_1

Volume 2, Issue 8

Deri tani asnjëpërgjigje konkrete

nga Dekanati. Pritetreagimi nga Rektorati

PËRVOJË PROBLEMATIKË

Ana Topoviti

Ariela Pogaçi

Taulant Muka

Një ish studentenga Maqedonia

tregon historinë esaj në FM

Studentët e degëssë farmacisë: Çfarëduhet ndryshuar në

degën tonë?

Melodrama nësekretarinë tonë…

LMEDICULMEDICULMEDICULMEDICULMEDICUSSSSSGAZETA STUDENTORE

Gazeta e përmuajshme "Almedicus" Fakulteti i Mjekësisë, UT Botimi nr. 4, Dhjetor 2009

Çrregullimet epersonalitetit &

mekanizmat mbro-jtës psikologjik

Implementimi iDeklaratës sëBolonjës në

Shqipëri

Lidhje direkte estudentëve të

Shëndetit Publikme GSU

Kongresi i ShkencaveMjekësore:

Si të ndërtosh njëabstrakt?

NekrologjiaAdhamudhiane ekryetarit të KSFM!

Ku janë premtimettuaja z.Dekan?

AAAAA

Fq.14

OPINION

PETICIONI

INTERVISTË ME:Ministrin e Shëndetësisë, z.Vasili

Fq.8

Fq.6

Fq.6

Fq.7Fq.11Fq.16

Fq.3

Fq.9Fq.2Fq.10

Fq.4 Fq.15

Koha ereformavetë mëdha

Kancelarin e FM, Prof. Hysa&

Puna nëFM,

kënaqësiamë e madhenë karrierën

timeFq.5

_2

Universiteti i Tiranës Republika e ShqipërisëFakulteti i Mjekësisë

PETICIONDrejtuar:Rektorit të Universitetit të Tiranës, z.Dhori KuleDekanit të Fakultetit të Mjekësisë të Universitetit të Tiranës, z.Alfred Priftanji

Duke marrë shkas nga zhvillimet e javëve të fundit si dhe të gjitha proçedurave të parregulltaqë kanë shoqëruar ndër vite mbarëvajtjen e mësimdhënies në fakultetin tonë, ne të nënshkruarit,studentë të Fakultetit të Mjekësisë,permes këtij peticioni, me qëllim organizimin sa më efektiv tëbashkëpunimit për një marrëdhënie të frytshme midis strukturave tuaja dhe palës sonë (studentëve),kërkojmë:

1-Dhënien e provimeve të lëndëve me volum të madh në formën e moduleve dhë çdo moduli tipërcaktohen kreditet përkatëse për të gjithë studentët, organizimi i vitit akademik i të cilëve nukështë i ndërtuar në formën e cikleve; kjo formë do të ulte ngarkesën që ka studenti i Fakultetit tëMjekësisë dhe do të mundësonte një përvetësim më cilësor të lëndëvë.2-Dhënien e provimeve në përfundim të çdo cikli për të gjithë studentët,organizimi i vitit akademiktë të cilëve është i ndërtuar në formën e cikleve.3-Liberalizimin e provimeve; çdo studenti ti jepet mundësia që një provim ta jap disa herë në vitnë datat që përcaktohen nga departamentet përkatëse të Fakultetit të Mjekësisë.4-Ndryshimi i kufizimit të përmirësimit të notës nga një në vit në tre,pavarësisht numrit tëprovimeve të mbartura.5-Të shpallet data e provimit të paktën një muaj përpara datës së zhvillimit të provimit.6-Vlerësimi i punës së pedagogut edhe nga ana e studentit, një vlerësim i cili ndikon edhe nëqëndrimin apo jo në punë të pedagogut; gjetja e një formule statutore zbatimi i së cilës mundësonmarrjen në konsidratë të opinionit të studentit mbi punën e pedagogut.7-Ngritja e një komisioni shkencor me përbërje nga pedagogë të Fakutetit të Mjekësisë dhespecialist të fushës, i cili të vlerësoj nga ana shkencore,didaktike dhe cilësore librat akademik qëpërdoren në fakultet; shpeshherë librat janë të keqpërkthyer,të papërpunar,me një cilësi të dobëtflete dhe shkrimi si dhe të pashoqëruar me figura(për më tepër që vlera e tyre e tejkalon kostonreale).8-Dixhitalizimi i sekretarisë dhe krijimi i një faqe web-i të Fakultetit të Mjekësisë; në këtë faqe tëpublikohen të gjitha leksionet nga ana e pedagogëve të këtij fakulteti dhe të hidhet i gjithëinformacioni i dixhitalizuar i studentit duke përfshirë edhe notën dhe pajisjen e çdo studenti me njëfjalëkalim,nëpërmjet të cilit çdo student do të mund të ketë akses në të dhënat e tij përmesinternetit dhe njëkohësisht do të mundësohej ruajtja e privatësisë së studentit.9-Liberalizmi i kriterit të specializimit ku të gjithë studentët që kanë një diplomë të Mjekësisë sëPërgjithshme, të kenë të drejtën të hyjnë në konkursin e specializimit dhe të zgjidhet nje model,i ngjashëm me ato perëndimore, ku mesatarja e gjashtë viteve të konvertohet në pikë; meaplikimin e këtij sistemi kërkojmë plotësimin e gjithë infrastrukturës që të sigurojë transparencë tëplotë të procesit dhe eleminimin e të gjithë fenomeneve që kompromentojnë sistemin.

Shpresojmë që kërkesat tona të vlerësohen në mënyrën e duhur. Jemi të palëkundur nëqëndrimin tonë derisa të arrihet në një zgjidhje konkrete.

Peticioni: Deri tani asnjë përgjigje konkrete nga DekanatiPritet reagimi nga RektoratiJana NanoJana NanoJana NanoJana NanoJana Nano

Është hera e dytë që studentët efakultetit tonë hartojnë një peticione ia paraqesin strukturave përkatëse.Ai i vjetshmi, në rradhë të parë,shërbeu për të zgjuar ndërgjegjen tonëtë fjetur ‘’Ne jemi këtu, ne meritojmëmë shumë,, Pati përpjekje ngadekanati për të ndihmuar që gjërat tëpërmirësoheshin, por mesa duket jomaksimale. Këtë e tregon vullneti ynëpër të përpiluar kërkesa të tjera edhekëtë vit. Ne vazhdojmë të kemi po tënjëjtat probleme gjatë jetës tonëstudentore. Këmbëngulim në idetëtonë për një ndryshim në gjithësistemin e mësimdhënies dhemundësive që na jepen për t’uzhvilluar nga ana akademike. Nukdua të konkludoj që strukturadrejtuese është indiferente, por kymendim më vjen natyrshëm kur shohqë gjërat mbeten të njëjta.

Më datë 26 Tetor u zhvillua nëdekanat një takim me 5 përfa-qësuesit e studentëve. Z. AlfredPriftanji vendosi që diskutimin e tijta ndante edhe me studentë të tjerë,kështu që po atë ditë u realizua njetakim me përmasa më të mëdha mestudentët e FM në sallën blu tëfakultetit.

Aty , z. Priftanji na paraqitishkurtimisht një pasqyrë të të gjithëgjendjes së fakultetit tonë, duketheksuar që tashmë kishte ardhurmomenti i një ndryshimi tëpashmangshëm për të gjithëstrukturën e tij. Qe një prezantim igjithë reformës në arsim dhe modelete ndryshme aplikative të vendeve tëtjera, por që gjithsesi pa ndonjëmendim konkret sesi mund tëadaptohen këto sisteme në fakultetintonë.(Fatkeqësisht, edhe pas këmbë-nguljes tonë për të marrë dhe pa-raqitur në këtë reportazh prezantimine bërë atë ditë,nuk arritëm tapërvetësonim) .

Për vetë karakteristikat e fakultetit tonënë tërësi apo edhe vetë problemeve qëkemi si shtet, kuptohet që duhet një

analizë shumë e hollësishme dhe idekonkrete sesi mund të ndryshojnëgjërat, gjë që nuk e patëm shumë tëqartë në fund të bisedës.Sikur të mosmjaftonte kjo, diskutimi në fund,

mori një rrjedhë tjetër pas një debatinë lidhje me studentët që kishinlëndë të mbartura.( për info-rmacione të mëtejshme, të gjithëtakimin e asaj dite format në video,

e keni të publikuar në profilin egazetës në Facebook)

U kërkua që çështja të diskutohejdi tën t je tër me përfaqësuesinëstudentore, por për ditë të tëra merradhë, qe e pamundut të caktojenjë orë takimi në sekretarinë edekanat i t . Nuk mjafton qëshpenzojmë kohë dhe energji dukeia ’ ’rrëmbyer’ ’ kohës tonë përstudim, por duhet të përballemi edheme probleme të tilla. Nuk arrij tëkuptoj, se ç’ka më të rëndësishme sekaq, nqs për ne nuk gjejnë të paktën 5minuta???

Dekani u shpreh që gjithçka do tëpërcaktohet nga rregullorja (pikat2,3,4,5) që pritet të aprovohet ngaRektorati. Shumë pika të peticionitmarrin zgjidhje menjëhershme paspublikimit të saj. Përsa i përketdixhitalizimit të sekretarisë ështëbiseduar me një grup Italian dheprojekti do të fillojë nga puna shumëshpejtë. Gjithashtu kanë fi l luarpunimet për ristrukturimin ebibliotekës së fakulteti t , kupërfshihen zgjerime të kapacitetevetë saj. Përsa i përket komisionitshkencor i cili kontrollon libratakademikë, do të merren masa tëmenjëhershme për fuqizimin e rolittë tij. Pika 1 e peticionit i përketreformës dhe do të diskutohet mëvonë. Ndërsa përsa i përket pikës 9në lidhje me kriteret e specializimit,duke qënë një çështje shumë delikateu la të ridiskutohet edhe njëherë.

Jemi mësuar të dëgjojmë shpeshJemi mësuar të dëgjojmë shpeshJemi mësuar të dëgjojmë shpeshJemi mësuar të dëgjojmë shpeshJemi mësuar të dëgjojmë shpeshfjalë boshe pa fund, premtime pafjalë boshe pa fund, premtime pafjalë boshe pa fund, premtime pafjalë boshe pa fund, premtime pafjalë boshe pa fund, premtime pakrye, por mbi të gjitha asnjëkrye, por mbi të gjitha asnjëkrye, por mbi të gjitha asnjëkrye, por mbi të gjitha asnjëkrye, por mbi të gjitha asnjëveprim. Nuk pajtohemi me këtëveprim. Nuk pajtohemi me këtëveprim. Nuk pajtohemi me këtëveprim. Nuk pajtohemi me këtëveprim. Nuk pajtohemi me këtëgjendje kurrsesi. Do tëgjendje kurrsesi. Do tëgjendje kurrsesi. Do tëgjendje kurrsesi. Do tëgjendje kurrsesi. Do tëvazhdojmë deri në fund këtëvazhdojmë deri në fund këtëvazhdojmë deri në fund këtëvazhdojmë deri në fund këtëvazhdojmë deri në fund këtënismë që knismë që knismë që knismë që knismë që kemi nisuremi nisuremi nisuremi nisuremi nisur.....

Së fundmi, peticioni gjendet edhe mbitavolinën e rektorit të Universitetit tëTiranës, z. Dhori Kule. Jemi në pritjetë një përgjigje-reagimi , edhe prejtij….

Studentët u vënë nota pedagogëveGazeta ShekulliGazeta ShekulliGazeta ShekulliGazeta ShekulliGazeta Shekulli

Të gjithë studentët do të kenëmundësinë të testojnë pedagogët dhemodulet e tyre mësimore. Lajmin e bëritë ditur dje rektori i Universitetit tëTiranës, Dhori Kule, gjatë një takimitë organizuar me rastin e JavësNdërkombëtare të Arsimit. Sipasrektorit Kule, studentët janë në qendërtë universitetit dhe për këtë arsyestrukturat drejtuese të tij duhet tëangazhohen për krijimin e të gjithakushteve të përshtatshme për ta.

Prof.Dr.Dhori Kule tha se do të jenë vetëstudentët ata që do të vlerësojnë pedagogëte tyre dhe çdo semestri. Kjo do të jetë mënyramë e mirë për të mundësuar reagimin estudentëve ndaj dijeve që marrin. Për tërealizuar këtë testim, do të merren për bazëmodelet e suksesshme anglosaksone dhe tëEvropës Kontinentale.

"Në fund të semestrit të parë të këtijviti akademik, në të gjitha lëndët etë gjitha departamenteve tëUniversitetit të Tiranës, studentët dotë plotësojnë një pyetësor dhe do tëvlerësojnë pedagogët dhe modulet.Ne dëshirojmë që me këtë risi, edheato elemente të sistemit lindor qëkanë mbetur në sistemin tonëarsimor, të zhduken dhe tëpërmirësohen", u shpreh Kule.

Në këtë takim ishte e pranishmeedhe zëvendësambasadorjaamerikane në Tiranë, DeboraXhons (Deborah Jones), e cilavlerësoi ndryshimet e bëra nësistemin arsimor shqiptar. Ajo vuritheksin në nevojën e bashkëpunimitndërmjet shteteve dheinstitucioneve arsimore në mbarëbotën, bashkëpunim ky që është

edhe motivi i Javës Ndërkombëtare tëArsimit, sipas Xhons.

"Një fjalë kyçe në sistemin tonë tëedukimit është shkëmbimi, qoftë i ideve,informacionit apo njerëzve",- u shprehajo gjatë takimit. Xhons gjithashtuinformoi të pranishmit mbi bursat,mënyrat e aplikimit dhe kriteret evendosura, të përcaktuara ngaDepartamenti Amerikan i Shtetit,nëpërmjet ambasadës në Tiranë.

Java Ndërkombëtare e Arsimit është njënismë e qeverisë amerikane,përkatësisht e Departamentit të Arsimitdhe Departamentit të Shtetit, për tëbërë të mundur zhvillimin e arsimit nërang botëror. Ajo festohet në mbarëShtetet e Bashkuara të Amerikës, si edhenë më shumë se 100 vende të tjera tëbotës, me ndihmën e SHBA-së.

AKTUALITET

Alba KuqiAnisa DakaArbër GjermeniAriela PogaçiBesiana RudiBesiana BallaElona LileElton HaliliEnita MetajEma MullalliErmal HasanajHava ToçillaIlda KushtaIna ZaimiIris PeçiniJuna OdobashiLisiana DemirajMilda FrrokuPranvera ApostoliRenta SanxhakuUrim Breçani

Redaksia

Kryeredaktor Jana Nano

Redaktor përgjegjësFatbardha Çela

Dea QirjaqiAna Topoviti

Eni TresaEriselda Pipero

Erklida Sula

Stafi i GazetStafi i GazetStafi i GazetStafi i GazetStafi i Gazetëëëëësssss“Almedius”“Almedius”“Almedius”“Almedius”“Almedius”

KontaktCel: 0693585558email:almedicus@hotmail.com

Grafik/DesignAlbana MukaTaulant Muka

SponsorABC

Drejtor Taulant Muka

Përfaqësuesit në degët:Mjekësi e Përgjithshme

Shëndeti Publik

Blerta HamolliFarmaci

Ani TushaStomatologji

Blerta DollakuElda Dervishi

Alban Hasanaj

zv.KryeredaktorFjorda Koromani

_3

Në 16 nëntor, rreth 100 studentëprotestuan para Fakultetit të Mjekë-sisë duke kërkuar shkarkimin e Dr.Arjan Pushit nga anëtar i komisionittë vlerësimit të lëndës së hemato-logjisë dhe shkarkimin e tij si peda-gog i kësaj lënde.Studentët akuzojne Dr.Arjan Pushisi një nga pedaogët i cili ushtronpresion të vazhdueshem psikologjikmbi ta . S tudentët pohojnë sepakalueshmëria në lëndën ehematologjisë është mbi 90% (përnotat jo-kaluese nuk jepet asnjë llojshpjegimi; kalueshmërinë shumë tëulët e konfirmojnë edhe studentëtme mesatare mbi 9) . S tudentëtgjithashtu shprehen se aftësitë peda-gogjike të këtij pedagogu lënë për tëdëshiruar dhe për më tepër për shkakse lënda e hematologjisë nuk ka njëtekst të vetin në gjuhën shqipe,përkeqëson studimin e studentëve

dhe përqasjen e njohurive të tyre nëkëtë lënd, por ajo që e implikon akomamë shumë këtë pedagog është:

1-Rezultati i arritur nga komisionii rivlerësimit të provimit të ngriturjo më vonë se një muaj më parë,sipastë cilit pyetjet e provimit ishin tëkeqorganizuara s i dhe jashtëprogramit të lëndës së hematologjisë.

2-Në kundërsht im edhe merregulloren e fakultetit, ky profesorpenal izon s tudentët me 1-2mungesa duke i përjashtuar ngahyrja në provim për disa sezonerresht.

3-Precedenti i mëparshëm admi-nistrativ ku është pezulluar ngaushtrimi i profesionit të pedagogutpër tre vjet në periudhën kur si dekani Fakultetit ka qënë Dr.Petrela, për tënjejtat motive të ngritura ngastudentët sot.

Studentët në protestë: Të largohet Dr. Arjan PushiTaulant MukaTaulant MukaTaulant MukaTaulant MukaTaulant Muka

Pas katër dështimeveradhazi për të marrë

notë kaluese në lëndën ehematologjisë, mora

vendimin që në sezonine provimeve të vjeshtës

të kopjoja. Kështundodhi. Pavarësisht

kësaj, sërishmi uvlerësova me notë

jokaluese. Eshtëqesharake.

As vetë ata, nuk dinë seçfarë presin nga

ne.Kërkojmë patjetër qëky problem të gjejë

zgjidhje sa më shpejt.

NjNjNjNjNjëëëëë student student student student student Mentor PetrelaMentor PetrelaMentor PetrelaMentor PetrelaMentor Petrela Arjan PushiArjan PushiArjan PushiArjan PushiArjan Pushi Alfred PriftanjiAlfred PriftanjiAlfred PriftanjiAlfred PriftanjiAlfred Priftanji

Rreth 11 vjet mëparë, kur kamqënë në pozici-onin e dekanittë Fakultetit të

Mjekësisë, pata një konfliktme z. Arian Pushi. Ky ifundit u shkarkua ngadetyra e tij si pedagog pasnjë procesi gjygjësor nëemër të tij. Shprehkeqardhjen time që njëngjarje e tillë po ripërsëritetdhe që strukturat përkatësedrejtuese të fakultetit nuk pondërhyjnë në zgjidhjen ekëtij konflikti studentor.

AKTUALITET

z.Alfred Priftanji, si dekan i Fakultetitz.Alfred Priftanji, si dekan i Fakultetitz.Alfred Priftanji, si dekan i Fakultetitz.Alfred Priftanji, si dekan i Fakultetitz.Alfred Priftanji, si dekan i Fakultetittë Mjekësisë,të Mjekësisë,të Mjekësisë,të Mjekësisë,të Mjekësisë, li li li li ligji i argji i argji i argji i argji i arsimit të larsimit të larsimit të larsimit të larsimit të lartë,të,të,të,të, Neni 64 pika Neni 64 pika Neni 64 pika Neni 64 pika Neni 64 pika5 , në rastë të ti5 , në rastë të ti5 , në rastë të ti5 , në rastë të ti5 , në rastë të tilllll la, ku provat që fajësojnëla, ku provat që fajësojnëla, ku provat që fajësojnëla, ku provat që fajësojnëla, ku provat që fajësojnëDrDrDrDrDr.Arian Pushin janë e.Arian Pushin janë e.Arian Pushin janë e.Arian Pushin janë e.Arian Pushin janë evidentevidentevidentevidentevidente,,,,, ju detyr ju detyr ju detyr ju detyr ju detyron ju tëon ju tëon ju tëon ju tëon ju tëpepepepepezulloni przulloni przulloni przulloni przulloni profofofofofesorin në fjalë dhe ju deleesorin në fjalë dhe ju deleesorin në fjalë dhe ju deleesorin në fjalë dhe ju deleesorin në fjalë dhe ju delegggggon juon juon juon juon judetyrën të bëni propozimin tuaj drejtudetyrën të bëni propozimin tuaj drejtudetyrën të bëni propozimin tuaj drejtudetyrën të bëni propozimin tuaj drejtudetyrën të bëni propozimin tuaj drejtuaaaaar rektorit,r rektorit,r rektorit,r rektorit,r rektorit,për shkrakimin e këtij profesoripër shkrakimin e këtij profesoripër shkrakimin e këtij profesoripër shkrakimin e këtij profesoripër shkrakimin e këtij profesori.....Neni 64,Neni 64,Neni 64,Neni 64,Neni 64, pika 5 : “Në raste të n pika 5 : “Në raste të n pika 5 : “Në raste të n pika 5 : “Në raste të n pika 5 : “Në raste të ngjashmegjashmegjashmegjashmegjashme,,,,, dekani/ dekani/ dekani/ dekani/ dekani/drdrdrdrdrejtori urejtori urejtori urejtori urejtori urdhërdhërdhërdhërdhëron peon peon peon peon pezullimin e përgjezullimin e përgjezullimin e përgjezullimin e përgjezullimin e përgjegjësit të njëgjësit të njëgjësit të njëgjësit të njëgjësit të njënjësie bazë dhe i propozon rektorit shkarkimin enjësie bazë dhe i propozon rektorit shkarkimin enjësie bazë dhe i propozon rektorit shkarkimin enjësie bazë dhe i propozon rektorit shkarkimin enjësie bazë dhe i propozon rektorit shkarkimin etij, i cili shprehet brenda një muaji. Dekani/tij, i cili shprehet brenda një muaji. Dekani/tij, i cili shprehet brenda një muaji. Dekani/tij, i cili shprehet brenda një muaji. Dekani/tij, i cili shprehet brenda një muaji. Dekani/drdrdrdrdrejtori cakton njërin prejtori cakton njërin prejtori cakton njërin prejtori cakton njërin prejtori cakton njërin prej përgjeej përgjeej përgjeej përgjeej përgjegjësvgjësvgjësvgjësvgjësve tëe tëe tëe tëe tëgrupeve kërkimore ose shkencore që do tagrupeve kërkimore ose shkencore që do tagrupeve kërkimore ose shkencore që do tagrupeve kërkimore ose shkencore që do tagrupeve kërkimore ose shkencore që do tazëvendësojë autoritetin drejtues të pezulluar derizëvendësojë autoritetin drejtues të pezulluar derizëvendësojë autoritetin drejtues të pezulluar derizëvendësojë autoritetin drejtues të pezulluar derizëvendësojë autoritetin drejtues të pezulluar derinë zgjedhjen e autoritetit të ri,në zgjedhjen e autoritetit të ri,në zgjedhjen e autoritetit të ri,në zgjedhjen e autoritetit të ri,në zgjedhjen e autoritetit të ri, sipas këtij li sipas këtij li sipas këtij li sipas këtij li sipas këtij ligji.gji.gji.gji.gji.Dekani/drejtori organizon zgjedhjet eDekani/drejtori organizon zgjedhjet eDekani/drejtori organizon zgjedhjet eDekani/drejtori organizon zgjedhjet eDekani/drejtori organizon zgjedhjet eparakohshme.”parakohshme.”parakohshme.”parakohshme.”parakohshme.”

“““““60 studentë pa60 studentë pa60 studentë pa60 studentë pa60 studentë pa

diplomë vdiplomë vdiplomë vdiplomë vdiplomë vetëm pretëm pretëm pretëm pretëm prejejejejej

hematolohematolohematolohematolohematologjisëgjisëgjisëgjisëgjisë ”””””“““““ 250 studentë n 250 studentë n 250 studentë n 250 studentë n 250 studentë ngggggelinelinelinelinelin

çdo vit në prçdo vit në prçdo vit në prçdo vit në prçdo vit në prooooovimin evimin evimin evimin evimin e

hematolohematolohematolohematolohematologjisëgjisëgjisëgjisëgjisë ”””””

Unë gjithmonë në jetëntime profesionale kamqënë korrekt, por ka kolegtë cilët, nëpërmjet nxitjessë këtyre reagimeve stude-ntore, përpiqen tëpërbaltin mbi figurën dhepunën time.Kjo është epapranueshme!Si mund të drejtohen tëgjitha akuzat ndaj personittim, kur ndërkohë nëfletën e provimit nukështë vetëm firma ime,dhe çfarë është më erëndësishmja, nuk jamunë shefi i lëndës...

Unë jam ipafuqishëm që tëvërtetoj që kyprofesor është i

fajshëm, prandaj, gjithsecilliprej jush duhet t’i drejtohetorganit kopetent.Unë duhettë repsketoj ligjin, sepsejetojmë në një shtet ligjor,dhe jo në nje shtetrrumpallë. Sillni provareale, që kompromentojnëkëtë pedagog, dhe atëherëunë do marrë vendimin qëligji më deyron, por sot nëmungesë të këtyre provaveunë s’mund të bëj asgjë.

_4

Intervistë me Ministrin e Shëndetësisë, z.Petrit Vasili

Koha e reformave të mëdhaJana NanoJana NanoJana NanoJana NanoJana Nano

Taulant MukaTaulant MukaTaulant MukaTaulant MukaTaulant Muka

Laboratori i virologjisë i ngriturLaboratori i virologjisë i ngriturLaboratori i virologjisë i ngriturLaboratori i virologjisë i ngriturLaboratori i virologjisë i ngriturpranë Institutit të Shëndetitpranë Institutit të Shëndetitpranë Institutit të Shëndetitpranë Institutit të Shëndetitpranë Institutit të ShëndetitPublik është nga më bashkëPublik është nga më bashkëPublik është nga më bashkëPublik është nga më bashkëPublik është nga më bashkë-----kohorët në Evropën Juglindore.kohorët në Evropën Juglindore.kohorët në Evropën Juglindore.kohorët në Evropën Juglindore.kohorët në Evropën Juglindore.Tani cikli i ekzaminimeve përTani cikli i ekzaminimeve përTani cikli i ekzaminimeve përTani cikli i ekzaminimeve përTani cikli i ekzaminimeve përdiadiadiadiadiagnognognognognozën e gzën e gzën e gzën e gzën e gripit të derripit të derripit të derripit të derripit të derritritritritritmbyllet në vendin tonë, dukembyllet në vendin tonë, dukembyllet në vendin tonë, dukembyllet në vendin tonë, dukembyllet në vendin tonë, dukeshmangur kështu vonesat e pëshmangur kështu vonesat e pëshmangur kështu vonesat e pëshmangur kështu vonesat e pëshmangur kështu vonesat e pë-----rgjigjeve që vinin nga vendetrgjigjeve që vinin nga vendetrgjigjeve që vinin nga vendetrgjigjeve që vinin nga vendetrgjigjeve që vinin nga vendetfqinje. Vështrirësitë në krijiminfqinje. Vështrirësitë në krijiminfqinje. Vështrirësitë në krijiminfqinje. Vështrirësitë në krijiminfqinje. Vështrirësitë në krijimine një qëndre të tillë dhe sa e kae një qëndre të tillë dhe sa e kae një qëndre të tillë dhe sa e kae një qëndre të tillë dhe sa e kae një qëndre të tillë dhe sa e kalehtësuar punën e bluzave tëlehtësuar punën e bluzave tëlehtësuar punën e bluzave tëlehtësuar punën e bluzave tëlehtësuar punën e bluzave tëbarbarbarbarbardha në diadha në diadha në diadha në diadha në diagnognognognognozat e sëmundjezat e sëmundjezat e sëmundjezat e sëmundjezat e sëmundje-----ve virusale? Çmund të bëhetve virusale? Çmund të bëhetve virusale? Çmund të bëhetve virusale? Çmund të bëhetve virusale? Çmund të bëhettjetër në këtë drejtim?tjetër në këtë drejtim?tjetër në këtë drejtim?tjetër në këtë drejtim?tjetër në këtë drejtim?

Laboratori i Virologjisë në Institutin eShëndetit Publik është realizuarnëprmjet një kredie të Bankës Botërorepër Qeverinë Shqiptare. Kosto epërgjithshme e Laboratorit kupërfshihen punimet civile, blerja eteknologjisë diagnostikuese si dhekualifikimi i stafit arrin në rreth 750000 USD.Ky laborator bën tashmë të mundurkryerjen e diagnozës molekulare përindentifikimin e virusit të gripitpandemik AH1N1. Gjithashtu mundtë diagnostikohen edhe viruset e gripitsezonal dhe gripit të shpendëve AH5N1.Teknologjia Real Time PCR mundësonpërshpejtimin e diagnozës në më paksë një ditë duke ndihmuar sisteminshëndetësor në menaxhimin më efikastë situatës klinike dhe epidemiologjiketë gripit pandemik.Laboratori përpunon në kushtenormale 21 mostra në ditë, ndërsa nëkushte emergjence, kapacitetidiagnostikues mund të arrijë nga 50deri në 100 mostra klinike në 24 orë.Në Laboratorin e Virologjisë do tëvazhdojnë të kryhen, në standardet mëtë larta, të gjitha analizat e kryera mëparë për viruset shkaktare tëPoliomielitit, Fruthit, Rubeoles. Shumë

shpejt do të bëhet e mundur edhekryerja e analizave të tjera përsëmundje të rrezikshme virale.Me standardet e reja të krijuara nëlaborator dhe me përfundimin e tëgjitha kërkesave të biosigurisë së nivelittë tretë do të bëhet e mundur qëShqipëria të ketë nje laboratorvirologjik, ndër më të mirët në Europën

Juglindore dhe sipas të gjithastandarteve perëndimore.

Gjatë punës tonë në spitale duketGjatë punës tonë në spitale duketGjatë punës tonë në spitale duketGjatë punës tonë në spitale duketGjatë punës tonë në spitale duketdukshëm një mënyrë e redukshëm një mënyrë e redukshëm një mënyrë e redukshëm një mënyrë e redukshëm një mënyrë e reorganizimi. Implementimi iorganizimi. Implementimi iorganizimi. Implementimi iorganizimi. Implementimi iorganizimi. Implementimi isistemit të referimit të pacientëvesistemit të referimit të pacientëvesistemit të referimit të pacientëvesistemit të referimit të pacientëvesistemit të referimit të pacientëveka disiplinuar shumë gjendjenka disiplinuar shumë gjendjenka disiplinuar shumë gjendjenka disiplinuar shumë gjendjenka disiplinuar shumë gjendjenkaotike që paraekzistonte. Mëkaotike që paraekzistonte. Mëkaotike që paraekzistonte. Mëkaotike që paraekzistonte. Mëkaotike që paraekzistonte. Mëpërshkruani shkurtimishtpërshkruani shkurtimishtpërshkruani shkurtimishtpërshkruani shkurtimishtpërshkruani shkurtimishtreformën dhe ecurinë e saj derireformën dhe ecurinë e saj derireformën dhe ecurinë e saj derireformën dhe ecurinë e saj derireformën dhe ecurinë e saj derit a n i . . .t a n i . . .t a n i . . .t a n i . . .t a n i . . .

Zbatimi i sistemit të referimit bazohetnë 4 parime kryesore:

1 Shërbimi i mjekut të familjes përbënportën e sistemit shëndetësor.

2 Shërbimet shëndetësore nuk janë

falas, dikush duhet të paguajë.

3 Solidariteti përmes kontributeve tësigurimeve shëndetësore mbronindividët dhe familjet nga shpe-nzimet rrënuese për shkak tësëmundjes.

4 Shteti merr përsipër të paguajë përshërbime bazë me impakt të

rëndësishëm në shëndetin publik(vaksinimin, planifikimin familjar,kujdesin prenatal dhe perinatal,kujdesin për foshnjën, informim/edukimin, depistimin etj) si dhekujdesin shëndetësor për kategori tëveçanta të miratuara nga qeveria.

Zbatimi i sistemit të referimit nga nivelimë i ulët në nivelin më të lartë sipasvlerësimit të mjekëve, nuk diskriminonasnjë qytetar, përkundrazi bën tëmundur që qytetarët të marrinshërbimet që u nevojiten ngainstitucionet e duhura, në kohën eduhur.Zbatimi i sistemit të referimit shmangmarrëdhënien financiare tëdrejtpërdrejtë midis qytetarit dhemjekut, duke bërë të mundur

evidentimin dhe luftimin e fenomeneveeventuale të mitmarrjes.

Gripi i derrit pas një periudheGripi i derrit pas një periudheGripi i derrit pas një periudheGripi i derrit pas një periudheGripi i derrit pas një periudheqetësie në muajt Shtator- Tetorqetësie në muajt Shtator- Tetorqetësie në muajt Shtator- Tetorqetësie në muajt Shtator- Tetorqetësie në muajt Shtator- Tetor,,,,,duket se është aktivizuar prapë.duket se është aktivizuar prapë.duket se është aktivizuar prapë.duket se është aktivizuar prapë.duket se është aktivizuar prapë.Jo vetëm kaq, por në qarkullimJo vetëm kaq, por në qarkullimJo vetëm kaq, por në qarkullimJo vetëm kaq, por në qarkullimJo vetëm kaq, por në qarkullimështë gripi sezonal epidemik A3është gripi sezonal epidemik A3është gripi sezonal epidemik A3është gripi sezonal epidemik A3është gripi sezonal epidemik A3H3N2. Një apel qytetarëve nëH3N2. Një apel qytetarëve nëH3N2. Një apel qytetarëve nëH3N2. Një apel qytetarëve nëH3N2. Një apel qytetarëve nëlidhje me vaksinimin kundrejtlidhje me vaksinimin kundrejtlidhje me vaksinimin kundrejtlidhje me vaksinimin kundrejtlidhje me vaksinimin kundrejtkësaj viroze.kësaj viroze.kësaj viroze.kësaj viroze.kësaj viroze.

Situata epidemiologjike e gripitmonitorohet përmes evidentimit javortë infeksioneve respiratore të sipërmedhe të poshtme, përmes raportimitjavor të sindromave të rëndarespiratore, raportimit tëmenjëhershëm të vdekjeve me shkaksindromat e rënda respiratore si dhepërmes rasteve të konfirmuaralaboratorikisht për infeksion nga virusii influencës sipas tipit.Të dhënat epidemiologjike dëshmojnëqë jemi në një periudhë të ngjashmeme atë të gripit stinor por ky aktivitetkëtë vit është më i theksuar në krahasimme të njëjtën periudhë të 10 viteveparaardhëse. Kjo tregon përsëri qëkemi të bëjmë me qarkullimin intensivtë virozave stinore, veçanërisht gripistinor. Në sistemin publik të kujdesitshëndetësor raportohen 15 000 rastenë javë ( java 48) të infeksioneverespiratore të sipërme dhe të poshtme,ndërkohë që rast të konfirmuara tëgripit AH1N1 në periudhën korrik-nëntor 2009 janë 238.Në këtë situatë, është e qartë që barra esëmundshmërisë, komplikacioneve dhevdekshmërisë nga gripi sezonalvazhdon të jetë relativisht shqetësuese.Për më tëpër, komuniteti shkencorvazhdon të mbetet i shqetësuar për njërikombinim të mundshëm mes viruseveAH3N2 dhe AH1N1.Është shumë e rëndësishme qëpopullata të aplikojë vaksinën ndajgripit sezonal, vaksinë që ka treguarefikasitet dhe që jo vetëm parandalonprekjen nga gripi sezonal, por ulmundësinë e një rikombinimi viral mepasoja të panjohura.

Si po e përballojnë institucionetSi po e përballojnë institucionetSi po e përballojnë institucionetSi po e përballojnë institucionetSi po e përballojnë institucionetshëndetësore shtimin e numritshëndetësore shtimin e numritshëndetësore shtimin e numritshëndetësore shtimin e numritshëndetësore shtimin e numrittë pacientëvtë pacientëvtë pacientëvtë pacientëvtë pacientëve të diae të diae të diae të diae të diagnostikuargnostikuargnostikuargnostikuargnostikuarme këta gripe. A janë marrëme këta gripe. A janë marrëme këta gripe. A janë marrëme këta gripe. A janë marrëme këta gripe. A janë marrëmasa të mjaftueshme qëmasa të mjaftueshme qëmasa të mjaftueshme qëmasa të mjaftueshme qëmasa të mjaftueshme qëpreparatet medikamentoze tëpreparatet medikamentoze tëpreparatet medikamentoze tëpreparatet medikamentoze tëpreparatet medikamentoze tëmos mungojnë në këto qëndra?mos mungojnë në këto qëndra?mos mungojnë në këto qëndra?mos mungojnë në këto qëndra?mos mungojnë në këto qëndra?

Institucionet shëndetësore në kujdesinshëndetësor parësor (qendrashëndetësore, ambulanca, poliklinikatnë Tiranë) dhe në kujdesin shëndetësorspitalor (spitale të rretheve, spitalerajonale dhe spitale universitare)marrin udhëzime periodike të bazuaranë evidenca shkencore mbiparandalimin, detektimin dhemenaxhimin e rasteve. Institucionetshëndetësore janë pajisur me elemntëte mbrojtjes personale (maska, doreza,përparëse etj), antiviralë specifikë(tamiflu) dhe medikamente të tjerasipas tipit të institucionit. Në spitaleështë duke u forcuar shërbimi i terapisëintensive. Shërbimi i SëmundjeveInfektive në QSUT dhe Spitali iSëmundjeve të Mushkërive “ShefqetNdroqi” disponojnë infrastrukturëmedikale specifike për trajtimin erasteve të rënda.Në vijim, është duke u përmirësuarshërbimi i urgjencës dhe kapacitetettrajtuese në çdo spital rajonal.Zbatimi i sistemit të referimit, qartësontë drejtat dhe detyrimet e palëve,marrësve të shërbimeve (qytetarëve)dhe ofruesve të shërbimeve(institucionet shëndetësore).Zbatimi i sistemit të referimit mbronqytetarët nga kujdesi shëndetësor jokorrekt sepse ka në bazë të tijqëndrimin holistik ndaj individit,ndërtuar përmes parimeve të mjekësisësë familjes.Të gjithë duhet të kontribuojmë nëforcimin e sistemit shëndetësor.Kontributi fillon me marrjen e librezësshëndetësore dhe vazhdon me zbatimine rregullave të sistemit të referimit,zbatimit të normave të shëndetit publiksi dhe denoncimin me kurajo qytataretë rasteve të mitmarrjes apo shkeljevetë të drejtave të paçientëve.

Z. Vasili përshëndet gazetën Almedicus

Qe një surprizë mjaft e këndshme kur mora vesh që studentët eFakultetit të Mjekësisë kanë edhe ata një gazetë të tyren. Studentëte këtij fakulteti gjithmonë u kanë paraprirë zhvillimeve dhendryshimeve historike të Shqipërisë, mjafton këtu të përmend vitet90'.Media dhe të gjitha burimet e tjera të informacionit janë mjeti me anëtë të cilit çdo qytetar mund të përfaqësohet. Ato janë zëri, jehona enjë komuniteti të tërë, dhe në rastin tuaj, e studentëve. Do doja t’ju

Na shtoni si shokun tuaj!BE OUR FRIEND!

GAZETA ALMEDICUS

FACEBOOKFACEBOOKFACEBOOKFACEBOOKFACEBOOK

INTERVISTA

_5

Intervistë me Prof. Dr. Bajram Hysa, Kancelar i FM dhe Shef i Departamentit të Shëndetit Publik

Puna në FM, kënaqësia më e madhe në karrierën time

Na tregoni diçka për veten tuaj.Na tregoni diçka për veten tuaj.Na tregoni diçka për veten tuaj.Na tregoni diçka për veten tuaj.Na tregoni diçka për veten tuaj.

Jam diplomuar në Fakultetin eEkonomisë në degën Ekonomi Politike(kështu quhej në kohën time). Prejshumë vitesh kam punuar si pedagogdhe shef departamnti në shkollën eBashkuar të Oficerëve. Më pas, në QNKnë Tiranë dhe si zv.drejtor i KëshillitAdministrativ të Institutit tëSigurimeve Shoqërore. Në vitet e fillimittë demokracisë punova ne Fakultetin eEkonomisë si pedagog i jashtëm nëlëndën e menaxhimit.

Që prej vitit 1995 jam në postin ekancelarit të Fakultetit të Mjekësisë.Gjithashtu, pedagog i lëndës sëekonomisë së shëndetit dhe prej mëse2 vjetësh shef i departamentit tëshëndetit publik. Për të qenë sa më afërpunës time këtu në fakultet, moratitullin Profesor i Asocuar dhe prej gati5 vjetësh, titullin profesor në lëndën eShëndetit Publik.

Gjatë këtyre viteve eksperience pune,jam përpjekur të ndërthur detyrat emia si pedagog, kancelar dhe sikryefamiljar. Ka qënë një ndërmarrjee vështirë por që me ndihmën e familjestime të shtrenjtë (gruas dhe 3 fëmijëve)ku gjej rastin t’i përshëndes, kamrealizuar të gjitha objektivat e mia.

Studentët ju cilësojnë si njëStudentët ju cilësojnë si njëStudentët ju cilësojnë si njëStudentët ju cilësojnë si njëStudentët ju cilësojnë si njëprofesor mjat të dashur dhe tëprofesor mjat të dashur dhe tëprofesor mjat të dashur dhe tëprofesor mjat të dashur dhe tëprofesor mjat të dashur dhe tëkomunikueshëm. Çfarë ma-komunikueshëm. Çfarë ma-komunikueshëm. Çfarë ma-komunikueshëm. Çfarë ma-komunikueshëm. Çfarë ma-rrdhëniesh keni me ta?rrdhëniesh keni me ta?rrdhëniesh keni me ta?rrdhëniesh keni me ta?rrdhëniesh keni me ta?

Puna në Fakultetin e Mjekësisë më kadhënë kënaqësinë më të madhë gjatëgjithë karrierës time. Gjithmonë, FMka patur studentë të shkëlqyer , më tëmirët si dhe me një staf pegagogjik tëmrekullueshëm,të përbërë prej 120pedagogësh nga ku 60 profesorë.

Marrdhëniet me studentët përveç atyreqë na i përcakton statusi, i kam paturedhe shpirtërore. Jam i mendimit qëmundësinë për të studiuar duhet takenë të gjithë në mënyrë të barabartë.Gjatë punës time në fakultet jamnjohur me studentë të shkëlqyer porqë ana ekonomike ua ka penguarmundësinë e studimit. Jam përpjekurnë institucionet më të larta si Rektoratidhe Ministria e Arsimit që në fondet ebursave për ndihmë sociale Fakultetiynë të favorizohet, pasi dihet qëstudimet në të zgjasin për shumë vjetdhe kanë mundësi të pakta punësimi.

Në të gjitha fakultet e Universitetit tëTiranës, FM ka mesataren më të lartëpërsa i përket notave: studentëekselentë, të cilët janë krenaria jonë, jovetëm e fakultetit, por edhe e vendit.Gjithmonë kam qënë i gatshëm t’indihmoj për përmirësimin e tyreprofesional me bursa jashtë vendit,aftësimin e tyre ne klinika apo masteratë ndryshëm. Është një ndihmë e vogëlsot, por që nesër do të shndërrohet nënjë produkt final që do i shërbejë mbarëkomunitetit. Shqipëria ka nevojëgjithmonë e më shumë për mjekë tëzotë.

I dua shumë studentët dheidentifikohem me ta. Kam udhëhequrmë shumë se 25 tituj diplomash nëfushën e ekonomisë apo shëndetësisë sidhe 3 doktoratura. Studentët shqiptarëduke patur parasysh edhe kushtet aspakfavorizuese të studimit mbajnë brendanjë potencial të madh zhvillimi.

A keni patur probleme në punënA keni patur probleme në punënA keni patur probleme në punënA keni patur probleme në punënA keni patur probleme në punëntuaj si kancelar? Si i kenituaj si kancelar? Si i kenituaj si kancelar? Si i kenituaj si kancelar? Si i kenituaj si kancelar? Si i kenizgj idhur?zgj idhur?zgj idhur?zgj idhur?zgj idhur?

Sigurisht, punët nuk mund të shkojnëvaj. Problemet kanë qenë të karakterit siadministrativ dhe ligjor ku kërkesat dhenevojat ishin më të mëdha se gjëndjafinanciare e fakultetit. Para 15 vitesh,kur unë për herë të parë fillova punëkëtu gjendja linte për të dëshiruar.Qëllimi im qe t’i jepja fakultetit:studentëve dhe profesorëve të tij, njëambjent minimal dinjitoz për njëinstitucion të tillë. Në atë kohë krijuamdisa fonde të vetë Fakultetit nëpërmjetkuotave dytësore ( studentë që futeshinme pagesë për të ndjekur studimet pasinuk kishin fituar konkursin hyrës). Kjorriti mjaft të ardhurat tona, të cilat iinvestuam për të rritur kushtet nëfakultet.Por kjo nuk zgjati shumë sepsevetëm 30% e buxhetit i shkonte fakultetitpjesa tjetër me ligj i kalonte shtetit

Cilët kanë qënë disa nga figuratCilët kanë qënë disa nga figuratCilët kanë qënë disa nga figuratCilët kanë qënë disa nga figuratCilët kanë qënë disa nga figuratbazë të fakultetit që kanë lënëbazë të fakultetit që kanë lënëbazë të fakultetit që kanë lënëbazë të fakultetit që kanë lënëbazë të fakultetit që kanë lënëgjurmë në historinë e tij?gjurmë në historinë e tij?gjurmë në historinë e tij?gjurmë në historinë e tij?gjurmë në historinë e tij?

Mund të përmend këtu Prof. Fedhor

Meksi i cili ngriti shtypshkronjën eparë në FM për përgatitjen edispencave si dhe u ndërtua salla blu.Përmend Mentor Petrelën në kohën etë cilit filloi rikontriksioni i kësaj godinesi dhe ishte i pari që implementoisistemin biapa-rtenencës (pedagogëtpaguheshin edhe si të tillë edhe simjekë). Anesti Kondili, një profesor ishquar që ka drejtuar FM, u bë inisiatori hapjes së bibliotekës së fakultetit tonë.I fundit, por jo më pak i rëndësishmi,dua të përmend profesor Kristo Pano.Është një nga figurat më të dashuradhe më të rëndësishme të FM. Fitoj ngarasti për t’i bërë një homazh këtijnjeriu të madh. Ruaj respektin më tëmadh për të sepse me të vërtetë ka qënënjë njeri i mrekullueshëm

Studentët e degës së ShëndetitStudentët e degës së ShëndetitStudentët e degës së ShëndetitStudentët e degës së ShëndetitStudentët e degës së ShëndetitPublik që këtë vit përfundojnëPublik që këtë vit përfundojnëPublik që këtë vit përfundojnëPublik që këtë vit përfundojnëPublik që këtë vit përfundojnëstudimet janë të paqartë se çfarëstudimet janë të paqartë se çfarëstudimet janë të paqartë se çfarëstudimet janë të paqartë se çfarëstudimet janë të paqartë se çfarëdo të bëjnë më tutje në l idhjedo të bëjnë më tutje në l idhjedo të bëjnë më tutje në l idhjedo të bëjnë më tutje në l idhjedo të bëjnë më tutje në l idhjemë zhvill imin e tyre akademik.më zhvill imin e tyre akademik.më zhvill imin e tyre akademik.më zhvill imin e tyre akademik.më zhvill imin e tyre akademik.Në çfarë faze janë përgatit jet eNë çfarë faze janë përgatit jet eNë çfarë faze janë përgatit jet eNë çfarë faze janë përgatit jet eNë çfarë faze janë përgatit jet ekurrikulave të masterit dhekurrikulave të masterit dhekurrikulave të masterit dhekurrikulave të masterit dhekurrikulave të masterit dheDND (diplomave të nivelit tëDND (diplomave të nivelit tëDND (diplomave të nivelit tëDND (diplomave të nivelit tëDND (diplomave të nivelit tëdytë)?dytë)?dytë)?dytë)?dytë)?

Në vitin 2003 profesor Kristo Panomori inisiativën e formimit të degës seShëndetit Publik. Qëllimi kryesor i kësajdege është të aftësojë dhe përgatisëstudentë që nesër mund të punojnë nëISHP, drejtoritë e higjenës në qarqe dherrethe, të angazhohen në projekte përtë krijuar atë që amerikanët e quajnë

Fedhor MeksiFedhor MeksiFedhor MeksiFedhor MeksiFedhor Meksi

• Ngriti shtypshkronjën e

parë

• U ndërtua salla blu

Mentor PetrelaMentor PetrelaMentor PetrelaMentor PetrelaMentor Petrela

• Filloi rikontriksioni i

godinës së Fakultetit

• Implementoi sistemin e

biapartenencës

Anesti KondiliAnesti KondiliAnesti KondiliAnesti KondiliAnesti Kondili

• Inisiator i hapjes sëbibliotekës së Fakultetit

Kristo PanoKristo PanoKristo PanoKristo PanoKristo Pano

• Formoi degën e ShëndetitPublik

Healthy City, pranë njësive bashkiakeetj.

Po përgatiten, janë në përfundim esipër, kurrikulat e sistemit Bachelor sidhe në senatin e UT pritet të miratohetedhe diploma e nivelit të dytë (DND).Deri tani kemi aplikuar dhe janë nëmiratim e sipër dy specializime master:menaxhim shëndeti dhe master nëShëndetin Publik.

Prandaj të gjithë studentët me mesatarembi 8 që mbarojnë këtë vit akademikdo të kenë mundësinë të vazhdojnëstudimet për DND.

Pra, masterat janë përfunduar sikurikula dhe janë pranë zyrave tëakreditimit ku priten të miratohen,ndërsa programet e DND janë nëpërfundim e sipër.

Sa të ngjashme janë këtoSa të ngjashme janë këtoSa të ngjashme janë këtoSa të ngjashme janë këtoSa të ngjashme janë këtoprograme me ato të unive-programe me ato të unive-programe me ato të unive-programe me ato të unive-programe me ato të unive-rsiteteve të huaja në botë?rsiteteve të huaja në botë?rsiteteve të huaja në botë?rsiteteve të huaja në botë?rsiteteve të huaja në botë?

Në rolin e shefit të departametit kaminsistuar dhe kam qënë mjaft i rreptëndaj profesorëve dhe pedagogëvre meqëllim që programet të hartohen nëmënyrë të ngjashme me ato tëuniversiteteve të mëdha në botë si ai iBielefeldit në Gjermani, Universiteti iIzraelit, Universiti i Renit në Francë, aii Zagrebit etj. Këto fakultete kanëeksperiencat më të mira në fushën eshëndetit publik. Mund të them që pjesamë e mirë e profesorëve që japin mësimnë degën e Shëndetit Publik kanëmbaruar studimet në këto fakulteteprestigjoze.

PrPrPrPrProfofofofofesoresoresoresoresor,,,,, ju falender ju falender ju falender ju falender ju falenderojojojojojpërzemërsisht për kohën dhepërzemërsisht për kohën dhepërzemërsisht për kohën dhepërzemërsisht për kohën dhepërzemërsisht për kohën dhegadishmërinë që treguat për tëgadishmërinë që treguat për tëgadishmërinë që treguat për tëgadishmërinë që treguat për tëgadishmërinë që treguat për tëzhvilluar këtë intervistë.zhvilluar këtë intervistë.zhvilluar këtë intervistë.zhvilluar këtë intervistë.zhvilluar këtë intervistë.

Ishte kënaqësi për mua. Jeni tëmirëpritur. Dera ime është e hapur përçdo student, në çdo kohë.

INTERVISTA

Jana NanoJana NanoJana NanoJana NanoJana Nano

_6

Ariela PoAriela PoAriela PoAriela PoAriela Pogggggaaaaaçççççiiiii

OPINION

Nekrologjia Adhamudhiane e kryetarit të Këshillit Studentor të

Një komb të edukuar mirë, është e thjeshtë tadrejtosh, por është e vështirë ta pushtosh. Forcadhe madhështia e një kombi nuk matet menumrin e popullsisë së tij, por me numrin enjerëzve të zgjuar që ka.

Jam e bindur se në Fakultetin e Mjekësisë nuk kanevojë të bëjmë referenca numrash pasi gjithëstudentët e fakultetit tonë kanë merituar të hyjnëdhe të ndjekin studimet këtu, duke pasur nevojëntë drejtohen dhe jo të pushtohen. Në sistemetdemokratike fakultetet zgjedhin përfaqsuesit etyre për tu drejtuar. Këto zgjedhje zhvillohen çdovit, fatkeqsisht në fakultetin e mjekësisë këtozgjedhje prej dy vitesh nuk janë zhvilluar përdisa arsye „teknike”. Në këtë moment fatkeq qoftëedhe për arsye teknike të moszhvillmit tëzgjedhjeve, studentët e fakultetit tonë ndihen tëpushtuar dhe jo të drejtuar. Në Demokraci nukmund të ketë ‘ arsye teknike‘ të cilat bëjnë tëmosfunksionojë Demokracia vetë. Kjo situatëtragjikomike, na bën të kujtojmë famëkeqindoktor Adhamudhin i cili për arsye të cilatdemaskonin mediokritetin e tij njerëzor dheprofesional, kërkonte të të nxirrte një sy për të të„shpëtuar tjetrin”, ky pseudo doktor pësoi fatine tij më të keq atë për të cilën u përpoq por nukmundi ta shtrëmbëronte: nekrologjinë e tij.

Në fakultetin tonë jam e bindur, siç ne studentëtnuk meritojmë të na hidhet hi syve, se njënekrologji të ngjashme do ketë edhe Adhamudhiynë meskin i cili pushton drejtimin e studentëvetë Fakultetit të Mjekësisë. Ndihemi të

papërfaqësuar dhe kjo jo për ‘arsye teknike‘, porpër arsyen e vetme sepse i zgjedhuri ynë nukmund të rizgjidhej në qoftë se këto arsyet teknikenuk do ekzistonin dhe do të zhvilloheshin zgjedhjetë cilat me verdiktin e tyre do të detyroninAdhamudhin përfaqsues te studentëve tëmjekësisë, i cili pasi u zgjodh dy vjet më parë bërivdekje klinike, të lexojë nekrologjinë e tij reale.

U mora shumë me këtë Adhamudh i cili drejtonsi Haxhi Qamili, por problemi shqetësues nukështë as retrospektiva as e ardhmja e tij, porFakulteti i Mjekësisë për të cilin ne studentet e tijdo të jemi deri në fund të jetës krenarë, legjitimnë krenarinë tonë për arsyen e të kryerit studimetkëtu. Prej kohësh përfaqsësia e Fakultetit tëMjekësisë nuk është mbledhur të diskutojë përproblemet reale të studentëve, por vetëm për partyku përfitimet e tyre mjerane na bëjnë tëmendojmë se studentët e Fakultetit të Mjekësisëtë shihen si të aftë vetëm për të marrë pjesë nëshfaqje ku mund të tregohen aftësitë e nivelit tëkërcimit të gjithsecilit dhe jo në mbledhje ku tëdiskutohen kërkesat dhe çfarë duhet bërë mëmirë në fakultetin tonë të dashur.

Prej këtij përfaqsimi Adhamudhjan mungojnëaktivitetet të cilat studentët e Fakultetit tëMjekësisë duhet të kishin zhvilluar qofshin këto

me karakter bamirës apo akademik për të cilatnuk ka munguar kurrë vullneti i studentëve tëpo këtij fakulteti, vullnet i cili është bërë organiktek ne studentët e Fakultetit të Mjekësisë.Mungesa e drejtimit por edhe pamundësia epushtimit kanë bërë këtë letargji kaq të gjatë tëpërfaquesit tonë, i cili del nga po kjo letargji saherë bie kambana e interesave të tij personale.

Të kërkosh të përfaqsohesh është po aq e drejtëdhe e ndershme sa të kërkosh edhe të zgjedhëshduke patur zgjedhje të përfaqsuesit më të denjëpër të të përfaqsuar edhe unë si studentët e tjerëtë Fakultetit të Mjekësisë, ndaj kërkojmë të ketëzgjedhje dhe të zgjedhim përfaqsuesin tonë.Zgjedhjet janë emblema e demokracisë, verdikti ityre është medalja e kësaj demokracie ndaj izgjedhuri me zgjedhje të ndershme duhet të varënë qafën e tij verdiktin (medaljen) që del prej tyresi do që të jetë ajo, pasi më shumë se kjo medaljene studentëve na intereson funksionimi ipërfaqsisë së studentëve të Fakultetit të Mjekësisë,dëgjimi i problemeve tona dhe zgjidhja e tyre.

Prandaj i uroj nga zemra Dr.Adhamudhit tonëtë dashur të kuptojë sa më shpejtë, se nekrologjinëe tij e kemi lexuar që ditën që u zgjodh!

OPINION

Ku janepremtimet tuaja

z.Dekan?

Pa koment Taulant MukaTaulant MukaTaulant MukaTaulant MukaTaulant Muka

FletFletFletFletFletëpalosja e premtimeve,për të cilëpalosja e premtimeve,për të cilëpalosja e premtimeve,për të cilëpalosja e premtimeve,për të cilëpalosja e premtimeve,për të cilaaaaat kandidati për dekan z.Alfredt kandidati për dekan z.Alfredt kandidati për dekan z.Alfredt kandidati për dekan z.Alfredt kandidati për dekan z.AlfredPriftanji(sot dekan i FM), u zotua të përmbushte gjatë mandatit të tij.Priftanji(sot dekan i FM), u zotua të përmbushte gjatë mandatit të tij.Priftanji(sot dekan i FM), u zotua të përmbushte gjatë mandatit të tij.Priftanji(sot dekan i FM), u zotua të përmbushte gjatë mandatit të tij.Priftanji(sot dekan i FM), u zotua të përmbushte gjatë mandatit të tij.

_7

Kongresi i I-rë Ndërkombëtar i Studentëve për Shkenca Mjekësore - Kosova 2008:

Një prezantim i shkurtër..Për herë të parë në historinë eFakultet it të Mjekësisë tëUniversitetit të Prishtinës dhe nëhistorinë më të re të Republikëssë Kosovës (të shpallur me datë17/02/2008), nga data 28Maj- 01 Qershor 2008, ështëmbajtur Kongresi i I-rëNdërkombëtar i Studentëve përShkenca Mjekësore-Kosova2 0 0 8

Kongresi është mbajtur nënpatronazhin e Universitet it tëPrishtinës , organizuar ngaorganizata joqeveritare “KISCOMS”-Kosova International Student Congressof Medical Sciences, organizatë ethemeluar në fillim të muajit shkurttë vitit 2008, konkretisht në kohën eshpalljes së Republikës së Kosovës.

Përkrahjen kryesore morale dhefinanciare në organizimin e Kongresit

të I-rë e kanë dhënë Rektori iUniversitetit të Prishtinës, Prof.dr.Enver Hasani, Ministri i Arsimit,Shkencës dhe Teknologjisë në Qeverinëe Republikës së Kosovës, Prof.dr. EnverHoxhaj, dhe ish drejtori gjeneral i zyrëssë USAID-it në Kosovë, Z. MichaelFarbman, ndërsa kanë ndihmuar edheOrganizata Botërore e Shëndetësisë-zyra në Kosovë, Ministria eShëndetësisë, Kuvendi Komunal i

Prishtinës, Zyra “Brain GainKosova”, Qendra eTelemjekësisë Kosovare .

Në mbyllje të Kongresit të I-rë, u vlerësua se kishte njëpjesëmarrje të studentëvenga Universitetet rajonaledhe evropiane, në numërpjesëmarrës mbi 390, nëmesin e të cilëve ishteprezente edhe nënkryetarjae EDSA-s, znj. Dieuwertje

Kuin, ndërsa ishin mbi 40 prezantimetë punimeve shkencore të studentëvetë Universitetit të Prishtinës dhestudentëve të Universitetevendërkombëtare.

Në kongresin e I-rë, në kuadër tëaktiviteteve të shumta, me disaligjërata nëpërmjet telemjekësisë kanëkontribuar edhe studentët ngaUniversiteti i Arizonës në SHBA, e cilaështë mundësuar falë ndihmës sëProf.dr.Rifat Latifit dhe Qendrës sëTelemjekësisë Kosovare, e cila lidhje kaqenë risi e kongreseve të deritanishmetë organizuara nga organizata tëndryshme ndërkombëtare tëstudentëve për shkenca mjekësore.

Është pikërisht realizimi i Kongresit tëI-rë dhe kërkesa shumë e madhe estudentëve për aktivitete të tilla, ajo qështyu organizatën Kiscoms që Kongresii II-të të mbahet në Tiranë dhe në

organizim të përbashkët të studentëveshqiptarë nga Maqedonia, Shqiperiadhe Kosova.

“KISCOMS” KosovaInternational Student’s Congressof Medical Sciences , ështëthemeluar në pajtim me Rregullorennumër 1999/22 të Administratës sëPërkohshme të Misionit të Kombeve tëBashkuara në Kosovë.

“KISCOMS”, ështëthemeluar ngastudentët e Fakultetittë Mjekësisë tëUniversitetit tëPrishtinës, konkretishtnga : Xheladin Ujkani( Përfaqësues i au-torizuar i orga-nizatësnë Kosovë ), XhevahireSylejmani dhe BeratRama.

“KISCOMS”, ështëthemeluar me qëllim të

- Organizimit, bashkimit dheafirmimit të studentëve tëFakultetit të Mjekësisë tëUniversitetit të Prishtinës dhebashkëpunimit reciprok në mes tëstudentëve dhe organeve më tëlarta arsimore edukativo-shkencore të Republikës sëKosovës.

Xheladin UjkaniUniversiteti i Prishtinës/ Fakultetii MjekësisëDrejtimi i StomatologjisëKryetar i organizatës KISCOMSIsh- Kryetar i Këshillit Organizativtë Kongresit të I-rë Ndërkombëtartë Studentëve për ShkencaMjekësore-Kosova 2008

- Organizimit të Kongreseve,seminareve dhe takimeve mepërmasa ndërkombëtare tëstudentëve nepërmjet së cilës bëheti munduar bashkimi i studentëvenga Fakulteti i Mjekësisë iUnivesitetit të Prishtinës si dhestudentëve nga Universitetet mëtë njohura rajonale, evropiane dhebotërore, nepërmjet të cilavebëhet i mundur shkëmbimi i

përvojave nga larmia e shkencëssë mjekësisë si nga aspekti praktikashtu edhe nga aspekti teorik.

Kongresi i I-rë Ndërkombëtar iStudentëve për ShkencaMjekësore-Kosova 2008, ështëprojekti i parë i realizuar ngaorganizata Kiscoms dhe projektii parë ndërkombëtar i realizuarpas shpalljes së Kosovës shtet.

Një abstrakt është një përmbledhje enjë punimi të gjatë shkencor,përgjithësisht me natyrë akademike, eveçuar dhe e pavarur nga punimishkencor(teksti baze ).Duhet të përcjellë faktet esenciale tëpunimit shkencor dhe nuk duhet tëpërmbajë material që nuk ndodhet nëpunimin shkencor.Realizimi i punës shkencore mund tëbëhet vetëm ose në grup studentesh ,gjithmonë nën mbikqyrjen e një mjeku, apo profesorit tuaj.

Qëll imi

Qëllimi i një abstrakti është të veprojësi një mjet referues( psh në njëbibliotekë), duke lejuar lexuesin tëvendos ose jo të lexojë punimin e plotëshkencor .

Arsyet për të shkruar një abstraktjanë :

1. Të përmbledhi një punë shkencoretë publikuar si artikull në gazetë, tezëshkencore , libër ose ëeb page.

2. Të paraqesi aplikimin e një punimipër një konference apo kongres.

Struktura

I .T i tul l i

Ide e shkurtër, konçize, e lehtë për tëkuptuar dhe e saktë si në metodologjidhe në përmbajtje.

Si të ndërtosh një abstrakt?I I .Abs trak t i

Portë për punimin tuaj . Sigurohuni seështë shkruar mirë.

1. Demonstroni se përfundimet tuajajanë të rëndësishme dhe studimi ështëbërë me kujdes.

2. Qëndroni në objektivat tuaja nëmënyrë të qartë dhe të saktë.

3. Shmangni përdorimin e fjalëve tënjëjta në abstraktin tuaj .

4. Përmblidheni shkurtimisht por mospërjashtoni informacionin kyç.

I I I .Hyr j a

1. Shkoni drejt thelbit te problemit apopremisave te artikullit në mënyrë përtë terhequr vëmendjen e lexuesit.

2 Siguroni informata të përshtatshmenë përmbajtje: përdorni literaturë përtë përmirësuar paraqitjen tuaj

3. Shpjegoni termat e përdorur nëtitull, sipas nevojës.

4. Përshkruani qëllimin e abstraktittuaj, saktë dhe qartë.

IV. Metodat

1 Siguroni mjaftueshëm detaje dheorganizojini në mënyrë kuptimplotë.

2 Përshkruani të gjitha aspektet e

studimit dhe si janë mbledhur tedhënat.

3 Përshkruani në detaje mbledhjjen etë dhënave (kush, çfarë, kur, ku, si,pse?)

4. Përcaktoni të gjitha variablat tuaj .

5. Analizat statistikore .

a. sherbejne ne abstrakt për të kuptuardhe përcaktuar se çfarë ështëstatistikisht e rëndësishme.

b japin detaje reproduktive të metodavestatistikore të përdorura në analizat etë dhënave

V.Rezul tat e t

1. Paraqesin rezultatet tuaja me besimdhe sigurojne të dhënat tuaja sipas njërenditje të llogjikshme.

2. Filloni me rezultatet kryesorepozitive, lexojini rezultatet negative nëfund të paragrafit.

3. Paraqitni informacionin statistikorduke përdorur terma statistikore nëmënyrë të përshtatshme.

4. Sigurohuni që ky paragraf të jetë iplotë dhe bindës.

5. Njohin ndonjë problem me të dhëna(p.sh. madhësia e mostrave të vogla, tëkufizuar për pak kohë, etj)

6. Paraqitni të dhëna për ndryshoretnë mënyrë konsistente.

7. Përdorni dizajnet si : tabelat, grafikëtdhe shifrat, në këtë paragraf.

a. Perpiquni të jeni të thjeshtë dhe vetëshpjegues dhe jo një përsëritje e tekstitme shkrim.

b. Përdorni përputhje , përcaktoniqartë të gjitha termat.

c. Ofroni njësi për çdo ndryshore(variabël).

d. Përfshirja e shkruar qartë legjendatpër çdo shifër.

8. Paraqitni rezultatet negative memprehtësi.

VI. Diskutimi

1. Filloni me pikat më të forta.

2. Kufizoni diskutimet për rezultatettuaja dhe krahasimin e rezultateve metë dhëna të tjera në literaturë të botuar.

3. Siguroni informacion praktik dhetheksoni çdo informacion të ri qësigurojnë rezultatet tuaja.

4. Mbani diskutimin te përqendruar:mos i shpërndani gjatë diskutimeve.

5. Diskutoni implikimet përpërfundimet tuaja.

6. Konsideroni shpjegime të tjera përrezultatet e tuaja, nëse është epërshtatshme.

7. Diskutoni ndonjë kufizim tëmundshëm të studimit tuaj.

VII . Përfundimet

1. Përfundimet duhet të jetë të qartadhe të forta.

2. Sigurohuni se përfundimet tuajajanë mbështetur plotësisht ngarezultatet e paraqitura.

3. Kufizoni konkluzionet në kufijtë estudimit të paraqitur.

4. Përshkruani ndonjë hulumtim tëmëtejshëm që duhet të merretparasysh, nëse është e aplikueshme.

VIII. Referencat

1. Përdorni artikuj të plotë edhe prejgazetave/revistave shkencore.

2. Sigurohuni që të gjitha informatate kërkuara janë të plota dhe të sakta.

3. Përdorni fjalët kyçe dhe referencate kohëve të fundit .Mos përdorni njëbibliografi shumë të gjatë.

4. Përmendni në mënyrë tëpërshtatshme të gjitha referencat.

5. Përmendni gazetat prej të cilave jenireferuar.

KONGRESI I SHKENCAVE MJEKESORE

Iris Peçini

_8

Ana TopovitiAna TopovitiAna TopovitiAna TopovitiAna Topoviti

Melodrama në sekretarinë tonë…Melodrama në sekretarinë tonë…Melodrama në sekretarinë tonë…Melodrama në sekretarinë tonë…Melodrama në sekretarinë tonë…

0, si nuk kam një grusht të fortë0, si nuk kam një grusht të fortë0, si nuk kam një grusht të fortë0, si nuk kam një grusht të fortë0, si nuk kam një grusht të fortët’i bij mu në zemër malit që s’bëzanë,t’i bij mu në zemër malit që s’bëzanë,t’i bij mu në zemër malit që s’bëzanë,t’i bij mu në zemër malit që s’bëzanë,t’i bij mu në zemër malit që s’bëzanë,ta dij dhe ai se ç’domethanë i dobët -ta dij dhe ai se ç’domethanë i dobët -ta dij dhe ai se ç’domethanë i dobët -ta dij dhe ai se ç’domethanë i dobët -ta dij dhe ai se ç’domethanë i dobët -n’an’an’an’an’agggggoni të përoni të përoni të përoni të përoni të përdihet si vidihet si vidihet si vidihet si vidihet si vigggggan i vramëan i vramëan i vramëan i vramëan i vramë

( Migjeni, Recital ‘Malësorit)( Migjeni, Recital ‘Malësorit)( Migjeni, Recital ‘Malësorit)( Migjeni, Recital ‘Malësorit)( Migjeni, Recital ‘Malësorit)

Jo më kot po citoj këto vargje. Ruajnë ndër tyredhimbjen e një realiteti të kaluar, por që mbetet itillë edhe në kontekstin e ditëve të sotme. Ndërshumë problematika që po përpiqemi t’i gjejmëzgjidhje nëpërmjet nismave tona, është edheçështja e informatizimit të sekratarisë sëfakultetit. Është e tmerrshme të mendosh që gjithëfakulteti ynë me një numër total prej rreth 2000studentësh të plotësojë të gjitha kërkesatadministrative dhe informative nëpërmjet njënumri qesharak punonjësish. Matematikë ethjeshtë: orari zyrtar i pritjes 12-14. Pra, brendakëtyre 2 orëve çdo student i Fakultetit të Mjekësisëka në dispozicion 3,6 sekonda për të zgjidhur tëgjitha problemet e tij në lidhje me fakultetin.Çdo student, i cili për një arsye apo për një tjetërkërkon një konfirmim a një vërtetim notash, apothjesht pyet për ndonjë informacion në lidhje memësimin, i duhet të luftojë me kohën që kalon,durimin dhe nervozizmin që shkakton një pritjepa fund...Nuk është hera e parë që e ngremë këtë çështje.Në peticionet e bëra gjithmonë ka qënë një kërkesëthelbësore. Përderisa kjo situatë nuk po ndryshon(pavarsisht premtimeve prej vitesh që projektiështë gati dhe shumë shpejt do të fillojë nga puna),ne studentët, menduam t’ju përshkruanim paktablonë e situatës e ndoshta t’ju paraqisnim edhedisa sygjerime…A nuk mendoni se ka ardhur koha që të hiqennga përdorimi ato regjistrat “gjigandë” aspakpraktikë në mbajtjen dhe gjetjen e të dhënave tëstudentëve?!! Do të shmangte konfliktet gati tëpërhershme që lindin përsa i përket hedhjes sënotave ku shpesh herë studentët figurojnë o menjë notë ndryshe nga ajo në librezë o më keqakoma, pa notë fare. Si mendoni për një informatizim të sekretarisë?!!Ose nëse informatizimi ju duket pak fjalë e madhesi thoni për disa punonjës më shumë, që të mundtë përballohet “fluksi” i punës apo një orar më tëzgjatur për pritjen e studentëve dhe kështu të gjithëjetojmë ‘’të qetë dhe të lumtur së bashku’’??Meqë ne jemi të destinuar për të vajtur kushedi saherë, dhe për të pritur kushedi sa gjatë përballëkësaj dere stresante, do t’ju kërkonim të paktën tëna vinit disa karrige(!!!!!!)kështu dhe pritja dobëhej në mënyrë më të civilizuar, pa u shtyrë dhepërplasur në një korridor të ngushtë.Por indiferenca që ngrihet si mur në këtë kaos na lëtë kuptojmë se për sekretaret e këtij fakulteti dhe jovetëm prej tyre, nuk ka rëndësi nëqoftëse na duhetvërtetimi për t’u rregjistruar për mbrojtjen e njëgjuhe të huaj apo aplikimi për një konferencë jashtështetit, apo edhe të ndonjë burse për qëllimeekonomike se gjendja në familjet tona mund të jetëtepër vështirë… të gjitha këto procedura zgjasinminimalisht një javë. Mësimin tani e kemi mësuar.Nqs kërkojmë një informacion të tillë duhet të vimënjë muaj më përpara se kushedi kur e kemi fatin tëmarrim përgjigje.Ndërkohë ne vazhdojme e presim, paguajmë faturatnë bankën përkatëse, durojmë dhe sërish nuk nakrijohet mundësia të shohim notat qe kemi marrë.Tipike e shqiptarëve: gjithsecili përpiqet të kalojëpërgjegjësitë tek tjetri. Pedagogët na drejtojnë në

DEGA E FARMACISË

sekretari për konfirmimin e notave. Këto të fundit, tek pedagogët….e kështu në pafundësi. Nuk karëndësi nëqoftëse mund të jetë hedhur një notëgabimisht dhe ne mund te rezultojmë të ngelur, oseqë mund të na jetë hedhur një notë e ndryshmenga ajo që jemi vlerësuar…gjëja më e rëndësishmeështë që ne të studiojmë sa më shumë, edhe se nëfund të vitit mund të na dalin provime të tjera tëmbartura( të cilat ne i dinim sikur i kishim marrëmadje dhe shumë mirë). Kjo, praktikisht mesa duket,është dicka e parëndësishme. Në fund te fundit ne edimë që të gjitha këto struktura mendojnë për ne,që të merremi me diçka gjatë pushimeve verore, qëtë mos te na ikë dita bosh….!!

Por përveç së përditshmes, dua të tërheqvëmendjen për një fenomen qesharak do të thoja,

që lidhet me periudhën e sezonit të provimeve,pikërisht për vendosjen e datave të këtyre të fundit,gjë për të cilën mblidhen së bashku sekretarjapërgjegjëse dhe një grup studentësh përfaqësuese.I gjithë dialogu shndërrohet befas në një betejë meshumë fronte luftimi....secili grup kërkon datënprej së cilës mund të përftojë kohën maksimale përtu përgatitur, kërkesë kjo që nuk bëhet me tonindhe fjalorin e duhur pothuajse nga asnjë palëluftuese...si përfundim asgjë nuk vendoset, porsekretarja deri diku me të drejtë tërhiqet enervozuar për tu qetësuar dhe për tu mbledhursërish në një betejë tjetër...Pasi janë sfilitur të gjithë,ngrihet flamuri i bardhë dhe datat e provimevevendosen kush qejfprishur e kush buzagaz!!!Do doja ta mbyllja me një përshkrim të një situatëtipike përpara këtyre dyerve. Është dramatike!!!

Gjithmonë mendohemi dy herë përpara se tëtrokasim për të pyetur për ndonjë gjë, me atëndrojtjen se po shqetësojmë dhe po i prishimpunë dikujt. Reagimi është gati i njëjtë kurdoherë:përgjigjet jepen shpejt e shpejt me atënervozizmin karakteristik të njeriut të stresuar.Ndodh që ndokush (student), i pakënaqur ngapërgjigja, insiston më shumë……ahhha, këtukalohet pragu i durimit, një kakofoni e vërtetëpason, bërtitje pa fund , nervozizëm nga të dyjapalët, dhe dera që mbyllet me vrull si për ti dhënëfund kësaj melodrame.

Në emër të të gjithë studentëve të FM,Në emër të të gjithë studentëve të FM,Në emër të të gjithë studentëve të FM,Në emër të të gjithë studentëve të FM,Në emër të të gjithë studentëve të FM,u drejtohemi strukturave drejtuese tëu drejtohemi strukturave drejtuese tëu drejtohemi strukturave drejtuese tëu drejtohemi strukturave drejtuese tëu drejtohemi strukturave drejtuese tëzgjidhin njëherë e përgjithmonë këtëzgjidhin njëherë e përgjithmonë këtëzgjidhin njëherë e përgjithmonë këtëzgjidhin njëherë e përgjithmonë këtëzgjidhin njëherë e përgjithmonë këtëçësht je ! !çësht je ! !çësht je ! !çësht je ! !çësht je ! !

Besiana RudiBesiana RudiBesiana RudiBesiana RudiBesiana Rudi

_9

Van Gogu i vogël!!!Ky është pseudonimi i Besit, e cila studjon për farmaci, viti i katërt. Kur

dëgjojmë fjalën farmaci, gjëja e parë që na vjen ndër mendje është lënda e kimisë, e cila në njëmasë të gjerë është pasioni i shumë farmacistëve, por ndërmjet tyre ekzistojnë dhe studentëtë cilët janë talente në fushën e artit.

Besi ka filluar të pikturojë që në moshën 16-17 vjeçare, moshë në të cilën,piktura dhe skicimet ishin fillimi i një mënyre perfekte të të shprehurit dhe një formë për tularguar sadopak nga realiteti. Deri me sot ajo numëron rreth 30 piktura, shumica e tëcilave kanë qënë një dhuratë e veçantë për miqtë. Kur e pyeta se çfarë i pëlqente të vizatontemë tepër, ajo mu pergjigj se i pëlqenin aq shumë fluturat , aq sa nuk ka ndonjë libër që ajomos të ketë vizatuar nëpër fletët e tyre , të paktën një flutur. Por gjëja që e tërheq më tepërjanë fytyrat .

Ajo më tha se i pëlqente të luante me ekspresivitetin e fytyrës.Ashtu sic ka bërë dikur dhe Van Gogu (piktori i saj i preferuar), i cili gjithë jetën e tijka pikturuar objekte nga më të ndryshmet, pa u ndikuar nga kritikat e piktorëve të famshëm.Në krijimtarinë e tij, gjen fytyra të cilat nuk ishin në proporcionin e duhur me fytyrënanatomike të njeriut. Këtu qëndronte dhe çelësi i ekspresivitetit të tyre. Besi më tregoi senuk nisej nga një temë e caktuar, mund të ndodhe që të niset nga një pikë dhe më pas i lë vendimprovizimit. Ajo është konsultuar dhe me piktorë profesionistë, të cilët i kanë dhënëvlerësimin e tyre talentit të saj.

FARMACI/PERSONAZH

Në kuadrin e përpjekjeve të vazhdueshme përpërmirësimin e cilësisë së mësimdhënies, me qëllimarritjen e standardeve europiane, janë zhvilluarbisedime të herëpashershme midis studentëve dhepedagogëve të departamentit të farmacisë.

Këto bisedime, përvec krijimit të një raporti më tëafërt midis palëve, kanë nxjerrë në pah edheproblematikat aktuale që po kalon dega efarmacisë dhe më gjerë.

Disa nga këto probleme dhe ide janë paraqiturmë poshtë :

1. Mungesa e ambjenteve të mjaftueshme dhelaboratorëve për kryerjen normale tëprocesit mësimor dhe atij shkencor. Ndërtimii një salle leksionesh me kapacitet më tëmadh dhe më bashkëkohore.

2. Mungesa e bazës materiale të mjaftueshme(aparatura, enë laboratori, reagentë dhelëndë ndihmëse).

3. Mangësi në literaturën e lëndeve të formimittë përgjithshëm dhe atij profesional dheshpeshherë tekste jo bashkëkohore.

4. Një inerci e dallueshme e institucionevejouniversitare për krijimin e mundësisë sëpraktikave profesionale, meqënëse për degën

e farmacisë kjo është e domosdoshme.

5. Organizimi i praktikave mësimore,laboratorëve etj, me cikle. Kjo do të ishte nëpërputhje me procesin e Bolonjës.

6. Futja e praktikës profesionale që në pushimete vitit të parë . Për këtë qëllim do të ishte mevlerë krijimi i një farmacie të improvizuarbrenda ambjenteve të fakultetit.

7. Caktimi i një orari fiks për konsultim ngaana pedagogëve , do të ishte vërtet inevojshëm , në mënyrë që studentëve tu jepetmundësia të komunikojnë me pedagogët përçështje të ndryshme mësimore.

8. Krijimi i një rrjeti ëireless brenda fakultetit ,do tu jepte mundësi studentëve që tëpërdornin internetin dhe të kishin mundësimë të mëdha informimi.

9. Të ketë një përfaqësim nga studentet në rangdepartamenti , në mënyrë që ata të jenë nëdijeni të vendimeve dhe të çështjeve qëdiskutohen gjatë mbledhjeve të ndryshmetë dekanatit.

10. Së fundi është i nevojshëm shtimi i lëndëvemjekësore dhe i lëndëve rreth njohurive përanalizat biokimike.

Studentët e degës së farmacisë:

Çfarë duhet ndryshuar në degën tonë?Almedicus boton:

Revista e parëshkencore eFakultetit tëMjekësisë

Ftojmë të gjithë studentët e FM dhe mjekët erinj, të dërgojnë punimet e tyre shkencore në

almedicus@hotmail.com.Punimi më i mirë shkencor vlerësohet me çmim.

1515151515JANARJANARJANARJANARJANAR

Ana TopovitiAna TopovitiAna TopovitiAna TopovitiAna Topoviti

_10

Një ish studente nga Maqedoniatregon historinë e saj në FM

Kam filluar Fakultetin e Mjekësisënë Tetove, mirëpo pas tre vjetëshstudime, shteti i Maqedonisë nuk epranoi një Fakultet të Mjekësisë nëgjuhën shqipe dhe e mbylli. Disamuaj qëndruam në grevë duke ebllokuar të gjithë ndërtesën eUniversitetit të Tetovës por hasëmnë vesh të shurdhër. Zgjidhjapërfundimtare ishtë transferimi istudentëve në disa fakultete siPrishtinë, Tiranë dhe Shkup.Grupi që ishim për në Tiranëmenduam se jemi më me fat se atanë Shkup, pasi do e vazhdonimfakultetin në gjuhën shqipe, por uzhgenjyem shumë pasi për shkaktë disa lëndëve si latinishtja,epidemiologjia dhe psikologjia, qënuk kanë qënë në plan-programintonë në Tetovë, na u dogjën 2 vjetnga vitet tona akdemike duke urikthyer edhe njëherë në të njëjtatvite. E keqja ishte se nuk kishin kujtt’i ankoheshim, deshëm apo jo kyishte fati ynë, duhej patjetër tëpranonim ose të ktheheshim nështëpi.

Kur fi l luam leksionet dheseminaret gjëja e parë që ju bintenë sy pedagogëve ishin emrat tanëqë ndryshonin nga ata të Shqipërisë–‘’Po çka janë këto emra edhe ju’’.Disa të tjerë:‘’Po pse flisni kaqtrashë ju?Çka është kjo e folur? Psenuk mësoni?Shumë dembelajeni!!!’’edhe shume ofendime tëtjera që nuk më vjen mirë kur t’ikujtoj . Një l loj përçmimi dhepërbuzjeje e reflektonin edhe nënotat tona në provime.Shpeshherë, nuk kishin nerva të nadëgjonin dhe kuptonin në provime,

thua se po flisnim ndonjë gjuhë tëvdekur, dhe i binin shkurt duke navlerësuar me nota jokaluese. E kështune ishim të detyruar të vinim për tëdisatën herë për të dhënë të njëjtinprovim. Do doja t’ju them disa fjalëkëtyre pedagogëve që nuk e meritojnëtë mbajnë ketë titull të shenjtë:‘’Zotërinj unë kam një emër që ju ekeni vështirë ta shqiptoni por ne nakanë mesuar se njeriun nuk e bënemri por vepra. Zotërinj unë jamkrenare që prindërit tanë kanë arriturqë të ruajnë gjuhën shqipe për ne dhegjeneratat në vazhdim...Zotërinj, unëmbarova fakultetin e Mjekësisë, mëvjen keq që nuk u vlerësova për atëqë realisht meritoja...’’

Fakulteti i Mjekësisë në Tiranë ishtenjë institucion ku nuk kishte asnjëmundësi për ankesë, indiferencë totalendaj studentëve të huaj, përbuzje dhenënvlerësim nga pedagogët; të vetminkontakt që mund të kishim, ishte mesekretaret për ndonjë punë dokumenti...

Shpresoj që me këtë letër t’ju jem nëndihmë të gjithë studentëve ngaMaqedonia duke sjellë disa copëzanga eksperienca ime.Pavarsisht nga përvoja imë edhimbshme i jam shumë mirënjohëseshtetit shqi-ptar që na hapi dyert atë-here kur ne ishim në rrugë, që namundësoi të rea-lizojmë ëndrrëntonë.

Uroj që studentët atje të jenë mekompakt ndërmjet veti, të bashkuar,të ngrenë zërin kundër atyre që nuk emeritojnë të quhen pedagogë dhe tëluftojnë të gjitha padrejtësitë që ubëhen në kurriz të tyre!

Dita ndërkombëtare e studentëveEma MullalliEma MullalliEma MullalliEma MullalliEma Mullalli

KKS në kuadër të DitësNdërkombëtare të Studentëve kishtenjë përgatitur një l istë të gjatëakt ivi tetesh. Ndër akt ivi tetetkryesore ishin: takimi festiv mestudentët dhe f irmosja emarrëveshjes së bashkëpunimit të

vazhdueshëm me Ministr inë eTurizmit , Kulturës , Rinisë dheSporteve. Një vëmendje të veçantëpër këto aktivitete kishin rezervuarkrerët më të lartë të shtetit shqiptartë c i lë t i shin të pranishëm nëakt ivi tet , duke treguar qartazimbështet jen për inst i tucioninlegjitim që përfaqëson interesatakademike, sociale, kulturore dheekonomike të komunitetit studentorshqiptar. Në këtë aktivitet morënpjesë Kryeministri i Shqipërisë,Ministri i Arsimit dhe Shkencës,Ministri i Turizmit, Kulturës, Rinisëdhe Sporteve, Zv. Ministrja e Arsimitdhe Shkencëd, rektorët euniversiteteve publike dhe private,

dekanët dhe personalitete të tjera tëarsimit dhe jetës publike. Për t’idhënë një frymë bashkëkombasëkësaj feste, KKS kishte ftuar edhepërfaqësues të studentëve të Kosovësdhe Maqedonas të c i lë t sol lënpërshëndetjet e studentëve shqiptarëtë trojeve.

Në fjalën e tij z.Dika falenderoiK r y e m i n i s t r i nBerisha përreformat e thella tëcilat kanë ndryshu-ar arsimin e lartëshqiptar si dhe e ftoiatë për vazhduarnë rrugën eintegrimit duke esiguruar përmbeshtëtjen estudentëve shqiptarndaj reformave tëkësaj qeverie.

Rektori i “stude-ntëve”, z. Kule, promovoi projektin mëambicioz të universiteteve tona,ndërtimin e kampusit universitar mëmodern në Shqipëri gjë që do të zgjidhëpër një kohë të gjatë problemetinfrastrukturore të Universitetit tëTiranës.

Në fjalimin e tij, Kryeministri Berisha,deklaroi së studenët kanë qënëgjithmonë përparësi e qeverisë së tij dhekjo e fundit do të mbeshtesë çdo nismënë shërbim të këtij komuniteti.

Më pas studentët festuan nën ritmet emuzikës me këngëtarët më të shquarshqipëtarë të të ftuar enkas për këtëevent.

Qëllimi kryesor ishte t’i përcillej njëmesazh të gjithë krerëve të lartë tështetit, që studentët kanë nevojë përmbështetje dhe zëri i tyre duhet tëdëgjohet.

Më pas, në amjentet e Ministrisë sëTurizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve,u konkretizua marrveshja ebashkëpunimit 3-vjeçar ndërmjet KKSdhe MTKRS, me qëllim bashkëpunimine tyre në projekte të ndryshme mefokus studentët. Kjo marrëveshje kapër qëllim:

1. Të rrisë pjesëmarrjen e studentëvenë vendimmarrje dhe në jetënpublike.

2. Të rrisë pjesëmarrjen në konferencaose seminare ndërkombëtare mbiçështjet rinore.

3. Të bashkëpu-nojë në zhvillimin eaktiviteteve të përbashkëta qëpërmbushin qëllimet dhe objektivate MTKRS.

4. Të inkurajojë dhënien e asistencëspër nismat e përbashkëta të dypalëve për të paraqitur projektetë përbashkëta pranë organi-zmave ndërkombëtare.

Uroj që studentët të kenë ngelur tëkënaqur dhe do doja t’u përcjell njëmesazh: Së bashku jemi forcë e madhe,luftoni për atë çka është e drejtë!

Kam kënaqesinë të falenderoj, sikoordinatore e këtij projekti, të gjithëstudentët që morën pjesë në këtëaktivitet.

Stafi i gazetës ‘’Almedicus’’ dhuron gjak në ndihmë të fëmijëve talasemikëBlerta HamolliBlerta HamolliBlerta HamolliBlerta HamolliBlerta Hamolli

Në spitalin infektiv, çdo ditë vijnë medhjetëra fëmijë të cilët kanë nevojëpër gjak. Këta janë fëmijët talasemikëqë fati u ka rënë të vuajnë nga njësëmundje e tillë. Në Shqipërinumërohen rreth 500 fëmijë. Atavijnë nga të gjitha qytetet e Shqipërisëpër të marrë sasinë e duhur javore tëgjakut, por jo rrallherë detyrohen tëkthehen mbrapsht pasi kërkesat janëmë të mëdhaja se mundësitë reale përtë përballuar një fluks të tillë …kjo,pasi banka e gjakut nuk siguron dot asnevojat minimale që kanë spitalet tonapër gjak.

Në një bisedë që bëmë me znj. XhulietaMuçollari ( koordinatore e Kryqit të KuqShqiptar për Tiranën) na tregoi se nëShqipëri mblidhet 10 herë më pak gjakse ç’duhet për të plotësuar nevojat epacientëve. Që të plotësohen këto nevojaduhet të realizohen të paktën 40dhurime gjaku në 1000 banorëndërkohë, aktualisht ka vetëm 4dhurime /1000banorë, një rezultat kyalarmant për vendin tonë. Dhurimetvullnetare plotësojnë vetëm 5% tënevojave për gjak kurse pjesën tjetër i

plotësojnë dhurimet familjare ose atome pagesë. Pikërisht për këtë arsye Kryqii Kuq shqiptar siç na referon z.Xhulietaorganizon herë pas here fushatasensibilizimi dhe promovimi tëdhurimit të gjakut. Është një punë evazhdueshme në përpilimin e politikavesensibilizuese nga KKSH për dhurimin egjakut nga qytetarët e shëndetshëm.

’’ Nga bashkëpunimet që kemi bërë mepërfaqësues të Kryqit të Kuq kudo nëpërbotë, mund të them që ata kanë njëkulturë shëndetësore mjaft solide nëdhurimin e gjakut. Janë shumë tëndjeshëm në lidhje më këtë çështje dhekryejnë rreth 3-4 dhurime në vit. Nepo punojmë fort me programet tonasensibilizuese për të promovuar dhe të

rritur vetëdijen qytetare ndajkëtij akti human’’-shprehet z.Xhulieta. Ajo vazhdon “ Përkëtë arsye, në çdo vend të botësku operon Kryqi i Kuq ështëngritur edhe një strukturërinore e quajtur ‘’Club 25’’ ecila përfaqëson një organizatërinore për moshat nga 18-25vjeç ku dhurohet gjak tëpaktën 20 herë gjatë jetës sëtyre. Ajo është pjesë e njëstrategjie promocionale,rekrutuese të dhuruesve tëgjakut dhe ka si qëllim te mobilizojë tërinjtë që të bëhen dhurues vullnetarëtë gjakut ku të promovohet shëndetidhe stili i një jetese të sigurt me qëlliminpër të ulur prevalencën e sëmundjeveseksualisht të transmetueshme etj. Kyklub organizon aktivitete brenda dhejashtë Shqipërisë duke shkëmbyereksperienca më të rinj nga e gjithë bota’’Në ditën ndërkombëtare kundërtalasemisë ‘’Klub 25’’ organizoi njëfushatë dhurimi të gjakut në ambjentete Kryqit të Kuq Shqiptar. Midispjesmarrësve ishte edhe stafi i gazetësAlmedicus dhe shumë studentë të tjerëtë Fakultetit të Mjekësisë. Me nismën eKryqit të Kuq Shqiptar, këta pjesmarrëssë shpejti do të marrin pjesë në trajnimin

e ndihmës së shpejtë dhe çertifikimet emarra aty do të njihen në të gjithëEuropën. Kësaj nisme të Kryqit të Kuqshqiptar iu bashkangjit dhe stafi iVodafone Albania për ti ardhur nëndihmë të gjithë fëmijëve talasemikë.‘’Në emër të të gjithë fëmijëvetalasemikë , falenderoj të gjithë stafine gazetës tuaj për gadishmërinë qëtreguat duke u ardhur në ndihmëkëtyre fëmijëve në nevojë. Një apel, tëgjithë qytetarëve dhe studentëve: Dukedhuruar gjak, ju keni në dorë tëshpëtoni një jetë!

Ju ftojmë të gjithëve tëJu ftojmë të gjithëve tëJu ftojmë të gjithëve tëJu ftojmë të gjithëve tëJu ftojmë të gjithëve tëbëheni pjesë e nismave tona!bëheni pjesë e nismave tona!bëheni pjesë e nismave tona!bëheni pjesë e nismave tona!bëheni pjesë e nismave tona!

PËRVOJË & AKTIVITETE

_11

Implementimi i Deklaratës së Bolonjës në Shqipëri

Kjo ishte tema e Workshop-it tëorganizuar ditën e hënë me datë 16Nëntor 2009, në “Hotel Tirana“Hotel Tirana“Hotel Tirana“Hotel Tirana“Hotel TiranaInternational”International”International”International”International” nga bashkëpunimindërmjet dy përfaqësuesve tëKëshillëve Studentorë të UTUTUTUTUT,përkatësisht Erlis HOErlis HOErlis HOErlis HOErlis HOXHA,XHA,XHA,XHA,XHA, Kryetari Këshillit Studentor të Fakultetit tëHistorisë dhe Filologjisë dhe ErlisErlisErlisErlisErlisHERENIHERENIHERENIHERENIHERENI, kryetar i KëshillitStudentor të Gjuhëve të huaja

Kjo konferencë me temë“Implementimi i Deklaratës së“Implementimi i Deklaratës së“Implementimi i Deklaratës së“Implementimi i Deklaratës së“Implementimi i Deklaratës sëBolonjës në Shqipëri”Bolonjës në Shqipëri”Bolonjës në Shqipëri”Bolonjës në Shqipëri”Bolonjës në Shqipëri” ështëndërmarrë në kuadrin e një projektindërballkanik, i cili sesionin e parë epati në Shkup nga data 31 tetor derimë 2 nëntor 2009. Workshop-i, i cilimblodhi në një tryezë përfaqësuesë tëKëshillëve Studentorë të vendeveBallkanike si, Shqipëria, BosnjaHercegovina, Mali i Zi, Kroacia,Maqedonia dhe Serbia (vende në të cilatështë firmosur Deklarata e Bolonjës),për të parë më nga afër sesi ështëimplementur kjo Deklaratë dheproblematikat që kanë dalë nga kysistem në vendet përkatëse.

Por le ti kthehemi konferencës sëzhvilluar në Tiranë “ImplementimiImplementimiImplementimiImplementimiImplementimii Deklaratës së Bolonjës nëi Deklaratës së Bolonjës nëi Deklaratës së Bolonjës nëi Deklaratës së Bolonjës nëi Deklaratës së Bolonjës nëShqipëriShqipëriShqipëriShqipëriShqipëri”. Ishte hera e parë qëorganizohej nga studentët njëkonferencë dhe workshop i këtij niveliku ishin të ftuar disa nga figurat më tëlarta të shtetit, ku përmendim:Presidenti i Republikës, Prof Dr. BamirTopi, Ambasadori Italian në Shqipëri,Saba d’Elia, Zv.Ministrja e Arsimit,Nora Malaj, si dhe autoritetet më tëlarta të Arsimit në Shqipëri, ku bëninpjesë Rektori i Universitetit të TiranësProf Dr. Dhori Kule, Dekani i FakultetitHistori-Filologji, Prof Dr Shezai Rrokaj,

Erlis HoErlis HoErlis HoErlis HoErlis Hoxhaxhaxhaxhaxha Dekania e Fakultetit të Gjuhëve tëHuaja, Prof Dr. Klodeta Dibra.Gjithashtu të ftuar si kontributorë tëvyer ndër vite të Implementimit tëDeklaratës së Bolonjës në Shqipëri, ProfDr. Valentina Duka,,,,, Prof Dr. Artan

Fuga, Zv Rektoria Nonda Varfi si dhedisa nga përfaqësuesit më në zë tëUniversiteteve private, Dr. Henri Çilinga “Universiteti Europian i Tiranës”””””dhe Prof Dr. Ermelinda Meksi ngaUnversiteti “Universiteti MarinBarleti”.

Kjo konferencë qe shumë konstruktivedhe frytdhënëse në disa aspekte:

1. Mbledhja në një tryezë tërrumbullakwt të të gjithë aktorëvekryesorw në fushën e Arsimit tëlartë në Shqipëri

2. Niveli i lartë i debatit dheevidentimi i një sër problemati-kash të Arsimit të Lartë

3. Provokoi një debat të gjerë dhe latë hapur mundësinë për rishikim tëLigjit të Arsimit të Lartë, gjë e cila upranua edhe nga Zv.Ministrja eArsimit, Nora Malaj, gjatëdiskutimeve midis interlokutorëve.

Ditën e parë tryeza ishte në nivelakademik, ku fjalën e mori Rektori iUTUTUTUTUT Prof Dr. Dhori Kule, i cili bëri njëekspoze të mënyrës se si ështëimplementuar Deklarata e Bolonjës nëFakultetet tona, gjithashtu diskutimet

vijuan gjerësisht me tëgjitha problematikat ehasura nga titullarët eFakulteteve të Historisëdhe Filologjisë dheGjuhëve të huaja nëimplementimin edeklaratës së Bolonjës, tëcilët jo vetëm evidentuanproblemet në këtofakultete, por ata i bënëapel Minstrisë së Arsimitpër Autonominë eUniversiteteve ku ikërkuan t’ju japë më tëpërliri në vendim marrje esidomos në manaxhimin

e fondeve të brendshme tëFakulteteve,-theksoi Prof Dr ShezaiRrokaj (Dekan i Fakultetit të Historisëdhe Filologjisë).

Debati u nda edhe me disa ngapërfaqësuesit e Universiteteve privatesi “Marin Barleti”, dhe “UET’’ ipërfaqësuar nga Dr. Henri Çili, i cili evuri theksin në një trajtim më tëbarabartë midis universiteteve publikee private nga ana ligjore e Ministrisësë Arsimit, por gjithashtu ai kërkoi dhenjë bashkëpunim më të shëndoshëmidis universiteteve publike e private,si në mënyrën e trajtimit financiar ngashteti ashtu edhe në shkëmbimin estafit pedagogjik.

Diskutimet vijuan me teza të ndryshmetë cilat në thelb kishin përmirësimin eklimës së bashkëpunimit më të mirëndërmjet universiteteve private e atyrepublike, si dhe në përmirësimin ekushteve dhe cilësisë së arsimit,gjithashtu u nënvizua fakti se

studentëve u duhej dhënë më shumëmundësi zgjedhjeje për të kryer Arsimine Lartë aty ku ata ndihen më mirë, gjëkjo e cila arrihet kur Ministria e Arsimittë ketë mundur të bëjënjë “Ranking Unive-rsity”, ku gjithsecilit t’ithuhet së çfarwkualiteti i ofrohet, mëpas ai le të bëjëzgjedhjen që do, porama mbyllet kështunjë cikël i errëtkonfuzioni në institu-cionet e Arsimit tëlartë.

Ditët në vazhdim kjokonferencë vazhdoi metrajnimin e studentëvetë disa nga fakulteteveme problematika tëtheksuara, si ai i Mjekësisë nga ku uevidentuan shumë të tilla. Jo më pakshqetësuese ishin dhe problemet qëkishin hasur studentët e fakultetevetë Historisë dhe Filologjisë, dhe gjuhëvetë huaja, të cilat u morën shumëseriozisht nga drejtuesit e kësajkonference dhe u bashkangjitënrelacionit të gjatë të problematikavenë të gjithë fakultetet e trajnuara. Kyrelacion pasi të jetë përfunduar, do t’idorëzohet Rektorit të Universitit tëTiranës nga ku do i bashkohetekspertizës së problematikave të hasuranga vetë Rektori dhe dekanët nëfakultetet përkatëse. Planifikohet që kyrelacion të bëjë pjesë në axhendën elegjislacionit të ri për Arsimin e Lartë,në këtë mënyrë do i hapet rrugërishikimit të Ligjit të Arsimit të Lartënë Republikën e Shqipërisë. Konferencai mbylli punimet më datë 20 nëntor2009 me një ekspertizë serioze tëproblematikave të hasura nëperfakultete.

Dy fjalë, për studentët.

Si Kryetar i Këshillit të Fakultetit tëHistorisë dhe Filologjisë, duke parë ngaafër dhe më mirë problematikat dhemënyrën së si rrjedhin gjërat në

Shqipëri, kjo dhe për shkak të detyrëssi përfaqësues i Studentëve, do doja tëvija theksin tek:

1. Forcimi i strukturave studentorenëper fakultete, fuqizimi i punësnë grup.

2. Ngritja në një nivel tjetër ekërkesave të studentëve ndajstrukturave universitare dhepedagogëve,

3. Bashkëpunim sa më të mirë tëstrukturave studentore si dheatyre midis Fakulteteve homologe.

Sepse një gjë është e sigurt, sa më tëbashkuar të jenë studentët, aq më tëlehtë do ta kenë për të plotësuar tëdrejtat e tyre.

Dua ta mbyll me një shprehje të heroittonë kombëtar:

“Të bashkuar askush nuk na “Të bashkuar askush nuk na “Të bashkuar askush nuk na “Të bashkuar askush nuk na “Të bashkuar askush nuk nathyen” (Skënderbeu)thyen” (Skënderbeu)thyen” (Skënderbeu)thyen” (Skënderbeu)thyen” (Skënderbeu)

AKTIVITETE

Seminari me temë ‘’ Mjekësia interne’’Një bashkëpunim i suksesshëm midis studentëve tanë dhe stafit gjerman

Elona LileElona LileElona LileElona LileElona Lile

Nga një bashkepunim i suksesshëm, icili ka nisur që në vitin 2002 midisFDN dhe fakultetit të mjekësisë Wittennë Berlin, i cili u zyrtarizua në 2007kur nisi bashkepunimi me OMA (

Organizata e mjekëve të së ardhmes) urealizua nje seminar me temë“mjekësia interne” në datat 7, 8 nëntornë sallën blu të fakultetit të mjekësisë.Ky seminar u drejtua nga nga

Dr.Tankred Stobe, drejtor i MSF.org për Gjermaninë si dhe mebashkëpunimin e ngushtë të 4studentëve gjermanë të këtij fakulteti.Seminari u zhvillua në dy ditë, ku utrajtuan tema të ndryshme që kishinsi qëllim aftësimin e studentëve nërealizimin e ekzaminimeve objektive tëpacientëve si dhe u praktikuan nëbërjen e injeksioneve intravenoze dhevendosjen e vigonëve.

Të gjithë pjesmarrësit në fund u testuansipas sistemit OSCE. Ky testim i cilipërdoret tashmë në të gjitha vendetperëndimore teston aftësitë estudentëve në praktikë.Ajo që në synojmë është që tëpërvetësojmë metodat që përdoren sotnë fakultetet Europiane dhe të hedhimpo-shtë metodat tona të vjetëruara tëmësi-mdhënies. Kjo nismë do tëvazhdohet në të ardhmen dukebashkë-punuar për të zhvilluarseminare me pedagogë shqiptarë dhetë huaj. Në përfundim të seminarit uzhvillua ceremonia e ndarjes sëçertifikatave për të gjithë pjesë-marrësit.

Sezoni i provimvetë mbartura:14-18 Dhjetor

Njoftim

_12

Godina e lëndëve paraklinikë ështënjë godinë multifunksionale për tëgjitha departamentet e këtij cikli. Ajoështë konceptuar në mënyrë të tillëqë çdo department të ketë ambjentete veta. Në katin e fundit ështëndërtuar edhe një amfiteatër i madh,me gati 200 vënde me arrredimintern mjaft modern. Mësimi do tëzhvillohet në këto ambjente si dhenë sal lat e departamenti t tëmorfologjisë dhe sallës së infektivitqë ndër të tjera janë shumë afër menjëra t je trën. Në këtë mënyrëstudentët nuk detyrohen të lëvizinnë distanca të gjata për të kryerleksionet dhe seminaret. Përparagodinës është projektuar njësipërfaqe e gjelbër në formën e njëparku pushimi dhe parking përprofesorët dhe studentët . Ështëkonceptuar që të gjitha ambjentettë kenë akses interneti. Pra, i gjithëky ambjent studentor do të marrëpamjen e një kampusi të mirfilltë.

Meqënëse fakulteti ka akoma nevojëpër ambjente komode studimi edheper studentët e lëndëve klinike ështëmenduar të ndërtohen në vi t in2010 dy godina të tjera. Njëra prejtyre do t ’ i dedikohet sektori teksperimental. Është një investimprej 700.000 Euro. Në mbledhjet eshumta që kemi bërë me shefat edepartamenteve është diskutuargjerë në lidhje me nevojën e njëgodine të tillë. Ndërsa godina tjetermendohet të ndërtohet për lëndëtklinike, ku çdo profesor të ketëambjentin e tij të punës dhe të kryejëvizita në këtë ambjent. Në këtëmënyrë shmanget debat i ishumëpërfolur i klinikave privatedhe çfarë është më e rëndësishme dotu vijë shumë në ndihmë mjekëve tëardhshëm.

Projektet e përfunduara në Fakultetin e Mjekësisë

...si ka q...si ka q...si ka q...si ka q...si ka qënë...ënë...ënë...ënë...ënë... ...si ë...si ë...si ë...si ë...si ështshtshtshtshtë...ë...ë...ë...ë...

Godina e lGodina e lGodina e lGodina e lGodina e lëndëveëndëveëndëveëndëveëndëveparaklinikeparaklinikeparaklinikeparaklinikeparaklinike

Në katin e tretë në godinën e fakultetit tonë, sapo ka përfunduar së ndërtuari njësallë mjaft moderne, e pajisur me teknologjinë e fundit për organizimin e tele-konferencave në kuadër të zhvillimit të tele-medicinës. Për momentin ky është

një nga prioritet tona. Në të mund të zhvillohen lidhje direkte me anë të internetitme profesorë, akademikë, mjekë të huaj dhe të diskutohen çështje të rëndësishmemjekësore. Ky shkëmbim eksperiencash mesiguri përbën një hap përpara përmjekësinë shqipëtare.

Salla e Këshillit të Fakultetit

PROJEKTE

PrPrPrPrProfofofofof.Dr.Dr.Dr.Dr.Dr. Bajram Hysa. Bajram Hysa. Bajram Hysa. Bajram Hysa. Bajram Hysa

_13 REKLAM

_14

“Detyra kryesore e njeriut nëDetyra kryesore e njeriut nëDetyra kryesore e njeriut nëDetyra kryesore e njeriut nëDetyra kryesore e njeriut nëjetë është t’i japë jetë vetes, përjetë është t’i japë jetë vetes, përjetë është t’i japë jetë vetes, përjetë është t’i japë jetë vetes, përjetë është t’i japë jetë vetes, përtë bërë atë që ai pote-ncialishttë bërë atë që ai pote-ncialishttë bërë atë që ai pote-ncialishttë bërë atë që ai pote-ncialishttë bërë atë që ai pote-ncialishtështë. Produkti më e rëndësishemështë. Produkti më e rëndësishemështë. Produkti më e rëndësishemështë. Produkti më e rëndësishemështë. Produkti më e rëndësishemi përpjekjeve të tij, ështëi përpjekjeve të tij, ështëi përpjekjeve të tij, ështëi përpjekjeve të tij, ështëi përpjekjeve të tij, ështëpersonaliteti i tij. “Erik Frompersonaliteti i tij. “Erik Frompersonaliteti i tij. “Erik Frompersonaliteti i tij. “Erik Frompersonaliteti i tij. “Erik From

Personaliteti i referohet modelit tëmendimeveë ndjenjave dhe sjelljeve që ebëjnë çdo person unik në atë që është.Megjithatë ai pasurohet ndërkohë qënjerëzit përjetojnë eksperienca tëndryshme në jetë dhe kur rrethanat dhengjarjet në jetë ndryshojnë.Çfarë na shtynë ne të veprojmë sipas kësajapo asaj mënyre? Sa afër dhe sa largështë kjo mënyrë nga e ashtuquajtura’mënyrë normale e të vepruarit’…?

Por nëse dikush është me çrregullimpersonaliteti, ky proces për ta është ivështirë. Në radhë të parë një person itillë e ka shumë të vështirë t’ia pranojëvetes. Gjithashtu modelet e të menduarit,të sjelljes dhe ato emocionale janë tepër“kokëforta” dhe ata kanë më së shumtinjë gamë shumë më të kufizuar tëemocioneve, qëndrimeve dhe sjelljeveme të cilin do të përballen me jetën epërditshme. Çrregullimet e personalitetitzakonisht bëhen të dukshme nëadoleshencë ose në moshën e rritur tëhershme, por nganjëherë fillojnë nëfëmijëri. Kjo e bën të vështirë për këtapersona të fillojne të mbajnë shoqërinëose marrëdhënien, dhe e kanë të vështirëpër të punuar në mënyrë efektive me tëtjerët. Nuk është e habitshme nëse atandjehen shumë të huaj dhe vetëm.Rreziku i vetvrasjes në dikë me njëçrregullim personaliteti është rreth treherë më i lartë se mesatarja.

Llojet e ÇP (Çrregullimeve tëLlojet e ÇP (Çrregullimeve tëLlojet e ÇP (Çrregullimeve tëLlojet e ÇP (Çrregullimeve tëLlojet e ÇP (Çrregullimeve tëpersonalitet i tpersonalitet i tpersonalitet i tpersonalitet i tpersonalitet i t)

Ka shumë diskutime mbidiagnostikimin e çrregullimeve tëpersonalitetit. Kufinjtë e diagnosti-kimit janë shumë të ngushtë për tëpasur kritere të sakta për secilinçrregullim. Çdonjëri prej tyre është ilidhur me një set qëndrimesh,emocionesh dhe sjelljesh.Sipas DSM listohen 10 lloje tëçrregullimeve të personalitetit.

Çrregullimi paranoid iÇrregullimi paranoid iÇrregullimi paranoid iÇrregullimi paranoid iÇrregullimi paranoid ipersonal i te t i tpersonal i te t i tpersonal i te t i tpersonal i te t i tpersonal i te t i t

Karakteristika kryesore e individëve qëvuajnë prej këtij çrregullimi ështëdyshimi i paqëndrueshëm ndaj të tjerëve.Ata mendojne se pas sjelljes që personatpërreth shfaqin, fshihen motive tëfshehta. Si rezultat këta njerez e kanë tëvështirë për t’i besuar njerëzve. Jo vetëmkaq por ata dyshojnë dhe gjithnjë ruhenedhe me miqtë e tyre duke ndjerë si diçkatë pasigurt ndarjen e gjërave me ta. Janëvigjilentë, i vërejnë me vëmendje veprimete tyre duke kërkuar shënja tradhëtie dhearmiqësie në mënyrë që t’i lexojnë ato sikërcënimePërshtatja e tyre emocionale është shumëe dëmtuar . Haset më shumë te meshkujt.Personat përreth mund të ankohen qëata janë ekstremisht mosbesues.Të mos ngatërrohet ky lloj çrregullimime paranojën apo me skizofreninëparanoide që janë humbje totale tëkontaktit me realitetin

Renina VRenina VRenina VRenina VRenina Varfaj (Psikarfaj (Psikarfaj (Psikarfaj (Psikarfaj (Psikolooloolooloologgggge Klinike Klinike Klinike Klinike Klinike),e),e),e),e), Lisjana Demiraj (Mjekësi), Lisjana Demiraj (Mjekësi), Lisjana Demiraj (Mjekësi), Lisjana Demiraj (Mjekësi), Lisjana Demiraj (Mjekësi), Anisa Topo Anisa Topo Anisa Topo Anisa Topo Anisa Topoviti ( Fviti ( Fviti ( Fviti ( Fviti ( Farararararmaci),maci),maci),maci),maci), Urim Br Urim Br Urim Br Urim Br Urim Breçani (Mjekësi)eçani (Mjekësi)eçani (Mjekësi)eçani (Mjekësi)eçani (Mjekësi)

Psikologji: Çrregullimet e personalitetit

Përshëndetje i dashur lexues,Përshëndetje i dashur lexues,Përshëndetje i dashur lexues,Përshëndetje i dashur lexues,Përshëndetje i dashur lexues,

Duke vazhduar traditën që nisëm në numrin e parë,Duke vazhduar traditën që nisëm në numrin e parë,Duke vazhduar traditën që nisëm në numrin e parë,Duke vazhduar traditën që nisëm në numrin e parë,Duke vazhduar traditën që nisëm në numrin e parë,në lidhje me diskutimet dhe hulumtimet tona nënë lidhje me diskutimet dhe hulumtimet tona nënë lidhje me diskutimet dhe hulumtimet tona nënë lidhje me diskutimet dhe hulumtimet tona nënë lidhje me diskutimet dhe hulumtimet tona nëshkencën e psikologjisë, ne do të vazhdojmë meshkencën e psikologjisë, ne do të vazhdojmë meshkencën e psikologjisë, ne do të vazhdojmë meshkencën e psikologjisë, ne do të vazhdojmë meshkencën e psikologjisë, ne do të vazhdojmë mepasurimin e faqes sonë jo vetëm përmes informacionitpasurimin e faqes sonë jo vetëm përmes informacionitpasurimin e faqes sonë jo vetëm përmes informacionitpasurimin e faqes sonë jo vetëm përmes informacionitpasurimin e faqes sonë jo vetëm përmes informacionittë ri që ju do të gjeni në lidhje me psikologjinë kliniketë ri që ju do të gjeni në lidhje me psikologjinë kliniketë ri që ju do të gjeni në lidhje me psikologjinë kliniketë ri që ju do të gjeni në lidhje me psikologjinë kliniketë ri që ju do të gjeni në lidhje me psikologjinë klinikepor edhe publikimin e studimeve të ndryshme,por edhe publikimin e studimeve të ndryshme,por edhe publikimin e studimeve të ndryshme,por edhe publikimin e studimeve të ndryshme,por edhe publikimin e studimeve të ndryshme,artikujve shkencorë, sondazheve apo pyetsorëve.artikujve shkencorë, sondazheve apo pyetsorëve.artikujve shkencorë, sondazheve apo pyetsorëve.artikujve shkencorë, sondazheve apo pyetsorëve.artikujve shkencorë, sondazheve apo pyetsorëve.Gjithashtu, i nderuar lexues, edhe ju mund te bëheniGjithashtu, i nderuar lexues, edhe ju mund te bëheniGjithashtu, i nderuar lexues, edhe ju mund te bëheniGjithashtu, i nderuar lexues, edhe ju mund te bëheniGjithashtu, i nderuar lexues, edhe ju mund te bëheniprprprprprotaotaotaotaotagggggonist i faqes sonë,onist i faqes sonë,onist i faqes sonë,onist i faqes sonë,onist i faqes sonë, duk duk duk duk duke dërguar sugjerimet,e dërguar sugjerimet,e dërguar sugjerimet,e dërguar sugjerimet,e dërguar sugjerimet,reflektimet apo dhe kritikat tuaja në lidhje me këtëreflektimet apo dhe kritikat tuaja në lidhje me këtëreflektimet apo dhe kritikat tuaja në lidhje me këtëreflektimet apo dhe kritikat tuaja në lidhje me këtëreflektimet apo dhe kritikat tuaja në lidhje me këtërubrikë. Ne ju nxisim të reflektoni mbi realitetin erubrikë. Ne ju nxisim të reflektoni mbi realitetin erubrikë. Ne ju nxisim të reflektoni mbi realitetin erubrikë. Ne ju nxisim të reflektoni mbi realitetin erubrikë. Ne ju nxisim të reflektoni mbi realitetin esotëm nën dritën e psikologjisë dhe të psikiatrisë. Çdosotëm nën dritën e psikologjisë dhe të psikiatrisë. Çdosotëm nën dritën e psikologjisë dhe të psikiatrisë. Çdosotëm nën dritën e psikologjisë dhe të psikiatrisë. Çdosotëm nën dritën e psikologjisë dhe të psikiatrisë. Çdoese e juaja do të mirëpritet dhe do të publikohet nëese e juaja do të mirëpritet dhe do të publikohet nëese e juaja do të mirëpritet dhe do të publikohet nëese e juaja do të mirëpritet dhe do të publikohet nëese e juaja do të mirëpritet dhe do të publikohet nënumrat në vijim. Dhe mbi të gjitha, në do tënumrat në vijim. Dhe mbi të gjitha, në do tënumrat në vijim. Dhe mbi të gjitha, në do tënumrat në vijim. Dhe mbi të gjitha, në do tënumrat në vijim. Dhe mbi të gjitha, në do tëmundohemi të respektojmë hapsirat teorike dhe atomundohemi të respektojmë hapsirat teorike dhe atomundohemi të respektojmë hapsirat teorike dhe atomundohemi të respektojmë hapsirat teorike dhe atomundohemi të respektojmë hapsirat teorike dhe atopraktike për t’ju sjellë sa më afër studimit, nëpraktike për t’ju sjellë sa më afër studimit, nëpraktike për t’ju sjellë sa më afër studimit, nëpraktike për t’ju sjellë sa më afër studimit, nëpraktike për t’ju sjellë sa më afër studimit, nëpsikologji .psikologji .psikologji .psikologji .psikologji .

Çrregullimi skizoid iÇrregullimi skizoid iÇrregullimi skizoid iÇrregullimi skizoid iÇrregullimi skizoid ipersonal i te t i tpersonal i te t i tpersonal i te t i tpersonal i te t i tpersonal i te t i t

Individët me këtë çrregullim kërkojnë tëjenë vetëm, të shohin drejt vetes dhezgjedhin të jetojnë një jetë pa përfshi-rjen e të tjerëve. Ata nuk janë të intere-suar të kenë marrëdhënie të afërta menjerëz të tjerë.M a r r ë d h ë n i e tndërhyjnë në ndje-njën e lirisë dhe te-ntojnë të shkaktojnëproblem per ta. Si tëtillë punojnë shumëmirë vetëm.Pak gjëra në jetëarrijnë tu japinkënaqësi dhe kanëshumë pak interes nëmarrëdhëniet intimeapo seksuale. Janëshumë të ftohtëemocionalisht dheindiferentë ndajlavdërimeve apokritiave si dhe akti-viteve të ndryshmejetësore. Nga të tjerëtklasifikohen si tëvetmuar.

Çrregull imiÇrregull imiÇrregull imiÇrregull imiÇrregull imiskizotipal iskizotipal iskizotipal iskizotipal iskizotipal i

personal i te t i tpersonal i te t i tpersonal i te t i tpersonal i te t i tpersonal i te t i tIndividët që e vuajnë e kanë ekstremishttë vështirë krijimin e marrdhënieveinterpersonale. Ata përshkruhen siekscentrikë dhe e gjejnë veten me një tëmenduar të ndryshëm nga të tjerët qëcilësohet si të menduarit magjik. Atabesojnë se mund të lexojnë mendjet enjerëzve dhe se kanë fuqi të veçanta. Kanënjë mënyrë të menduari, të foluri dhe tëveshuri “të veçantë” duke u bërë shpeshherë objekt i përqeshjes së të tjerëve.

Çrregullimi kufitar iÇrregullimi kufitar iÇrregullimi kufitar iÇrregullimi kufitar iÇrregullimi kufitar ipersonal i te t i tpersonal i te t i tpersonal i te t i tpersonal i te t i tpersonal i te t i t

Ky çrregullim shkakton keqfunksionimnë shumë fusha të jetës. Ata njerëz që evuajnë kanë një problem meperceptimin e identitetit dhe të asaj qëjanë. Karakterizohen nga lëkundjet ehumorit duke kaluar nga një gjëndjeemocionale në një tjetër brenda një kohetë shkurtër dhe shpesh të shoqëruarame shpërthime inati. Këta njerëz janë impulsivë duke paturprirje vetëshkatërruese. Madje prirjet janësi për të dëmtuar veten por edhe të tjerët.Ka shumë të ngjarë që këta persona tëkenë histori dashurish të vrullshme pormë pas të ndërprera dhe kanë tendencëne vazhdueshme për tu përfshirë nëmarrëdhënie të dëmshme sepse i tmerronideja e të mbeturit vetëm. Karakteristikakryesore e besimit të tyre është përpjekjapër të shmangur një braktisje reale apotë imagjinuar. (Pango.Y,2004,Psikoterapia, fq- 461, Ilar, Tiranë.)Të tjerët i përshkruajnë si shumë të“ndryshueshëm”.

Çrregullimi histrionik iÇrregullimi histrionik iÇrregullimi histrionik iÇrregullimi histrionik iÇrregullimi histrionik ipersonal i tet i t .personal i tet i t .personal i tet i t .personal i tet i t .personal i tet i t .

Ndjenja më e pakëndshme përindividët me këtë çrregullim është tëjenë të injoruar apo të mospërfillur.Gjithashtu këta njerëz mund të ndjejnëqë e kanë për detyrë t’i bëjnë njerëzittë argëtohen kështu që shpesh përdorinqëndrime emocionale të sipërfaqshme.Por në të njëjtën kohë janë shumë tëvarur nga miratimi i grupit. Ata flirtojnë

apo sillen në mënyrë provokuese nëmënyrë që të sigurohen se janë në qendërtë vëmendjes dhe ndikohen shumë shpejtnga fjalët e të tjerëve. Karakteristikë tjetëre tyre është vetëdramatizimi, teatralitetidhe një shfaqje e tepruar e emocioneve.

Për shkak të faktit që ata nuk tolerojnëdot mërzinë mund të jenë tepër tëshkujdesur si edhe impulsivë pjesën mëtë madhe të kohës. Të tjerët mendojnëpër këta njerëz që i bëjnë gjërat shumëdramatike dhe janë tepër emocionalë.

Çrregullimi narcistik iÇrregullimi narcistik iÇrregullimi narcistik iÇrregullimi narcistik iÇrregullimi narcistik ipersonal i te t i tpersonal i te t i tpersonal i te t i tpersonal i te t i tpersonal i te t i t

Karakterizon njerëzit që besojnë se kanëarsye të veçanta ato që i bëjnë ata shumëtë ndryshëm nga të tjerët, më të mirëapo që meritojnë më shumë. Kanë njëndjenjë madhështie dhë vetërëndësie pormeqënëse kanë një vetëvlerësim shumëdelikat ata mbështeten tek të tjerët për tëkuptuar vlerat dhe nevojat e tyre. Emegjithatë të tjerët jo gjithmonë i ngrejnëose i vlerësojnë aq sa ata presin apo saata mendojnë që e meritojnë. Prandajdhe si të tillë ndonjëherë ndjehen shumëtë lënë pasdore. Ata nuk ndihen mirë mearritjet apo sukseset e të tjerëve. Këta njerëz, shpesh, i kanë shumë mëtepër primare nevojat e tyre se ata tënjerëzve të tjerë dhe për këtë cilësohen sishfrytëzues në marrëdhënie. Nuk kanëempati. Janë arrogantë dhe prepotentë.

Çrregullimi Antisocial iÇrregullimi Antisocial iÇrregullimi Antisocial iÇrregullimi Antisocial iÇrregullimi Antisocial ipersonal i te t i tpersonal i te t i tpersonal i te t i tpersonal i te t i tpersonal i te t i t

Është i lidhur ngushtë me sjelljen adultepenale. Kështu që ata që vuajnë nga ÇAPndoshta mund të kenë precedentë penal.Këta njerëz kanë tendencë të jenë abuzuesme alkolin dhe me drogën. Mërzitja ështënjë problem për këta njerëz dhe si të tillëmund ta gjejnë të vështirë të mbajnë njëpunë për kohë të gjatë apo të qëndrojnënë një marrëdhënie afat gjatë. Prirenpër të vepruar menjëherë dhe në mënyrëtë pakujdesshme, shpesh pa marrëparasysh pasojat për veten ose për njerëzite tjerë. Edhe pse gjërat që do u duhet tëbëjnë mund të lëndojne të tjerët, ata sërishveprojnë për të marrë atë që duan, dukevënë nevojat e tyre mbi të gjitha. Këtanjerëz besojnë se vetëm të fortëtmbijetojnë dhe se duhet të bëjnë çfarëdoqoftë ajo për të udhëhequr një jetë tësuksesshme, sepse në qoftë se nuk e kapmundësinë atëhere të tjerët do ta bejne.

Nga të tjerët mund të konsiderohet siegoist, mashtrues, impulsiv, agresiv, ipapërgjegjshëm, me mungesë të ndjesisësë pendesës dhe të vështirë. Kjo është e njohur si “psiko-patia” nënAktin e Shëndetit Mental (MHA) 1983.

Çrregull imiÇrregull imiÇrregull imiÇrregull imiÇrregull imishmangës ishmangës ishmangës ishmangës ishmangës i

personal i te t i tpersonal i te t i tpersonal i te t i tpersonal i te t i tpersonal i te t i tKëta personandihen të papë-rshtatshëm dheinferior nga nje-rëzit e tjerë .Nëpërgjithësi atashmangin tëpunojnë apo tëkryesojnë aktivi-tete të tjera socia-le, sepse kane te-ndencën te presinqë të kundë-rshtohen ose tëkritikohen nganjerëzit e tjerë ,dhes h q e t ë s o h e nvazhdimisht semos përjashto-hen, mohohen, semos turpërohendhe bëhen qe-sharak te të tje-

rët. Kështu që preferojnë të shmanginsituatat sociale, marrëdhëniet, miqësitëdhe intimitetin. Madje ata kanë njëhiperndjeshmëri ndaj çdo refuzimi sadotë vogël. Këta individë ndjehen vetëm dhetë izoluar dhe ankohen vazhdimisht, qënuk kanë marrëdhëniet e dëshiruara,edhe pse janë ata që aq shumë ishmangin. ¨shtë e vështirë për të tjerëtqë të kuptojnë shkakun e këtyreshqetësimeve dhe ata besojnë se këtanjerëz e ekzagjerojnë shumë frikën ngasituatat sociale të zakonshme.

Çrregullimi i personaliteti tëÇrregullimi i personaliteti tëÇrregullimi i personaliteti tëÇrregullimi i personaliteti tëÇrregullimi i personaliteti tëv a r u rv a r u rv a r u rv a r u rv a r u r

Këta njerëz ndihen shumë në nevojë , tëdobët dhe të paaftë të marrin vetëvendime ose të funksionojnë normalishtpa ndihmën ose suportin e të tjerëve. Atai lejojnë të tjerët të marrin përsipërpërgjegjësi për ta, në shumë fusha të jetësdhe e kanë të vështirë të thonë jo, kurnuk janë dakord sepse kanë frikë se moshumbin suportin e tyre. Shpesh herë këtanjerëz e gjejnë veten të miratojnë gjërapër të cilat nuk janë fare dakord dhe tëpërshtaten edhe me sjellje tëpapërshtatshme të të tjerëve vetëm që tëshmangin të qëndruarit vetëm. Këtaindividë e kanë të vështirë të ndërmarrinvetë projekte, ose të kryejnë punë , ngafrika e gjykimit të të tjerëve. Vetë besimi ikëtyre njerëzve është i ulët dhe prandajata i konsiderojnë të tjerët me tepër tëaftë seç mund të jenë ata në të vërtetë.Preokupimi kryesor i këtyre njerëzve,edhe pse i pabazuar në realitet, është frikae të mbeturit vetëm, duke bërë që ata tëndihen të paaftë për t’u kujdesur përveten.

Çrregullimi obsesiv-kompulsivÇrregullimi obsesiv-kompulsivÇrregullimi obsesiv-kompulsivÇrregullimi obsesiv-kompulsivÇrregullimi obsesiv-kompulsivi personalitetiti personalitetiti personalitetiti personalitetiti personalitetit

Shenja kryesore e këtij çrregullimiështë ndjenja e të paturit çdo gjë nëkontroll dhe në rregull . Në raste tëtilla vendosen në mënyrë iracionale, disastandarte shumë të larta për tu arritur sipër veten ashtu dhe për të tjerët.Përgjithësisht mendohet se të paturit

diçka në pronësi, është mënyra më e mirëpër t’i bërë gjërat. Kështu që në fund,këta persona e ndjejnë veten përgjegjëspër gjithçka që ndodh. Ata shqetësohenkur bëjnë gabime si për veten, dhe për tëtjerët, duke pritur kështu te ndodhikatastrofa nëse gjerat nuk janë perfekte.Përkushtohen së tepërmi ndaj punës,kërkojnë standarte perfekte, janë shumëtë ngurtë, dhe striktë në çështjet e moralit,etikës dhe vlerave. Ju mungon dëshira tëpunojnë me të tjerë, të hedhin gjërat evjetëra poshtë. Zakonisht shfaqinngurtësi, kokëfortësi dhe shpenzojnë pak.

Çfarë e shkakton ÇP?Çfarë e shkakton ÇP?Çfarë e shkakton ÇP?Çfarë e shkakton ÇP?Çfarë e shkakton ÇP?Kërkuesit mendojnë që ka një sërefaktorësh që ndikojnë në krijimin eçregullimeve të personalitetit. Atamendojnë që një faktor ështëtrashëgimia . Psh studimet kanë treguar, që ka një lidhje biologjike biologjike biologjike biologjike biologjike mesçrrregullimeve të personalitetit dheskizofrenisë. Një tjetër faktor irëndësishëm është atashimi atashimi atashimi atashimi atashimi menjerëzit, ndërkohë që këta individërriten. Traumat e hershmeTraumat e hershmeTraumat e hershmeTraumat e hershmeTraumat e hershme janë njëfaktor tjetër precipitues drejt ÇP.Rrethanat familjareRrethanat familjareRrethanat familjareRrethanat familjareRrethanat familjare mund ta bëjnënjë person vulnerabël drejt ÇP. Të gjithëkëta faktorë e bëjnë një person tëpredispozuar drejt çrregullimeve tëpersonalitetit. Kështu studimet thonë senë përgjithësi individët me ÇP , kanëraportuar edhe për fenomenebraktisjeje, apo abuzimi psikologjik dhefizik.

PërPërPërPërPërse diase diase diase diase diagnognognognognoza difza difza difza difza diferererererenciale eenciale eenciale eenciale eenciale etyre krijon polemikë?tyre krijon polemikë?tyre krijon polemikë?tyre krijon polemikë?tyre krijon polemikë?

Ekspertët i përshkruajnë individët meçrregullim personaliteti si “Të skajshëmnë kufij”, kjo dhe për shkak të pozicionit,që ato kanë në DSM IV-R. Ato gjendenmes grupit të madh të çrregullimeve tëhumorit dhe psikotike. Ti vendosëshnjerëzit në përkufizime të ngushta ështëgati e pamundur, sepse çdo individ ështëi vecantë dhe kompleks. ̈ është një gabimtë mendosh që nëse një njeri ka njëetiketim ose diagnostikim psikiatrik, tëpërdoren këto terma për t’i paragjykuarose dhe më keq për t’i stigmatizuar ata.Përkundrazi, ne duhet të mësojmë mëshumë për këta individë. Çrregullimet epersonalitetit mund të shihen, sishembuj ekstremë të tendencave qëgjithsecili prej nesh ka. Tiparet negativetë personalitetit dhe sjelljet ekstremeshpesh tolerohen dhe shihen si tëjustifikueshme dhe të pashmangshmenëse personi është i talentuar, i famshëmose kreativ.Nga ana tjetër personi, që është gjithnjëi irrituar ose i vetëkënaqur mund tagjejë veten fare lehtë të mohuar, dhe tëinjoruar shumë më tepër madje, se njëperson që është diagnostikuar me ÇP, icili shihet si shumë më i pranueshëmpër të qëndruar me të. Etiketimi i njeëzvesi i varur, mazokist, i papërshtashëmmund të rezultojë fyese dhe lënduese.Ndoshta ishte dhe kjo arsyeja pseprofesionistë mjekësorë i dhanë këtyrenjerëzve këto etiketa, mbase sepse këtanjerëz ishin të vështirë në një mënyrëapo në një tjetër. Të mbijetuarit e shumtëtë dhunës në familje ose abuzimit tëfëmijëve, janë diagnostikuar gabimishtme një çrregullim të personalitetit, sepseata kanë zhvilluar simptoma post-traumatike, të gjata në kohë dhepërfshirëse, të cilat janë keqlexuar sipjesë themelore të personalitetit të tyre .

PSIKOLOGJI

_15

Mekanizmat mbrojtës psikologjikëErmal Hasanaj

Në teorinë psikoanalitike frojdianemekanizmat mbrojtës janë strategjipsikologjike të pavetëdijshme të vënanë lojë nga entitete të ndryshme për t’ibërë ballë realitetit dhe për të ruajturimazhin e vetvetes. Personat eshëndoshë normalisht përdorinmbrojtje të ndryshme përgjatë jetës.Një mekanizëm mbrojtës bëhetpatologjik vetëm kur përdorimi ivazhdueshëm i tij çon në një sjellje tëkeqpërshtatur të tillë që prek nëmënyrë të pafavorshme shëndetinmendor dhe/ose fizik të individit. Sipasmodelit struktural Id-i përfaqësonimpulset biologjike instinktuale siçmund të jenë agresiviteti (Thanatos oseinstinkti i vdekjes) dhe seksualiteti(Eros-ose instinkti i jetes). Në anëntjetër qëndron Superego që paraqetstandardet e brendshme sociale dheprindërore të sjelljes ‘së mirë’ ose ‘tëkeqe’, ‘të drejtë’ ose ‘të gabuar’. Ky ifundit i gjykon si të papërshtatshmeimpulset e Id-it dhe i shtyp në mënyrëqë të modifikojë ‘parimin e kënaqësisë’në favor të ‘parimit së të vërtetës’.Normalisht Id-i dhe Superego bien nëkonflikt me njëri-tjetrin dhe në këtëpikë mosplotësimi i nevojaveinstinktuale bën që ndjenja të ankthittë dalin në sipërfaqe. Kur ankthi bëheti pakalueshëm është momenti i Ego-spër të vënë në punë mekanizmatmbrojtës në mënyrë që të zvogëlojë këtondjenja negative. Qëllimi i meka-nizmave mbrojtës të egos është që tëmbrojë vetveten nga ankthi, sa-nksionet sociale ose të sigurojëstrehim nga një situatë me të cilënpersoni nuk mund të përballet. Këtomekanizma veprojnë duke shtre-mbëruar impulset e Idit në forma mëtë pranueshme, ose duke i bllokuarnë mënyrë të vetëdijshme ose tëpavetëdijshme.

Kategorizimi iMekanizmave Mbrojtës

Niveli 1

Mekanizmat në këtë nivel, kur janëmbizotërues, pothuajse gjithmonë janëtë rëndë dhe patologjik. Këto trimbrojtje së bashku, i lejojnë personittë rimodelojë përvojat e jashtme për tëeleminuar nevojën e përballjes merealitetin. Këto janë mbrojtjet‘psikotike’ të vërejtura zakonisht nëpsikozat. Megjithatë ato gjenden edhenë ëndërra dhe përgjatë fëmijërisë.Këtu përfshihen :

Mohimi-Refuzimi i pranimit tërealitetit të jashtëm për shkak se ështëshumë kërcënues ose i pakëndshëm; tëargumentosh në vetvete kundër njëstimuli ankth-provokues duke pohuarse nuk ekziston; refuzimi i vetëdijshëm iaspekteve më negative të realitetit. Njëformë më e lehtë është zvogëlimi: tëpranosh faktin, por t’i mohosh rëndësinë.

Distorsioni-Një rimodelim nëvetvete i realitetit të jashtëm nëpërmasa të mëdha, për të përmbushurnevojat e brendëshme .

Projektimi deluzional-Deluzionetë mëdha rreth realitetit të jashtëm,zakonisht të një natyre persekutore.

Niveli 2

Këto mekanizma gjenden shpesh tek tërriturit dhe më tepër tek adoleshentët.Ato ulin ankthin dhe stresin eprovokuar nga njerëz apo realiteti ipakëndshëm. Mbipërdorimi i tyre çonnë probleme serioze lidhur me aftësinëe personit për t’u përballur efektivishtme realitetin. Këto shihen edhe nëdepresione të rënda ose në çrregullimetë personalitetit. Këtu përfshihen :

Fantazia-Tendenca për t’u tërhequrnë fantazi për të zgjidhur konfliktet ebrendëshme ose të jashtëme.

Projektimi-Projektimi është njëformë paragjykimi. Të ulësh ankthinduke supozuar se mendimet dheemocionet e papranueshme vetjakezotërohen edhe nga persona të tjerë.

Somatizimi-Transformimi indjenjave negative ndaj të tjerëve nëndjenja negative ndaj vetes. Këtoperceptohen si ankth, imperfeksionefizike ose sëmundje, gjithmonë nëmungesë të problemeve realefiziologjike.

Agresioni pasiv-Manifestimi ifshehur emocioneve autoritare vetjaketë cilat kanë qenë të shtypura nëmënyrë që individi të jetë ipranueshëm. Psh. Të folurit medykuptimësi ose ardhja me vonesë nëmënyrë të përsëritur.

Idealizimi-Në mënyrë tëpavetëdijshme të zgjedhësh taperceptosh një person si zotërues të mëshumë cilësive pozitive se sa ka realisht.

Niveli 3

Këto mekanizma konsi-derohenneurotike, por janë mjaft të shpeshta tektë rriturit. Mekanizma të tillë kanëpërparësi afatshkurtër por nëse përdorensi metoda parësore në përballjen merealitetin, mund të shkaktojnë problemeafatgjata në marrëdhëniet ndërpersonale,në punë, etj. Këtu përfshihen :

Zhvendosja-Mekanizëm mbrojtës qëshpërngul impulset agresive drejt njëobjekti tjetër zëvendësues; zhvendosjae emocionit negativ drejt dikujt osediçkaje më pak kërcënuese në mënyrëqë të shmanget përballja edrejtpërdrejtë. P.sh. disa persona mund

të godasin objekte në rast zemërimi osekur nëna i bërtet fëmijës sepse është ezemëruar me burrin e saj.

Disocimi-Modifikim i përkohshëmpor drastik i karakterit ose identitetitpersonal për të shmangur stresinemocional p.sh. pas një ngjarjejetraumatike.

Izolimi-Ndarja e përjetimeve ngaidetë ose ngjarjet. P.sh. përshkrimi i njëvrasjeje me detaje, pa shprehur reagimemocional.

Intelektualizimi-Është një formëizolimi; përqëndrimi në aspektinintelektual të një situate, si mënyrëdistancimi prej emocioneve ankth-provokuese të lidhura me të.

Reaksion formimi-Dëshira osendjenja të cilat perceptohen sikërcënuese mund të konvertohen ngae pavetëdijshmja në të kundërtat e tyre;të adaptosh të kundërtën sepse aktualjashkakton ankth. Mund të ndodhë p.sh.që përkujdesja e tepruar mund të jetënjë zëvendësim i pavetëdijshëm iegërsisë, ose pas një refuzimi, dashuriatë konvertohet në urrejtje, për tëshmangur ankthin që shkaktonmospatja afër e personit.

Represioni-Shtypja e pavetëdijshmee mendimeve ose kujtimeve tëperceptuara si të rrezikshme ose tëdhimbshme.

Regresioni-Kthim i përkohshëm iEgo-s në një stad më të hershëm tëzhvillimit mendor kur nuk arrin tëpërballet me realitetin në formën e tijakuale adulte.

Racionalizimi-Personi e bind vetenme rrugë false arsyetimi se nuk ka bërëasgjë të gabuar për të shmangurankthin që i shkakton situata.

Niveli 4

Këto mekanizma gjenden në personaemocionalisht të shëndetshëm. Atojanë adaptuar gjatë viteve për tëoptimizuar suksesin në jetë dhe nëmarrëdhënie. Përdorimi i tyrendihmon në integrimin e emocionevedhe mendimeve konfliktuese dhe rritndjenjën e kontrollit mbi situatën. Këtupërfshihen :

Altruizmi-Shërbim konstruktiv ndajtë tjerëve që sjell kënaqësi dhe plotësimpersonal.

Paraprirja- Planifikim realist për njëproblem të pritshëm.

Humori-Shprehja e mendimeve oseideve të konsideruara të pakëndëshmeme tone humori.

Identifikimi-Modifikimi ipavetëdijshëm i vetvetes duke marrë simodel karakterin dhe sjelljet e njëpersoni tjetër.

Sublimimi-Transformimi iemocioneve ose instinkteve në veprimeose sjellje pozitive.

Shtypja-Frenimi i përkohshëm i njëdëshire ose emocioni, për t’u përballurme realitetin aktual.

Realisht , në teori , nuk kanjë marrëveshje për numrine mekanizmave mbrojtës.Teoricienë të ndryshëm kanëbërë kategorizime të ndry-shme kryesisht duke u ba-zuar në ngjashmëritë oselidhjet me personalitet in.Sot përdoret ndarja në katërnivele sipas George Vaillants( 1977)

Referenca: “Çrregullimet e personalitetit”:Pango.Y,Ribotim 2004, Psikoterapia, fq 457,460,522,540,Ilar, Tiran¸. Shehu.A,Ribotim 2007,Psikologjia Anormale, fq111-114,Donograph,Tiran¸www.mind.org.uk; Lexime të mëtejshme Understanding attention deficit hyperactive disorder (Mind 2003); Understanding borderline personality disorder (Mind 2004) ; Understanding dissociativedisorders (Mind 2003); Understanding obsessions and compulsions Dr F. Tallis (Sheldon Press 1992); Understanding self-harm (Mind 2005); Understanding talking treatments (Mind 2005); Ëorking ëithpersonality disorders S. Hannel, C. Kinsella; Referenca: “Mekanizmat mbrojtes psikologjik”: Anna Freud. (1937). The Ego and the Mechanisms of Defense; George E. Vaillant. (1977). Adaptation to life

PSIKOLOGJI

Almedicus ju uron: GEZUAR 2010!!!

_16

Lidhja direkte e studentëve të Shëndetit Publik mestudentët amerikanë të Georgia Southern University

Për herë të parë në Shqipëri u realizuanjë orë mësimore e përbashkët midisstudentëve shqiptarë dhe amerikanë.Në mungesë të aparaturave dheinternetit në fakultetin tonë, gjithçkau bë e mundur nga fakulteti iShkencave të Natyrës. Duhet të

falenderojmë dekanin e këtij fakultetiDr. Ilirian Malollari dhe menaxherine departamentit të komunikimitNikolin Kola. Falë tyre, u realizuaky komunikim kaq i rëndësishëm përne. Pa diskutim që asgjë nuk do tëishte e mundur pa promovimin eDepartamentit tonë nga Dr.LoriAmy, Dr. Enver Roshi, Dr. GencBurazeri, Dr. Bajram Hysa, për tëndërtuar një marrdhëniefrytdhënëse me Georgia SouthernUniversity në Amerikë dhe uni-veristete të tjera.

Departamenti i Shëndetit publik kakohë që po punon në mënyrë tësukseshme për të patur kontakte tëvazhdueshme me univers i te tetamerikane. Gjatë viteve të shkuarkanë ardhur profesorë dhe studentëamerikanë për të dhënë leksione dhepër të shkëmbyer eksperienca. Nëvijim të këtyre iniciativave ishinedhe videokonferencat eorganizuara më 10 dhe 11 nëntor.Të dy palët patën mundësinë tënjohin më mirë njeri-tjetrin, tëdiskutojnë hapur për mënyrat eje tesës , funksionimin e je tësstudentore e mbi të gjitha të hedhinhapat e parë të një bashkpunimi tëmëtejshëm. Nata e dytë ishte epërqëndruar në çësht je tërëndësishme të shëndetit publiksikurse është shëndeti global. Udiskutuan prioritetet e ShëndetitPubik në Shqipëri dhe në Amerikë sidhe politikat që ndërmerren përmenaxhimin spitalor. Studentë tëShëndetit Publik e pedagogë ishin tëpranishëm në këto diskutime.

“Profesorë dhestudentë amerika-në kanë ardhur nëfakultetin tonëdhe kanë ndenjurkëtu me muaj merradhë. Ky

shkëmbim eksperiencash ndërmjetuniversitetesh ka qënë mjaft pozitiv.Tele-konferenca e organizuar ngastudentët e Georgia SouthernUniversity dhe studentët e ShëndetitPublik është kurorëzimi i këtyre

marrdhënieve frytdhënëse. Dua tëfalenderoj profesoreshën amerikaneLory Amy e cila ka qënë inisiatore ekëtij eventi dhe me angazhimin e sajmaksimal arriti të realizonte këtë lidhjetë suksesshme”.

“Në lidhje mevideokonfe-rencën e rea-lizuar mëdatat 10 dhe11 Nëntor2009 mundtë them qëështë risi dhendoshta nga

të vetmet e mbajtura deri më tani nëUniversitetin e Tiranës kurse neFakultetin e Mjekësisë patjeter që ështëe para. Leksione dhe konferenca tëtilla që në botën e zhvilluar janë nëmodë. Unë jam një ndër protagonistëte realizimit të bashkëpunimit meShkollën e Shëndetit Publik tëUniversitetit Jugor të Xhorxhias nëSHBA.Realizimi i kësaj videkonference urealizua me mjaft vështirësi për shkaktë mungesës së tekonologjisë osevështirësive teknike.

Për studentët ishte nje eksperience ere, dhe e shkëlqyer duke ju mundësuaratyre një stil të ri leksioni, komunikimpor edhe njohje të reja në rrjetin eshëndetit publik me studentët e SHBA.Njohja e jetës amerikane dhe asajshqiptare nga te dy palët me pyetje,komente dhe diskutime të dyanshme ebëri më interesante videokonfrencën e

Prof.Bajram Hysa ditës së parë.Në ditën e dytë të videokonferencëspjesëmarrsit e të dy shkollave pedagogëdhe studentë, u njohën meproblematikën e shëndetit publik nebotë, SHBA dhe në vendin tonë.Për realizimin e kësaj videokonferencedua të falenderoj veçanrisht Prof. LoriAmy që ka qëndruar gjatë gjithë kohësshumë afër studentëve të shëndetitpublik, Dekanin e Shkollës së ShëndetitPublik në Xhorxhia, Charles Hardy,drejtoreshën e zyrës së marrdhënieveme jashtë Nansy Shumaker, ProfAllison etj.Duhet falenderuar dhe stafi teknik iFakultetit të Shkencave të Naturës siedhe Drejtuesit e këtij fakulteti.Një falenderim i veçantë për Nikolinin,përgjegjës i teknologjisë së info-rmacionit që ofroi gjithçka për ta bërëtë mundur këtë bashkëpunim.Së fundi studentët tanë mundën tëpërfitonin jashtzakonisht shumë ngarealizimi i kësaj videokonference dukehedhur hapat për videokonferenca tëtjera në të ardhmen.Si pedagog i kësaj dege së cilës i kamkushtur një pjesë të jetës sime do të bëjtë gjitha përpjekjet për të mundësuarsjelljen e çdo eksperience dheprofesorëve nga vendet që kanë shkollatë shëndetit publik në Europë dheShBA”.

“ L i d h j aelektronikemidis dy kla-save është njëhap i parë izhvillimit tëbashkpunimitnë arsimin elartë, dukep ë r f s h i r ë

lehtësimin e zhvillimit të kërkimeveshkencore si dhe të infrastrukturësteknologjike. Të dyja netët ishin njësukses i plotë për perspektivatAmerikane dhe Europiane. Suksesi ikëtyre orëve treguan se çka ëshë emundur të realizohet kur punojmë tëgjithë së bashku për arritjen e qëllimitfinal”. Prof. Hendry, profesoreshë eKulturës Europiane në GeorgiaSouthern University më shkruan: “Tëlutem bëji me dije studentëve të tu sesa të mrekullueshëm janë. Ne e shijuamshumë bisedën me ta dhe profesorët etyre. Studentët e mi dëshirojnë tëvijojnë këto biseda. Ata u ndjenë shumëpranë studentëve të tu duke parë mëshumë të përbashkëta se sa dallime”.

Prof.Enver RoshiProf.Enver RoshiProf.Enver RoshiProf.Enver RoshiProf.Enver Roshi

DrDrDrDrDr. Lori Am. Lori Am. Lori Am. Lori Am. Lori Amyyyyy

Këto videokonferencaKëto videokonferencaKëto videokonferencaKëto videokonferencaKëto videokonferencabesojmë se janë hapat ebesojmë se janë hapat ebesojmë se janë hapat ebesojmë se janë hapat ebesojmë se janë hapat eparë të një bashkpunimi tëparë të një bashkpunimi tëparë të një bashkpunimi tëparë të një bashkpunimi tëparë të një bashkpunimi tëmëtejshëm midis nesh për tëmëtejshëm midis nesh për tëmëtejshëm midis nesh për tëmëtejshëm midis nesh për tëmëtejshëm midis nesh për tërealizuar të shumëpriturinrealizuar të shumëpriturinrealizuar të shumëpriturinrealizuar të shumëpriturinrealizuar të shumëpriturinshkëmbim studentorshkëmbim studentorshkëmbim studentorshkëmbim studentorshkëmbim studentor.....Besojmë se do të kemi njëBesojmë se do të kemi njëBesojmë se do të kemi njëBesojmë se do të kemi njëBesojmë se do të kemi një

“Që në mo-mentin e pa-rë që dëgjo-va se do tërealizhej njëv i d e o k o -nferencë etillë, mukrijua njëpritshmëri e

lartë për nivelin e saj. Pasvideokonferencës mbeta ekstremishte kënaqur pasi shkëmbimi i ideve dhe

Erta CenkoErta CenkoErta CenkoErta CenkoErta Cenko

eksperiencave me studentë të të njejtitprofil, por të një vendi me shumë mëtepër zhvillim e mundësi në arsimim,është diçka mbresëlënëse dhe tepër evlefshme. Ajo që më bëri shumëpërshtypje, por edhe më falikënaqësi, ishte fakti se nëkomunikimin amerikano –shqiptar nuk kishte barriera.Unë si studente e një vendi qënuk ofron shumë mundësi,ndihem mirënjohëse për këtëeksperiencë, nga e cila mësovashumë”.

komunikim të vazhdueshëmkomunikim të vazhdueshëmkomunikim të vazhdueshëmkomunikim të vazhdueshëmkomunikim të vazhdueshëmdhe se keto videokonferencadhe se keto videokonferencadhe se keto videokonferencadhe se keto videokonferencadhe se keto videokonferencanuk do të jenë të vetmet.nuk do të jenë të vetmet.nuk do të jenë të vetmet.nuk do të jenë të vetmet.nuk do të jenë të vetmet.

Eni TresaEni TresaEni TresaEni TresaEni Tresa

DEGA E SHËNDETIT PUBLIK

_17

Ngrohja globale: sfida e re mijëvjeçarit!Mevlut DertiMevlut DertiMevlut DertiMevlut DertiMevlut Derti

Ngrohja globale njihet edhe si efekti serë për shkak se gazet që grumbullohen mbi tokë e kthejnëplanetin të ngjashëm me një serë. Duke e kllapuar nxehtësinë pranë sipërfaqes së tokës, efekti serëpo ngroh planetin dhe po kërcënon mjedisin.

Frika aktuale, lidhet me faktin se ngrohja globale po ndodh me një shpejtësi të paparë. Modeletkompjuterike po parashikojnë se deri në fund të shekullit XXI temperaturat do të rriten me disagradë (tre gradë). Ndërkohë shkencëtarët po përpiqen të zbulojnë se sa shpejt po rriten temperaturat,dhe çfarë do të ndodhë si rezultat i kësaj rritjeje. Nëse temperaturat do të rriten me të vërtetëshumë, rezultati më i dukshëm do të jetë se disa pjesë të akujve polar do të shkrihen duke shkaktuarngritjen e nivelit te detit botëror, e cila do të ishte katastrofike për disa shtete. Ishuj të tërë do tëzhdukeshin dhe miliona banorë të tyre do të duhet të zhvendosen diku tjetër.Përmbytjet do tëndodhin përgjatë brigjeve të deteve në të gjithë botën, duke zhvendosur akoma më shumë njerëzdhe duke shkaktuar dëmtime të të mbjellave. Ngrohja globale do të sjellë ndryshim të ciklit të

qarkullimit global ujor si dhenuk përjashtohenndryshime të menjëhershmetë klimës, që do tëdemostrohen me shfaqje tëshpeshta të fenomeneveekstreme të motit: ciklone,shira të fuqishme,përmbytje, thatësira.Ngrohja globale, nëse nukdo të kontrollohet do tëshkaktojë problemekatastrofike me pasojashëndetsore, mjedisore,ekonomike, dhe politike.Kosto e këtyre pasojave do tëjetë shumë më e madhe se sakosto e parandalimit të tyre.Ndryshimi klimatikerik nukështë një kërcënim i largëtpor një kërcënim aktual përmjedisin, sigurinë dheprosperitetin tonë. Në këtokushte arritja e stabilitetit tëklimës duhet të fillojë dukeplanifikuar në mënyrëurgjente një ekonomi

globale me karbon të ulët, pasi nëse nuk e realizojmë këtë, kosto e pasojave do të jetë shumë herë mëe madhe dhe më e papërballueshme.

Aplikimi i disa politikave mjedisore synon pakësimin e ngrohjes globale. Përdorimi i instrumentaveekonomikë siç janë rritja e çmimit të lëndëve djegëse fosile, taksimi i emetimeve, si dhe inkurajimii njerëzve për të ndërmarrë veprime në miqësi me mjedisin krahas politikave për reduktimin emadhësisë së familjes si dhe përfshirjes së edukimit mjedisor janë disa nga mënyrat përparandalimin e problemeve që çojnë në ngrohjen globale. Pa një përpjekje të përbashkët tëqeverive, organizmave ndërkombëtare dhe publikut lufta ndaj ngrohjes globale dhe pasojave tësaj do të jetë e humbur. Ngrohja globale është një rrezik real për realizimin e objektivave tëmijëvjeçarit siç janë reduktimi i varfërisë, mbrojtja e mjedisit etj, ndaj përfshirja e saj në strategjinëkombëtare të zhvillimit është nevojë imediate dhe e pashmangshme për të arritur atë që tashmësynohet botërisht, zhvillimin e qëndrueshëm. Stina e vjeshtës ka ardhur, e bashkë me të pritenshira të rrëmbyer e të papritura të shumta me pasoja të rënda për vendin tonë. Por sa është vendiynë i pregatitur për ndryshimet klimatike dhe pasojat e tij? Çfarë masash janë marrë përparandalimin e tyre? Sa i informuar është publiku? Sa njerëz do të preken nga përmbytjet dheerozioni ? Sa do të jetë dëmi ekonomik, shëndetësor, mjedisor? A ka qeveria ndonjë studim të tillëapo pret të mësojë bilancet e dëmeve nga mediat dhe si gjithmonë të dërgojë ndonjë qeveritar përtë ngushëlluar fatkeqët e rradhës...

Efekti serëEfekti serëEfekti serëEfekti serëEfekti serë

Një nga arsyet është nxehja e vazhdueshme e tokës për shkak tëefektit të serës. Deri në fund të këtij shekulli temperatura mesataredo të rritet në përgjithësi me 1,5 deri në 6 gradë, thotë meteorologuduke iu referuar një raporti të OKB-së i përpiluar prej klimatologëvetë njohur: “Kjo do të thotë që ne në tokë do të kemi temeperatura qënuk i ka përjetuar ndonjëherë njerëzimi, të lidhura këto natyrishtme një rritje shumë të fuqishme të vlerave të temperaturave ekstreme.Vera e fundit në Evropën Qendrore ishte si një vështrim në të ardhmen.Kjo verë na tregoi, se si do të ndryshojë klima dhe se në të ardhmenduhet të jemi të përgatitur për të nxehtit ekstrem e thatësirat.”

Shkencëtarja amerikane Katherine Hayoe parashikon që një mot më i ngrohtë do të kushtojë jetënjerëzish, veçanërisht në se nuk pakësohet niveli i gazrave të dëmshëm që çlirohen në atmosferësi pasojë e djegjes së karburanteve. Ajo thotë se vdekshmëria si pasojë e një klime më të nxehtëmund të rritet nga 130 deri në 500 përqind deri në fund të shekullit. Shkencëtari Mathias Ruththotë se pas 30 vjetësh, klima në Boston do t’i ngjajë pak a shumë asaj të një shteti jugor, pra mëe ngrohtë. Kjo do të thotë se ngrohja globale me të vërtetë do të ketë një ndikim të madh në jetënnë planet.

Akulli shkrihetAkulli shkrihetAkulli shkrihetAkulli shkrihetAkulli shkrihet

Me nivelet e tanishme tëemetimit të dioksidit tëkarbonit në atmosferë,akulli i planetit doshkrihej me ritmemarramendëse. Qytete siLondra, Nju Jorku dhe NjuOrleansi do të ishin tëparat që do tëmbuloheshin nga uji.Kupola të lashta tëakullta, si ajo në malinKilimanxharo në Tanzani,pritet të zhduken brendarreth 40 vitesh.

Var fër iVar fër iVar fër iVar fër iVar fër i

Një koalicion i organizatave të zhvillimit dhe mjedisit paralajmëron se ndryshimi i klimës po kufizonprogresin ekonomik në kombet e varfra. Në një raport të ri, ata thonë se ngrohja globale mund tëparandalojë plotësimin e objektivave të milleniumit.

Katër vjet më parë, udhëheqës nga afro 200 vende nënshkruan objektivat e milleniumit. Uria dhevarfëria duhet të përgjysmoheshin nga viti 2015, furnizimi me ujë të pastër dhe gjendja sanitare tëpërmirësohej, si dhe të zvogëlohej numri i sëmundjeve.

Raporti thotë se ndryshimi i klimës do të rrisë numrin e njerëzve pa ujë të pijshëm, do të shtojësëmundjet si dhe do të ketë afro 150 milionë refugjatë mjedisorë. Shume njerëz do vdesin ngakatasfrofat mjedisore të ngrohjes globale.

Marrja e masave: Protokolli i KyotosMarrja e masave: Protokolli i KyotosMarrja e masave: Protokolli i KyotosMarrja e masave: Protokolli i KyotosMarrja e masave: Protokolli i Kyotos

Për të minimizuar dëmet që shkaktojnë dukuritë natyrore duhet të merren parasysh faktorët socio-ekonomikë si infrastruktura dhe urbanisitika e qyteteve, vëren Gerd Berz. Kjo gamë duhet të përfshijësi rregullat sizmiologjike për zonat sizmike ashtu edhe kufizimet për shfrytëzimin e sipërfaqeve bujqësorenë zonat e rrezikuara, pra katalogu i masave që duhen marrë në konsideratë është voluminoz. Në këtëdrejtim janë të rëndësishme iniciativat lokale. Në fund të fundit problemet më të mëdha krijohennëpër qytete. Por moti si fenomenglobal kërkon edhe një mbrojtjeglobale të klimës. Dëmet jo vetëm qëduhet të reduktohen, por mundësishtedhe të parandalohen. Politika ishfrytëzon rezultatet e studimeve tësektorit të rreziqeve gjeografike nëndrejtimin e Gerd Berz si një “sistemparalajmërues”. Por ç´vlerë kanë këtopëpjekje nëse shtetet eindustrializuara që janë përgjegjësepër 1/4 e emisioneve të gazit në botë,nuk marrin pjesë në protokollin eKiotos për mbrojtjen e klimës? “Sipaspërllogaritjeve të mia, vendet eindustrializuara janë përgjegjëse për75% të emisioneve të gazit. Pa SHBAkjo kuotë do të ishte 50%, thotë GerdBerz.

Iniciativa për marrjen e masave përreduktimin e ngrohjes globale përbën ndërkohë objektivat e reja të shpallura të shumë qeveriveperëndimore e organizatave ambientaliste për këtë shekull. Ndërkohë, pranë stacionit ndërkombëtarLAX në Los Anxhelos u hap stacioni i parë i furnizimit të makinave që punojnë me hidrogjen. Ngapamja e jashtme, kjo pikë furnizimit me hidrogjen duket si stacion benzine. Guvernatori Shvarcenegererdhi për të përuruar stacionin e hidrogjenit hypur në një makine të re që punon me hidrogjen, përtë treguar se kjo teknologji i përket së ardhmes. Tani për tani ky stacion do të përdoret nga 6 makinaduke shënuar fillimin e zbatimit të planeve për këtë teknologji. Planet janë për hapjen e një rrjeti tëgjërë stacionesh deri në 200 për furnizimin e makinave me hidrogjen në mbarë shtetin e Kalifornisë.Në çdo 30 kilometra parashikohet të ketë një pikë të tillë furnizimi. Por hidrogjeni nuk është i lirë. Sothidrogjeni kushton 5 herë më shumë se benzina. Zyrtarët shpresojnë se sa më shumë të shtohetpërdorimi i hidrogjenit, stacionet e furnizimit me të do të shtohen dhe kështu duke u shtuar konkurencaedhe çmimet të fillojnë të ulen. Protokolli i Kyoto’s është një përpjekje globale për të pakësuar prodhimine gazrave, për të cilat shumë shkencëtarë thonë se krijojnë efektin serë duke sjellë rritjen e temperaturaveglobale. Ky protokoll hyri në fuqi më 16 shkurt 2005 pas më shumë se mëse shtatë vjetë negociatash.Të paktën 36 vende kanë tani objektiva të detyrueshme për uljen gjatë shtatë viteve të ardhshme tëemetimeve të gazrave nën një nivel që është vënë si objektiv brenda vitit 2012. Ndikimi do të jetë farei vogël por do të mundësonte ndërmarrjen e hapave të mëtejshme. 140 vende të botës kanë ratifikuarkëtë marrëveshje. BE-ja është forca kryesore. Shtetet e Bashkuara u tërhoqën nga pakti në vitin 2001duke përmendur dëmet e mundshme ndaj ekonomisë amerikane. Disa vende kanë ndërmarrë tashmëhapa për të arritur objektivat, të tjera janë ende larg, dhe ka mundësi që ato do të kërkojnë mënyrapër të shmangur detyrimet e tyre. Mënyra se si do të arrihen objektivat e Kiotos është çështje shumëe debatueshme. Shkenca po sjell prova, jo thjesht parashikime, gjithnjë e më të mëdha të ndikimit qësjell ndryshimi i klimës, dhe kjo mund të jetë e mjaftueshme për ta sjellë botën në zhvillim në tavolinëne bisedimeve.

NGROHJA GLOBALE

_18

Erklida Sula

Arislda Pipero

Manifestimet orale të sëmundjeve sistemike

Sëmundjet e përgjithshmendikojnë në sajë të mekanizmavetë ndryshëm edhe në kavitet inoral , duke shfaqur manifestimetë shumëllojshme , të cilat mundtë ndihmojnë në diagnostikimine hershëm të këtyre sëmundjeve.

Anemia

a ) Anemia ferrodeficitarepërfshin këto manifestime orale:

1) Zbehje mukozale (pallor)

2) Glosit atrofik

3) Keilit angular

4) Disfagi-kur kemi defiçencëkronike të hekurit si në sindro-mën e Plummer Vinson-it

b) Komplikacionet orale ngaanemia drepanocitare përfshijnë:

1) nekrozë pulpareasimptomatike

2) parestezi të nervit mandibular

3) osteomielit

4) osteosklerozë

5) trombozë

6) infarkt

Leukemia manifestohet me :

1) hipertrofi gingivale

2) petekie

3) ekimosis

4) ulçer mukozale

5) hemorragji

6) neuropati e nervit mental (numb chin syndrome)

7) mukoziti oral — ngakimiopreparatet ose aktivizimi iHPV ( herpes simplex virus )favorizuar nga përdorimi këtyrepreparateve

Sindroma Sjogren e cilashoqëron artritin reumatoid :

1) Kserostomi

2) Tumefaksion të gjëndrave Parotis,submandibulare, gjëndravelakrimale

3) Limfadenopati

4) Purpura

5) Keratokonjuktivitis sicca

6) Keilit

7) Karies dentar

8) Kandidozë

Diabeti Mellitus :

• jo specifike

• glosit

• sindrome e ndjesisë së djegies sëgojës ( burning mouthsyndrome )

• hiperplazi gingivale

• paradontozë

• Xerostomi

• Tumefaksion i gjëndrës Parotis(Sialadenoza diabetike )

• Parestezi linguale ose labiale epërkohshme pas ekstraksionit tëmolarit të tretë mandibular.

Alterime të shijes nga alteracionet epapilave filiforme

HIV –AIDS

• Xerostomia me / pa tumefaksiontë gjëndrave salivare ( Parotis)

• Ulçeracione orale të cilatkufizohen nga margo eritematoze

• Sarkoma Kaposi e cilamanifestohet me lezione që :

janë të kuqe/ blu/purpurt

janë solitare /multiple

janë të sheshta ose të ngritura

mund të zmadhohen

mund të ulçerohen

mund të infektohen

kufizohen nga një mukozë mengjyrë të zverdhur

lokalizohen në palatumin efortë, palatumin ebutë,mukozën bukale,orofarings dhe gingivë

• Kandidozë orale

• Gingivite / Periodontite

• Afte major

• Limfadenopati cervikale

Hepatiti C  :

• Sindroma sicca ( Me Xerostomi)

• Lichen planus

• NHL

Deficienca në Vit B 12 :

• Ulceracione

• Tendencë për hemorragji mepurpura

• Predispozitë për infeksione

• Lezione likenoide

Hiperparatiroidizmi  :

• Rezorbim i lamina dura përrethrrënjës së dhëmbit ( një nga shenjate hershme)

• Alterime të trabekulave kockoretë nofullave

• Ulje të radiopacitetit të trabekulavenë radiografi

• Shfaqja e « tumorit kaf » ngadepozitimi i hemosiderinës dhehemoragjisë abondante brendatumorit , të cilat mund të jenësolitare ose multiple

• Nofulla e poshtme preket më tepër

Hipoparatiroidizmi :

Nëse ndodh gjatë periudhës së

zhvillimit të dhëmbit mund të kemi

• Hipoplazi të smaltIt

• Oligodonti/ anodonti ( moseru-ptimi i dhëmbëve )

• Kandidoza orale persistente tek tërinjtë , mund të sinjalizojë fillimine sindromës kandidozike- endo-krine , etj

Insuficienca renale kronike

• Xerostomi dhe zmadhim igjëndrave salivare

• Halitosis

• Hemoragji spontane

• Purpura

• Lezione të bardha dhe ulçe-racione

• Zbehje të mukozës nga anemia

• Predispozitë ndaj infeksioneve tëpacientëve

• Osteoporozë, rezorbim të laminadura

• Pllakë dentare/gurëza

• Paradontozë

Sëmundja e Adisson-it (mungesë prodhimi të kortizolit )

Hiperpigmentim të :

• gingivës

• mukozës bukale

• gjuhës

DEGA E STOMATOLOGJISË

_19

Lazeri në stomatologjiBlerta DollakuBlerta DollakuBlerta DollakuBlerta DollakuBlerta Dollaku

Lazeri èshtè pajisje që emeton dritë,e c i la ndryshon nga dri ta ezakonshme në dy drejtime: së pariështë dritë monokromatike, pra menjë ngjyrë të vetme dhe së dyti, valëte saj janë koherente, pra drita qëato krijojnë emetohet në trajtën enjë tufe të ngushtë me divergjenecëtè ulët . Këto valë dri te mono-kromatike dhe koherente përmba-jne energji elektromagnetike e cilanè dentistrinë klinike përdoret përtë shkatuar ndryshime të kontro-lluara dhe preçize në indet mbi tëcilat ajo emetohet. Në sajë të vetiveqë kanë inde të caktuar për tëabsorbuar në mënyrë specif ikegjatësi vale të caktuara, lazerat kanëefekte të ndryshme mbi inde tëndryshëm. Kështu, disa lazeraabsorbohen dhe e ushtrojnë vepri-min e tyre vetëm mbi pigmentetindore, patogjenët dhe indet einflamuara, ndërsa lazera të tjerëvetëm mbi indet e forta të tilla sismalti, dentina dhe kocka.

Procesi i absorbimit të energjisë sëlazerit prodhon në indin e ekspozuarnjë reaksion termik, i cili shoqërohetme ngritjen e temperaturës , ngritjekjo e cila varion në varësi tëparametrave të instrumentit dhecilësive optike të indit të ekspozuar. Nëtemperatura të caktuara prodhohenefekte indore të caktuara: kështu nëtemperaturën 50 gradë realizohetasgjesimi i baktereve josporogjene; në60 gradë indet e buta të inflamuaratë paradontit eleminohen dhe po ashtunë të njëjtën temperaturë realizohethemostaza. Kirurgjia ekscizionale dheincizionale e indeve të buta , pastrimi imasës karioze dhe modelimi I kockësrealizohen në temperaturën 100 gradë.Lazeri është përdorur në stomatologjipër trajtimin e një sërë patologjish që

në vitin 1994. Ai përbën një alternativëefektive dhe precize për kryerjen eshumë procedurave dentare.Megjithatë , cilësia e trajtimeve melazer varet shumë nga aftësia e mjekutpër të kontrolluar kohën e ekspozimitdhe sasinë e energjisë së emetuar mbiinde duke bërë të mundur kështukufizimin e efektit të lazerit vetëm mbifokusin patologjik dhe ruajtjen e indevetë shëndosha.

Aplikimet e lazerit nëAplikimet e lazerit nëAplikimet e lazerit nëAplikimet e lazerit nëAplikimet e lazerit nëstomatologjistomatologjistomatologjistomatologjistomatologji

1. Zbulimi i kaviteteve karioze. Kjorealizohet nga lazerat dentalë meintensitet të ulët, të cilët janë në gjendjetë detektojnë që në etapat fillestare tëprocesit karioz produktet që krijohennga demineralizimi dhe shpërbërja eindeve të forta të dhëmbit.

2. Pèrgatitja e kavitetit dhe mbushjae dhëmbit. Lazerat dentalë janë mjaftefektivë në pastrimin e masës karioze,asgjesimin e baktereve të pranishmenë kavitet si dhe në fortësimin embushjeve prej kompoziti dhepërmirësimin e lidhjes ndërmjetmbushjes dhe dhëmbit. Kjo garantonnjë mbushje më cilësore dhe mëafatgjatë. Për më tepër, gjatë përdorimittë lazerit, proçedura e pastrimit tëmasës karioze është më pak invazivedhe destruktive për indet e shëndoshatë dhëmbit, meqënëse efekti i lazeritpërqëndrohet në indet e kariuara, tëcilat kanë përmbajtje më të lartë ujikrahasuar me smaltin dhe dentinën eshëndoshë. Gjithashtu, dëmtimi termiki pulpës gjatë preparimit të kavitetitështë minimal. Megjithatë, në rastetkur lind nevoja për zëvendësimin embushjeve të vjetra prej amalgami apoheqjen e inlay-ve/onlay-ve , lazeratjanë praktikisht të papërdorshëm.

3. Trajtimi i hipersensitivitetitdentinar. Përdorimi i lazerit bën tëmundur vulosjen e tubulave dentinalëtë ekspozuar, të cilët janë përgjegjës përndjeshmërinë e rritur ndaj stimujvekimikë, termikë, mekanikë dheosmotikë.

4. Terapia endodontike. Lazeriparaqet efektshmëri të lartë nëlargimin e baltës dentinale, (smearlayer), në vulosjen e tubulave dentinalëtè pranishëm në kanalin radikular sidhe në eleminimin e infeksionitintrakanalar. Për këtë arsye, përdorimii tij indikohet në pulpitet purulente,nekrozat/gangrenat pulpare, abscesetpulpare, dhëmbët me kanale lateraleqë krijojnë komunikim me hapësirënperiodontale, në rezorbimet apikaleinflamatore apo traumatike si dhe nëdhëmbët qè janë trajtuar për të paktën3 muaj me proçedura të tjerakonservative, por pa sukses.

5. Procedurat e zgjatjes sè kurorëssë dhëmbit. Nëpërmjet lazeritrealizohet modelimi i indeve gingivaredhe kockore duke bërë të mundurkështu ekspozimin e një sipërfaqe mëtë madhe dentare, e cila do të garantojënjë suport më të mirë për restauriminqë do tè vendoset mbi dhëmb. Po ashtunë tè njëjtën mënyrë lazeri përdoretedhe për korrigjimin e buzëqeshjesgingivare.

6. Frenektomia linguale. Lazeripërfaqëson alternativën optimale përheqjen e frenulumeve lingualehipertrofike tek fëmijët me ankiloglosi.

7. Trajtimi i epuliseve dhe tumorevebeninje të lokalizuar në buzë, faqe,gingiva, gjuhë, palatum. Nëpërmjetpërdorimit të lazerit këto proçedurajanë të padhimbshme dhe më pak

traumatike për pacientin. Për më tëpër,në përfundim të tyre nuk është inevojshëm suturimi i indeve të buta.

8. Trajtimi i lezioneve herpetike.Lazerat dentalë me intensitet të ulëtlehtësojnë dhimbjen që shoqëronlezionet herpetike dhe redukton kohëne shërimit të tyre.

9. Zbardhja e dhëmbëve. Përdorimii lazerit në proçedurat e zbardhjes sèdhëmbëve amplifikon efektin eagjentëve zbardhues dhe për pasojëredukton kohëzgjatjen e trajtimit.

10. Në inflamacionet e artikulacionittemporomandibular, tè paradontit dhenë peri-implantite. Përdorimi i lazeritnë këto situata ndihmon në eleminimine infeksionit, reduktimin e dhimbjesdhe të inflamacionit.

AAAAAvvvvvantazhet e përantazhet e përantazhet e përantazhet e përantazhet e përdorimit tëdorimit tëdorimit tëdorimit tëdorimit tëlazerit :lazerit :lazerit :lazerit :lazerit :

· Krahasuar me frezat tradicionalelazerat shkaktojnë më pak dhimbje epër pasojë pakësojnë nevojën përkryerjen e anestezisë në proçeduradentare të caktuara.

· Pakëson ankthin tek ata pacientë,të cilët bezdisen nga ndjesia që ushkaktojnë rrotullimet e frezavetradicionale

· Meqënëse tufa e dritës me energjitë lartë ndihmon koagulimin e gjakut,pakësohet hemorragjiaintraoperatore dhe sigurohetfushëpamje më e mirë gjatëinterventit. Nga ana tjetër, pasndërhyrjes kirurgjikale me lazer nukështë i nevojshëm suturimi i indeve tëbuta. Po ashtu, edema postoperatoreështë minimale.

· Në sajë të aftësive sterilizuese qëka tufa e dritës së lazerit pakësohenmundësitë e infeksioneve bakteriale nëindet mbi të cilat kryhet interventi.

· Siguron shërim dhe rigjenerimmë të shpejtë të indeve.

· Mund të përdoret me sukses dhenë mënyrë të sigurt në një gamë tëgjerë të popullsisë duke përfshirë edhefëmijët dhe gratë shtatzëna.

Disavantazhet e përdorimitDisavantazhet e përdorimitDisavantazhet e përdorimitDisavantazhet e përdorimitDisavantazhet e përdorimittë lazerit:të lazerit:të lazerit:të lazerit:të lazerit:

· Lazeri nuk mund të përdoret përmbushjen e kaviteteve që ndodhenndërmjet dhëmbëve, të kavitetevepërreth mbushjeve të vjetra dhe tëkaviteteve masive që do të pregatitenpër inlay ose onlay. Për më tepër lazeratnuk janë efektivë në preparimin edhëmbëve për punime fikse, në heqjene koronave apo mbushjeve të vjetra.

· Edhe në rastin e përdorimit tëlazerit për mbushjen e dhëmbit,modelimi, përshtatja në okluzion dhelustrimi i mbushjes duhet realizuar mendihmën e frezave tradicionale.

· Megjithëse pakëson dhimbjen,lazeri nuk eleminon plotësisht nevojëne kryerjes së anestezisë.

· Kostoja e trajtimit me lazer ështëmë e lartë krahasuar me koston etrajtimit me freza të zakonshme.

Megjithë këto disavantazhe, në sajë tëprecizionit, efektivitetit dhe trajtimitcilësor të një sërë patologjish orale,teknologjia e lazerit ka gjetur një përdorimtë gjerë në stomatolgji dhe mendohet segradualisht do të zëvendësojë shumëprocedura dentare tradicionale.

Ekzaminimi imazherik në stomatologjiIlda KushtaIlda KushtaIlda KushtaIlda KushtaIlda Kushta

Në epokën moderne të stomatologjisë ,kuçdo degë është përfshirë në një progresme perspektivë drejt specializimit , nevojae pamjeve imazherike sa më të arriradhe të qarta me metoda ekstra dhe intraorale ka qenë e domosdoshme. Nga anatjetër në konceptet e reja, dentistria kaqëllime të përparuara preventive për tëparandaluar ndonjë proçes anormal qëmund të vëzhgohet me anë të imazherisë,dhe jo të kufizohet në fazat akute të njëlezioni apo anomalie me origjinëodontogjene. Nëse do te flisnim për njëçështje interesante vërtet praktike qëmeriton të vlerësohet, është menaxhimii rrezatimit Roentgen gjatë praktikës sëekzaminimit imazherik ku askush të mosdëmtohet, as mjeku e as pacienti! Dhenga ana tjetër ,të shmangen proçedurate zgjatura.Të përballemi konkretisht : tashmë nëklinikë shfaqen vetë pacientë që mekulturën shëndetësore për të përmirësuare informuar vetë mbi gjëndjen e tyre nëregjionin OMF (oro-maksilo-facial) kuekzaminimi imazherik diagnostik ështëkusht bazë i planifikimit të mjekimit! Por, mbreti i përhershëm i shqetësimeve qëçon një pacient në klinikë është :dhimbjaapo estetika. Kështu, pamjet imazherike

me metoda të ndryshme përdoren dukefilluar që nga principet si: vlerësimi igjëndjes biomekanike të dhëmbëve ; përvlerësimin per rehabilitim në rastin eluksacioneve apo disfunksionit të ATM ;për formacione asimetrike në fytyrë ;për trajtimet terapeutike endodontike ;trajtimet ortopedike ndërnofullore tëdhëmbëve që mungojnë dhe ecurinë ekëtyre punimeve ; variantet e trajtimeveortodontike; trajtimet kirurgjikale nëekstraksione etj ; në periodontitet mendërhyrje me laser ose jo; dhe kryesishtaplikimi i implanteve kërkon pamje tepanumërta për vlerësimin e trashësise,së lartësisë kockore e osteo-integrimin eimplantit . Duhet përmendur qëdiagnostika imazherike nuk përjashtonas kontigjentin e brishtë të fëmijëve; përshembull , përpara dhe gjatë përdorimittë aparateve ortodontike ,ku po i vihetgjithnjë e më tepër rendësi trajtimit qënë moshat e hershme duke vlerësuarrezultatet e mrekullueshme në krahasimme trajtimin në fazat e mëvonshme. Pra,është e pamundur të renditen të tërarastet klinike , por kuptohet përfundimi. Është e padiskutueshme rëndësia dhenevojshmëria e realizimit të ekzaminimitdiagnostik imazherik në praktikënstomatologjike. Atëherë, si mundet njëpacient të mbrohet nga përfshirja në

dëmtimet e menjëhershme ose teakumuluara te rrezatimit te fuqishëmRoentgen ?Të gjithë ,kemi qenë në pozicionin epacientit! Elita e mjekëve, mjekëvestomatologë dhe farmacistë , kanëprivilegjin të njohin mbrojtjen e tyrenga rrezatimi –X, avantazhet,disavantazhet dhe rëndësine e njëekzaminimi imazherik për vendosjen enjë diagnoze të saktë . Por tashmë,pacientet ndihen gjithnjë më tëshqetësuar e të rrezikuar nga absorbimii këtij rrezatimi, kur shumë nga këtorreze te padukshme dëmtuesesekondare mund të shmangen si ngaana e mjekut, ashtu dhe nga kërkesadhe bashkëpunimi nga ana pacientit.Krijimi i kushteve është nevojë, dhedetyrë njëkohësisht . Në regjionin OMF(oro-maksillo-facial), mbrojtjaprojektohet duke u bazuar në këtoaspekte:

AAAAA. Mbrojtja direkte e mjekut ,dhe epacientit ku duhet te vendoset këmishee jakë e plumbuar me trashesi 0.25mm për rrezatimet dytësore (të buta )ku shmangen pasojat serioze sipotencimi për malinjitet, ose pasojavemultisistemike që shfaq dëmtimigjendrres së Tiroides.

BBBBB. Përmbushja e kushteve të kërkuaranë strukturën e murit, largësia ekonsiderueshme nga njësite e banimit, ajrosja, dozimetrat dhe faktoripërdorimit .

C.C.C.C.C. Dhe më rendësishmja ,shmangianga rrugët tradicionale dhe aplikimi iteknologjive të reja si ‘Radiografiadigitale’ , e cila në klinikat tona po gjentepër përdorim . Disavantazhi i sajështë kostoja më e lartë. Tëpërmbledhura, avantazhet e kësajteknike, përveç rezultateve shumëefikase diagnostike janë:

1- Përf i t imi i imazheve tëdetajuara e të përmisuara, kumund të manipulosh mezmadhim etj . në kompjuter,duke i ruajtur pa pasur nevojëne filmave klasikë.

2- Radiografitë digitale, reduktojnëekspozimin ndaj rrezatimit me80% krahasuar nga atotradicionalet, kjo lidhet mendërtimin teknologjik të sensorevetë tyre.

3- Aplikohet shpejt , rehatshëm dukelehtësuar komunikimin mjek-pacient

4- Eliminon nevojën e kimikateveqë përdoren në proçedurat epërftimit të filmit klasik , dukendikuar pozitivisht në ruajtjen emjedisit!

5- Indikohet sidomos në pacientetme patologji të përgjithshme shë-ndetësore, sidomos kontigjentinme gjëndje imunitare tëdepresuar. Por ,dhe ne kete rastmbeten te respektohen pikat emesipërme.

Si konkluzion, themi që numri iekzaminimeve imazherike ështëgjithnjë në rritje. Ndaj si personeli,ashtu dhe pacientët duhet te sigurohenpër mbrojtjen e tyre . Legjislacioniështë një përcaktues i fortë, hartuarnga strukturat tona dhe atondërkombëtare. Po për këtë çështje nëMinistrinë e Shëndetësisë është ngriturKomisioni i mbrojtjes nga rrezatimetjonizuese! Por mbi legjislacionin,gjithçka mbetet në etikën dhepërgjegjësinë e një mjeku, e për mëtepër në ndërgjegjen e tij.Qëllimi përfundimtar është tëQëllimi përfundimtar është tëQëllimi përfundimtar është tëQëllimi përfundimtar është tëQëllimi përfundimtar është tërrrrrealizohet një diaealizohet një diaealizohet një diaealizohet një diaealizohet një diagnostikim megnostikim megnostikim megnostikim megnostikim meduke e evituar sa më shumëduke e evituar sa më shumëduke e evituar sa më shumëduke e evituar sa më shumëduke e evituar sa më shumëekspozimin ndaj rrezeve.ekspozimin ndaj rrezeve.ekspozimin ndaj rrezeve.ekspozimin ndaj rrezeve.ekspozimin ndaj rrezeve.

DEGA E STOMATOLOGJISË

_20

23 vjet i keq diagnostikuar: Ishte ivetdijshëm, por trajtohej si pacient vegjetal

BrBrBrBrBrukselukselukselukseluksel-Një 48-vjeçar, për të cilin mjekëtmendonin se ishte në gjendje vegjetive dhe përgati 23 vjet në koma, u zbulua se kishte qënëpërgjatë gjithë kësaj kohe i zgjuar dhe ivetëdijshëm për ambjentin përreth, por i paaftëpër të reaguar.

Pacienti në fjalë quhet Rob Hauben. Në vitin 1983ai pësoi një aksident me makinë ku si pasojë ra nënjë gjendje kome.

Familja e tij nuk rreshti kurrë sëbesuari që djali i tyre qe i vetëdijshëm.Fatmirësisht, kontaktuan me professorStiven Laureys, studimet e të cilitrezultonin se diagnozat e mëparshmetë gjendjeve të ngjashme kishin qenëtë gabuara. Ai i mësoi Hauben se si tëkomunikonte me të nëpërmjet njëtastiere të veçantë. ’’Unë bërtisja, porata nuk mund të më dëgjonin’’-thaRom për një gazetë gjermane.

Doktorët, që e trajtuan Romin mëparë, thanë se ai kishte kaluar ngakoma në një gjendje vegjetive. Komaështë një gjendje e pavetëdijshme nëtë cilën, sytë qëndrojnë të mbyllur dhepacienti nuk mund të zgjohet nga veprimi ifaktorëve të jashtëm. Në një gjendje vegjetivepacienti mund të flejë, por edhe të jetë i zgjuarnë periudha të caktuara, por që gjithsesi ai mbetetpërsëri i pandërgjegjshëm. Pra, nuk mund të flasë,të arsyetojë, të mendojë, të përtypë a të gëlltisë.

Pas analizimit me hollësi të kartelës së Romit,Profesor Laureys i bëri atij një PET Scan prej sëcilit, u zbulua se ai ishte totalisht i vetëdijshëm.Pas kësaj mjekët dhe familja u mundua, që të

zhvillonin komunikimin me të nëpërmjet njëtastiere të ndjeshmë ndaj prekjes ku Romi ipërgjigjej pyetjeve të stafit mjekësor nëpërmjetgishtit të këmbës. Shumë shpejt ai arriti tëgërmëzonte fjalë duke arritur një komunikimbazik me botën e jashtme.

‘Imagjinojeni veten të shtirë në një krevat, medëshirën për të lëvizur dhe folur por të paaftë përtë vepruar, ndërkohë që njerëzit përreth jush

mendojnë që ju nuk ndjeni, dëgjoni apo kuptoni.Ishte shumë e vështirë për mua’’-thotë Rom

Profesor Laureys , duke u nisur nga ky rast botoipër një revistë mjekësore gjermane studimin e tijku tregonte që në dhjetë diagnoza të pacientëveme çrregullime të vetëdijes, katër ishin të gabuaradhe të keqdiagnostikuara si gjendje vegjetative.

Rom Hauben ka filluar te shkruaj një libër mbieksperiencën e tij.

Nejva NanoNejva NanoNejva NanoNejva NanoNejva Nano

Sëmundja e Alzheimer-itSëmundja e Alzheimerit është shkaku më izakonshëm i demencës (degradimit mendor).F a t k e q è s i s h t rastet e të sëmu-rëve që vuajnëprej saj janëgjithmonë e metë shpeshtë. Nëbazë të njëstudimi ështëarritur të pë-rcaktohet se nëSHBA , 500000njerëz vuajnëprej saj.Simtomat e së-mundjes janëdobësim progresiv i memories, i shoqëruar merënie të aftësisë së të folurit, aftësive vizuale,gjykimit dhe aftësive kalkulative. Si përfundim,kjo çon në çrregullime madhore në mënyrën e tësjellurit dhe në paaftësi funksionale të shprehura.Medikamentet acetilkolinesterazë-inhibitorë,si DONEPEZIL, DONEPEZIL, DONEPEZIL, DONEPEZIL, DONEPEZIL, mund të ngadalësojnë disiprogresin e sëmundjes së Alzheimerit, porefikasiteti i medikamenteve është vetëm ipërkohshëm dhe shumë i pakët. Eksperimenteklinike të kryera duke përdorur medikamente tëtjera, si estrogjenet, me barna jo-steroidalë anti-inflamatorë (non-steroidal anti-inflamatorydrugs, NSAIDs) me kelante metalesh dhe vit. Ekanë dështuar në dhënien e rezultateve tëfrytshme përfundimtare (pra shërimin total tësëmundjes). Depresioni zakonisht shoqërohet mesëmundjen e Alzheimerit dhe mund të kurohet

Pranvera ApostoliPranvera ApostoliPranvera ApostoliPranvera ApostoliPranvera Apostolime një SSRI (selective serotonin reuptakeinhibitor) inhibitor selektiv për serotoninën, psh.SertralineSertralineSertralineSertralineSertraline. Barnat antipsikotike dhebenzodiazepinat zakonisht këshillohen përpacientët me simptoma të demencës, tëshoqëruara me shënja axhitacioni dhe psikoza,por përdorimi i tyre është i shoqëruar merrezikshmëri të lartë, për shkak se mund tëndodhin paraliza.

FizpatologjiaFizpatologjiaFizpatologjiaFizpatologjiaFizpatologjia

Ndryshime specifike patologjike në trurin e tësëmurëve me AD (Alzheimer Disease) vihennë dukje me ekzaminimin me anë tëtomografisë me emision pozitronik (PETscanning). 40% e të sëmurëve me AD e kanëpatur si rrjedhojë e një trashëgimie familjare.Karakteristikat histopatologjike të sëmundjesjanë prania e pllakave amiloide, dyfishimi içrregullt neurofibrilar dhe humbje neuronalenë tru. Gj i thashtu dhe degjenerimi ineuroneve kolinergjike është i përfshirë nëpatogjenezën e AD. Neurokimikisht, nivelet eulura të acetilkolinës (Ach) janë të lidhura medëmtimet në traktin ascendent kolinergjik tënukleusit bazilar të Meinerit në kortexincerebral. Sisteme të tjera neurotransmetuesishjanë gj i thashtu të përfshirë . Truri i tësëmurëve me AD paraqet një reduktim tëacetilkolinesterazës, enzimës përgjegjëse në trupër hidrolizën e acetilkolinës. Kjo ulje idetyrohet zvogëlimit të numrit të neuronevekolinesterazik në korteksin cerebral dhe nëlobin frontal. Kjo gjetje ka çuar në rritje tëpërpjekjeve farmakologjike për të rritur

sistemet kolinergjike me anë të kolinesterazë-inhibi torëve. Donepezi l , galantaminë,r ivast igminë janë acet i lkol inesterazë-inhibitorè të licensuar për trajtimin e AD.Memantinë është një agonist i NMDAreceptorëve që inhibon përcjellshmërinë meanë të glutamatit.

DONEPEZIL, GALANTAMINË,DONEPEZIL, GALANTAMINË,DONEPEZIL, GALANTAMINË,DONEPEZIL, GALANTAMINË,DONEPEZIL, GALANTAMINË,RIVRIVRIVRIVRIVASTIGMINË – PËRDORIMIASTIGMINË – PËRDORIMIASTIGMINË – PËRDORIMIASTIGMINË – PËRDORIMIASTIGMINË – PËRDORIMI

Këto medikamente janë licensuar për trajtimin eAD. Vetëm specialistët, të cilët merren metrajtimin e AD mund të iniciojnë trajtimin mekëto medikamente. Kontrollet e përsërituramjekësore të gjëndjes mendore të pacientit, me

anë të metodave imazherike të cilat vènë në dukjeprobleme thelbësore në funksionet globale dhenë sjelljen e pacientit mund të justifikojnëpërdorimin e zgjatur të medikamentit.....

Mekanizmi i veprimitMekanizmi i veprimitMekanizmi i veprimitMekanizmi i veprimitMekanizmi i veprimit

Këto medikamente kryesisht veprojnë si revers-inhibitor të acetilkolinesterazës. Glutamina ështëgjithashtu një agoniste e receptorëve nikotinik.

Efektet anësoreEfektet anësoreEfektet anësoreEfektet anësoreEfektet anësore

Pèr të tre medikamentet, efektet anësore janëkryesisht një pasojë e mekanizmit të veprimit kol inomimetik dhe janë të butë dhe tëpërkohshëm. Ndjenja e tè vjellit (nauzea), tëvjella, diarre janë të zakonshme. Gjithashtujanë raportuar lodhje , dispepsi , marrjemendsh, probleme urinare dhe sinkop. Dozatë dhëna me kujdes mund të përmirësojnëtolerancën. Në mbidoza, një krizë kolinergjikemund të shfaqet duke dhënë dhe të vjella,dhimbje barku, ndjenjën e të përzjeri t ,jargëzim (s ia lorrhea) , lot im, urinim tèshpeshtë, djersitje, jashtëqitje të shpeshte,bradikardi, hipotension, kolaps, konvulsionedhe probleme respiratore. Si shtesë e trajtimitmedikamentoz për të zhdukur efektet anësorepërdoret atropinè.atropinè.atropinè.atropinè.atropinè.

Ndërveprimi i medikamenteveNdërveprimi i medikamenteveNdërveprimi i medikamenteveNdërveprimi i medikamenteveNdërveprimi i medikamenteve

Teorikisht Donepezili mund të ndërveprojë menjë numër medikamentesh të tjera, të cilatmetabolizohen nga Citokromi P450, por tani përtani nuk ka ndonjë të dhënë klinike që ky fakt tëparaqesè rëndësi.

MEMENTINAMEMENTINAMEMENTINAMEMENTINAMEMENTINA

Është një agonist i receptorëve NMDA, i përdorurpër të përmirësuar disa nga simptomat e ADdhe sëmundjes së Parkinsonit. Por NICE (National Institute for Clinical Excellence) nuk ekëshillon përdorimin e tij jashtë eksperimentevemjekësore.

RISI NGA SHKENCA

_21

Dashuria dhe Zilia janë të lidhuranga i njëjti hormon, Oksitocina

Ina ZaimiIna ZaimiIna ZaimiIna ZaimiIna Zaimi

Një studim i ri i kryer në Universitetin e Haifa kagjetur se hormoni oxytocin, “hormoni idashurise”, i cili ndikon në sjellje të tilla si besimi,ndjeshmëria dhe bujaria, gjithashtu ndikon nësjelljet e kundërta, të tilla si xhelozia, inati( gloating) dhe zilia. “Në bazë të këtyrerezultateve, ne supozojmë se hormoni oksitocinëështë një nxitës i ndjenjave sociale në përgjithësidhe kur asosacioni i personit është pozitiv,oksitocina rrit sjelljet proshoqërore, kur ai ështënegativ, hormoni nxit sensacione negative”,

shpjegon Simone Shamay - Tsoory që ka kryerstudimet.

Studimet e mëparshme kanë treguar seStudimet e mëparshme kanë treguar seStudimet e mëparshme kanë treguar seStudimet e mëparshme kanë treguar seStudimet e mëparshme kanë treguar sehormoni oksitocin ka një efekt pozitivhormoni oksitocin ka një efekt pozitivhormoni oksitocin ka një efekt pozitivhormoni oksitocin ka një efekt pozitivhormoni oksitocin ka një efekt pozitivmbi ndjenjat pozitive.mbi ndjenjat pozitive.mbi ndjenjat pozitive.mbi ndjenjat pozitive.mbi ndjenjat pozitive. Hormoni lëshohetnatyrshëm në trup gjatë lindjes dhe kur individiangazhohet në marrëdhëniet seksuale.Pjesëmarrësit në eksperiment që kanë marrë njëformë sintetike te hormonit shfaqin nivelet mëtë larta të ndjenjave altruiste, kështu që mendohetse hormoni luan një rol të rëndësishëm nëformimin e marrëdhënieve midis njerëzve.

MirëpoMirëpoMirëpoMirëpoMirëpo,,,,, në studimet e mëpar në studimet e mëpar në studimet e mëpar në studimet e mëpar në studimet e mëparshme tëshme tëshme tëshme tëshme tëkryera nga hetues të tjerë në brejtësa, ukryera nga hetues të tjerë në brejtësa, ukryera nga hetues të tjerë në brejtësa, ukryera nga hetues të tjerë në brejtësa, ukryera nga hetues të tjerë në brejtësa, uzbulua se hormoni është i lidhur edhe mezbulua se hormoni është i lidhur edhe mezbulua se hormoni është i lidhur edhe mezbulua se hormoni është i lidhur edhe mezbulua se hormoni është i lidhur edhe menininininivvvvvelet më të larelet më të larelet më të larelet më të larelet më të larta të ata të ata të ata të ata të agggggrrrrresionit.esionit.esionit.esionit.esionit. Prandaj,u vendos për të shqyrtuar edhe mundësia nësehormoni ndikon ndaj ndjenjave negative sociale.

Studimi, i cili u botua në revistën PsikiatriaBiologjike, përfshinte 56 pjesëmarrës. Gjysma epjesëmarrësve në seancën e parë morën hormonenë formë sintetike dhe në seancën e dytë njëqetësues të padëmshëm (drogë Bedel). Të tjerëveiu dha një medikament placebo në seancën e parëdhe më pas oxytocin. Pas administrimit të drogëssecili pjesëmarrës duhej të luante një lojë fatibashkë me një tjetër konkurrent, që në fakt ishte(pa njohurinë e tyre) një kompjuter. Çdopjesëmarrësi iu kërkua të zgjidhte një derë ngatre të mundshme dhe secili shpërblehej meshumën e parave që ishte fshehur prapa derës sëzgjedhur. Kjo shumë mund të ishte ose më emadhe ose më e vogël se ajo e kundërshtarit

(kompjuterit) në mënyrë që të lindnin ndjenja tëkundërta, si krenaria dhe zilia.

Rezultatet e përftuara treguan se ata pjesëmarrësqë morën hormonin “e dashurisë” shfaqën nivelemë të larta zilie kur fitoi kundërshtari më shumëpara dhe krenarie kur fituan vetë. Një tjetërrezultat interesant ishte se sa më shpejt tëmbaronte loja, aq më të vogla ishin dallimet midispjesëmarrësve në lidhje me këto ndjenja. Pra,ndjenjat negative ishin fuqizuar vetëm gjatërrjedhës së lojës.“Pas përfundimeve të eksperimentit me oksitocin,kemi filluar të shqyrtojnë përdorimin emundshëm të hormonit si një ilaç për sëmundjetë ndryshme, të tilla si autizmi. Rezultatet estudimit tregojnë se efektet e padëshiruara tëhormonit duhet të shqyrtohen përpara se tëhedhim hapa të mëtejshëm” përfundon Dr.Shamay-Tsoory.

Të ngadalësosh evolucioninAlba KuqiAlba KuqiAlba KuqiAlba KuqiAlba Kuqi

Organizmat infeksiozë që zhvillojnë rezistencë ndajantibiotikëve janë një kërcënim serioz për njeëezimin.Këto organizma janë gjithashtu një pjesë natyrale e

evolucionit. Në një projekt të ri , shkenëetaret nëUniversitetin e Gothenburgut po mundohen që të gjejnësubstanca që mund të ngadaëesojne këtë evolucion nëmënyrë që barnat e të së sotmes të mund te jenëefektivë edhe në të ardhmen.Barnat që përdoren për mjekimin e sëmundjeve tëshkaktuara nga funget janë një shembull konkret irezistencës që mund të zhvillojnë këto organizmainfeksiozë ndaj antibiotikëve. Qelizat e fungeve janë tengjashme me qelizat tona , qe do të thotë se eshte evështire që të krijosh barna efektivë që të mund teshkatërrojne ato pa prekur edhe qelizat tona dmth pashkaktuar efekte anësore në organizmin tonë. Në këtëmënyrë ne duhet që të sigurojmë efektivitetin e pakbarnave kundër fungeve që mund të disponojmë nëditët tona dhe rezistenca që mund të zhvillohet ndajketyre pak barnave që ekzistojëe do të linte mjaftsëmundje pa një mjekim efektiv.Gjithsesi rezistenca qëzhvillohet ndaj barnave është një pjesë natyrale eevolucionit. Evolucioni krijon ndryshime në mënyre tërastësishme në karakteristikat e oraganizmave dhe kjomund të cojë në zhvillimin e një tolerance më të madhendaj barnave ndaj të cilave këto organizma janëekspozuar. Sa më shpejt të ndodhin këto ndryshime , aqmë i madh është rreziku i zhvillimit të një rezistence.Një nga mënyrat e të luftuarit të rezistencës që zhvillohetndaj barnave është që të zvogëlosh pak hapin me të cilinzhvillohet evolucioni.Shkencetari Jonas Ëarringer nga “Departamenti ibiologjise molekulare dhe qelizore”po zhvillon

eksperimente të gjenetikës së avancuar në mënyrë që tëmund të gjejë disa substanca që mund të ngadalësojnëevolucionin. Fillimisht duhen identifikuar komponentëtqelizorë që ndërhyjnë në mënyrën e zhvillimit tëevolucionit. Jonas Ëarringer dhe skuadra e tij po përdorinfillimisht majatë e birrës si një model për studimin e

tyre. Një maja ka rreth 6000 gjene dhe duke shkatërruargjene të vecanta në organizma identikë i bën të mundurJonas Ëarringer dhe skuadrës së tij që të përdorin metodëne përjashtimit. Kjo metodë është si vijon më poshtë:

Fillimisht stimulohet evolucioni i qelizave të majasëdhe kjo gjë observohet në kohë reale. Ndërkohë qëqelizat zhvillojnë rezistencë ndaj një bari të caktuar,nemasim se si ndryshon mbijetesa e linjave të ndryshmeqelizore gjatë këtij procesi. Evolucioni zhvillohet mëngadalë në ato linja qelizore në të cilat ështëshkatërruar një komponent specifik i qelizës. Pikërishtketo linja qelizore janë shumë të rëndësishme, sepseato na tregojë ne se si komponentë të caktuar tëqelizës jane ato që përcaktojne shpejtësine me të cilënzhvillohet evolucioni. Në këtë mënyrë ne mund tëgjejmë gjenet të cilat percaktojnë rrjedhën eevolucionit. Nqs në fazën tjetër bëhet e mundur gjetjae substancave që mund ti sulmojnë këto komponentëqelizorë, do të bëhet e mundur që të zhduketrezistenca që krijohet ndaj barnave të caktuar dukesiguruar në këtë mënyrë që barnat që përdorim sot tëmund të mbeten efektive edhe në të ardhmen. JonasËarringer shpreson që këto substanca “evolucionngadalësuese” të mund të jeëe ëe perdorim pas 10-15vjeteve. Me ane te kësaj metode ne mund tëngadalësojme rrjedhën e evolucionit duke bërë tëmundur që të zhduket rezistenca ndaj mjaft barnavedhe duke bëëe ëe ëeto të fundit të jenë mjaft efektivënë trajtimin e sëmundjeve te ndryshme.

Nëse doni flokë të gjatë, të shëndetshëm, meshkëlqim, atëherë ju duhet të bëni kujdes për atëqë ju tashmë keni dhe të ndiqni këto hapa tëthjeshtë. Ju jeni drejt rrugës për të patur flokë tëgjatë dhe të shëndetshëm që ju dëshironi.

UdhëzimetUdhëzimetUdhëzimetUdhëzimetUdhëzimet

11111. Për të patur flokë të gjatë dhe të shëndetshëm,ju duhet që së pari të jeni të sigurtë që jeni duke ukujdesur mirë për veten, duke marrë vitaminaçdo ditë, duke pirë shumë ujë dhe duke ngrënë siçduhet. Nëse ju bëni këtë, flokët tuaj do të shkëlqejnëduke ju dhënë një pamje mjaft tërheqëse .

2.2.2.2.2. Sa për flokët tuaj, ju duhet para së gjithash tëmos të harroni të jeni shumë të butë me to. Nuk

Për flokë të gjatë dhe të shëndetshëmduhet të përdorni modele flokësh të cilat ishtrëngojnë ato , duke çuar në këputje të tyre. Poashtu, shmangni tharjet shumë të nxehta apodhe piastrat sa më shumë që të jetë e mundur.Këto dëmtojnë me të vërtetë flokët tuaj ndërkohëqë ju jeni duke u përpjekur ti rrisni ato.

3.3.3.3.3. Mundohuni të mos i lani flokët tuaj çdo ditë.Lëreni që vaj natyror i flokëve te grumbullohet, nëkëtë mënyrë do të grumbullohet më shumë forcë ,për të parandaluar këputjen e fundeve. Sigurohuniqë ju jeni duke përdorur një shampo për forcimin eflokëve , e ndjekur nga balsami. Kur të krihni flokëtpërdorni një krehër me dhembëza të gjerë. Kushtojinitë krehurit të flokëve një pjesë të kohës tuaj, në mënyrëqë të mos shpejtoni duke çuar në këputjen e tyre.Provoni të përdorni një krem zbutës nëse keni

vështirësi në krehje.....

4. 4. 4. 4. 4. Para se te bëheni gati për shtrat, çdo natë meanë të një furçe natyrale flokësh krihini flokët tuaj nga rrënja deri te maja. Krihini për disaminuta për t’i bërë flokët tuaj të butë dhe meshkëlqim. Kjo taktikë do të ndihmojë nëshpërndarjen e vajit natyror në flokët tuaj dukei ndihmuar ato nga dëmtimet.

55555.....Shkurtoni majat në momentin që ju i viniShkurtoni majat në momentin që ju i viniShkurtoni majat në momentin që ju i viniShkurtoni majat në momentin që ju i viniShkurtoni majat në momentin që ju i vinirerererere. Mos u frikësoni prej tyre dukeMos u frikësoni prej tyre dukeMos u frikësoni prej tyre dukeMos u frikësoni prej tyre dukeMos u frikësoni prej tyre duke e evituarparukierin tuaj, prerja e majave do të ndihmojëvetëm në rritjen sa më të plotë e të shëndetshme tëflokëve tuaj. Bisedoni me parukierin duke i bërë tëditur që ju jeni duke rritur floket, kështu nuk do tëshkurtohet as edhe një cm nga të djegurat.

* Një shampo e mirë për forcimin * Një shampo e mirë për forcimin * Një shampo e mirë për forcimin * Një shampo e mirë për forcimin * Një shampo e mirë për forcimindhe një balsam për flokëtdhe një balsam për flokëtdhe një balsam për flokëtdhe një balsam për flokëtdhe një balsam për flokët

* Evitoni sa më shumë që të jetë e * Evitoni sa më shumë që të jetë e * Evitoni sa më shumë që të jetë e * Evitoni sa më shumë që të jetë e * Evitoni sa më shumë që të jetë emundur përdorimin e pjastravemundur përdorimin e pjastravemundur përdorimin e pjastravemundur përdorimin e pjastravemundur përdorimin e pjastrave

* Krehër me dhemb të gjerë * Krehër me dhemb të gjerë * Krehër me dhemb të gjerë * Krehër me dhemb të gjerë * Krehër me dhemb të gjerë

* Furçë me qime natyrale * Furçë me qime natyrale * Furçë me qime natyrale * Furçë me qime natyrale * Furçë me qime natyrale

* Dieta e mbushur me vitamina * Dieta e mbushur me vitamina * Dieta e mbushur me vitamina * Dieta e mbushur me vitamina * Dieta e mbushur me vitamina

* Shumë ujë gjatë ditës * Shumë ujë gjatë ditës * Shumë ujë gjatë ditës * Shumë ujë gjatë ditës * Shumë ujë gjatë ditës

Gjërat që do t’ju nevojiten Gjërat që do t’ju nevojiten Gjërat që do t’ju nevojiten Gjërat që do t’ju nevojiten Gjërat që do t’ju nevojiten

RISI NGA SHKENCA

_22

Mbajtja e pastër e lëkurës dhe përdorimi i produkteve kozmetike sipas llojit të lëkurës ështëi rëndësishëm për gratë e të gjitha moshave. Ështëi nevojshëm një kujdes themelor për lëkurën ,për ta mbrojtur kundër radikalëve të lirë të gjeturnë mjedis dhe për ta pastruar nga papastërtitëdhe vajrat që bllokojnë poret.

Bazat e mbrojtjes së lëkurësBazat e mbrojtjes së lëkurësBazat e mbrojtjes së lëkurësBazat e mbrojtjes së lëkurësBazat e mbrojtjes së lëkurës

Rutina e përditshme e kujdesit të lëkurës duhet tëpërmbajë: pastruesin, eksfoliatin-kremin skrubdhe hidratuesin. Pastrimi është i nevojshëm përtë hequr makiazhin, vajrat dhe papastertitë qëbllokojnë poret duke çuar në njolla dhe nëshpërthime në lëkurë . Përdorni një krem pastruestë butë, i cili është i përshtatshëm për shumë llojetë lëkurës për të hequr grumbullimet në të .Shpëlarja me ujë të ngrohtë ndihmon për tëpastruar lëkurën e njëkohësisht për të hequrpapastërtitë dhe mbetjet vajit në lëkurë. Si eksfoliatkëshillohet skrabi me kokrriza, të paktën 2-3herë në javë për të hequr qelizat e vdekura tëlëkurës . Së fundi, për përdorimin e hidratusitkëshillohet përdorimi i tij në mëngjes dhe në darkë. Hidratimi çdo mëngjes me një krem i cili përmbanSPF, do të na mbrojë lëkurën nga rrezet UVA dhe

Të dukesh ne formë, me linja tërregullta, i hollë dhe elegant, një trendky që nuk ka prekur vetëm vajzat, pornjë ndikim të rëndësishëm po fillon tëketë edhe në veprimtarinë jetësore tëdjemve. Por ky kujdes për pamjen ejashtme po kthehet gjithnjë e mëshumë në një fiksim që ndikon nëmënyrë të drejtpërdrejtë në shëndetintonë.

Nga njëra anë shohim të rinj që bëjnënjë jetë të qetë, me aktivitet të ulëtfizik dhe që këtë mundohen takompensojnë me një ushqyerje shumëtë varfër, ndërkohë që nga ana tjetërka të rinj me një jetë shumë të pasur,aktivitet të vazhdueshëm, gjithnjë nënndikimin e faktorëvë stresant si fizikedhe mendor dhe që nuk i kushtojnëfare rëndësi mënyrës së të ushqyerit.

Ka ardhur koha të kujdeseni mëshumë për veten tuaj, dhe të kujdesenipër ushqimin është një nga gjëratparësore që duhet të bëni.

Ju jeni ashtu si hani!Ju jeni ashtu si hani!Ju jeni ashtu si hani!Ju jeni ashtu si hani!Ju jeni ashtu si hani!

Sipas ekspertëve thënia e njohur ështëe vërtetë. Egziston një lidhje shumë efortë midis gjërave që ju hani dhemënyrës sesi ndiheni. Kur balanconinë mënyrë të shëndetshmekarbohidratet, yndyrnat dhe proteinatju merrni saktësisht atë që trupi juajka nevojë për një energji që zgjat dhepër të qenë në formë të mirë. Në fitneskjo quhet “Dieta e lumtur”(THEHAPPY DIET).

Enita MetajEnita MetajEnita MetajEnita MetajEnita Metaj

Anisa DakaAnisa DakaAnisa DakaAnisa DakaAnisa Daka

1. Zgjidh ushqime të plota që janësa më afër të jetë e mundur meformën e tyre natyrale. Ushqimete papërpunuara janë më të pasurame vitamina dhe minerale.

2. Përdor peshk, midhje, vezë, fetatë holla mish vici ose derri dhebulmet me pak yndyrë. Përfshi sasitë vogla proteinash në të gjithavaktet e tua. Në këtë mënyrëstomaku zbrazet ngadalë dhekështu do të ndihesh më i ngopur.

3. Përdor salmon, avogado, vajulliri. Yndyrna të shëndetshme tëpangopura dhe acidet yndyrore tëpasura me omega-3 përmirësojnëshëndetin e trurit dhe mbajnësistemin imun të fortë.

4. Bli bukë gruri, oriz kaf, fruta,perime, arra dhe fara. Fibrat janëesenciale për të mbajtur nivelin eenergjisë gjatë gjithë ditës . Atobëjnë që ushqimi të tretet mëngadalë kështu që sheqeri në gjakqëndron konstant. Kur ju përdornikarbohidrate të përpunuara jenimë të prirur për të ngrënë mëtepër sesa duhet gjatë pjesës sëmbetur të ditës.

Të hash për energjiTë hash për energjiTë hash për energjiTë hash për energjiTë hash për energji

Ja disa këshilla se si të hashJa disa këshilla se si të hashJa disa këshilla se si të hashJa disa këshilla se si të hashJa disa këshilla se si të hashshëndetshem dhe në tëshëndetshem dhe në tëshëndetshem dhe në tëshëndetshem dhe në tëshëndetshem dhe në tënjëjtën kohë të kujdeseshnjëjtën kohë të kujdeseshnjëjtën kohë të kujdeseshnjëjtën kohë të kujdeseshnjëjtën kohë të kujdeseshpër të qënë në formë.për të qënë në formë.për të qënë në formë.për të qënë në formë.për të qënë në formë.

1. Përdor pjata të vogla, anashkaloporcionet me përmasa të mëdha.Zgjidh dy gjëra me shije në vend tënjë ushqimi të madh kryesor. Kjondihmon të provosh shije tëndryshme pa ngrënë shumë.

2. Ulu në tavolinë. Mjaft të ngrënitnë këmbë, ushqimi nuk duhet tëjetë një pikë më shumë në listën egjërave për t’u bërë. Edhe nqs jeniduke ngrënë një ushqim të shpejtëulu me një pjatë dhe një pecetë. Tabësh të ngrënin një ritual do t’i japëtrurit kohë të regjistrojë ushqiminkështu ju do të ndjeheni të ngopurdhe nuk do hani shumë pa qenënevoja.

3. Provo ushqime të reja. Të keshnjë dietë të shumëllojshme do tëthotë që do të merrni lëndëtushqyese për të cilat trupi juaj kanevojë dhe ju do të jeni më tëapasionuar me ushqimin tuaj.

4. Bëji vaktet e tua të duken bukurdhe të shijshme. Nqs një ushqimduket i vecantë ju do ta shijoni mëshumë.

5. Asgjë nuk është e ndaluar. Dietatqë përjashtojnë grupe të tëraushqimesh të lënë të uritur dhendihesh i këputur. Kur trupi nukmerr ushqimet ose kënaqësinë që inevojitet prej tij, atëherë ti je më iprirur për të ngrënë më shumë sesaduhet.

6. Ti mund të hash më shpesh. Disavajza anashkalojnë vaktet sepsemendojnë se kjo gjë do t’i ndihmojëtë humbasin kilogramët. Por në tëvërtetë pas një sforcimi të gjatë pangrënë, sheqeri në gjak ulet dhe kjoi bën të irritohen lehtë dhe të jenëmë pak produktivë. Mund tëkonsumosh një vakt të vogël oseushqime të shpejta çdo tre ose katërorë.

7. Në drekë vaj ulliri.Në drekë vaj ulliri.Në drekë vaj ulliri.Në drekë vaj ulliri.Në drekë vaj ulliri. Ky hapështë pak i çuditshëm për shumënjerëz, megjithatë është shumëefikas. Vaji i ullirit quhet ndrysheyndyrë e mirë (poly unsaturated),dhe ndihmon në heqjen e dhjamitnga trupi. Përveç kësaj vaji i ulliriti jep trupit energjinë e duhur për tëkursyer djegien e proteinave përenergji.

Ha për të qenë nëHa për të qenë nëHa për të qenë nëHa për të qenë nëHa për të qenë nëformë të mirëformë të mirëformë të mirëformë të mirëformë të mirë

NDËR USHQIMET MË TË SHËNDETSHME NË PLANETNDËR USHQIMET MË TË SHËNDETSHME NË PLANETNDËR USHQIMET MË TË SHËNDETSHME NË PLANETNDËR USHQIMET MË TË SHËNDETSHME NË PLANETNDËR USHQIMET MË TË SHËNDETSHME NË PLANET

Përmban beta-karoten që pengondëmtimin e radikaleve të lira dhembron sytë. Trupi e kthen beta-karotenin në vitaminë A, gjë e cilapengon shfaqjen e disa tumoreve,kryesisht atyre të lëkurës. Një kajsika 17 kalori, 0 yndyrna, 1 gramfibra. Këshillohet të përdoren kurjanë akoma të forta sepse kurzbuten ato humbasin lëndëushqyese.

Përmban vitaminë C dhe beta-karoten, të dy janë antioksidantë tëfuqishëm. Përmban kalium, i cilindihmon në uljen e presionit tëgjakut. Gjysëm pjepri ka 97 kalori,1 gram yndyrë dhe 2 gram fibra.

Përmban një nga karotenoidët mëtë fortë që vepron si antioksidant.Studimet tregojnë se domatetmbrojnë nga rreziku i infeksionittë fshikëzës së urinës, nga kanceri istomakut dhe i kolonit, nqskonsumohet gjysëm kokërr domatenë ditë. Një domate ka 26 kalori, 0yndyrë, 1 gram fibra.

1. Kajsia1. Kajsia1. Kajsia1. Kajsia1. Kajsia

2. Pjepri2. Pjepri2. Pjepri2. Pjepri2. Pjepri

3. Domatja3. Domatja3. Domatja3. Domatja3. Domatja

Farat e vogla janë një burim imadh hekuri, i ci l i ndihmongjakun të transportojë oksigjen.Një gjysëm filxhani ka 218 kalori,0 yndyrë dhe 3 gram fibra.Femrat duhet ta përdorin sidomosgjatë periodave.

4. Rrush i thatë4. Rrush i thatë4. Rrush i thatë4. Rrush i thatë4. Rrush i thatë

5. Fiqtë5. Fiqtë5. Fiqtë5. Fiqtë5. Fiqtë

6. Limoni6. Limoni6. Limoni6. Limoni6. Limoni

Një burim i mirë kaliumi dhefibrash. Fiqtë gjithashtu përmbajnëvitaminë B6, e cila është përgjegjësepër të prodhuar serotoninën,nxitësen e ndjesisë së mirë, ulkolesterolin në gjak dhe pengonmbajtjen e ujit. Kontraceptivet oralee shkatërrojnë vitaminën B6, kështuqë nqs përdorni këtë mënyrë për tëkontrolluar lindjet sigurohuni që tëmerrni shumë vit B6! Përmban 37-48 kalori, 0 yndyrë, 2 gram fibër.

Limoneni (C10

H16

) dhe vitamina Cndihmojnë në parandalimin ekancerit. Një thelë përmban 2kalori, 0 yndyrë, 0 fibra. Shtrydheninë sallatë, peshk, fasule dhe perimepër të hequr shijen e yndyrës.

Përmbajnë antioksidantë bimornatyral. Studimet kanë treguar qëndihmon në mbrojtjen nga kanceri.Një qepë e madhe ka 61 kalori, 0yndyrë, 3 gram fibra. Nqs. urreni tëqani lyejini me vaj ulliri dhe sherbejinime oriz ose me perime të tjera.

Përbërësit e tij ndihmojnë nëparandalimin e kancerit të gjirit.Brokoli gjithashtu ka vitaminë C meshumicë dhe beta-karoten. Në 200gram brokoli ka 25 kalori, 0 yndyrëdhe 3 gram fibra. Mos i gatuanipër shumë gjatë brokolit, për tëruajtur lëndët ushqyese natyrale.

7. Qepët7. Qepët7. Qepët7. Qepët7. Qepët

8. Brokoli8. Brokoli8. Brokoli8. Brokoli8. Brokoli

Përbërësit e tij si luteina, zeksantinadhe karotenoidët pengojnëdegradimin makular që ështëshkak për verbëri te moshat etreta. Për më tepër, studimettregojnë se ushqimet e gjelbertajanë burime të rinisë, pakësojnëdisa shenja të plakjes. Në 200 gramspinaq ka 7 kalori, 0 yndyrë, 1gram fibra.

Një kungull ka sasi të mëdhavitamine C dhe beta karoten, të cilatndihmojnë kundër kancerit tëendometrit. Në 200 g kungull ka80 kalori, 1 gram yndyrë dhe 6gram fibra.

Komponentët e squfurit që I japinasaj shijen e neveritshme mundtë ulin LDL-të pra kolesterolin ekeq, të ulin presionin e gjakutmadje te ulin edhe rrezikun përkancer të s tomakut dhe tëkolonit. Një thelpi ka 4 kalori, 0yndyrë dhe 0 fibra.

Përmbajnë izoflavon i cili pengonzhvillimin e kancerit të gjirit tëshkaktuar nga estrogjenët .Përmbajnë gjithashtu fibra qëndikojnë në shëndetin e zemrës.Në një filxhan përmbahen 115kalori , 0 yndyrë dhe 8 gramfibra.

9. Spinaqi9. Spinaqi9. Spinaqi9. Spinaqi9. Spinaqi

10. K10. K10. K10. K10. Kununununungulligulligulligulligulli

11. Hudhra11. Hudhra11. Hudhra11. Hudhra11. Hudhra

12. Thjerrëzat12. Thjerrëzat12. Thjerrëzat12. Thjerrëzat12. Thjerrëzat

Pothuajse një të tretën e kohëssonë e kalojmë në gjumë, edhe psemund të mos e kemi menduarndonjëherë, gjumi ka nje rolshumë të rëndësishëm përsa ipërket ndikimit në shëndetintonë. Regjimi, kohëzjatja e gjumit,ora në të ci len zgjohemi nëmëngjes janë ato çka ndikojnë mëshumë mbi ne. Kështu të fjeturitvonë dhe zgjimi herët në mëngjesmund të ndikojnë në perfo-rmancën tonë fizike dhe mendoretë ditës në vijim. Po ashtu mundtë ndikojë gjumi i tepert apo i

Gjumi i mirë,Gjumi i mirë,Gjumi i mirë,Gjumi i mirë,Gjumi i mirë,trupi dhe truri nëtrupi dhe truri nëtrupi dhe truri nëtrupi dhe truri nëtrupi dhe truri në

formë!formë!formë!formë!formë!

Gjatë një hulumtimi në të cilin janëpërfshirë 1100 të rritur, shkencëtarëtamerikanë nga Universiteti iColorados, kanë vërejtur se regjimiintensiv i kufizimit në konsumimin ekalorive dhe aktiviteti i shtuar fizik,në mënyrë të dukshme e zvogëlojnëmundësinë e shfaqjes së sëmundjes sësheqerit. Mirëpo, pavarësisht semeshkujt kishin humbur më shumëpeshë se femrat dhe ishin ushtruarmë tepër, zvogëlimi i rrezikut kishteqenë identik. Nga kjo kuptohet se

Kontrollimi i masësKontrollimi i masësKontrollimi i masësKontrollimi i masësKontrollimi i masëstrupore dhetrupore dhetrupore dhetrupore dhetrupore dhe

rreziku për diabet.rreziku për diabet.rreziku për diabet.rreziku për diabet.rreziku për diabet.

Duket se kontroll më të mirë mbioreksin kanë personat të cilët janëfizikisht aktivë, në krahasim me atajoaktivë. Mekanizmi i veprimit nuk

është i qartë, por mendohet se rolkryesor kanë peptidet të cilatlirohen pas ushqimit dhe krijojnëndjenjën e ngopjes. Edhe më herëtështë ditur se aktiviteti i rregulltfizik, krahas ushqyerjes së duhur,është kyç për ruajtjen e masës së ultrupore, ndërsa mendohet se përkëtë ndihmojnë mjaft edhestërvitjet trupore në apetit.

Ushqimi i tepërt nukUshqimi i tepërt nukUshqimi i tepërt nukUshqimi i tepërt nukUshqimi i tepërt nukndikndikndikndikndikon neon neon neon neon negggggatiatiatiatiativishtvishtvishtvishtvisht

vetëm në linjënvetëm në linjënvetëm në linjënvetëm në linjënvetëm në linjëntrupore, por mund tatrupore, por mund tatrupore, por mund tatrupore, por mund tatrupore, por mund taçrçrçrçrçrrrrrreeeeegullojë seriogullojë seriogullojë seriogullojë seriogullojë seriozishtzishtzishtzishtzisht

funksionin e truritfunksionin e truritfunksionin e truritfunksionin e truritfunksionin e trurit

pakët. Orët e duhura për të kaluarnë shtrat janë individuale, secilika regjimin e tij. Ky ështe çelësi,pra të ruash një regjim tëcaktuar, një orë për të fjetur dhenjë tjetër për t’u zgjuar e cila tëarrijë të përmbushë nevojat tonadhe të jetë e njëjtë çdo ditë të javës.Është e këshillueshme që pasaktiviteteve të gjata stresuese,fizike apo mendore të kalosh njëose dy orë në gjumë në mënyrë qëorganizmi të shlodhet dhe tërifitojë aftësinë për një aktivitetnormal.

meshkujt e kanë shumë më të vështirëta shmangin diabetin se sa femrat,prandaj shkencëtarët rekomandojnëqë meshkujt duhet të mundohenshumë më tepër se femrat për të mose zhvilluar këtë sëmundje kronike.

Pirja e duhanitPirja e duhanitPirja e duhanitPirja e duhanitPirja e duhanitndihmon humbjenndihmon humbjenndihmon humbjenndihmon humbjenndihmon humbjen

në peshë???në peshë???në peshë???në peshë???në peshë???

Shkencëtarët kanë zbuluar se të rinjtëtë cilët pijnë shumë duhan kanë prirjepër t’u shëndoshur në moshënmadhore. Veç kësaj, është specifikuarse ata të cilët gjatë moshës 16 deri18-vjeçare pinë së paku dhjetë cigarenë ditë, janë të prirë që të shëndoshensidomos në pjesën e barkut. Këtorezultate befasuese, shkencëtarët ishpjegojnë me ndryshimet emetabolizmit të cilat ndodhin sipasojë e duhanpirjes, si edhe si pasojëe shprehive të këqija ushqyese tëduhanpirësve.

Të biesh në peshëTë biesh në peshëTë biesh në peshëTë biesh në peshëTë biesh në peshëpërmes ushtrimeve tëpërmes ushtrimeve tëpërmes ushtrimeve tëpërmes ushtrimeve tëpërmes ushtrimeve tëfuqishme trupore…fuqishme trupore…fuqishme trupore…fuqishme trupore…fuqishme trupore…

Studimet e mëparshme kanë treguarse konsumimi i tepërt i ushqimitndikon në shfaqjen e proceseveinflamatore në indin muskulor dhetë mëlçisë, që për pasojë kanëzhvillimin e sëmundjeve metabolike.Ndërsa studimi i ri ka zbuluar seprocese të ngjashme inflamatorevërehen edhe në tru pas ngopjes sëtepruar. Ky ndryshim është vërejturnë trurin e minjve, mirëpo nëse enjëjta gjë vërehet edhe te njerëzit,atëherë ky studim mund të sjellë derite njohuritë e reja për t’i luftuarsëmundjet e zemrës dhe diabetin.

KUJDESI PËR VETEN

_23

Dëmtimet sportive, janë ato që indodhin shpesh sportistëve gjatëeventeve sportive. Në shumë raste këtolloj dëmtimesh vijnë si pasojë e mbipërdorimit të një pjese të trupit qëpërfshihet në aktivitet. Për shembull“gjuri i atletit” është një gjendje edhimbshme që lidhet me vrapimin,ndërkohë që bërryli i tenistit është njëdëmtim nga stresi përsëritës mbi bërrylqë ndodh shpesh tek tenistët. Dëmtimetë tjera mund të vijnë si pasojë ekontaktit të ashpër me ndonjë send.Kjo mund të shkaktojë shpesh thyerjekocke ose këputje të ligamentit apotendinit.Në sportet profesioniste, ndodhinshpesh dëmtime, për këtë, skuadratkanë një staf trajnerësh atletike si dhekontakte të ngushta me komunitetinmjekësor. Megjithatë midis mjekëvedhe drejtuesëve të ekipit kanë lindurshpesh kundërshtime në kohën kurdrejtuesit kanë marrë vendime qëmund të dëmtojnë shëndetin afatgjatëtë lojtarëve, në këmbim të fitoreve tëshpejta.Ndër dëmtimet më të rënda në sporte,është fraktura e kafkës.Një frakturë e kafkës është thyerja enjë ose më shumë kockave të kafkës sipasojë e një dëmtimi të kokës. Frakturate izoluara të kafkës nuk janë dëmtimeserioze, por prania e një frakture tëkafkës nga ana tjetër mund të tregojëse mund të ketë patur një impakt tëmjaftueshëm sa për të patur njëtraumë të trurit, që është shumëserioze. Fragmente të thyera të kafkësmund të laçerojnë (gërvishin, çjerrin),shtypin apo dëmtojnë enët e gjakut.Nëse fraktura ndodh sipër një enë tëmadhe të gjakut, mund ndodhëhemorragji e brendshme, ndaj njerëzitme dëmtime të kafkës mund të kenëshumë hematoma intrakrani-

ale(sidomos hematoma epidurale) sesaata pa fraktura.Një komplikim tjetër i frakturës sëkafkës është çarja e arterieve cerebrale,gjë që mund të limitojë rrjedhjen egjakut për në tru. Megjithatë, nga anatjetër, fraktura e kockës ndihmon qëenergjia e shkaktuar nga një fryrje, tëshpërndahet, kështuqë më pak shtypjedo ti përcillet trurit. Ndaj një frakturëe kafkës nuk i paraprin me domosdonjë dëmtimi intrakranial. Fraktura tëkafkës janë gjetur në një të katërtën eautopsive të njerëzvë të vrarë ngadëmtime traumatike të trurit.Njëfrakturë, ku lëkura është dëmtuarquhet frakturë e hapur ose frakturë epërbërë.Frakturat e kafkës mund të jenë tëllojit: të thërmuar, të shtypur, lineare

Fraktura lineare Fraktura lineare Fraktura lineare Fraktura lineare Fraktura lineare

Frakturat lineare të kafkës janë llojimë i shpeshtë i frakturave të kafkësdhe ndodhin në 69% të pacientëvë medëmtime të kafkës. Zakonishtshkaktohet nga forca që godasin dheshpërndahen gjerësisht ose kur impaktinë zonën e kafkës së goditur, bën qëkjo zonë të përkulet nga brenda kursezona rreth saj të përkulet nga jashtë.

Fraktura thërmueseFraktura thërmueseFraktura thërmueseFraktura thërmueseFraktura thërmuese

Frakturat thërmuese të kafkës janë atonë të cilat kockat thërmohen në shumëpjesëza të cilat mund të hyjnë në trudhe ta lacerojnë atë. Frakturatshtypëse janë një traumë shumë seriozeqë ndodh ne 11% të dëmtimeve tërënda të kokës.Ato janë fraktura tëthërmuara në të cilën kockat e thyerazhvendosen nga brenda. Kjo llojfrakture bart një rrezik të lartë të rritjessë presionit mbi tru dhe duke çarë indindelikat..Këto lloj frakturash mund tëkenë nevojë për kirurgji për heqjen ecopëzave të kockave nga truri nëse ataushtrojnë presion mbi të. Një frakturë

e tillë i ndodhi në 14 Tetor, 2006portierit Petr Èech gjatë një ndeshjejefutbolli. Ai u nxorr menjëherë ngafusha dhe pati nevojë për një operacionkirurgjikal urgjent.Petr Èech (lindur në 20 Maj 1982, nëPlzeò të çekosllovakisë, tani Republikaçeke) është një lojtar futbolli (portier)që për momentin luan në premier ligënangleze në klubin e çelsit që prejqershorit të vitit 2004. Petr Èech kaluajtur me parë për Viktoria Plzeò,Chmel Blšany, Sparta Prague dhe

Rennes. Ai ka marë disa çmime si:Portieri më i mirë në UEFA ChampionsLeague në sezonet 2004/2005, 2006/2007 dhe 2007/2008. Èech është imartuar me Martina Èechová (lindurmë 1982) që është gjithashtu enacionalitetit çek. Ata kanë dy fëmijë,vajzën Adéla (lindur në 23 Janar2008) dhe një djalë, Damián (lindurnë 16 Qershor 2009).Èech, mban për momentin një rekord

në ligën profesioniste të çekisë, atë tëmospësimit të asnjë goli për 855minuta, në sezonin 2004/2005. Aimbante dhe rekordin e 1025 minutavepa pësuar asnjë gol (në Premier Ligë)deri në 27 Janar 2009, kur këtë rekorde theu Edwin Van Der Sar i ManchesterUnited.Në Tetor të 2006, Èech dhe njëmesfushor i Reading, Stephen Hunt,dyluftuan për një top në zonën epenalltisë së Celsit në minutën e parëtë një ndeshjeje në stadiumin Madejski.Gjuri i Hunt goditi kokën e Èech dukee lënë portierin pa ndjenja. Èech junënshtrua menjëherë një ndërhyrjejekirurgjikale dhe mjekët më vonëreportuan se për pak ai dëmtim ikushtoi jetën Èech. Për shkak tëpërplasjes ai vuajti nga dhimbje koketë forta dhe u këshillua nga mjeku tëmos kthehej shpejt në fushë sepsekthimi mund të ishte fatal. Pastrajtimit spitalor, Èech u kthye nështëpi në 24 tetor 2006 dhe ndënjilarg fushës për rreth 3 muaj, koha eduhur për shërimin e fraktuës sëkafkës.

Si mund të trajtohenSi mund të trajtohenSi mund të trajtohenSi mund të trajtohenSi mund të trajtohendëmtimet në sport?dëmtimet në sport?dëmtimet në sport?dëmtimet në sport?dëmtimet në sport?

Dëmtimet në sport ndahen në traumatikedhe të mbipërdorimit. Dëmtimettraumatike hasen më shpesh në sportetku ka kontakt dhe dinamikë të lartë si nëfutboll, regbi etj. Këto dëmtime variojnënga mavijosje, shëmbje, tërheqjemuskulore, këputje e deri në fraktura apodhe dëmtime të kokës.Një shëmbje apo kontuzion, është njëdëmtim i enëvë të gjakut brenda inditndërkohë që një tërheqje muskulore,është një çarje ose shkëputje e vogël efibrave muskulore.Përgjigja e trupit, në të gjitha rastet emësipërme është e njejtë për pesë ditëte para – inflamacion.

Të gjitha traumat e sipërpërmendura ,dëmtojnë qelizat e indit të butë. Këtoqeliza të dëmtuara apo të vdekuralëshojnë kimikate që nisin përgjigjeninflamatore. Pra stadi i parë i shërimitështë faza e inflamacionit. Mirëpo, njëpërgjigje intensive inflamatore nëfazën e hershme shpesh tregon seprocesi i shërimit do të marë më shumëkohë dhe kthimi në aktivitet do tëvonohet. Trajtimet që i bëhendëmtimeve në sport, kanë për qëllim tëminimizojnë fazën inflamatore tëdëmtimit në mënyrë që shërimi tëpërshpejtohet.Stadi inflamator zgjat tipikisht 5 ditëdhe gjiithë trajtimi konsiston nëqetësimin apo kurimin e shenjave tëinflamacionit: dhimbjes, fryrjes,skuqjes, temperaturës dhe humbjes sëfunksionit.Dëmtimet në sport mund të trajtohendhe menaxhohen duke përdorurregjimet M.P.A.N.K dhe B.O.T.L.L.T

A mund të parandalohenA mund të parandalohenA mund të parandalohenA mund të parandalohenA mund të parandalohendëmtimet në sport?dëmtimet në sport?dëmtimet në sport?dëmtimet në sport?dëmtimet në sport?

Në fakt, deri tani, mënyra më e miredhe më e përdorshme është programii plotë i nxehjes( warm up) që ka dhënërezultate në uljen e dëmtimeve nësport.

M-MbroM-MbroM-MbroM-MbroM-MbroP - P u s h oP - P u s h oP - P u s h oP - P u s h oP - P u s h oA-Akul lA-Akul lA-Akul lA-Akul lA-Akul lN-NgjeshjeN-NgjeshjeN-NgjeshjeN-NgjeshjeN-NgjeshjeN-Ngri t jeN-Ngri t jeN-Ngri t jeN-Ngri t jeN-Ngri t jeK- KonsultohuK- KonsultohuK- KonsultohuK- KonsultohuK- KonsultohuB- BisedoB- BisedoB- BisedoB- BisedoB- BisedoO- ObservoO- ObservoO- ObservoO- ObservoO- ObservoT-PrekT-PrekT-PrekT-PrekT-PrekL- Lëvizje aktiveL- Lëvizje aktiveL- Lëvizje aktiveL- Lëvizje aktiveL- Lëvizje aktiveL-Lëvizje pasiveL-Lëvizje pasiveL-Lëvizje pasiveL-Lëvizje pasiveL-Lëvizje pasiveT-Testo aftësitëT-Testo aftësitëT-Testo aftësitëT-Testo aftësitëT-Testo aftësitë

M.PM.PM.PM.PM.P.A.N.A.N.A.N.A.N.A.N.K & B.K & B.K & B.K & B.K & B.O.O.O.O.O.T.T.T.T.T.L.L.T.L.L.T.L.L.T.L.L.T.L.L.T

Kujdesi për një lëkurë të shëndetshmeUVB të dëmshme. Ndërkohë përdorni kreminhidratues gjatë natës për të mbajtur të lagështlëkurën pas një banje ose dushi .

Kujdesje KozmetikeKujdesje KozmetikeKujdesje KozmetikeKujdesje KozmetikeKujdesje Kozmetike

Produktet kozmetike kanë një afat përdorimi.Është i këshillueshëm përdorimi brenda këtijafati. Përdorimi i produkteve kozmetikë pas këtij afatit mund të çojë në formimin e baktereve,duke rritur rrezikun për acarim apo reagim tëlëkurës ndaj këtyre produkteve. Është erëndësishme që të hedhim produktet që u kakaluar afati, pra që kanë skaduar.

Rregulli i përgjithshëm për kozmetikët e hapurështë si vijon:

• Buzëkuq: 1-2 vjet

• Maskera: 2 muaj

• Rimeli: 1-2 vjet

• Fondatina: 1 vit

Pas përdorimit, duhet të sigurohemi për të ruajturçdo produkt në një zonë të ftohtë, të thatë në

mënyrë që të parandalojmë rritjen e baktereve.Përpiquni që grimi të jetë personal dhe të mosndahet me të tjerët në mënyrë që tëparandalohen ndotjet e produkteve.

Besiana BallaBesiana BallaBesiana BallaBesiana BallaBesiana Balla

Heqja e MakiazhitHeqja e MakiazhitHeqja e MakiazhitHeqja e MakiazhitHeqja e Makiazhit

Para larjes së fytyrës, është erëndësishme që të hiqet sa më shumëmake-up që të jetë e mundur. Heqja emakiazhit ndihmon në ushqyerjen elëkurës, duke hequr çdo papastërti ngalëkura e duke liruar kështu poret.Makiazhi duhet të hiqet çdo natë meanë të pastruesve të lëkurës. Grimi isyve si dhe rimeli duhet të hiqen mepastrues kozmetikë të syve, të cilëtpërmbajnë përbërës që nuk irritojnësytë, duke na dhënë një pastrim tëkënaqshëm.

Përdorimi i pambukut për heqjen emakiazhit, ndihmon jo vetëm në njëpastrim sa më të plotë të lëkurës, poredhe nuk e irriton atë. Gjatë pastrimitmund ta ndihmojmë mikroqa-rkullimin e gjakut, me një masazh tëlehtë me gishta. Shmangni tërheqjet

mbi lëkurë për të parandaluar rrudhat.Pas heqjesse makiazhit , një shpëlarje me ujë të nxehtë dotë ishte shumë e dobishme. Së fundmi përdorimkremin hidratues.

Dëmtimet në sport

KUJDESI PËR VETEN

Mbajtja e pastër e lëkurës dhe përdorimi i produkteve kozmetike sipas llojit të lëkurës ështëi rëndësishëm për gratë e të gjitha moshave. Ështëi nevojshëm një kujdes themelor për lëkurën ,për ta mbrojtur kundër radikalëve të lirë të gjeturnë mjedis dhe për ta pastruar nga papastërtitëdhe vajrat që bllokojnë poret.

Bazat e mbrojtjes së lëkurësBazat e mbrojtjes së lëkurësBazat e mbrojtjes së lëkurësBazat e mbrojtjes së lëkurësBazat e mbrojtjes së lëkurës

Rutina e përditshme e kujdesit të lëkurës duhet tëpërmbajë: pastruesin, eksfoliatin-kremin skrubdhe hidratuesin. Pastrimi është i nevojshëm përtë hequr makiazhin, vajrat dhe papastertitë qëbllokojnë poret duke çuar në njolla dhe nëshpërthime në lëkurë . Përdorni një krem pastruestë butë, i cili është i përshtatshëm për shumë llojetë lëkurës për të hequr grumbullimet në të .Shpëlarja me ujë të ngrohtë ndihmon për tëpastruar lëkurën e njëkohësisht për të hequrpapastërtitë dhe mbetjet vajit në lëkurë. Si eksfoliatkëshillohet skrabi me kokrriza, të paktën 2-3herë në javë për të hequr qelizat e vdekura tëlëkurës . Së fundi, për përdorimin e hidratusitkëshillohet përdorimi i tij në mëngjes dhe në darkë. Hidratimi çdo mëngjes me një krem i cili përmbanSPF, do të na mbrojë lëkurën nga rrezet UVA dhe

Fjorda KoromaniFjorda KoromaniFjorda KoromaniFjorda KoromaniFjorda Koromani

_24

Fondacioni Shendetesor ABCFondacioni Shendetesor ABCFondacioni Shendetesor ABCFondacioni Shendetesor ABCFondacioni Shendetesor ABC

Horizonte te reja ne trajnim mjekesorHorizonte te reja ne trajnim mjekesorHorizonte te reja ne trajnim mjekesorHorizonte te reja ne trajnim mjekesorHorizonte te reja ne trajnim mjekesordhe perkujdesje per pacientetdhe perkujdesje per pacientetdhe perkujdesje per pacientetdhe perkujdesje per pacientetdhe perkujdesje per pacientet

AktiAktiAktiAktiAktiv ne Shqiperi qe prv ne Shqiperi qe prv ne Shqiperi qe prv ne Shqiperi qe prv ne Shqiperi qe prej 1994ej 1994ej 1994ej 1994ej 1994

Qellimi i aktiviteteve te arsimit mjekesor:Qellimi i aktiviteteve te arsimit mjekesor:Qellimi i aktiviteteve te arsimit mjekesor:Qellimi i aktiviteteve te arsimit mjekesor:Qellimi i aktiviteteve te arsimit mjekesor:

—Prezantimi dhe praktikimi i nje botekuptimi qe bazohet nevlerat e integritetit moral dhe respektit per cdo qenie njerezore,dhe rezulton ne kujdes shendetesor cilesor per teresine e pacientit(aspektet fizike, emocionale, psikologjike, sociale e shpirterore).

—Promovim i mjekesise se familjes si nje specialitet qe i sherbenme cilesi teresise te pacientit, familjes dhe komunitetit.

Aktivitete te arsimit mjekesor:Aktivitete te arsimit mjekesor:Aktivitete te arsimit mjekesor:Aktivitete te arsimit mjekesor:Aktivitete te arsimit mjekesor:

—Trajnim per studente mjekesie te vitit te 6te te Fakultetitte Mjekesise ne lidhje me

kujdesin paresor (“Pacientet po vijne”)

—Program internship (stazh) 1-2 vjecar per nje mjek tesapodiplomuar nga Fakulteti i Mjekesise

—Konference vjetore per mjekesi familje

—Diskutime ceshtjesh etike mjekesore

*Mesimdhenie interaktive qe ka ne qender studentin, vleratnjerezore dhe qe synon pergatitjen e mjekeve dheinfermiereve te rinj per te siguruar nje kujdes shendetsor same cilesor.

*Trajnues me eksperience nderkombetare

Per me teper infPer me teper infPer me teper infPer me teper infPer me teper infororororormacion kmacion kmacion kmacion kmacion kontaktoni: ontaktoni: ontaktoni: ontaktoni: ontaktoni: Fondacion Shendetesor ABC; Rr:Qemal Stafa Nr.260 Tirane ( perballe „Shkolla e Kuqe”); Tel: 2234105; Cel:0682600405; Email: meded@abcalbania.org