hemodiyaliz su arıtma sistemleri eğitimi

HEMODİYALİZ SU ARITMA SİSTEMLERİ EĞİTİMİ

HAZİRAN 2015

EĞİTMEN:GÜRKAN VOLKAN TAKMAZÇEVRE MÜHENDİSİ /1999

Vatek Çevre Teknolojileri ve Elekt. İnş. San. Tic. Ltd. Şti Keyap Sanayi Sitesi F-2 Blok No: 106 YukarıDudullu / İSTANBUL / TURKİYE

Tel : +90 216 526 0 426 (pbx) Fax: +90 216 526 0 425 E-mail:[email protected]/37

Bu Eğitim; Kullanıcıların Su Arıtma Sistemi dizaynının temel prensiplerini kavrayabilmesi ve genel bir bakış açısı geliştirmek için hazırlanmıştır. Su Arıtma Sistemlerinini dizaynları ve gerekli olabilecek müdahalelerin yapılabilmesi için kaynak teşkil etmektedir.

Sistemde müdahalesi zor ve yetkili kişilerin bulunmasını gerektirecek durumlarda mutlaka teknik servisin aranması, arızanın giderilmesinde önemli bir husustur.

VATEK ÇEVRE TEKNOLOJİLERİ VE ELEKT. İNŞ.SAN.TİC.LTD.ŞTİVatek Çevre Teknolojileri ve Elekt. İnş. San. Tic. Ltd. Şti Keyap Sanayi Sitesi F-2 Blok No: 106 YukarıDudullu / İSTANBUL / TURKİYETel : +90 216 526 0 426 (pbx) Fax: +90 216 526 0 425



İÇİNDEKİLER

KONU SAYFA

1. SU…………………………………………………………………………………………............4

2. SUYUN VÜCUDUMUZDAKİ TEMEL İŞLEVİ………………………………….……...... 53. GENEL KİRLİLİK PARAMETRELERİ…………………………………………………....... 74. TÜRK STANDARTLARI ENSTİTÜSÜ TS 266……………………………………….….. 85. HEMODİYALİZ UYGULAMALARINDA SUYUN ÖNEMİ………………………..….... 96. SUDA BULUNAN ELEMENTLERİN HEMODİYALİZ HASTALARINA ETKİLERİ……………………………………………………...………........ 107. HEMODİYALİZ SU ARITMA SİSTEMLERİNİN GELİŞİMİ…………………..………. 10 HEMODİYALİZ SU ARITMA SİSTEMİ ÇİZİMİ……………………………………….... 118. HEMODİYALİZ SU ARITMA SİSTEMİ ÜNİTELERİ………………………………….... 129. HEMODİYALİZ SU ARITMA SİSTEMİNİ OLUŞTURAN ÜNİTELER, GÖREVLERİ, DİZAYN PARAMETRELERİ………………………………….……..…....

13

9.1 ÇELİK FİLTRE…………………………………………………………………..................... 99.2 HAMSU DEPOLARI……………………………………………………………………........... 9

9.3 HAMSU HİDROFOR SİSTEMİ…………………………………………………………........ 9

9.4 MULTİMEDİA FİLTRE………………………………………………………………….......... 10

9.5 KARTUŞ FİLTRELER…………………………………………………………………............ 11

9.6 DUBLEX YUMUŞATMA SİSTEMİ……………………………………………………......... 11

9.7 AKTİF KARBON FİLTRELER…………………………………………………………......... 14



9.8 RO SİSTEMİ………………………………………………………………………………......... 15

9.9 SAF SU TANKLARI…………………………………………………………………….......... 19

9.10 SAF SU POMPALARI……………………………………………………………………........ 19

9.11 UV STERILIZASYON ÜNİTESİ………………………………………………………....... 19

9.12 ENDOTOKSİN FİLTRE…………………………………………………………………....... 20

9.13 DOUBLE PASS RO SİSTEMLERİ ……………………………………………………...... 20

9.14 DİYALİZ HATLARI…………………………………………………………………............ 21

10. SONUÇLAR……………………………………………………………………………........... 21

AVRUPA FARMAKOPESİ, AAMI STANDARTLARI KARŞILAŞTIRMALARI…….... 22

KAYNAKÇA………………………………………………………………………………….......... 23

1. SU

Su canlıların yaşaması için hayati öneme sahiptir. En küçük canlı organizmadan en büyük canlı varlığa kadar, bütün biyolojik yaşamı ve bütün insan faaliyetlerini ayakta tutan sudur. Dünyamızın %70'ini kaplayan su, bedenimizin de önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Ancak yeryüzündeki su kaynaklarının yaklaşık %0.3'ü kullanılabilir ve içilebilir



Dünya nüfusunun %40'ını barındıran 80 ülke şimdiden su sıkıntısı çekmektedir. 1940-1980 yılları arasında su kullanımı iki katına çıkmıştır. Nüfusun hızla artması, buna karşılık su kaynaklarının sabit kalması sebebiyle su ihtiyacı her geçen gün artmaktadır.

Dünyadaki mevcut suyun hacmi 141 milyar km3 tür. Bu miktar dünya yüzeyini 3 km. kalınlığında bir tabaka halinde sarabilecek büyüklüktedir.

Bu suyun % 98'i okyanuslarda ve iç denizlerde bulunmakta, fakat tuzlu olduğu için, içme suyu olarak kullanıma, sulamaya ve endüstriyel kullanıma uygun değildir. Dünyadaki suların ancak %2.5'i tatlı sudur. Bunun da %87'si buzullarda, toprakta, atmosferde, yeraltı sularında bulunur ve kullanılamaz durumdadır.

İnsanoğlu, su ihtiyacını yüzeysel sular ve yeraltı su kaynaklarından temin etmektedir. Tatlı suların en önemli kaynağı yağışlardır. Küresel yıllık yağış 500 bin m3 olup, her yıl yeryüzüne inen yağış aynı miktardadır.

Ülkemizde ise tatlı su kaynakları oldukça sınırlıdır ve ihtiyaca ancak cevap vermektedir. Türkiye'nin kullanılabilir su potansiyeli 110 milyar m3 olup, bunun %16'sı içme ve kullanmada, %72'si tarımsal sulamada, %12'si de sanayide tüketilmektedir.

Türkiye'nin mevcut su potansiyelinin kullanım oranları;

Kişi başına düşen su kullanımı, toplumun gelişmişlik seviyesiyle doğru orantılıdır. Gelişmiş ülkelerde bu oran oldukça yüksek olmasına rağmen, gelişmekte olan ülkelerde ise düşüktür. (ABD'de 1692 m3, Avrupa'da 726 m3, Afrika'da 244m"tür.)

Dünyanın yıllık yağış ortalaması 1000 mm olup, Türkiye'nin yıllık yağış ortalaması ise 643mm.dir.

Türkiye su kıtlığı çeken ülkeler arasında yer almamakla birlikte, hızlı nüfus artışı, kirlenme ve yıllık yağış ortalamasının dünya ortalamasından düşük



olması; mevcut kaynakların daha dikkatli kullanılmasını ve kirlenmeye karşı gerekli tedbirlerin bir an önce alınmasını gerektirmektedir.

2. SUYUN VÜCUDUMUZDAKİ TEMEL İŞLEVİ

Su ,insan yaşamı için oksijenden sonra gelen en önemli öğedir. İnsan ,besin almadan haftalarca hayatını idame etmesine rağmen,su olmadan ancak birkaç gün yaşayabilir.

İnsan,vücudundaki karbonhidratlar ve yağın tümünü,proteinlerin yarısını,vücut suyunun ise % 10’unu yitirdiğinde yaşamı tehlikeye girer.

Vücut suyunu %4 oranında bile kaybolması kaslarda güçsüzlük, uyku hali baş dönmesi mide bulantısı oluşturur.Vücut suyunun %20 oranında eksilmesi ölümle sonuçlanır.

İnsan vücudunun su içeriği yaşa ve cinsiyete göre %42 ile 71 arasında değişir.Çocukların vücudunun su oranı yüksektir ve yaş ilerledikçe suyun yerini yağ almaya başlar

Yetişkin insan vücudunun ortalama%59 ‘u sudur.Vücuttaki suyun ortalama % 60’ı hücre içinde ,%40’ı da hücre dışı sıvıda bulunur.

Suyun vücudumuzdaki görevleri:

Besinlerin sindirim ,emilim ve hücrelere taşınması ; besin ögelerin hücrelerde metabolizmaları sonucu oluşan atık ürünlerinin öğelerin atılmak üzere akciğer ve böbreklere taşınıp dışarı atılmaları ,vücut ısısının denetimi,eklemlerin kayganlığının sağlanması ve elektrolitlerinin taşınmasıdır.

İnsan bedeninin kemik ,deri ,bağ dokuları ve lipidler dışındaki tüm öğeleri su içinde çözelti olarak bulunur.Hücrelerdeki biyokimyasal tepkimeler bu çözelti içinde oluşur.

Vücutta oluşan ısı terle dışarı atılır.Yaklaşık 1 litre suyun buharlaşarak terle atılması 600 kalorilik ısıyı yok eder.

Su halk arasında bilinenin " su içsem yarıyor" inanışının aksine enerji vermez .Ancak enerji harcanmasına yardımcı olur.

Su gereksinmesi ve kaynakları:

Vücudumuz su ihtiyacının bir kısmını ,içtiğimiz su ve diğer içeceklerden; bir kısmını ise yiyeceklerden ve diğer bir kısmını da metabolizma sonucu ortaya çıkan sudan karşılar.



İnsan ,vücudundan normal koşullarda ortalama günlük,deri yoluyla 500 ,akciğerlerle 300,böbreklerden idrarla 1500 ve bağırsaklardan 200 ml su kaybeder.

Bu miktarlar iklim ve çalışma koşulları,hastalıklar ve vücudun hormon dengesine göre değişiklik gösterebilir.Aldığımız su ve vücuttan attığımız suyun birbirine eşit olması su dengesi olarak tanımlanır.

Vücuttan terle %1-2 oranında su kaybedilmesi ile susama hissi gelişir ve su içmek gerekir.Özellikle sıcak havalarda ter bezlerinin fazla çalışması sonucunda su kaybı fazla olmakta susama hissi gelişmese bile mutlaka su içilmelidir.

Ayrıca bebek ve yaşlılara da sıcak havalarda su verilmelidir. Herhangi bir nedenle su tüketimi az olur ise böbreklerden idrar atımı azalır,kan volümü düşer ve hipotansiyon yani tansiyon düşüklüğü gelişir. Beraberinde başka sağlık sorunları da gelişebilir.

Her sağlıklı yetişkin birey günde 8-10 bardak su içerek günlük su ihtiyacını karşılar.

3. GENEL KİRLİLİK PARAMETRELERİ

Bulanıklık : Tüm sularda en belirgin kirlenme parametresi olan bulanıklık ,suda askıda katı madde,planktonlar, organik maddeler , silis, tortu kaynaklıdır.



Renk: Suya karışmış olan inorganik maddelerden olabileceği gibi organik maddelerin ayrışması sonucuda meydana gelebilir, sarı veya kahverengi renkler ,ekseriya organik maddelerin ayrışması sonucudur, demir tuzları sulara kırmızı, mangan tuzları ise sulara siyah renk verirler bulanıklık ve renk temel olarak kartuş filtreler ve kum filtreleri vasıtası ile giderilir

Nitrat ve Nitrit: nitrat ve nitrit tuzları suda doğal olarak da bulunabilir, genellikle insanların yol açtığı bir kirlilik göstergesidir. en yaygın nitrat ve nitrit kirlenmesi kaynağı hayvan atıkları, kanalizasyonlar ve sanayide kullanılan kimyasal gübrelerdir.

Mangan: demir kadar çok rastlanan bir mineral değildir. koyu renkte neredeyse siyah bir çökelti oluşturur.

İletkenlik: bir suyun elektriksel iletkenliği, su içinde çözünmüş olarak bulunan iyonların cinsi ve konsantrasyonuna bağlıdır.çözünmüş tuz konsantrasyonu arttıkça elektriksel iletkenlikte de artış olur. bu nedenle suların elektriksel iletkenliği ölçülerek su içinde çözünmüş toplam tuz miktarı hakkında bilgi edinilebilir.

Klorür: klorür iyonu yeryüzünde en çok rastlanan anyondur. başta deniz suları olmak üzere bütün sular hatta yağış suları bile klorür içerir.bütün klorür tuzları suda çok kolay çözünür bunun sonucu olarak yüzeysel sulara klorür karışır. doğal tatlı sular içinde 10-100 mg/l klorür

Demir: yaygın bir kirleticidir.içme ve kullanma suyunda 0,3 mg/l den fazla olması suyun tadını bozar, 1 mg/l den fala olur ise suda yaşayan canlılar için zararlı etki yapar.



4. TÜRK STANDARTLARI ENSTİTÜSÜ TS 266İÇİLEBİLİR SULARIN FİZİKSEL VE KİMYASAL ÖZELLİKLERİ

1. ZEHİRLİ MADDELER

Maddenin Adı; Ölçü -Birim

Tavsiye Edilen Miktar;

En Fazla Miktar;

KURŞUN mg/L - 0,05

KROM mg/L - 0,05

ARSENİK mg/L - 0,05

SELENYUM mg/L - 0,01

SİYANÜR mg/L - 0,01

KADMİYUM mg/L - 0,0005

GÜMÜŞ mg/L - 0,051. SAĞLIĞA ZARARLI MADDELER



En Fazla Miktar;

FLORÜR mg/L 0,8-1,7- 1,4-2,4

NİTRAT mg/L - 453. SAĞLIĞA/İÇİLEBİLME ÖZELLİĞİNE ETKİ EDEN MADDELER



En Fazla Miktar;

RENK PtCo 5 50

BULANIKLIK NTU 5 25

BUH. KALINTISI mg/L 500 15 000

KLORÜR mg/L 200 600

SERBEST KLOR mg/L 0,1 0,5

SÜLFAT mg/L 200 400

DEMİR mg/L 0,3 1,0



MANGAN mg/L 0,1 0,5

BAKIR mg/L 1,0 1,5

ÇİNKO mg/L 5 15

KALSİYUM mg/L 75 200

MAGNEZYUM mg/L 50 150

MAGNEZYUM SODYUM SÜLFAT mg/L 100 500

ALKİLBENZE SÜLFANAT mg/L 0,5 1,0

FENOLİK MADDELER mg/L - 0,002

Ph mg/L 7,0-8,5 6,5-9,2

SERTLİK (CaCo3 ) mg/L - 5004. KİRLENMEYİ GÖSTEREN MADDELER



En Fazla Miktar;

KARBON KLOR EKSTRAKTI mg/L 0,2 0,05

NİTRİT mg/L - 0,05

AMONYAK mg/L - 0,05

5. HEMODİYALİZ UYGULAMALARINDA SUYUN ÖNEMİ

SU ARITMA SİSTEMİ HEMODİYALİZ TEDAVİSİNİN KALBİDİR…

Sağlıklı Bir İnsan günde 2 litre su tüketmektedir.

Diyaliz hastası olan bir insan ise diyaliz seansı boyunca yaklaşık 4 saatte 120 litre su ile muamele görmektedir.

Sağlıklı bir insanın 60 gün de sindirim sistemi yolu ile kullanacağı suya eşit miktarda su ile diyaliz hasatsı 4 saat de kan yolu ile muhattap olmaktadır.

ELEMENT TS 266 İÇME SUYU STANDARDINA GÖRE

AVRUPA FARMAKOPESİNE GÖRE FARK



TAVSİYE EDİLEN MAKSİMUM MİKTAR

(mg/l)

DİYALİZ SUYUNDA BULUNABİLECEK

MAKSİMUM MİKTAR (mg/l)

KALSİYUM 200 2 100 KATMAGNEZYUM 150 2 75 KAT

Aynı miktardaki İçmesuyu ve Diyaliz suyu içinde bulunabilecek maksimum element konsantrasyonları karşılaştırıldığında diyaliz suyunun 75 ila 100 kat daha saf olması gerekliliği görülmektedir.

Bu sonuç diyaliz Su Arıtma Sistemlerinin diyaliz tedavisindeki önemini bir kez daha gözler önüne sermektedir.

6. SUDA BULUNAN ELEMENTLERİN HEMODİYALİZ HASTALARINA ETKİLERİ

Sert su sendromu: En belirgin ve yaygın komplikasyondur. hastalarda, diyaliz süresince; hipertansiyon, başağrısı,bulantı,kusma,sıcaklık hissi, adele kuvvetsizliği ve kramplar yaygın olarak görülür.Sodyum: Normal değerlerin üstüne çıkıldığında, hastalarda hipertansiyon, akciğer ödemi, kaşıntı,kusma, nefes darlığı ve hatta koma gelişebilir.Nitrat: Hipertansiyon,bulantı şeklinde kendini gösterir Flor: Kemik hastalıklarına yol açar.Bakteriler ve Endotoksinler: Titreme, ateş, bulantı şeklinde kendini gösterir



Klor ve Kloraminler: Klor bileşikleri, çeşitli kan problemlerine yol açar. kırmızı kan hücrelerini öldürürler7. HEMODİYALİZ SU ARITMA SİSTEMLERİNİN GELİŞİMİ

1960’ larda: 25µm hassasiyetinde filtrasyon yapabilen filtrelerin kullanımı ile diyalizde, sadece askıda katı maddeler tutulurdu.

1970’ lerde: Karşılaşılan sendromların Su kaynaklı olduğu anlaşıldı.– Sert Su Sendromu (Ca / Mg kaynaklı)– Hemoliz (Chloramines kaynaklı)– Ağır metal zehirlenmesi (Al / Cu)– Bakteriyel enfeksiyon

sebepleriyle su sistemleri dizayn edilmeye başlandı

1980’ lerde: Özellikli su sistemleri kullanılmaya başlandı.

Ön arıtım, Saflaştırma ve İleri arıtım teknikleri.Günümüzde Ultra Saf Su kullanımı artarak yayılmaktadır.

Ultra Saf Suyun Gerekliliği.

Hemodiyalize kıyasla, hemofiltrasyonda ve hemodiafiltrasyonda daha nitelikli suya ihtiyaç vardır. Sudaki endotoksin ve endotoksin fragmantlarının diyalizörlerden geçebilmesi sebebiyle ve on-line hemofiltrasyonda ve hemodiafiltrasyonda diyalizattan infüzyon solüsyonu yapılması nedeniyle Ultra Saf Su kullanımı çok daha önemlidir. Ultra Saf Su özellikle On-line HF ve HDF uygulamalarında standart haline gelmiştir.

Ultra Saf Su - Yüksek biyolojik kalitenin gerekli olduğu alanlardaki medikal ürünlerin hazırlanmasında kullanılacak sudur. 0,1CFU/ml bakteri ve 0,03EU/ml Endotoksin seviyelerinden daha az biyolojik kirliliğe haiz sudur.



8. HEMODİYALİZ SU ARITMA SİSTEMİ ÜNİTELERİ

1. ÇELİK FİLTRE2. HAMSU DEPOLARI

3. HİDROFOR SİSTEMİ

4. MULTİMEDİA FİLTRE

5. KARTUŞ FİLTRELER

6. DUBLEX YUMUŞATMA SİSTEMİ

7. 1. AKTİF KARBON FİLTRE

8. 2. AKTİF KARBON FİLTRE

9. 1. RO ÜNİTESİ

10. SAF SU TANKLARI

11. SAF SU POMPALARI

12. UV STERILIZASYON ÜNİTESİ

13. ENDOTOKSİN FİLTRE

14. 2. RO SİSTEMİ

15. DİYALİZ HATTI

9. HEMODİYALİZ SU ARITMA SİSTEMİNİ OLUŞTURAN ÜNİTELER, GÖREVLERİ, DİZAYN PARAMETRELERİ

10.1 ÇELİK FİLTRE

Hamsu Şebekesinin sisteme ilk giriş noktasıdır. Ham su tankının girişinde bulunan filtre; 30-100 mikron filtrasyon hassasiyetine sahip olmalıdır.

Günümüzde basınç farkına göre veya ayarlanan zaman aralıklarında otomatik olarak ters yıkama işlemlerini gerçekleştiren gelişmiş tipleri bulunmakla beraber, mauel tip el ile yıkama işlemlerini gerçekleştiren tipleri maliyet dolayısı ile tercih edilmektedir.



Hamsu depolarının temizliği ham su kalitesi ile eş anlamlı olduğu için otomatik filtrelerin kullanımının yaygınlaşması faydalı olacaktır.

10.2 HAMSU DEPOLARI

Gıda maddeleri tüzüğüne uygun PE yapıdaki tanklar, Temizlik, Nakliye kolaylığı ve Modüler tipte olmalarından dolayı tercih edilmektedir. Diyaliz merkezinin bulunduğu bölgedeki su kesintileri dikkate alınarak gerekli hacim tespitinin yapılması doğru olacaktır. Her koşulda en az 2 ton hacme sahip hamsu deposu kullanılması olası su kesintilerinde diyaliz seansının aksamaması için gereklidir.

10.3 HAMSU HİDROFOR SİSTEMİ.

Ön arıtımın ihtiyacı olan basınçlı suyu sağlamak için kullanılır. Hidrofor grubu 2 adet pompadan oluşmalıdır. Pompaların sırası ile devreye girmesini sağlayan kontrol ünitesi bulunması faydalı olacaktır. Bu sayede pompaların eşit zamanlarda çalışması sağlanmış olacak ve pompalar eşit miktarda yıpranacaktır.

Pompalar ayarlanan basınç aralığına göre çalışacaktır. Ayarlanan alt basınç noktasında birinci pompa devreye girecek ve ayarlanan üst basınç aralığında devreden çıkacaktır. Sonraki alt basınç noktasına ulaşıldığında ikinci pompa devreye girecektir. Pompaların sık sık devreye girip çıkmalarını engellemek için pompa denge tankının seçimine dikkat edilmelidir.

10.4 MULTİMEDİA FİLTRE

Tüm sularda en belirgin kirlenme parametresi olan bulanıklık; suda askıda katı madde, organik madde, silis, tortu vb olduğunu göstermektedir. Bu kirleticiler arasında belirgin bir çapa sahip olanlar fiziksel tortu filtrasyon üniteleri ile arıtılır.

İyi dizayn edilmiş Multimedia filtreler ile 20-40 mikron a kadar olan partiküllerin sudan uzaklaştırılması mümkündür.

Kum ve antrasit filtrelerde filtrasyon sadece, süzme etkisiyle değil aynı zamanda adsorpsiyon etkisi ile de gerçekleşir. Doğru dizayn ve seçim yapıldığı takdirde, oldukça efektif ve güvenilir bir şekilde çalışırlar.



Tam otomatik Multimedia filtrelerin dizaynında dikkat edilmesi gereken noktalar aşağıda belirtilmiştir

• Geçiş hızı (saatlik debi / mineral tankı kesit alanı) 20 m/saat e kadar kabul edilmektedir (sudaki kirlilik yüküne bağlı olarak) bu değerin emniyetli olması için 15 m/saat alınması faydalı olacaktır.• Yatak kabarma yüksekliği (geri yıkamadaki gerekli su debisi ve basıncı) •Saatlik pik debi (otomasyon dizaynı için)

Kullanılacak Dolgu Malzemeleri:

Kuvartz kum: Üç değişik çapda kullanılır.

Antrasit: Yüksek yoğunluklu filtrasyon minerali

Birm: Demir ve Mangan filtrasyon minerali



Yatak geçiş Hızı (m/h) =Debi (m3/h)

Yatak Kesit Alanı (m2)

Yatak Yüksekliği :Filtrasyon ünitelerinde,Küçük sistemlerde tank yüksekliğinin 3/4 , büyük sistemlerde ise 2/3 ‘ü kadar olması geri yıkama esnasında yeter miktarda kabarma alanı oluşturur. Büyük sistemler için 1/2 si kadar olmasını tercih etmek ters yıkama verimini arttıracaktır.

Multimedia filtreler, tam otomatik tip olmalı ve insan müdahalesine gerek kalmaksızın ters yıkama işlemlerini otomatik olarak yapabilmelidir, bununla beraber kumanda panelinde manuel yıkama işlemini gerçekleşmesi sağlanabilmelidir.

10.5 KARTUŞ FİLTRELER

Ön Arıtım sisteminde arıtıma tabi tutulan su kütlesinin içerisinde farklı büyüklüklerde askıda katı maddeler bulunmaktadır. Bu askıdaki maddelerin RO sisteminin ve ön arıtım sisteminin verimli çalışmasını engellememesi için sudan bertaraf edilmesi gerekmektedir. Bu noktada Kartuş Filtreler devreye girer.

Kartuş Filtrelerin farklı uzunluklarda ve farklı filtrasyon hassasiyetine sahip tipleri bulunmaktadır. Kartuş filtre seçiminde planlanan su arıtma sisteminin debisine göre filtre ebatları seçilir.

Kartuş filtrelerin sistemde konulacağı en uygun yerler, Multimedia filtre çıkışında 20-25 mikron , Yumuşatma ünitesi çıkışında 5-10 mikron, 2. aktif karbon filtre sonrası 1 mikron kartuş filtre kullanılması su arıtma sisteminin verimli çalışması için gereklidir.

10.6 DUBLEX YUMUŞATMA SİSTEMİ.

SERT SU NEDİR?

Suyun sertliği, evsel, ticari ve endüstriyel kullanımlarda en çok rastlanan problemdir. Suya sertlik veren mineraller daha çok suda çözünmüş olarak bulunan kalsiyum ve magnezyum mineralleridir. Suyun sertlik sınıflaması şu şekilde verilebilir.



FR (FRANSIZ SERTLİĞİ) NE DEMEKTİR?

Fransız sertliği (Fr) veya mg/lt CaCO3 ülkemizde yaygın olarak sertlik sınıflandırmasında kullanılan birimlerdir. Suyun içindeki sertlik iyonlarının konsantrasyonunu tanımlamada kullanılır.

1 Fr derecesi 10 mg/lt CaCO3 sertliğine eşittir. 1 dH° = 1.785 fr°1 fr° = 10 ppm CaCo31 ppm = 2 Ms1 fr° = 20 mS

SERT SUYUN YUMUŞATILMASI:

Suyu yumuşatmanın en pratik yolu iyon değiştirici reçine kullanmaktır. İyon değiştirici reçineli sistemler genelde sodyum iyonları ile sertlik iyonlarını yer değiştirterek çalışırlar. Proses esnasında su reçine tanecikleri arasından süzülerek geçer. Reçine tanecikleri üzerindeki elektrik yükü sodyum iyonlarını reçine taneciği üzerinde tutar. Ancak, reçine taneciklerinin aynı zamanda sertlik minerallerini tutma kabiliyeti de vardır. Reçine taneciklerinin sertlik minerallerini tutma kabiliyeti sodyum iyonlarını tutma kabiliyetine göre daha Fazladır. Bu şekilde iyon değişimi gerçekleşir.

Belli miktarda sert su reçine yatağından geçtikten sonra, reçine tanecikleri tamamıyla, sertlik mineralleriyle kaplanır. Bu durumda sertlik minerallerinin tutulması son bulur.

Sertlik iyonlarının tekrar sudan uzaklaştırılabilmesi için reçine taneciklerinin sertlik minerallerinden kurtarılarak tekrar sodyum taneciklerinin bağlanması gereklidir. Bu işleme ‘rejenerasyon’ adı verilir. Rejenerasyon esnasında tuzlu su reçine tankına verilir ve reçine sodyuma doyurulur. Reçine tankında biriken yüksek konsantrasyondaki sodyum iyonları sertlik iyonlarını reçine taneciklerinden ayırır. Reçine



Çok yumuşak 0-5 Fr

Yumuşak 5-10 Fr

Orta sert 10-20 Fr

Sert 20-30 Fr

Çok sert >30 Fr

daha sonra temiz su ile durulanarak, fazla tuz ve sertlik mineralleri tanktan atılır. Reçine tankı tekrar sertlik iyonlarını tutmaya hazır durumdadır.

YUMUŞATMA SİSTEMİ:

Hemodiyaliz Su arıtma sisteminin en önemli ünitelerinden birisidir.. Su yumuşatma sistemleri aynı zamanda 1 mg/L ‘den fazla demir ve manganezi de yakalar. Fe ve Mn ‘ın 1 mg/L 'den fazla olduğu sularda, yumuşatıcı ünitenin sağlıklı çalışabilmesi için ön arıtım yapılması gerekmektedir.

Özellikle Çok sert sularda kullanılan katyonik reçine doyuma çok çabuk ulaşır bu durumda tuzlu su ile rejenere edilmesi gerekir. Bu esnada sistemin ihtiyaç duyduğu yumuşak su ihtiyacına cevap verilebilmesi için 2. bir mineral tankına ihtiyaç duyulur. Dublex (tandem) sistem kavramı mineral tanklarından birisi yıkamada iken diğerinin devreye girmesini sağlayan otomatik valf sistemi ile donatılmış yumuşatma ünitesidir.

Yumuşatma ünitesinin en önemli ünitelerden birisi olmasının sebebi, suda bulunan kalsiyum ve mağnezyumun RO membranlarının tıkanmasına ve dolayısı ile saf su üretim kalite ve miktarının düşmesine sebep olmasıdır.



Yumuşatma sistemi dizaynında dikkat edilmesi gereken hususlar;

Kullanılacak olan mineralin adsorbe katsayısı ve buna bağlı olarak gerekli mineral miktarı. ( Kuvvetli katyonik reçinelerin uzun ömürlü olması ve verimli çalışması için dizaynında Reçine üreticisinin tasiye ettiği su geçiş hızı göz önüne alınmalıdır, bu değer ortalama 20m/h olarak alınabilir.)

Mineral tankının büyüklüğü, Otomasyon sistemi (Tekli sistem, dublex sistem, zaman kontrollü

vb.)



REÇİNE MİKTARININ TESBİTİ

Yumuşatıcılarda kuvvetli asit-katyon reçine kullanılır. Bu tip reçineler %8 DVB (divinil benzen) içerirler. Piyasada kullanılan bu tip reçinlerin, işletme koşullarına göre sertlik tutma kapasiteleri üretici firma spektlerine göre 5000 – 7000 fr° /1 litre reçine şeklinde ifade edilir.Buna göre analizi yapılmış bir su kaynağı için sertlik ve debi değerleri bilindikten sonra gerekli olan yumuşatma için reçine miktarı aşağıdaki formülle hesaplanır.

Vr : Gerekli reçine miktarı (litre)S : Suyun Sertliği (fr°/1 litre su)Q : Sistemden geçecek su miktarı (litre/saat)T : İki rejenerasyon arasında geçen süre (saat)K : Reçinen sertlik tutma kapasitesi (fr°/1 litre reçine)



Vr =S x Q x T

K

Örnek uygulama; 20 fr° sertliğe sahip bir su kaynağından saatte 2000 litre su yumuşak su kullanmak için gerekli yumuşatıcıların kapasitesi; 12 saatte bir rejenarasyon yapılması planlanacaktır.

YUMUŞATMA ÜNİTELERİNDE REJENERASYON KONTROLÜ NASIL YAPILIR?

Genelde iki tip kontrol mekanizması vardır.

Zaman kontrollü: Kontrol grubu üzerindeki zaman saati vasıtası ile rejenerasyon kontrolü yapılır. Tank içinde iki rejenerasyon arası zaman aralığında yumuşatılacak su miktarına yeterli olacak kadar reçine bulunmalıdır.

Sayaç (Volumetrik) Kontrollü: Kontrol grubu bir su sayacına bağlıdır. Reçinenin yumuşatabileceği kadar su miktarı kontrol grubuna tanımlanır. Tank içinden belirlenen miktarda su geçtiğinde cihaz rejenerasyona geçmek üzere sinyal alır.

9.7 AKTİF KARBON FİLTRELER

AKTİF KARBON NEDİR? NASIL BİR ARITMA SAĞLAR?

Aktif karbonun yaygın uygulama alanı, suyun içinde mevcut organik madde, renk, koku, tat ve klor giderimidir. Ancak burada, sözkonusu olan sadece fiziksel bir süzme işlemi değildir. Aktif karbon sistemler, fiziko-kimyasal arıtma yapan sistemlerdir ve suyun arıtılması esnasında adsorpsiyon mekanizması işlemektedir. Aktif karbon kömürümsü ancak çok geniş yüzey alanına (1000-1500 m2/gr) sahip bir malzemedir. Organik kirliliğin olduğu sularda ve klor giderme amacıyla yaygın olarak kullanılmaktadır.

Aktif karbon ile ilgili dikkat edilmesi gereken bir konu, bakteri üremesi için uygun ortam oluşturabilmesidir. Çünkü, aktif karbon organik maddeyi tutar ve eğer suda bakteri varsa, bakteri bu organik maddeyi besin olarak kullanarak üreyebilir. Bu gibi durumlarda bakteri kaçağı oluşumu mümkündür. Bu sebeple aktif karbonun öncesinde ve sonrasında suyun dezenfekte edilmesi önemlidir.



Vr = 6.5 = 75~20 x 2 x 12

İki tip Aktif karbon Türü vardır.

GAC (Granular Activated Carbon) :Granül aktif karbon PAC (Powdered Activated Carbon) : Toz aktif karbon

Hemodiyaliz uygulamalarında, GAC (Granular Activated Carbon) kullanılır. Kullanılacak aktif karbonun ıodine numarası en az 900 olmalıdır. 8*30 mesh size (Dane boyutu 0,6-2,36mm) genel kullanılan tipte olmalıdır. Asit ile yıkanmış tipte olması tercih edilmelidir.

AKTİF KARBON MALZEMENİN KULLANIM ÖMRÜ NE KADARDIR?

Aktif karbon malzemesi 1-2 senede bir değiştirilmelidir, filtreler asit ile yıkanarak da yeniden kullanılabilir, asitle yıkama yöntemi Hemodiyalizde risk oluşturabileceği için tercih edilmez. Ayrıca Hemodiyaliz de su arıtma sistemlerinde kullanılan aktif karbon un 6 ay -1 yılda bir değiştirilmesinde fayda vardır.

İKİLİ AKTİF KARBON FİLTRE KULLANIMI

Gerek Aktif Karbon medyasından maksimum verim almak gerekse RO membranlarını korumak ama hepsinden önemlisi Saf Su hattına klor aminlerin geçmesini önlemek için ve de karbon değiştirilme zamanını doğru saptayabilmek için seri monte edilmiş çift karbon filtre uygulaması önemle tavsiye edilmektedir.

Bu noktada dizayn parametreleri çok büyük önem arz etmektedir.

Karbon Filtre Sistemleri dizayn parametreleri

Karbon filtrelerin dizaynında dikkat edilmesi gereken hususlar;

1- Filtre işleminde kullanılan aktif karbon mineralinin fiziksel ve kimyasal özellikleri,2- Suyun aktif karbon ile olan temas süresi (mineral miktarı), (EBCT : Empty Bed Contact Time, Boş yatak temas süresi)3- Mineral tankının çapı (Suyun geçiş hızı), 4- Otomasyon valfi yapısı (Tesisat çapı, geri yıkama debisi)

EBCT değerinin her bir tank için en az 5 dakika toplam en az 10 dakika olması gerekmektedir. Bu noktada Bazı kaynaklarda ilk tank için 6 dakika ikinci tank için ise 10 dakika temas süresi kullanımını tavsiye eden



kaynaklar bulunmakla beraber tavsiye edilen değer iki tank için toplam 10 dakikadır.

9.8 RO (REVERSE OSMOS) ÜNİTESİ

Reverse osmos sistemi (ters osmos) en genel tanımıyla, suyun içerisinde bulunan Anyon ve Katyon iyonlarının giderilme işlemidir. Aynı zamanda bir tür ileri filtrasyon yöntemi olarak da uygulanmakta olan Reverse osmos üniteleri yüksek teknolojinin en son olanaklarının kullanıldığı üst düzey bir su arıtım elemanıdır. Bu ünitelerin çalışma prensibi, doğadaki osmotik dengenin ters işleyişi ile açıklanabilir. Reverse osmos sistemi Osmotik dengeyi tersine çevirmek için osmotik basınçtan daha fazla basınca gerek duyar. Bu amaçla reverse osmos sistemlerinde yüksek basınç pompaları kullanılır. Yüksek basınç pompasının basınçlandırdığı su, üzerinde 5 angstrom boyutunda gözenekler bulunan membranlara iletilerek suyun saflaştırma işlemi gerçekleştirilmiş olur. Atık hattından çıkan ağır konsantre su ise drenaja verilir.

RO üntiesi asıl saf suyun elde edildiği ünitedir. RO ünitesine kadar olan arıtma sistemleri Ön arıtım üniteleri olarak adlandırılır ve en temel görevleri RO ünitesini besleyen suyu çeşitli mineral ve kirlilikten arındırarak en iyi kalite ve miktarda saf su elde edilmesini sağlamaktır.



Ters Osmoz Prosesini Sınırlayan Faktörler



THİN FİLM COMPOSİT MEMBRANLARIN ARITIM PERFORMANSLARI

Sodyum 90-95 Nitrat 85-90 Kalsiyum 93-98 Flor 90-95 Magnezyum 93-98 Fosfat 93-98 Potasyum 90-95 Kromat 90-95 Demir 93-98 Siyanür 90-95 Mangan 93-98 Sülfat 93-98 Alüminyum 93-98 Boron 55-60 Bakır 93-98 Arsenik +3 70-80 Nikel 93-98 Arsenik +5 93-98 Çinko 93-98 Selenyum 93-98 stronyum 93-98 Radyoaktivite 93-98 Kadmiyum 93-98 Bakteri 99Gümüş 93-98 Protozoa 99Civa 93-98 Ameyobik keseler 99Baryum 93-98 Giardia 99Krom 93-98 Asbest 99Kurşun 93-98 Sediment/bulanıklık 99



Sınırlayıcı Faktörler

Bloke EdenlerZarar Verenler Verimi Düşürenler

Fouling Scaling-Asitler, Bazlar-Serbest Klor-Serbest Oksijen-Organik çözücüler-Bakteriler

-Osmotik Basınç-Viskozite

-Metaloksitleri-Kolloidler-Biyolojik maddeler

-CaSO4

-CaCO3

-CaF2

-BaSO4

-SiO2

-SrO4

-Mg(OH)2

klor

90-95

Organik moleküller (Moleküler ağırlığı 300 olanlar) 99

Bikarbonat

90-95

Organik moleküller ( Moleküler ağırlığı 300 5 olanlar) 0-99



FİLTRASYON SPEKTRUMU



RO MEMBRANI YAPISI

MEMBRANLARIN TEMİZLENMESİ

Membranların optimum temizlenmesi, temizleyici maddelerin membran kirleticilerine ve membran uygunluğuna bağlılık gösterir. Bu nedenle kirliliğin bileşiminin bilinmesi büyük önem taşır. Anorganik kirliliklerin (scaling) giderilmesi için asidik ürünlerle yıkanması tavsiye edilmektedir. Organik kirlilik tabakaları (fouling) içinse ise alkali (bazik) yıkayıcılar daha uygundur. Mikroorganizmalar ile kirlenme (Biofouling) durumunda dezenfektanlar kullanılmalıdır.

Her durumda kullanılan membranın dayanıklılığı dikkate alınmalıdır.

9.9 SAF SU TANKLARI

Gıda maddeleri tüzüğüne uygun PE yapıdaki tanklar veya 316 L kalite paslanmaz çelikden imal edilmiş tanklar kullanılmalıdır. Ortamdan gelebilecek kirliliklerin saf su kalitesini bozmasını engellemek için bakteri filtreleri kullanılmalıdır.



Avrupa farmakopesi Saf su tanklarının kullanımından olabildiliği kadarı ile kaçınılmasını ve RO ünitesinin üretmiş olduğu saf suyun on-line olarak, bekletilmeden diyaliz hattına verilmesini tavsiye etmektedir.

Bu sayede saf su bekletilmemiş olduğu için dış kaynaklı kirliliklerden etkilenme olasılığıda azalacak ve su taze olarak hastaya iletilecektir, Bu yaklaşa dayanarak on-line sistem kullanımını tavsiye etmektedir.

On-line sistemlerde diyaliz hattı geri dönüşünde Acil durum tankları kullanılmalı ve bu tanklara geri dönen saf suyun taşma vasitasi ile RO sisteminin girişine geri verilerek yeniden arıtmaya girmesi sağlanmalıdır. Acil durum tanklarında bakteri oluşumunu engellemek için UV lamba kullanılmalıdır.

9.10 SAF SU POMPALARI

Saf su Tanklarında depolanan saf suyun UV sterilizasyon ünitesinden geçerek diyaliz hattına basınçlı olarak gönderilmesini sağlayan pompalardır. Su ile temas eden yüzeylerinin 316 L kalite paslanmaz çelik veya plastik malzemeden imal olması gereklidir.

Sistemde En az 2 adet saf su pompası bulunmalı ve yedekli olarak çalıştırılmalıdır.

9.11 UV STERILIZASYON ÜNİTESİ

Su bakteriolojik üreme için son derece elverişli bir ortamdır. bu nedenle, dezenfekte edilmelidir.

Ultraviole ışınları yeterli dozda verildiği takdirde hemen hemen tüm bakteri,mantar,küf sporları,virüsler ve mikroorganizmaları %99.9 oranında öldürebilen çok kısa dalga boyuna sahip ışınlardır. bakteri,mantar,küf sporları,virüsler ve mikroorganizmalar bu ışığa maruz kaldıklarında hücre zarından içeriye nüfuz eden enerji,hücrenin DNA yapısını bozarak,çoğalmasını önler ,bakteri faaliyetlerini durdurur.

UV lambaların verimli olarak çalışabildikleri bir zaman sınırı bulunmaktadır. Bu değer genel olarak 8000 saat ile 9000 saat arasındadır. Bu değerin takip edilebilmesi için sayaçlı UV balastların kullanılması faydalı olacaktır.Belirtilen bu zaman değerleri aşıldığı takdirde UV lamba ışın vermeye devam edebilir fakat bu ışın dezenfeksiyon sağlayan dalga boyunda olmayacağı için istenilen su dezenfeksiyonunu sağlamaktan çok uzaktır.



9.12 ENDOTOKSİN FİLTRE

Avrupa Farmakopesi standartlarına geçiş ile beraber üzerinde en çok durulan ünite endotoksin filtrelerdir.

Endotoksin. Gram negatif bakterilerin dış hücre duvarında bulunan insan için toksik olan,ateş şok ve hatta ölüme sebep olabilen, aynı zamanda pirojen olarakda adlandırılan bir maddedir (http://www.beyondpsoriasis.com/glossary.jsp)

Endotoksinin insan sağlığı üzerindeki etkileri tespit edildikçe endotoksin giderimi için kullanılması gereken üniteler üzerinde de hassasiyetle durulmaktadır.

1. Ultrafiltrasyon membranları kullanılarak Endotoksinin sudan uzaklaştırılması mümkündür. Bu noktada endotoksin ebatları büyük önem taşımaktadır. En küçük ebatdaki endotoksinleri sudan bertaraf edebilecek filtrasyon hassasiyetine sahip ultrfiltrasyon membranlarına ihtiyaç duyulmaktadır.

2. Endotoksin negatif elektrik yüklü bir madedir, uygun yoğunluk ve konfigürasyona sahip,pozitif olarak yüklenmiş filtreler ile sudan bertaraf edilebilirler.

Endotoksin giderimi için kullanılan sistemlerin birbirlerine göre avantaj ve dezavantajları bulunmaktadır.

UF MEMBRANI POZİTİF YÜKLÜ FİLTRE

1 İyi bir işletme ile 2-5 yıl arası ömre sahiptir3-6 aylık peryotlarda değiştirilmesi

gerekir.2 Yatırım maliyeti yüksektir Yatırım maliyeti düşüktür3 İşletme maliyeti düşüktür İşletme maliyeti yüksektir

ON-Line olarak dizayn edilen RO sistemlerinde, UV lambadan sonra Endotoksin filtreleri kullanılmayabilir. Fakat RO membranında olabilecek herhangi bir patlak veya yırtıktan dolayı diyaliz hattının bakteriyolojik olarak kirlenmesi engellenmiş olur.

Double Pass olarak anılan Çift RO sistemlerinden oluşan su arıtma sistemlerinde endotoksin filtrelerin kullanımına gerek yoktur.



http://www.beyondpsoriasis.com/glossary.jsp

9.13 DOUBLE PASS RO SİSTEMLERİ

Double-pass RO Sistemi Hemodiyaliz su arıtma sistemlerindeki en üst noktalardan birisidir.

Bu sistemde 1. RO ünitesinin üretmiş olduğu saf su, 2. RO ünitesinin besleme suyunu oluşturmaktadır.

RO ünitesinin üretmiş olduğu yüksek kalitedeki saf suyun 2. RO sisteminde tekrar arıtmaya tabi tutulması ile çok yüksek kalitede siyaliz suyu elde edilir. Bu tarz sistemlerde 2. RO nun üretmiş olduğu su kesinlikle depolanmayarak on-line çalışacak şekilde diyaliz hattına verilmelidir.

Bu sayede özellikle kalitesiz hamsu kaynaklarının kullanılmak durumunda kalınıldığı bölgelerde çok iyi kaliteli diyaliz suyu elde edilmesi mümkün olmaktadır.

İlk yatırım maliyeti sonrası membrane değişim zamanı geldiği takdirde 2. RO ünitesinin membranları. 1. RO ünitesinden çok daha az yıprandığı için bu membranlar 1. RO ünitesine takılır, yeni membranlarda 2. RO ünitesine takılır.

Endotoksin tutulmasının en etkin başarıldığı sistemdir.

İlk yatırım maliyeti ve drenaja atılan su miktarı yüksek olmakla beraber RO ünitelerinin Atıksularının geri kazanılmasını sağlayan sistemlerin kullanımının yaygınlaşması ile drenaja atılan su miktarlarından ciddi miktarda tasarruf etmek mümkün olmaktadır.

9.14 DİYALİZ HATLARI

Diyaliz Saf su dağıtım hatları, en az ultrasaf su üretimi sağlayan diğer ekipmanlar kadar önemlidir. Saf su dağıtım hatlarının yapımında Çeşitli malzemeler tavsiye edilmektedir

Bunlar SS316, Peroxidic linked Polyethylene (PE-Xa (özel tip), ABS Plastik, PVDF (polyvinylidene fluoride), Polypropylene, PVC’dir. Boru tiplerinin birbirlerine göre avantaj ve dezavantajları bulunmaktadır.

Diyaliz hatlarındaki su hızına dikkat edilmelidir. Su hızı en az 0,9 m/sn civarında olmalıdır



10. SONUÇLAR

Hamsu Kaynağının Analiz Değerlerine göre, Arıtma Sistemleri Uzman Mühendislik ekipleri tarafından, Hemodiyaliz merkezine özel olarak dizayn edilmelidir.

Su Sistemi Diyaliz Tedavisinin en önemli ünitelerinden birisidir. Yapılacak olan yatırımlar ek maliyetler getirecektir, Fakat yapılan yatırımlar uzun dönemli olarak düşünülmeli ve Diyaliz hastalarının yaşam kalite ve sürelerindeki artışdan daha önemli olmadığı göz ardı edilmemelidir.

EBPG nin tavsiyelerine uyulmasının hem diyaliz hastaları için hemde diyaliz merkezleri için uzun vadede getirileri olacaktır.

Sadece EBPG nin tavsiyeleri değil Dünyada diyaliz tedavisinde yaşanan gelişmeler takip edilmelidir. Unutulmamalıdırki diyaliz komple bir tedavidir ve diyalizde kullanılan bütün ünitelerin özenle seçilmesi gerekmektedir.

Hemodiyaliz Su arıtma Sisteminin kalite kontrolü sürekli olarak yapılmalı, özellikle Diyaliz hatları dezenfeksiyonuna büyük önem verilmelidir.



AVRUPA FARMAKOPESİ, AAMI STANDARTLARI KARŞILAŞTIRMALARI



KAYNAKÇA

1. T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI2. WWF-Türkiye (Doğal Hayatı Koruma Vakfı)3. http://www.beyondpsoriasis.com/glossary.jsp 4. Yrd.Doç.Dr. Muhittin TAYFUR, Başkent Üniversitesi, Sağlık Bilimleri

Fakültesi, Beslenme ve Diyetetik Bölümü 5. European Pharmacopoeia 5.0.6. ANSI/AAMI RD62:2001.7. Water Treatment for Hemodialysis updated to include the latest

AAMI standars for Dialysate(RD52:2004)8. European Best Practice Guidelines for Haemodialysis Volume 17

(2002).Vatek Çevre Teknolojileri ve Elekt. İnş. San. Tic. Ltd. Şti

Keyap Sanayi Sitesi F-2 Blok No: 106 YukarıDudullu / İSTANBUL / TURKİYETel : +90 216 526 0 426 (pbx) Fax: +90 216 526 0 425 E-mail:[email protected]

35/37

http://www.beyondpsoriasis.com/glossary.jsp

9. Water Quality in Hemodialysis, E. Bonnie-Schorn, A. Grassmann, I. Uhlenbusch-Körwer, C. Weber, J. Vienken.

10. Monitoring your dialysis Water Treatment System- Northwest Renal Network, June 2005

11. Microbiological Water Quality in Dialysis, Jörg Vienken.12. A Surveyors perspective: Watre Quality For Hemodialysis;

Glenda M.Payne13. Water Treatment for Hemodialysis, Dougles A. Luehmann.14. Qality Assurance for Dialysis Quality Water and Dialysis Fluıd,

Ian Morgan15. EBPG: Europen Best Practice Guideline

Bu Doküman Vatek Çevre Teknolojileri Tarafından Hazırlanmıştır.Tüm hakları saklıdır




Tel : +90 216 526 0 426 (pbx) Fax: +90 216 526 0 425 E-mail:[email protected]



hemodiyaliz su arıtma sistemleri eğitimi

Environment