TARTIŞMALI İLMİ TOPLANTILl\.H DiZİSİ

HZ. PEYGAMBER VE

AiLE HAYATI

Doç. Dr. Ali ÖZEK e Y. Doç. Dr. Ö. Faruk HARMAN Y. Doç. Dr. Abdullah AYDINLI o Doç. Dr. M. Yaşar KANDEMİR

Doç. Dr. İ. Lütfi ÇAKAN e Doç. Dr. Hayreddin KARAMAN Doç. Dr. Ümid MERİÇ Ci> Prof. Dr. Salih TUG

Y. Doç. Dr. Sadreddin GÜMÜŞ o Ali fuza DEMİRCAN Doç. Dr. Mustafa ERKAL e Doç. Dr. İbrahim CANAN

Dr. Celal YENİÇERİ e Y. Doç. Dr. Raşit KÜÇÜK Doç. Dr. Bekir TOPALOGLU

iLMi NEŞRİYAT İÇ VE DIŞ TİCARET A.Ş.

Adres , Kızt&şı, Kamilpaşa Sok N o, 17 Fatih/İST.

RASÜLULLAH ls.a.l'İN AİLE HAYATI İLE İLGİLİ A YETLERİN

TOPLU DEGERLENDİRMESİ

Yrd. DQÇ. Dr. Sadreddin GÜMÜŞ Marmara Üniv·ersitesi İlahiyat Fakültesi Öğ-retim Gö-revlisi

Yüc& Alla:h'a hamd ve O'nun şerefli Peygarrnber'ine salıH ve selam olsun!

GİRİŞ

İnsaınlığı eğitmek ve ahlaknn yüceltmek için örnek insa,n olarak gönderilmiş olan Hz. Muhammed ls.a.l 'in aile hayatını incelemek, onu öğrenmek, yaşamak ve in­sanlığa tanıtmak, başta gelen görevlerimizden biridir. Ça­ğımızda insanlığın, özellikle aile hayatında, derin buna­hınlara sürü'klenmiş olması göstermiştir ki, :baş döndürü­cü bir şe:kilde Herlemiş bulunan ilim ve .teknik, insanlığın mutluluğıınu sağlayamarrnış ve onu uçurumun kenannda yainız bırakmıştır. Mükemmel yaratılmış lbir varlık olan insanın, tehlikelere maruz kalacak ve bunalımlar içerisin­de kıvranacak bir şekilde lnlavuzsmz bırakılmasa. ise, ila­hi hikmete aykırıdır. Yüce Allah, insanlığı bu tehlikeler­den korumak için peyga.mberler ve müceddidler gönder­mi':}tir. Peygamberlerin sonuncusu, bütün insanlığa. önder olarak gönderi!ıniş olan Hz. Muhı.mmed ls.a.l 'dir. Yüce. Allah, ·Allah'ın Rasülüııde sizin için güzel bir örnek var­dır• buyurmak ı;üretiyle O'nun örnek insan olduğunu bize bildirmiş ve ·De ki: Allah'ı seviyorsanız bana uyun" enıri ile de O'na uyınamızı emı::etmiştir. RasüluUa>h Cs.a.l de ·Ben güzel ahlakı tamamlamak için gönderildim» buyu­rarak bu mukaddes görev!ıı kendisille verildiğini bildir­miştir.

210 / HZ. PEYGAMBER VE AİLE HAYATI

Şu halde bize dü~en görev, bu mükemmel in'ia.nın her halini tasviı- etmek, şahsiyetine dair her şeyi kayd etmek ve bunu nesilden nesile !lc.!<tarmaktır. Çünkü, yolların en doğrusu O'nun yoludur. En selahiJ:etli Iniavuz O'dur. O' nun kendisi örnek biT önder olduğu gibi, temiz eşleri de, özellikle kadıniar için, bicrer örnektir. Dolayısıyla bu mu­kaddes a.iieden alacağımız dersler sonsuzdur. Bu müba.­rek aile, hayatın her türlü acı ve tatlı saJınelerini yaşa­

mış. Allah'a inandıklan için vatanlanndan hicı·ete mec­bur kalmış, düşmanın maddi ve ma,nevi baskılannı, mü­nafıldarın iftiralarını, savaşları, yokluldarı ve da,ha nice sıkıntıları gülere•k karşılamış ve bunları, insanlığm kur­tuluşu için koşarken, ayağının taşa değ:ıiıesi kadar, basit olaylar kabul etmi>;tir. Hedefe doğru yürürken karşılaşı­ra.'bilecek sıkıntıları metanetle göğüslerneyi en doğru şek­liyle onlardan öğreniyoruz. Bn sebeple biz, bu mukaddes aileyi tanrm""ya ve tamtınaya çalışacağız.

Bu tebliğde, RMülulla:h (s.a.l 'in sadece a,ile hayatı ile ilgili aye.tler ele alınmış ve bunların ·değerlendirilmesine ga.yret edi1ı:rıiştir. Ayetlerin açıklanmwsında çeşitli kay­naJklardan yararlanılarak tamaJmlayıcı bilgiler de yeril­miştir. Ayetler farklı konularla ilgili olma~kla b[[-Jikte hep­si d~ Raısülullalı (s a.l 'in aile hayatı ile Hgili olduğu için konu, ,«Rasülullalı (s,a .. l 'in aile hayatı ile ilgili ayetlerirı top-· lu değerlendirmesi. başlığı ile ele alınrrmş ve ayetler kendi bütüniükleri içerisjınde işlenm>ştir. Sonunda ayrıca genel bir değerlendinrıe yapıJmıştır.

Re~üluilah <s.a.l 'in aile hayatı ile ilgili ayetler Mek­ke Dönemi ve Medine Dônemi olmak üzere iki; 'hö1ümde ele alınabilir,

MEKKE DÖNEMİ

A. Doğumundan Peygamberliğine Kadru- Rf\S'Ülullalı

(s.a.l 'in Aile Hayatı

Rasülullah fs.a.l, Miladi 571 yılı Nisan a;yınııı 20'sirı:-

RASÜLULLAH'IN AİLE HAY AT! İLE İLGİLİ AYETLER 1 211

de Mekke'de dünyaya geldi. Bu yıl, «Fil yılı, olarak bilin­mektedir. Babası Abdullah, Kusayy oğlu .AJbdi Menaf oğlu H&şim oğlu Abdulmutta1ib'ir. oğludurl. Annesi Arnine i.se, Hakim oğlu Zühre oğlu Abdi Menaf oğlu Vehb'in lnzıdır'. Her ikisi de Kureyş Kabilesi'nin ileri gelen ailelerinden idi3. Soy ve makam bakımından üstün olmalarma rağmen, mali yönden fakir idiler. Rasü1ullah (s.a.l 'in baJbası, O'nun doğumundan önce vefat etmiş, dolayışıyla bakımını dedesi Abdu1mutte.Iib üstlenmiştir. Ded<ısinin ölümünden sonra da O'na amcası Ebu Talib •baktı. Süt enm1e çağmda em­zirilmek üzere Sa'd oğulları'ndan Hz. Ha1ime'y" teslim ooildi. Böylece çocukluğu çöl havasında geçmiş v_e bede­vllerin fa,silı Arapçasını öğrenmişti4. Rasıllullah (s.a.l, beş yaşında anası Arnine'ye iade edildi; fa,kat, aJtı yaşmda O' nu da. kaybetti. Ana.sı O'na çok az bir miras boraktı. Böy­hece Rasülullah (s.a.l hem yetim hem de fakir kaldı. Kur'­an-ı Kerim buna şöyle işaret eder,

·O seni yetim bulup barındırınadı mı? Şaşırmış bu­lup da yol göstermedi mi? Seni fakir bulup zengin etmedi mi'? Şu halde sakın yetimi ezme! Yaksulu da azarlama. Rabbinin nimetine gelince O'nu minnet ve şükranla an." s

Yetinılik, Rasiılu1lah (s.a.l 'ın rühunda derin izler bı­rakmıştı. Yüce Allah, O'nun sıkıntılarını hafifletmek için şefkat ve merharm~t abideleri olan dedesi ve amcasını O' nun hizmetine koşturdu b. İşte •seni yetim bulup barındır­ınadı mı?, 7 mealin.deki ayet bu nimeti hatırlatmaktadır.

Rasülu1liı;h <s.a l 25 yaşına geldiğinde zengin bir tüç-

ı. Me·vlıl.rı.a Ştbli, Asr-ı Saadet (trcm. Ö. Hıza Doğrull lstan­hul 1928 !, 178.

2. A. Abdu'l-Fettah Tabbare, Maa'I-Enbiya Beyrut, taıihs-iz :J37 dipnot.

3. M. Şi.bli, Asr-ı Saadet I, ı 78, 186. 4. H. İbrahim Hasan. İslam Taıihi (trcl lstmıbul 1985, I, 99. 5. Dul18. Süresi (93), 6-11. 6. lvL Harndi Yazır, Hak Dini Kur'an Dili İstanbul 1971

VIII, 5900. 7. Duha Süresi (93l, 6

212 / HZ. PEYGAMBER VE AİLE HAYATI

car olan Hz. Hadice He evlenerek fakirlikten kurtuldu. «Pek yakında Rabbin sana verecek de hoşnut olacaksın ... Seni fakir bulup 7.engin etmedi mi?• s me:{ılindeki ayetler buna işaret eder. Bu ayetlerin işfı,retine göre, Rası:ılullah

Cs.a.l 'in çocukluğu ve gençliğinin ilk dönemi, yoksulluk içerisinde geçmiştir. Ayetler, dolaylı olarak dedesi ve am· casının da fakir olduklannı gösterir. DBJha sonra gerek kendisinin ticari faaliyetleri, gerekse eşi Hz. Hadice'nin bütün servetini O'na hibe etmesiyle maddi durumunu dü· zeltmiştir9.

Rasülullah (s.a.l, ilk evliliğini kendisi 25 yaşında ol· duğu halde 40 yaşında dul fa.kat zengin bir kadın olan Hz. H<ıdice ile gerçekleşUrdiı o. Arap ge•leneğinde çok evlilik esas olduğu ha;] de Rasülullah Cs.a. ı yirmibeş y1l beraber yBJŞadığı Hz. Hadice'nin yf\nına ikinci bir eş almamış, böy­lece tabii şartlar içerisinde evlilikte tek eşin esas olduğu­nu vurgulamıştır ı ı. Daha sonraki çok kadınla evl'iliği çe· şitli sebeplere drı"yanmaktadır.

B. Peygamberlik Verildikten Sonraki Aile Hayatı

Kendisine peygBJmberllit verildikten sonra da Mekke döneminde Rı<sülul!ah Cs.a.l 'in aile hayatında değişiklik

görmüyoruz. Hz. Hadieelnin vefatma :k8Jdoc tek kadınla evlilik hayatı devam ettiP. O'nun vefatından wnnı,, ibi'­setin 10. yılının Ramazan ayında, Sevde bnt. Zem'a ile ev­lendi ı 3. Medine'ye göç ettiğinde sadece Sev de ile· evli bu­lunuyordu. Hz. Aişe ile de nişanlı idi. Aişe ile izdivac dac ha sonra Medine'de gerçekleşm;ştirı4.

8. Duha Sılresi (93 J, 5, 8. 9. M. Harndi Yazır, A.g.e. VJII, 5901.

10. lbn Sa'd, et-Tabakatu'I-Kübra Beyrut 1985 16; M. Şibli Ag.e. !, 208; A. A!bdu'l-Fettah Tabba.ra, Maa'I-enbiya s. 436.

ıı. MevEma ş,bli, A,.g.e. ll, 1037; A. Abdu'l-Fettah Tabbara. Maa'l-enhiya s. 436.

ı2. M. Şibli, Age. ll, 991. 13. İbn Sa'd, Age. Vlll, 53. 14. İbn So,'d, Age. gs. yer; M. Şibli, Age. ll. 998 vd.

3u d6nemde Rasirlullah Is a.1 'in aile hayab ile ilgiIi olduk~a ~ o k &yet inmigtir. BunIan $yle slralayabilil-iz:

A. Rwiilullah ts a,) 'in Kendfleriyle Evlenmesi Helal. Krllcan Kadmlarla flgili Ayetler.

*EY Peygamber! Mehiderini verd@in ejlerini, Allah'm sana ganimet alarak verdi@ ve elinin alhnda, bdunan c5- riyelerit, aJ;ncwn, halanm, daylnm ve teyzenin seninle be- raber hicret eden klzla~nl sana hdal k ~ l d ~ k . Bir de Fey- gamber kendisiyIe evlenmek istedi& takdkde, kendisini Peygambere bibe eden mii'mine kad~n~, diger rnia'rninlere de@, sirf sana rnahsus d m k iizere hel&I kd&k. Ku~ku- suz biz, e5leri ve ellerinin alhnda hulzuxan Ic5riyeleri-i) kakkmda mii'rnin'iere neyi farz kildr@nlz~ hiliriz. iBu hu- msta la@ yapmalari gemktigini onlara aqikladik kil sana bk zorluk olrnasm. Allah bagiqlayandrr, merhamet eden- dirls.

C u m h ~ r a gore bu $yetin inmesiy1.e hsUullah Is.a.1' in mehrjni vererek evlenmig oIdu&~ Badmlar, ganimet oh- rak aldl& ckriysler, amcasl, h>alasr, dapsz ve teyzesinin Medine'ye himet stmiq olan krzlan ile tercihm evlenmesi held hlmrnl$u-. Buradaki mehrini verrne, ganimet olarak aIma ve himet e t rn i~ olmalan kaydl sadsce tercih ifade eder 1 6 .

15. AhzaS Saresi (331, SO. 16. Al9.si, Rbhu'l-Me?trri Beyrut 1985 XXII, 52 vd; Sevkani,

Fethu'l-Rdir Mislr 1964 iV. 293; M. Hamdi Yazllr, Halr D h j Xur'ga DiXi VI, 3813.

214, HZ. PEYGAMBER VE AİLE HAYATI

eden mü'mine kadınlarla da evlenebiliı-. Rasülullah (s.a.l' in bu şekilde evlilik yapıp-yapmadığı hususunda farklı ri­viıyetler vardır. Hz. Aişe'den rivayet e_dilen bir hadis, Ra­sülullah (s.a.l 'in bu şekilde evlilik yaptığına işaret eder. Hz. Aişe şöyle deı-, Ben, kendilerini Rasülullah (s.a .. l 'e hi­be eden kadınlan ayıplardım. ·Hiç kadın, kadınlığını hi:be eder mi?" derdim. Yüce All&h, •Onlardan dilediğini geri­ye bırakır, dilediğini de yanına alırsın. ,.» ayetini indirince, ben, Rasülulla.h <s.a.l 'e •Racbbini görüyorum ki, aııcak se­niıı arzunu gerçekleştirmek için koşuşuyor» dedim ı 7. An­cak, M. Hamdi Y azır, Bu hiç bir zaman istihfaf ya d;ı, ila­hi iradeden hoşnudsuzluk anlamında değil, aksine eşler

arasındaki samirrıiyetten ileıi gelen bir serzeniıjtir. .ıihn Abbas, bunun fiilen vaki olınadığmı, yani . Peygamber <s.a.J 'in bu suretle biç htr kadınla evleıırnediğini söylemiş­tir. ı> ıs der.

Ayetteki «Mü'mine• kaydı, kafir bir kadımn Rasülul­lah <s.a.l 'e hela.l olmadığım ifade eder. Kurtubi böyle bir yorumda bulunduktan wnra İbn Arabi'den naklen şöyle dero ·Bana göre hür ve kafir blr kadın Peygamber <s.a,J'e haramdır. Bu hususta O bizden farkhdır. Faziletli ve de­ğerli şeylerde O'nun payı daha çoktur. Noksanlık bulunan hususlarda ise, Rasfılullah {s.a.l 'in tarafı daha temizdir. Elıl-i kitabın hür kadınlarıyla evlenmek, rbizim için helıi.l kılındı. Rasülullah (s.a.J 'in yüceliğinden dolayı O'na şa;.

d0ce mü' min kadınlarla evlenmesi helaı kılınmıştır ı 9.

•Bunlar, mü'minlere değil, sadece sana mahsU.s olmak üzere helal lnlındı. Kuşkusuz biz, eşleri hakkında mü'min­lere ney] farz kıldığımızı biliriz.• bölümü gösteriyor ki, bu durum sadece Rasülullah <s.a.l'e mahsustur. Diğer mü'-

17. K§..mil M'lras, Tecrid-i Sarih Tercümesi, Ankara:, 1985 XI, 151. Diğer rivayetler lık. bilgi için bkz. Şevk~.ni, Fethu'l-Kadir IV, 295; Zema.hşeıi. ei-Ke.;şaf Beyrut tarihsiz ın. 268; Kurtubi, el-Cami' li ahkami'l-Kur'an, Beyrut 1952,XIV. ·208, 209.

18. Yazır, Hak Dini Kur'an Dili, VI, 3914. 19. Kurtubi XVI, 210. lbn Arabi, Ahkiı.mu'l-Kur'an lll, 1559.

RASÜL\TLLAH'IN Aİ:.E HAYATI İLE İLGİLİ AYETLER 1 215

ıninleri.n evlenebilecekleri kadın sayısı Nisa Süresi'nin 3, ayetinde beliri:ilrrı.iştir2 o.

Rasıilullah (s aJ eşleri arasında nöbet usulünü uygu­luyor, farldı bir durum kaf'lısmda onlardan izin alıyordu2 t. Böylece eşleri arasmda eşit muamele etmeye çalışıyordu, Yüce Allah bu hususta Rasülünü sePbest bıra;karak şöyle bııyurdu,

"Onlardan dilediğini geriye bırakır, dilediğini de ya­nına alırsın. (Aralarında nöbete mecbur değilsin)_ Geri bı­raktığından yanına almak istediğin olursa sana bir günah yoktur. Ey Muhammed! Böyle yapman onlann gözlerinin aydın olmasına, üzülmemelerine ve hepsinin, senin verdik­lerine razı olmalanna daha uygundur. Allah kalpleriniz­de olam bilir. Allah hakkıyla bilendir, halimdir.»22 • Bu ayet­ten anLaşıldığı gibi artık Rasıllullah (s.aJ 'in, eşleri ara­sında nöbet usulünü uygulaması ve ihtiyaç anında onlar­dan izin alması şart değildir. Anca>k Rasıllullah (s.aJ eş­

lerinin gönüllerini hoş tutmak ve aralarında meydana ge­lebilecek kıskançhklan önlemek için yine de nöbet usü­lü:.1ü uygulardı2 3

RASÜLULLAH fs.a.J'İN EVLENDİGİ KADıNLAR

Rasıilullah (s.a.l ll kadınla evlenmiştir. Bunlardan ikisi kendisi hayatta iken vefa.t etmiş, dokuzu ise kendi­sinden sonra vefat etmiştir. Bunlar hakkında hususi teb­liğ sunulacağı için biz burada bunların sadece isimlerini vermeıkle yetinec~ğiz:

20. Ayet'in meali şöyledir: .. Eğer yetinıleı·i.n haltlannı göze~ teınemekten lrorkars:aıuz, beğendiğiniz kadınlardan ikiş{lr, üçer dönle-r alın. Haksızlık yapm.aktan korkarsanız bir tane alın. Yahut sahip olduğunuz c.ftriyelerle yetinin. Adaletten aynlma­maııız için en uygun olanı budılr.» Görüldüğü gibi ınüslüma.n erkeğin evlenebileceği kadın sayısı dörtle ;"unırlandınlmıştır.

Ancak bu bir ruhsat olup vücüb ifade eden bir emir değildir. 21. KurtubL XlV, 2.15 22. Alızah Sün:ısi (33), 51. 23. Kıırtubi, Age. 251 vd.

216 i HZ. PEYGAMBER VE AİLE HAYATI

ı. Hz. Hadice, 2. Hz. Sevde bnt. Zem'a Cv. 54/673), 3.

Hz. Aişe Cv. 58/677), 4 .. Hz. Hafsa Cv. 45/665), 5. Zeyneb bnt. H üzeyına Cv. 3/624), Hz. Ümmii Halıibe Remle (v. 44/664), 7. Hz. Zeynep bnt. Cahş Cv. 20/640), 8. Hz. Ümmü Selerne Hind hnt. Ehl Ümeyye Cv. 59/678), 9. Hz. Safiyye bnt. Hu­yeyy Cv. 50/670), 10. Hz. Cüveyriyye bnt. Haris Cv. 50/670), ll. Hz. Meymfme bnt Haris Cv. 51/6711 24.

Ayrıca. Rasülııllah Cs.B . .l 'in Reyhane ve Mariye adla­rında iki de cariyesi vardı25.

RASÜLULLAH (s a.J 'İN ÇOCUKLAR!

Rasülullah Cs.a.l 'in 6'sı Hz. Hadice'den !biri de Hz. Ma­ri ye-i Kıpti'den olmak üzere 7 yocuğ;u dünyaya geldi.

A. Erkekler

ı. Kas.ım. 2 Abdullah, 3. İbrahim CMariye'den olmuş­tııı·J

B. KızLar

1. Hz. Zeynelı, 2. Hz. Rukiyye, 3. Hz. Ümmü Kills:iim, 4. Hz. Fat1matu'z-Zelıra26.

RASÜLULLAH Cs.a.l'İN ÇOK KADINLA EVLENMESiNİN SEBEPLERİ

Rasülullah Cs.a.l 'in çok kadınla evlenmesinin bir çok sebe<bi olmakla birlikte ilim adamlan bunları 4 madded<ı özetlemişlerdir.

ı. EğitimJ<ı İlgili Sebep 2. Huküki Sebep

3. Sosyal Sebep 4. Siyasi Sebep

24. RasU.lullah Cs.a.) 'in eşleri hakkında biLgi için ibkz. lbn Sa.'d, et-Tab~kat Vlll, 52-221; Kurtubi IVX, 164-167: M. Şibli, A;;e. 990-1013.

25. İ'bn Sa'd, Age. VIII, 129-131; Kurtubi, IX 166. 26. Rasü!ullaJı Cs.a.l 'in çocuklan için bkz. İbn Sa'd, Age.

8/19-39; M. Şibli Age. 2/1044-1053.

RASÜLLTLLAH'IN AİLE HAYATI İLE İLGİ!Jİ AYETLER 1 217

ı, Eğitimle İlgili Sebep: (Buna dini sebep de diyebili· riz), Muhtemelen o gün İslam toplumunun yarısını veya daha fazlaarnı kadınlar oluşturuyordu. Çünkü, sürekli olarak savaslaı-da erkek zayiatı oluyordu. İslam, kadınlık özelliğinden kaynaklanan bazı durumlar müstesna, mü­kellefiyetler bakımından erkeklerle kadınları eşit tutmuş· tur. İşte bu mükellefiyetieri ve bunls,rm nasil uygulana· ca.gmı kadınlara öğretecek kadın öğretmeniere ihtiyaç vardı. Zira kadınlar bazı şer'i meseleleri, özellilde hayız, nifas, cürtüplük v.e aile mahremiyeti ile ilgili diğer konu­ları doğrudan Rasülullah (s.a.l'e sormaktan utanıyorlar­dı. Bunun yanında Rasülulla.h (s.a . .J de yüksek bir haya duygusuııa sahipti. Kendisine sorulan bazı sorulaira açık­tan değil, kinaye yoluyla, cevap veriyordu. Bunu da he ı· kadm anlayamıyordu. İşte bu durum, kadın öğretmenlere ihtiyaç olduğunu gösteriyordu. Başta Hz. Aişe olmak üze­re Rasülulhvh (s.a.l 'in bazı hanımlarının bu ihtiyacı karşı· !<\dı klarını görmekteyiz2 s.

2. Hukuki Sebep: Bunun tipik örneği Rasülullah (s.f\.J' iı1 a,zatlı kölesi ve evlatlığı Zeyd b. Harise'nin boşamış ol­duğu Zeyneb bnt. C".-a.Iış ile evlenmesi<iir. Rasülullah (s.a.l' in Zeyneh iie evlenmesi, Araplar arası,nda yerleşmiş oloup miras, evlenme, boşanma, aile mahremiyetleri ve benzeö birçok konularda hukuk dışı muamelelere sebep olan bir cahiliye geleneğinl, yani evlat edinme ve bununla ilgili diğer hukuki meseleleri ortadan kca·ldırmıştır2 6.

3. Sosyal Sebep: Rasülullah (s.a.l, akrabalık bağlarını kuvvetlendirmek maksadıyla bazı hanımlıurla e.vlenmiş­

tir. Hz. Ai!Şe bnt. Ebi Bekr ve Hz. Hafsa bnt. Ömer ile ev­lenmesi bu sebepledir. Ayna sebeple Meymüne bnt. Haös el-Hilruiyye He evlenmi~tir. Kendi lazlarını Hz. Osman ve Hz Ali ile evlendirmesi de yine bu sebebe dayanma;ktadır. Bunun yanında Rasülullah (s.a.l, bazı ha;nımlarla da sırf

---·---25. Sabüni, Raviiiu'l-Beyan ll, 318 vd.; A. Abdulfettab Tab­

lJara, Age. s. 437 26. SUbüni, Age. II. 320 vd.; A. Abdulfetta.h Ta.bbara, Age.

gö-s. yer.

218 HZ. PEYGAMBER VE AİLE HAYATI

onları sahipsiziikten kurtarn1ak maksadıyla evlenıniştir.

S evde bnt Zem'a {r:vlendiğinde 55 yaşında idiJ, Ümnıü Se­leıne Hiııd CYaşlı bir kadındı, kocası Uhud s2:vaşında şe­hi.d olmuştu) ve Zeyneb bnt. Hüzeyme CKocası Bedir'de şehid olm.uştu. E.vlendiğinde 60 yaşındaydı) ile- evlenmesi bu sebebe bağlıdır27

4. Siyasi Sebep; Rasülullah Cs.a.l bazı kabileleri ken­disine ısmdırmak, hatta İslam'ı kabul etmelerini sağlamak m::ıksadıyla birkaç hammla evlendi. Kureyş reisi Ebü Süf­yan'ın kızı Ümmü Habibe, Mustalik Oğulları'nın reisi HEL­ris'in kızı Cüveyriyye ve Beni Nadir reisierinden Huyeyy' in lnzı Safiyye ile evlenmesi bu hikmete daya.nmaktadır' s

B. Rasıllullah Cs.a.l 'in Zeyd b. Harise'yi Evlatlık Edin­ınesi ve O'nun Boşanmış Olduğu Ze.yneb Bnt .. Cahş İle Evlenınesi Hakkmda N azil Olan Ayetler

al Zeyd'in evlatlık eelinmesi

Rasıll-i Ekrem. Hz. Hadice ile ı;vlendiği zaman, Hz. Ha.dice kölesi Zeyd'i O'na hioo etti. Ra,sulullah Cs.a.l Zeyd'i azad edip oğulluk edindiğini ilan ederek Araplarda mev­cut olan bir gelem'ği uygnladı29 .. Bundan sonra Araplar

27. Sabuni, Age. II, 323; A.A. Tabbam, Age. s. 437 vdd. 28. Rasülullah {s.a.J 'in çok kadınla ev]enmesinjn sebepleri

için bkz. Sabuni. Age. II, &18-326; M. Şibli; Age. II, 1033-1043. 29. Bu sırada Zeyd 8 yaşcı.nda.ydı. O'nun Rasülullah Cs.a..) 'in

yanında olduğunu haber alan ba:bası, HasUluH-ah (s.a.) 'e gele­rBk oğlunun fjdyesini verip O'nu almak istedi. R-a.sülullah (s.aJ Zeyd'i babası ile kendi.si arasında tercih yapmakta serbest bı_, raktı. O da Rasülullah Cs.aJ'i tercih etti. Zeyd, köleliği tercih ettiğ'i için baba:sı VP amcası tarafından kınandı. Bucnun üzerine O, «V allahi ben bu adamdan öyle şeyler gö:rxlüm ki hiç kim­seyi O'nıa tercih edemem•• dedi. Bu drurumu- gören RasUlullah Cs.a.l, .. Ey Kureyş topluluğu! şi\hid olun, Zeyd benim oğlumdur. O bana vAris olaca1r, ben de ona vU.ris olacağım, diyerek. o gün Araplarda ınevcut olan il::ıi.r geleneği uyguladı ve Zeyd'i oğul­lu.k edindiğini ilft.n ettL Zeyd'in babası ile an1cası bu durumu görünce memnun olarak dönüp gittiler. CKurtubi, XIV, 118; M. Hamdi Yazır, Age. VI, 3897).

RASÜLULLARIN A!I.E HAYATI İLE İLGİLİ AYETLER i 219

Zeyd\ ·Zeyd b. Muhammed" diye çağırmaya başladılar. Daha sonra Mediııe'de inen şu ayetler böyle bir hitap şek­line son verdiğj gibi, evlat edinme geleneğini de yürürlük­ten kaiclırdıJo.

•Allah evlatlıklarınızı öz oğullarııuz kılmadı. Bunlar sizin ağızlarımza geEveren sözlerdir. Allah gerçeği söyler ve doğru yola o eriı;tirir. Onlan, babalanna nisbet ederek çağırın. Allah yanında en doğrusu budur. Eğer babaları nın kim olduğıımı bilmiyorsanız, bu takdirde onları din kardeşleriniz ve görüp-gözettiğiniz kinıseler olarak kabul edin. Yanılarak söylediklerinizde size vebal yoktur; fakat, kalplerinizin bile bile yöneldiğiııde günalı vard1r. Allalı

bağışlayandır, esirgeyendir' 1 .•

Abdullah b. Ömer diyor ki: ·Bu ayet inineeye kadar biz, Zeyd'i, ·Zeyd b. Muhammed», diye çağırırdık".

Burada dikkatimizi çeken konu şudur: Rasülullah (s. a.l risiıletten önce Araplarda var olan bir geleneğe uya­rak evlatlık edinmiş v<e evlatlığmın kendtsine nisbetle anıl­masını benimsemiştir. Bu durum İslam'ın gelişinden son­ra da uzun süre devam etti. Bu dönemde veraset, nikah, taJa.k, huı-met-i müsahara ve benzeri muamelelerin tümü evlatlık esasına göre dev·am ediyordu. Daha sonra; inen yukandruki ayetlerle bu gelenek uygulrumadan kaldırıldı.

Bu olay, Kur'an'ın sünneti neshi kabilindendir''- Bundan sonra Hasuluilah Cs.a.l böyle bir isimlendiı-meyi büyük günah saydı ve şöyle buyurdu:

·Her kim babasından başka bir kınseye, babası oinıa­dığıııı bile bile, [babamdır diye) intisah ederse, o kimseye

30 YusuJ el-Ka.n:lavi, el-Helal ve'l-Haram fi'l-İslitın Beyrut, 1398 lı. s. 217.

31. Ahzab Süresi C3:3}, 4-5. 32. Kurtubi, XIV, 118. 33. Kuctubi, XIV, 118

220 HZ. PEYGAMBEE VE AiLE HAYATI

cennet haram olur.» l4 Bir başka hadiste de şöyle buyur­ımıştuT: »Bir kişi babasından başkasına -Babası olmadı­ğını bile bile- neseh iddia ederse, hiç şüphesiz o kimse küfran-ı nimet etmiştir. Herhangi bir kişi de aralarında

akrabalık olmayaı;ı bir kavimden olduğunu iddia ederse, o da celıenneındeki durağına hazırlansın!:ı:ı.3s.

Bundan sorıTa evlatlıklar, kendi babalarına nisbet edi. !erek. babaları bilinmeyenler ise, «Ey kardeşim» veya »Ey dostum» bita.plarıyla çağrılmışlardır ı 6

b. Rasülullah (s.a.l 'in Zeyneb Bnt. Cahş ile Evlenmesi

Rasıilullah (s.a.l a.zad ettiği kölesi Ze)'d'i halasi Ümey­me'nin kızı Zeyneb Bnt. Cahş ile evlendin:nek istedi.ğiı1de Zeyneb buna razı olmadı. Anca;k aşağıdaki ayet inince evlenmeyl kabul etti:

"Allah ve Rasülü bir şeye hÜküm verdiği zaman, inan­mış bir erlwk v2 kadın için o işi kendi isteklerine göre seç­me ha.kkı yoktu. Her kim Allah ve Rasülüne karşı gelirse, apaçık bir sapıklığa düşmüş olur»J7. Ancak bu evlenme isteksiz olduğu için eşler arasında ülfet meydana gelmedi ve bir sene sonra. Zeyd, kansını boşamak üzere, Rasülullah Cs.a.l 'e baş vurdu ı S. Rasülullah ls.a.l, O'na. eşini boşa­mamasını tavsiye etti Ayet-i kerime bu hususu şöyle açık­lar:

"lRasulüm!l Allah'ın nimet verdiği, senin de kendisi­ne lütfettiğin kimseye, ·Eşini yanında tut, Allah'tan korkh diyorsun. Halbuki Allah'ın açığ:a vuracağı şeyi, insanlar-

34. Tecrid-i Sarih Tercenıesi, X, 335, XII, 248 35. Aynı eser IX, 224. Kclmil Miras bu hadisin acıiklamasın­

da, ki-ş.inin nesebini J.nk.ir etmesinin ve ecnehiy.e ni~bet iddia­sının haram olduğunu söyler.

36. Kurtubi. XIV. 119. 37. Ahza.b Suresi (331, 36. 38. İ'bn Hacer. Fethu'l-Bftr~. Beyı-ut, ta.ı·ihsiz VIII 403; i\'f.

Şi:~)li, Age. I, 416.

RAS~LULLAH'IN A ~ L E HAYATI ~ L E i~x;.iZi: AYETLER / 221

dsn cekinerek iqkde gizliyursun, Oysa. as11 korkulma.yt\. lBylk olan Allah'tm3?.

<<Allalllin apka vurracagl ~ e y i gizliyomm, halhtan kor- Iruyorsun.. ciimleeiizden mzksacluz ne olduguna dair farlch rivgyetlel* varclu"0. A~icak, ~Rasulullal~ (s.a.1 'in Zeyneb iic evleneceei vah;y yoiuylz, kendisine bildirilmiqti. 0, bu duuz~mu bxlrl& hdde hajkm dedikodusundan qekinereli. 2t.y-d'e e~ini hogamamasm tavsiye etti41.s qeklindeki ri- v5yst, ge r~ege daha uygun gorulmektecLr. Ciink-2 o giin- ;ri.~ gelerzege gij;.? bir- kim~enin kendi o&llu~mun bosa- rIl@ kadrr~la e5lslzrnesi cAiz degildi.

RF.-$u!ullah (s.a.)'i~z tavsiyelerine ragmen Zeyd ile Zey- neS ge~inem~dller . Zeyd'in komutanlLk yapacak seviyede- ki iistun vaslflarme ra&nen, azadh bir kole ulmasl, Ku- rr-y$'j,n ileri gelerr gilelerinden birinin k ~ z ~ daa Zeyyneb'in pwnmda 3'nu kuyiik du$iisiiyurdu. Dolapslyla Zeyd, esi- ni ba~amaya kesin kasar verdi, Zeyd wini bo~adikbn soma gelen bir vnhiy Ra.siilullah (s.a.I1inm Zeyneb ile ev- lendirgdi$ini ve ijtednn beri devarn d e n bir cghiliys gele- ncginin ortadan kaldlnl&&n~ haber veriyordu:

..Zeyd, 0 kadmdan ilbgini kesince biz O'nu sana ni- I;&!adlk Bi, evlathklan, kanlarlyla ili~kilerini kestigiilae l o kadilarla evlenmek isterlewel mii'minlere bir giiqliik olmasln. AlJah'in emri yerine getirilnziq*,

-- 39. Ahzab Sdresi (331, 3:' $0. Rivgyete gore, bir defa RasDl-i Ekrern (s.a.1, Zeyd'in

evine gittigi,zde elbisesini giymelrte olan Hz. Zeyneb'b'l godp Onun guzslligine meftun - F c e ~ B ~ 5 1 1 e ~ - d 6 ~ ~ e n ~ ~ h ' c-~----

:n yaiQ-h<%rmemi2. Bunu duyain Zeyd, Rasdlullah ( s.a77Tgelerek $&yet 2@yn&Wr l b e ~ e n d 1 ~ 6 e 7 E u ~ a E a ~ G " h ~ a " - zlr-ddx@unu bildirmi9tir. V A I I C ~ ; ~ , M. Zilbli nbu 'rivayetln zaylf or-Z. Asr-1 Saadet I, 417. Fm"kl~ rivkyetler iq:n 'hkz. Ibn Hacer, Age VVIIZ. 403.

41 Bkz fbn Hwes, Age. VIII, 403; M. Hamdi Ymlr, Age VI, 3902.

42 &zab SSQI-esi (331 , 37.

222 · HZ. PEYGAMBER VE AİlE HAYATİ

Tarih boyunca İslam. düşın.anlan, bu olayı fırsat bi­lerek Ra.sülullah (s.<l.l 'e hücum etın.ek istemişler ve çe­<;idi yorumlar yapın.ışlarsa. da olay gayet açıktır. İslam, hukuk dışı bir geleneği ortadan kaldırmak istemiş ve bu yıpratıcı, hassas ıneseleyi her hususta insanlar için örnek olan ve olaylar kaı·şısında en çok direrune gücüne sahip bulunan Rasülullah fs.a.l 'in şahsında uygulamaya koy­nıuştur ki, ümmeti tarafnıdan rahatlıkla kabul edilsin. Yü­ce Allah, kendis1nin takdir ettiği şeyde Rasülü için her­lı>cııgi bir güçlüğün bulunmadığını da vurgulayarak şöy­le buyurmuştur:

«Allah'ın Kendisine helal kıldığı şeyde Peyganıber'e

herhangi bir vebal yoktur. Önce gelip--geçenler arasında dH Allah'ın emri böyle idi. Allah'ın emri mutlaka yerine gelecek yazılmış bir kaderdir. O peygamberler ki, Allah'ın gönderdiğ·i eınirleıi duyururlar, Allah'tan korkarlar ve O'ndan başka lriroseden korkmazlar. Hesap görücü olarak Allah lherkesel yeter. Muhammed, sizin erkeklerinizden hiçbirinin babası değildir. Fakat O, Allah'ın R>ısülü ve pıoygaınberlerin sonuncusudur. Allah her şeyi hakkıyla bi­ı~nrlir43.

Görüldüğü gibi Rasülullah (s.a.l 'in Zeyııeb ile evlen­ntesi kendi arzusuyla değil, ilahi vahlyden kayııaklan­:-c.akta ve hukuk dışı bir geleneğin oııtadan kaldırılması ?CJ111\Cl!1a yönelik bulunma:ktadır. Yerleşmiş bazı yanlışla­rın, toplumların hayatından sökülüp atılması, itiraz edile­mez örnekler sayesinde ancak mümkün olabilir. Bu ev­lilik olayı bunun en açık delilidir.

C. Hicab Ve Tesettür Ayetleri

Hicri 5. yıla kadar ister mahrem olsun ıster niımah­rsm olsun müslümaniann kadın ve erkekleri birbirleriyle

43. Ahcab Süreş' C:33), 38-40.

RASÜLULLAH'IN AİLE HAYATI İLE İLGİLİ AYETLER 1 223

konuşur ve. görüşürlerdi Ödünıne: ve sakınma .sözkonusu değildi. Bu durumdan, başta Hz. Ömer olmE~k üzere bazı müslü..Ylıaular hoşlanmıyorlardı. Ni!ıayet Rasülullah (s.a.l' in Hz. Zeyneb hnt Cahş ile evlenme töreninde verdiği bir ziyi\fette, sahabeden bir kaç tanesinin bazı davranışları dolayısıyla, hicah ayeti indW.

Yüce Allah şöyle buyurdu,

"EY iman edenler! Yemeğe çağrılmadan Peygamber'in evlerine girmeyin, yemek vaktini de gözetiemeyin. Ancak davet edildiğiniz vakit girin. Yemeği yiyince hemen dağı­Im, solılıete dalmaym. Çünkü, bu hareketiniz Peygamber'i üzüyor. Fakat O Isize bunu söylemektenl utanıyor. Ama Allah, hakkı söylemekten çekinmez. Peygamber'in eşlerin· de·n bir şey istediğiniz zaman perde arkasından isteyin. Btı. he_m sizin kalpleriniz, hem de Qnlann kalpleri için da­ha temiz bir davranıştır. Sizin Allah'ın Rasülünü üzme­niz ve kendisinden sonra O'nun eşierini nikithlamanız as­la ci'tiz olmaz. Şüphesiz bu, Allah katında büyük bir gü· na h tır. Bir şeyi açığa vursanız da gizleseniz de şüphe yok lti Allah, her şeyi gayet iyi bilmektedir4 s.

Hicwb aye-ti bd~kten sonra Rasıllullah Is.a.l 'in el}leri perde arkasına alındı ve bir da,ha da namalırerne göste­rilmediler. Bu ayetler müslümanlara, b:iTçok muaşeret ku­ralını, özellikle Ra~üluillah Cs.a.l 'e ve eşierine karşı nasıl davranıla.ca.ğını öğretmektedir. Bu cümleden olarak yeme­ğe ça,ğrılmadan ve izin verilmeden Rasıilulla.h (s.a. ı 'in

. evine girmemelerini. eve girmelerine izin veriinıişse ye­mek pişsin de yiyelim diY:e sohbeti uzatıp y'emeğm piş­mesini be:klememelerini, ancak· ça.ğnld.ıkları ve kendileri­ne içeri ginne izni verildiği takdirde ginneierini, yemek yedikten sonra da hemen dağılmalarını emreder. Aksi

(44) lbn Hacer, Age. Vl!I, 407 vd. 45. Ahzab 'Süresj (;~.3-), 53-_54.

224 HZ. PEYGAMBEP. VE AİLE HAYATI

davranışların Peygamber ls.a.l'i üzdüğünü haber verir'6.

"Ey iman edenleı·! kendi evinizden başka evlere gel­diğinizi fark ettirip ev halkına selam vennedikçe girme­yin. Bu, sizin için daha iyidir. Herhalde bunu düşiinüp anlarsınız. Orada kimse bulanıadımzsa size izin verilin­eeye kadar oraya. f?"İrmeyin. Eğer size, <<geri dönün» deni­lirse, hemen dönün. Bu, sizin için daha temiz bir davra­nıştır. Allah yapt*ınızı bilir. İçinde kendinize ait bir şey­lerin bulunduğ,u, oturutmayan bir eve girmenizde her­hangi bir sakınca yoktur. Allah, sizin açığa vurdukları­nızı da gizlediklerinizi de bilir ...

Ensardan bir kadın, Rasülullah ls.a.l 'e gelerek şöyhı dedi, ·Ey Allah'ın Rasülü! Ben evimde öyle <bir durunıda bulunurum ki o dunımda hiç kimsenin bem görmesini j,s­

temem. Fakat ben bu durumda iken ahlemden bir adamın üzerime gelip girivermedi:ğ.i olmaz.,)' Bunun üzerine yu­karıdaki ayet nazil oldu. lM. Hamdi Yazır, Age. V, 3497. Bazı ilavelerle Kurtubi, XII, 213).

Ayetin tefsirinde M. Hamdi Yazır şöyle der, ·Başkac sının mülküne izinsiz girmek gasp kabilinden bir teca­vöz olacağından huküken ve kazatm haram olduğu gibi,

46. Bu ayetler Rasülullah (s.aJ'in evme çağnlmadan gelen mü' minler ha.kikınd a inmiq olmalkla birlikte 'bizler için de ge--. çr:rlidir_ Zira Yüce Allah, aile mahremiyetinin titizlikle korun­m::ı.sını istemektedir. Nitekim NUr Süresi'nn 27-29. Ayetleri)rle de rnü'minlerin, başkalannın evlerine izinsiz ve selılınsiZ gir­melerini yasaklamı.,ş:tır:

Ayetteki «içinde b:r meta'ınız bulunan, ifadesini Harndi Yazı·r şöyle açıklar: ... Meta', faydalanmak ve yararlanmak de-­mektir. FaydaJ-anılan herhangi bir şeye de ıt1ak olunur. Bina.­enaleyh ·Meta'", içlerinde herhangi bir suretle :bir faydalanma seıa.hiyetiniz, dolayısıyla bir nevi girme hakkınız bulunan ev­ler, odalar demektir ki han, hamam, dükikfuı ve saire gibi um U­ma açı-k olan yerlere ·Şfunil olduğu gifbi, harap evlere ve kendi evi içinde olup da başkalannın ik:am-etine tahsis ediilmiş olan ve fakat s8.·kini içinde bulunmayan odala.ra da ş8m.ildir_,, (M. Harndi Yazır, Age. V, 3501. SadeleştirilıniştirJ.

ker,di miilkii oIan &en girme halrlr~ bulunan hane ic;hde dahi olsa, baskasma mahsus odalara. habersiz ve S ~ ~ & ~ S I Z

gkivermek de debex; ve kiyaneten yasaktw.~ (Age. V, 3498. Saddegtisilmi~tis) .

izinin nas l istenilecegine gelince, bu da %stdullah Cs.a.1 ' e sorulmug, Rasfdullah (s.a.3 : dlksiirerek, tesbih ve tekbir getirerek ev halkml haberdar etmektis. Teslim ise es-Selamu aleykiim, demektir~ diye cevap vermislerdir. ( A w l eser V, 3498). Yine RasQlullah Is.a.l'den ri7rAyet edilen bir hadiste de kiginin i i ~ defa izin isterne hakkx 01- durn bildh-ilmiqtir. ( A w l eser V, 3499). Bmdan soma kin verilirse iqeri girililr, izin v~riknezse veya ev halksndan iziz verecek kimse yoksa geY-i donClW, h c a k kiginin, ke_rldisine mallsus esyasl bulunan. ve meskih~ olmayan ev- lere gimnesinde bir sakuica yoktur. Witekim &yet-i kel-irne bunu ifade etmektedir. Bu ayetlcr sym zamanda Rasirlul- laJn. (s. a. l 'in e81erinden bil- qe y istenmildi@ndo veya onlar- dan kir fetv$ somldugunda porde askas'ndan Menmesini vcya sorulmaslnl elmreder. Kadm-crkek miin&sebetIe;rind~ bu tiiT bir davrarug~n insadan tdhmet ve qlipheden daha uzak tuet-unu, onlm daha faala komywcu oldurnnu a~zklar. Taraflar, Mlah'm liivgiisiim ve magiretine maz- har ol~nug bulunan Peygarnbe;r e$eri ve a s h a b ~ ~ &iin da- hi o h , kendilerine giivememeleri gerektigini bildirir. Ay- rlca ash&b'm Peygamlbr (s.a.)'e ez iy~ t etmeye ve O'nun vefatmdan soma egleriyle, evlenmeye haldan olmad~gml da a q k l a - ve bunun biiyiik bir -ah old@unu bildirir.

Yiice Alla;h ba~ka bir siryetle de -RasuluUah e~leri, mu'- mbderin analandrr. * 4 7 buyurarak Rasirl-i Ekrem'in q le r i - ni mii'miderin a n d m say&, onlara hiirrnet ve saygl g6s- terilmesinli farz kildi. Ras-irluHah Is.a.1 'in @emf ve itiba- nnx B o r n & i q h , 0, bayatta iken de vef&tmdazz soma da e9lerinin hagka, erkeklerle evlenmesirmi ywkladl. ~Sizin, AUaWm Rasilliinii iizmeniz ve kendishden soma O'num eglerini nikiihlamantz sasla caiz o h a z $$iiphe&z bu, AX-

226 / HZ. PEYGAi\!BER VE A.İl,E HAYATI

lah katında büyük bir günahtır .• 48 mealindeki ayet bu­nu açıkça ifade <ıtmektedir.

Rasülullah (s.a.l 'in evlenip de boşadığı kadınların du­rumunun, bu ayetin hükmü kapsamına girip-girmediği

hakkında üç görüş vardır,

ı. İster boşamış olsun ister boşamamış olsun Rasü­lullah ls.a.l 'e hürmeten O'nun eşleriyle evlenmek ka;yıt­sız şartsız haramdır. Sabimi, imam Şafii'nin bu görüşte olduğunu söyler49.

2. Rasülullah (s.a.l 'in boşa,dığı ka;dınlar, diğer kadın­lar gibidir S o.

3. Ra,sülullah ıs.a.l 'in kendileriyle cinsi münasebette bulunduktan sonra boşadığı kadınlarm başkalarıyla. ev­lenmesi haramdır. Cinsi münasebette bulunmadan boşa-. dığı kadınlarm evlenmesi ise helaldirSI. Nitekim bu du­rumda bulunan Müst.aiza, Eş'as b. Kays ile evlenince Hz. Ömer onlara recm cezası uygulamak istemiş, Onlar da Müstaiza'YE\· «mü'minierin an-ası• denilınediğini, perde lhi­cabl arkasınE\ alınmadı.ğını ve Rasülullah ls.a.l Ue cinsi münasebette buluıımadığını ileri sürünce Hz. Ömer recm­den vazgeçmiştir52.

Peyıga..TXıber <s.a.l 'in eşleri iÇin perde arkasından ko­nuşmayı emreden ılY"etler inince eşlerinin babal-arı ve mah­rem olan yakın akra.baları, ·'EY Allah'ın Rasülü! Biz de mi perde arkasmdan konuşaca.ğız?• diye sordular. Bunun üzerine inen aye.tin meali şöyledir:

•Onlara (Peygamber'in eşleriuel babaları, oğullan,

kardeşleri, kardeşlerinin oğullan, kız kardeşlerinin oğul-

48. Ahzam Suresi (33), 53. 49. Revid'u'J-Beyan II, 279. SO. Kurtubi, XIV, 125. <Kurtubi .bu görüşün kime ait oldu­

ğunu bildirmezl. 51. İmamu'J-Harameyn Ebu'I-Meali el.:Cüveyni (v. 478/

1085) 'nin bu görüşte olduğu bildirilmektedir. Bkz. Sabünl, Revai'u'l-Beyan ıı. 279; Alüsi XXI, 151.

52. Kurtubi, XIV. 12.5; Sabüni, Age. II, 280.

RASÜLULLAH'IN AİLE HAYATI İLE İLGİLİ AYETLER 1 227

ları, kadınları (mü'min kadınlar) ve ellerinin ı<ltında bu­lıman cariyelerinden dolayı bir günah yoktur. !Ey Pey­gamber eşleri!l Allah'tan korkun; şüphesiz Allah her şe­ye şahittir S 3

Bu ayet, Peygamber (s.a.J 'in eşlerinin kimlerle perde­siz olarak doğrudan görüşebileceklerini, yoruma ihtiyaç bırakmayacak açıklıkta •bildirmektedir. Hicab ayeti Ra­sülullah (s.a.l 'in eşleriilli perde arkasına aldığı gibi, te­settür ayeti de onlarla birlikte RasüluUah (s.a.J 'in kızları ve mü'mine ha,nımların örtümnelerini emretti. islam'dan önce Araplardıı. örtünme diye bir gelenek veya, bir ahlak kuralı yoktu. Mü'mine hanımlar örtümnedikleri için ca­riyelerden ayırt edilemiyordu; dolayısıyla ahlaksız kim­seler tarafından rahatsız ediliyorlardı54. Hanımlar bu du­nımu Rasülullah ıs.a.l'e şikayet ettiler. Bunun üzerine Ahzab Süresi (33) 59. ayet inerek hanımların örtünınesi­ni ernretti:

"Ey Peygamber! Eşlerine, kıziarına ve ınü'minlerin

kadınlarına baş örtülerilli üstlerine alma,larını söyle. On­ların tanınması ve rahatsız edilmemeleri için en elverişli olan budur. Allah bağışlayandır, esirgeyendir. Nur Süre­si.'nin 31. ayeti de bunu teyid etmelcte ve açıklamaktadır; mealen:

«Mü'min kadınlara da söyle! Gözlerini (harama bak­maktanı korusunlar; namus ve iffetlerini esirgesinler. Gö­rünen kısımları müstesna olmak üzere, zinetlerini teşhir etmesinler. Baş örtülerilli yakalarının üzerine (kadarı ör­tünsünler. Kocalan, babalan, kocalannın babaları, kendi oğulları, kocalarının oğulları, erkek kardeşleri, erkek kar­deşlerinin oğulla>'l, kız kardeşleriniu oğulları, kendi ka­dınları (mü'min. kadınları, ellerinin altmda bnlunan (kö­leleril, erkeklerden. kadına ihtiyacı kalınamış (cinsi güç­ten düşmüş) hizmetçiler, yahut henüz kadınlarm gizli ka-

53. Ahzab SUresi (33l, 55. Nuzul sebebi için bkz. Kurtubi XIV 231.

54. Kurtubi, XIV, 243; M. Harndi Yazır, Age. VI. 3927.

228 1 HZ. PEYGA.t'\1BER VE AiLE HAYATI

dınlık husiisiyetlerinin farkında olmayan çocuklardan başkasına zinetlerini göstermesinler. Gizlemekte olduklan zinetleri anlaşılsın diye ayaklannı yere vunnasınlar (dik­katleri üzerine çekecek tarzda yürümesinlerı. Ey mü­minler! Hep birden Allah'a tevbe ediniz ki kurtuluşa ere­siniz. İşte, kadın vücudunu örten ve şartlarına uygun olan bir kıyafet ancak onların tanmmala,rlha. ve ciiriyelerle adi kadınlardan ayırt edilmelerine, dolayısıy).ıı incitilmeıne­

lerine daha elverişlidir.• (Ahzfıb Süresi (33) 59).

Yukarıdaki ayette istisna edilen 12 kimseye, kadınlar bir dereceye kadar zinetlerini göste·rebilirler. Harndi Ya~ zır bu hususu şöyle izah eder:

Evvela, kocalar için, hamnılarının bedenlerinin tümü­ne bakınası helaldir. Çünkü zinetten maksat onlardır.

Saniyen, anlatılan ma:hreınlerlne mıitad olan zlnet yerlerinden yüz, el ve ayaklarla iş ve hizmet esnasında açıla,n .başmı, saçını, kulaklarını, boynunu, kollarını, In­ciklerini açabilir. Onların da bunlara bakmaları helaldiT. Çiinkü yakınlıkları hasebiyle çokca !biT ara,da bulunurlar ve fitne de düşünülmez. Fakat kaı:'mm ve sırtırm göster­mek caiz değil, arsızlıktır.

Sa!isen, erkeğin erkeğe karşı olduğu gicbi kadının ka­dına karşı av:reü de göbekten dize< kada,rdır. Bunun dı­şmdaJti yerlerine bakması caizdir.

Rabian, bakmak açısından erkeklerden kadına ihti­yacı olmayanJar, etkilenmemeleri ve fitne ·ihtimali bu­lunmamak şartıyla. mahremlere benzerler.

Hamisen, çocuklar mükellef değildir. Ancak idraki nisbetinde edep öğretmek gerekir.

Sadisen, bu örtünme emri, esir earlyeler hakkında, de-: ğil, hür olan mü'min kadınlar haldrnıdadır.

İşte böyle hii:r kadınların bu müstesnalardan başka­sına zinetlerini göstermemeleri kendi iffet ve siyanetleri

RASÜLULLAH'IN AİLE HAYATI lLE İLGİLİ AYETLER 1 229

nokta-i nazanndar. gayet mühimdir.• !Hak Dini Kur'an Dili V, 3507-8'den kısmen sadeleştirilerek alınmıştır.)

Bu ayet-i kerime sadece Rasulullah !s.a.l 'in eşleri ve kızıanna değil, mü'mimerin kadınlanna da hitap etmek­tedir. Şu halde bütün mü'mine kadrnların örtünmeleri farzdır.

Ayette anlatılan «Cilbab" ne demektir? Örtünme nasıl olacaktır?

Cilbabı.Jı;adırun bütün vücudunu örten elbisedir. Kur­tubi'ye göre doğru olan budurss. Ayetteki «Celabib· şek­li bunun çoğul udur. Hamdi Yazır da. buna ilaveten çarşaf, ferace ve çar gibi dış elbisedir, ders6. Aıusi, Nesefi, Ebusc suud ve Hazin gibi tefsirciler de diğer tariflerle birlikte bu tarife yer veıirlers7. Sabüni, Ebü Hayyan ve Cessas' tan aynı tarifleri nakleder s s.

Cilbab'ın diğer tarifleri şunlardır: Entariden küçwk ve baş örtüsünden !hımardanl bü')IÜk bir e1bisedir59. Cil-

~ A

bab: Rida (entaril veya peçedir6D. Kamus mütercimi Asım Efendi'yegöre cilbab; gömlek veya. çardan daha küçük, üst­lük dedikleri geniş e1bise demektirb 1. Asım Efendi bu ta­rif! eri verdikten sonra der ki: «Bir görüşe •göre de bürün­dükleri çara denilir ki Araıbistan'da kadınlar buna ~ela­bi» !veya •CelliıJbi,J tabir ederler. Bu d;yadardaki ferace­nin karşılığıdır. Bazılarına göre ise, kadınların baş ör-tülerlne denir62, ·

55. Kurtubi, XIV, 24·3. 56. Hak Dini Kur'an DHi VI, 3927. 57. Alüs! Age. XX!, 88; Medarik (Mecmü'atu't-Tefasirl V,

138; Ebussuüd Tefsiri VI!, llS; Hazin (Mecmü'atu't-Tefasir V, 138.

58. Reviü'u'l-Beyfm Il, 382. 59. Kurtubi, XIV, 243; Ebussuüd Tefsiri, gös. yer: Alüsi Age.

gös. yer. 60. Kurtubi, XIV, 243; Firuz<l:badi, .Teıwiru'l-Mikbas CMec­

mü'atu't-Tefi\.sirl V, 138. 61. 'Kamüs Tercümesi, GLB maddesi. 62. Aynı eser, gös. yer.

230 1 HZ. PEYGk'v!BER VE AİLE HAYATI

Örtünme şekline gelince, Hamdi Yazır bunu şöyle açıklar: İdna63, yaklaştffmak demek ise de «'Ala· edatı ile sılalanması . (tamamlanması)' tazmin suretiyle (yani VÜ­

cudu kapsayacak şekildel sarkıtmak manasım da ifade ettiğinden, üzerinden sıkı örtrnek demek olur. Cilbabla­rından örtmek tabirinde de iki vecih vardır: Birtsi, cilbab­larından biriyle bütün bedenini sıkıca örtmek; birisi de bir cilbabın bir taraf;yla başından yüzünü örtrnek demek olur. Bu beyanda da iki süret vardır: Btrisi kaşlanna ka­dar başını örttükten sonra büküp yüzünü de örtrnek ve yalnız tek bir gözünü· açık bırakmaJk64, İkincisi de alnı­nın üzerinden sıkıca sardıktan sonra burnunun üzerinden dolayıp gözlerinin ik!si de açık kal~ bile, yüzün lnsm-ı a'zamını fbüyük bir kısmınıl ve göğüsü tamamen örtmüş bulunma,ktır,)> 65

Bu elbisenin kadın vücudunu gösterecek şekilde ince ve şeffaf olmaması da gerekir. Rivayete göre, Temim Oğulları kadmlanndan bir grup, ince elbtselerle Hz. Aişe' nin yanına gideTle.r. Hz. Aişe on~ara şöyle der: •Eğer siz mii'min kadınlar iseniz, bilesiniz ki bu elbiseler mü'min Iradınların elb[seleri değildir. Eğer mü'min.e değilsııniz on­lardan faydalanabilirsiniz.• 66 Yine Hz. Aişe'nin yanma, üzerinde .sarıya boyanmış kıpti (Mısırı baş örtüsü bulu. nan bir gelin getirildi. Hz. Aişe onu görünce «Bu elbiseyi giyen bir kadın Nur Süresi'ne imM etmemiştir.• dedi67.

63. Ayette geçen Yüdnilıe fi'ilinin mas.tarıdır. 64. Yazır, ·bu husustaki mü.ş·ahedeleıini şöyle ifade eder:

"'B~z yeti-ştiğimiz zaman memleketimizde v8lidelerimizin teset­tür tarzı bu idh lbk. Hak Dini Kur'an Dili VI, 3928, d±b not 1 ı.

65. Age. gös. y-er. Yaz1r, 1310 yılında İstanbul hanımlannın bk~ peçe ilave edilmek ve elde ·açık biır şemsiye ıbulundurmalt '}art1yla tesettür tarzlannın iböyle olduğunu ifade eder. <bk. Age. gös. yeı~ dib not 2L

613-67. Kurtubi, XIV, 244. SB.IbUni, şer'i tesettürün şartlarını ·Şöyle sıralar: ı. Örtü bütün bedeni kaplamalıdır. Çünkü cHbS,b, bThtün

bedeni lmpsaya.n geniş elbise demektir. (Bu hususta yu­karıda yeterli bilgi verildil.

RASÜLULLAH'IN AİLE HAYATI İLE İLGİLİ AYETLER 1 231

D. İfk Olayı ve Bununla İlgili Ayetler,

Bu olay, Ra suluilah (s.a.) 'in eşi Hz. Aişe'ye atıimış bir iftira olduğu için Rasülul!ah ls.a.) 'in aile haya.tmı doğru· dan ilgilendiren konulardan biridir. Kur'an-ı Kerim bu olayı " İ f k " diye isimlendirmiştir. Kur'an-ı Kerim, ola· yın bir iftira olduğunu ve dedikodusunun yapılmamasını açıkça ifade etmiştir. Biz burada, Hz. Aişe validemizin ma'· sıimiyetine inan:ıruş olarak konuyu ele alıp ilgili ayetleri mealleriyle birlikte verdikten som·a kısa bir tahlil yapaca· ğız.

Rasulullah (s.a.l. Beni M ustalik gazvesinden döner· ken68 Medine'ye yakın bir yerde kona•klamıştı. Rasülullah (s a.l ile beraber bulunan Hz. Aişe, sabahleyin ordu hac­reket etmeden önce bir ihtiyacı için ordudan uzak}aştı. Bu

2. Bu elbise kalm oJmalıdır. İnce elbise vücUdu tam örtme­diği için maksat taha.ls:kuk etmiş o1maz. CBu husustaki hadisler için yukanya bakınız.)

3. Elbisenin kendisi zinetli ve diltkat çekecek şekilde citzip renklerle süslenmiş olmamalı. Zira ılyette, <<Görünen kı­sımları müstesnA olm:ak üzere, zinetlerin~ teşhir etmesin­ler» huyurulmuştur C Nur Süresi (24), 31L Buradaki «gö­rünen kısımlarından maksat, kası.tsız olarak görünendir. Elbise biz.itihi zinet olursa, giıyilmesi caiz değildir.

4.. Elbise, vücut hatlarını belirtmeyecek kadar geniş olma­lıdır. Rasülulla.h fs.a.l, giyinik olduldan halde çıplak olan kadınların, cennetin kokusunu bile alamayacakla­nnı bildiı~iştir Cbk. Müslim, L:iıbas, 125).

5. Elbise, erkelı:leri tahrik edecek şekilde kokulu olmamalı­dır. Çünkü, Basulullab (0.a.l şöyle buyı.umuştur, «Ba· kan her göz zina edicidir. Kadın koku sürünür de mec­lise .giderse o da .şöyle şöyledir. Yani "Zina edicidir. (bJc Tirmizi, Edeb 35; Ebü Dılvüd, Tereccül 7}.

6. Kıya~ette erkeklere benzeme veya erkek elbisesi olına­mahdır. Çünkü Rasülullah ts.a.l bu tür elbise giyenieri Jimetlemiştir (bk. Ebü Ditvfıd, Libas 28; Ahmed b. Han· bel, II, 325. fSfı..büni'pi.n Revıii'u'l-Beyan adındaki eserinden ihti.saren aJınmıştır. II, 384-386}.

68. ,Bu gaza hicretin 5. yılının Şa-bmı ayında yapılmıştır. CM. Şibli, Age. !, 399.

232 / HZ. PEYGA'R48ER VE A ~ L E HAYATI

esnada yltil-diki gerdanbzml bulmak i~in arama ya;pt~. Dbndugiilide ordunun gitmig oIdu&unu g6l-dii. Fmbma varcl,ikla.rmda gelip al~rlar diye yerinden ayrzImadl. Uy- kusu gelince uyudn. Ordullun ztrkasindan gelen Safvan b. Muat td Li'nu allp orduya yetistirdi. Bu durumu giiren mu~l,&fflklar, O'nun hakklnda kiitii 2eyler dfiqiiniip O'na <&afvan ile bulustu~ 3eklinde iftira attdanb9. Ba;:1 miisla- manlar da miinA.fr!dara aldanarak bu iftirayti katlldllar. Bunun kerine Nur SQresi'nin 11-20, 8yetleri n8sil oldu7Q.

~ & u aglr iftiray] uyduranlar guphesiz sizin iqinizden bir gruptur. Buntr kend.W i ~ i n bir kiStiiliik sanmaym, ak- sine 0, stan iqin bir iyiliktir. Onlardan herbir kit&@, &it- nah darak ne iglemilgse onun kaqllzb vvardlr. Bu ma- l+m b?iyii@hii yiiklenen kirnse iqin de qok biiyiik bir wap vardlr. Bu iftisay1 Qittiwizde erkek ve k d m mu'minle- rin, kendi vicdanlar~ ile hum-i zanda bulunup da ~ B U , apaqk Mr iftiradlr* demeleri gerekmez rniydi?! 0 iftfra- cllar~n da bu konuda dart @hit getirmeleri gerekmez miy- di? Madern ki gkhitler getirip isbat edemedfier, iiylile ise, onlar Allah nezdixlde ya1arzcllan.n t& kendileridir. Eger diinyada ve akirette Allah'm Iiituf ve merhameti iizeriniz- de olmasaydi, bu yapt$jznlzclan dalayl size mutlaka bii- ySik bir azap isabet ederdi, Ciiliku siz bu iftiram, ge&igu- zel birblrinizin agzandan allyor ve hakkmda bilgi sahibi oIrnad&mz bir yalanl, @zIann~zcla geveIeyip duruyor- sunuz. Bunvn ili~emsiz oldu&nu samyorsunuz. Nalbukl b11, AULZah katrnda qok biiyiik bir suqkur. Onu duydugunuz- da, batnu nu krnul~up yaymamlz bize yakqmaz. R8qBI Baz, qok biiyiik bfa: iftiradm demeli degil miydiiiz? Eger inan- mi$ hsanlarsanlz. AfXalt, bk daha buna belnzer tutumu t~kradamaktm sizi sakmdrrip uyam ve Allah 5yetIeri~ size apkl~yor. Allah ~ o k iyi bilir, tam bir hiikiim ve hik- met sahibidir. fnallanlar arasuida kotii sijz ve davranq~n yayImasm1 arzulayan kimseler iqin dunyada da iihkette

6 ~ . Yam, Age. V, 3485 vd. 70. Buhiiri Tefsinl'l-Kux'an, VI, 4.

de qetin bir caza vardlr. Allah bilk; sjz bilmezsfniz. Ya si- zin Wiin-iZze Allah'm liituf ve merhameti olmasayd~; Al- lah qok se&&tli ve rnerhametli olmasaydl Ihiiliniz nice duzriul! 7 f

Bu ayet.lerin i,ni$iyle Wz, -4i~e'nin ,mahs~z oldugu or- taya $&ti ve iftira atanlar da &add-i kazf%e miistehak 01- dular72. iftiraya heclef olmak hog bir Sey olrnamasrna rag- men, iiyetlerin niizhluyle, hedef olanZann giinal~slzllgl or- t ay~ . ~lkhga ve $ex=flel-i daha da srttlgl iqin gyette, bu olayn kaklannda ger oldugunu mllynarnalai~ emredilmi~ ve bunun onIw i q h biiyiik Mr h y l r oldurn bildirilmi3- tir .

Ayllca bu ityetle~de rnii'nrinler--e bil- terbiye v s ictimai ahlAk kurdx cta 89retiE. Ciinkii b a n rnu'minlei-, miirmti- fLlrlarm propagmdmrna inanmzg ve bu dedi-kuduya katil- rnlalar& HaEbuki fsl8m'da hum-i zan ve beraet-i zimrnet sslldl. Meseleyi iqittiklerinde kendilerini Hz. h e ' n i n ye- rine koya,rak iyice d'j5iiniip. 0 *ce inmnm ~ e r e f ve hzy- siye.tini ayaklar altw a ailrn~2-c swetiyle bdyle qirkin bir i ~ i yapma.yam&~m ve bunun a'paqik bir iftira olduhnu sBy- lemeleri perekiz-ken, onlar da, iftiracdai-a katllddar. Ayrr- ca bu iddiay~ ortaya atmlar, 'bu hususta fsl&intxn art kw- tugu d6rt gzihidi de getiremedila-, Dolapslyla All& ka- tmda yalanm oldulklan 0.1-taya gktl . Mii'mixzlei-, bbu olapn b f i ~ ~ i i ~ n d ve ~irkinligirui kavrayamaml~, olayr b:irb.fia- l&he n&et,rni$erdi HaIbuki olay Allah katmda: kiiyiik- tii. Prlii'miYller hn suaii i@ir igitmez, bundm uzak duma- larr ve Mnun btiflk Sir 54iihta.n o l d ~ u n u aiiylemelesi ge- rekirdi. Anc& b~~nu ya,pmadllar, dolaylslyla AWah kra- fmdw azdandi ve kmaulddas. f s l h , i~ le~~rni~ olm bir zina suqunun Mle toplum aras~nda yaylmasinl h o ~ gor- mezken, miin8fxklas-, dmarmg bir olayl yaymaya qali9tr-

73. Nus Staesi (241, 10-20. 72. Ken.dilerhe had uygulananlar qudaidzr: Abduliah. h.

'trbeyy b, Selirl, $air Hassan 6. %bit, Mistah b. Esase ve Ham- nc bnt. C~h.5 (Bkz Kurtubf XI1 203; Ya,zlr, Age T7, 34901.

234 1 HZ. PEYGAlv!BER VE AiLE HAYATI

lar. Dolayısıyla Yüce Allah tarafından hem dünyada hem de ühirette aza ha çarptırılacaklan bildirildi. Bütün bun­lara rağınen yine ele Yüce Allah, mü'ıninlere lütuf ve ıner­hametiyle muamele ettiğini açıkladı. O'nun lütuf ve mer­hameti olmasaydı mü'minlerin bu olay yüzünden büyük bir felükete uğrayacaklarını da bildirdi.

İFK OLAYININ BAZI YÖNLERDEN TAHLiLi

ı. Münafıklar Açı,ından

Hicretin 5. yılmda münafıklar henüz Medine'de ka­labalık ve müessir idiler. Bunlar Rasülullah Cs.a.l ile bir­likte gazalaı-a katılıyor ve her fırsatta müslümanlar ara­sında ayrılık çıkarmaya çalışıyorlardı. Nitekim, Beni Mus­talik gazasında kuyu başında mubitcirlerle ensan birbi­rine döşünnek istemişlerdin Hz. Aişe'nin ordudan geri kalinası ve Safvan tarafından getirilmesi münasebetiyle aradıkları fırsatla.rın, kendilerince, en iyisini yakalamış­lardı. Hz. Aişe'ye iftira etmekle hem O'nun hem de Ra­sü!ullah rs.a.l ile Hz. Ebü Bekir'in şeref ve haysiyetini ze­delemek istiyorlardı.

2. Hz. Aişe'nin Şahsiyeti Açısından

Hz. Aişe, Peygamber (s.a.l 'in eşi ve Peygamber'den sonra mü.slümanların en üstünü kabul edilım Hz. Ebü Be­kir'.in kızıdır. 'Bu iki yüce şahsiyelin terbiyesinde büyüdü ve gelişti. Bir kadının yükselehileceği maddi ve manevi en yüksek maka.mda· bulunuyordu. Müslüman ana ve ba­badan doğmuş, müslüman olarak yetişmişti. Güzel ahlak sahibi, iffetli, vakarli ve çevresine hürmet telkhı eden bir şahsiyeti vardı. Takva· salubi, zeki ve iotihad ede.cek de­ı-ecede ilmi şahsiyete sahipti. İşte böyle bir şahsiyete sa­hip olan bir hanımefendinin bir anda bütün bunları feda etmesi mümkün değildir.

73. MevlAna Şibli, Age. I, 390 vd.

RASÜLULLAH'!N AİLE HAYATI İLE İLGİLİ AYETLER 1 235

3. Safvan b, Muattal Açısıııdaıı

Safva.n, ilk muhacirlerden ve dini bütün bir müslü· mandı; Allah yolunda bir gazaden dönüyordu. Her na· muslu insanın yapması gerekeni yapmış ve Hz. Aişe'yi devesine bindirerek orduya ,-etiştirmşti. Kurtubi'nin bil· diTdiğine göre Safvan, sahwbenin seçkinlerindendi. Ha· yalında harama uçkur çözmediğine dair yemin etmiştir.

Kendisi AllE\h yolunda bi.r gazada şehid oldu74.

Hz. Aişe'nin günahsız o!du,ğunE\ yüce Allah'ın şahit· liği yeterli olmakla birlikte bu anlattıklarımız da O'nun günahs.ız olduğunu gösteren diğer (lelillerdir.

E. ila ve Tahyir Olayı İle İlgili Ayetler ,

ila, Rasıllullah !s.a.l 'in bir ay müddetle eşierine yak· la5mamaya yemin etmesi ve bu yeminini yerine getirme­si olayıdır. Bu yemine sebep olarak farklı olaylar rivayet edilmekle bklikte75, rivayet edilen olayiann hepsinin mey­dana gelmesinden sonra Rasülullah !s.a.l 'in yemin etmiş olması daha kuvvetli bir i:htimaldir. İla'nın sebeplerini kı· saca şöyle sıralayabiliriz:

1. Rasülullah !s.a.l 'in eşlerinin, O'ndan gücünün yel­liğinden fazla nafaka istemeleri. Rasülullah !s.a.l israltan uzak, sade ve müttekiyane bir haya.t yaşıyordu. Çünkü Yüce Allah O'na şöyle buyurmuştu:

"Sakın l<endilerini denemek için onlardan bir kesimi faydalandırdığımız dünya hayatının süsiine gözlerini dik· me! Rabbinin rızkı hem daha hayırlı, hem de daha sü. rek1idir. AUene namazı eınret ve ona !namaza ve namaz terbiyesinel sabır ile devam et. Biz, senden rızık istemi. yoruzı biz senl rızıklandırıyoruz. Güzel sonuç takva ile­dir»76.

74. Kurtubl, Xll, 199. 75. M. Şibll, Age. I, 489·498. 76. Ta.ha Süresi l20l, 131.

236 1 HZ. PEYGAMBER VE AİLE HAYATI

Rasıilullah C s a.l 'in evinde bazen aylarca ateş yan­modığı ve ömrü boyunca bir günde iki defa yemek ye­mediği bildirilmekted!r 77. Ancak Rasıll-i Ekrem'in eşleri, diğer kadmlar gibi müreffeh yaşamak istiyorlardı. Çün­kü. İslam devleti güçlenmiş ve her taraftan Medine'ye ga­nimet gelmeye başlamıştı. Bu ganimetler sayesinde herkes müreffeh yaşarken Rasıll-i Ekrem'in evi eski duı-umunu kcruyordu. Eşleri ise bu duruma katlanmak yeıine, pay­ıanna düşen refalltan istifade etmek istiyorlardı7B.

2. Rasülulb.h Cs.a.l, eşi Zeyneb'in yanına gittiğinde

Zeyneb O'na ba1 şerheti ikram etmişti. Rasıi1u!lah (s.a.l O'nun yanmda biraz fazla kaldı. Bunu kıskanan diğer eş­leri aralannda anJaşara.k, Rasülullah Cs.a.l geldiğinde

«Sizden ınegafir kokuı;u geliyor» diye söylemeye karar ver­diler ve uyguladı!ar. Rasülullah Cs.a.l de bir daha bal ye­memeye yemin etti. Bunun üzerine şu ayet-i kerime nazil oldu; mealen:

«Ey Peygııınber! Eııleri)ıin rızasını gözeterek Allah'ın sana helal Inidığı şeyi niçin kendine haram ediyorsun. Al­lah çok bağışlayan, çok es.irgeyendir, Allah yeminlerinizi çözmenizi size meşru kılmıştır. Sizin yardııncmız Allah' tır. O bilen, herşeyi hikmet] e idare edendir" 79.

3. Hz. Hafsa'nın, Rasülullalı Cs.a.l 'in bir sırrını Hz. Aişe' ye bildirmesi. Hz. Hafsa, izin alıp babasının evine, gitmişc ti. Rasıilullah Cs.al cariyesi Mariye-i Kıbti ile bh·Hkte, O' nun odaBmda ka1dılar. Bunu haber alan Hafsa üzüldü ve ağladı. O da bir daha Mariye ile kalmaya.cağına, dair ye­min etti ve bunu kimseye söylememesini istedi. Fa.kat Hz. Hafsa bunu Hz. Aişe'ye bildirdi. Bunun üzerine şu Ayet in­di; mealen:

77. M. ޱbli, Age. 1. 489. 78. Aynı Eser, gö&. yer. 79. Tahrim SUresi (66), 1-2; sebeb-i nüzülü için blu. Te-crid-i

Şarih Tercemesi XI, 210.

WASULULLAH'IN A ~ L E HAYATI jLf;, ~ L G ~ L I ~ Y E T L E R / 237

-Peygamber, eglerinden birine gidice bir s6z soylernis- ti. Fakat wi o sodl bqkalama habr verip Allah da bu- 1111 Peygamhere aqlklaymca, Peygamber bir klsmlrn ona bildirxa, bir bsrnmdan da vazgeqmi$ti. Pe ygamber bu- nu ona haber verdigi zaman egi, .bun sana kim siiyledi?~ dedi. Peygmber, ebilon, her qeyden haberi olan All& ba- na haber verdb dedi".

4. Bu olaylarln yanrnda Hz. Aiqe ile Hz. Hafsa Mrbir- l e r i ~ e deslek- ve~erek filrirlerini R~Qlu l l ah (s.a.)'e kabul ettirmeye karar verdxl'er. Bu sebeple de qu %yet nhzil 01- du; meiilen:

i~Eger ikink de A l l a n tevbe ederseniz, tkayrme elan)

kalpleriuriz diizelmig olur ue eger Peygarnbere kaw@ bk- birinize arka verirseniz qiiphesiz ki, O'nun dostn ve yar- drmcisz Allah, Cebr6il ve mii'miderin iyileridir. Bunlarm ardxndan melekler de 'O'nal yardlmcidxr. Eger 0, sizi bo- Sarsa Rabbi O'na, sizden daba iyi, kendini Allah'a veren, inanan, sebatla itaat d e n , tevbe eden, i t d e t eden, oruq tutan, dl11 ve biikire eegler verebilira 1 .

igte bunlar ve benzeri diger olaylar Rashlullah Is.a.1' in Iiuzlirunu o derece kaplrdr ki artlk biitiin eglerinden bir ay mitddctle a y n ya5arnaya karar verdi ve yemin etti. Hic- retin 9. yLlmnda Rasiil-j Ekrem bir hficreye ~ekilerek bir ay (29 gun3 hiq kirmse jle ternas etmedigz. Bu 6ii.m bittikten sonra. cemaati kabul etti. Bu esnada rtahyir (s.enbest bu-ak- ma) 8yetlerirrin indgini giiruyoruz ki 13u hyetler, Rasil- lullah Is.a.1 ile ei~lerini bir yo1 ay~nmmna getkmig ve eqle-

80. Tabrim Sizresi (66) 3. Mhriye k~ssasmin sahih brr i-ivg- yetle gehnediE kabul edilir. IM. $ibli, Age. I, 498). B u slrnn, Hz. EbC Bekir ile Hz. 0mer 'h Rasfdullah (s.a.l'den soma hdife olacaIrlttrl miijdesi uidu& da t-ivkyet d i l r n i ~ t i ~ . (Age. VII, 51121 .

81. Tahrim Si~resi 1661 4-5; sebeb-i nuzQlii i q h hkz. M. Sibli, ~

Age I, 491. 82. M. Sibli. Aqe 1. 489, 494.

238 1 HZ. PEYGAlvlBER VE AiLE HAYAT!

rini RasülullC\h (s.a.l 'in p.,şini takip etmek veya O'ndan ayrılmak hususunda serbeşt bırakmıştır. Ayetlerin meali şöyledir,

«Ey Peygamber! Eşleıine de ki, Eğer dünya dirliğini ve süsünü !refahını) istiyorsanız, gelin size boşanına be­dellerinizi vereyim de sizi güzellikle salıvereyim. Eğer Al­lalı'ı, Peygamberini ve ahiret yurdunu istiyorsanız, bilin ki Allah, içinizden güzel davrananlar için büyük bir mü­kafat lıazırlaınışbr. Ey Peygamber hanımları! Sizden kim açık bir hayasızlık yaparsa, onun azabı iki katına çıkarı­lır. Bu, Allah'a göre lwlaydır. Sizden kim Allah'a ve· Ra­sülüne itaat eder ve yararlı iş yaparsa, ona mükafiitını iki kat veririz ve ona bol bir rızık hazırlaınışızdır. Ey Pey­gamber hanımları! Siz Iradmiardan herhangi biri gibi de­ğilsiniz. Eğer Allah'tan korkuyorsanız (yabancı erkeklere karşı) sözü yumuşak söylemeyin ki kalbinde hastalık bu­lunan kimse kötü ümide kapılmasm. Güzel söz söyleyin. Evlerinizde vakarmızla oturun, ilk ciihiliye devri (kadın­

larınınJ yürüyüşü gibi açılıp-saçılarak, zinetlerini göste­rerek yürüıneyin. Namazı kılın, zekatı verin, Allah'a ve Rasülüne itaat edin. Ey Ehl-1 Beyt! Allah sizden sadece g;ünalıı gidermek ve sizi tertemiz yapmak istiyor. Evleri­nizde okunan Allah'ın ayetlerini ve hikmet! hatırlayın.

Şüphesiz Allah, her şeyin iç yüzünü bilendir ve her şey­d~n haberi olandırBJ.

Buna göre Rasülullah ls.aJ 'in h8illlllllaı-ı dünya ha­ya.tını ve dünya ze.vkini sürdürmek istiyorlarsa onlara bo­şanma ve istedikleri müreffeh ha,.yatı yaşama hakkı veri­liyordu. Fakat Allah'ı, Rasülünü ve ahiret hayatını tercih ediyariarsa o zaman mükiifatlarını Alla:h verecekti.

Ta.hyir ayetleri indikten sonra Rasülullah !s.a.J hüc­re-i sa,acİetlerinden çıktı ve. Hz .. Aişe'den başlaanak üzere eşierinin hepsini dolaşarak bu ayetleri onlara okudu, Hep-

83. Ahzab Süresi (33), 28-33.

RASÜLULLAH'IN AİLE HAYATI İLE İLGİLİ AYETLER 1 238

si de Allah'ı, Rasülü:Jü ve ahireti tercih ettiklerini bildir, diler84,

İla olayında Rasülullah (s.a.l 'in son der(l{;e teenni ile hareket ettiğini görmekteyiz. Çeşitli sebeplerl€ eşleri

O'nun huzurunu kaçırmış olmalarına rağmen O, onları

mağdur Bdecek hBrhangi biT muam€lede bulunmamış, sa, dec13 bir ay onlardan ayrı durmak sür€tiyle onlara gere, ken dersi vermiştir. Bu olay, gerek Rasülullah (s.a.l 'in eş, Jeıi üzerinde, gerekse sahabe üzerinde büyük tesir gös, terdi.. Tal~)ir ayetleri, eşierini serbest bıraktığı halde on, ların Rasülullalı (s.a.l 'i tercih etmeleri, O'nun bu ŞBkilde davranm"'sımn daha müessir ve dE~ha hayırlı olduğunu göstermektedir. Her yönüyle insanlığa örnek olan Rasülul, lah (s.a.l bm:ada da örnek bir davranış sergilemiştir.

Tahyir ayetinden sonra Basülullah (s.a.l 'ın eşleri O' nu tercih ettikleri için Yüce Allalı da onlara hituf ve ik, mmda. bulunara;k Rasülüne artık onların dışında, bir ka, dınla evlenıneye ve onları başkalarıyla değiştirme.ye izin vermedi. Şöyle buyurdu,

«Bundan sonra artık başka kadınlarla evlenmen, elinin E~ltında bulunan cfıriyeler hariç, güzellikleri hoşu, na gitse bile, onları başka hanınılarla değiştirmen sana helal değildir. Allah heı· şeyi gözetlerss.,

Rivayete göre o gün Rı;lcsülullah rs.a.l 'in ni'kahında, beşi Kur.eyş 'kE~bilesinden olmak üzere dokuz kadın hU'lu, nuyordu. Bunlar, Hz. Ebıi Bekir'in kızı Aişe (r.a.l, Hz. Ömer'in kızı Hz. Hafsa (r.a.l, Elbü Süfyan'ın kızı Ünımü Habibe (r.a.l, Zem'a kızı Sevde (r.a.l, Ebü Ümeyye kızı Ünımü Selerne (r.al, Huveyy kızı Safiyye (r.a.l., Haris kızı Meyınüne (r.a.l, Cahş kızı Zeyneb (r.a.l ve Haris kızı Cü, veyriyye (ra.l 'dır86.

84. M. Şlbli, Age. I, 495. 85. Ahzııb Süresi (33), 52. 86. Tecıid-i Sarih Tercemesi X1. 152 vd.

240 1 HZ, PEYGAMJlER VE AİLE HAYATI

SONUÇ

Sonuç olarak diyebiliriz ki, Rasül)l]lah (s.&.) 'in aile hayatı ile ilgili ayetler hukük\, ahlaki ve ictiıniü mesele­leri ihtiva etmektedir. Huküki meselelerin bir losını genel olmakla birlikte bir kısmı sadece Rasülullah ls.a.l'e ve ailesine mahsustur:

A. Rasülullah !s.,ı.l 'e ve Ailesine MııJısus Olanlar şun·· !ardır,

ı. !sliim hukükunda 4 kadından fazlasıyla evlenme;re müsaade edilmediği halde, Rasülullah (s.aJ için müsaa­de edilmiştirB7. O'nun çok kadınla! evlenmesinin hukuki, siya.si, sosyal ve eğiterne yönelik sebeı:>leri va.rdır. Bunlar yerinde açıklanmıştır.

2. Rasülullah (s.o . .l'e kendisiyle evlenmek isteyen ka­dınlarla mehirsiz olara;k evlenıme izıı,i verilln;iştirBB,

3. Rasülullah (s.a.l 'e kendisiyle birlikte hicret eden akrabalan)rla tercihen evle:ıı,me izni verilnı.iştirB9.

4. Rasülullah (s.a.l'e müslüman olmayan hatnınılarla evlenme izni verilmemiştir9D.

5. Ahzab Süresi 52. ayeti indikten sonra Rasülullah Cs.a.l 'e mevcut eşierini boşama veya onların yerine baş­kalarını alma izni veı:ilmemiştir9 ı,

6. Rasülnllah Cs.aJ 'in, .eşle.J:i arasında nöhet usülü uy­gulama mecburiyeti kaldırılmış ve bu hususta kendisine tercih hakkı tanmmıştır92.

87. Ahzab Süresi (33), 50. 88. Aynı yer. 89. Aynı yer. 90. Ayıu yer. 91. Ahzab Süresi (13), 52. 92. Aym SüTe 51.

RASÜLULLAH'IN AİLE HAYATI ILE İLGlLİ AYETLER 1 24ı

7. Rasülullah ls.a.l 'in vefatınd~ sonra, eşlerinin,

başkalarıyla evlenmelerine izin verilmemiş93, onlar mü'­minlerin anaları say'-.lmıştır94.

B. Rasülullah fs.a.l lle Birlikte Umümu ilgilendiren Hükümler,

ı. Bu ayetlerle evlat edinme müessesesi ortadan kal­dırıldı9 s.

2. Bir kimsenin, evlatlığının boşamış olduğu kadınla

evlenmesinin helal olduğu hükmü getirildi9b.

C. Dini, Ahlaki ve İçtimai Konularla İlgili Ayetler,

ı. Yeümi ezmeme.yi, yoksulu azarlarnamayı ve Allah' ın nimetlerini anarak şiikr etmeyi 9 7.

2. Başkalarının mal ve nimetlerine göz dikilmeme­sini98.

3. Saklanması gereken bir sırrı yayınamayı''·

4. İnsanlara, yapılan iftira ve dedikodular karşısında hü·sn-i z.an ileı; hareket ~tmeyi emreden ve iınısanlann suç­suzluğunnn esas olduğunu bildiren ayetlerdir bunlar' o o

5. Peygamber r s.a.l 'in e·şleri ve kızlarıyla birlikte bü-tün mü'rnine hanımların örtünmelerini emreder' o ı.

6. Rasüluilah (s.a.l 'in, aile efradma nrumaz kılmala­

rını emretmesini bildirir ı o 2 ve Allah TeAla'mn O'na he-

93. Aynı Süre 53. 94. Aym Süre 60. 95. Ahzab Süresi (33). 4, 5. 96. Aynı Süre 37. 97. Duha Süresi (93), 11-13. 98. Taha Süresi (20), 13L 99. Tahrim Süresi <iıBJ, 3.

100. Nur Süresi (24), 12, 16. 101. Ahzab Süresı (33), 59. 102. Tahe. Süresi (20), 132.

242 1 HZ. PEYGAMBER VE AlLE HAYATI

la! luldığı şeyleıi kendiBine haram kılmasının uygun ol­madığını açıkları o ı.

7. Çağrılmadan ve izinsiz olarak Rasülullah ls.a.l 'in evine girilmemesini, izin ile girilmişse ihtiyaçtan fazla du­rulmamaiBını emreder ı 04.

8, Rasülullah (s.a.l 'in eşlerinin yacbancı erkeklerle ko­nuşmaları gerektiğinde perde arkasından konuşmalarım

ve yabancı erkeğe g6r:üllJllemeleriı1i, evlerinde oturup nıv­maz kılmalarını, zekat vermelerini, Allah ve- Raslliüne itıv­g,t etmele•rini, Kur'an ve hadis ilimle.rini tahsil etmelerini emredeı~ı o s.

İşte İslam dini, getirdiği emir ve yasaklarla diğer sa­halarda olduğu gibi aile hayatında da büyük inkıiablar yapmış ve toplumun temel taşı olan aileyi korumuştur. Kcnumuza Raısülulla!J ıs.a.l lle ilgili bir ayetin meali ile son verelim: «Andolsun ki Rasülullah ls.a.l'da sizin için, Allah'a ve ahiret gününe kavuşmayı umanlar ve Allah'ı çok zikr edenler için güzel bir örnek vardır' 06.

103. Tahrim Sılresi (66l ı. 104. Ahzab Sılresi (33), 53. 105. Ahzwb Sılresi (33), 33-34. 106. Ahzab Sılresi (33), 21.

1. Kur'an-1 Rerim 2 Mif Abdu'l-Fettah Tabbara, Maba'-Enbiya, B a ~ u t , tarihs~z. 3. m s c l Aslm Efendi, KZunus Tercemesi I - IV fstanbul, 1304. 4 Ahmed b, Hanbel, Musned, fstanb~~l, 1382. 1-3 (Bulak 131':'

d m ofset) 5 AlQsi, Ebu'l-Fadl SLhabuddin es-Sepid hluhmnmed, Bfihu'l-

Melni 1-30 Beyrut, 1985. 6 B u W i , EbO AMillah Mubaanmed b fsm$il, Sahihu'l-Buhgl-i,

1-4 fstanbul, 1579. 7. Ebmsuitd, Muhammed b b u h a m m d , lr5idu'l-~kli's-Se-

Iim ilB Mezaya'l-Kur'an-1 Kerim, 1-9 Beyrut, tarrhsiz. Q Fifiz&bAdi, EbL Tahir Muhammed h. Ya\kQb, Tenviru'l-Mih-

b&s m h Tefsiri i'm Abbas IMecmd'at~~'t-Tef&si~* I-VI Amire Maibaasi, 1317.

a Hasan h a h i m Hasan, Islib Tarihi (trcrn. i. Yig~t-S Gu- rrifl~) 1 8. 1st , 19135.

10 Hazln, AlBaddin 'All b. Muhssmmed b icbbzahim, Liibabu't-TB' vI1 ft Meiini't-Tenzil [Mecmiratu't-TefBsir I-V3 h i r e Matb , 1317.

11 h n Hacar, Sthabuddin Ahmed b. ' A h el-'AskalW, Fethu'l- Bgri Qerhu SahihilLBuh&ri I-XIII Beyrut, Ofset, tarjhsiz.

12 fbn Sa'd, Muhammed, et-Tabakktu'l-Kikbrl, 1-M, Reyi-ut, 1985

13 Kurtubi. EbQ Abdilinh Muhammed b. Ahmed el-Ensari, el- Cami' li Alddmi'l-Kur'an, I-X Beyrut, 1952.

1 4 . M. Hamdi Yaz~r , H&k Dini Kur'm Dili, 1-X jstal~bul, 1971. 15. hi, Zihni Efeildi, Meehhiru'n-Nis& 1-2, fstanbul, 1982. 16 Mevl&n& Sibli, Asr-1 Saadet, Itrcm, 6. Riza Do&-ull I-VII, 1s-

tanbul, lB2S 17. Muhammed RlzCi, Muhammed. Kahire, 1966 5. B. 13 Nesefi, Ebu'l-Berekkt Abdullah b. Ahmed b. Mahmud, M e -

d8riku7t-TenziI ve Hakiiiltu't-Te'viI [Mecmfi'atu't-Tefsir I - V i Amire Matbnai, 1317.

19. S%bi?nT, Mub~mmed 'Ali, R~v&i~u'l-Bey&n Tsfsira Ay2ti'l- A h k h , 1-11 Beyrut Is80 3. B.

20 S e a n ; . Muharnmd b. 'Ali, ~ethu'l-kadir I-V, M w r , I962 12. Bask11

21. Tecrid-i Sarih Tercemesi tDi3anet fS1. B&. YaylnlanJ I-XI11 Ankara, 1985.

22. Yusuf el-KardRvf, el-Hela1 ve'l-Haram Fi'i-fd-, Eeyrut, 1398 h