gdp 4 20 d.nomin erdene

Оршил

Уг бие даалтын ажилаар Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн гэж юу болох хэрхэн

тооцдогыг авч судалсан болно. ДНБ, түүнийг тооцох нь дэлхийн улс орон бүрийн

хувьд тооцогдож, харьцуулалт хийгддэг үзүүлэлт бол ДНБ. Энэ үзүүлэлт нь уг

чанартаа нэг жилийн хугацаанд тухайн нийгэмд гарсан дэвшил буюу амьдралын

чанарын сайжралтыг хэмжих зорилготой. Тодруулбал ДНБ-ийг мөнгөөр хэмждэг.

Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн нь тухайн улс орны хил хязгаарын дотор нэг

жилийн хугацаанд шинээр бүтээгдсэн нийт бүтээгдэхүүний хэмжээ юм. ДНБ-ийг

үйлдвэрлэлтийн, ашиглалтын, хyваарилалтын гэсэн гурван аргаар тооцдог. Улс

орнуудын ДНБ болон Монгол улс дахь ДНБ-ий байдал одоогийн үзүүлэлт зэргийг

дэлгэрүүлэн авч үзсэн.

www.zaluu.comwww.zaluu.com

ДНБ-ийг тооцох аргачлал

Дэлхийн улс орон бүрийн хувьд тооцогдож, харьцуулалт хийгддэг үзүүлэлт бол

ДНБ. Энэ үзүүлэлт нь уг чанартаа нэг жилийн хугацаанд тухайн нийгэмд гарсан

дэвшил буюу амьдралын чанарын сайжралтыг хэмжих зорилготой.

Нэгж хугацаанд үйлдвэрлэн гарсан нийт гарцыг ДНБ гэнэ. Өөрөөр хэлбэл нэг

жилийн хугацаанд нийт эдийн засгийн хэмжээгээр үйлдвэрлэсэн эцсийн тухай

яригдаж байгаа учир нийт бүтээгдэхүүн нь мөнгөөр хэмжигдэнэ. ДНБ-ийг зөвхөн

эцсийн бүтээгдэхүүнээр тооцдог ба завсрын бүтээгдэхүүнийг оруулж

тооцдоггүй.Бүтээгдэхүүний тоо хэмжээг нэмэгдүүлэхгүй байгаа үйлдвэрлэгч биш

хүчин зүйлүүдийг ДНБ-г тооцохдоо оруулж тооцохгүй. Үүнд:

Үнэт цаас буюу шилжих төлбөртэй холбоотой санхүүгийн үйл

ажиллагаанууд.

Төрөөс олгож байгаа бүх төрлийг тэтгэвэр тэтгэмжүүд, бүх төрлийн даатгал.

Хувийн нийтийн төлбөрүүд

Хувьцаа облигаци өрийн бичиг зэрэг үнэт цаасны худалдах ба худалдаж

авах үйл ажиллагаа

Өмнө нь худалдсан барааг дахин худалдах үйл ажиллагаа

Өөрөөр хэлбэл зөвхөн тухайн онд үйлдвэрлэсэн бараагаар ДНБ-ийг тооцдог. ДНБ-

ийг ерөнхийдөө 3 аргаар тооцдог.

1) Зардлаар буюу бүтээгдэхүүний урсгалаар

2) Орлогын урсгалаар буюу хуваарилалтын аргаар

3) Үнэ цэнийн аргаар тооцох ДНБ нь эцсийн хэрэглэгчид очиж байгаа тухайн жилд

үйлдвэрлэсэн нийт бүтээгдэхүүн үйлчилгээний үнийн дүн учраас эцийн

хэрэглэгчдээс тэдгээрийн олж авахад зарцуулсан нйит зардлын дүнгээр

тодорхойлох бүрэн боломжтой.


ДНБ-ийг зардлаар тооцох

ДНБ = Хувийн хэрэглээний зардлууд + Дотоодын хөрөнгө оруулалт + Засгийн

газрын хэрэглээний зардлууд ба нийт хөрөнгө оруулалт + (Экспорт - Импорт) гэж

тооцохыг зардлаар ДНБ-ийг тооцох арга гэнэ.

ДНБ= C+I+G+ C

Хувийн хэрэглээний зардал

• Удаан эдэлгээтэй бараа үйлчилгээний зардал

• Өдөр тутмын өргөн хэрэгцээний барааны зардал (талх сүү г.м)

• Бүх төрлийн үйлчилгээний зардал зэрэг багтана.

I-Хөрөнгө оруулалтын ба үйлдвэр аж ахуйн газрын хэрэглээний зардал Ө.х

пүүсийн хэрэглээний зардал

Үйлдвэрлэсэн тоног төхөөрөмжүүдийг худалдаж авах зардал

Шинээр барилга байгууламж барих зардал

Түүний эд нөөцийг хадгалах хамгаалахтай холбогдон гарах зардал г.м

G-Засгийн газрын хэрэглээний зардал ө.х бүтээгдэхүүн ба үйлчилгээг худалдаж авах г.м

зардлууд Ажиллах хүчний зардлууд (цалингийн)

Засгийн газрын аж ахуйн болон техник үйл ажиллагаатай холбогдон гарах

зардал

Шилжих төлбөрийн зардлууд

ДНБ= C+I+G+ C


= х-1 нь Экспорт импортын үйл ажиллагаатай холбогдон гарах зардал буюу

гадаадын хэрэглэгдэх бүтээгдэхүүн үйлчилгээг олж авахад зарцуулсан зардал

ДНБ-ийг орлого талаас нь тооцох

ДНБ-ийг дараах орлогуудаар тодорхойлж болно.

o Хөдөлмөрийн төлөө авч байгаа хүн амын цалингийн орлого

o Рентийн орлого

o Зээлийн хүүгийн орлого

o Бүх төрлийн ашгийн орлого

ДНБ= Цалин+ Рент+ Хүү+ Ашиг+ Ногдол ашиг корпорацийн ашиг+ Элэгдэл

хорогдлын шимтгэл ба шууд бус татвар

Цалингийн төлбөрт:

o Үйлдвэр аж ахуйн газрууд дахь даатгал суутгалууд

o Тэтгэвэр тэтгэмж

o Ажилгүйдлийн даатгал шимтгэл болно.

Рент ба түрээсийн төлбөрийг газар тоног төхөөрөмж бусад нөөцийн өмчлөгчдэд

орлогын хэлбэрээр олгож байна. Хүүгийн орлого капиталийг нь ашигласны төлөө

ажилчдын төлж байгаа мөнгөн төлбөрийг хүүгийн орлого гэж ойлгоно. Ашгийн

орлогыг:

o Үйлдвэр аж ахуйн газрын ажилчдын ашгийн орлогоӨ.х пүүсийн нөхцөл

o Хувьцаа эзэмшигчдийн ашигдивидент

o Үүнээс гадна энэ ашгийн нэг хэсгийг корпораци татвар хэлбэрээр авна .

o Хуваарилдаагүй ашгийн үндсэн хэсэг нь үйлдвэрлэгчдэд хөрөнгө оруулалт

болж өгнө. Элэгдэл хорогдлын шимтгэл ба шууд бус татвар. Шууд бус

татварт гаалийн, нэмэгдсэн өртгийн болон онцгой албан татвар

хамаарагдана.


ДНБ-ний төрөл: ДНБ мөнгөөр илэрхийлэгддэг учир бүтээгдэхүүн үйлчилгээний

хэмжээ нэмэгдээгүй байхад үнийн өсөлтөөс болоод түүний хэмжээ өсч болно.

Иймд ДНБ- г хоѐр ангилна.

Нэрлэсэн ДНБ

Бодит ДНБ

Тухайлбал: ДНБ хоѐр дахин өсөж энэ хугацаанд мөн үнэ хоѐр дахин өсөж байж

болно. Гэвч бодит байдалд бүтээгдэхүүний тоо хэмжээ нэмэгдээгүй болно. Ийм

учраас янз бүрийн хугацаан дахь ДНБ-ийг харьцуулахын тулд үнийн индексээр

илэрхийлнэ. Үнийн түвшний өөрчлөлтийг илэрхийлэх үзүүлэлтийг үнийн индекс ба

дефлятор гэнэ. Дефлятор нь тайлант ба суурь жилийн үнийн ялгааг илэрхийлэгч

коэффициент юм.

Дефлятор = —тайлант онийн үнийн дүн Нэрлэсэн ДНБ гэж тухайн онд

үйлдвэрлэгдсэн эцсийн бараа бүтээгдэхүүн үйлчилгээг тухайн үеийн үнээр

үржүүүлж тооцохыг хэлнэ.

Бодит ДНБ гэж тухайн онд үйлдвэрлэсэн эцсийн бараа бүтээгдэхүүн үйлчилгээг

суурь оны болон өөрчлөлтгүй тогтмол үнээр үржүүлж тооцсоныг хэлнэ.

ДНБ-ийг үнэ цэнийн аргаар тооцох

Бүтээгдэхүүнийг эхнээс нь аваад эцсийн бүтээгдэхүүн болтол оролцож буй бүх

пүүсүүдийн шинээр бий болгосон үнэ цэнийн нэгэн замаар судлах арга юм. Жишээ

нь:

a) Тариалинчид буудайгаа гурилын үйлдвэрт 30 мянган төгрөгөөр зарсан гэвэл

30мянган төгрөгийн үнэ цэнэтэй зүйл бүтээнээ гэж хэлж болно.

b) Гурил болгоод 50мянган төгрөгөөр талхны үйлдвэрт худалдсан нөхцөлд

гурилын үйлдвэр 20мянган төгрөгийн үнэ цэнэтэй зүйлийг бүтээв.


c) Талхны үйлдвэр гурилаар талх бариад 90мл төгрөгөөр худалдсан бол 40мянган

төгрөгийн үнэ цэнэ шинээр бий болсон. Иймд: ДНБ= 30+20+40=90 Үндэсний

тооцооны системийн үзүүлэгтүүд.

a) ДНБ=C+I+G+ Нэгж хугацаанд үйлдвэрлэгт нийт гарцын хэмжээг ДНБ

b) ДЦБ=ДНБ- капиталын нэгдэл хорогдлын шимтгэл

c) ХО=ДЦБ- бизнесийн шууд бус татвар Үндэсний орлого нь тухайн улсад цоо

шинээр үйлдвэрлэж бий болгосон илэрхийлдэг үзүүлэлт юм.

ҮО= цалин+рент+хүү+ашиг Өрх гэрүүдэд шинхэнэ байдлаар олгогдож байгаа

орлогыг хувийн орлого гэнэ.

ХО=ҮО Хувийн орлогын татвар Өрх гэрүүд хувийн цэвэр орлогынхоо нэг хэсгийг

хэрэглээгээ хангахад, үлдсэн хэсгийг нь ирээдүйн хэрэглээнд зориулан

хуримтлуулдаг. Иймд хувийн цэвэр орлого нь өрхийн амьдрлын түвшинг харуулдаг

гол үзүүлэлт юм.

ДНБ-ийг улирлаар тооцох

Óëñ îðíû îíöëîãîîñ õàìààð÷, ýäèéí çàñãèéí ñàëáàðóóäûí ¿éë àæèëëàãàà íü

óëèðëûí õýëáýëçýëòýé áàéæ áîëíî. ÄÍÁ-èé óëèðëûí òîîöîîã óëèðëûí

õýëáýëçëèéã àðèëãàñàí, óëèðëûí õýëáýëçýëòýé ãýñýí 2 õóâèëáàðààð õèéíý.

Ñàëáàðûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëòèéí õàíäëàãà, ººð÷ëºëòºä òóëãóóðëàí ÄÍÁ-èéã

óëèðëààð òîîöîõîä òîîöîîíû ãîë õýðýãñýë áîëîõ Áåí÷2 ïðîãðàììûã, ÄÍÁ-èé

óëèðëûí õýëáýëçëèéã àðèëãàæ òîîöîõîä X12-Aðèìà1 òºðëèéí ïðîãðàììûã òóñ òóñ

àøèãëàíà.

Äîòîîäûí íèéò á¿òýýãäýõ¿¿íèéã óëèðëààð òîîöîõ àðãà÷ëàë íü ¯íäýñíèé

ñòàòèñòèêèéí ãàçàð (¯ÑÃ)-ûí äàðãà, Ñàíãèéí ñàéäûí 2007 îíû 7 äóãààð ñàðûí 9-

ний өдрийн 101/203 тоот тушаалаар батласан “Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн áîëîí

Үндэсний нийт орлого тооцох аргачлал”-ûí çàð÷èìä ¿íäýñëýãäýíý. ÄÍÁ-èéã

óëèðëààð òîîöîõ íü äàðààõü äàâóó òàëòàé. ¯¿íä:


- Ýäèéí çàñãèéí õºãæëèéí ò¿âøèíã áîãèíî õóãàöààíä òîäîðõîéëæ, áèçíåñèéí

ìº÷ëºã (öèêë)-ò ñóäàëãàà, øèíæèëãýý õèéõ, ýäèéí çàñãèéí áîäëîãûã áîãèíî

õóãàöààíä õýðýãæ¿¿ëýõ, ýêîíîìåòðèê çàãâàð÷ëàëä àøèãëàõ ñóóðü ìýäýýëëèéã áèé

áîëãîõ, ìýäýýëëèéí ÷àíàðò õÿíàëò òàâèõ

- Íèéãýì, ýäèéí çàñãèéí æèëèéí óðüä÷èëñàí òºëºâ áàéäëûã áîãèíî õóãàöààòàéãààð

òîîöîæ òîäîðõîéëîõ;

- Ýäèéí çàñãèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéí õîîðîíäûí äèíàìèê õîëáîîã èë¿¿ õàðóóëàõ ýäãýýð

áîëíî.

ÄÍÁ-èé óëèðëûí òîîöîî íü æèëèéí òîîöîîòîé õàðèëöàí óÿëäàíà. ÄÍÁ-èéã

óëèðëààð òîîöîõ íü óëèðëûí ìýäýýëëèéí ýõ ¿¿ñâýðèéí áîëîìæîîñ èõýýõýí

øàëòãààëíà. ÄÍÁ-èé óëèðëûí òîîöîîíä æèëèéí òîîöîîíû ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ñàëáàðûí

áîãèíî õóãàöààíû øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä àøèãëàãäàíà. ÄÍÁ-èé óëèðëûí òîîöîîíû

áîëîâñðóóëàëòûã 2 ¿å øàòààð õèéíý.

- áýëòãýë ¿å øàò

- áîëîâñðóóëàëòûí ¿å øàò

Áýëòãýë ¿å øàòàíä ºíãºðñºí õóãàöààíû øààðäëàãàòàé ìýäýýëëèéã òîîöîæ,

óðüä÷èëàí áýëòãýíý. ªìíºõ îíóóäûí ìýäýýëëèéã áýëòãýõ íü óã ìýäýýëëèéã äàõèí

øàëãàõ, ìýäýýëëèéí õàíäëàãûã ñóäàëæ, òîîöîîã áîäèòîé áîëãîõ à÷ õîëáîãäîëòîé.

Áîëîâñðóóëàëòûí ¿å øàòàíä òàéëàíò õóãàöààíû óëèðëûí ìýäýýëëèéã

áîëîâñðóóëæ, äèíàìèê ¿ç¿¿ëýëò äýýð ¿íäýñëýí òîîöñîí óëèðëûí íýìýãäýë ºðòãèéí

õýìæýýã æèëèéí æèíõýíý ã¿éöýòãýëòýé óÿëäóóëàí øèíý÷èëíý.

ÄÍÁ-èéã óëèðëààð òîîöîõîä äàðààõü íèéòëýã ¿íäýñëýëèéã áàðèìòëàíà. Үүнд:

1. Óëèðëûí òîîöîîíä òóõàéí ñàëáàðûí æèëèéí ¿éë àæèëëàãààíû óëèðëûí

ººð÷ëºëòèéã õàðóóëæ ÷àäàõ áîãèíî õóãàöààíû øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëòèéã àøèãëàí,

òýäãýýðèéí ºñºëò, áóóðàëòûí õàíäëàãààð ñàëáàðûí íýìýãäýë ºðòãèéã òîîöíî.

Óëèðëûí íýìýãäýë ºðòãèéí õýìæýýã òîîöîõäîî óëèðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëòèéí

õýìæýýã ºìíºõ îíû óëèðëûí íýìýãäýë ºðòºã áîëîí ñàëáàðûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëòèéí1

õàðüöààãààð ¿ðæ¿¿ëæ òîîöíî.


2. Óëèðëûí ä¿íãýýð òîîöñîí ÄÍÁ-èé õýìæýý æèëèéí æèíõýíý ã¿éöýòãýëòýé òýíöýõ

¸ñòîé. Èéìýýñ óëèðëààð òîîöñîí ñàëáàðóóäûí íýìýãäýë ºðòãèéí ã¿éöýòãýëèéã

æèëèéí ýöñèéí æèíõýíý ã¿éöýòãýëýýð çàñâàðëàíà. Óëèðëûí áîëîí æèëèéí

ã¿éöýòãýëèéí óÿëäàà õîëáîî õýð ñàéí áàéõ íü óëèðëûí ìýäýýëëèéí ÷àíàðààñ øóóä

øàëòãààëíà. Ñàð, óëèðëûí ìýäýýëë¿¿ä íü ãîë òºëºâ áîãèíî õóãàöààíä óðüä÷èëñàí

ã¿éöýòãýëýýð ãàðíà.

Ñàëáàðóóäûí ìýäýýëëèéã òîäîòãîæ çàñâàðëàñàí òîõèîëäîëä ÄÍÁ-èé óëèðëûí

òîîöîîã ìºí òîäîòãîæ çàñâàðëàíà.

Xөдөлмөрийн хөлс, үндсэн хөрөнгийн элэгдэл, ашиг

Монголын хөгжилийн талаарх харьцуулсан статистик

Эх сурвалж : Ном хэвлэлээс

Дэлхийн Банкнаас жил тутам гаргадаг “Дэлхийн хөгжлийн индикатор” судалгааг

үзвэл, баялаг амьдрал, бодит орлого, дотоодын нийт бүтээгдэхүүнээс (ДНБ) хүн

амд ногдох хувь гэхчлэн хэмжүүр маш нарийн үзүүлэлт буй. Энэ үзүүлэлтүүдийг

гаргахад орлого эн тэргүүнд тавигддаг байна. Энэ хэмжүүрээр дэлхийн улс

орнуудыг гурав ангилдаг.

1. Жилдээ нэг хүнд ногдох орлого нь 1000 ам.доллараас бага бол ядууурлын доод

түвшнээс доогуур гэдэг ангилалд

2. 2000 ам.доллар болоод ирвэл хангалуун талдаа

3. 3000 ба түүнээс дээш ам.долларын орлоготой бол боломжийн хангалуун гэсэн

гурван шатлалтай.

Дээшээ тогтоосон хязгаар байхгүй. Энэ хэмжүүрээр бол дээшээ ба доошоо 15:1

гэсэн харьцаагаар дэлхийн хамгийн баян, ядуу улсуудыг жишиж болно. “Хөгжиж

буй” хэмээх тодотголтой бүлэг улс хамгийн доод үзүүлэлттэй байх бөгөөд энэ

ертөнцийн 500 сая хүн жилдээ 315 ам.долларын орлоготой, Африкт 75 сая хүн

жилдээ 922 хон ам.доллар, 150 сая хүн 161-229 ам.долларын орлоготой гэдэг нь

ядуу ангиллын доод хязгаар ажээ.


Дэлхийн Банк дараах 11 үзүүлэлтээр дэлхийн 136 улсыг жагсаажээ.

1. Хүн ам

2. ДНБ-ний хэмжээ тэрбум ам. Доллараар

З. ДНБ-ний дэлхийд эзлэх байр

4. Дэлхийн ДНБ-д эзлэх жин хувиар

5. ДНБ-ээс хүн ам тутамд ногдох хэмжээ ам.доллараар

6. ДНБ-ээс хүн ам тутамд ногдох үзүүлэлтээр дэлхийд эзлэх байр

7. Дэлхийн дундажтай харьцуулах хувь

8. ДНБ-нд хүн амын орлогын эзлэх хувь

9. Хүн амын орлого тэрбум ам.доллараар

10. Хүн ам тутамд ногдох бодит орлого

11. Дэлхийн дундажтай харьцуулах хувь гэсэн үзүүлэлт юм.

Эдгээр үзүүлэлтээр манай улсыг дараах байдлаар тооцоолж Дэлхийн Банк

гаргажээ.

1 .Монгол Улсын хүн ам: 2.5 сая

2.ДНБ-ий хэмжээ: 4.5 тэрбум ам.доллар

З.ДНБ-ий дэлхийд эзлэх байр: 133 дугаарт

4.Дэлхийн ДНБ-д эзлэх жин: 0.01 хувь

5.ДНБ-ээс хүн ам тутамд ногдох хэмжээ: 1802 ам.доллар

б.ДНБ-ээс хүн ам тутамд ногдох үзүүлэлтээр дэлхийд эзлэх байр: 116 дугаарт


7.Дэлхийн дунджийг 100 хувь гэж үзвэл: 22 хувьтай

8.ДНБ-нд хүн амын орлогын эзлэх хувь: 64 хувь

9.Хүн амын орлого 2.9 тэрбум ам.доллар

10.Хүн ам тутамд ногдох бодит орлого: 1154 ам.доллар

11.Дэлхийн дунджийг 100 хувь гэж авч үзээд харьцуулбал 23 хувьтай гэжээ.

Япон, Ойрхи Дорнодыг хасаад Азийн 20 улсын дотор Монголыг хамгийн сүүлчийн

байранд оруулжээ. Манай улстай зуузай холбож яваа болов уу гэж битүүхэн тааж

байсан боловч манайхаас түрүүлж яваа Лаосыг дээрх хэмжүүрээр үзвэл, 5.7 сая

лаосчууд 10.7 тэрбум ам.долларын ДНБ гаргаж, ДНБ үйлдвэрлэлтээрээ дэлхийд

эзлэх байр нь манайхаас 10-аар түрүүн буюу 123 дугаарт, дэлхийн ДНБ-д 0.02

хувийн жинтэй, ДНБ-ээс хүн ам тутамд ногдох хэмжээ нь 1896 ам.доллар, ДНБ-ээр

хүн ам дутамд ногдох үзүүлэлтээр дэлхийд 114 дүгээрт, дэлхийн дундажтай

харьцуулбал 23 хувь, ДНБ-нд хүн амын орлогын эзлэх хувь нь 75 хувь, хүн амын

орлого 8.1 тэрбум ам.доллар, хүн ам тутамд ногдох бодит орлого нь 1422

ам.доллар, дэлхийн дундажтай харьцуулбал 29 хувь гэж оржээ.

Дэлхийн хамгийн баян, баялаг гээд байгаа орнуудад зарим харьцуулалт хийвэл

ДНБ-ний хэмжээ нь АНУ-д 10 триллион 870 тэрбум, Японд гурван триллион 582.5

тэрбум, Герман хоѐр триллион 279.1 тэрбум, Хятадад зургаан триллион 635.4

тэрбум, Орост нэг триллион 318.8 тэрбум ам.доллар байна.


ДНБ үйлдвэрлэлтээр АНУ нэгдүгээрт, Хятад, Япон хоѐр, гуравдугаарт, Герман

тавдугаарт, Орос аравдугаарт байна. ДНБ-ээс нь хүн ам тутамд ногдох хэмжээ

АНУ-д 37 348, Японд 28 162, Германд 27 609, Хятадад 5150, Орост 6787

ам.доллар байна. Энэ үзүүлэлтээр хамгийн өндөр нь Люксембург бөгөөд тэнд 62

844 ам.доллар байгаа нь тасархай үзүүлэлт мөн. 30 000 давсанд АНУ-аас гадна

Канад, Швейцар, Тани, Норвеги, Исланд, Ирланд, 20 000 давсанд Япон,

Терманаас гадна Австрали, Шинэ Зеланд, Франц, Британи, Итали, Испани,

Нидерланд, Чельги, Австри, Швед, Финланд, Пуэрто-Рико, Арабын нэгдсэн

Эмират, Хонконг, Тайвань, Сингапур оржээ.


Тэгвэл дэлхийн хамгийн ядуу нь гэмээр Танзанид энэ тоо 611 ам.доллар байна.

ДНБ гэдгээсээ илүүтэй хүн ам тутамд ногдох бодит орлого гэдэг үзүүлэлт яг нөгөө

“баялаг”, “баян орон”, “баялаг амьдрал” гэдгийн хэмжүүр юм.

Хэдийгээр манай нэг хүн 1154 ам.долларын орлоготой гэж энэ жагсаалтад байгаа

ч үүнд манайхан ихээхэн эргэлздэг, амьдрал дээр огт тиймгүй. Гэвч баян гэж хэн

бэ гэвэл, Люксембургт 37 706, АНУ-д 26 144, Норвегид 24 832, Швейцарт 22 941

ам.доллар бодитой ногдож, энэ дөрвөн улсын ард түмнийг дэлхийн хамгийн баян

гэж нэрлэж болох ажээ.

Хамгийн ядуу нь Танзани 470, Этиоп 558, Нигери 563 ам.доллар болж байна.

Эндээс нөгөөх 15:1 гэсэн харьцаагаар дэлхийн хамгийн баян, ядуу улсуудыг

жишиж болохоор байна. Дэлхийн эдийн засагт эзлэх жингээ харьцуулбал Монгол

Улс 0.01 хувьтай гэдэг үнэхээр чамламаар тоо. Манайтай хамт яг ийм хувийг

Тажикстан, Молдав, Мавритан, Мальта эзэлж байх ба тэдэнтэй жишвэл бид муугүй

хөгжиж байгаа мэт.

Гэхдээ үүнээс доошоо 0.001 гэсэн тоо бүртгэгдээгүй, бид хамгийн сүүл барьж яваа

гэдгээ мартаж үл болно. Эцэст нь дээрх 11 үзүүлэлтийн дэлхийн дунджийг дор

үзүүлье. Манай улс, бид хаа яваагаа таньж мэдэхэд тустай.

1.Дэлхийн нийт хүн ам: 6 тэрбум 270 сая

2.Дэлхийн ДНБ-ий хэмжээ: 51 триллион 655 тэрбум ам.доллар

З.Дэлхийн ДНБ-ээс дэлхийн хүн ам тутамд ногдох хэмжээ: 8238 ам.доллар

4.Дэлхийн ДНБ-нд хүн амын орлогын эзлэх хувь: 60 хувь

5.Дэлхийн хүн амын орлого 31 070 тэрбум ам.доллар

6.Дэлхийн хүн ам тутамд ногдох бодит орлого: 4955 ам.доллар

Манай улсын хувьд ДНБ 1981 оноос хойш ямар байсныг авч үзье.


Эх сурвалж: World bank site

Диаграмаас хархад 1990 онд хэдийгээр социалист нийгэм задран унаж байсан ч

ДНБ тухайн үеийнхээ оргилд /3,576,966,795 ам доллар/-д хүрч байжээ. Энэ өндөр

түвшинд хүрэх гэж манай улс 18 жилийг зарцуулж 2007 он гэхэд 3,7 тэрбумд

хүрсэн.

Улсын төсөвд ДНБ-ий эзлэх хувь:

0.00

1,000,000,000.00

2,000,000,000.00

3,000,000,000.00

4,000,000,000.00

5,000,000,000.00

6,000,000,000.00

7,000,000,000.00

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1996

1997

1998

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн

Series 1


Диаграмаас сүүлийн жилүүдэд ДНБ төсвийн эзлэх хувийн жин ихсэж байгаа нь

харагдаж байна.

1 хүнд ноогдох ДНБ ба

ДНБ-ий өсөлт

ДНБ нь:

0.00

2,000,000,000.00

4,000,000,000.00

6,000,000,000.00

8,000,000,000.00

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

ДНБ-ий төсөвд эзлэх хувь


ДНБ-ий хэмжээ нэгдүгээр улиралд 7.6 хувь, хоѐрдугаар улиралд 3.4 хувь өсч

байсан бол гуравдугаар улиралд өсөлтийн хурд нэмэгдэн 8.4 хувьд хүрч өсөөд

байна. Ингэснээр ДНБ-ий хэмжээ оны эхний гурван улирлын нийлбэр дүнгээр 6.3

хувьд хүрч өссөн байна. Энэ онд ХАА-н салбар бууралттай байгаа бол аж үйлдвэр,

үйлчилгээний салбарын өсөлт өндөр байна.


2010 оны эхний гурван улирлын байдлаас харахад аж үйлдвэр, үйлчилгээ, бараа,

бүтээгдэхүүний цэвэр татварын хэмжээ ДНБ-ий өсөлтөд эерэгээр нөлөөлж байгаа

бол ХАА-н салбар сөргөөр нөлөөлж байна. Хэрэв ХАА-н салбар өсөлттэй байсан

бол эдийн засгийн өсөлт 2010 онд 10-аас дээш хувьд хүрч өсөх боломжтой

байлаа. Өвөлжилт, цаг агаарын хүндрэлээс болж ХАА-н салбарын нэмэгдэл

өртгийн хэмжээ 2010 оны эхний гурван улирлын байдлаар 26.5 хувиар буурсан

байна. “Атрын гурав дахь аян” үндэсний хөтөлбөрийн хүрээнд улсын хэмжээнд

2010 онд нийтдээ 312.2 мянган га-д тариалалт хийснээс арваннэгдүгээр сарын 1-

ний урьдчилсан гүйцэтгэлээр 346.1 мянган тонн үр тариа, 155.6 мянган тонн төмс,

77 мянган тонн хүнсний ногоо, 33.1 мянган тонн тэжээлийн ургамал хураан авсан

байна.

Аж үйлдвэрийн салбар 2010 оны гуравдугаар улирлын байдлаар өмнөх оны мөн

үеийнхээс 12.3 хувиар өссөн байна. 2010 оны эхний есөн сарын байдлаас

харахад нүүрс олборлолт 88.3 хувь, газрын тос 41.1 хувь, төмрийн хүдэр 2.3 дахин

өссөн нь уул уурхайн салбарыг 12.8 хувиар нэмэгдүүлж байна. Нарийн сухайт,

Овоот толгой, Ухаа худаг, Хөшөөтийн нүүрсний уурхайн олборлолтын хүчин чадал

нэмэгдэж нүүрсний олборлолт өсч байна. Мөн Төмөртэй, Баянгол, Таяннуур зэрэг

төмрийн хүдрийн уурхайнуудын олборлолт нэмэгдсэн байна.


Дүгнэлт

Дэлхийн улс орон бүрийн хувьд тооцогдож, харьцуулалт хийгддэг үзүүлэлт бол

ДНБ. Энэ үзүүлэлт нь уг чанартаа нэг жилийн хугацаанд тухайн нийгэмд гарсан

дэвшил буюу амьдралын чанарын сайжралтыг хэмжих зорилготой. Нэгж хугацаанд

үйлдвэрлэн гарсан нийт гарцыг ДНБ гэх ба өөрөөр хэлбэл нэг жилийн хугацаанд

нийт эдийн засгийн хэмжээгээр үйлдвэрлэсэн эцсийн тухай яригдаж байгаа учир

нийт бүтээгдэхүүн нь мөнгөөр хэмжигддэг. Зөвхөн тухайн онд үйлдвэрлэсэн

бараагаар ДНБ-ийг тооцдог. ДНБ-ийг ерөнхийдөө 3 аргаар тооцдог.

1) Зардлаар буюу бүтээгдэхүүний урсгалаар

2) Орлогын урсгалаар буюу хуваарилалтын аргаар

3) Үнэ цэнийн аргаар тооцох

Бүтээгдэхүүнийг эхнээс нь аваад эцсийн бүтээгдэхүүн болтол оролцож буй бүх

пүүсүүдийн шинээр бий болгосон үнэ цэнийн нэгэн замаар судлах арга юм.

Мөн дэлхий дахинд ДНБ үйлдвэрлэлтээр АНУ нэгдүгээрт, Хятад, Япон хоѐр,

гуравдугаарт, Герман тавдугаарт, Орос аравдугаарт байна. ДНБ-ээс нь хүн ам

тутамд ногдох хэмжээ АНУ-д 37 348, Японд 28 162, Германд 27 609, Хятадад 5150,

Орост 6787 ам.доллар байна. Энэ үзүүлэлтээр хамгийн өндөр нь Люксембург

бөгөөд тэнд 62 844 ам.доллар байгаа нь тасархай үзүүлэлт мөн. 30 000 давсанд

АНУ-аас гадна Канад, Швейцар, Тани, Норвеги, Исланд, Ирланд, 20 000 давсанд

Япон, Терманаас гадна Австрали, Шинэ Зеланд, Франц, Британи, Итали, Испани,

Нидерланд, Чельги, Австри, Швед, Финланд, Пуэрто-Рико, Арабын нэгдсэн

Эмират, Хонконг, Тайвань, Сингапур оржээ.


Ашигласан материал

- www.wikipedia.mn

- www.iltod.gov.mn

- www.slideshare.net/Gelegjamts

- www.web.nso.mn/methodology/QGDP_methodology

- www.news.mn

- www.gelegjamts.boss.mn

- www.ses.edu.mn

- Үндэсний статистикийн газар “ Статистикийн эмхэтгэл 2010”

- Дэлхийн бхнкны сайт www.worldbank.org


http://www.wikipedia.mn/

http://www.iltod.gov.mn/

http://www.slideshare.net/Gelegjamts

http://www.web.nso.mn/methodology/QGDP_methodology

http://www.news.mn/

http://www.gelegjamts.boss.mn/

http://www.ses.edu.mn/

http://www.worldbank.org/

gdp 4 20 d.nomin erdene

Documents