ti ga li mas kon train di ka ci -jas sis te mi nei trom bo li zei. Ðie ty ri mai tu rë tøbû ti at lie ka mi kuo sku biau, su tei kiant li go niui pir ma ei lið ku mà. Ki ti ty ri mai ga lë tø bû ti ati -de da mi vë les niam lai ko tar piui.

2.3.14. PSIP, SI, ISK diag no zuo ja ir gy doneu ro lo gas. Neu ro chi rur gas, an gio chi rur gaskon sul tuo ja ir gy do, jei áta ria ma ar ba yra nu -sta ty ta SAK ar ba ki ta pa to lo gi ja, ku ri ga li bû ti gy do ma chi rur gi niu bû du. Jei as mens svei ka -tos prie þiû ros ástai go je ðiø spe cia lis tø në ra,ÛGSKS diag no zuo ti ir pra dë ti kon ser va ty vøgy dy mà, lai ky da ma sis ðiø me to di niø re ko -men da ci jø, ga li ir ki tos spe cia ly bës gy dy to -jas.

167

Ûminio insulto diagnostika

3. INSULTO GYDYMAS

3.1. ÛGSKS yra ur gen ti në bûk lë, ku rios me turei kia sku bios me di ci ni nës pa gal bos.

3.2. Pa cien tai, ser gan tys ûmi niu in sul tu,tu ri bû ti gy do mi sta cio na re, ge riau sia – spe -cia li zuo tuo se pa da li niuo se, skir tuo se ser gan -tie siems in sul tu gy dy ti (I, A áro dy mai). Jei to -kiø pa da li niø gy dy mo ástai go je në ra, ga li magy dy ti neu ro lo gi jos ar ben dro pro fi lio sta cio -na ro sky riuo se. Jei li go nio bûk lë sun ki (yragy vy bi niø funk ci jø su tri ki mas), jis tu ri bû tigy do mas re a ni ma ci jos ir in ten sy vios te ra pi jos sky riu je.

3.3. Gy dy mas skirs to mas á ke lis eta pus: ikis -ta cio na ri nis, sta cio na ri nis ne di fe ren ci juo tas (ba -zi nis gy dy mas) ir sta cio na ri nis spe cia li zuo tas.

3.4. Ikis ta cio na ri nis ir sta cio na ri nis ba zi nisgy dy mas tai ko mas vi siems li go niams, ser gan -tiems ÛGSKS.

3.5. Sta cio na ri nis spe cia li zuo tas gy dy mas tai -ko mas tuo met, kai yra tiks liai nu sta ty ta ÛGSKSrû ðis ir spe cia li zuo tam gy dy mui në ra kon train di -ka ci jø. Tai kant spe cia li zuo tà gy dy mà, lie ka ga -lio ti ba zi nio gy dy mo prin ci pai, jei jie ne pri eð ta -rau ja spe cia li zuo tam gy dy mui.

ÛMINIO GALVOS SMEGENØ KRAUJOTAKOS SUTRIKIMOBAZINIS GYDYMAS

Ikis ta cio na ri nis gy dy mas (1 prie das)

3.6. Iki sta cio na ro ben dro sios prak ti kos gy dy -to jams, GMP me di ci ni niam per so na lui bû ti na:

3.6.1. áver tin ti kvë pa vi mo ta kø bûk læ ir uþ tik -rin ti jø pra ei na mu mà;3.6.2. áver tin ti ðir dies veik là ir, esant rei ka lui,ko re guo ti jos veik los su tri ki mus;3.6.3. ko re guo ti hi pog li ke mi jà, ski riant á ve nà 200 mg/ml (20 %) ar ba 100 mg/ml (10 %)gliu ko zës tir pa lus ir sie kiant nor mog li ke mi -jos;3.6.4. áver tin ti AKS ir já ko re guo ti, lai kan tisðiø nu ro dy mø:3.6.4.1. vi sais at ve jais re ko men duo ja ma ko -

re guo ti ar te ri næ hi po ten zi jà, tai kant in fu zi -næ te ra pi jà (0,9 % nat rio chlo ri do ar ba Rin -ge rio tir pa lu; ne skir ti 5 % gliu ko zës tir pa -lo) ir, esant rei ka lui, va zop re so rius(I, C áro dy mai);

3.6.4.2. AKS re ko men duo ja ma ne ma þin ti, ið -sky rus ðias kli ni ki nes si tu a ci jas:3.6.4.2.1. sis to li nis AKS – di des nis kaip

220 mmHg, dias to li nis AKS – di des niskaip 120 mmHg;

3.6.4.2.2. ûmi nis ðir dies ne pa kan ka mu -mas;

3.6.4.2.3. ûmi nis mio kar do in fark tas;3.6.4.2.4. plau èiø ede ma;3.6.4.2.5. aortos at si sluoks nia vi mas;3.6.4.2.6. ûmi nis inks tø funk ci jos ne pa -

kan ka mu mas.3.6.5. Ne skir ti an ti ag re gan tø ir an ti ko a gu lian -tø.3.6.6. Kuo sku biau nu kreip ti ir (ar ba) ga ben tili go ná á ar ti miau sià spe cia li zuo tà gy dy moástai gà, ku rio je tei kia ma pa gal ba ûmi niu in -sul tu ser gan tiems li go niams (III, B áro dy mai).

Sta cio na ri nis gy dy mas (2 prie das)

3.7. Pri ëmi mo sky riu je re ko men duo ja ma:3.7.1. áver tin ti kvë pa vi mo ta kø bûk læ ir uþ tik -rin ti jø pra ei na mu mà;3.7.2. pa lai ky ti nor ma lià krau jo ok si ge na ci jà(SO2 > 95 %);3.7.3. áver tin ti ðir dies veik là ir, esant rei ka lui,ko re guo ti jos veik los su tri ki mus;3.7.4. ko re guo ti hi pog li ke mi jà, ski riant á ve nà 200 mg/ml (20 %) ar ba 100 mg/ml (10 %)

168


gliu ko zës tir pa lus ir sie kiant nor mog li ke mi -jos;3.7.5. ko re guo ti hi per gli ke mi jà, jei gliu ko zëskon cen tra ci ja ve ni nia me krau jy je > 10 mmol/l, nau do jant trum po vei ki mo in su li nà;3.7.6. áver tin ti AKS ir, esant rei ka lui, já ko re -guo ti, lai kan tis ikis ta cio na ri nio gy dy monuro dy mø (p. 3.6.4). Li go niui, ku riam nu ma -to ma at lik ti trom bo li zæ, AKS jau iki trom bo li -zës pra dþios tu ri bû ti su ma þi na mas iki sis to li -nio AKS < 185 mmHg ir dias to li nioAKS < 110 mmHg;3.7.7. ne skir ti an ti ag re gan tø ir an ti ko a gu lian -tø;3.7.8. pra dë ti in fu zi næ te ra pi jà 0,9 % nat riochlo ri do ar ba Rin ge rio tir pa lu; ne skir ti 5 %gliu ko zës tir pa lo;3.7.9. jei pa si tvir ti na ÛGSKS diag no zë, pa -cien tà to li mes niam gy dy mui nu kreip ti á neu -ro lo gi jos, re a ni ma ci jos ir in ten sy vios te ra pi -jos ar ba ki tà sta cio na ro sky riø, at si þvel giant áli go nio bûk læ, ski ria mo gy dy mo rû ðá ir li go ni -nës vi di næ tvar kà.3.8. Sta cio na ro sky riu je re ko men duo ja ma:3.8.1. ste bë ti van dens ir elek tro li tø ba lan sà ir,esant rei ka lui, ko re guo ti 0,9 % nat rio chlo ri do ar ba Rin ge rio tir pa lais, sie kiant pa lai ky ti he -ma tok ri tà apie 0,33 (IV kla sës áro dy mai);3.8.2. ste bë ti AKS, ta èiau ûmi nia me pe ri ode jo ru ti nið kai ne ma þin ti, ið sky rus at ve jus, kai yra:3.8.2.1. SI ir sis to li nis AKS > 220 mmHg ar ba

dias to li nis > 120 mmHg (IV kla sës áro dy -mai);

3.8.2.2. ISK ir sis to li nis AKS > 180 mmHg ar -ba dias to li nis > 105 mmHg;

3.8.2.3. SAK;3.8.2.4. ûmi nis ðir dies ne pa kan ka mu mas;3.8.2.5. ûmi nis mio kar do in fark tas;3.8.2.6. plau èiø ede ma; 3.8.2.7. aortos at si sluoks nia vi mas;3.8.2.8. ûmi nis inks tø funk ci jos ne pa kan ka -

mu mas.3.8.3. Li go niui, ku riam nu ma to ma at lik titrom bo li zæ, AKS iki trom bo li zës pra dþios su -ma þin ti iki sis to li nio < 185 mmHg, dias to li -nio < 110 mmHg (p. 3.7.6), ir pa lai ky ti ne vir -ði jant 180/105 mmHg trom bo li zës me tu ir24 val. po jos (I, B áro dy mai).

3.8.4. Jei ne tai ko ma trom bo li zë ir rei kia ko re -guo ti ar te ri næ hi per ten zi jà, pa di dë ju sá AKSpir mà jà in sul to die nà re ko men duo ja ma ko re -guo ti pa laips niui, su ma þi nant 15 % pra di nioAKS per pir mà sias 24 va lan das po in sul to.3.8.5. Ne skir ti ni fe di pi no, veng ti ar te ri nës hi -po ten zi jos ir jà ko re guo ti skys èiø in fu zi jo mis, o esant rei ka lui, ir va zop re so riais.3.8.6. Ste bë ti krau jo ok si ge na ci jà:3.8.6.1. esant hi pok se mi jai (pa gal krau jo du jø

ty ri mà ar ba SO2 < 92 %), skir ti pa pil do màde guo nies te ra pi jà (I, C áro dy mai);

3.8.6.2. esant kvë pa vi mo ne pa kan ka mu mui,re ko men duo ja ma in tu ba ci ja ir DPV(I, C áro dy mai).

3.8.7. Ste bë ti gliu ko zës kon cen tra ci jà krau jy -je, ypaè cuk ri niu dia be tu ser gan tiems pa cien -tams (IV kla sës áro dy mai):3.8.7.1. ko re guo ti hi per gli ke mi jà, jei gliu ko -

zës kon cen tra ci ja ve ni nia me krau jy je> 10 mmol/l, nau do jant trum po vei ki moin su li nà;

3.8.7.2. sku biai ko re guo ti hi pog li ke mi jà,naudo jant 200 mg/ml (20 %) ar ba100 mg/ml (10 %) gliu ko zës tir pa lus.

3.8.8. Ste bë ti neu ro lo gi næ bûk læ; jai blo gë -jant, áver tin ti kom pli ka ci jø, ly din èiø li gø at si -ra di mo ar ba de kom pen sa ci jos, pa kar to ti nioÛGSKS ga li my bæ ir ati tin ka mai ko re guo ti ty -ri mø ir gy dy mo tak ti kà.3.8.9. Li go niui karð èiuo jant dau giau kaip37,5°C:3.8.9.1. ma þin ti tem pe ra tû rà vais tais ir (ar) fi -

zi në mis prie mo në mis, sie kiant nor mo ter -mi jos (III, C áro dy mai);

3.8.9.2. nu sta ty ti ga li mà in fek ci jà ir jà adek -va èiai gy dy ti.

3.8.10. Ne skir ti an ti bio ti kø, an ti gry be li niø iran ti vi ru si niø vais tø pro fi lak tið kai pa cien -tams su nor ma lia imu ni ne sis te ma (II, B áro -dy mai).3.8.11. Esant gy vy bi niø funk ci jø su tri ki muiar ba bû ti nu mui skir ti va zop re so riø in fu zi jas,ste bë ti krau jo ok si ge na ci jà, tai ky ti DPV, li go -ná rei kia gy dy ti re a ni ma ci jos ir in ten sy vios te -ra pi jos sky riu je. Ki tos ba zi nio sta cio na ri niogy dy mo prie mo nës ga li bû ti tai ko mos ben dropro fi lio sky riuo se.

169

Insulto gydymas

ÛMI NIO GAL VOS SME GE NØ KRAU JO TA KOS SU TRI KI MOSPE CIA LI ZUO TAS GY DY MAS

Ið emi nio in sul to gy dy mas

3.9. Li go niams, ið tik tiems ið emi nio ÛGSKS,esant tin ka mu mo kri te ri jams (p. 3.10) ir sà ly -goms (p. 3.12) at lik ti trom bo li zæ bei, ne sant ne -tin ka mu mo kri te ri jø (p. 3.11), sis te mi në trom bo -li zë (trom bus tir pi nan èio vais to sky ri mas á ve nà)tu rë tø bû ti tai ko ma kaip pir mo pa si rin ki mo gy -dy mo me to das (I, A áro dy mai).

3.10. Tin ka mu mo sis te mi nei trom bo li zeikri te ri jai:

3.10.1. ið emi nis ÛGSKS;3.10.2. simp to mø at si ra di mo lai kas yra tiks -liai þi no mas ir ne vir ði ja 4,5 val. iki trom bo li -zës pra dþios

1;

3.10.3. vaiz di niuo se ty ri muo se ma to ma ið -emi jos zo na ne vir ði ja 33 % uþ si kim ðu sioskrau ja gys lës mai ti na mos zo nos (vi di nës mie -go ar te ri jos ba sei ne);3.10.4. li go nis iki in sul to pra dþios bu vo sa va -ran kið kas kas die në je veik lo je;3.10.5. li go nio am þius – ³ 18 me tø.3.11. Ne tin ka mu mo sis te mi nei trom bo li zei

kri te ri jai:3.11.1. li go nis var to ja ne tie sio gi nio vei ki moan ti ko a gu lian tus

2 ir (ar ba) pro trom bi no lai kas

di des nis kaip 15 sek. (TNS > 1,7);3.11.2. nuo nau jø jø ge ria mø jø an ti ko a gu lian -tø (tie sio gi niø trom bi no ar fak to riaus Xa in hi -bi to riø) pas ku ti nës do zës su var to ji mo pra ëjoma þiau kaip 14 val.;3.11.3. krau ja vi mas ið virð ki na mo jo trak to arðla pi mo ta kø per pas ta ruo sius 3 mën.;3.11.4. per pas ku ti nes 10 die nø punk tuo takrau ja gys lë, ku rios ne áma no ma uþ spaus ti;3.11.5. di de lës ap im ties chi rur gi në ope ra ci japer pas ta ruo sius 3 mën.;

3.11.6. he mo ra gi në dia te zë ar ba he mo ra gi nëre ti no pa ti ja;

3.11.7. in tra ce reb ri në krau jos ru va anam ne zë je;

3.11.8. sun ki cen tri nës ner vø sis te mos pa to lo -gi ja anam ne zë je ar ba ki to kia ly din ti lë ti në li -ga, ku ri reikð min gai ap sun ki na gy ve ni moprog no zæ;

3.11.9. ne kon tro liuo ja ma ar te ri në hi per ten zi -ja: sis to li nis AKS – > 185 mmHg ar ba dias to -li nis AKS – > 110 mmHg iki gy dy mo pra -dþios;

3.11.10. bak te ri nis en do kar di tas, pe ri kar di -tas;

3.11.11. ûmi nis pan kre a ti tas;

3.11.12. AVM ar ba nu sta ty ta ne ply ðu si in -trak ra ni ji në aneu riz ma;

3.11.13. vë þys su pa di din ta krau ja vi mo ri zi -ka;

3.11.14. sun ki ke pe nø li ga;

3.11.15. at lie kant gal vos sme ge nø KT, nu sta -to mi ISK ar ba SAK po þy miai, ar ba anks ty vipa ki ti mai, bû din gi di de liam ið emi niam in sul -tui;

3.11.16. la bai sun ki neu ro lo gi në bûk lë:³ 24 ba lai pa gal NIH in sul to ska læ (3 prie das);

3.11.17. grei tai ge rë jan ti neu ro lo gi në simp to -ma ti ka ar ba yra izo liuo tas leng vas neu ro lo gi -nis de fi ci tas;

3.11.18. per pas ku ti nes 48 val. li go niui bu voskir tas he pa ri nas ir yra pra il gë jæs ADTL, ar banuo pas ku ti nës MMMH do zës pa sky ri mopra ëjo ma þiau kaip 12 val.;

3.11.19. trom bo ci to pe ni ja – < 100 × 109/l

(< 100 000/mm3);

3.11.20. per pas ku ti niuo sius 3 më ne sius bu -væs in sul tas, in trak ra ni ji në ope ra ci ja ar ba sun -ki gal vos trau ma;

3.11.21. gliu ko zës kon cen tra ci ja krau jy je –< 2,8 mmol/l ar ba > 22,3 mmol/l;

3.11.22. trau ku liai in sul to pra dþio je;

3.11.23. nëð tu mas ar ba gim dy mas per pas ku -ti nes 10 pa rø.

3.12. Sis te mi nës trom bo li zës at li ki mo sà ly -gos:

170


12011-11-14 Eu ro pos Sà jun gos 15 vals ty biø, tai kant sa vi -tar pio pri pa þi ni mo pro ce dû rà, átei sin tas ûmi nio ið emi nioin sul to gy dy mo pra dþios lai ko pail gë ji mas nuo 3 val. iki4,5 val., tai kant trom bo li zæ pre pa ra tu al tep la ze. Lie tu vo jeðis kei ti mas kol kas dar ne pa tvir tin tas.2Jei pa cien tas var to ja (ar ba pas ta ruo ju me tu var to jo) ne tie -sio gi nio vei ki mo ge ria muo sius an ti ko a gu lian tus, ta èiauTNS – < 1,7, tai ne lai ko ma ne tin ka mu mo kri te ri ju mi sis te -mi nei trom bo li zei.

3.12.1. at lie ka ma re a ni ma ci jos ir in ten sy vioste ra pi jos ar ba neu ro lo gi jos sky riu je; esant ne -ati dë lio ti nam bû ti nu mui ga li bû ti at lie ka maki ta me sky riu je, jei ið pil do mi 3.9–3.16 punk -tø rei ka la vi mai;

3.12.2. uþ tik rin tas li go nio gy vy bi niø funk ci jø ir neu ro lo gi nës bûk lës ste bë ji mas 24 val. potrom bo li zës in ten sy vaus ste bë ji mo pa la to jear ba re a ni ma ci jos ir in ten sy vios te ra pi jos sky -riu je;

3.12.3. yra ga li my bë at lik ti gal vos sme ge nøKT bet ku riuo pa ros me tu.

3.13. IVT tu ri bû ti pra dë ta per kiek áma no matrum pes ná lai kà nuo li go nio pa te ki mo á gy dy moástai gà. Li go niui – po ten cia liam kan di da tuiIVT – tu ri bû ti at lie ka mi tik bû ti niau si ty ri mai,sie kiant áver tin ti tin ka mu mà trom bo li zei. To -kiems li go niams vi si ty ri mai tu ri bû ti at lie ka mipri ori te ti ne tvar ka.

3.14. Sis te mi nei trom bo li zei nau do ja mas re -kom bi nan ti nis þmo gaus au di niø plaz mi no ge noak ty va to rius (rt-PA) al tep la zë: su mi në do zëtrom bo li zei – 0,9 mg/kg kû no ma sës, mak si ma lido zë – 90 mg. 10 % su mi nës do zës grei tai su lei -dþia ma á ve nà (bo liu su), o li ku si da lis su la ði na ma á ve nà per 60 min. nau do jant ðvirkð ti næ pom pà(I, A áro dy mai). Strep to ki na zë ar ba uro ki na zë in -sul tui gy dy ti ne tai ko ma (III, A áro dy mai).

3.15. Spren di mà at lik ti trom bo li zæ pri imaneu ro lo gas. Jei yra ne es mi niø nuo kry piø nuopro to ko lo rei ka la vi mø, trom bo li zës at li ki moklau si mas spren dþia mas in di vi du a liai, pa gal li -go ni në je nu sta ty tas vi daus tai syk les.

3.16. Li go nio ste bë ji mas ir pa pil do mas gy dy -mas trom bo li zës me tu ir po jos:

3.16.1. neu ro lo gi në bûk lë di na mi ko je ver ti -na ma kas 30 min. rt-PA in fu zi jos me tu, kas2 val. – ki tas 6 val., ir kas 8 val. – ki tas 16 val.;

3.16.2. neu ro lo gi në bûk lë ver ti na ma pa galNIH in sul to ska læ li go niui at vy kus, po 2 val.nuo trom bo li zës pra dþios, po 24 val. ir po7 pa rø;

3.16.3. AKS, ÐSD, ok si ge na ci ja ste bi ma nuo -lat ar ba kas 10 min. trom bo li zës me tu, kas30 min. – ki tas 6 val., ir kas 1 val. – ki tas 16 val.;

3.16.4. kon tro li në gal vos sme ge nø KT at lie -ka ma po 24 val., o pa blo gë jus neu ro lo gi neibûk lei ir (ar ba) áta rus ISK – ne del siant;

3.16.5. AKS trom bo li zës me tu ir 24 val. po jostu ri ne vir ðy ti 180/105 mmHg. Jei rei kia ma -þin ti AKS, re ko men duo ja mas la be ta lo lis

1,

ena lap ri la tas ar me top ro lo lis in jek ci jo mis áve nà, ar ba ki ti grei tai ma þi nan tys AKS vais tai;3.16.6. an ti ag re gan tai po trom bo li zës ne ski -ria mi 24 val. (III, A–C áro dy mai);3.16.7. an ti ko a gu lian tai po trom bo li zës ne -ski ria mi 24 val. (III, B áro dy mai). Anks èiaujie ski ria mi tik tais at ve jais, kai yra gi liø jø ve -nø trom bo zës ir plau èiø ar te ri jos em bo li josdi de lio laips nio ri zi ka.3.17. Trom bo li zës su kel to krau ja vi mo gy dy -

mas ir li go nio ste bë ji mas:3.17.1. jei ne baig ta, trom bo li zë ne del siant nu -trau kia ma;3.17.2. pa ima mas krau jo ty ri mas nu sta ty ti he -ma tok ri tui, he mog lo bi nui, trom bo ci tams,ADTL, pro trom bi no lai kui ir TNS, fib ri no ge -nui;3.17.3. chi rur go, o esant in trak ra ni ji nei krau -jos ru vai – neu ro chi rur go, kon sul ta ci ja;3.17.4. esant ne stip riam krau ja vi mui, uþ tik ri -na mas li go nio ste bë ji mas;3.17.5. esant stip riam ar ba gy vy bei pa vo jin -gam krau ja vi mui, ski ria ma kriop re ci pi ta tasar ba ðvie þiai ðal dy ta plaz ma, trom bo ci tø irerit ro ci tø ma së;3.17.6. esant rei ka lui, chi rur gi nis gy dy masga li mas pra ëjus ne ma þiau kaip 10 min. potrom bo li zës pa bai gos ir esant nor ma liemskre ðë ji mo ro dik liams.3.18. He pa ri nas ar ba MMMH ru ti ni niam in -

sul to gy dy mui ne re ko men duo ja mi (I, A áro dy -mai). Áver ti nus ga li mo krau ja vi mo ri zi kà, jie ga libû ti ski ria mi ðio se kli ni ki në se si tu a ci jo se:

3.18.1. kar dio em bo li nis in sul tas su di de le pa -kar to ti nës em bo li za ci jos ri zi ka (CHADS2ska lë; 4 prie das);3.18.2. vi di nës mie go ar te ri jos eks trak ra ni ji -nës da lies di se ka ci ja;3.18.3. sun kaus laips nio eks trak ra ni ji nës ar ba in trak ra ni ji nës ar te ri jos ste no zë iki ope ra ci -nio gy dy mo;

171

Insulto gydymas

1Vais ti nis pre pa ra tas ga li bû ti tie kia mas tik va do vau jan tis„Var di niø vais ti niø pre pa ra tø ási gi ji mo tai syk lë mis“, pa -tvir tin to mis LR svei ka tos ap sau gos mi nist ro 2007-04-05ása ky mu Nr. V-233.

3.18.4. fliuk tuo jan ti li gos ei ga;3.18.5. pro gre suo jan tis ka mie ni nis in sul tas;3.18.6. gal vos sme ge nø ve nø ir (ar) ve ni niøan èiø trom bo zë;3.18.7. an ti fos fo li pi di nis sin dro mas ir ge ne ti -nës trom bo fi li nës bûk lës.3.19. Jei në ra kon train di ka ci jø, ne vë liau kaip

per 48 val. nuo li gos pra dþios pra de da ma skir tiace t i l sa l i ci lo rûgð t is ma þo mis do zë mis(50–160 mg per pa rà), ið sky rus pir mà sias 24 val.po trom bo li zës (p. 3.16.6) (I, A áro dy mai).

Spon ta ni nës in trak ra ni ji nës krau jos ru vosgy dy mas

3.20. Gal vos sme ge nø ede mai ma þin ti ski ria -mos prie mo nës:

3.20.1. os mo zi niai diu re ti kai;3.20.2. hi per ven ti lia ci ja (esant in di ka ci jomsdirb ti nei plau èiø ven ti lia ci jai).3.21. Gliu ko kor ti koi dai ne ski ria mi dël jø ne -

áro dy to efek ty vu mo, su ke lia mos hi per gli ke mi -jos ir ma þë jan èio at spa ru mo in fek ci joms.

3.22. Esant rei ka lui, ski ria mos prie mo nës ko -re guo ti ho me os ta zës ir krau jo spau di mo nuo kry -piams (p. 3.8.2).

3.23. Neu ro chi rur go kon sul ta ci ja rei ka lin ga,áta riant ar ba diag no za vus ðias li gas ar kli ni ki nessi tu a ci jas:

3.23.1. spon ta ni në SAK;3.23.2. spon ta ni në ISK, ku rios lo ka li za ci ja ne -bû din ga pir mi nei hi per ten zi nei krau jos ru vai;3.23.3. krau jos ru va uþ pa ka li në je kau ko lësdau bo je;3.23.4. sme ge nø skil ties krau jos ru va, kai li -gos ei ga yra blo gë jan ti;3.23.5. in tras kil ve li në krau jos ru va, su ke lian ti ok liu zi næ sme ge nø van de næ ir li go nio bûk lësblo gë ji mà.3.24. ISK chi rur gi nis gy dy mas ga li bû ti rei ka -

lin gas (I–IIa, A–C áro dy mai), jei gu yra (5 prie das):3.24.1. sme ge nø skil ties krau jos ru va, ku ri su -ke lia li go nio neu ro lo gi nës ir (ar) sà mo nësbûk lës blo gë ji mà dël sme ge nø kom pre si jos(tû ri nio pro ce so);3.24.2. sme ge në liø krau jos ru va, ku ri su ke liaok liu zi næ sme ge nø van de næ ir (ar) sme ge nøka mie no kom pre si jà ir li go nio neu ro lo gi nës ir (ar) sà mo nës bûk lës blo gë ji mà;

3.24.3. in tras kil ve li në krau jos ru va, ku ri su ke -lia ok liu zi næ sme ge nø van de næ ir li go nio neu -ro lo gi nës ir (ar) sà mo nës bûk lës blo gë ji mà.3.25. Spon ta ni nës ISK chi rur gi ná gy dy mà re -

ko men duo ja ma ati dë ti, jei gu yra:3.25.1. su tri kæs krau jo kre ðë ji mas;3.25.2. li go nis var to ja an ti ko a gu lian tus, an ti -ag re gan tus;3.25.3. de kom pen suo ta so ma ti në bûk lë: ryð -kus krau jo ta kos, kvë pa vi mo, ke pe nø ar inks tø funk ci jø ne pa kan ka mu mas;3.25.4. la bai spar èiai blo gë jan ti li go nio bûk lë.3.26. Ko re ga vus ho me os ta zës su tri ki mus ir

(ar) sta bi li za vus li go nio so ma ti næ bûk læ, ið nau jover ti na ma neu ro lo gi në bûk lë, neu ro vi zu a li niøty ri mø duo me nys ir ið nau jo spren dþia ma dël to -li mes nës gy dy mo tak ti kos.

3.27. 3.23–3.25 punk tuo se pa tei kia mos nuo -ro dos yra re ko men da ci nio po bû dþio. Kiek vie nukon kre èiu at ve ju dël chi rur gi nio gy dy mo ir jome to dø ga li bû ti spren dþia ma in di vi du a liai.

3.28. Kon ser va ty vus spon ta ni nës SAK gy dy mas:3.28.1. ski ria mas gu li mas re þi mas;3.28.2. ski ria mas simp to mi nis gy dy mas:anal ge ti kai, ank sio li ti kai, prie mo nës nuo vi -du riø uþ kie të ji mo;3.28.3. ko re guo ja mas AKS, sie kiant sis to li -nio krau jo spau di mo 120–150 mmHg;3.28.4. sme ge nø ar te ri jø va zos paz mo pro fi -lak ti kai ir gy dy mui nuo pat SAK pra dþios ga li bû ti ski ria mas ge ria ma sis ni mo di pi nas

1

(360 mg per pa rà).3.29. Li go nio, ku riam yra nu sta ty ta SAK ir

ply ðu si aneu riz ma, to li mes nio gy dy mo tak ti kàpa ren ka neu ro chi rur gas.

3.30. Nu sta èius ply ðu sià ar te ri næ gal vos sme -ge nø aneu riz mà (pa grin di nis diag nos ti nis me to -das – sub trak ci në skait me ni në an giog ra fi ja(p. 2.3.11), pa pil do mai ga li bû ti at lik ta KT an -giog ra fi ja ar ba mag ne ti nio re zo nan so an giog ra -fi ja), jei gu li go nio bûk lë yra 1–2–3 ba lai pa galWFNS ska læ (6 prie das), aneu riz ma tu ri bû ti kuogrei èiau (per 24 va lan das) ið jung ta klip suo jant aren do vas ku li ne ob li te ra ci ja (I, A áro dy mai).

172


1Vais ti nis pre pa ra tas ga li bû ti tie kia mas tik va do vau jan tis„Var di niø vais ti niø pre pa ra tø ási gi ji mo tai syk lë mis“, pa -tvir tin to mis LR svei ka tos ap sau gos mi nist ro 2007-04-05ása ky mu Nr. V-233.

3.31. Li go nius, ku riø bûk lë sun ki (4–5 ba laipa gal WFNS ska læ), ope ruo ti ir ne del siant ið -jung ti aneu riz mà rei kia, jei gu yra:

3.31.1. sme ge nø kom pre si jà su ke lian ti, betsme ge nø ka mie no ir gi liø jø struk tû rø ne su ar -dþiu si he ma to ma – ða li na ma he ma to ma ir ið -jun gia ma aneu riz ma;3.31.2. ge riau sia mo to ri në re ak ci ja á skaus mi -ná dir gik lá pa gal GKS – 4 ba lai („ati trau ki masá skaus mà“) ar dau giau, ar ba kai li go nis iki to -kios bûk lës pa ge rë ja po skil ve liø dre na þo irin ten sy vios te ra pi jos.3.32. Anks ty vas krau jo kre ðu liø pa ða li ni mas

ið pa ma to cis ter nø su ma þi na va zos pa mo ið si vys -ty mo ga li my bæ.

3.33. Chi rur gi nis gy dy mas ati de da mas ar bane tai ko mas (IIa, B áro dy mai), jei gu yra:

3.33.1. la bai sun ki li go nio bûk lë – £ 5 ba laipa gal GKS;3.33.2. la bai ryð kus simp to mi nis sme ge nøkrau ja gys liø spaz mas;3.33.3. su tri kæs krau jo kre ðë ji mas;3.33.4. sun kios gre tu ti nës li gos, su ke lian èiosryð kø or ga nø funk ci jos ne pa kan ka mu mà.3.34. Jei gu dël aneu riz mos ply ði mo su si for muo -

ja sme ge nø kom pre si jà ir bûk lës blo gë ji mà su ke -lian ti he ma to ma, at lie ka ma he ma to mos ða li ni mo iraneu riz mos ið jun gi mo ope ra ci ja (I, B áro dy mai).

3.35. Jei gu dël aneu riz mos ply ði mo ir in tras -kil ve li nës ar (ir) ma sy vios krau jos ru vos á pa ma to cis ter nas vys to si li go nio bûk lës blo gë ji mà su ke -lian ti ok liu zi në van de në, ne del siant at lie ka masið ori nis sme ge nø skil ve liø dre na þas. Aneu riz -mos ið jun gi mo ope ra ci ja ga li bû ti at lie ka ma ðiosope ra ci jos me tu ar ba vë liau, at si þvel giant á at lik -tus ty ri mus ir li go nio bûk læ (I, A áro dy mai).

3.36. AVM kon ser va ty vus me di ka men ti nisgy dy mas ati tin ka spon ta ni nës ISK gy dy mà.

3.37. AVM ga li bû ti gy do mos chi rur gi niu bû -du. Chi rur gi nio gy dy mo tak ti ka yra in di vi du a li.

3.38. Sku bi ope ra ci ja at lie ka ma tik ta da, jei gudël AVM ply ði mo su si for ma vo sme ge nø kom -pre si jà su ke lian ti he ma to ma – ji ða li na ma ne del -siant, kar tu pa ða li nant ir AVM, jei gu pas ta ro jiyra pa vir ði në, I–II laips nio pa gal Spet zler-Mar -tin ska læ (7 prie das).

3.39. Jei he ma to mos në ra ar ba ji ne di de lë irne su ke lia sme ge nø kom pre si jos, ply ðu sià ope ra -ci niam gy dy mui tin ka mà AVM re ko men duo ja -ma ope ruo ti vë liau – po 2–4 sa vai èiø, pa tiks li nusAVM lo ka li za ci jà MRT ty ri mu (IIa, C áro dy mai) ir at li kus rei ka lin gà an giog ra fi ná ið ty ri mà.

3.40. At si þvel giant á AVM dy dá, lo ka li za ci josir krau jo ta kos ypa ty bes, ji ga li bû ti ða li na ma chi -rur gi niu bû du, ið jun gia ma en do vas ku li niu ar baob li te ruo ja ma ra dio chi rur gi niu bû du, ar ba tai ko -mos ðiø me to dø kom bi na ci jos (IIa, B–C áro dy -mai):

3.40.1. Spet zler-Mar tin I-II laips nio pa vir ði -nes AVM re ko men duo ja ma ope ruo ti;3.40.2. gy dant ma þas gi lu mi nes AVM, pir me -ny bë tei kia ma ra dio chi rur gi jai;3.40.3. Spet zler-Mar tin III laips nio AVM re -ko men duo ja mas kom bi nuo tas gy dy mas, ku rátiks lin ga pra dë ti nuo en do vas ku li nës ob li te ra -ci jos, o vë liau tai ky ti chi rur gi jos ar ba ra dio -chi rur gi jos me to dus;3.40.4. Spet zler-Mar tin IV–V laips nio AVMga li bû ti ne ope ra bi lios ir gy do mos kon ser va -ty viai. Ðioms AVM gy dy ti ga li bû ti tai ko mapa lia ty vi (da li në) en do vas ku li në ob li te ra ci ja,ku ri in di kuo ti na esant sme ge nø ede mai ir in -trak ra ni ji nio spau di mo pa di dë ji mui dël ne pa -kan ka mo ve ni nio krau jo nu te kë ji mo ar baesant sme ge nø ap vo gi mo sin dro mui dël di de -lio krau jo ðun ta vi mo per AVM.

IN SUL TO KOM PLI KA CI JØ PRO FI LAK TI KA IR GY DY MAS

3.41. Daþ niau siai pa si tai kan èios ið emi nio in -sul to ir in trak ra ni ji nës krau jos ru vos kom pli ka ci -jos yra pa di dë jæs in trak ra ni ji nis spau di mas, in -fek ci jos (daþ niau siai kvë pa vi mo ir ðla pi mo ta -kø), gi liø jø ve nø trom bo zë ir jos su kel tos plau èiøar te ri jos ir jos ða kø em bo li jos, sme ge nø van de -në, gal vos sme ge nø ar te ri jø va zos paz mas.

3.42. Pa di dë ju sio in trak ra ni ji nio spau di mogy dy mas:

3.42.1. li go niams, ku riø bûk lë blo gë ja dël di -dë jan èio in trak ra ni ji nio spau di mo ir gal vossme ge nø stri gi mo, re ko men duo ja ma DPV susai kin ga hi per ven ti lia ci ja ir os mo zi niai diu re -ti kai;

173

Insulto gydymas

3.42.2. esant sme ge në liø in fark tui, kai yra pa -tvir tin tas gal vos sme ge nø ka mie no spau di -mas, re ko men duo ja mas skil ve liø dre na þas ir(ar) chi rur gi në de kom pre si ja;3.42.3. de kom pre si në kra nio to mi ja re ko men -duo ja ma pla èiam vi du ri nës sme ge nø ar te ri josba sei no in fark tui („pik ty bi niam“ in sul tui) gy -dy ti, kai (I–III, A–C áro dy mai):3.42.3.1. tai kant adek va tø gal vos sme ge nø

ede mà ma þi nan tá gy dy mà, li go nio bûk lëblo gë ja;

3.42.3.2. li go nis ne tu ri ki tø sun kiø gre tu ti niøli gø;

3.42.3.3. li go nio am þius – £ 60 me tø, ta èiauvy res nis am þius në ra ab so liu ti kon train di -ka ci ja;

3.42.4. de kom pre si næ kra nio to mi jà re ko men -duo ja ma at lik ti kuo sku biau, ge riau sia per48 val. nuo simp to mø pra dþios;3.42.5. apie skil ve liø dre na þo, chi rur gi nës de -kom pre si jos ir de kom pre si nës kra nio to mi josin di ka ci jas, kon train di ka ci jas ir tin ka mà lai kà spren dþia neu ro lo gas ir neu ro chi rur gas kar tu.3.43. In fek ci jos in sul to me tu tu ri bû ti lai ku

diag no zuo ja mos ir adek va èiai gy do mos pla tausvei ki mo spek tro an ti bio ti kais, prieð tai pa ë musskrep liø, ðla pi mo, krau jo pa së lius (pa gal rei ka là) su kë lë jui ir jo jaut ru mui an ti bio ti kams nu sta ty ti.Gy dy mas ko re guo ja mas ga vus an ti bio ti kog ra -mos duo me nis (IV kla sës áro dy mai).

3.44. Ne jud riems in sul tu ser gan tiems li go -niams gi liø jø ve nø trom bo zës ir plau èiø ar te ri jostrom bem bo li jos pro fi lak ti kai re ko men duo ja ma(8 prie das):

3.44.1. SI ser gan tiems li go niams – re hid ra ta -ci ja, anks ty va mo bi li za ci ja, in ter mi tuo jan tiið ori në ga lû niø kom pre si ja, tie sio gi nio vei ki -mo an ti ko a gu lian tai (nef ra cio nuo tas he pa ri -nas ar ba MMMH) pro fi lak ti në mis do zë mispra ëjus 24 val. nuo li gos pra dþios;

3.44.2. ISK ser gan tiems li go niams – in ter mi -

tuo jan ti ið ori në ga lû niø kom pre si ja ir

MMMH ar ba he pa ri nas ma þo mis do zë mis,

pra ëjus 2–4 die noms nuo li gos pra dþios, jei

krau ja vi mas yra su sto jæs;

3.44.3. jei yra su ba rach noi di në krau jos ru va,

an ti ko a gu lian tus re ko men duo ja ma skir ti tik

ið jun gus aneu riz mà.

3.45. Nu sta èius gi liø jø ve nø trom bo zæ:

3.45.1. plau èiø ar te ri jos trom bem bo li jos pro -

fi lak ti kai re ko men duo ja mi MMMH ar ba he -

pa ri nas ma þo mis do zë mis;

3.45.2. svars ty ti nas skë èio á apa ti næ tuð èi à jà

ve nà im plan ta vi mas;

3.45.3. at ski rais at ve jais po ke liø sa vai èiø ga -

li ma pri dë ti ge ria mø jø an ti ko a gu lian tø;

3.45.4. ávy kus plau èiø ar te ri jos trom bem bo li -

jai, skir ti ni MMMH ar ba he pa ri nas di des në -

mis do zë mis.

3.46. Gy dant hi po re zorb ty vi næ sme ge nø van -de næ, jei kon ser va ty vus gy dy mas ne veiks min -gas, at lie ka mos lik vo ro sis te mà ðun tuo jan èiosope ra ci jos (spren dþia neu ro lo gas ir neu ro chi rur -gas kar tu).

3.47. Simp to mi niam va zos paz mui gy dy ti ski -ria mos SAK kon ser va ty vaus gy dy mo prie mo nës (p. 3.28). Jei gu va zos paz mas pro gre suo ja ir ryð -kë ja sme ge nø ið emi jos po þy miai, tai ko ma „tri -jø H“ te ra pi ja – ar te ri në hi per ten zi ja, he mo di liu -ci ja, hi per vo le mi ja. At si ra dus va zos paz mo sà ly -go tos sme ge nø ið emi jos simp to mams, ji pra de -da ma ne del siant (IIa, B áro dy mai).

3.48. Po in sul to at si ra du siø epi lep si jos prie -puo liø pro fi lak ti kai re ko men duo ja ma skir ti vais -tus nuo epi lep si jos (I, A áro dy mai). Pro fi lak ti nisvais tø nuo epi lep si jos sky ri mas pa cien tams, ne -at si ra dus prie puo liø, ne re ko men duo ja mas(IV kla sës áro dy mai).

174


4. IN SUL TO PRO FI LAK TI KA

4.1. Ið emi nio in sul to pro fi lak ti ka skirs to ma ápir mi næ ir ant ri næ.

4.2. Pir mi në pro fi lak ti ka – in sul to ri zi kosveiks niø ko rek ci ja iki pir mo jo gy ve ni meÛGSKS – PSIP ar ba ið emi nio in sul to. Pir mi nëpro fi lak ti ka ga li bû ti ne me di ka men ti në, me di ka -men ti në ir chi rur gi në.

4.3. Ant ri në pro fi lak ti ka – prie mo niø kom -

plek sas, ski ria mas sie kiant su ma þin ti pa kar to ti -

nio PSIP ar ba ið emi nio in sul to ri zi kà. Ant ri në

pro fi lak ti ka skirs to ma á me di ka men ti næ ir chi rur -

gi næ, á jà taip pat áei na pir mi nës pro fi lak ti kos

prie mo nës.

IN SUL TO PIR MI NË PRO FI LAK TI KA

4.4. In sul to ri zi kos veiks niai skirs to mi á ne -mo di fi kuo ja mus, ku riø ko re guo ti ne áma no ma(am þius, ly tis, pa vel di mu mas ir kt.), ir mo di fi -kuo ja mus, ku riuos ga li ma ko re guo ti ar ba pa ða -lin ti (ar te ri në hi per ten zi ja, rû ky mas, ðir dies li -gos, cuk ri nis dia be tas, nu tu ki mas, hi per li pi de -mi ja, me ta bo li nis sin dro mas, mie go ar te ri jø ste -no zë, ne sai kin gas al ko ho lio var to ji mas, hi per ho -mo cis tei ne mi ja, kre ðë ji mo sis te mos su tri ki mai ir kt.).

4.5. Mo di fi kuo ja mø jø ri zi kos veiks niø ne me -di ka men ti næ ko rek ci jà su da ro gy ven se nos kei ti -mas pa gal ben drus ðir dies ir krau ja gys liø li gøpre ven ci jos prin ci pus, at si þvel giant á ið aið kin tusri zi kos veiks nius (me ti mas rû ky ti, al ko ho lio ri -bo ji mas, mi ty bos ápro èiø ko rek ci ja, ant svo rioma þi ni mas, re gu lia rus ir pa kan ka mas fi zi nis ak -ty vu mas ir kt.).

4.6. Hi per ho mo cis tei ne mi jai ma þin ti re ko -men duo ja mi vi ta mi nai B6, B12 ir fo lio rûgð tis(IIb, B áro dy mai).

4.7. Cho les te ro lio kie ká se ru me ma þi nan tysvais tai – HMG-CoA re duk ta zës in hi bi to riai (sta -ti nai) ið emi nio in sul to pir mi nei pro fi lak ti kai re -ko men duo ja mi pa cien tams, tu rin tiems MTL-hi -per cho les te ro le mi jà ar ba pa tvir tin tø ate ro skle ro -zi niø pa þei di mø krau ja gys lë se, ar ba ki to kiø ðir -dies ir krau ja gys liø sis te mos li gos pa si reið ki mø(I, A áro dy mai).

4.8. Pa di dë jæs krau jo spau di mas tu ri bû ti gy -do mas ne me di ka men ti në mis prie mo në mis (die -

ta, gy ven se nos ko rek ci ja) ir (ar ba) an ti hi per ten -zi niais vais tais, sie kiant AKS < 140/90 mmHg.Ser gan tiems dia be tu ar ba inks tø li go mis, siek ti -nas AKS < 130/80 mmHg (I, A áro dy mai).

4.9. Ne tie sio gi nio vei ki mo an ti ko a gu lian taiin sul to pir mi nei pro fi lak ti kai re ko men duo ja miesant vi du ti nei ar di de lei kar dio em bo li jos ri zi kai(ri zi kai áver tin ti nau do ja ma CHADS2 ska lë ar bajos mo di fi ka ci jos; 4 prie das), kai yra nu sta ty tasem bo li za ci jos ðal ti nis (prie ðir dþiø vir pë ji mas,ðir dies voþ tu vo pro te zas ir kt.) (I, A áro dy mai).Ne tie sio gi nio vei ki mo an ti ko a gu lian tø do zë pa -ren ka ma pa gal TNS, ku rio siek ti nas te ra pi nis in -ter va las, ski riant an ti ko a gu lian tus in sul to pro fi -lak ti kai, – 2,0–3,0. Esant pro te zuo tiems ðir diesvoþ tu vams, ski ria mos di des nës an ti ko a gu lian tødo zës; siek ti nas TNS te ra pi nis in ter va las –2,5–3,5. Esant prie ðir dþiø vir pë ji mui, vie to je ne -tie sio gi nio vei ki mo an ti ko a gu lian tø ga li bû ti re -ko men duo ja mi nau jos kar tos ge ria mie ji an ti ko a -gu lian tai – tie sio gi niai trom bi no (da bi gat ra nas)ar ba fak to riaus Xa in hi bi to riai (ri va rok sa ba nas),ku riuos var to jant ne rei ka lin ga la bo ra to ri në kre -ðë ji mo ro dik liø kon tro lë.

4.10. Krau ja vi mo ri zi kai áver tin ti nau do ja maHAS-BLED ska lë (9 prie das). Esant di de leikrau ja vi mo ri zi kai, ge ria mie ji an ti ko a gu lian taiga li bû ti ski ria mi, ta èiau to kiems li go niams rei -kia daþ niau kon tro liuo ti kre ðë ji mo ro dik lius beidaþ niau svars ty ti gy dy mo tak ti kà. Ápras tai TNSkon tro lë at lie ka ma kar tà per më ne sá, o li go niams

175

In sul to pro fi lak ti ka

su pa di din ta krau ja vi mo ri zi ka – kar tà per dvi sa -vai tes.

4.11. Ne tie sio gi nio vei ki mo an ti ko a gu lian taine ski ria mi, jei gu:

4.11.1. ne uþ tik rin tas nuo la ti nës la bo ra to ri nësTNS kon tro lës pri ei na mu mas;4.11.2. pa cien tas ne su ge ba tiks liai lai ky tis pa -skir to gy dy mo re þi mo;4.11.3. yra daþ ni kri ti mai ar ki to kia pa di dë ju si trau mø ri zi ka.4.12. Pro fi lak ti nis gy dy mas an ti ko a gu lian -

tais, jei në ra kon train di ka ci jø, taip pat ga li bû tiski ria mas, esant:

4.12.1. gal vos sme ge nø ve nø ir ve ni niø an èiøtrom bo zei;4.12.2. eks trak ra ni ji niø sme ge nø ar te ri jø di -se ka ci jai;4.12.3. trom bo fi li nio sin dro mo ge ne ti niamsva rian tams;4.12.4. an ti fos fo li pi di niø an ti kû niø sin dro mui;4.12.5. pa ma ti nës ar te ri jos verps ti nei aneu riz -mai.4.13. Kai ku riais at ve jais in sul to pir mi nei pro -

fi lak ti kai ga li bû ti re ko men duo ja ma ace til sa li ci -lo rûgð tis ma þo mis do zë mis (75–150 mg pa rai):

4.13.1. nu sta ty tos mie go, slanks te li niø ar in -trak ra ni ji niø ar te ri jø be simp to mës ste no zës(> 50 %) ar ba ne sta bi lios ate ro sklerozinësplokð te lës (II, B áro dy mai); 4.13.2. prie ðir dþiø vir pë ji mas jau nes niamkaip 65 m. pa cien tui, ne tu rin èiam ki tø in sul tori zi kos veiks niø (I, A áro dy mai);4.13.2. yra vi du ti në ar di de lë pa tvir tin ta kar -dio em bo li jos ri zi ka, ta èiau an ti ko a gu lian tøskir ti ne ga li ma (I, A áro dy mai).Ki ti an ti ag re gan tai in sul to pir mi nei pro fi lak -

ti kai ne re ko men duo ja mi (IV kla sës áro dy mai).4.14. Ávy kus in trak ra ni ji nei krau jos ru vai, vi si

an ti ko a gu lian tai ir an ti ag re gan tai tu ri bû ti nu -trauk ti 1–2 sa vai tëms (IIa, B áro dy mai). Pa cien -tams, ku riems ir to liau bû ti na skir ti an ti ko a gu lian -tus, ûmi niu pe ri odu sau giau skir ti he pa ri nà ar baMMMH. Ge ria mø jø ne tie sio gi nio vei ki mo an ti -ko a gu lian tø sky ri mà re ko men duo ja ma at nau jin tipo 1–2 sa vai èiø, kruopð èiai ste bint TNS ir pa lai -kant já ties apa ti ne te ra pi nio in ter va lo ri ba (IIb, Báro dy mai). Jei yra ávy ku si spon ta ni në SAK, an ti -ko a gu lian tø sky ri mo at nau jin ti ne ga li ma, kol ne -

bus ið jung ta ply ðu si aneu riz ma. An ti ko a gu lian tuspo pa tir tos ISK re ko men duo ja ma skir ti tik li go -niams su di de le em bo li niø kom pli ka ci jø ri zi ka bei ma þa krau ja vi mo ri zi ka. Ki tiems li go niams re ko -men duo ja ma skir ti an ti ag re gan tus.

4.15. Ne tu rin tiems gal vos sme ge nø ið emi jossimp to mø pa cien tams kak lo ar te ri jø ty ri mai re -ko men duo ja mi tik tuo met, jei yra ne ma þiau kaipdu kar dio vas ku li nës ri zi kos veiks niai (ar te ri nëhi per ten zi ja, cuk ri nis dia be tas, ak ty vus rû ky -mas, dis li pi de mi ja) ar ba pa cien tas ser ga ki to misðir dies ir krau ja gys liø sis te mos li go mis (ið emi neðir dies li ga, pe ri fe ri niø ar te ri jø li ga). Pir mo jo pa -si rin ki mo diag nos ti kos me to das, áta riant kak loar te ri jø ste no zæ, – ul tra gar si nis ty ri mas (EKSS)(IIb, C áro dy mai).

4.16. Ul tra gar si niu ir (ar ba) an giog ra fi niu ty -ri mu pa tvir ti nus be simp to mæ sun kaus laips nio(> 70 %) mie go ar te ri jos ste no zæ, áver ti nus ly din -èiø li gø sun ku mà, li go nio am þiø ir prog no zuo ja -mà gy ve ni mo truk mæ, ki tas in di vi du a lias ap lin -ky bes ir pa cien to nuo mo næ, at rink tiems pa cien -tams ga li bû ti re ko men duo ja mas re vas ku lia ri za -ci nis gy dy mas – en dar te rek to mi ja ar ba sten ta vi -mas (I, C áro dy mai). Ðias pro ce dû ras re ko men -duo ja ma at lik ti cen truo se, ku riuo se ope ruo tø li -go niø pe ri ope ra ci nis ser ga mu mas ir mirð ta mu -mas ne vir ði ja 3 % (IIa, A áro dy mai).

4.17. Pa cien tams, tu rin tiems be simp to mæslanks te li nës ar te ri jos ste no zæ, re vas ku lia ri za ci -nës pro ce dû ros ne re ko men duo ja mos, neat si -þvel giant á ste no zës laips ná (III, C áro dy mai).

4.18. Prieð vai ni ki niø ar te ri jø ðun ta vi mo ope -ra ci jà kak lo ar te ri jø ul tra gar si nis ty ri mas yra bû -ti nas pa cien tams, per ko pu siems 65 me tø am þiø,kai yra bent vie nas ið ðiø kri te ri jø: ið emi nis in sul -tas ar ba PSIP anam ne zë je; kai rio sios vai ni ki nësar te ri jos ste no zë; pe ri fe ri niø krau ja gys liø li ga;rû ky mas anam ne zë je; ûþe sys ties mie go ar te ri ja(IIa, C áro dy mai).

4.19. Pa cien tams su nu sta ty ta simp to mi nemie go ar te ri jos ste no ze > 80 % (bu væs PSIP ar bain sul tas ste no zuo tos ar te ri jos ba sei ne per pas ku -ti niuo sius 6 më ne sius) mie go ar te ri jos re vas ku -lia ri za ci jà (en dar te rek to mi jà ar ba sten ta vi mà)re ko men duo ja ma at lik ti prieð vai ni ki niø ar te ri jøðun ta vi mo ope ra ci jà ar ba kar tu su ja (IIa, C áro -dy mai). Esant be simp to mei mie go ar te ri jos ste -

176


no zei, re vas ku lia ri za ci jos sau gu mui ir veiks min -gu mui áver tin ti trûks ta duo me nø (IIb, C áro dy -mai).

4.20. Vi si pa cien tai su ve ri fi kuo ta ne ply ðu siain trak ra ni ji ne aneu riz ma tu rë tø bû ti kon sul tuo ja -

mi neu ro chi rur go. Kon sul ta ci jos me tu tiks lin gapa cien tui pa aið kin ti aneu riz mos ply ði mo ri zi kosfak to rius, ply ði mo ir chi rur gi nio gy dy mo ri zi kà.Pa cien to ap si spren di mas tu ri bû ti pa grin di nis ro -dik lis, pa si ren kant to les næ gy dy mo tak ti kà.

IN SUL TO ANT RI NË PRO FI LAK TI KA

Me di ka men ti në pro fi lak ti ka

4.21. Pa kar to ti nio in sul to ri zi kai po PSIPáver tin ti nau do ja ma ABCD2 ska lë ar ba jos mo di -fi ka ci jos (10 prie das). Li go niams su vi du ti ne irdi de le pa kar to ti nio in sul to ri zi ka ty ri mai ir adek -va tus pro fi lak ti nis gy dy mas tu ri bû ti ski ria mikuo grei èiau, pa gei dau ti na per 24 val. nuo ávy -kio. Ki tiems li go niams at lik ti ty ri mus ir pa skir tipro fi lak ti ná gy dy mà re ko men duo ja ma per 1 sa -vai tæ nuo ávy kio.

4.22. Pa kar to ti nio ið emi nio in sul to pro fi lak ti -kai bû ti na ko re guo ti mo di fi kuo ja muo sius ri zi kos veiks nius ir skir ti an ti trom bo zi ná gy dy mà an ti ag -re gan tais ar ba an ti ko a gu lian tais.

4.23. Ne kar dio em bo li nës kil mës PSIP ar baið emi nio in sul to ant ri nei pro fi lak ti kai re ko men -duo ja mi an ti ag re gan tai (ace til sa li ci lo rûgð tis;ace til sa li ci lo rûgð ties ir pra il gin to at si pa lai da vi -mo di pi ri da mo lio kom bi na ci ja; klo pi dog re lis)(I, A áro dy mai):

4.23.1. Pir mo pa si rin ki mo an ti ag re gan tai,esant trom bo zi nës kil mës PSIP ar ba ið emi -niam in sul tui, yra ace til sa li ci lo rûgð ties ir pra -il gin to at si pa lai da vi mo di pi ri da mo lio kom bi -na ci ja (pa ros do zë – 50 mg ace til sa li ci lo rûgð -ties ir 400 mg pra il gin to at si pa lai da vi mo di pi -ri da mo lio, ski riant per 2 kar tus) ar ba klo pi -dog re lis (pa ros do zë – 75 mg per pa rà)(I, A áro dy mai).4.23.2. Li go niams, ku riems klo pi dog re lis ar -ba ace til sa li ci lo rûgð ties ir pra il gin to vei ki modi pi ri do mo lio kom bi na ci ja ne ga li bû ti ski ria -ma, re ko men duo ja ma skir ti ace til sa li ci lorûgð tá ma þo mis do zë mis (75–150 mg pa rai)(I, A áro dy mai).4.23.3. Po ávy ku sio in sul to ace til sa li ci lo rûgð -ties ir klo pi dog re lio kom bi na ci ja il ga lai kei in -sul to pro fi lak ti kai ne re ko men duo ja ma, ið sky -rus spe ci fi nes in di ka ci jas (ne sta bi li krû ti nës

an gi na ar ba mio kar do in fark tas, ar ba ne se niaiat lik tas ar te ri jø sten ta vi mas) (I, A áro dy mai).

4.24. Ne tie sio gi nio vei ki mo an ti ko a gu lian taire ko men duo ja mi li go niams, tu rin tiems lë ti náprie ðir dþiø vir pë ji mà ar ki to ká áro dy tà kar dio ge -ni ná em bo lø ðal ti ná (I, A áro dy mai). Jie taip patga li bû ti ski ria mi, kai yra (IV kla sës áro dy mai):

4.24.1. gal vos sme ge nø ve nø ir ve ni niø an èiøtrom bo zë;

4.24.2. nu sta ty ti trom bo fi li nio sin dro mo ge -ne ti niai va rian tai;

4.24.3. an ti fos fo li pi di niø an ti kû nø sin dro -mas;

4.24.4. eks trak ra ni ji niø sme ge nø ar te ri jø di -se ka ci ja;

4.24.5. pa ma ti nës ar te ri jos verps ti në aneu riz -ma;

4.24.6. at vi ra ova li në an ga ir pa tvir tin ta ko jøgi liø jø ve nø trom bo zë.

4.25. Ne tie sio gi nio vei ki mo an ti ko a gu lian taiem bo li nio in sul to pro fi lak ti kai do zuo ja mi pa lai -kant TNS 2,0–3,0 te ra pi nio in ter va lo ri bo se, o li -go niams su su dirb ti niu ðir dies voþ tu vu – pa lai -kant TNS 2,5–3,5 te ra pi nio in ter va lo ri bo se(I, B áro dy mai). Ápras tai TNS kon tro lë at lie ka makar tà per më ne sá, o li go niams su pa di din ta krau -ja vi mo ri zi ka – kar tà per dvi sa vai tes.

4.26. Esant prie ðir dþiø vir pë ji mui, vie to je ne -tie sio gi nio vei ki mo an ti ko a gu lian tø ga li bû ti re -ko men duo ja mi nau jos kar tos ge ria mie ji an ti ko a -gu lian tai – tie sio gi niai trom bi no (da bi gat ra nas)ar ba fak to riaus Xa in hi bi to riai (ri va rok sa ba nas),ku riuos var to jant ne rei ka lin ga la bo ra to ri në kre -ðë ji mo ro dik liø kon tro lë.

4.27. Jei gu an ti ko a gu lian tø dël ku riø norsprie þas èiø em bo li nio in sul to pro fi lak ti kai skir tine ga li ma, re ko men duo ja mi an ti ag re gan tai.

4.28. Po ne kar dio em bo li nio SI ar ba PSIP,esant ar te ri jø ate ro sklerozei, ið emi nio in sul to

177

In sul to pro fi lak ti ka

ant ri nei pro fi lak ti kai re ko men duo ja mi sta ti nai(I, A áro dy mai).

4.29. Li go niams, ku rie iki in sul to jau var to josta ti nus, ávy kus in sul tui re ko men duo ja ma jø ne -nu trauk ti ir tæs ti.

4.30. Po he mo ra gi nio in sul to sta ti nai ne re ko -men duo ja mi.

Chi rur gi në pro fi lak ti ka

4.31. Vi di nës mie go ar te ri jos en dar te rek to mi -ja (MAE) re ko men duo ja ma li go niams, ku rie perpas ta ruo sius 6 mën. per sir go PSIP ar ba ið emi niuin sul tu dël sun kaus laips nio (70–99 %) mie go ar -te ri jos ste no zës (I, A áro dy mai):

4.31.1. Li go nius, tu rin èius sun kaus laips nioVMA ste no zæ ir pa ty ru sius PSIP jos ba sei ne,re ko men duo ja ma ope ruo ti kuo sku biau – perpir mà sias 2 sa vai tes, jei në ra kon train di ka ci jø anks ty vam ope ra ci niam gy dy mui (IIa, B áro -dy mai).4.31.2. Li go niams, pa ty ru siems ið emi ná in -sul tà su gru biu neu ro lo gi niu de fi ci tu jos ba -sei ne, ope ra ci nis gy dy mas ga li bû ti re ko men -duo ja mas po re a bi li ta ci nio gy dy mo, esant tei -gia mai neu ro lo gi nei di na mi kai. Ið lie kant sun -kiai ne ga liai, chi rur gi nis gy dy mas ne re ko -men duo ja mas (III, C áro dy mai).4.32. Li go niams, tu rin tiems vi du ti nio laips -

nio (50–69 %) mie go ar te ri jos ste no zæ ir pa ty ru -siems PSIP ar ið emi ná in sul tà jos ba sei ne, MAEga li bû ti re ko men duo ja ma at si þvel giant á li go nioin di vi du a lià bûk læ: li go nio am þiø, ly tá, ly din èiøli gø sun ku mà ir pra di niø neu ro lo gi niø simp to mø ið reikð tu mà (I, B áro dy mai).

4.33. Li go niams, tu rin tiems ma þo laips nio(< 50 %) vi di nës mie go ar te ri jos ste no zæ, MAEne re ko men duo ja ma (III, A áro dy mai).

4.34. MAE re ko men duo ja ma at lik ti cen truo -se, ku riuo se ope ruo tø li go niø pe ri ope ra ci nis ser -ga mu mas ir mirð ta mu mas ne vir ði ja 6 %. Prieðope ra ci jà ir po jos pa cien tams skir ti ni an ti ag re -gan tai (I, A áro dy mai).

4.35. En do vas ku li nis mie go ar te ri jos sten ta -vi mas (MAS), kaip al ter na ty va en dar te rek to mi -

jai, ga li bû ti tai ko mas li go niams, ku riems rei ka -lin ga MAE, ta èiau jos at lik ti ne ga li ma dël kon -train di ka ci jø ar tech ni niø sun ku mø (IIb, B kla sës áro dy mai). Esant simp to mi nei sun kaus laips niomie go ar te ri jos ste no zei MAS kaip pir mo pa si -rin ki mo pro ce dû rà ga li ma at lik ti li go niams iki70 m. am þiaus tuo se cen truo se, kur MAS pe ri -pro ce dû ri niø kom pli ka ci jø daþ nis yra pa na ðus,kaip ir po MAE. Pa si rin ki mas pri klau so nuotech ni niø veiks niø, ope ra ci nës ri zi kos ir pa cien -to pa gei da vi mo. Prieð pat pro ce dû rà ir ma þiau -siai 1 mën. po sten ta vi mo tu ri bû ti ski ria ma as pi -ri no ir klo pi dog re lio kom bi na ci ja (IV kla sës áro -dy mai).

4.36. Li go niams, ku riems yra nu sta ty ta simp -to mi në eks trak ra ni ji nës slanks te li nës ar te ri josda lies ste no zë (> 50 %), ga li bû ti svars to ma chi -rur gi nio ar ba en do vas ku li nio gy dy mo ga li my bë,jei gu kar to ja si ver teb ro ba zi li nio ba sei no ið emi -niai ávy kiai, ne pai sant tai ko mo ge riau sio me di -ka men ti nio gy dy mo (áskai tant an ti ag re gan tus,sta ti nus ir ri zi kos veiks niø mo di fi ka vi mà)(IIb, C áro dy mai).

4.37. Esant stam bios in trak ra ni ji nës ar te ri josste no zei > 50 %, ku rios ba sei ne ávy ko PSIP ar baið emi nis in sul tas, re ko men duo ja ma skir ti ace til -sa li ci lo rûgð tá 50–325 mg per die nà (I, B áro dy -mai), pa lai ky ti AKS < 140/90 mmHg ir nor mo li -pi de mi jà (IIb, B áro dy mai). Taip pat ga li bû tisvars to mas en do vas ku li nis gy dy mas, ta èiau jover të kol kas në ra tiks liai api brëþ ta (IIb, C áro dy -mai).

4.38. Eks tra-in trak ra ni ji nio nuos rû vio ope ra -ci jos ant ri nei ið emi nio in sul to pro fi lak ti kai ne re -ko men duo ja mos (III, A áro dy mai).

4.39. At vi ros ova li nës an gos en do vas ku li nisuþ da ry mas ga li bû ti svars to mas pa cien tams, ku -riems yra krip to ge ni nis in sul tas, nu sta ty ta at vi raova li në an ga ir em bo lø ðal ti nis ko jø ar ba du bensve no se (IIb, C áro dy mai).

4.40. Punk tuo se 4.31–4.39 pa tei kia mos nuo -ro dos yra re ko men da ci nio po bû dþio. Kiek vie nukon kre èiu at ve ju dël chi rur gi nio gy dy mo ir jome to dø ga li bû ti spren dþia ma in di vi du a liai.

178


5. ÛMI NIO IN SUL TO RE A BI LI TA CI JOS IR SLAU GOS PRIN CI PAI

I eta pas. Re a bi li ta ci jos prie mo nësneu ro lo gi jos sky riu je

5.1. Fi zi nës me di ci nos ir re a bi li ta ci jos gy dy -to jas áver ti na pa cien to bûk læ (sa va ran kið ku màap si tar nau jant – pa gal Bart hel in dek sà, su vo ki -mà ir mas ty mà – pa gal trum pà pro ti nës bûk lës ty -ri mà ir kt.), su da ro ir ski ria re a bi li ta ci jos pro gra -mà.

5.2. Re a bi li ta ci jos prie mo nës kom pli ka ci jøpre ven ci jai:

5.2.1. Anks ty vas li go nio ak ty vi ni mas(III, C áro dy mai):

5.2.1.1. pa cien tas so di na mas lo vo je ið kar to,kai tik bûk lë sta bi li zuo ja si (po SI – 1–2 pa -rà, po ISK – kai lei dþia bûk lë): pir mà kar -tà – 45 laips niø kam pu, jei në ra or tos ta ti niø re ak ci jø, so di ni mo kam pas di di na mas iki90 laips niø. Ge rai to le ruo jant së di mà pa -dë tá lo vo je, pa cien tas pra de da mas so din tinu leis to mis ko jo mis. Jis val go, prau sia sisë di mo je pa dë ty je;

5.2.1.2. pa cien tas sta to mas ið kar to, kai tikpra de da ge rai to le ruo ti së di mà pa dë tá;

5.2.1.3. pa cien tas so di na mas, per së da á ve þi -më lá per pa þeis tà pu sæ, su pa cien tu ben -drau ja ma sto vint ið he mip le gi niø ga lû niøpu sës.

5.2.2. Pra gu lø pre ven ci ja:

5.2.2.1. pa cien tas pa ver èia mas lo vo je nuoðono ant ðo no kas 2–3 val. Re ko men duo ja -ma ma þiau gu lë ti ant nu ga ros, re ko men -duo ti na pa dë tis lo vo je – ant he mip le gi nëspu sës;

5.2.2.2. ðva ri, ið ly gin ta pa ta ly në.

5.2.3. Kontr aktûrø pre ven ci ja:

5.2.3.1. sà na riø ið lanks ty mas 1–2 kar tus perdie nà;

5.2.3.2. ga lû niø pa dë ties kei ti mas kas2–3 val.;

5.2.3.3. anks ty vas pa cien to sta ty mas.

5.2.4. Re ko men duo ja mos gi liø jø ve nø trom -bo zës ir trom bo em bo li niø kom pli ka ci jø pre -ven ci jos prie mo nës:5.2.4.1. gy dy mas an ti ag re gan tais ar ba an ti ko -

a gu lian tais;5.2.4.2. ga lû niø sà na riø ið lanks ty mas, gy dy -

mas pa dë ti mi;5.2.4.3. anks ty vas pa cien tø sta ty mas;5.2.4.4. elek tri në ga lû niø rau me nø sti mu lia ci -

ja;5.2.4.5. in ter mi tuo jan ti ko jø kom pre si ja.5.2.5. Re ko men duo ja mos in fek ci jø pre ven ci -jos ir gy dy mo prie mo nës:5.2.5.1. kvë pa vi mo ta kø in fek ci ja: kvë pa vi -

mo mankð ta; vib ra ci nis ma sa þas; dre na þi -nës pa dë tys; en te ri nis mai ti ni mas esant ri -ji mo su tri ki mams;

5.2.5.2. ðla pi mo ta kø in fek ci ja: kaip ga li maanks ty ves nis pa sto vaus ka te te rio ða li ni -mas, ðla pi mo su rin kë jø pa nau do ji mas,pro tar pi nës ka te te ri za ci jos tai ky mas;

5.2.5.3. odos in fek ci ja: pra gu lø pro fi lak ti ka,gy dy mas – per ri ði mai 1–2 kar tus per die nà, la ze rio te ra pi ja.

5.3. Ak ty vios re a bi li ta ci jos prie mo nës:5.3.1. anks ty vas ki ne zi te ra pi jos tai ky mas;5.3.2. er go te ra pi jos uþ si ë mi mai, ap mo kantap si tar na vi mo, hi gie nos veiks mø;5.3.3. neu rop si cho lo go ar psi cho te ra peu topro ce dû ros;5.3.4. lo go pe di në te ra pi ja;5.3.5. fi zio te ra pi ja;5.3.6. ar ti mø jø mo ky mas.5.4. Sta cio na ri nio eta po neu ro lo gi jos sky riu je

pa bai go je fi zi nës me di ci nos ir re a bi li ta ci jos gy -dy to jas pa kar to ti nai áver ti na li go nio bûk læ, re a -bi li ta ci jos re zul ta tus, nu ma to prog no zæ ir to les -nës re a bi li ta ci jos ar slau gos prie mo nes.

5.5. Po sta cio na ri nio eta po pa cien tas ga li bû tisiun èia mas stacionarinei ar ba am bu la to ri nei re a -bi li ta ci jai.

179

Ûmi nio in sul to re a bi li ta ci jos ir slau gos prin ci pai

II eta pas. Re a bi li ta ci jos prie mo nësspe cia li zuo ta me re a bi li ta ci jos sky riu je

5.6. Spe cia li zuo ta me re a bi li ta ci jos sky riu jeáver ti na ma pa cien to ben dra bûk lë, neu rop si cho -lo gi nis de fi ci tas, sa va ran kið ku mas, so cia li nissta tu sas, prog no zë, nu ma to mi re a bi li ta ci jos tiks -lai, su da ro ma re a bi li ta ci jos pro gra ma.

5.7. Spe cia li zuo ta me re a bi li ta ci jos sky riu jetai ky ti nos re a bi li ta ci jos prie mo nës:

5.7.1. ki ne zi te ra pi ja;5.7.2. er go te ra pi ja;5.7.3. lo go pe do uþ si ë mi mai;5.7.4. so cia li nio dar buo to jo kon sul ta ci jos;5.7.5. psi cho lo go, psi cho te ra peu to kon sul ta -ci jos ir uþ si ë mi mai;5.7.6. or to pe di nës tech ni kos spe cia lis to kon -sul ta ci ja, kom pen sa ci niø prie mo niø pa rin ki -mas, pri tai ky mas;5.7.7. fi zio te ra pi ja (rau me nø elek tros ti mu lia -ci ja ir kt.);5.7.8. vi sos ûmi nia me pe ri ode tai ky tos re -abili ta ci jos ir slau gos prie mo nës pa gal po rei -ká;5.7.9. ar ti mø jø mo ky mas. 5.8. Po re a bi li ta ci jos kur so re a bi li ta ci jos sky -

riu je áver ti na mi re zul ta tai. Jei tiks lin ga, re a bi li ta -ci ja tæ sia ma am bu la to rið kai.

III eta pas. Am bu la to ri nës re a bi li ta ci josprie mo nës

5.9. Am bu la to ri në re a bi li ta ci ja vyk do ma, jei:5.9.1. ne uþ te ko lai ko ke lia miems tiks lams pa -siek ti re a bi li ta ci jos sky riu je;5.9.2. ið kar to po sta cio na ri nës re a bi li ta ci joseta po neu ro lo gi jos sky riu je, jei ke lia miemstiks lams pa siek ti pa cien to ne rei kia hos pi ta li -zuo ti á re a bi li ta ci jos sky riø.5.10. Am bu la to ri në je re a bi li ta ci jo je tai ky ti -

nos vi sos bû ti nos re a bi li ta ci jos prie mo nës pa galfi zi nës me di ci nos ir re a bi li ta ci jos gy dy to jo su da -ry tà pla nà (p. 5.7).

5.11. Jei pa cien tas ne ga li at vyk ti á pir mi nëssvei ka tos prie þiû ros ástai gos re a bi li ta ci jos po -sky rá, da lis re a bi li ta ci jos prie mo niø tai ky ti nosna muo se pa gal in di vi du a lø pla nà:

5.11.1. ki ne zi te ra pi ja, er go te ra pi ja, orien tuo -ta á funk ci nius ap si tar na vi mo ir mo bi lu moveiks mus na mø sà ly go mis; 5.11.2. ar ti mø jø mo ky mas; 5.11.3. lo go pe do uþ si ë mi mai; 5.11.4. so cia li nio dar buo to jo kon sul ta ci josprak ti niais bu to pri tai ky mo klau si mais ir kt.; 5.11.5. or to pe di nës tech ni kos spe cia lis to kon -sul ta ci jos, kom pen sa ci niø prie mo niø pa rin ki -mas, pri tai ky mas.

180


6. PRIEDAI

1 priedas. IKISTACIONARINIO GYDYMO SCHEMA

2 priedas. STACIONARINIO GYDYMO SCHEMA

3 priedas. NACIONALINIØ SVEIKATOS INSTITUTØ (NA TIONAL INSTITUTES OF HEALTH – NIH) INSULTO SKALË

4 priedas. KARDIOEMBOLINIO INSULTO VERTINIMO SKALË(CHADS2 SKALË)

5 priedas. INTRACEREBRINÆ KRAUJOSRUVÀ PATYRUSIØLIGONIØ ATRINKIMO OPERACINIAM GYDYMUI ALGORITMAS

6 priedas. PASAULIO NEUROCHIRURGØ DRAUGIJØFEDERACIJOS (WFNS) SKALË

7 priedas. SPETZLER-MAR TIN SKALË AVM VERTINTI

8 priedas. REKOMENDUOJAMOS PRIEMONËS GILIØJØ VENØTROMBOZËS IR VENINËS TROMBEMBOLIJOS PROFILAKTIKAIIR GYDYMUI

9 priedas. KRAUJAVIMO RIZIKOS VERTINIMO SKALË(HAS-BLED SKALË)

10 priedas. PAKARTOTINIO INSULTO RIZIKOS VERTINIMOSKALË (ABCD2 SKALË)

181

Priedai

1 priedas. IKISTACIONARINIO GYDYMO SCHEMA

182


Átariamas ûminis galvos smegenøkraujotakos sutrikimas

Kvëpavimassutrikæs

Atstatytikvëpavimà

Arterinëhipotenzija

Arterinënormotenzija

Arterinëhipertenzija

Atstatytinormotenzijà

Sistolinis AKS > 220 mmHgDiastolinis AKS > 120 mmHg

Ðirdies nepakankamumasÛminis miokardo infarktasAortos atsisluoksniavimas

Ûminis inkstø funkcijos nepakankamumas

YraNëraGliukozës koncentracija

kraujyje < 3 mmol/l

KoreguotiAKS

Gliukozës koncentracijakraujyje > 3 mmol/l

Kuo skubiau pristatyti ligoná á specializuotà stacionarà.Neskirti jokiø vaistø

Ávertinti AKS

Ávertinti glikemijà

Koreguoti hipoglikemijà

Kvëpavimasnesutrikæs

2 priedas. STACIONARINIO GYDYMO SCHEMA

183

Priedai

Átariamas ûminis galvos smegenøkraujotakos sutrikimas

Gydymasneurochirurgijos

skyriuje arba RITSNeurochirurgokonsultacija

Subarachnoidinëkraujosruva

Neatitinka sisteminëstrombolizës kriterijø

Atitinka sisteminëstrombolizës kriterijus

Gydymas RITS,atliekama trombolizë

Patikrinti ir ávykdyti ikistacionariniogydymo algoritmo veiksmus

Bendras kraujo tyrimas, gliukozëskonc. kraujyje, EKG

Kraujo kreðëjimo (TNS, ADTL),elektrolitø tyrimai (prireikus)

Skubi neurologo konsultacija

Skubi galvos smegenø KT be kontrastoIðeminis insultas

Intracerebrinëkraujosruva

Gydymasneurologijos skyriuje

arba RITS

Indikuotinaschirurginis gydymas

Chirurginis gydymasnereikalingas

3 priedas. NACIONALINIØ SVEIKATOS INSTITUTØ(NA TIONAL IN STI TUTES OF HEALTH – NIH) INSULTO SKALË

1A. Sàmonës lygis 0 Budrus, normaliai bendraujantis

1 Nebudrus, taèiau paþadinamas minimaliaisdirgikliais ir gali vykdyti paliepimus,atsakinëti, reaguoti.

2 Nebudrus, kontaktui iðlaikyti reikalingipakartotiniai dirgikliai, arba atlieka judesius tik veikiamas stipriais arba skausminiaisdirgikliais.

3 Reaguoja tik refleksiniais motoriniais arautonominiais atsakais, arba visiðkainereaguoja, neiðgaunami refleksai.

1B. Klausimai

Paklauskite ligonio, koks dabar mënuoir kiek jam metø.

Jei yra afazija ar stuporas,vertinimas – 2; jei negali kalbëti dëlintubacijos, orotrachëjinës traumos,sunkios dizartrijos (iðskyrus prieþastis,susijusias su afazija), vertinimas – 1.

0 Teisingi abu atsakymai.

1 Teisingas vienas atsakymas.

2 Neteisingi abu atsakymai.

1C. Paliepimai

Papraðykite atsimerkti ir uþsimerkti,tuomet sugniauþti ir atgniauþti kumðtáneparalyþiuota ranka.

0 Vykdo teisingai abu paliepimus.

1 Vykdo teisingai tik vienà paliepimà.

2 Vykdo neteisingai abu paliepimus.

2. Þvilgsnis

Tiriami tik horizontalûs judesiai.Vertinami valingi arba refleksiniai(okulocefaliniai) akiø judesiai,kalorinis mëginys neatliekamas. Jeiligoniui yra konjuguotas akiønuokrypis, kuris gali bûti áveikiamasvalingais ar refleksiniais akiøjudesiais, vertinimas – 1. Jei pacientuiyra izoliuota periferinë galvinio nervo(III, IV ar VI) parezë, vertinimas – 1.

0 Normalus

1 Þvilgsnio parezë; vienos ar abiejø akiøþvilgsnis yra nenormalus, bet forsuoto akiønuokrypio ar þvilgsnio visiðko paralyþiausnëra.

2 Visiðkas þvilgsnio paralyþius arbaforsuotas akiø nuokrypis, nesikeièiantisatliekant okulocefalinius mëginius.

184


3. Akiplotis

Regos laukai (virðutiniai ir apatiniaikvadrantai) tikrinami konfrontacijosbûdu, naudojant pasirinktinai pirðtøpastebëjimà arba regimàjà grësmæ. Jei pacientas þiûri á judanèio pirðto pusæteisingai, tai gali bûti vertinama kaipnorma. Jei yra vienpusis aklumas arenukleacija, vertinamas iðlikusios akies akiplotis. Kai yra aiðki asimetrija,áskaitant kvadrantanopsijà,vertinimas – 1. Jei yra bet kokioskilmës aklumas, vertinimas – 3.

0 Normalus

1 Dalinë hemianopsija

2 Pilna hemianopsija

3 Abipusë hemianopsija (aklumas, áskaitantþieviná aklumà)

4. Veido raumenø funkcija

Papraðykite parodyti dantis arbapakelti antakius ir uþsimerkti. Vangiaireaguojantiems ar nesuprantantiemsligoniams vertinamas mimikossimetriðkumas, reaguojant áskausminius dirgiklius.

0 Normalûs simetriðki judesiai

1 Lengva parezë (seklesnë nosies-lûpøraukðlë, ðypsenos asimetrija)

2 Dalinis paralyþius (visiðkas arba dalinisapatinës veido dalies paralyþius)

3 Visiðkas vienpusis arba abipusisparalyþius (ir virðutinës, ir apatinës veidodalies judesiø nebuvimas)

5. Rankos motorinë funkcija

Papraðykite palaikyti paeiliui iðtiestasrankas (delnais þemyn), pakeltas90 laipsniø kampu (sëdint) arba45 laipsniø kampu (gulint)10 sekundþiø. Pradedama nuoneparalyþuotos rankos.

0 Normali; nesvyra laikant 10 sek.

K

1 Iðtiestà rankà palaiko, taèiau rankasvyra neiðlaikius 10 sek.

2 Atlieka maþus judesius, áveikdamassunkio jëgà, taèiau reikiamoje padëtyje rankos stabiliai palaikyti negali.

3 Atlieka tik horizontalius judesius,neáveikdamas sunkio jëgos; rankakrenta. D

4 Jokiø judesiø nëra.

UN* Neávertinama (kontraktûros / amputacija)

6. Kojos motorinë funkcija

Atliekama tik gulint. Papraðykitepalaikyti paeiliui kojas, pakeltas30 laipsniø kampu nuo horizontaliosplokðtumos 5 sekundes. Pradedamanuo neparalyþiuotos kojos.

0 Normali, nesvyra laikant 5 sek.

K

1 Kojà palaiko, taèiau koja svyraneiðlaikius 5 sek.

2 Atlieka maþus judesius, áveikdamassunkio jëgà, taèiau stabiliai palaikytinegali; koja nukrenta per 5 sek.

3 Atlieka tik horizontalius judesius,neáveikdamas sunkio jëgos; koja tuojpat krenta. D

4 Jokiø judesiø nëra.


185

Priedai

7. Galûniø ataksija

Tiriama atsimerkus. Atliekami pirðto- no -sies ir kelio-kulno mëginiai abiejose pu -së se. Jei galûnë paralyþiuota, nu sil pusiarba pacientas nesupranta pa lie pi mø, lai -ko ma, kad ataksijos nëra (ver ti nimas – 0).

0 Nëra

1 Ataksija vienoje galûnëje

2 Ataksija dviejose galûnëse


8. Jutimai

Patikrinkite rankø, kojø, liemens, veido jutimus smeigtuku. Prislopintiemspacientams arba esant afazijai,vertinama veido iðraiðka, reaguojant ádirgiklá, arba galûnës atitraukimas nuo skausmingo dirgiklio. Jei yra koma arkvadriplegija, vertinimas – 2.

0 Normalûs

1 Lengva arba vidutinë hipestezija

2 Sunki hipestezija arba anestezija

9. Kalba

Papraðykite apibûdinti pieðiná, ávardintidaiktus. Tiriant intubutus ligonius,papra ðy ki te paraðyti. Jei yra koma,verti ni mas – 3.

0 Normali; afazijos nëra

1 Lengva arba vidutinë afazija

2 Sunki afazija

3 Nebylus arba globalinë afazija

10. Dizartrija

Jei manoma, kad dizartrijos nëra,pakanka iðklausyti paciento kalbosfragmento, praðant skaityti ar kartotiþodþius ið sàraðo. Jei yra sunki afazija,galima vertinti artikuliacijos aiðkumàspontaninës kalbos metu.

0 Normali

1 Lengva arba vidutinë dizartrija; pacientassuvelia maþiausiai keletà þodþiø ir, blo giau -siu atveju, jo kalba sunkiau suprantama.

2 Sunki dizartrija; paciento kalba taip suvelta, kad negalima suprasti, nors afazijos nëra arji neryðki, arba pacientas nekalba.

UN* Intubacija arba kitos fizinës kliûtys

11. Neigimas (ne glect)

Naudokite abipusæ regimàjà arbasensorinæ stimuliacijà.

Neigimo fenomenui (ne glect) atpaþintireikiamos informacijos galima gauti at -lie kant skalës ankstesnius vertinimus. Jeipacientui yra sunkus regos su tri ki mas,truk dantis abipusei regimajai vie na laikei (simultaninei) stimuliacijai, o odos lie -èia mo ji stimuliacija yra nor ma li, lai ko -ma, kad sutrikimo nëra. Regi mo jo erd vi -nio neigimo arba ano zognozijos buvimas gali bûti laikomas sutrikimo árodymu.

Sutrikimu (1 arba 2) laikomi tik tyrimometu patvirtinami nuokrypiai, kitaisatvejais vertinimas – 0.

0 Nëra

1 Regimosios, taktilinës, klausos, erdvinësar personalinës (vienos rûðies ið iðvardintø) abipusës vienalaikës stimuliacijosávertinimo sutrikimas.

2 Sunkus vienpusis arba daugiau kaip1 rûðies abipusës stimuliacijos ávertinimosutrikimas; neatpaþásta savo rankos arbaorientuojasi tik vienoje erdvës pusëje.

BALØ SUMA

* á suminá ávertinimà neáskaitoma. D – deðinë; K – kairë.

186


4 priedas. KARDIOEMBOLINIO INSULTO VERTINIMO SKALË(CHADS2 SKALË)

Rodiklis Poþymis Balai

Ðirdies nepakankamumas nëra 0

yra 1

Arterinë hipertenzija nëra 0

yra 1

Amþius < 75 m. 0

³ 75 m. 1

Cukrinis diabetas nëra 0

yra 1

Iðeminis insultas arba PSIPanamnezëje

ne 0

taip 2

BALØ SUMA

Insulto rizikos vertinimas: 0–1 balas – maþa rizika, 2–3 balai – vidutinë rizika, 4–7 balai – didelërizika.

187

Priedai

5 priedas. INTRACEREBRINÆ KRAUJOSRUVÀ PATYRUSIØ LIGONIØATRINKIMO OPERACINIAM GYDYMUI ALGORITMAS

188


Pagal hematomos lokalizacijà (KT)

Pavirðinës Kiauto Gumburo TiltoSmegenëliø(> 3 cm Æ)

Pagal hematomos dydá

Maþos(iki 10 ml)

Vidutinës(10–49 ml)

Didelës(50–80 ml)

Labai didelës(> 80 ml)

Pagal prasiverþimà á skilvelius (KT)

Neprasiverþusi Prasiverþusi á 1 skilvelá Prasiverþusi á kelis skilvelius

Sàmonës lygis

Aiðki sàmonë(15–13 GKS)

Sàmoningas – lengva koma bestrigimo poþymiø (12–7 GKS)

Koma(6–3 GKS)

Ligos progresavimas

Lëtai blogëjanti bûklë Negerëjanti bûklë Greitai blogëjantibûklë

Somatinë bûklë

Patenkinama

Operacinis gydymas Reliatyvios kontraindikacijos

Ðirdies kraujagysliø ir kvëpavimo sutrikimai,hipertenzija > 240/140 mmHg, uremija, diabetas,

MI, amþius > 70 m.

GKS – Glas gow komø skalë, KT – kompiuterinë tomografija.

6 priedas. PASAULIO NEUROCHIRURGØ DRAUGIJØFEDERACIJOS (WFNS) SKALË

Laipsnis GKS balai Grubesnë þidininë simptomatika*

0 –

1 15 nëra

2 13–14 nëra

3 13–14 yra

4 7–12 yra arba nëra

5 3–6 yra arba nëra

GKS – Glasgow komø skalë; 0 – neplyðusi aneurizma.* afazija, hemiparezë ar hemiplegija.

189

Priedai

7 priedas. SPETZLER-MAR TIN SKALËAVM VERTINTI

Poþymis Balai

Malformacijos dydis*

maþa (< 3 cm)

vidutinë (3–6 cm)

didelë (> 6 cm)

1

2

3

Aplink esanèiø smegenø zonø svarbumas (elokvencija**)

nebylios

svarbios

0

1

Veninës drenaþinës sistemos struktûra

tik pavirðinës drenaþinës venos

giluminës

0

1

BALØ SUMA

AVM laipsnis (1–5) nustatomas, susumavus balus pagal 3 poþymius.*AVM dydis matuojamas nepadidintose angiogramose: maksimalus mazgo (nidus) diametras.**Funkciðkai svarbios (elokventinës) zonos: sensomotorinës, kalbos ir regos þievës zonos, sme ge nøgumburas ir pogumburis, vidinë kapsulë, smegenø kamienas, smegenëliø kojytës, gilieji sme ge në liøbranduoliai.

190


8 priedas. REKOMENDUOJAMOS PRIEMONËS GILIØJØ VENØTROMBOZËS IR VENINËS TROMBEMBOLIJOS

PROFILAKTIKAI IR GYDYMUI

Ûminis iðeminis insultas Intrasmegeninë kraujosruva

Profilaktika Ankstyva mobilizacija, jei galima.

Rehidratacija

Praëjus 24 val. nuo ligos pradþios,MMMH arba NH maþomis dozëmis,jei galûnë arba ligonis nejudrûs(atsargiai skirti, jei serga cukriniudiabetu ar yra platus smegenøinfarktas).

Intermituojanti iðorinë kompresija

Intermituojanti iðorinë galûniøkompresija, jei yra hemiparezë.

MMMH arba NH maþomis dozëmis,praëjus 2–4 dienoms nuo ligospradþios, jei kraujavimas yra sustojæs.

Jei yra subarachnoidinë kraujosruva,antikoaguliantus rekomenduojamaskirti tik po aneurizmos paðalinimo.

Gydymas Jei yra tik GVT, pradëti MMMH arba NH maþomis dozëmis plauèiø arterijostrombembolijos profilaktikai.

Svarstytinas skëèio á apatinæ tuðèiàjà venà implantavimas.

Atskirais atvejais po keliø savaièiø galima pridëti geriamøjø antikoaguliantø.

Jei ávyko patvirtinta plauèiø arterijos trombembolija, skirti MMMH arba NHdidesnëmis dozëmis.

Vaistas Dozë

Nefrakcionuotas heparinas

Nadroparinas

Dalteparinas

Enoksaparinas

Bemiparinas

Profilaktinë dozë – 5000 TV á paodá kas 12 val.Terapinë dozë: áprastinë pradinë dozë 15–18 TV/kg/h á venà, paskui dozæderinti pagal ADTL.

Profilaktinë dozë – 2850 TV dienai á paodá.Terapinë dozë – 85 TV/kg á paodá kas 12 val.

Profilaktinë dozë – 5000 TV dienai á paodá.Terapinë dozë – 200 TV/kg/dienai á paodá.

Profilaktinë dozë – 4 000 TV 1 kartà per parà po oda.Terapinë dozë – 150 TV/kg 1 kartà per parà arba po 100 TV/kg 2 kartus perparà po oda.

Profilaktinë dozë – 3500 TV 1 kartà per parà po oda

GVT – giliøjø venø trombozë, MMMH – maþos molekulinës masës heparinai, NH – nefrakcionuotasheparinas, ADTL – aktyvuoto dalinio tromboplastino laikas.

Modifikuota pagal Vergouwen MD, et al. Cur rent Opin ion in Crit i cal Care. 2008; 14: 149–55;Raslan AM, et al. Neurocrit Care 2010; 12: 297–309; Hill J, et al. Heart 2010; 96(11): 879–82.

191

Priedai

9 priedas. KRAUJAVIMO RIZIKOS VERTINIMO SKALË(HAS-BLED SKALË)

Rodiklis Balai

Arterinë hipertenzija (sistolinis AKS –³ 160 mmHg)

Nëra 0

Yra 1

Inkstø ir kepenø funkcijos sutrikimas Nëra 0

Tik kepenø arba inkstø 1

Kepenø ir inkstø 2

Insultas anamnezëje Ne 0

Taip 1

Kraujavimas anamnezëje Ne 0

Taip 1

Labilus TNS Ne 0

Taip 1

Amþius < 65 m. 0

³ 65 m. 1

Piktnaudþiavimas alkoholiu arba kitø vaistøvartojimas (antiagregantai, nesteroidiniaivaistai nuo uþdegimo)

Nëra 0

Tik alkoholis arba vaistai 1

Alkoholis ir vaistai 2

BALØ SUMA

Kraujavimo rizikos vertinimas: 0–2 balai – maþa rizika, 3 balai ir daugiau – didelë rizika.

192


10 priedas. PAKARTOTINIO INSULTO RIZIKOS VERTINIMO SKALË(ABCD2 SKALË)

Rodiklis Poþymis Balai

Amþius < 60 m. 0

³ 60 m. 1

Sistolinis AKS – ³ 140 mmHgarba diastolinis – ³ 90 mmHg

Ne 0

Taip 1

PSIP klinikinë iðraiðka Kalbos sutrikimas be parezës 1

Hemiparezë 2

Kita 0

PSIP trukmë < 10 min. 0

10–59 min. 1

³ 60 min. 2

Cukrinis diabetas Ne 0

Taip 1

BALØ SUMA

Insulto rizikos vertinimas: 0–3 balai – maþa rizika, 4–5 balai – vidutinë rizika, 6–7 balai – didelërizika.

193

Priedai

7. LITERATÛROS SÀRAÐAS

1. Abarbanell NR. Is prehospital blood glu cose mea sure mentnec es sary in sus pected cerebrovascular ac ci dent pa tients?Am J Emerg Med 2005; 23(7): 823–7.

2. Ad ams HP Jr, Brott TG, Crowell RM, et al. Guide lines for theman age ment of pa tients with acute ischemic stroke: a state -ment for healthcare pro fes sion als from a spe cial writ inggroup of the Stroke Coun cil, Amer i can Heart As so ci a tion.Cir cu la tion 1994; 90: 1588–601.

3. Algra A, van Gijn J. Cu mu la tive meta-anal y sis of as pi rin ef fi -cacy af ter ce re bral ischaemia of ar te rial or i gin. J NeurolNeurosurg Psy chi a try 1999; 65: 255.

4. Aslanyan S, Weir CJ, Diener HC, et al. Pneu mo nia and uri -nary tract in fec tion af ter acute ischemic stroke: a ter tiary anal -y sis of the GAIN In ter na tional trial. Eur J Neurol 2004;11: 49–53.

5. Bhatt D, Chew D, Hirsch A, et al. Su pe ri or ity of clopidogrelver sus as pi rin in pa tients with prior car diac sur gery. Cir cu la -tion 2001; 103: 363–8.

6. Bhatt D, Foody J, Hirsch A, et al. Com ple men tary, ad di tiveben e fit of clopidogrel and lipid-low er ing ther apy in pa tientswith atherothrombosis. J Am Coll Cardiol 2000;35(Suppl A): 326.

7. Bhatt DL, Marso SP, Hirsch AT, et al. Am pli fied ben e fit ofclopidogrel ver sus as pi rin in pa tients with di a be tes mellitus.Am J Cardiol 2002; 90: 625–8.

8. Brott T, Lu M, Kothari R, et al. Hy per ten sion and its treat -ment in the NINDS rt-PA Stroke Trial. Stroke 1998;29: 1504–9.

9. Brott TG, Halperin JL, Abbara S, et al. 2011 ASA/ACCF/AHA/AANN/AANS/ACR/ASNR/CNS/SAIP/SCAI/SIR/SNIS/SVM/SVS guide line on the man age ment of pa tientswith extracranial ca rotid and ver te bral ar tery dis ease: ex ec u -tive sum mary. Vasc Med 2011; 16(1): 35–77.

10. CAPRIE Steer ing Com mit tee: A ran dom ized, blinded, trialof clopidogrel ver sus as pi rin in pa tients at risk of ischaemicevents (CAPRIE). Lan cet 1996; 348: 1329–39.

11. CAST (Chi nese Acute Stroke Trial) Col lab o ra tive Group.CAST: ran dom ised pla cebo-con trolled trial of early as pi rinuse in 20,000 pa tients with acute ischaemic stroke. Lan cet1997; 349: 1641–9.

12. Clark WM, Wissman S, Albers GW, et al. Re com bi nant tis -sue- type plasminogen ac ti va tor (alteplase) for ischemicstroke 3 to 5 hours af ter symp tom on set: the ATLANTISstudy: a ran dom ized con trolled trial. JAMA 1999;282: 2019–26.

13. Con nolly SJ, Ezekowitz MD, Phil D, et al. Dabigatran ver suswar fa rin in pa tients with atrial fi bril la tion. N Engl J Med2009; 361: 1139–51.

14. Crocco TJ, Kotnari RU, Sayre MR, et al. A na tion wideprehospital stroke sur ve

galvos smegenØ insulto diagnostikos, gydymo, profilaktikos ...€¦ · mtl – ma þo tan kio li...

Documents