ﯽ و- ﯽ ﻋ ﻪﺠ y - university of...

) ١۵(ی ماره - اول ماره – مسال ١٣٩٢ ھار

ه ی ج ی -ع و

ــه ــژوهشمجلـ ــالي پـ ــابداري مـ ــاي حسـ ــماره هـ ــه شـ ــاس ابالغيـ ــر اسـ 640/11/3بـ

ســــيون بررســــي نشــــريات علمــــي وزارت علــــوم تحقيقــــات يكم 8/4/1388مــــورخ بـــر اســـاس همچنـــين .باشـــد مـــي پژوهشـــي –علمـــي و فنـــاوري داراي درجـــه

ــه ــ نامـ ــورخ 149635ي مارهي شـ ــاه 7/8/1390مـ ــر مـ ــان مهـ ــا پايـ ــد 1392تـ تمديـ .ه استاعتبار شد

هــاي نامــه بــين دانشــگاه اصــفهان و دانشــگاه مجــوز فــوق بــر اســاس عقــد تفــاهم ، شـــيراز، شـــهيد چمـــران اهـــواز، شـــهيد بهشـــتي، شـــهيد بـــاهنر كرمـــان و مازنـــدران .صادر گرديده است) ره(المللي امام خميني دانشگاه بين

.شود هاي اطالع رساني زير نمايه مي در پايگاه متن كامل مجله

http://www.magiran.com بانك اطالعات نشريات كشور http://www.SID.ir سايت اينترنتي جهاد دانشگاهي

ISC( http://www.ISC.gov.ir(علوم استنادي جهان اسالمپايگاه http://uijs.ui.ac.ir/far هاي حسابداري مالي سامانه مجله پژوهش

http:// Ulrichsweb.serialsolutions.com ادواريتالمللي نشريا راهنماي بين :اولريخ

صفهانانتشارات دانشگاه ا: چاپ و ليتوگرافي

انــفهـگاه اصــدانش: ناشر ريال 85000: تـمـقي

نسخه 500: تيراژ

مجـلــــــــه

هاي حسابداري مالي پژوهش دانشگاه اصفهان پژوهشي و فناوريمعاونت : صاحب امتياز

2008- 7691:المللــي شمــــاره استــاندارد بيـن 2322-3405 :)ونيكنسخه الكتر( المللــي شمــــاره استــاندارد بيـن

1392 بهار - )15(پياپي شمـاره – اول شماره – پنجمسـال پژوهشي –علمي

نيا ناصر ايزدي: مدير مسؤول اصفهان گروه حسابداري دانشگاه استاديار

Email: [email protected]

محسن دستگير : سردبير هوازدانشگاه شهيد چمران ا - استاد حسابداري و مديريت مالي

[email protected] mail:-E محسن دستگير):تخصصي-علمي (ويراستار انگليسي

دانشگاه شهيد چمران اهواز - استاد حسابداري و مديريت مالي[email protected] mail:-E

پور ناصر كريم: ويراستار ادبيE-mail: [email protected]

اهيــلوفر پنــني: مدير اجرايي E-mail: [email protected]

0311-7934164:تلفن

يــلوفر پنــاهين:صفحه آراييE-mail: [email protected]

0311-7934164:تلفن اعضاي هيأت تحريريه

دانشگاه مازندران استاد احمد احمدپور

دانشگاه اصفهان استاديار نيا ناصر ايزدي اطباييدانشگاه عالمه طب دانشيار جعفر باباجاني

دانشگاه شهيد باهنر كرمان دانشيار اميد پورحيدري

دانشگاه عالمه طباطبايي دانشيار علي ثقفي

دانشگاه عالمه طباطبايي دانشيار طينت محسن خوش

دانشگاه شهيد بهشتي دانشيار بهروز دري

دانشگاه شهيد چمران اهواز استاد محسن دستگير

ه ممفيس آمريكادانشگا استاد اله رضايي ذبيح

دانشگاه ليح آمريكا استاد اله سميع هيبت

دانشگاه اصفهان استاد سيد كميل طيبي

دانشگاه اصفهان استاديار داريوش فروغي قزوين) ره(المللي امام خميني دانشگاه بين دانشيار غالمرضا كردستاني

دانشگاه روچستر آمريكا استاد كريم كندكار

انشگاه شيرازد استاد محمد نمازي

دانشگاه تهران استاد ايرج نوروش

.باشد ل آراء و نظرات مندرج در مقاالت نميؤومس مجلهاين * .و نويسنده بالمانع است مجلهنقل مطالب با ذكر نام . شود بازگشت داده نميمقاالت رسيده

اداره چاپ، انتشارات و مجالت -طبقه دوم -و فناوري معاونت تحقيقات –مان مركزي زسا –دانشگاه اصفهان –اصفهان :مجله پستي نشاني هاي حسابداري مالي دفتر مجله پژوهش

81746-73441: كدپستي 0311-7932177: تلفكس 0311-7934164: تلفن

[email protected]: پست الكترونيكينشاني www.uijs.ui.ac.ir/far: نشاني سايت مجله

) 1392 بهار، )15(پياپي شماره ،اولشماره ،پنجمسال ( اين شمارههمكاران علمي

مجله با اين شمارهكه در داوري و ارزيابي مقاالت كشور آموزشي و پژوهشيها و مؤسسات اعضاي محترم هيأت علمي دانشگاه

، همچنين از همكاري گردد شده و از خدمات علمي آنها تقدير ميمعرفي اند، ، همكاري داشتهحسابداري ماليهاي پژوهش .گردد تشكر مي مقدم جالليحسين نژاد و آقاي ي سركار خانم رؤيا متين ارزنده

يونس بادآور نهندي

اســـــــــــــــــــــــــــتاديار

دانشـــگاه آزاد اســـالمي واحـــد تبريـــز

ــدري ــد بــــ احمــــ

دانشــــــــــــــــــــــــــــيار

ــران ــتي تهـــ ــهيد بهشـــ ــگاه شـــ دانشـــ

ــ ــور دامياحمــد خ پ


دانشـــــگاه شـــــهيد بـــــاهنر كرمـــــان

ــتگير ــن دســ محســ

ــتاد اســــــــــــــــــــــــــــ

ــواز ــران اهـــ ــهيد چمـــ ــگاه شـــ دانشـــ

ــائيان ــر رســــ اميــــ

كارشناس ارشد امور مالياتي

ســازمان امــور ماليــاتي اســتان اصــفهان

ــا زاده ــواد رضــ جــ


قزوين) ره(المللي امام خميني دانشگاه بين

ــا ــدي عربص لحيمه


ــفهان ــگاه اصـــــــــــــــ دانشـــــــــــــــ

ــي ــوش فروغـ داريـ



غالمرضا كردسـتاني


قزوين) ره(المللي امام خميني دانشگاه بين

ــايخ ــهناز مشـــ شـــ


)س(دانشـــــــــــــــگاه الزهـــــــــــــــرا

ــايخي ــا مشــــ بيتــــ


ــران ــگاه تهــــــــــــــــ دانشــــــــــــــــ

سيد عبـاس هاشـمي



راهنماي تنظيم و نگارش مقاالت

براي جلوگيري از تأخير در داوري و انتشار به موقع مجله، لطفاً به نكات زير توجه فرماييد

شود به نكات زير توجه نمايند، تقاضا مي هاي خود را براي چاپ در اين مجله ارسال مي پژوهشگران گرامي كه مقاله از كليه :فرمايند

گزارشگري مالي، رويكردهاي جديد در تهيه و گزارش ( حسابداري مالي موضوع مقاله در ارتباط با پژوهش در زمينه -1هاي تماعي، استانداردهاي حسابداري مالي، بازار سرمايه و اطالعات حسابداري، پژوهشاطالعات حسابداري، حسابداري اج

.باشد) رفتاري در حسابداري مالي، اعتبار بخشي به اطالعات حسابداري

)ها يا مجموعه مقاالت همايش(ها ارسال يا در هيچ يك از نشريه) داخلي يا خارجي(ها مقاله قبالً براي هيچ يك از نشريه -2 .چاپ نشده باشد

تايپ ) 5/2ين يو چپ و پا 3ها از باال و راست حاشيه( A4و باالتر بر روي كاغذ word2003افزار مقاله با استفاده از نرم -3استفاده 12و فونت Times New Romanو براي متن انگليسي از قلم 13با فونت B Lotusبراي متن فارسي از قلم . شود .شود

:اله به صورت استاندارد زير استچارچوب مق -4

دار مكاتبات با عالمت ستاره عهده نام نويسنده(عنوان كامل مقاله، نام نويسنده يا نويسندگان : جلد مقاله شامل صفحه -4-1ستي، نشاني پ: دار مكاتبات شامل عهده محل اشتغال، نشاني كامل نويسنده علمي و نام دانشگاه يا مؤسسه ، مرتبه)مشخص شود

. شماره تلفن، نمابر و پست الكترونيك

موضوع مقاله، روش تحقيق، طرح بحث و : مقاله به زبان فارسي مشتمل بر اول مقاله شامل عنوان و چكيده صفحه -4-2 ).واژه 5حداكثر (و واژگان كليدي ) كلمه 175مجموعاً (گيري نتيجه

بيان مسأله، اهميت آن و هدف پژوهش، تاريخچه، مروري بر پيشينه: شامل(مقدمه : دوم تا انتهاي مقاله مشتمل بر صفحه -4-3روش پژوهش، ابزار گردآوري اطالعات، فنون : شامل(؛ روش تحقيق )هاي پژوهش ها و فرضيه تحقيق و چارچوب نظري، پرسش

؛ )گيري حجم نمونه و روش نمونهتجزيه و تحليل اطالعات، تعريف متغيرهاي مورد مطالعه و تعريف عملياتي آنها، جامعه آماري، : شامل(گيري ؛ نتيجه)ها ها با نظريه ها و انطباق يافته هاي ساير پژوهش ها، مقايسه آن با يافته يافته ارايه: شامل(هاي پژوهش يافته

.؛ فهرست منابع)گيري كلي و ارائه پيشنهادها خالصه مسأله و هدف پژوهش، ارائه خالصه نتايج و نتيجه

نام نويسنده يا نويسندگان، مرتبه علمي و نام : اي جداگانه، شامل هاي كليدي به زبان انگليسي بر روي صفحه يده و واژهچك -4-4 .دانشگاه يا مؤسسه محل اشتغال، همراه مقاله ارسال شود

.آورده شود [ ]اي و در داخل ارجاعات در متن مقاله به صورت شماره -5

و بر اساس ) بخش فارسي و التين مجزا(د استفاده در متن مقاله، به ترتيب حروف الفبايي تنظيم شود در پايان مقاله، منابع مور -6 .نوشته شود [ ]شماره ايجاد شده، در بخش منابع شماره در متن مقاله داخل

.ها صفحه ، شماره)جلد(، دوره )حروف كج(نام نشريه . عنوان مقاله). سال انتشار. (نام خانوادگي، نام: مقاله -6-1

.نام ناشر: محل انتشار. نام كتاب). سال انتشار. (نام خانوادگي، نام: كتاب -6-2

نام : محل نشر. نام و نام خانوادگي مترجم. نام كتاب به فارسي). سال تأليف. (نام خانوادگي، نام نويسنده: شده كتاب ترجمه -6-3 .ناشر

.ات كافي و كامل ارائه شودها و ساير منابع نيز اطالع در مورد گزارش -6-4

در متن . ها و نمودارها سياه و سفيد، دقيق، روشن و اصل باشند ها، شكل منحني. ها نزديك به متن مربوط آورده شود جدول -7ها و جداول در محيط فرمول نويسي و ورد تايپ شده و از ايميج كردن آن ، فرمولشود ها و نمودارها اشاره جدول مقاله به شماره

.خودداري فرماييد، اعداد داخل جداول فارسي تايپ شود

.گيرد هايي كه بر اساس اين راهنما تنظيم نشده باشد، در هيأت تحريريه مورد بررسي قرار نمي مقاله -8

.ارسال فرماييد www.uijs.ui.ac.ir/far: به آدرس صفحه 20مقاله حداكثر در -9

اداره چاپ، انتشارات و مجالت، دفتر طبقه دوم، ،مركزي سازمان، دانشگاه اصفهان، اصفهان، خيابان هزار جريب :مجله نشاني 0311-7932177: تلفكس، 0311-7934164: تلفن( 81746 – 73441: ، كدپستيحسابداري ماليهاي پژوهشمجله

ابداري ماليـــــحسهاي له پژوهشــــــمج

1392 بهار -)15( پياپي هشمـار – اول شماره – پنجم سـال

فهرست مطالب

هاي در شركت بررسي رابطه بين شفافيت سود حسابداري و بازده غيرعادي سهام■ پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران

حميد حقيقت و سيد مصطفي علوي12- 1

هاي پذيرفته شده در بورستأثيركيفيت اقالم تعهدي بر صرف ريسك سهام شركت■

اوراق بهادار تهران هادي اميري و هادي شيخي داريوش فروغي،

28- 13

هاي مديريت جريان نقدي حاصل از عملياتآزمون تجربي انگيزه■

29-50 القائمالبنين منتظر علي رحماني و ام هاي غير مالي پذيرفته هاي واقعي در شركتگذاريثير مالي شدن بر سرمايهأتحليل ت■

در بورس اوراق بهادار تهران شده زاده يزدي، باقر عسگرنژاد نوريسعيد فتحي،كريم آذربايجاني، ايمان تقوي

66-51

هاي ماليبررسي فراواني و اهميت تجديد ارائه صورت■

67 -86 بايگيمحمد جواد ساعي، محمدعلي باقرپور والشاني، سيد ناصر موسوي

از عامل بازار در بورس گذارانبودن تبعيت جمعي سرمايهآزمون عمدي يا غير عمدي■

اوراق بهادار تهران ارضي غالمحسين گل

96- 87

هاي پذيرفته سود در شركتمديريتبررسي تأثير اطالعات عرضه و تقاضاي سهام بر■

شده بورس اوراق بهادار تهران نجمه حاجيان و مسعود سعيدي وحيد بيگلري،

118- 97

گروه حسابداري، )ره(المللي امام خميني بين، دانشگاه قزوين :نويسنده مسؤول مكاتباتي نشاني -1

هاي حسابداري مالي مجله پژوهش 1392 بهار، )15(سال پنجم، شماره اول، شماره پياپي

25/10/90: تاريخ وصول 16/11/91: تاريخ پذيرش

1 -12صص

بررسي رابطه بين شفافيت سود حسابداري و بازده غيرعادي سهام هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در شركت

** 1سيد مصطفي علوي، *حميد حقيقت

)ره( المللي امام خميني دانشگاه بين دانشيار *[email protected]

قزوين) ره(خميني امامكارشناس ارشد حسابداري دانشگاه ** [email protected]

چكيدهشده، عدم تقارن اطالعـاتي را افشاي كامل، بموقع و با كيفيت اطالعات مالي، به افزايش شفافيت اين اطالعات منجر

هـاي غيـر واقعـي را هاي مالي مي تواند كسـب بـازده از طرف ديگر، افشاي توام با شفافيت صورت. دهد كاهش ميها، سود از اهميت بـااليي برخـوردار اسـت و مـورد توجـه در ميان اطالعات منتشر شده توسط شركت. كاهش دهد

ن تحقيق بررسي ارتباط بين شفافيت سـود حسـابداري و بـازده غيرعـادي هدف اي. بسياري از استفاده كنندگان استاز اين رو، ابتدا رابطه بين اين دو متغير بدون در نظر گرفتن متغيرهاي كنترلي آزمون شده است و سـپس . سهام است

يري اطالعات مالي هاي تحقيق، با به كارگ آزمون فرضيه. اند با اضافه كردن متغيرهاي كنترلي اين دو متغير بررسي شدههـاي يافتـه . صورت گرفتـه اسـت 1389تا 1384هاي شركت پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در سال 92

داري بين شفافيت سود حسابداري و بازده غيرعادي سهام با و بدون وجود تحقيق نشان مي دهد ارتباط منفي و معني .بهادار تهران وجود داردمتغيرهاي كنترلي در محيط بورس اوراق

.شفافيت سود حسابداري، بازده غيرعادي سهام، بازده واقعي سهام و بازده بازار :كليدي هاي واژه

1392، بهار )15(هاي حسابداري مالي، سال پنجم، شماره اول، شماره پياپي پژوهش/ 2

مقدمههــاي مــالي افشــا شــده توســط كيفيــت صــورت

هـا بـراي اسـتفاده كننـدگان ايـن اطالعـات از شركتاين اطالعات . اهميت درخور توجهي برخوردار است

كنـد تـا سـهامداران عملكـرد گذشـته مالي كمك مـي ها، نقدينگي، توانايي پرداخت شركت، توانايي، ضعف

. ]11[ ديون و اثر بخشـي مـديريت را ارزيـابي كننـد هاي مالي به سـهامداران در ارزيـابي تهمچنين، صور

هاي نقدي مؤثر بـر تعيـين ارزش ذاتـي سـهام ناجريترديدي نيست كه هيچ كس بـه انـدازه . كند كمك مي

شـان آگـاهي كامـل ها از وضـعيت مـالي خود شركتبـين مـديران و مالكـان 1ندارد و عدم تقارن اطالعاتي

هـاي ايـن ناهمسـاني در دانسـته . همواره وجـود دارد طرفين و احتمال وجود استفاده از اين اطالعات بـراي كسب منـافع شخصـي باعـث ايجـاد پديـده گـزينش

.]6[ شود مي 3و خطر اخالقي 2نادرستسـرمايه هايبيش از هر زمان ديگري بازار هامروز

گسترش يافته و كسب قدرت اقتصادي ساختار يافتـه در فراسوي مرزهاي جغرافيايي، بازارهـاي سـرمايه را

بازار سرمايه بـيش ناگزير. دهد جوالنگاه خود قرار مياسـت كـه تباني، تقلـب و فسـاد از پيش مستعد بروز

ــان ــ متولّي ــازار مرتكــب مختل ــن ب ف اقتصــادي در ايدر گونــاگونبــه اشــكال و تقلــب فســاد. شــوند مــيو دارد اما آنچه بيشتر اهميت ،دهد سرمايه رخ ميبازار

آثارمخرب عيني و ذهني ماندگاري بـر بـازار سـرمايه فساد مرتبط با گزارشگري مـالي ،درپي خواهد داشت

گزارشگري متقلبانه آن چيزي اسـت كـه باعـث .استهاي انـرون و ورلـدكام درآسـتانه ورشكستگي شركت

1 Asymmetry 2 Adverse selection. 3 Moral hazard

مـيالدي بـود وموجـب وارد آمـدن 21ورود به قـرن متولّيـان .دشـ شوك شديد به بازارهاي سرمايه آمريكا

بازارهاي سرمايه دنيا، امروز بر اين موضوع اتفاق نظر هـاي پيشـگيري از از مهمتـرين راه 4دارند كه شفافيت

شـفافيت در ]3[ از نظر تجويـدي . ]13[ است اين امرد عــدم تحريــف عمــدي اطالعــات ارائــه شــده ماننــ

اطالعات و پنهان نكردن اطالعات و الزام بـه افشـاي تواند گيري مي ت مربوط در فرآيند تصميمكليه اطالعا

حاصـل . تا حدي عدم تقارن اطالعاتي را كاهش دهدتـر، گيـري صـحيح توانـد تصـميم چنين وضعيتي مـي

. تر و با ريسك كمتر باشد آگاهانهگيري، تخصـيص منـابع بـه بنابراين، نتيجه تصميم

ها خواهـد بـود و سوي مولدترين و كاراترين شركتتواننـد بـا فريـب هاي با عملكرد ضعيف نمـي شركت

بازار و ارائه اطالعات غير شفاف منافع كسب كننـد و هايي كه عملكرد خوبي دارند، با بحران مالي و شركت

مشكالت در تامين منابع مالي مواجه نخواهنـد شـد و در . ادامــه فعاليــت ســود آور خواهنــد داشــتامكــان

نتيجه، بازار از نظر شـفافيت اطالعـات ارائـه شـده و بهينه بودن تصميمات اتخاذ شده با ثبات بوده و عـدم

هاي كمتري اطمينان درباره رويدادهاي آينده با نوساندر واقـع، در چنـين بـازاري . ]3[ همراه خواهـد بـود

ل افشـاي آن محتواي اطالعـات افشـا شـده بـر شـك هـاي بنابراين، شفافيت كـه از ويژگـي . ارجحيت دارد

محتوايي اطالعات است، در بهبود سطح كارايي بـازار . تاثير بسياري دارد

يكي از انديشمندان حسابداري به نام اسپنسن بيان كند كه عدم تقارن اطالعاتي در بازارهـاي سـرمايه مي

4 Transparency.

3/ هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران حسابداري و بازده غيرعادي سهام در شركتبررسي رابطه بين شفافيت سود

اران گـذاران و سـهامد موجب افزايش ريسك سـرمايه اي از اين عدم تقارن اطالعاتي، شود و بخش عمده مي

اطالعات نهاني در بـازار . وجود اطالعات نهاني استكه نشان دهنده فقدان شفافيت است، موجب نگرانـي ــن ــده اي ــي، دارن ــالقوه اســت و از طرف ســهامداران ب

تواند بازدهي بيش از بازده عـادي سـهام اطالعات ميبازده غيرعادي نيز موقعي كسب نمايد و اصوال كسب

ممكن خواهـد بـود كـه اطالعـات شـفاف و درسـتي بـه . هـا وجـود نداشـته باشـد درباره عملكرد شـركت

عبارت ديگر، ابهام و شفاف نبودن اطالعات است كـه تـوان از اين رو، مـي . شود به بازده غيرعادي منجر مي

انتظار داشت كه بين شفافيت اطالعاتي، به ويژه سـود كسب بازده غيرعـادي رابطـه منفـي وجـود شركت و

در اين تحقيق به بررسي رابطه بين شفافيت سود . داردحسابداري و بازده غير عادي سهام پرداختـه خواهـد

گيــري شــفافيت ازمــدل بــارث و بــراي انــدازه. شــداستفاده شـده اسـت و شـفافيت سـود ]10[ همكاران

ناشـي از رگرسـيون R2برابر است با ضـريب تعيـين .بازده -ودس

بيان مسأله

اطالعات حسابداري مـالي محصـول حسـابداري شركت و سيستم گزارشگري است كه اطالعات كمي

گيري و افشـا مربوط به وضعيت مالي شركت را اندازهترازنامه، صورت سود و زيان و جريـان وجـه . كند مي

نقد حسابرسي شده همراه با اطالعات خاص شركت، ــه ــترس مجموع ــرمايه اي در دس ــراي س ــذاران و ب گ

ــيله آن اقــدام بــه ــه وس ــه ب ــهامداران اســت ك ساســتفاده كننــدگان . هــاي مــالي نماينــد گيــري تصــميم

اطالعات مالي خواهـان اطالعـات مفيـد، قابـل اتكـا،

ــميمات ــه تص ــا ب ــتند ت ــترس هس ــع و در دس بموق .]14[ گذاري بپردازند سرمايه

رد از نگاه نظريه مباشرت نيز براي ارزيابي عملكـ مديريت به اطالعاتي نياز است كه از آن طريق بتـوان

در صورتي كـه ايـن . عملكرد مديريت را ارزيابي كردــميمات ــد، تص ــي باش ــي و واه ــات غيرواقع اطالع

گذاري و ارزيابي عملكرد نيز نادرست خواهـد سرمايهافشاي شفاف اطالعات مالي نه تنها دربـاره يـك . بود

زار سرمايه نيز مـؤثر شركت بلكه در مجموع بر كل باشفافيت در بهبود و افزايش كـارايي اطالعـات . است

ها در ريسك مرتبط بـا نوسان. بازار نقش بسزايي داردگيري و اعتمـاد مشـاركت كننـدگان بـازار بـه تصميم

تـوان بـا هـا را مـي جريان اطالعاتي مرتبط با شـركت افزايش شفافيت اطالعات ارائه شـده بـه بـازار بهبـود

حتي اگر كليه مشاركت كنندگان بازار از . ]11[ بخشيدميزان شفافيت اطالعـات ارائـه شـده آگـاهي نداشـته باشند، ايجاد جو عمـومي اعتمـاد در بـازار مبنـي بـر شفافيت اطالعات ارائه شده و عبور آنها از فيلترهـاي رسمي كه در مورد شفافيت آنها اطمينان نسـبي دهـد،

بازار سرمايه نقـش مهمـي در افزايش و بهبود كارايي .خواهد داشت

هــاي اخيــر ســوء اســتفاده و تقلــب در در ســال ها، گزارشـگري مـالي نادرسـت و ضـعف در شركت

هـاي ها كه عامل مهمـي در رسـوايي مديريت شركتدر . ]12[ دهه اخير بود، به تـدريج رواج يافتـه اسـت

ايران نيز نبود رابطه منطقي بين سـودآوري، قيمـت، و هاي غيرعادي سهام ها وكسب بازده هام شركتبازده س

در مقاطع مختلف نشـان دهنـده شـفافيت ناكـافي در هاي بورسي است و اين امـر گزارشگري مالي شركت

ها باعث خروج سـرمايه از بـورس نااي از زم در پارههـاي اخيـر در ايـران بـا هر چند در سـال . شده است


وضع قـوانين و مقـررات بـه خصـوص قـانون بـازار و تشكيل نهادهاي نظارتي، ماننـد 84سرمايه در سال

اداره نظارت بر حسابرسان معتمد و گزارشگري مـالي و هيأت نظارت بر نهادهاي مـالي درسـازمان بـورس

ــالش ــادار، ت ــزايش واوراق به ــراي اف ــادي ب ــاي زي هشفافيت اطالعات مالي و ناشران مالي صورت گرفتـه

ر ابتـداي مسـير است، با وجود اين، هنوز ايـن امـر د بدون شك، اگر هر گونه اطالعـات محرمانـه و .است

نهاني به طـور كامـل و شـفاف افشـا شـود، نـه تنهـا كنـد، بلكـه اشـتياق اطمينان سهامداران را جلـب مـي

گذاري و افزايش رشد بـازار بـه بيشتري براي سرمايه .يدآ وجود مي

مروري بر پيشينه تحقيق

شفافيت حسـابداري سي رابطه بينربه بر ]16[يو توان از نظر يو مي. و ساختار اعتباري شركت پرداخت

بيني كرد كه شفافيت اطالعات حسابداري منتشـر پيشوي با بررسي . دهد شده، ريسك اعتباري را كاهش مي

هاي پذيرفته شده در بورس نيويورك نشان داد شركتكــه بــين شــفافيت اطالعــات حســابداري و ريســك

داري وجـود دارد و منطقـي و معنـي اعتبـاري ارتبـاط بــالعكس افشــاي اطالعــات نــاقص و مــبهم، ريســك

. دهد اعتباري شركت را افزايش ميبه بررسـي تـاثير سـاختار ]15[نوردين و حسين

مالكيت خانوادگي و تركيب هيأت مديره بر شـفافيت ها ابعاد شفافيت از نظر آن. گزارشگري مالي پرداختند

كيفيت سود برحسـب كيفيـت گزارشگري مالي شاملاقــالم تعهــدي، مفيــد بــودن ســود، صــحت و ميــزان

نـوردين و حسـين همبسـتگي . مديريت سـود اسـت هـاي خـانوادگي و تركيـب اعضـاي مالكيت شـركت

هيأت مديره، با شفافيت گزارشگري مـالي را بررسـي دهد كه مسـتقل بـودن ها نشان مي هاي آن يافته. كردند

عضاي هيأت مديره بـر بهبـود در مقابل وابسته بودن اهمچنـين، ميـزان اسـتقالل . شفافيت شركت تاثير دارد

داري بـا اعضاي هيأت مديره به طـور مثبـت و معنـي . شفافيت گزارشـگري اطالعـات مـالي مـرتبط اسـت

به بررسي رابطه بـين شـفافيت ]9[ و ديگران 1آندرادههـا آن. هـاي مـالي و هزينـه بـدهي پرداختنـد صورت

دهـد بـا افـزايش ايه كردند كه نشـان مـي شواهدي ارشفافيت گزارشگري مالي، هزينه بدهي شركت كاهش

ها متوجه شدند بهبود كيفيـت گزارشـگري آن. يابد ميــرمايه ــط س ــده توس ــالي درك ش ــث م ــذاران، باع گ

هـاي مـالي جويي مبلغ قابل تـوجهي در هزينـه صرفه . شود شركت مي

ــزان ــه مي ــد ك ــر آن، دريافتن ــالوه ب ــفافيت ع شگذاري قراردادهـاي بـدهي هاي مالي بر قيمت صورت

بـه بررسـي ]12[اليوت و همكـاران . تاثيرگذار استگـذاري تاثير شـفافيت حسـابداري بـر انتظـار قيمـت

ها شواهدي تجربـي آن. نادرست تحليلگران پرداختندهـاي دهـد ويژگـي و نظري فراهم كردند كه نشان مي

توانـد بـه افـزايش گذاران نهادي شـركت مـي سرمايهــارات ــده، انتظـ ــر شـ ــابداري منجـ ــفافيت حسـ شـ

هـا نتـايج آن . اي را تحريك كنـد گذاران حرفه سرمايهدهد كه انتظارات تحليلگران متاثر از شفافيت نشان مي

همچنــين شــفافيت بيشــتر . ســود حســابداري اســتگذاري نادرست هاي مالي نه تنها انتظار قيمت صورت

گـذاري نادرسـت انتظار قيمتدهد، بلكه را كاهش ميبه بررسي ]11[چانگ و همكاران . كند را تحريك مي

هاي پذيرفته شده در بورس وجود شفافيت در شركت

1 Andrade.


شـركت از سـال 100ها با بررسـي آن. چين پرداختندهاي طراحي شده و استفاده از شاخص 2007تا 2004

) OECD(توسط سازمان همكاري و توسعه اقتصادي د كه ارتباط معناداري بين معيار شفافيت بـه نشان دادن

هـا وجـود دارد كار گرفته شده و ارزش سهام شركت .كه گوياي وجود شفافيت در بورس چين است

در تحقيقي به بررسي رابطه بـين دقـت ]1[آشتابهاي تازه بيني سود و بازده غيرعادي سهام شركت پيش

. پرداخـت 1384 – 1378وارد به بورس، طي سالهاي هاي او گوياي اين نكته بود كه بـين دقـت پـيش يافته

بيني سود و بازده غيرعادي سهام جديد رابطـه منفـي .وجود دارد

در تحقيقـي بـه شناسـايي ]8[مدرس و عسـگري عوامل موثر بر بازده غيرعادي سـهام عرضـه اوليـه در

نتـايج حاصـل از . بورس اوراق بهادار تهران پرداختندها بيـانگر وجـود بـازده غيرعـادي هاي آن داده تحليل

ــي ــت ط ــهام 24مثب ــه س ــه اولي ــس از عرض ــاه پ م. هاي نمونه در بورس اوراق بهادار تهران است شركت

از ميان متغيرهاي عمر شـركت، انـدازه شـركت، افـق بيني سود هر سهم، نسبت اهرمـي، نسـبت زماني پيش

حاشيه سـود خـالص، شـرايط عمـومي بـازار قبـل از بيني سود هر سهم، نوع صـنعت و رضه، خطاي پيشع

نوع موسسه حسابرسي، تنها سه متغيـر نـوع موسسـه حسابرسي، اندازه شركت و خطاي پيش بيني سود هر .سهم رابطه معني داري با بازده غيرعادي سهام داشتند

به بررسي تطبيقي تاثير اسـتنباط ]2[ پناهيان و صادقيگـذار بيين رفتار سرمايهاز شفافيت اطالعات مالي در ت

در بورس اوراق بهادار تهران و بـورس سـهام تـايوان دهـد ها نشان مي نتايج حاصل از بررسي آن. پرداختند

كه بهبود شفافيت اطالعـات مـالي در بـورس تهـران تواند موجب افـزايش اعتمـاد عمـومي و افـزايش مي

همچنـين مقايسـه نتـايج . گذاران گردد فعاليت سرمايهالعه با تحقيـق مشـابه انجـام شـده در بـورس اين مط

گـذاران در تايوان گوياي آن است كـه رفتـار سـرمايه گذاران تهران تحت تاثير بورس تايوان بيش از سرمايه

نگرش آنها نسبت به ابعـاد شـفافيت اطالعـات مـالي . قرار دارد

به بررسي رابطه بين تاثير ]4[ حجازي و همكارانآزادسـازي اقتصـادي بـر متغيرهاي رشد اقتصـادي و

عــدم شــفافيت ســود در بــورس اوراق بهــادار تهــران ها عدم شفافيت سـود داراي سـه از نظر آن. پرداختند

بخش گزارشـگري جسـورانه سـود، زيـان گريـزي و گيـري عـدم هموارسازي سود است و به منظور اندازه

هاي مربوط به اقالم تعهدي، سود شفافيت سود از دادههـا هاي نقدي عملياتي شركت ناجري و زيان خالص و

آنها نشان دادنـد كـه . استفاده كردند 1386تا 1377از عدم شفافيت سود با رشـد اقتصـادي رابطـه مسـتقيم دارد، اما بين عـدم شـفافيت سـود و آزادي اقتصـادي

. داري وجود ندارد رابطه معنيبه بررسـي تـاثير شـفافيت ]7[ كردستاني و علوي

هزينه سـرمايه سـهام عـادي طبـق سود حسابداري برهـا هـاي آن نتـايج بررسـي . مدل فاما و فرنچ پرداختند

نشان داد كـه شـفافيت سـود حسـابداري بـا كـاهش هزينه (ريسك، به كاهش بازده مورد انتظار سهامداران

شـود و رابطـه شركت منجر مـي ) سرمايه سهام عادي . داري بين اين دو متغير وجود دارد منفي و معني

به تبيـين ارتبـاط بـين ]5[ عرب مازار و همكارانشفافيت گزارشگري مالي بـا گزارشـگري ماليـاتي در

ها با بررسي و پرس و جـو از پـنج آن. ايران پرداختندگروه شامل اعضاي هيأت علمي دانشگاه، حسابرسـان مستقل، كارشناسـان بـورس و اوراق بهـادار، مـديران

ند كه رابطه مثبتي بين مالي و مميزين مالياتي نشان داد


شفافيت گزارشگري مالي و گزارشگري مالياتي وجود دارد، بــه طــوري كــه در صــورت تهيــه گزارشــگري ــفافيت ــالي، ش ــگري م ــميمه گزارش ــه ض ــاتي ب مالي

.گزارشگري مالي تا حدود زيادي تامين خواهد شد

فرضيه تحقيقــوع ــرين موض ــي از مهمت ــه يك ــورد توج ــاي م ه

گذاران، توانـايي كسـب بـازدهي تحليلگران و سرمايهكسـب ايـن . بيش از بازده عادي سهام شـركت اسـت

بازده به جز داشـتن اطالعـات نهـاني و عـدم تقـارن افزايش شفافيت و كيفيت . اطالعاتي ميسر نخواهد بود

ها ايـن عـدم اطالعات مالي منتشر شده توسط شركتتقارن اطالعاتي و داشتن اطالعـات نهـاني را كـاهش

وجــب كــاهش كســب بــازده غيرعــادي ســهام داده، مبا توجه به آنچه گفته شـد، فرضـيات زيـر را . شود مي

:مي توان استخراج نمودبـين شـفافيت سـود حسـابداري و بـازده : فرضيه اول

.غيرعادي سهام رابطه منفي و معني داري وجود داردبين شـفافيت سـود حسـابداري و بـازده : فرضيه دوم

تغيرهاي كنترل رابطه منفي غيرعادي سهام در حضور م .داري وجود دارد و معني

روش تحقيق

روش مورد استفاده در اين تحقيق، روش كاربردي بــا اســتفاده از اطالعــات تــاريخي بــه صــورت پــس رويدادي و در حوزه تحقيقات اثباتي حسابداري است

هاي اقتصـاد كه از روش رگرسيون چند متغيره و مدلهاي آماري بـه كمـك تحليل. سنجي انجام شده است

. انجام شده است 18نسخه spssافزارهاي نرمهاي پذيرفتـه شـده جامعه آماري تحقيق را شركت

قلمـرو . دهـد در بورس اوراق بهادار تهران تشكيل ميزماني نيز براي يك دوره شش سـاله از ابتـداي سـال

. تعيين شده است 1389لغايت پايان سال 1384هـاي تحقيق آن دسته از شـركت نمونه آماري اين

پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار هستند كـه داراي : شرايط زير باشند

در بورس اوراق بهادار تهران 1382تا پايان اسفند -1 .پذيرفته شده باشند

بيش از سه مـاه توقـف معـامالتي در طـول سـال -2 .نداشته باشند تا بتوان بازده سهام آنها را محاسبه كرد

.ها در دسترس باشد هاي مورد نياز آن داده -3ها، موسسات مالي و اعتباري، ليزينـگ، جزو بانك -4

.نباشند... اي و بيمههـا مثبـت ارزش دفتري حقوق صـاحبان سـهام آن -5

.باشددر طي دوره تحقيق سال مالي خود را تغيير نـداده -6

.باشند 92 هـاي نمونـه، با توجه به اين موارد، تعداد شـركت

.شركت شد

ها هاي استفاده شده براي آزمون فرضيه مدل آزمون فرضيه اول

براي آزمون فرضيه اول تحقيق و بررسي ايـن كـه بين شفافيت سود حسابداري و بازده غيرعادي سهام "

بـرآورد شـده ) 1(، مـدل "اي منفي وجـود دارد رابطه .است ) 1(مدل

1,,10, +++= tititi TRANSABRET εβα


دوم آزمون فرضيهبـين "براي آزمون فرضـيه دوم و تعيـين ايـن كـه

شفافيت سود حسابداري و بازده غيرعـادي سـهام، بـا ــي و ــي رابطــه منف ــاي كنترل ــرفتن متغيره در نظــر گ

برآورد شـده ) 2(، مدل "داري وجود دارد يا خير معني . است ) 2(مدل

ABRET i,t= a0 + β1 TRANS i,t + β2 SIZE i,t +β3

P/B i,t + β4 LEV i,t + β5 ∆CFO i,t+ ti,ε

متغيرهاي تحقيق گيري بازده غيرعادي سهام اندازه

بازده غير عادي سهام عبارت است از تفاوت بازده ) 1(واقعي شـركت و بـازده بـازار و از طريـق رابطـه

:شود محاسبه مي ) 1(رابطه

AR i,t = R i,t - Rm ,t :كه در اين رابطه

R m,t : بـراي برابر اسـت بـا نـرخ بـازده بـازاراز بازده شاخص بازده نقدي (Rm )محاسبه بازده بازار

استفاده (TEDPIX) و قيمت بورس اوراق بهادار تهران .است) 2(شده است كه به شرح رابطه

)2(رابطه

براي محاسبه بازده ساالنه سهام شركت از فرمـول .استفاده شده است) 3(جامع بازده طبق رابطه

)3(رابطه

:آنكه در

Pt= قيمت سهام در پايان دورهt.

Pt-1= قيمت سهام در ابتداي دورهt يا پايـان دورهt-1.

Dt = سود نقدي پرداختي در سالt. α = درصد افـزايش سـرمايه از محـل مطالبـات و

.آورده نقدي

β = محل اندوختهدرصد افزايش سرمايه از. C= گـذار مبلغ اسمي پرداخت شده توسط سرمايه

ــدي ــل آورده نق ــرمايه از مح ــزايش س ــت اف و (باب ).مطالبات

گيري شفافيت سود اندازه

شفافيت يگير طور كه گفته شد، معيار اندازه هماندر اين تحقيق به تبعيت از بارت و ) TRANS i,t( سود

R2) (برابــر اســت بــا ضــريب تعيــين ]10[همكــاران رگرسيون ناشي از بـازده سـهام بـر سـود و تغييـر در

).3 طبق مدل( سودآوري

) 3(مدل

:ها عبارتند از متغير) 3(در مدل Ri,t =بازده ساالنه سهام i در سالt ؛ Ei,t= سود هر سهم قبل از اقالم غير عادي شركت

i در سالt؛ ∆Ei,t = تغيير در سود هر سهم قبـل از اقـالم غيـر

؛tتا t-1عادي از سال Pi,t-1 = قيمت سهام در پايان سالt-1.

كـه بـه ) 2(ساير متغيرهاي مورد بررسي در مـدل شوند، عبارتند عنوان متغيرهاي كنترل به كار گرفته مي

:ازSIZE i,t =اندازه شركت i در سالt كه برابر است

با لگاريتم ارزش بازار شركت؛

1

1

−

−−=

t

ttm TEDPIX

TEDPIXTEDPIXR

ααβα

CPDCPPR

t

tttti +

++−++=

−

−

1

1,

)()1(

titititititi PEPER ,1,,21,,10, // εααα +∆++= −−


P/B i,t = فرصت رشـد شـركت i در سـالt كـهارزش بازار به ارزش دفتري سهام برابر است با نسبت

شركت؛LEV i,t =اهرم مالي شركت i در سالt كـه برابـر

.ها هاي بلند مدت به جمع دارايي است با نسبت بدهي هاي تحقيق يافته

نشان دهنده نتايج آماري توصيفي به شرح 1نگاره

طور كـه نتـايج آمـار توصـيفي نشـان همان: زير است 54شـفافيت سـود شـركت دهـد، متوسـط ميـزان مي

اين ميزان بيانگر اين اسـت كـه متوسـط . درصد استشفافيت گزارشگري مالي، بـه ويـژه سـود شـركت از

از طرفـي، متوسـط . سطح قابل قبولي برخوردار استنســبت ارزش بــازار بــه ارزش دفتــري كــه در ســطح

هاي رشد بااليي قرار دارد، بيانگر اين است كه فرصت .هاي نمونه وجود دارد ركتمطلوبي براي اكثر ش

نتايج آزمون فرضيه اول. اسـت ) 2(بـه شـرح نگـاره ) 1(نتايج برآورد مـدل

متغيـر tدهـد، آمـاره طور كـه نتـايج نشـان مـي همانداري آن و سطح معنـي -3,143شفافيت برابر است با

اســت و بــا ضــريب 0,002اطمينــان، % 95در ســطح ن اسـت كـه بـين شـفافيت سـود ــبيانگر اي -0,135

ازده غيرعادي سـهام رابطـه منفـي و ــحسابداري و ب

.داري وجود دارد معنينتايج آزمون مفروضات اساسي رگرسيون بيـانگر

معني دار و بيـانگر خطـي Fآماره . هاست برقراري آنآماره دوربين واتسون نيـز . بودن مدل رگرسيون است

قـرار داشـته، نشـان دهنـده اسـتقالل 2,5تـا 1,5بين .خطاها از يكديگر است

نتايج آمار توصيفي. 1نگاره شماره انحراف ميانگين حداكثر حداقل تعداد متغير

%27 %29 %74 %-5 696 بازده سهام شركت

%22 %31 %62 %-10 696 نسبت سود به قيمت هر سهم

%16 %22 . %48 %-4 696 نسبت تغييرات سود به قيمت هر سهم

%15 %19 %27 %-8 531 بازده غيرعادي سهام شركت

%28 %54 %98 %2 531 شفافيت سود شركت

0,69 5,43 7,68 3,87 531 اندازه شركت

%198 %252 %411 %61 531 نسبت ارزش بازار به ارزش دفتري سهام

%17 %21 %68 %3 531 هاي بلند مدت به دارايي نسبت بدهي %12 %16 %67 %-18 531 درصد تغيير در جريان نقدي عملياتي ساالنه


نتايج آزمون فرضيه اول.2نگاره شماره

tititi TRANSABRET ,,10, εβα ++=

متغير توضيحي آزموننتايج

t P-value آماره ضريب

(Constant) 172/0 55/8 00/0

-135/0 شفافيت سود شركت 143/3- 002/0

F 87/9آماره

P-value 002/0

R2 018/0

R2. Adj 016/0

09/2 آماره دوربين واتسون

نشان داد، بـين ) 2(طور كه نتايج نگاره همانسود حسابداري و بازده غيرعادي سهام شفافيت

ايـن امـر . داري وجـود دارد رابطه منفي و معنيممكن است به دليل متغيرهاي كنترل باشد كه بر رابطه بـين شـفافيت سـود حسـابداري و بـازده

بـه منظــور . غيرعـادي سـهام تاثيرگــذار هسـتند كنترل اثر متغيرهـاي تاثيرگـذار بـر رابطـه بـين

غيرعـادي سـهام، فرضـيه شفافيت سود و بازده .دوم آزمون شده است

نتايج آزمون فرضيه دوم

پس از بررسي ارتباط بين شـفافيت سـود و قبـل، در ايـن بازده غيرعادي سـهام در مرحلـه

مرحله ارتباط بين دو متغير در حضور متغيرهاي متغيرهاي كنترل مورد . كنترل بررسي شده است

ت ارزش انـدازه شـركت، نسـب : نظر عبارتنـد از بازار به ارزش دفتري سهام شركت، نسبت اهرم

هـا و تغييـرات هاي بلند مدت بـه دارايـي بدهيبـراي بررسـي رابطـه بـين . جريان نقد عملياتي

و متغير ) شفافيت سود حسابداري( متغير مستقل، مـدل رگرسـيون )بازده غيرعادي سهام( وابسته

برآورد شـده اسـت كـه ) 2(مقطعي چند متغيره نشـان ) 4(و ) 3(هـاي برآورد آن در نگاره نتايج

.داده شده است

ماتريس ضرايب همبستگي بـين 3در نگاره در . متغيرهاي مورد بررسي نشان داده شده است

هيچ كدام از متغيرهاي مسـتقل % 5سطح خطاي داراي همبســـتگي نيســـتند و احتمـــال بـــروز

.خطي بين متغيرهاي مستقل وجود ندارد هم


نتايج همبستگي بين متغيرهاي تحقيق. 3نگاره شماره

بازده غيرعادي سهام

شفافيت سود شركت

اندازه شركت

نسبت ارزش بازار به ارزش دفتري

سهام

هاي نسبت بدهي بلند مدت به دارايي

درصد تغيير در جريان نقدي عملياتي

ساالنه

1 سهامبازده غيرعادي

1 *-135/0 شفافيت سود شركت 1 -032/0 -118/0 اندازه شركت

نسبت ارزش بازار به ارزش دفتري سهام

023/0 - 01/0 37/0 1

هاي بلند نسبت بدهي مدت به دارايي

09/0-* 03/0- 07/0 048/0 - 1

درصد تغيير در جريان نقدي عملياتي ساالنه

043/0 018/0 001/0 006/0 - 008/0 - 1

%95معني داري در سطح *

نتايج آزمون فرضـيه دوم بيـان شـده ) 4(در نگاره داري آن كه به فيشر و معني Fبا توجه به آماره . است

كفايـت الزم را ) 2(است، مدل 0,000و 4,75ترتيب آماره دوربين واتسون . داشته، خطي بودن برقرار است

tآماره . نيز بيانگر عدم هم خطي بين اجزاي خطاست. اسـت 0,000داري آن و سطح معنـي -3,346 برابر با

ضريب شفافيت سود همچنان و در حضور متغيرهاي ست و نشان دهنده اين اسـت كـه بـين كنترلي منفي ا

شفافيت سود حسابداري و بازده غيرعادي سهام رابطه نتـايج ايـن تحقيـق بـا . داري وجود دارد منفي و معني

نكتـه . مطابقـت دارد ]10[ هاي بارت و همكاران يافتهــدازه شــركت و ــاثير ان قابــل توجــه، معنــي داري و ت

نكه اين هاي اهرمي بر بازده غيرعادي است و اي نسبتداري بـا بـازده غيرعـادي دو متغير داراي رابطه معنـي

. هستند

نتيجه آزمون فرضيه دوم تحقيق. 4نگاره شماره ABRET i,t= α0 +β1 TRANS i,t+ β2 SIZE i,t +β3 P/B i,t + β4 LEV i,t+β5∆CFO i,t + tiε

نتايج آزمون متغير توضيحي t P-value آماره ضريب

(Constant) 395/0 153/5 00/0 -143/0 شفافيت سود شركت 346/3 - 001/0

- اندازه شركت 125/0 708/2 - 007/0 022/0 نسبت ارزش بازار به ارزش دفتري سهام 481/0 63/0

هاي بلند مدت به دارايينسبت بدهي 85/0- 97/1- 049/0 جريان نقدي عملياتي ساالنهدرصد تغيير در 045/0 05/1 292/0

F 75/4آمارهP-value 00/0

R2 043/0 R2. Adj 034/0

1/2 آماره دوربين واتسون


گيري و پيشنهادها نتيجه

گزارشگري مالي از طريق افشاي شفاف اطالعات اطالعـاتي را هـا مـي توانـد عـدم تقـارن مالي شركت

انتخاب درست بـه (كاهش داده، تخصيص بهينه منابع ، و كارايي عملكرد شـركت را )جاي گزينش نادرست

ايفـاي ايـن نقـش حسـابداري بـه . در پي داشته باشدــي ــك م ــز كم ــادي ني ــعه اقتص ــد توس ــي از . كن يك

. هاي مالي، سـود خـالص اسـت عناصركليدي گزارشي، يكـي هاي مال سود خالص گزارش شده در صورت

از مهمترين معيارهاي ارزيابي عملكرد واحـد تجـاري گردد كه همواره مورد استفاده طيف وسـيعي تلقي مي

گـذاران، سـهامداران، از استفاده كنندگان مانند سرمايهمديران مالي، تحليلگران بازار سـهام و ميـزان ماليـاتي

اختيـار عمـل مـديران در اسـتفاده از . گيـرد قرار مـي هـاي قق، تطـابق و بـرآورد و دسـتكاري هاي تح اصل

صورت گرفته توسط آنها از جمله عواملي اسـت كـه بسـياري از . دهـد شفافيت سود را تحت تاثير قرار مي

مديران ممكن است بنا به داليلي نظير ابقا در شـركت و دريافــت پــاداش خواســته يــا ناخواســته وضــعيت

از ايـن رو، اطالعـات . شركت را مطلوب جلوه دهنـد هاي مالي، به ويـژه سـود الي منتشر شده در صورتم

. هاسـت گيـري حسابداري كه مبناي بسياري از تصميمفقـدان شـفافيت و . غير شفاف و توام با ابهـام اسـت

كيفيت نامناسب سود حسابداري افشا شده به شرايطي توان بازدهي بيش از بازده عـادي شود كه مي منجر مي

يگر، غير شـفاف و به عبارت د. شركت به دست آوردمبهم بودن سود حسابداري به بـازده غيرعـادي سـهام

اين مقاله نيز به بررسي رابطـه بـين . منجر خواهد شدشفافيت سود حسـابداري و بـازده غيـر عـادي سـهام

دهد كه ها نشان مي نتايج آزمون فرضيه. پرداخته است

داري بين شفافيت سود حسابداري رابطه منفي و معنييرعادي سهام در حضـور متغيرهـاي كنتـرل و بازده غ

كنندگان تواند توسط استفاده اين نتيجه مي. وجود داردــورت ــرمايه و ص ــازار س ــران ب ــالي، تحليلگ ــاي م هشـفافيت بيشـتر . كنندگان قوانين استفاده شـود تدوين

اطالعات مالي كه هدف اصلي نهادهـاي نظـارتي، بـه تواند بـه ويژه سازمان بورس و اوراق بهادار است، مي

تخصيص بهينه منابع كمك كند و هرگونه عدم تقـارن به منظـور تحقيقـات آتـي . اطالعاتي را از ميان بردارد

توانند موضوعاتي براي مطالعه و بررسي موارد زير مي .بيشتر قرار بگيرند

بررسي راهكارهاي شفاف سازي اطالعات مالي؛ -1 مايه؛ بررسي رابطه بين شفافيت سود و ساختار سر -2

بررسي نقش مالكيت نهادي در افـزايش شـفافيت -3 اطالعات مالي؛

.بررسي رابطه بين محافظه كاري و شفافيت سود -4

:منابعبررسي رابطه بين دقت "). 1386. (آشتاب، علي -1هـاي بيني سود و بازده غيرعـادي سـهام شـركت پيش

، پايـان "جديد الورود به بـورس اوراق بهـادار تهـران ــه ــين نام ــام كارشناســي ارشــد دانشــگاه ب ــي ام الملل ).ره(خميني

). 1389. (پناهيان، حسين و پيام صـادقي جـزي -2بررسي تطبيقي استنباط از شفافيت اطالعات مالي در "

گذار در بورس اوراق بهادار تهـران تبيين رفتار سرمايهفصلنامه تحقيقات حسابداري ، "و بورس سهام تايوان

.8ش ، سال دوم،و حسابرسيشـفافيت و كـارايي "). 1387. (تجويدي، النـاز -3

.196، ش مجله حسابدار، "بازار سرمايه


حجازي، رضوان، سيد احمد خليفه و زرافشـان -4تاثير متغيرهاي رشـد اقتصـادي و "). 1389. (رحماني

ــود ــفافيت س ــدم ش ــر ع ــه ، "آزادي اقتصــادي ب مجل، صص 3، سال دوم، ش هاي حسابداري مالي پژوهش

1-16 . عرب مازار، علي اكبر، قـدرت الـه طالـب نيـا، -5

. حميدرضا مكيلـي فـرد و محمـود صـمدي گرگـاني ها در تبيين ارتباط بين ورشكستگي شركت"). 1390(

فصـــلنامه تحقيقـــات ، "بـــورس اوراق بهـــادارتهران .9، سال سوم، ش حسابداري و حسابرسي

. قائمي محمدحسين و محمدرضا وطن پرسـت -6ــابداري در ب"). 1384( ــات حس ــش اطالع ــي نق ررس

كاهش عدم تقارن اطالعـاتي در بـورس اوراق بهـادار دوره هـاي حسـابداري و حسابرسـي، بررسي، "تهران

.3، ش12. مصـطفي علـوي كردستاني، غالمرضـا و سـيد -7

تاثيرشــفافيت ســود حســابداري بــر هزينــه"). 1389(، فصلنامه بورس و اوراق بهـادار ،"سرمايه سهام عادي

. 12سال سوم، ش ). 1388. (مدرس، احمد و محمدرضا عسـگري -8

تاثيرشفافيت سود حسابداري بر هزينه سرمايه سـهام " ، سال دوم، شفصلنامه بورس و اوراق بهادار، "عادي

5. 9- Andrade. C. Sandro, Bernile. Gennaro, Hood.

M. Frederick (2009).” SOX, Corporate Transparency, And the Cost of Debt” Journal of Financial Intermediation,Volume 18, Issue 4,541-558

10- Barth, M.E. Konchitchki,Y, And W.R. Landsman. (2009). “Cost Of Capital And Earnings Transparency.” Working Paper,

Stanford University and the University Of North Carolina at Chapel Hill. Available At URL: http://www.ssrn.com

11- Cheung, Yan.,Leung , Ping Jiang. b, Weiqiang Tan (2010) “A transparency Disclosure Index measuring disclosures: Chinese listed companies” Journal of Accounting Public Policy, No 29, 259–280.

12- Elliott, W. Brooke, Krische, D. Susan. Peecher, E. Mark,(2010)” Expected Mispricing: The Joint Influence Of Accounting Transparency And Investor Base” . Journal of Accounting Research, 48: 343-381

13- Kulzick, R. S. (2004). “Sarbanes-Oxley: Effects on financial transparency” Advance

Management Journal, No 69(1), 43-49 14- Madhavan, A., D. porter, and D. Weaver.

(2004). “Should Securities Markets Be Transparent?” Journal of Financial Markets. No 32,241-268.

اصفهان، دانشگاه اصفهان، دانشكده علوم اداري و اقتصاد، گروه حسابداري : مسؤول نويسنده مكاتباتي نشاني -1



13 -28صص

تأثيركيفيت اقالم تعهدي بر صرف ريسك هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران سهام شركت

***هادي شيخي ،**هادي اميري ،*1داريوش فروغي

حسابداري دانشگاه اصفهاناستاديار گروه *[email protected]

استاديار گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان **[email protected]

دانشگاه آزاد اسالمي واحد آبدانان مربي ***[email protected]

چكيده هاي پذيرفته شده در بورس تهـران بررسـي بر صرف ريسك سهام شركت در اين پژوهش، تاثير كيفيت اقالم تعهدي

، از تفاوت ميانگين بازده حاصل از اسـتراتژي )1993(بدين منظور و بر مبناي مدل سه عاملي فاما و فرنچ . شده استاني هـاي بـا كيفيـت اقـالم تعهـدي پـايين، در محـدوده زمـ هاي با كيفيت اقالم تعهدي باال و شركت انتخاب شركت

) 2005(كيفيت اقالم تعهدي هر شركت برمبناي مدل فرانسيس و همكاران . استفاده شده است 1387-1376هاي سالدهد كه كيفيت اقـالم تعهـدي توانـايي الزم بـراي تبيـين رفتـار صـرف نتايج بررسي نشان مي. محاسبه گرديده استپورتفوي و انجام آزمون رگرسيون 64و 50، 25اگانه در ادامه، مجددا با تشكيل جد. ها را ندارد ريسك سهام شركت

ها آزمون شده اي بر مدل فاما و فرنچ، مجددا اثر كيفيت اقالم تعهدي بر صرف ريسك سهام شركت مقطعي دو مرحلههاي ايجاد شده، داللـت بـر عـدم توانـايي كيفيـت اقـالم نتايج انجام اين آزمون نيز براي هر كدام از پورتفوي. است .ها دارد ي براي تبيين رفتار صرف ريسك سهام شركتتعهد اي، مدل سه عاملي فاما و فرنچ، اندازه شركت كيفيت اقالم تعهدي، رگرسيون مقطعي دو مرحله: هاي كليدي واژه

1392بهار ،)15(، شماره پياپي اول، شماره پنجمهاي حسابداري مالي، سال پژوهش/ 14

مقدمهبازده سهام، يكي تعيين عوامل مؤثر در تبيين رفتار . گـذاري اسـت از عوامل كليدي در تصميمات سرمايه

به همـين علـت محققـان و پژوهشـگران حسـابداري همواره در صدد يافتن تأثير عوامل مختلف بـر بـازده

ها هستند تا بـا اسـتفاده از ايـن عوامـل، سهام شركتدر سـال .بينـي نماينـد بازده آتي سهام شركت را پيش

ل صريح، براي برآورد بازده مـورد ، نخستين مد1964، بــا عنــوام مــدل ]24[ انتظــار توســط ويليــام شــارپ

مطـرح ) (اي هاي سـرمايه گذاري دارايي قيمتشارپ با تبيـين ضـريب حساسـيت بـازده سـهم . شد

بـه عنـوان عامـل ) ضـريب بتـا ( نسبت به بازده بـازار ريسك، مدل تك عاملي يا يك شاخصي خود را ارائه

هــاي ر پيــروي از پــژوهش شــارپ، پــژوهشد. كــردهـاي ديگري صورت پذيرفت كـه عـالوه بـر نوسـان

بيني بازده عمومي بازار، تأثير عوامل ديگري براي پيشدر يكـي از مهمتـرين . مورد انتظار را بررسي نمودنـد ] 16[، فاما و فرنچ 1992مطالعات انجام شده در سال

رابطـه ن،هاي مطالعات تجربـي پيشـي با تلخيص يافتهبين متغيرهاي بتا، اندازه شركت، نسبت ارزش دفتـري به ارزش بازار، اهرام مالي و نسـبت سـود بـه قيمـت سهم با بازده مورد انتظار سهام را مطالعـه كـرده و بـه

بـه ) بتـا (اين نتيجه رسيدند كه ريسـك سيسـتماتيك تنهايي قدرت تبيـين همـه اختالفـات بـازده سـهام را

هـاي مـورد بررسـي، دو متغيـر تغيـر ندارد و از بين منســبت ارزش دفتــري بــه ارزش «و » انــدازه شــركت«

بهتر قادرنـد اخـتالف ميـانگين بـازده سـهام را » بازارتوان گفت كـه با اين حال، به جرأت مي .تشريح كنند

مهمترين مدل چند عاملي ارائـه شـده در ايـن زمينـه، مـدل سـه . اسـت ] 17[مدل سه عاملي فامـا و فـرنچ

] 16[ملي ياد شده، دنباله مطالعه قبلي فامـا و فـرنچ عابود كه در آن متوسط بازده يك ورق بهادار يا سـبدي از اوراق بهادار به وسيله تابعي خطي از سه متغيـر بـه

هاي بتاي بازار، ارزش بازار سـهام و نسـبت ارزش نامفاما و فرنچ . دفتري به ارزش بازار سهام بيان شده بود

ن موضوع كه دو متغير اخير قادر به تشريح با اثبات ايتواننـد رگرسيون انجام شده هستند، ادعا كردند كه مي

هاي اثر اين دو متغير را با تشكيل دو سبد با نام ].1[ نشان دهند و

اگرچه مدل سه عاملي فاما و فرنچ، بهتـر از مـدل بـازده اي بـه تبيـين هـاي سـرمايه گذاري دارايي قيمت

هــاي مــورد انتظــار پرداخــت، امــا همچنــان پــژوهشمتعــددي در زمينــه يــافتن ســاير عوامــل تأثيرگــذار و مرتبط با بازده مورد انتظار سهام در حال انجام اسـت،

تر و با قدرت تبيين باالتر دست تا بتوان به مدلي كاملدر اين پژوهش، با پيـروي از پـژوهش كـور و . يافت

ده اسـت، بـا افـزودن عامـل سـعي شـ ] 13[ همكاران فـرنچ كيفيت اقالم تعهدي به مدل سه عـاملي فامـا و

، قــدرت توضــيح دهنــدگي مــدل مــذكور در )1993( .بورس اوراق بهادار تهران بررسي گردد

مباني نظري

تفاوت سود و وجـوه نقـد حاصـل از ]21[جونز در . كنـد عمليات را به عنوان اقالم تعهدي تعريف مي

شود كه موجب تعهدي به اقالمي گفته ميواقع، اقالم شـوند و ها مـي به تعويق افتادن ثبت درآمدها و هزينه

توان اقالم تعهدي را به عنوان انتقال دهنده وجه يا مينقد بـه زمـان ديگـر معرفـي كـرد؛ بـدين معنـي كـه

هاي وجـه نقـد، بـه درسـتي در ها و دريافت پرداخت

15/بهدار تهران هاي پذيرفته شده در بورس اوراقتأثيركيفيت اقالم تعهدي بر صرف ريسك سهام شركت

ن موضـوع اقالم تعهدي ثبت شده مندرج اسـت و ايـ هـاي اقتصـادي شـود ايـن اقـالم، واقعيـت موجب مي

.شركت را بهتر نمايش دهندهرچند اقالم تعهدي موجب تغييـر يـا تعـديل در

هاي نقدي در طول زمان شده و ايـن شناسايي جريانعملكـرد شـركت را بهتـر ) سـود (اقالم تعديل شـده

كنند، امـا اقـالم تعهـدي اغلـب مبتنـي بـر ارزيابي ميدر صــورت (ت و برآوردهــايي هســتند كــه مفروضــا

بايد در اقالم تعهدي و سود آتي اصـالح ) اشتباه بودنبراي مثال، اگر خالص دريافتي حاصل از يـك . شوند

طلب كمتر از برآورد اوليه باشد، ثبت بعدي هم وجـه دهد و هم خطاي بـرآورد نقد وصول شده را نشان مي

خطاهـاي اعتقاد بر ايـن اسـت كـه . كند را اصالح ميبرآورد اقالم تعهدي و اصالحات بعـدي آنهـا نـوعي پارازيت تلقي و به كـاهش سـودمندي اقـالم تعهـدي

شوند، بنابراين، كيفيت اقالم تعهدي سود بـه منجر ميخطـاي بـرآورد اقـالم تعهـدي كـاهش خاطر حجـم

به طور كلي، بـراي تعيـين ميـزان سـودمندي . يابد مياقـالم تعهـدي اسـتفاده ار كيفيت اقالم تعهدي، از معي

كيفيت اقالم تعهدي عبارت است از ميزانـي . گردد ميــ ــالم تعه ــه اق ــق ك ــا تحق ــردش ب ــرمايه در گ دي س

.]9[ هاي نقدي عملياتي مرتبط است جريانيكي از معيارهاي محاسبه كيفيـت سـود شـركت، كيفيت اقالم تعهدي موجود در سود است كه بـا هـم

در هنگـام افـزايش رابطه مثبت دارند؛ بدين معنـا كـه كيفيت اقالم تعهدي، كيفيت سود شـركت افـزايش، و در هنگام كاهش كيفيت اقالم تعهدي، كيفيت سود نيز

كيفيـت سـود شـركت نيـز بـر بـازده . يابد كاهش ميشركت اثرگذار است؛ زيرا بـا آگـاهي بـازار از پـايين بودن كيفيت سود گزارش شده يك شركت، سـهام آن

رو شده و در نتيجه گذاران روبه مايهبا عدم استقبال سر ].20[ يابد بازده سهام آن شركت كاهش مي

ــازده، ــين ريســك و ب ــاط ب از طــرف ديگــر، ارتبانتظارات متفاوتي را در رابطه با ارتبـاط بـين كيفيـت

وجـود كيفيـت . كنـد اقالم تعهدي و بازده ايجـاد مـي هـا، پايين اقالم تعهدي گزارش شده در سـود شـركت

بـا . شـود گـذاري مـي زايش ريسك سـرمايه موجب افتوجه به رابطه ريسك و بازده، افزايش ريسك شركت

].15[ باعث افزايش بازده شركت خواهد شد

پيشينه پژوهشــام ] 14[ديچــو و دايچــو ــاثير ارق در پژوهشــي تها در گيري بهتر عملكرد شركت تعهدي را براي اندازه

نتـايج ايـن . يك فرايند سري زمـاني بررسـي كردنـد هاي هر شركت، هماننـد پژوهش نشان داد كه ويژگي

قدرمطلق ميزان ارقام تعهدي، طول چرخـه عمليـاتي، هاي نقدي ارقام تعهـدي انحراف معيار فروش، جريانتوان بـه عنـوان ابـزاري و سود و اندازه شركت را مي

فرانسـيس و . براي ارزيابي كيفيت سود به كار گرفـت ارتبـاط بـين كيفيـت اقـالم تعهـدي و ] 19[ همكاران

هاي بدهي و حقوق صـاحبان سـهام را بررسـي هزينههايي كه در اين مطالعه نشان دادند شركت آنها. كردند

از كيفيت اقالم تعهـدي مناسـبي برخوردارنـد، هزينـه در يـك ] 12[ چان و همكـاران . سرمايه كمتري دارند

و تفــاوت بــين ســود (مطالعـه، رابطــه ارقــام تعهــدي با بازده آتي سهام را بررسي كرده و ) هاي نقدي جريان

نشان دادند كه شركت با ارقام تعهـدي زيـاد در دوره عـات مـالي، بـازده سـهام آن بعد از گزارشـگري اطال

اثـر ريسـك ] 13[كـور و همكـاران . يابـد كاهش مـي اطالعات ناشي از كيفيـت اقـالم تعهـدي بـر صـرف

آنهـا . رسي كردندگذاري را بر ريسك سبدهاي سرمايه


به اين نتيجه رسيدند كه رگرسيون سري زماني انجـام ، شـواهد ]19[ شده در پژوهش فرانسيس و همكـاران

يك عامـل الزم براي اثبات اينكه كيفيت اقالم تعهديدر ادامـه، . كنـد رسيك اطالعات است، را فراهم نمـي

اي فاما و آنها با استفاده از رگرسيون مقطعي دو مرحلهبر صرف ريسـك اثر كيفيت اقالم تعهدي] 18[ مكبث

گذاري را بررسـي كردنـد؛ تـا بـدين سبدهاي سرمايه. وسيله ريسك اطالعاتي مرتبط با آن را ارزيابي كننـد

با استفاده از اين آزمون، آنها به هيچ مدركي مبنـي بـر اينكه كيفيت اقالم تعهدي عامل ريسك در اطالعـات

مـوزيلي و جعفـر . فتندمرتبط با بازده است، دست نيابه بررسي تاثير كيفيت اقالم تعهـدي بـر صـرف ] 23[

هاي پذيرفته شـده در بـورس لنـدن، و ريسك شركتهـاي يافتـه . ريسك اطالعاتي مـرتبط بـا آن پرداختنـد

هاي با كيفيت اقـالم پژوهش آنها نشان داد كه شركتهايي كه كيفيـت اقـالم تعهدي پايين، نسبت به شركت

. دهنـد يي دارند، بازده باالتري را نشان مـي تعهدي باالكه بـر اسـاس اطالعـات ] 22[در پژوهش كيم و كي

و در ]13[استفاده شده در پـژوهش كـور و همكـاران همان بازه زماني انجام پذيرفت، با تعـديالتي كـه بـر

ها صـورت گرفـت، بـه ايـن روي بازده سهام شركتصـرف نتيجه رسيدند كه بين كيفيت اقـالم تعهـدي و

ها رابطه معناداري وجـود دارد و ريسك سهام شركتاســتفاده كننــدگان از اطالعــات مــالي در تصــميمات اقتصادي خود بايد ريسك اطالعاتي مـرتبط بـا آن را

، ]22[ در پـژوهش كـيم و كـي . مد نظـر قـرار دهنـد بـراي هـا، تعديالت انجام شده بر بازده سهام شـركت

.نتايج پژوهش بودهاي غير عادي بر حذف اثر بازدهرابطه بين كيفيـت سـود و ] 3[خواجوي و ناظمي

بازده اوراق بهادار را با تاكيد بر نقـش ارقـام تعهـدي

توان اين فـرض را آنها دريافتند كه نمي. مطالعه كردندها با مقدار كم و يا زياد ارقام پذيرفت كه بازده شركت

و عرب مازيار يزدي. گيرد تعهدي تحت تاثير قرار ميهـاي نقـدي و محتواي اطالعاتي جريان] 6[همكاران

ــازار ســرمايه ايــران را بررســي كردنــد . تعهــدي در بهاي پژوهش بر وجود محتواي افزاينده اطالعاتي يافته

. هاي نقدي عملياتي داللـت دارد سود نسبت به جريانهـاي نقـدي همچنين، اقالم تعهدي نسبت بـه جريـان

. اينــده اطالعــاتي اســتعمليــاتي، داراي محتــواي افزبـه بررسـي ميـزان مربـوط ] 8[ كردستاني و رودنشين

بودن اجـزاي نقـدي و تعهـدي سـود حسـابداري بـا آنهــا بــه ايــن نتيجــه . ارزش بــازار شــركت پرداختنــد

رســيدند كــه صــورت جريــان وجــوه نقــد و افشــاي هاي نقدي به عنوان جزء نقدي سود بر اهميت جرياندر ] 5[رسائيان و حسيني .هاي مالي مي افزايد صورت

يك بررسي رابطه بين كيفيت اقـالم تعهـدي و هزينـه هـاي پـژوهش يافته. سرمايه در ايران را بررسي كردند

دهد اجـزاي نقـدي سـود حسـابداري تـوان نشان ميبيني و قدرت توضـيحي ارزش بـازار شـركت را پيش

شـامل ( دارند، ولي سه جزء تعهدي سود حسـابداري هـاي فتني، موجـودي كـاال، حسـاب هاي دريا حساب

اسـتفاده شـده اسـت، كه در اين پـژوهش ) پرداختني. بيني و توضيح ارزش بازار شركت را ندارد توان پيش

رابطه بين كيفيت سود از طريق ] 7[قائمي و همكاران تشكيل دهنده آن با بازده عادي اقالم تعهدي و اجزاي

. ردنـد و غير عادي سهام را در بورس تهران بررسي كهــاي آنهــا نشــان داد كــه بــازده ســهام نتــايج بررســي

ها، تحت تاثير ميزان اقـالم تعهـدي و اجـزاي شركتبـه ]4[دستگير و رسـتگار . گيرد مربوط به آن قرار مي

بررسي رابطه بين كيفيت سود، اندازه اقالم تعهـدي و


آنها براي . بازده سهام با كيفيت اقالم تعهدي پرداختند] 14[ ســود از مــدل ديچــو و دايچــوتعيــين كيفيــت نتـايج پـژوهش آنهـا نشـان داد كـه . استفاده نمودنـد

كيفيت سود با كيفيت اقالم تعهدي رابطه مستقيم دارد همچنين، با افزايش كيفيت اقـالم تعهـدي و افـزايش

.يابد الم تعهدي، بازده سهام افزايش مياندازه اق

فرضيه پژوهشموضـوع، فرضـيه بر اساس مباني نظري و پيشـينه

:پژوهش به شرح زير تدوين شده استكيفيت اقالم تعهدي بر صرف ريسك سـهام •

.تاثير دارد

كـه ) 1993(اين فرضيه با استفاده از مدل فاما و فرنچ عامل كيفيت اقالم تعهدي به آن اضافه گرديده، آزمون

همچنين، از آزمون رگرسـيون مقطعـي دو . شده استاي استفاده و مجدداً فرضيه پژوهش آزمون شده مرحله . است

جامعه آماري و نمونههـاي پذيرفتـه جامعه آماري اين پژوهش كليه شركتــورس اوراق بهــادار تهــران ــوده و شــده در ب روش ب

هايي كه لذا شركت ؛برداري حذف هدفمند است نمونههـاي حائز شرايط زير باشند، براي قلمرو زماني سـال

ــا 1376 ــد انتخــاب شــده 1387ت شــرايط مــذكور . ان :عبارتند از

.اسفند ماه هر سال باشد 29سال مالي آنها منتهي به - 1گري مـالي گذاري و واسطه هاي سرمايه جزو شركت - 2

.نباشدــاني -3 ــوالي در دوره زم ــراي دو ســال مت حــداقل ب

پژوهش در بورس اوراق بهادار تهران باشند

وقفه معـامالتي در طـول سهام آن بيش از سه ماه -4 .هر سال، در بورس اوراق بهادار تهران نداشته باشد

روش تحقيق

همبسـتگي -اين پژوهش يك پـژوهش توصـيفي متغيـر . بوده، در حـوزه مطالعـات تـاريخي قـرار دارد

وابسته صرف ريسك سبدهاي سـهام اسـت و متغيـر مستقل عامل كيفيت اقـالم تعهـدي بـوده، متغيرهـاي

صرف ريسك بازار، عامـل ارزش بـازار كنترلي شاملسهام و عامـل نسـبت ارزش دفتـري بـه ارزش بـازار

مراحل محاسبه متغيرهاي پـژوهش بـراي .سهام است :ها به شرح زير است آزمون فرضيه

.انتخاب گرديد 1387تا 1376ابتدا دوره زماني -1هايي كـه شـرط اول و دوم از در اين دوره شركت -2

.نمونه را دارا بودند، انتخاب شدندشرايط انتخاب شركت در بـازه زمـاني 81ها، با اعمال اين محدوديت

.انتخاب شدند 1387تا 1376هاي انتخاب شده در بـازه براي هر كدام از شركت -3

زماني مذكور، معادله رگرسيوني فرانسيس و همكاران معادله رگرسيوني مذكور براي. برآورد گرديد) 2005(

tدر ســال jفيــت اقــالم تعهــدي شــركت بــرآورد كي :است) 1(اين معادله به شرح رابطه . استفاده شد

, , , , , , , ,

, ∆ , , , , ∆ ناخـالص ,تغييرات فروش شركت، : ,

كل اقالم تعهـدي ,آالت، تجهيزات و ماشيناموال، :محاسبه شد) 2(جاري است كه با استفاده از رابطه

, ∆ , ∆ , ∆ , ∆ ,

∆ ∆هـاي جـاري، تغييرات دارايـي : , , ∆تغييرات وجوه نقـد، هـاي تغييـرات در بـدهي ,


∆جاري، تغييرات در اسناد پرداختني يا : ,ــدهي ــره ســاير ب ــاه مــدت به ,دار و هــاي كوت

هاي نقدي شركت در هـر سـال اسـت كـه بـا جريان :محاسبه گرديد) 3(استفاده از رابطه

CFO , , , سود خـالص قبـل از اقـالم غيرمترقبـه : ,

,و در هر سال است كه كل اقالم تعهدي شركت :محاسبه شد) 4(با استفاده از رابطه

TA , , ,

باقي جزء , هزينه استهالك شركت و : ,است كه معيار تعيين كيفيت اقـالم )1(رابطه مانده در

.تعهدي است

، )2005( بــر اســاس مــدل فرانســيس و همكــاران، انحـراف معيـار tمقدار كيفيت اقالم تعهدي در سال

تـا بـين سـال ) 1(هاي شركت در رابطـه باقي مانده :شود محاسبه مي) 5(است كه به شرح رابطه 2

∑ ,

2

ε :2تـا هـاي ها طـي سـال ميانگين باقي مانده .است

آمده است، براي برآورد ) 5(طوركه در رابطه همان

، الزم اسـت در سـال كيفيت اقالم تعهدي شركت در سـال تـا 2آن شـركت از سـال ,مقدار

ــدي ــالم تعه ــت اق ــابراين، كيفي ــد؛ بن ــترس باش دسشـوند، وارد نمونـه مـي 1376هايي كه از سال شركت

.گيري است اندازهبه بعد، قابل 1378تنها از سال در نظــر 1387تــا 1377مجــددا بــازه زمــاني -4

بـا در نظـر . اجـرا گرديـد 3و 2گرفته شده و مراحل شـركت در 9، تعـداد 2گرفتن شرايط مندرج در بنـد

ــد ــاب ش ــاني انتخ ــازه زم ــن ب ــن . اي ــركت، 9اي ش-1376(هايي هستند كه در بازه زمـاني قبلـي شركتتـا 1377اند و در سال هدر نمونه انتخابي نبود) 1387 .اند را به دست آورده 2شرايط ذكر شده در بند 1387

، 1387-1378هـاي زمـاني براي هر كـدام از بـازه ــه 1387 -1381و 1387 -1380، 1387 -1379 ، بــ

بـر ايـن . انجـام پـذيرفت 3و 2صورت مجزا مراحل اساس، در هر بازه زماني تعداد مشخصي شـركت بـه

انتخاب شد كه تعداد شركت هـا و بـازه عنوان نمونه بـه شـرح زماني كه از اطالعات آنها اسـتفاده گرديـد،

:است) 1(نگاره

هاي انتخابي و سال ورود به نمونه تعداد شركت. 1نگاره شماره

1387- 1381 1387- 1380 1387- 1379 1387-1378 1387-1377 1387-1376 بازه زماني 11 11 16 7 9 81هاي تعداد شركت

135 124 113 97 90 81فراواني تجمعي پژوهش هايي كه در هر سال از دوره تعداد شركت -5بـراي ، كيفيت اقـالم تعهـدي )1386تا 1378از سال (

. آمده است) 2(آنها محاسبه شد ، در نگاره


هاي داراي كيفيت اقالم تعهدي در دسترس تعداد شركت. 2نگاره شماره

1378 1379 1380 1381 1382 1383 1384 1385 1386

هاي انتخاب تعداد شركت شده در سال

81 90 97 113 124 135 135 135 135

مجدداً محدوديت هاي سوم و چهـارم از شـرايط -6هـاي به صورت ساالنه براي كل شركت انتخاب نمونه

.نمونه اعمال گرديدهـاي هايي كه پس از اعمـال محـدوديت تعداد شركت

فوق بـراي محاسـبه متغيرهـاي اصـلي بـراي آزمـون ) 3(شـرح نگـاره فرضيه پـژوهش، بـاقي ماندنـد، بـه

.است

تعداد شركت نهايي مورد استفاده در هر سال. 3نگاره شماره

1386 1385 1384 1383 1382 1381 1380 1379 1378 سال

هاي تعداد شركت نمونه

80 85 95 107 118 122 114 114 119

براي آزمون فرضيه پـژوهش از مـدل رگرسـيوني -7

، كه عامل كيفيت اقالم تعهدي به )1993(فاما و فرنچ اين معادله در رابطه . آن اضافه شده است، استفاده شد

. آمده است) 6(, R , a , ,

,

, R هــاي صــرف ريســك ســهام شــركت: ,) (نمونه است كه از طريق كسر بازده بدون ريسك

ها به دست آمده از ميانگين موزون بازده سهام شركتهـا از طريـق ميانگين موزون بازده سهام شركت. است :محاسبه شده است) 7(رابطه

W X

X بازده سهمi وW وزن سهمi در پورتفوي كـه از :محاسبه گرديد) 8(رابطه

P∑ p

P ارزش بــازار كــل ســهام منتشــره و موجــود در

. نرخ بازده بدون ريسـك اسـت و بورس شركتدر اين پژوهش، از نرخ سود اوراق مشاركت دولتي به

در . عنوان نرخ بازده بدون ريسك استفاده شده اسـت ) 4(خ بـه صـورت نگـاره ايـن نـر 87-79بازه زماني

:است نرخ سود اوراق مشاركت. 4 نگاره شماره

1387 1386 1385 1384 1383 1382 1381 1380 1379 سال %18 %5/15 %5/15 %16 %17 %17 %17 %20 %19 )(نرخ


صـورت فصـلي از آنجا كـه سـود ايـن اوراق بـه گردد، لذا نرخ سود واقعـي از نـرخ سـود پرداخت مي

نـرخ سـود ) 9(اسمي باالتر خواهد بود كـه از رابطـه :واقعي محاسبه گرديد

1 4 1

هـا بـه همچنين، به اين علت كـه بـازده پورتفـوي صورت ماهانه محاسبه مي شود و نـرخ بـازده بـدون

) 9(رابطـه ريسك، ساالنه است، نرخ محاسبه شده در ]. 2[ تقسيم گرديد 12بر

, مازاد بازدهي ماهيانه سبد بازار پـس ,از كسر نرخ بازده بدون ريسك در طول دوره مطالعـه

. شـود متغير صرف ريسك بازار ناميـده مـي اين. استR ــازار در ســال , ــه ب ــازده ماهان ــه از اســت ب ك :محاسبه شد) 10(رابطه

R ,I I

I

I است شاخص كل قيمت در پايان دوره. در ادامه، براي محاسبه دو متغير ديگر مدل فامـا و

و ) (؛ يعني عامـل انـدازه شـركت )1993(فرنچ ــازار ســهام عامــل نســبت ارزش دفتــري بــه ارزش ب

بنـدي ها به شرح زيـر دسـته ، شركت)(شركت :شدند

نمونـه در آن هـاي در پايان هر سال، كليه شـركت ، بـر اسـاس ارزش بـازار مرتـب )3مطابق نگاره(سال

هـاي بـا انـدازه شده و از ميانه به دو پورتفوي شركتتقسـيم ) (هاي با اندازه كوچك شركت و) ( بزرگ

هـا را كل شـركت % 50شدند؛ طوري كه هر پورتفوي . شامل گرديد

هـاي قـرار گرفتـه در هـر در مرحله بعـد شـركت ر اسـاس نسـبت ارزش دفتـري بـه ارزش پورتفوي، ب

بندي و به سه گروه تقسيم شـدئد كـه بازار سهام رتبه) (پايين % 30و )(مياني % 40، )(باال % 30شامل

ها در شش پورتفوي به شرح بنابراين، كل شركت. بود .قرار گرفتند) 5(نگاره

ها بندي پورتفوي نحوه طبقه. 5نگاره شماره

نسبت ارزش دفتري

به ارزش بازار

ارزش بازار H M

/ / S/L B/H / /

كـه ايـن متغيـر از عامل اندازه شركت اسـت : :محاسبه گرديد) 11(طريق رابطه

⁄ ⁄ ⁄3

⁄ ⁄ ⁄

3 عامــل ارزش دفتــري بــه ارزش بــازار ســهام :

) 12(اســت كــه از طريــق رابطــه شــركت در ســال :محاسبه شد

⁄ B H⁄2

⁄ B L⁄2

هــا در شــايان ذكــر اســت كــه دســته بنــدي شــركت

ها براي تمامي متغيرها به صورت سـاالنه بـوده، پورتفويهـا بـه اما محاسبه ميانگين مـوزون بـازده ايـن پورتفـوي ها انجام صورت ماهانه، و با استفاده از بازده ماهانه شركت

. گرفته است

در محاسبه دو متغير اخيـر، توجـه بـه ايـن نكتـه


اقـدام بـه tضروري است كه هرگـاه در پايـان سـال ها شود، محاسبات مربوط به بـازده دسته بندي شركت

هـا هر پورتفوي، با استفاده از اطالعات بازده شـركت tهاي سال ماه در گيـرد؛ بـراي مثـال، انجام مـي 1

، بـر 1385هاي فوق در خرداد ماه سـال محاسبه متغيربندي انجام شده در پايـان سـال مـالي اساس پورتفوي

.است 1384عامل كيفيت اقـالم تعهـدي در هـر :

ماه است كه از تفاوت بين ميانگين ساده بازده ماهانـه كـه (پـايين % 20باال با دو پورتفوي % 20 دو پورتفويبـه ) انـد بندي شده دسته ها بر اساس اين پورتفوي

ها به شـرح بندي اين پورتفوي دسته. دست آمده است :زير صورت گرفته است

هاي نمونه بر اساس در پايان هر سال، تمام شركتبندي و سـپس بـه پـنج دسـته تقسـيم رتبه مقدار بـااليي و پـاييني بـه % 20بندي اين تقسيمدر . اند شده

هــايي بــا مقــدار زيــاد و كــم ترتيــب بــه شــركتهـاي ميـاني بـه سـه شود و شركت اختصاص داده مي

.اند تقسيم شده% 20دسته ها شوند و شركت اين پنج سبد ساالنه بازنگري مي

در سـبدهاي مختلـف توانند بسته به تغييرات مي .جا به جا شوند

ادامه، براي محاسبه بازده ماهانه هر پورتفـوي، دربنـدي دسـته : شود ها به شرح زير اعمال مي بندي دسته

از بـراي چهـار مـاه پـس انجام گرفته در پايان سال معيــار محاســبه بــازده ) 1ســال ( پايــان ســال

بنـدي تـا مـاه سـوم ها بوده، اعمال اين دسته پورتفوييعني اگر پايان سال مـالي (ادامه مي يابد 2سال

هاي انجام شـده در بندي شركت اسفند ماه باشد، دسته

اسفند ماه سال جاري براي محاسبه بازده ماهانـه پـنج بعد پورتفوي از تير ماه سال بعد تا خرداد ماه دو سال

). شود اعمال ميعلــت ايــن كــار، ايــن اســت كــه تــا زمــاني كــه

نگـردد، بـازار از هـا منتشـر هاي مالي شركت صورتها آگاه نشده و در نتيجـه، كيفيت اقالم تعهدي شركت

. ها نيز تأثير ندارند اين اقالم بر بازده سهام آن شركتدر پايـان هـر مـاه بـازده هـر پورتفـوي بــه روش

بـراي . گـردد هاي قبل محاسبه مـي موزون شده حالتهـا براسـاس مقـدار ، شـركت 1386مثال، در تير مـاه

م تعهــدي محاســبه شــده بــا اســتفاده از كيفيــت اقــالهاي ساالنه سال مـالي بـين فـروردين تـا اسـفند داده

انـد و سـپس بـازده ماهانـه هـر بندي شده رتبه 1385هـاي پورتفوي بر اساس ميانگين وزني بـازده شـركت

. موجود در هر پورتفوي محاسبه شده استو محاسبه متغير وابسته 7تا 1پس از انجام مراحل . 8متغيرهاي مستقل براي هر ماه دوره آزمـون، معادلـه و

بـه صـورت سـري ) 1993(رگرسيوني فامـا و فـرنچ زماني برآورد شده و آزمون هـاي الزم بـراي بررسـي معني دار بودن مـدل و ضـرايب روي نتـايج آن اجـرا

.شده است

)1993(نتايج برآورد مدل فاما و فرنچ از مـدل فامـا و براي آزمون فرضيه پژوهش با استفاده

كه عامل كيفيت اقالم تعهدي بـه آن اضـافه ) 1993(فرنچ .استفاده شد) 6(شده است، از معادله رگرسيوني رابطه

خالصه نتـايج بـرآورد رگرسـيون خطـي فامـا و فـرنچ ، به صورت سري زمـاني، بـا اسـتفاده از نـرم افـزار )1993(

EViews است) 6(به صورت نگاره.


)1993(نتايج برآورد مدل فاما و فرنچ . 6نگاره شماره

, R , a , , ,

سطح معناداري آماره انحراف معيار ضريب متغير

, , 652871/0 088592/0 85668/11 0000/0

198913/0- 989765/6 865126/2- 0051/0

164796 779423/4 690993/4 0000/0

057724/0 43379/4 449105/1 1504/0 )(ضريب تعيين 801514/0 واتسون-آماره دوربين 591686/1

تعديل شده 793575/0 آماره 9535/100 معناداري آماره 0000/0

بــراي بررســي برقــرار بــودن فــرض عــدم خــود ــه رگرســيوني ــايج حاصــل از معادل همبســتگي در نت

. ، از آزمون دوربين ـ واتسون استفاده گرديـد )6(رابطه) 6(واتسـون بـرآورد شـده در نگـاره -مقدار دوربين

dمعادل است و اين مقدار بيانگر اين 1/591686ها خود همبستگي نـوع موضوع است كه بين باقيمانده

.اول وجود ندارداستفاده براي بررسي معناداري كل مدل از آماره

به صـورت و در اين آزمون، فرضيه . گردد مي :شود زير تعريف مي

تمام ضرايب معادله رگرسيوني برابر با صـفر : .است

همه ضـرايب بـه طـور همزمـان برابـر صـفر : )حداقل يكي از ضرايب مخالف صفر است(نيستند

) 7(محاسبه شده در نگاره با توجه به احتمال آماره فرضـيه 0/05و سطح خطـاي ) 0/0000(

0/05(شود پذيرفته نمي ؛ يعني مدل )0/0000ــدل ــرايب م ــي از ض ــداقل يك ــوده و ح ــادار ب معن

.رگرسيوني مخالف صفر استمقدار ضريب تعيين، در نتايج بـرآورد شـده مـدل

ــه ــيوني رابط ــا ) 6(رگرس ــر ب 0/801514برابمقدار ضريب تعيين برآورد شـده، گويـاي ايـن . است

رفتار متغير وابسته توسط % 80مطلب است كه حدود شـود؛ كـه ايـن امـر متغيرهاي مستقل توضيح داده مي

باالي متغيرهاي مستقل با متغيـر وابسـته بيانگر ارتباط .است

آزمون فرضيه پژوهش با اسـتفاده از مـدل فامـا و

)1993(فرنچ بــراي آزمــون محتــواي اطالعــاتي كيفيــت اقــالم

را مي توان بـه شـرح زيـر و فرضيه تعهدي، :بيان نمود

كيفيت اقالم تعهدي بر صرف ريسـك سـهام : .تاثير ندارد

كيفيت اقالم تعهدي بر صرف ريسـك سـهام :


.تاثير دارددر سطح خطاي براي بررسي اين رابطه، از آماره

α طور كـه در نگـاره همان. شود استفاده مي 0/05آمده است، مقـدار احتمـال محاسـبه شـده بـراي ) 7(

اسـت كـه 0/1504 عامل كيفيت اقالم تعهدي، پذيرفتـه شـده، فرضـيه در سطح خطاي مشخص

0/1504(شود مي ؛ بنابراين، كيفيـت اقـالم )0/05تعهدي بر صرف ريسك سهام تاثيرگـذار نبـوده، بـين اين دو متغيـر، رابطـه معنـاداري وجـود نـدارد؛ و در

.شود نتيجه فرضيه پژوهش پذيرفته نمي

اثر متغيرهاي كنترلي بر متغير وابستهپژوهش، صـرف ريسـك متغيرهاي كنترلي در اين

بازار، عامل اندازه شركت و عامل نسبت ارزش دفتري طـور كـه همان .ها هستند به ارزش بازار سهام شركت

آمده است، مقدار احتمال محاسبه شـده ) 7(در نگاره ايـن . اسـت ٠/٠٠٠٠ صرف ريسك بازاربراي

مقدار بيانگر اين مطلب اسـت كـه در سـطح خطـاي α ــين ٠/٠١ ــازارصــرف ريســ، ب و صــرف ك ب

و ها رابطه معناداري وجود داشته ريسك سهام شركت . داردصرف ريسك بازار بر صرف ريسك سهام تاثير اندازه مقدار احتمال محاسبه شده براي عامل

p آمده است) 7(كه در نگاره ،شركت 0/0051 اين مقدار بيانگر اين مطلب است كه در سطح . است

αخطاي و صرف اندازه شركت، بين عامل 0/01و ها رابطه معناداري وجود داشته ريسك سهام شركت

. ثير داردأعامل اندازه شركت بر صرف ريسك سهام ت، مقدار احتمال محاسبه شده بـراي )7(با توجه به نگاره

عامل نسبت ارزش دفتري به ارزش بـازار سـهام شـركت، p اين مقدار بيانگر اين مطلب است كه . است0/0000

αدر سطح خطـاي ـبت ارزش 0/01 ـين عامـل نس بدفتري به ارزش بازار سهام شركت و صـرف ريسـك

ها رابطه معناداري وجود داشـته و عامـل سهام شركتنسبت ارزش دفتري به ارزش بازار سهام شـركت بـر

. صرف ريسك سهام تاثير دارد

ــا اســتفاده از آزمــون ــژوهش ب آزمــون فرضــيه پ اي رگرسيون مقطعي دو مرحله

در اين پژوهش، بـراي آزمـون مجـدد فرضـيه، از اي بر مـدل فامـا و آزمون رگرسيون مقطعي دو مرحله

ايـن آزمـون در . نيز استفاده شده اسـت ) 1993(فرنچ ، 11، 18[ مطالعات مختلف به كار گرفته شـده اسـت

علت اسـتفاده از ايـن روش، ناشـي از ].12و 13، 23اين است كه گاهي ممكن است در متغير وابسته ايـن

در محاسبه ميانگين موزون بازده مشكل ايجاد شود كه بـا مقطعي صورت بهها ه شركتبازدها، سهام شركت

براي رفع ايـن مشـكل، از . داشته باشند همبستگي همشـده اي اسـتفاده آزمون رگرسيون مقطعي دو مرحلـه

هـاي بدين منظور، هر سال كليـه شـركت ]. 12[ استو 50، 25نمونه به سه روش مختلف، بـه ترتيـب در

بندي شده و دسته) به صورت جداگانه( پورتفوي 64ــه ــي دو مرحل ــون مقطع ــك از آزم ــر ي ــراي ه اي ب

.هاي مذكور، به صورت مجزا اجرا شد پورتفويرحلـه در م: اين آزمون در دو مرحله انجام گرديـد

) 1993(اول با استفاده از متغيرهاي مدل فاما و فـرنج در حـاالت ) 13(ضـرايب معادلـه رابطـه AQو عامل .بندي مختلف برآورد شد پورتفوي

, , , , , , , . ,

بــراي بــرآورد بتاهــاي ايــن معادلــه از ســه روش


بندي اوراق استفاده و براي هر دسته به صـورت دستهدر روش . جداگانه معادله رگرسيوني فـوق اجـرا شـد

ابتـدا پورتفوي به اين صورت تشكيل شد كه 25اول هاي نمونه در هر سـال بـر مبنـاي انـدازه كليه شركت

مرتب شده، و سـپس بـه پـنج دسـته مسـاوي شركت ها شركت% 20تقسيم گرديدند؛ به طوري كه هر دسته

هـاي در ادامه، هـر كـدام از پورتفـوي . را شامل گرددايجاد شده بر اساس اندازه شركت، بـر مبنـاي نسـبت

هـاي قـرار ارزش دفتري به ارزش بازار سهام شـركت ــده، و هركــدا ــه در آن پورتفــوي مرتــب گردي م گرفت

انـدازه هـر . مجددا به پنج دسته مساوي تقسيم شـدند % 20كدام از ايـن پورتفوهـاي جديـد تشـكيل شـده،

. اندازه هر پورتفوي تشكيل شده در مرحله قبل اسـت . پورتفوي تشـكيل شـد 25ها بندي با اعمال اين دسته

هاي نمونه بر اساس انـدازه شركتدر روش دوم هـا در پنجـاه ن شركتدر هر سال، مرتب گرديده و اي

% 2پورتفوي قرار گرفتند، به طوري كه هر پورتفـوي 64در روش سـوم .هاي نمونـه را شـامل شـد شركت

ابتـدا تمـامي پورتفوي به اين صورت تشكيل شد كـه ها در هر سال، بر اساس اندازه شركت مرتـب شركت

قـرار %) 25هركـدام (شده و در چهار دسـته مسـاوي در ادامه، هر پورتفوي مجددا بر مبناي نسـبت . گرفتند

ارزش دفتري به ارزش بازار سهام مرتب گرديده و در تا اين مرحله (چهار پورتفوي مساوي قرار داده شدند و در مرحلـه ).شانزده پورتفوي تشـكيل شـده اسـت

بـر ) از شـانزده پورتفـوي (آخر، دوباره هر پورتفـوي

مرتـب شـده و در چهـار پورتفـوي اساس مقدار هـا، در ايـن بنـدي بر اساس اين دسـته . بندي شد دسته

پس براي هـر متغيـر . پورتفوي تشكيل شد 64روش و 50، 25معادله فوق در هر روش بـه ترتيـب تعـداد

.ضريب محاسبه گرديد 64پس از محاسبه ضرايب متغيرهـاي معادلـه در هـر روش به صورت جداگانه، در مرحله دوم، در هر مـاه يــك رگرســيون مقطعــي از ميــانگين صــرف ريســك عوامل بر روي بتاهاي محاسبه شـده در معادلـه قبـل،

.استفاده گرديد) 14(تشكيل شد كه براي آن از رابطه , , ,

, , ,

, ميانگين موزون صرف ريسك پورتفـوي , .است

ها با استفاده از آماره در نهايت، براي آزمون فرضيه، از ميانگين ضـرايب محاسـبه شـده در مرحلـه دوم

.استفاده گرديد

آزمـون اسـتفاده از نتايج آزمون فرضيه پژوهش با اي رگرسيون مقطعي دو مرحله

نتايج حاصل از انجام آزمون رگرسيون مقطعي دو پورتفـوي سـاختگي، در 64 و 25،50اي براي مرحله .ارائه شده است) 7(نگاره


اي از آزمون رگرسيون مقطعي دو مرحله نتايج تاثير متغير مستقل بر متغير وابسته با استفاده. 7نگاره شماره تعداد

پورتفوي آماره انحراف معيار ميانگين متغير

مقدار بحراني

معناداري

بي معني 645/1± -72924/0 80587/12 -91134/0 25 بي معني 645/1± -05878/0 55914/12 -07204/0 50 بي معني 645/1± -33039/1 72755/16 -17178/2 64

بيانگر اين مطلب است كه نتايج استفاده ) 7(نگاره

اي بر روي مدل از آزمون رگرسيون مقطعي دو مرحلهدهد بين عامـل كيفيـت نشان مي) 1993(فاما و فرنچ

هـاي سـهام شـركت اقالم تعهدي بـا صـرف ريسـك پذيرفته شده در بورس تهران، رابطه معناداري وجـود ندارد؛ يعني عامـل كيفيـت اقـالم تعهـدي بـر صـرف

هـاي پذيرفتـه شـده در بـورس ريسك سهام شـركت بنـابراين فرضـيه پـژوهش در ايـن . تهران تاثير نـدارد

.شود حالت نيز پذيرفته نمي گيري نتيجه

پـژوهش، بيـانگر ايـن نتايج به دست آمده در اين مطلب است كه بين كيفيت اقـالم تعهـدي بـا صـرف

هـاي پذيرفتـه شـده در بـورس ريسك سهام شـركت تهران، رابطه معناداري وجود ندارد؛ يعني كيفيت اقالم

هـاي پذيرفتـه تعهدي بر صرف ريسك سهام شـركت نتـايج آزمـون ايـن . شده در بورس تهران تاثير نـدارد

مشابه نتـايجي اسـت كـه در فرضيه در بورس تهران،و مـوزلي و ] 13) [2008(پژوهش كـور و همكـاران

در پـژوهش . به دست آمده است] 23) [2009(جعفر كــور و همكــاران كــه بــر اســاس اطالعــات بــورس

انجـام شـده 2001تا 1970نيويورك و در بازه زماني هاي مختلف آزمـون شـده است، اين فرضيه به روش

عدم تاثير كيفيت اقالم تعهـدي است و نتايج حاكي از

. هاي مورد مطالعه است بر صرف ريسك سهام شركتــر ــوزلي و جعف ــژوهش م ــا ] 23) [2009(در پ ــه ب ك

استفاده از اطالعات بازار بورس لندن، در بازه زمـاني اي مشــابه صــورت پــذيرفت، نتيجــه 2006تــا 1991

. به دست آمـد ] 13) [2008(پژوهش كور و همكاران هاي مـورد كسب نتايج مذكور در شركت يكي از عللتواند به عدم كارايي بازار سـرمايه مربـوط بررسي، مي

باشد و يا ممكن است اطالعاتي غير از موارد منـدرج گيـــري هـــاي مـــالي، مبنـــاي تصـــميم در صـــورت

همچنـين، نتـايج بـه . كنندگان قرار گرفته باشد استفادهدست آمـده بـراي بررسـي ايـن فرضـيه در پـژوهش

] 19) [2005(حاضر، با پژوهش فرانسيس و همكاران . در تضاد است] 22) [2009(و كيم و كي

هاي پژوهش محدوديت

اهم محدوديت ها و موانع موجود در انجام پـژوهش :حاضر به شرح زير است

با استفاده tكيفيت اقالم تعهدي سال در محاسبه •، از مقدار باقيمانـده )2005( از مدل فرانسيس و همكاران

tهاي مدل در سال استفاده شده اسـت كـه tتا سال ٤به علـت محـدوديت زمـاني در پـژوهش حاضـر، بـراي محاسبه كيفيت اقـالم تعهـدي از مقـدار باقيمانـده مـدل

.استفاده شده است tتا سال 2هاي مذكور در سال

واحدهاي تجاري انتخابي در نمونه آماري، حجـم


هاي پذيرفته شده در بورس اوراق محدودي از شركتدهنـد؛ بنـابراين، در تعمـيم بهادار تهران را تشكيل مي

نتايج به كليـه واحـدهاي تجـاري كـه هـم اكنـون در ــا ســاير بــورس اوراق بهــادار پذيرفتــه شــده انــد و ي

گردد، هام آنها در بورس معامله نميهايي كه س شركت .با احتياط عمل شود

پيشنهادهاي پژوهش

گذاران پيشـنهاد با توجه به نتايج پژوهش به سرمايه ●هـا در بـورس گردد براي تبيين رفتار بازده شركت مي

ها و عوامل ديگر، غير تهران، به شرايط خاص شركت .از كيفيت اقالم تعهدي توجه نمايند

هاي پذيرفته شـده پژوهش در سطح كل شركتاين ●. در بــورس اوراق بهــادار تهــران انجــام شــده اســت

شود اين كار در سطح صنايع مختلـف نيـز پيشنهاد ميهاي با تفكيك انجام شود، تا از اين طريق تأثير ويژگي

.صنعت نيز بر نتايج قابل بررسي باشد

تاثير ها، ترتيبي اتخاذ شود كه در محاسبه بازده شركتعوامل غير مالي، همانند تحريم اقتصـادي و مبـادالت سهام غير عقاليي و احساسـي، از عوامـل مـالي جـدا گردد و تاثير كيفيت اقالم تعهدي بـر صـرف ريسـك

ها با استفاده از تغييـرات بـازده ناشـي از سهام شركت .عوامل مالي، بررسي گردد

:منابع

ميــار اشــراق نيــاي جهرمــي، عبدالحميــد و كا -1 آزمايش مدل سه عـاملي فامـا و "). 1387. (نشواديان

مجلـه علمـي ، "فرنچ در بورس اوراق بهـادار تهـران .48-40، صص 45، ش پژوهشي شريف

مصــطفي گــودرزي و هــادي , تهرانــي، رضــا -2

در مـدل : ريسك و بازده"). 1387. (مرادي، "در بـورس اوراق بهـادار تهـران مقايسه بـا

48-25، صص 25، ش تحقيقات مالي). 1384. (خواجوي، شكر اله و امـين نـاظمي -3

بررسي بين ارتباط بين كيفيت سود و بازده سـهام بـا "تاكيد بر نقش ارقام تعهـدي در بـورس اوراق بهـادار

، 40، ش هاي حسابداري و حسابرسي بررسي، "تهران .60-37صص "). 1390. (دستگير، محسن و مجيد رسـتگار -4

، انـدازه )پايداري سود(بررسي رابطه بين كيفيت سود ، "اقالم تعهدي و بازده سهام با كيفيت اقـالم تعهـدي

، صـص 1، ش 3، دوره هاي حسابداري مـالي پژوهش1-20.

ــيني -5 ــد حس ــر و وحي ــائيان، امي ). 1387. (رسســرمايه در رابطــه كيفيــت اقــالم تعهــدي و هزينــه "

، 53، ش هاي حسابداري و حسابرسـي بررسي ،"ايران . 82-67صص عرب مازيار يزدي، محمـد، بيتـا مشـايخي و -6

هاي محتواي اطالعاتي جريان").1385. (افسانه رفيعيهـاي بررسـي ، "نقدي و تعهدي در بازار سرمايه ايران

.118-99،صص 43، ش حسابداري و حسابرسيقائمي، محمدحسـين، علـي جمـال ليـواني و -7

كيفيت سود و بازده سهام "). 1387. (سجاد ده بزرگيش ،هاي حسابداري و حسابرسـي بررسي، "ها شركت

.88-71، صص 52ــين -8 ــد رودنش ــا و حمي ــتاني، غالمرض . كردس

بررسي ميزان مربوط بودن اجزاي نقـدي و "). 1385(، "شـركت تعهدي سـود حسـابداري بـه ارزش بـازار

، صـص 45، ش هاي حسابداري و حسابرسـي بررسي45-68.


. نوروش، ايرج، امين ناظمي و مهدي حيدري -9كيفيت اقالم تعهـدي و سـود بـا تاكيـد بـر "). 1385(

هـاي بررسـي ، "نقش خطـاي بـرآورد اقـالم تعهـدي 160-135، صص 43، ش حسابداري و حسابرسي

10- Barth, M. E. Cram, D. Nelson, K. (2001). “Accruals and the Prediction of Future Cash Flows“, The Accounting Review. Vol 76 (January): 27-58.

11- Beaver,W.H., et al.(2004). "Accruals, Accounting-Based valuation Models, and The Prediction of Equity Values", www.ssrn.com.

12- Chan, K. , L. Chan, N. Jegadeesh, and J. Lakonishok, (2006). "Earnings quality and stock returns", Journal of business, forthcoming.

13- Core, John. Guay,Wayne Verdi, Rodrigo. (2008). Is accruals quality a priced risk factor. Journal of Accounting and Economics 46, 2-22

14- Dechow, P. M. Dichev , Ilia D (2002). “The Quality of Accruals and Earnings: The Role of Accrual Estimation Errors“, The Accounting Review. Vol 77 (Supplement): 35-59.

15- Donelson, Dain. Resutek, Robert. (2011). " The capital market consequences of earnings volatility: A new measure and new evidence." www.ssrn.com

16- Fama, E., French, K. (1992). “The cross-section of expected stock returns“. Journal of Finance 47, 427–465

17- Fama, E., French, K., (1993). Common risk factors in the returns on bonds and stocks. Journal of Financial Economics 33, 3-56

18- Fama, E., MacBeth, J. (1973). “Risk, return, and equilibrium: empirical tests“. Journal of Political Economy, Vol 81: 607–636.

19- Francis, J., LaFond, R., Olsson, P., Schipper, K. (2005). “The market pricing of accruals quality“. Journal of Accounting and Economics. Vol 39: 295–327.

20- Ghosh, D. Olson, I.(2009)." Enviromental uncertainty and managers use of discretionary accruals." Journal of Accounting, organizations and society. 34:188-205.

21- Jones, J. (1991). “Earning management during import relief investigations“. Journal of Accounting Research, Vol 29: 193-228

22- Kim, Dongcheol. Qi, Yaxuan. (2009). "Accruals Quality, Stock Returns, and Macroeconomic Conditions". www.ssrn.com. Working papre

23- Mouselli, Sulaiman. Jaafar, Aziz. (2009). Is Accruals Quality Priced in UK?. www.ssrn.com. Working papre

24- Sharp W.F. (1964). Capital Asset Prices: A Theory of Market under Condition of Risk. Journal of Finance, No 19

.

.گروه حسابداري. يو اقتصاد اجتماعيي علوم ، دانشگاه الزهرا، دانشكدهتهران :نويسنده مسؤول مكاتباتي نشاني -1



29 -50صص

هاي مديريت جريان نقدي حاصل از عمليات آزمون تجربي انگيزه

**ن منتظرقائميالبن ام، *1علي رحماني گروه حسابداري دانشگاه الزهرا دانشيار *

[email protected] كارشناس ارشد حسابداري دانشگاه علوم اقتصادي **

[email protected] چكيده

پـردازد كـه در هـايي مـي جريان وجه نقد حاصل از عمليات و نيز به شناسايي انگيزهاين پژوهش به بررسي مديريت اول : هاي مـورد بررسـي شـامل انگيزه. ها به انجام مديريت جريان نقد حاصل از عمليات مؤثر هستند ترغيب شركت

مـديريت . عمليـات اسـت ناتواني مالي؛ دوم، پايداري كمتر سود؛ و سوم، واگرايي بين سود و جريان نقد حاصـل از قضاوت مديران در انتخاب رويدادها براي اصالح گزارشگري مالي، به منظور گمـراه نمـودن "توان جريان نقد را مي

ايـن پـژوهش از نظـر روش، جـزو تحقيقـات .تعريـف كـرد "كنندگان بيروني و به وجود آوردن نتايج مثبت استفادههاي پذيرفته جامعه آماري اين پژوهش، شركت. شود ي محسوب ميهمبستگي و از نظر هدف، جزو تحقيقات كاربردشركت پذيرفته شده 130پژوهش شامل و نمونه 1379 -1388اني حشده در بورس اوراق بهادار تهران طي دوره زم

اي معنادار بين مديريت جريان نقد حاصل از نتايج پژوهش حاكي از وجود رابطه. در بورس اوراق بهادار تهران استتاثير ناتواني مالي در مديريت . عمليات و پايداري كمتر سود؛ واگرايي بين سود و جريان نقد حاصل از عمليات است

.جريان نقد حاصل از عمليات به اثبات نرسيدنقد حاصل از عمليات، ناتواني مالي، پايداري سود، واگرايـي سـود و جريـان نقـد مديريت جريان: هاي كليدي واژه

.عملياتحاصل از

1392بهار،)15(، شماره پياپياول، شمارهپنجمهاي حسابداري مالي، سال پژوهش/30

مقدمهجريان وجه نقد معياري اطالعات تاريخي صورت

عملكرد گذشته شـركت تواند در سنجش است كه ميو نيز قضاوت نسبت به منابع، زمان و ميـزان اطمينـان

كننـدگان هاي نقدي آتـي بـه اسـتفاده از تحقق جريانبا توجه به رونـد رو بـه رشـد اسـتفاده از .كمك كند

اطالعات صورت جريـان وجـه نقـد و بـه خصـوص ــان ــان جري ــات درمي ــل از عملي ــدي حاص ــاي نق ههـاي مـالي، ايـن كنندگان از اطالعات صورت استفاده

هـاي نقـدي پرسش مطرح است كه آيا به واقع جريانحاصل از عمليات غيرقابل مديريت است و يـا اينكـه

ريت آن وجود دارد؟ و در چـه شـرايطي و امكان مدي رود؟ هايي احتمال مديريت آن مي تحت چه انگيزه

تـوان، فرآينـد هـاي نقـدي را مـي مديريت جريانقضاوت مديران در انتخـاب رويـدادها بـراي اصـالح

لي بـــه منظـــور گمـــراه نمـــودن گزارشـــگري مـــاكنندگان بيروني و ايجاد نتايج مثبـت، تعريـف استفاده

ر اين تحقيـق مـا قصـد داريـم بـه بررسـي د]. 8[كردها به انجـام هايي بپردازيم كه در ترغيب شركت انگيزه

هاي نقدي حاصل از عمليـات دخيـل مديريت جريانتوانـد متـاثر از هاي نقدي مـي مديريت جريان. هستند

، پايـداري كمتـر 1درمانـدگي مـالي : سه انگيـزه باشـد د حاصـل نقـ ، واگرايي بين سود و جريان وجوه2سود

در ابتدا مبـاني نظـري، پيشـينه پـژوهش، . 3از عملياتها و چگونگي محاسبه متغيرها و فرضيات، تبيين مدل

ســپس نتــايج تحليــل آمــاري و در نهايــت بــه ارائــه پيشنهادهايي بر اساس نتايج حاصل ازپژوهش بسـنده

1 Financial Distress 2 Less Persistent Earning 3 A trend of Diverging Earning and CFO

.خواهد شد

مباني نظري پژوهش هاي نقدي و اهميت آن جريان

هـاي واحـد تـرين دارايـي مهم وجه نقـد يكـي از گـذاران، اعتباردهنـدگان و سـاير سرمايه.تجاري است

نفعان براي ارزيابي واحد تجاري به توانايي آن در ذي ].6[ دهنـد ايجاد و افزايش وجه نقد اهميت زيادي مي

گذاري هاي ارزش در بسياري از تصميمات مالي، مدلاي، سـرمايه هاي هاي ارزيابي طرح اوراق بهادار، روش

هاي پاداش مـديريت، قراردادهـاي وام و غيـره، طرح .هاي نقدي نقش محوري دارد جريان

نظـري گزارشـگري مـالي ايـران آمـده در مفاهيمــت ــط ": اسـ ــادي توسـ ــميمات اقتصـ ــاذ تصـ اتخـهاي مالي مستلزم ارزيابي توان كنندگان صورت استفاده

واحد تجاري براي ايجاد وجه نقد و قطعيت ايجاد آنارزيابي توان ايجاد وجه نقد از طريق تمركز بـر . است

هـاي نقـدي وضعيت مالي، عملكـرد مـالي و جريـان ــيش ــا در پ ــتفاده از آنه ــاري و اس ــد تج ــي واح بين

ــان ــار و ســـنجش جريـ ــورد انتظـ هـــاي نقـــدي مـ ].7["گردد پذيري مالي، تسهيل مي انعطاف

سابقه تهيه صورت جريان وجوه د در ايران،هرچنرش خالص وجوه نقد حاصل از عمليات در نقد و گزا

مقايسه با تهيه صورت سود و زيـان و گـزارش سـود هـاي كمتر است؛ اما نگاهي به روند تغييرات طي سال

دهد كه محتـواي اطالعـاتي وجـه نقـد نشان مياخير گــذاران در حــال حاصــل از عمليــات بــراي ســرمايه

].3[ افزايش است

عمليات حاصل از هاي نقدي مديريت جريان

بحث مديريت جريان نقـد حاصـل از عمليـات از

31/ هاي مديريت جريان نقدي حاصل از عملياتآزمون تجربي انگيزه

هـا بـا علـم بـه افـزايش شود كه شركت آنجا آغاز مينقد حاصـل از عمليـات سـعي در توجهات به جريان

ل از عمليـات متورم كـردن ارقـام جريـان نقـد حاصـ البته، اين موضوع با مناسب نشان دادن ارقـام . كنند مي

نقـد مديريت جريان وجهسود كامالً متفاوت است و ارتباطي به دستكاري در اقالم تعهدي و اعمال اختيـار

].16[ ها ندارد در برآوردها و تخميناول اينكـه : هاي نقد دو هدف دارد مديريت جريان

هـاي نقـد عمليـاتي بـه ها با دستكاري جريـان شركتهـاي نقـد اهداف سودآوري و دوم به اهداف جريـان

نقـد، عملكـرد يت جريـان وجـه مدير. يابند دست ميشود به نظر پوشاند و موجب مي ضعيف شركت را مي

رسد شركت از وجه نقد كافي بـراي ايفـاي تعهـدات در هــر صــورت، دســتكاري .خــود برخــوردار اســت

هاي نقد عمليـاتي، كيفيـت اطالعـات گـزارش جريان ].13[ دهد شده را كاهش قرار مي

هــاي هــاي نقــدي راهكار بــراي مــديريت جريــانبه بررسي دو راهكـار بـا ]16[ لي. مختلفي وجود دارد

به نظـر وي . پردازد بندي مي بندي و طبقه عناوين زمانبر خالف مديريت سود كه از طريق دسـتكاري اقـالم

ــديريت تخمــين ــا انجــام تعهــدي و م ــا و برآورده هنقــد ارتبــاطي بــه شــود، مــديريت جريــان وجــه مــي

اختيار در برآوردها و دستكاري اقالم تعهدي و اعمال مديرت جريان وجـه نقـد حاصـل از . ها ندارد تخمين

بنــدي؛ يعنــي اعمــال طبقــه. 1: عمليــات يــا از طريــقجايي اقالم مندرج در طبقـات مختلـف صـورت جابه

خير أبندي، مانند ت اعمال زمان. 2نقد و يا جريان وجهكنندگان و يا تسـريع در انداختن در پرداخت به تامين

.شود مطالبات مشتريان، انجام مي وصولكـار بـراي اجـراي مـديريت راهچهار ] 13[ جيل

تغييـرات در . 1: كنـد هـاي نقـدي معرفـي مـي جريانهاي دريافتني؛ واگذاري حساب. 2سرمايه در گردش؛

. 4خريد و فروش اوراق بهادار قابـل داد و سـتد و . 3 هــاي تغييــر در از راه. مين مــالي فرعــيأاســتفاده از تــ

تــوان بــه فــروش ارزان دش مــيســرمايه در گــر هاي دريافتني ها، كاهش دوره وصول حساب موجودي

ـ و ب كننـدگان مـواد مينأه تعويق انداختن پرداخت به تكاهش سرمايه در گردش سـبب افـزايش . اشاره نمودهـا شـركت . شود نقد حاصل از عمليات مي در جريان

نــد، كــه بــه وجــه نقــد نيــاز دار تواننــد هنگــامي مــيهاي دريافتني خود را قبل از موعد وصـول آن حساب

يـافتني بـا هـاي در هرچند اغلب حساب. واگذار كنندــي ــدكي واگــذار م ــا تخفيــف ان واگــذاري شــوند، ام

مدت سبب افـزايش وجـه هاي دريافتني كوتاه حساب . شود نقد شركت مي

هاي تـامين مـالي اين رويدادها در حقيقت فعاليتدر بخـش عمليـاتي گـزارش شـوند كـه محسوب مي

اوراق بهادار به سه دسـته قابـل نگهداشـت . گردند ميتا سررسيد، آماده براي فروش و قابل داد وستد تقسيم

اوراق قابل نگهداشت تـا سررسـيد و آمـاده . شوند ميگذاري صـورت جريـان براي فروش در بخش سرمايه

كه اوراق قابل داد شوند، در حالي وجه نقد گزارش ميبـا . تواند در بخش عملياتي مـنعكس گـردد ستد ميو

ها وجه نقـد كه شركت بندي، زماني توجه به اين طبقهي گـذار زيادي دارند، در اوراق قابل داد وستد سرمايه

هـاي عمليـاتي بـه كه جريان كنند و سپس هنگامي ميبهبود نياز دارند، از فروش ارزانتـر ايـن اوراق وجـوه

. كنند مورد نياز را تامين ميبنـدي، نمونه ديگـري از دسـتكاري در ايـن طبقـه

هـا اوراق بهـادار آمـاده بـراي زماني است كه شـركت


گـذاري صـورت خرند كه در بخش سرمايه فروش ميكه بـه شود، سپس هنگامي نقد گزارش مي جريان وجه

بندي اين اوراق به وجه نقد نياز دارند، با تجديد طبقهوش آن سـبب افـزايش در عنوان قابل داد و ستد و فر

ـ . شـوند جريان نقد حاصل از عمليات مي مين مـالي أتشود كـه بـه هاي وابسته انجام مي فرعي توسط شركت

ـ . دهند مشتريان شركت اصلي وام مي مين مـالي أاين تهـاي نقـدي طور غيرمسـتقيم سـبب ايجـاد جريـان به

گـردد، زيـرا هاي مالي تلفيقي مـي عملياتي در صورتاصلي از محل وام دريافتي اقـدام بـه مشتريان شركت

ــزايش ــب اف ــرده، موج ــلي ك ــركت اص ــد از ش خريهـاي مـالي هـاي نقـدي عمليـاتي در صـورت جريان

].13[شود تلفيقي مي عملياتهاي مديريت جريان نقد حاصل از زهانگي

پـردازد، كـه اين پژوهش به بررسي شـرايطي مـي بـراي ها داراي انگيزة بااليي تحت اين شرايط شركت

سـه . مديريت جريان نقد حاصل از عمليـات هسـتند :هاي بررسي شده عبارتند از دسته از انگيزه

ناتواني ماليتنوع رويدادهايي كه براي يك شـركت بـا عنـوان

دهد، باعث شده تـا ارائـه تعريفـي بحران مالي رخ مياگرچـه . دقيق از ناتواني يا بحران مالي مشـكل گـردد

هستند، تعدادي از آنها عبارتنـد شمار اين رويدادها بيكاهش در سود سهام، وقوع زيان، دوران تعليق يـا : از

در . توقف، اسـتعفاي مـديران ارشـد و سـقوط سـهام هاي زيادي بـراي معرفـي بحـران ادبيات مالي از واژهها عبارتنـد برخي از اين واژه. است مالي استفاده شده

].5... [ و 3، شكست2، ورشكستگي1ناتواني مالي: از ترين هاي نقد را سنتي ، جريان]12[ديفاند و هانگ

معيار ارزيـابي نقـدينگي و ريسـك اعتبـاري معرفـي هـاي نقـد آنها نشان دادند كه مديريت جريان. نمودنداي بـــراي پوشـــاندن عملكـــرد ضـــعيف در وســـيلهبـه ] 14[گراهام . هاي داراي ناتواني مالي است شركت

ــن نتيجــه رســيد در ــه شــركت اي ــا در شــرايطي ك ههـاي برند، مديران به جريان درماندگي مالي به سر مي

بسـياري از .دهنـد نقدي بيشـتر از سـود اهميـت مـي ــان ــران جري ــيش تحليلگ ــدي را در پ ــاي نق ــي ه بين

داننـد، لـذا ورشكستگي شركتي عاملي تاثيرگـذار مـي برنـد، كه در ناتواني مالي به سـر مـي مديران در حالي

هاي نقد حاصـل از بااليي براي مديريت جريانانگيزه به عبارتي، هـر چـه سـالمت . عمليات خواهند داشت

هاي نقـد نيـز مالي كمتر باشد، انگيزه مديريت جريان .]16[بيشتر خواهد بود

وي معتقـد : نظري متفـاوت دارد ] 21[البته، زانگ هــا در شــرايط آشــفتگي مــالي تمركــز اســت شــركت

ها با كنند و در مقابل شركت مي بسياري بر رفع بحرانآشفتگي مـالي كـم، انگيـزه بيشـتري بـراي مـديريت

.هاي نقد دارند جريان

سود با پايداري كم

انـد كـه سـودمندي اطالعـات تحقيقات نشان دادههاي با پايداري سـود مربوط به سود، در مورد شركت

البتـه، صـرف پـايين بـودن . پايين مورد ترديـد اسـت نشان دهنده كيفيت پايين سـود نيسـت؛ پايداري سود

گذاران بـا درك ايـن مطلـب بـه تحليلگران و سرمايه

1 Financial Distress 2 Bankruptcy 3 Failure


هاي ارزيابي عملكرد ماننـد جريـان وجـه ديگر گزينهتوجه بيشتر .]12[ كنند نقد حاصل از عمليات تكيه مي

شود تا مديران اقـدام بـه هاي نقد موجب مي به جرياننـابراين، ب. هاي نقـد كننـد گزارش رضايتبخش جريان

هرچـه سـود داراي پايـداري كمتـري باشـد، مـديران انگيزه باالتري براي مديريت جريـان نقـد حاصـل از

].21،16[ عمليات خواهند داشت

نقد حاصل از عمليات واگرايي بين سود و جريانهـاي نقـدي در اعتباربخشـي بـه سـود كـه جريان

حــاوي اقــالم تعهــدي اســت، بســيار مفيــد اســت و دگان در بازار براي ارزيابي ميزان تحريف كنن مشاركت

گيرنـد هاي نقـدي بهـره مـي سود از اطالعات جريانكنـد، كه يك شركت سود بزرگي اظهار مي زماني].12[

هاي نقدي حاصل از عمليات اندكي كه جريان درحاليــي و ــار در خصــوص غيرواقع ــك اخط ــن ي دارد، اي

كـه كننده بون سود اسـت؛ بـر عكـس در حـالي گمراههاي نقدي حاصل از عمليات، نسبت بـه سـود جريان

ــده ــزارش ش ــدارد، گ ــادي ن ــتالف زي ــركت اخ شگــذاران در خصــوص كيفيــت ســود آســوده ســرمايهكــه جريــان نقــد حاصــل از تــا زمــاني.]17[ خاطرنــد

گـذاران در آشكارسـازي مـديريت عمليات به سرمايهگذاران در شرايط واگرايـي رمايهكند، س سود كمك مي

سود و جريان نقد حاصل از عمليات، اهميت بيشتري بنـابراين، . دهنـد به جريان نقد حاصل از عمليات مـي

هايي كه داراي واگرايي بين جريان نقد حاصل شركتــراي ــزه بيشــتري ب از عمليــات و ســود هســتند، انگيمديريت جريان نقد حاصل از عمليات دارنـد و بـراي

وازنه و نزديك كردن جريان نقد حاصل از عمليـات م ].16[كنند به سود تالش مي

هاي ديگـري نيـز در البته، ممكن است انگيزهترغيب مـديران بـه انجـام مـديريت جريـان نقـد حاصل از عمليات وجود داشته باشد؛ مثل شروط

يكــي از داليــل ] 21[زانــگ . قراردادهــاي بــدهينقــد را تحقــق مــديران بــراي دســتكاري جريــان مـديران . كنـد شرايط قراردادهاي بدهي عنوان مي

در اين شرايط سعي دارند تا نسـبت مشخصـي از بدهي به جريان وجـوه نقـد را حفـظ و از نقـض شروط قرارداد جلوگيري كنند، لذا در اين راسـتا اقـدام بــه مـديريت جريــان وجـوه نقــد خواهنــد

هـاي ذكـر شـده، بايـد بـه عـالوه بـر انگيـزه .كردشرايطي كه در دستور العمل پذيرش اوراق بهادار

» ب«بند: اي بكنيم در بورس تعيين شده نيز اشارهاز فصل دوم ايـن دسـتورالعمل بـه بيـان شـرايط خاص پذيرش سهام عادي در تابلوي اصلي بازار

: كنـد كـه مقرر مي 6از ماده 9بند .پردازد اول ميــد ناشــي از " ــالص وجــه نق ــان خ ــوع جري مجم

هاي عملياتي شركت در دو دوره منتهي به يتفعالتوانـد لذا اين شرط مـي ]. 1["پذيرش مثبت باشد

نقد حاصـل از انگيزه خوبي براي مديريت جرياندر اين پژوهش به بررسي اثر سـه . عمليات باشد

انگيزه شرح داده شـده در فـوق در محـيط ايـران .خواهيم پرداخت

پيشينه پژوهش

هاي متـورم انگيزه"عنوان در پژوهشي با] 16[لي نقد حاصـل از عمليـات بـا اسـتفاده از كردن جريان

به بررسي مديريت "بندي بندي و زمان هاي طبقه روشهاي آن جريان نقد حاصل از عمليات و بررسي انگيزه

ــه اســت ــانگر اعمــال . پرداخت ــايج پــژوهش وي بي نتمديريت جريان نقد حاصل از عمليات توسـط برخـي


كه به شناسـايي پـنج عامـل ؛ ضمن اينهاست شركتمحرك در مديريت جريـان نقـد حاصـل از عمليـات

پايـداري كـم )2ناتواني مالي؛ )1: پردازد كه شامل مينقـد حاصـل از واگرايي بين سود و جريـان )3سود؛

نزديـك )5هاي جريـان نقـد و بيني پيش )4عمليات؛ گـذاري بودن نرخ بدهي بلندمـدت بـه رتبـه سـرمايه

دار اي معنا نتايج پژوهش وي بيانگر وجود رابطه. است . بين اين عوامل با مديريت جريان وجه نقد است

لي وجود جريان نقد غيرمنتظره را نشاني از اعمال داند، لذا ابتدا با استفاده از مدل مديريت جريان نقد مي

به محاسبه ايـن متغيـر پرداختـه و ] 18[رويچودوري روابط بين ايـن متغيـر و هـر يـك از سپس به برازش

لي براي محاسبه متغيـر . پردازد هاي پنجگانه مي انگيزهو بـراي ] 19[مستقل نـاتواني مـالي از مـدل شـاموي

محاسبه متغير كنترل اندازه شركت از لگـاريتم طبيعـي هــا اســتفاده كــرده و در مــورد ســاير مجمــوع دارايــي

فاده كـرده هايي است متغيرهاي مستقل و كنترل از روشنتــايج . حاضــر مشــابه آنهاســت اســت كــه پــژوهش

اي معنـادار و هاي آماري حاكي از وجود رابطـه تحليلبه ترتيب مسـتقيم ، مسـتقيم، غيرمسـتقيم، مسـتقيم و مستقيم بين مديريـت جريان نقد حاصل از عمليات و

در ايـن . هر يك از پـنج انگيـزه مشـروح در باالسـت شـده و از لي ايـده گرفتـه هاي پژوهش مقاله از نظريه

.است هاي وي استفاده گرديده مدلبـه بررسـي مـديريت جريـان نقـد در ] 20[زانگ

بازارهاي چين و مقايسه آن با بازارهاي سهام آمريكـا براي ايـن آزمـون او از مـدل بورگسـتالر و . پرداخت

دهـد، كـه نتـايج نشـان مـي . استفاده كـرد ] 10[دچاو ي زياد قابل اتكا نيستند و هاي نقد هاي جريان گزارش

كننـد، همان ميزان كه سود را دستكاري مـي مديران به

هـاي تحليـل . كنند هاي نقد را نيز دستكاري مي جريانهاي نقـد صـفر، بيشتر نشان داد كه دستيابي به جريان

بينـي هاي نقد پـيش هاي نقد سال قبل و جريان جريانــرا ــده تحليلگ ــتانه ش ــه آس ــر ن، س ــه ب ــت ك اي اس

هـاي گيري مديران در گزارش عملكرد جريـان صميمتوي در تحقيـق خـود نشـان داد كـه . گذارد نقد اثر ميهــايي كــه داراي رصــد از شــركت د 16بيشــتر از ــان ــد جري ــاي نق ــد، ه ــت بودن درصــد از 16,68مثبهـاي هايي كه داراي تغييرات اندك در جريـان شركت

اعـالن هايي كـه درصد از شركت 81/9نقدي بودند و هاي نقـد آنهـا داراي شـگفتي انـدك بـود، بـه جريان

وي همچنـين . هـاي نقـد پرداختنـد دستكاري جريـان هاي نقد در بازارهاي سهام چين رواج مديريت جريان

و آمريكــا را مقايســه نمــود و دريافــت كــه مــديريت ــان ــتان جري ــين، در حــد آس ــازار چ ــد در ب ــاي نق ه هسـال قبـل، هـاي نقـد هاي نقد صفر و جريـان جريان

ــازار آ ــر از ب ــي در حــد آســتانه رايجت مريكاســت، ولبيني شده تحليلگـران تفـاوتي بـا هاي نقد پيش جريان

.بازار آمريكا نداشتهـاي نقـد به بررسي رابطه بين جريـان ] 13[جيل

وي براي آزمون اين . عملياتي و هزينه بدهي پرداختهــاي نقــد عمليــاتي را بــه دو بخــش رابطــه، جريــان

وي . ت شـده و مـديريت نشـده تفكيـك نمـود مديريبراي شناسايي جريان نقد عملياتي مـديريت شـده، از

دهد كـه نتايج نشان مي. استفاده نمود] 11[مدل ديچو هـاي نقـد بين هزينه بـدهي و هـر دو بخـش جريـان

بـا ايـن . عملياتي رابطه منفي چشمگيري وجـود دارد . بـود تـر حال، رابطه بين بخش مديريت شـده، منفـي

عالوه بـراين، وي در تحقيـق خـود نشـان داد كـه در هـاي بـا شـرايط آشـفتگي مـالي، رابطـه بـين شركت


هاي نقـدي عمليـاتي مـديريت شـده و هزينـه جريان .بدهي مثبت است

هـاي نقـدي و داليل مديريت جريـان ] 21[زانگ وي بـراي بررسـي . العمل بازار را بررسي كـرد عكس

هاي نقد، رابطه بين جريانانگيزه مديران در دستكاري سطح مديريت اقالم : هاي مقطعي شركت، نظير ويژگي

تعهــدي، شــفافيت ســرمايه، تعهــدي، مجمــوع اقــالم هـاي آشفتگي مالي و نوسان پذيري سود را با جريـان

. نقد غيرعادي مورد آزمون قرار داددر محاسبه ] 11[براي اين منظور، او از مدل ديچو

دي استفاده نمود كـه در نهايـت هاي نقد غيرعا جريانهاي نقد غيرعـادي، معـادل ميـزان انحـراف از جريانزانـگ انگيـزه . هاي نقد عادي بـرآورد گرديـد جريان

ــدير ــديران از م ــانم ــزارش يت جري ــد را گ ــاي نق ههاي نقـد مثبـت و دسـتيابي بـه اهـداف سـود جريان

دهـد نتايج تحقيق نشان مي. تقسيمي نقدي مطرح كردهاي نقد بـه طـور منفـي بـا ريت جريانكه سطح مدي

ــالم ــديريت اق ــين، م ــه دارد و همچن ــدي رابط تعهداراي اقــالم تعهــدي بســيار، هــايي كــه شــركت اي زيـاد و شـفافيت سـرمايه پذيري سـود بـاال، نوسان

احتمال آشفتگي مالي كم هستند، تمايـل بيشـتري بـه .هاي نقدي دارند دستكاري جريان

نشان دادنـد كـه هرچـه ]8[مالشاهي و مشايخي بدهي در ترازنامه بيشتر باشـد، انگيـزه مـديران بـراي خوشبينانه جلوه دادن هزينه بدهي از طريـق مـديريت

آنها در تحقيق خود . يابد هاي نقدي افزايش مي جريانهايي كه انگيزه مديريت جريـان براي شناسايي شركت

] 21[نقد بيشـتري دارنـد، از رويكـرد و مـدل زانـگ به عبارتي از نسبت بـدهي بـه حقـوق . فاده كردنداست

معيار انگيزه مديريت اسـتفاده صاحبان سهام به عنوان

ها براي هر صنعت و بر اين اساس، شركت. است شدههر سال به پنج گروه، كه به ترتيب بيانگر كمتـرين تـا . بيشترين سـطح معيـار فـوق هسـتند، تقسـيم شـدند

هستند كه نسبت هايي هاي گروه پنجم، شركت شركتهاي صنايع داراي انگيزه بيشتري بـراي به سايرشركتآنها .هاي نقد حاصل از عمليات هستند نمديريت جريا

هـاي هاي فوق، بخش جريـان پس از شناسايي شركتهـاي نقـد نقدي غيرعادي را به عنـوان معيـار جريـان

و ] 11[عملياتي مديريت شده، بر اساس مـدل ديچـو ر اساس مدل بازده سـنگوپتا محاسـبه هزينه بدهي را ب

. كردندنتايج تحقيق بيانگر اين موضـوع اسـت كـه، بـين جريان نقدي حاصل از عمليات مديريت شده و هزينه

دار منفي و بين جريان نقدي حاصل بدهي رابطه معنييت نشــده و هزينــه بــدهي رابطــه از عمليــات مــدير

هـايي كـه دار مثبت وجـود دارد؛ يعنـي شـركت معنيداراي هزينه بدهي بااليي هستند، نسبت بـه مـديريت

.كنند جريان وجوه نقد حاصل از عمليات اقدام مي

هاي پژوهش فرضيه

هاي اصلي اين پژوهش با توجه به مسأله و فرضيهموضوع پژوهش و نيز شرايط حاضر در ايران به شرح

:زير است

مـديريت جريـان نقـد بين ناتواني مالي و : فرضيه اول . داري وجود دارد حاصل از عمليات رابطه معنا

بين پايداري سود و مديريت جريان نقـد : فرضيه دوم .حاصل از عمليات رابطه معناداري وجود دارد

بين واگرايي سود و جريان نقد حاصل از : فرضيه سومعمليات با مديريت جريـان نقـد حاصـل از عمليـات

.دارد داري وجود رابطه معنا


شناسي پژوهش روش

ــات ــزو تحقيق ــر روش، ج ــژوهش از نظ ــن پ ايهمبستگي و از نظر هدف، جـزو تحقيقـات كـاربردي

جامعه آماري ايـن پـژوهش شـامل . شود محسوب ميهاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران شركت

شرايط زير براي . است 1388-1379طي دوره زماني آمـاري قـرار داده شـد و از هاي نمونه انتخاب شركت

اين رو، نمونه آمـاري بـه روش حـذف سيسـتماتيك :شرايط عبارتند از. انتخاب شد

در بـورس اوراق 1379ها تا ابتـداي سـال شركت -1 .بهادار تهران پذيرفته شده باشند

اسفند و اطالعات آنها 29سال مالي آنها منتهي به -2 .ددر دسترس باش 88الي 79هاي در طي سال

ها طي دوره پژوهش فعاليت مستمر داشـته شركت -3 .و سال مالي خود را تغيير نداده باشند

گـذاري سرمايهگري مالي، هاي واسطه شركتجزو -4 .ها نباشند و بانك

هـاي مـالي داده. است شركت 130نمونه نهايي شامل آوردنوين و تـدبير افزارهاي ره ها، از طريق نرم شركت

اسـتخراج و آزمـون 1سازمان بـورس پرداز ونيز سايت انجـام EVIEWSو SPSSافزارهـاي ها با نـرم فرضيه

.است شده

ها و متغيرها مدل

از گيري مديريت جريـان نقـد حاصـل دازهمدل ان عمليات

وجــه نقــد حاصــل از بررســي مــديريت جريــانعمليات نيازمند تقسيم آن به دو بخش، شـامل بخـش

1www.rdis.ir

منتظـره و غيـر قابـل بيني و نيز بخـش غيـر قابل پيشدر مرحله اول براي اسـتخراج سـطح . بيني است پيش

مورد انتظار جريان وجه نقـد حاصـل از عمليـات، از در اين مدل، . ايم استفاده كرده ]18[مدل رويچودوري

جريان وجه نقد حاصل از عمليـات، تـابعي خطـي از .هاست فروش و نيز تغيير در فروش

1معادله λ λ

1

λ

λ ∆ :كه در آنCFO جريان وجه نقد حاصل از عمليات TAt-1 ها در پايان دوره مجموع داراييt-1

SALE t و ∆SALE t فـروش و تغييـر در فـروش .است tطي دوره

نقد غيرمنتظره حاصـل از عمليـات بنابراين، جريان)UCFO( عبارت است از باقيمانده رگرسيون)ε t(

ــون فرضــيه ــراي آزم ــه دوم، ب ــديريت در مرحل م : است جريان وجوه نقد از مدل زير استفاده شده

2معادله

:كه در آنUCFO مـديريت (جريان وجه نقـد غيـر منتظـره

حاصل از عمليات؛) شدهFC هاي مديريت جريان وجه نقد حاصل از انگيزه عمليات؛

ABACC اقالم تعهدي غيراختياري بر مبناي مدل ؛]15[جونز

ET سود قبل از اقالم غير مترقبه تقسيم بر مجموع


ها؛ داراييSIZE لگاريتم طبيعي مجموع فروش؛

MB ازار حقوق صاحبان سهام تقسـيم بـر ارزش ب .ارزش دفتري آن

بينـي شـده انحـراف از ارزش پـيش UCFOمتغيرجريان وجه نقد حاصـل از عمليـات، در معادلـه اول

هـاي است و در معادله دوم ايـن انحـراف بـه انگيـزه مديريت جريان وجه نقد حاصـل از عمليـات نسـبت

ن شود، لـيكن عوامـل ديگـري بـه غيـر از ايـ داده ميايـن . تواند باعث ايجاد اين انحراف گردد ها مي انگيزه

اندازه ،)ET(اقالم غيرمترقبه عوامل شامل سود قبل ازارزش بازار سهام بـه ارزش دفتـري ، )SIZE(شركت

ABACC)(اقــالم تعهــدي غيراختيــاري و) MB(آن است، كه براي كنترل اثر آنها در قالب متغير كنترل در

.اند مدل قرار داده شدهــر ــود در ETمتغي ــطوح س ــرل س ــور كنت ــه منظ ب

ف انتخـاب گرديـد، چراكـه انتظـار هاي مختل شركترود سطوح سود باالتر سطوح مديريت جريان نقد مي

بدين طريـق، تفـاوت . باالتري را به دنبال داشته باشدهـا كـه محـتمالً در ميزان مديريت جريان نقد شركت

گردد كنترل ميناشي از اختالف سطوح سود آنهاست، هـاي كوچـك از لحـاظ ميـزان از آنجا كـه شـركت .

هاي با شركت 2و نيز قدرت پيش بيني كنندگي 1پاياييهـاي بزرگتـر رود شـركت بزرگ متفاوتند، انتظار مـي

كمتر به مديريت جريان نقد دسـت زننـد، لـذا متغيـر اندازه شركت براي كنترل اثر اين موضـوع بـر ميـزان

.انتخاب گرديدمديريت جريان نقد ــر ــت MB متغي ــن اس ــه ممك ــت ك ــن جه از اي

1 stability 2 Predictability of the operation

هـاي همبستگي مثبتي بين عملكرد شركت و فرصـت رشــد آن بــا اقــالم جريــان نقــد حاصــل از عمليــات مديريت شده داشـته باشـد، بـه عنـوان متغيـر كنتـرل

رود اعمــال از آنجــا كــه انتظــار مــي. انتخــاب گرديــدم تعهـدي مديريت سود با اسـتفاده از دسـتكاري اقـال

بتوانــد تغييــر و انحرافــي در جريــان نقــد حاصــل از عمليات ايجاد كند، لذا بـراي كنتـرل اثـر آن از متغيـر

ABACC شايان . به عنوان متغير كنترل استفاده گرديدهـاي ذكر است، متغيرهاي كنترل مـذكور در پـژوهش

نيــز در قالــب متغيــر ] 16[و لــي ]18[رويچــودوري .اند كنترل استفاده شده

هاي مديريت جريـان نقـد گيري انگيزه روش اندازه

حاصل از عملياتهاي مديريت جريـان وجـه نقـد حاصـل از انگيزه

عمليــات، شــامل درمانــدگي مــالي، پايــداري ســود و واگرايي سود و جريان نقد حاصل از عمليات در زيـر

:گردد تشريح مي نحوه محاسبه درماندگي مالي

در خصوص محاسبه درمانـدگي هاي بسياري مدلمدل فالمر، : اند؛ مانند و ورشكستگي مالي ارائه گرديده

بـر اسـاس ... آلتمن، اسپرينيگيت، شيراتا، زيمسكي و هـايي در داخـل كشـور بررسي به عمل آمده، پژوهش

ــدل ] 4،5،9[ ــاربرد م ــي ك ــه بررس ــز ب ــوق ني ــاي ف ههـاي در نهايت و پس از بررسي پـژوهش . اند پرداخته

كــه اخيــراً ] 2[ و كوپــايي لــي، مــدل پورحيــدريداختخمين زده شده است، به عنوان مناسبترين مدل براي

.استفاده در اين پژوهش انتخاب گرديد 3معادله

3.20784 1.80384 1.61363 0.50094


0.16903 0.39709 0.12505 0.33849 1.42363

:كه در آنK1 هـا سود قبل از بهره و ماليات به دارايـي نسبت

)EBIT/TA( K2 ها نسبت سود انباشته به دارايي)AE/TA( K3 ــرمايه ــبت س ــي نس ــه داراي ــردش ب ــا درگ ه

)WC/TA( K4 هــا نســبت حقــوق صــاحبان ســهام بــه بــدهي

)E/TA( K5 نسبت سود قبل از بهره و ماليـات بـه فـروش

)EBIT/S( K6 هاي جـاري هاي جاري به بدهي نسبت دارايي

)CA/CL( K7 نسبت سود خالص به فروش)NE/S( K8 ها ها به دارايي نسبت بدهي )TL/TA( K9 اندازه شركت كه لگاريم طبيعي فروش است Z ناتواني مالي در شركت

باشـد شـركت داراي نـاتواني Z>15,8907كه اگرباشد شركت فاقـد بحـران Z<=15,8907مالي و اگر .مالي است

نحوه محاسبه پايداري سود

پايــداري ســود در ايــن تحقيــق عبــارت اســت از :α1در معادله زير يعني Et-1ضريب 4معادله

سـود Et-1و tسود عملياتي در سـال Et كه در آن،

. است t-1عملياتي در سال

هـاي نقـد نحوه محاسبه واگرايـي سـود و جريـان ):ACC Score(از عمليات حاصل 5معادله

∆

6معادله EAEN CFO

TA

7معادله ∆ 1

EARN t سود عملياتي در سالt TA t ها درسال مجموع داراييt-1

CFO t جريان نقد حاصل ازعمليات در سال t

ACC Score واگرايي بـين سـود و جريـان ميزان نقد حاصل از عمليات

OPACC t اقالم تعهدي عملياتي در سال مجموعt

ها تجزيه و تحليل آماري داده آمار توصيفي

هـاي مركـزي از شـاخص ) 1(در نگاره شـماره هـــاي ميـــانگين و ميانـــه و شـــاخص :جملـــه

انحـراف معيـار، كشـيدگي و :پراكندگي،از جملـه 1مختلـف طـي سـه سـال چولگي بـراي متغيرهـاي

.محاسبه گرديده است

جريان نقد حاصل از عمليـات شـامل دوره تخمين مدل اصلي مديريت 1 1388الي 1386 سال


آمار توصيفي متغيرها. 1شماره نگاره

متغيرنماد متغير نوع متغير

ميانه ميانگين سالانحراف

اريمع كشيدگي چولگي

وابسته UCFO جريان نقد غيرمنتظره13861387 1388

0025/00064/0 0029/0-

0041/0-0077/0 0082/0-

0677/0 0715/0 0659/0

322/0 200/0 232/0

290/2 109/1 755/0

DISTRESS ناتواني مالي

مستقل

13861387 1388

1894/192486/19 3719/19

9892/18 2057/19 4465/19

1911/2 3634/2 3661/2

337/0 116/0- 108/0

554/1 516/1 801/0

واگرايي سود و جريان ACC Score نقد

13861387 1388

0000/119077/10 0000/11

0000/11 0000/11 0000/11

3061/5 0108/5 2133/5

062/0 068/0- 075/0

086/1- 939/0- 110/1-

PERSISTENCE پايداري سود

13861387 1388

6210/06426/0 6395/0

6055/0 6517/0 6389/0

5617/0 5049/0 4252/0

580/0 035/0 056/0-

712/1 095/1 434/0

سود قبل از اقالم به كل ه غيرمترقب

ها دارايي

ET

كنترل

13861387 1388

1243/01121/0 1005/0

1155/0 0855/0 0852/0

1181/0 1393/0 1346/0

494/0 237/0 407/0

415/1 233/1 455/1

SIZE اندازه شركت

13861387 1388

8099/128866/12 9727/12

6127/12 7147/12 8248/12

3387/1 4129/1 4336/1

860/0 716/0 657/0

730/1 475/1 430/1

ارزش بازار سهام به MB ارزش دفتري آن

13861387 1388

6358/13718/1 3990/1

3957/1 2026/1 1852/1

4038/1 2823/1 4401/1

727/0- 622/0- 921/0-

084/7 543/8 222/7

اقالم تعهدي ABACC غيراختياري

13861387 1388

0205/00006/0 0010/0-

0013/0 0057/0- 0115/0-

1304/0 1092/0 1035/0

584/0 214/0 270/0

96/0 59/0 57/0


متغير ناتواني مالي نمايانگر احتمال ورشكستگي براي اين متغير مطـابق . هاست و بحران مالي شركت

نقطه تميـزي شـامل ] 2[مدل پورحيدري و كوپايي تعيين گرديده؛ بـدين معنـي كـه احتمـال 15,8907

كوچكتر از اين نقطه بيانگر وجود ناتواني مالي براي ميانـه و ميـانگين ايـن متغيـر بـراي . شركت اسـت

بـدين . اسـت 19هـاي مـورد بررسـي حـدود سالتوان نتيجه گرفت كـه قريـب بـه اتفـاق ترتيب، مي

هاي نمونه اين پژوهش فاقـد نـاتواني مـالي شركتو 17بين همچنين، انحراف معيار اين متغير. اند بوده بــوده و لــذا نــاتواني مــالي بــه نــدرت در ميــان 21

.هاي نمونه وجود دارد شركتپايداري سود ميزان ارتباط سود سال جاري را با

، 4مطـابق معادلـه . دهـد سود سال قبـل نشـان مـي پايداري سود عبارت است از ضريب سـود قبـل از

گيـري انـدازه بـراي . t-1اقالم غير مترقبـه در سـال هـاي مـورد مقدار پايداري سود در هر يك از سـال

، رگرسيون متحـرك هشـت )1388-1386( آزمونميانـه و ميـانگين . ساله براي هر شركت برازش شد

60براي ايـن متغيـر حـاكي از پايـداري 0,6حدود .درصدي سود سال قبل در سال جاري است

متغير واگرايـي سـود و جريـان نقـد حاصـل از عمليات بيانگر انحراف بين مقادير سودهاي كسـب

اسـبه ايـن متغيـر، براي مح. شده و جريان نقد استابتدا اقالم تعهدي و نيز تغيير در اقـالم تعهـدي هـر

هــاي مــورد بررســي شــركت در هــر يــك از ســالســپس در . محاســبه گرديــده اســت) 1386-1388(

ها بر اسـاس ميـزان اقـالم ها، شركت هريك از سالتعهدي در ده طبقه قرار گرفته و شماره طبقه مربوط

بندي از نظر ين طبقهبه هر شركت مشخص و البته، اتغيير در اقالم تعهدي نيز انجام و شماره طبقـه هـر

متغير واگرايـي سـود و . شركت تعيين گرديده استجريان نقـد از جمـع طبقـه هـر شـركت، در اقـالم تعهدي و تغيير در اقـالم تعهـدي بـه دسـت آمـده

. استقـرار خواهـد 20لذا اين متغير بين مقادير صـفر و

قابل توجه اينكه، هرچه متغير مربوطـه نكته . گرفتمقدار بزرگتري را به خـود اختصـاص دهـد، مؤيـد انحراف و واگرايي بيشتر بـين سـود و جريـان نقـد

بـراي ايـن 11ميانه و ميـانگين حـدود . خواهد بودــوق نشــان مــي ــدرج در جــدول ف ــر من دهــد، متغي

هاي نمونه داراي واگرايي متوسطي بوده، بـا شركتراف معيـار بـه دسـت آمـده، واگرايـي توجه به انح

.است 16و 6ها بين شركت

برآوردآماري مدل مديريت جريان نقـد حاصـل از عمليات

گيري جريان نقد غيرمنتظـره در هـر ابتدا براي اندازه، با استفاده )1388- 1386(هاي مورد آزمون يك از سال

هشت 1، به برازش رگرسيون متحرك]11[از مدل ديچو .هاي نمونه پرداخته شد ي هر يك از شركتبرا 2ساله

1 Rolling Regression و 1380-1387 ، 1379- 1386ســه دوره متحــرك هشــت ســاله شــامل2

1388-1381


ضرايب مدل جريان نقد حاصل از عمليات. 2شماره نگاره

پارامتر دورهتعداد ها شركت

t انحراف معيار ميانگين آماره درجه آزادي سطح معناداري

79سال الي86سال

ثابتمقدار 130 06/0 48/0 45/1 129 0150/0

1/TA (t-1) 130 80/7116 11/118170 69/0 129 494/0

SALE/TA (t-1) 130 16/0 58/0 06/3 129 003/0

∆SALE/TA(t-1) 130 10/0 - 59/0 03/2 - 129 045/0


11/0 130 مقدار ثابت 45/0 80/2 129 006/0

1/TA(t-1) 130 35/52708 07/241438 49/2 129 014/0

SALE/TA(t-1) 130 06/0 59/0 12/1 129 267/0

∆SALE/TA(t-1) 130 06/0 73/0 92/0 129 357/0


08/0 130 مقدار ثابت 41/0 21/2 129 029/0

1/TA(t-1) 130 57/77077 05/430333 04/2 129 043/0

SALE/TA(t-1) 130 14/0 65/0 45/2 129 016/0

∆SALE/TA(t-1) 130 11/0 - 57/0 22/2 - 129 028/0

ــ ــژوهش ســپس م ــه (دل اصــلي پ ــي ) 2معادل ط. آزمون و برازش شده است 1388الي 1386هاي سال

صورت مجزا از هاي سه گانه ابتدا به هر يك از انگيزههر سـه همزمـان بـا يكديگر و تك تك، و در نهايت،

هم وارد مدل مديريت جريان نقد حاصل از عمليـات گيري ساير متغيرهايي كـه البته، براي اندازه. اند گرديده

انـد، نيـز از از طريق رگرسيون متحرك بـرازش شـده اســـتفاده 1388الـــي 1379اي هـــ اطالعـــات ســـال

شايان ذكـر اسـت كـه بـراي بررسـي و . است گرديدهاسـتفاده 1مراحل از تحليل پـانلي برآورد مدل در تمام

همچنــين، بــراي تشــخيص ايــن كــه در . شــده اســتها از مدل با تأثيرات ثابت استفاده شود و يا از بررسي

1 Panel Analysis

.، آزمون چاو اجرا گرديد2مدل ادغام شده آزمون چاو. 3هشمار نگاره

مدل حضور هر سه متغير احتمال درجه آزادي آماره آزمون

F 11/1 378/7- 3991/0 84/11كاي دو 7 106/0

پايداري سود مدل

F 90/0 375/5- 5295/0 87/9كاي دو 5 196/0

ناتواني ماليمدل

F64/0 374/5- 7199/0 30/7كاي دو 5 398/0

واگرايي سود و جريان نقدمدل

F 13/2 375/5- 0927/0 93/19كاي دو 5 006/0

2 pooled


مقدار احتمال براي آزمون مدل بـا تـأثيرات ثابـت بـه اســت و 09/0و 72/0، 53/0، 40/0ترتيـب برابــر بــا

بنابراين استفاده از مدل ادغام شـده مناسـبتر بـه نظـر

: بررسي فرضيه اول :به قرار زير استا ه يافته. رسد ميبين درماندگي مالي و مديريت جريان نقـد حاصـل از

.عمليات رابطه معناداري وجود دارد

برآورد مدل با حضور متغير ناتواني مالي. 4شماره نگارهUCFO : ر وابستهيمتغ

ريمتغ

بيضرا اريانحراف مع سطح معناداري t آماره

اينترگام به گام




عرض از مبدأC

019/0 007/0- 030/0 004/0 169/0 562/1- 537/0 119/0

درماندگي ماليDISTRESS

001/0- 007/0 حذف -231/0 حذف 831/0 حذف حذف

/ سود قبل از اقالم غيرمترقبهها دارايي ET

098/0 091/0 053/0 025/0 862/1 695/3 063/0 000/0

اندازه شركتSIZE

000/0 010/0 حذف 035/0 حذف 972/0 حذف حذف

ارزش بازار سهام به ارزش MB دفتري

00049/0 002403/0 حذف -204/0 حذف 839/0 حذف حذف

اقالم تعهدي غيراختياريABACC

256/0- 260/0- 028/0 028/0 123/9- 221/9- 000/0 000/0

نييتعب يضر 184/0 184/0

واتسون -ن يآماره دورب 697/1 692/1 ل شدهين تعدييب تعيضر 173/0 179/0

F 136/17 آماره 548/43 F 000/0 سطح معناداري آماره 000/0

ــا توجــه بــه مقــدار آمــاره و ســطح معنــاداري، t ب 99و 90اطمينـان در سطح ( ABACC و ETمتغيرهاي

مدل . معنادار بوده، ساير متغيرها معنادار نيستند) درصدنهايي بـا حـذف متغيرهـايي كـه معنـادار نيسـتند، بـه صورت زير خواهد بود كه متغير ناتواني مالي به علـت

:عدم معناداري در اين رابطه وجود ندارد 8معادله

0.007 0.091 0.26

اي رفـت، رابطـه بنابراين، بر خالف آنچه انتظار ميبين ناتواني مـالي و مـديريت جريـان نقـد حاصـل از

.شود لذا فرضيه اول رد مي. عمليات وجود نداردبــين پايــداري ســود و مــديريت : بررســي فرضــيه دوم

جريان نقد حاصل از عمليات رابطـه معنـاداري وجـود .دارد


برآورد مدل با حضور متغير پايداري سود. 5شماره نگارهUCFO :ر وابستهيمتغ

ريمتغ



اينتر گام به گام اينتر گام به گام اينترگام به گام


017/0 01/0- 022/0 003/0 778/0 419/3- 437/0 001/0

پايداري سودPERSISTENCE

008/0 008/0 005/0 004/0 528/1 017/2 127/0 044/0

/سود قبل از اقالم غيرمترقبهها دارايي

ET

079/0 079/0 027/0 031/0 953/2 567/2 003/0 011/0


002/0- 002/0 حذف -215/1 حذف 225/0 حذف حذف

ارزش بازار سهام به ارزش دفتريMB

001/0- 001/0 حذف -898/0 حذف 370/0 حذف حذف


259/0- 263/0- 021/0 022/0 387/12- 715/11- 000/0 000/0

نييب تعيضر 186/0 187/0


F 416/17 آماره 545/29F 000/0 سطح معناداري آماره 000/0

ــاره ــدار آم ــه مق ــه ب ــا توج ــاي tب و ET، متغيره

ABACC معنادار بوده و ساير متغيرها معنادار نيستند . t، مقدار آمـاره MB و SIZEالبته، با حذف متغيرهاي

است كه 017/2برابر با PERSISTENCEبراي متغير بنـابراين، . بيانگر معناداري اين متغيـر در مـدل اسـت

مدل با استفاده از روش گام به گـام بـه صـورت زيـر :خواهد بود

9معادله 0.01

0.008 0.79 0.263

نقد حاصـل از لذا پايداري سود با مديريت جريان .اي مستقيم دارد عمليات رابطه

بين واگرايي سـود و جريـان : بررسي فرضيه سومنقد با مديريت جريان نقد حاصـل از عمليـات رابطـه

.معناداري وجود دارد


سود و جريان نقد حاصل از عمليات برآورد مدل با حضور متغير واگرايي. 6شماره نگارهUCFO :ر وابستهيمتغ

ريمتغ







080/0 060/0 023/0 010/ 464/3 061/6 001/0 000/0

واگرايي سود و جريان نقد عملياتي

ACC Score

006/0- 006/0-001/0 001/0414/11- 273/12 000/0 000/0

/سود قبل از اقالم غيرمترقبهها دارايي

ET

082/0 083/0 022/0 025/0722/3 261/3 000/0 001/0


002/0- 001/0 حذف -595/1 حذف 112/0 حذف حذف


-885/0 حذف000706/0 حذف-00062/0 377/0 حذف حذف


049/0- 046/0-027/0 026/0862/1- 792/1- 063/0 074/0



F 66/28 آماره 264/48معناداري آمارهسطح F 000/0 000/0

، ACC Score، متغيرهايtبا توجه به مقدار آماره ET و ABACC ) درصد اطمينان 90و 99در سطح( ،

بنابراين، بـا . معنادار بوده، ساير متغيرها معنادار نيستنداستفاده از روش گام بـه گـام مـدل بـه صـورت زيـر

:خواهد بود

10معادله 0.06 0.006

0.083 0.046 بـا مـديريت جريـان نقـد واگرايي سود و جريان نقد

.اي معكوس دارد حاصل از عمليات رابطه


بررسي همزمان هر سه انگيزه

برآورد مدل با حضور همزمان هر سه متغير. 7شماره نگارهUCFO :ر وابستهيمتغ

ريمتغ







084/0 082/0 026/0 024/0178/3 446/3 002/0 001/0

درماندگي ماليDISTRESS

004/0-001/0- 005/0 001/0690/0- 687/1- 490/0 092/0

واگرايي سود و جريان نقد عملياتي

ACC Score

006/0-006/0- 000/0 000/0116/12- 356/14- 000/0 000/0

پايداري سودPERSISTENCE

007/0 008/0 001/0 001/0944/8 685/5 000/0 000/0

سود قبل از اقالمها دارايي/ غيرمترقبه

ET

098/0 085/0 024/0 019/0017/4 569/4 000/0 000/0


003/0 007/0 حذف 504/0 حذف 614/0 حذف حذف


001/0 حذف-001/0 -0./840 حذف 402/0 حذف حذف


050/0-049/0- 025/0 022/0959/1- 250/2- 051/0 025/0


واتسون -ن يآماره دورب 619/1

602/1

ل شدهين تعدييب تعيضر 259/0 268/0

F 234/20 آماره 748/283

سطح معناداري آماره F 000/0 000/0

1392بهار،)15(، شماره پياپياول، شمارهپنجمهاي حسابداري مالي، سالپژوهش/46

، ACC Score ، متغيرهـاي tبا توجه بـه مقـدارآماره PERSISTENCE، ET و ABACC معنادار بوده، ساير

متغيرها معنادار نيستند، اما در نگاره حاصل از روش گام ــده اســت و در آن ــاوت ش ــي متف ــايج كم ــام نت ــه گ ب

DISTRESS درصد معنادار شـده اسـت و 90در سطحبنـابراين . ثيرندأهمچنان بدون ت SIZE و MBمتغيرهاي

:مدل با استفاده از روش گام به گام به صورت زير است 11دله معا

0.082 0.001 0.008 0.006 0.085 0.049

هاي برآورد شده به ميزان برقـراري ميزان اعتبار مدلهاي رگرسيون بـراي بـرآورد مـدل بسـتگي پيش فرض

نرمال بودن : ها عبارتند از پيش فرض مهمترين اين. داردها، همساني واريـانس، عـدم خـود همبسـتگي باقيماندهها، وجود ارتباط خطي و نداشتن نقاط پـرت و باقيمانده

هاي ذكـر ثير گذار كه برقراري هر كدام از پيش فرضأتهـا و نمودارهـاي تشخيصـي بـه شده از طريـق آزمـون

نف، نمـودار اسـمير –آزمون كلمـوگروف : ترتيب شاملنداشتن الگـو در (باقيمانده در مقابل مقادير برآورد شده

، آزمون )اين نمودارها نشان از همساني واريانس داشتكه نشـان دهنـده 2مقادير نزديك به (واتسون -دوربين

و نمودارهاي پراكنش بررسي ) عدم خود همبستگي بود .ييد گرديدأو تمامي فروض مربوطه ت

گيري نتيجه

اين بخش به بيان نتايج حاصل از پژوهش حاضر در آنچـه لـي .پـردازيم مقايسه آن با نتايج پژوهش لي مي و

در پژوهش خود بيان داشته، وجود ارتباط مستقيم ] 16[ميان ناتواني مالي و احتمال انجام مديريت جريـان نقـد

ــه نظــر وي . حاصــل از عمليــات اســت ــارتي، ب ــه عب با نـاتواني مـالي، سـعي در ها در شرايط مواجهه ب شركت

مديريت جريان نقد حاصل از عمليات دارنـد تـا بـدين هـا پنهـان كننـد، وسيله شرايط نابسامان خود را از ديده

هـاي ليكن نتايج پژوهش حاضـر در خصـوص شـركت داخلي، حاكي از عدم ارتباط بين دو متغير مـورد بحـث

ن البته، توجه به اين نكته ضروري است، كه از ميا. است 10شركت موجود در نمونـه مـورد بررسـي تنهـا 130

هـاي مـورد بررسـي شركت در تمام يـا برخـي از سـال لذا بـه نظـر . اند داراي ناتواني مالي بوده) 1388-1386(

رسد نتيجه كسـب شـده در خصـوص ارتبـاط ميـان ميمتغير ناتواني مالي و مديريت جريان نقد، تا حد زيـادي

ـ أتحت ت اتواني مـالي در بررسـي ثير مشاهدات انـدك نمعتقد است، انگيزه اصـلي ] 21[زانگ . انجام شده باشد

ها در شرايط ناتواني مالي رفع بحران اسـت و از شركتهـاي نقـدي هزينـه بـر اسـت، آنجا كه مديريت جريان

تمايل مديران به اين امر كاهش يافته و در مقابل هر چه ــديري ــراي م ــزه ب ــالي بيشــتر باشــد، انگي ت ســالمتي م

. هاي نقدي نيز بيشتر خواهد بود جريان

حاكي از وجـود ] 16[پژوهش انجام شده توسط لي ارتباطي معكوس ميان پايداري سود و مـديريت جريـان

هـا داراي پايـداري به عبارتي، هر چه شركت. نقد استكمتري در سود باشند، تمايل بيشتري به مديريت جريان

نفي عدم ثبات سود را با نقد دارند تا بدين وسيله تاثير من متورم كردن و بزرگتر جلـوه دادن جريـان نقـد جبـرا

هـايي را كـه داراي نيز تمايـل شـركت ] 21[زانگ .كنند

47/ هاي مديريت جريان نقدي حاصل از عمليات آزمون تجربي انگيزه

پذيري سـود بـااليي هسـتند، نسـبت بـه سـاير نوسانها در مديريت جريان نقد حاصـل از عمليـات شركت

دهد هـر داند، اما نتايج اين پژوهش نشان مي بيشتر ميمنـد ها از پايداري بيشـتري در سـود بهـره شركتچه

باشند، عالقه دارند كه جريـان نقـد بزرگتـري را نيـز رسـد مـديران ايرانـي هـر دو به نظر مي. گزارش كنند

پايداري سود بيشـتر و (خصوصيت و ويژگي مطلوب . كنند را همزمان با هم طلب مي) جريان نقد بزرگتر

مستقيم ميان در پژوهش خود به ارتباطي] 16[لي واگرايي سود و جريان نقد بـا مـديريت جريـان نقـد

هـا زمانيكـه كنـد، شـركت وي بيان مـي . است رسيدهكه موجودي اند، درحالي ميزان سود بااليي كسب كرده

نقد حاصل از عمليات اندكي در صورت جريـان نقـد خود دارند، تمايل بيشتري بـه مـديريت جريـان نقـد

دهنــد، زيــرا د نشــان مــيحاصــل از عمليــات از خــوتوانـد حـاكي از واگرايي زياد بين ايـن دو متغيـر مـي

لـذا . غيرواقعي بـودن سـودهاي گـزارش شـده باشـد كند، الجرم بايـد مديري كه اقدام به مديريت سود مي

در جهت مديريت جريان نقد حاصل از عمليـات نيـز رفـت، رغم آنچه انتظار مـي علي. ته باشداقداماتي داش

ايــن پــژوهش نشــان دهنــده وجــود ارتبــاطي نتــايج بـه عبـارتي، مـديران . معكوس بين ايـن متغيرهاسـت

هاي ايراني همزمان با اعمال مـديريت سـود و شركتدستكاري اقالم تعهدي، كه متعاقباً واگرايي بين سـود

حاصـل از عمليـات را در پـي خواهـد و جريان نقـد داشت، توجه و اقدامات كمتـري بـراي متـورم كـردن

. جريان نقد حاصل از عمليات دارندتـوان نتيجـه گرفـت، بنابراين، به طور خالصه مـي

مستنداتي مبني بر اينكه ناتواني مالي بـه عنـوان يـك عامل محرك در اعمال مديريت جريان نقد حاصـل از

همچنين، پايداري سـود . عمليات باشد، يافت نگرديدد جريـان نقـ باال به عنـوان يـك انگيـزه در مـديريت

كه واگرايـي زيـاد سـود و در نهايت، اين. شناخته شدجريان نقد در افزايش ميزان مديريت جريان نقـد اثـر

.منفي دارد

ها محدوديت

ها و مشكالتي كـه در اجـراي پـژوهش محدوديتوجود دارد، در تعبير و تفسير نتايج و نيـز در قابليـت

هـاي از جمله محـدوديت . شود تعميم آن مالحظه ميهاي مـالي مـورد بررسـي پژوهش مربوط به دورهاين با عنايـت به اينكه الزام ارائـه صـورت جريـان . است

بـه بعـد بـوده، لـذا 1378وجوه نقد در ايران از سال اي بلنـد مـدت امكان انجام پـژوهش حاضـر در دوره

از آنجا كه با افزايش اطالعات و تعداد . فراهم نگرديدع آن نتيجه پـژوهش از مشاهدات، نتايج آزمون و به تب

شـود گـردد، توصـيه مـي اعتبار باالتري برخوردار مـي هـاي زمـاني ديگـر بـا احتيـاط تعميم نتـايج بـه دوره همچنـين، در ايـن پـژوهش از . بيشتري صورت گيرد

شركت عضو جامعـه بـورس 130اي مشتمل بر نمونهاوراق بهادار تهران استفاده شده و مسـلماً ايـن تعـداد

هـاي بـورس اوراق بهـادار تهـران تمعرف كل شـرك گـردد تسـري نتـايج بـه سـاير نيست، لذا توصيه مـي

.ها وصنايع مختلف محتاطانه صورت گيرد شركت

1392بهار،)15(، شماره پياپياول، شمارهپنجمهاي حسابداري مالي، سالپژوهش/48

پيشنهادهاگـردد، برسان و تحليلگران مالي توصـيه مـي به حسا

توجه بيشتري به كيفيت و صحت اطالعـات منـدرج در هاي گزارشنقد داشته باشند و در وجوهصورت جريان

هاي مديريت جريان نقد را در نظـر گرفتـه، خود انگيزهكننـدگان اقـدام نسبت به شناساندن آن به ساير اسـتفاده

نفعـان نيـز توصـيه ان و سـاير ذي گـذار به سرمايه. كنندگردد، توجه بيشـتري بـه ارتباطـات ميـان اطالعـات مي

تجزيه . هاي مالي مختلف داشته باشند مندرج در صورتليــل ايــن ارتباطــات بــه خصــوص در اســتفاده از و تح

ثري در ؤاطالعات صورت جريان وجـه نقـد، كمـك مـ ها با آن روبه رو شناسايي مسائل و مشكالتي كه شركت

اگرچه بورس در ضوابط پذيرش به . هستند، خواهدكردجريان نقد حاصل از عمليات توجه دارد، ليكن توصـيه

هاي مـديريت زهها، انگي د در زمان بررسي شركتشو مي .جريان نقد حاصل از عمليات را مد نظر قرار دهد

با انجام هر پژوهش، راه بـه سـوي مسـيري جديـد بـاز

هـاي ديگـري شود و ادامه راه مستلزم انجام پژوهش ميهـاي ذيـل هـايي بـا موضـوع لذا انجـام پـژوهش . است

:گردد پيشنهاد مي

ت هاي اجرايـي اعمـال مـديري بررسي ابزار و روش -1 هاي نقد حاصل از عمليات جريان

هــاي ممكــن بــراي تبيــين و اســتفاده از ســاير مــدل -2 گيري جريان نقد غيرمنتظره حاصل از عمليات اندازه

هـاي مـديريت جريـان نقـد بررسي و مقايسه انگيزه -3 حاصل از عمليات در صنايع مختلف

هـايي كـه اقـدام بـه هـاي شـركت شناسايي ويژگـي -4

كنند هاي نقدي مي مديريت جريانهـاي احتمـالي ناشـي از مـديريت شناسايي آسـيب -5

.جريان نقد حاصل از عمليات بر بازارهاي سرمايه

منابعدسـتورالعمل ). 1386. (بورس اوراق بهـادار تهـران - 1

پـذيرش : ، فصل دوم، بخـش دوم 1386پذيرش اوراق بهادار .www.iranbourse.comسهام عادي،

. مهــدي كوپــائي حــاجيپورحيــدري، اميــد و -2ها با اسـتفاده از بيني بحران مالي شركت پيش"). 1389(

هـاي مجله پـژوهش ، "مدل مبتني بر تابع تفكيكي خطي، 3، سـال دوم، شـماره اول، ش پيـاپي حسابداري مـالي

.46-33، صص 1389بهار

). 1385( .اصـل تهرانـي، رضـا و محسـن فنـي -3هـدي بـا رابطه وجه نقد حاصل از عمليات و سـود تع "

شـده در بـورس اوراق هـاي پذيرفتـه بازده سهام شركت، پـاييز و 24، ش 9، دوره تحقيقات مالي، "بهادار تهران

.32-21، صص 1386زمستان

ــا -4 ــري، غالمرضــ ــليماني اميــ ). 1382. (ســهـا در بيني بحران مالي شـركت هاي مالي و پيش نسبت"

، سال پـنجم، تحقيقات مالي، "بورس اوراق بهادار تهران .136-121، بهار و تابستان، صص 15ش

. شريعت پناهي، مجيد و محسن سهرابي عراقي -5بينـي بحـران مـالي در ارائه مدلي جهت پيش"). 1386(

، ش فصلنامه مطالعات حسـابداري ،"هاي ايراني شركت16.

بررسـي اثـرات "). 1377. (عبدي، محمدرضـا -6ناشي از جايگزيني صورت گردش وجه نقد با صـورت

49/ هاي مديريت جريان نقدي حاصل از عمليات آزمون تجربي انگيزه

ــرا ــي تغيي ــيات كيف ــر خصوص ــالي ب ــعيت م ت در وضاي حســابداري از نقطــه نظــر جامعــه حرفــهاطالعــات

، پايان نامه كارشناسـي ارشـد ، "حسابداري و حسابرسيــه ــگاه عالم ــابداري، دانش ــديريت و حس ــكده م دانش

.طباطبائي

). 1381. (كميتــه فنــي ســازمان حسابرســي -7ــابداري" ــتانداردهاي حسـ ــازمان ، "اسـ ــارات سـ انتشـ

.160، تهران، نشريه حسابرسي

تاثير "). 1388. (مالشاهي، سارا و بيتا مشايخي -8هـاي هاي نقد بر هزينـه بـدهي شـركت مديريت جريان

نامـه پايـان ، "شده در بورس اوراق بهادار تهران پذيرفته .، دانشگاه الزهراكارشناسي ارشد

مهراني، ساسان، كاوه مهراني، ياشار منصـفي و -9بررسي كـاربردي الگوهـاي "). 1384. (غالمرضا كرمي

هـاي پذيرفتـه شـده در زيمسكي و شـيراتا در شـركت هاي حسـابداري و بررسي، "بورس اوراق بهادار تهران

.131-105، صص 41، سال دوازدهم، ش حسابرسي10- Burgstahler, Dechev. (1997); “Earning

management to avoid earning decreases and losses”, Journal of Accounting and Economics, 24: 99-126.

11- Dechow, P., S.P. Kothari, and R. Watts. (1998); “The relation between earnings and cash flows”, Journal of Accounting and Economics, 25: 133-168.

12- DeFond, M., and M. Hung. (2003); “An empirical analysis of analysts’ cash flow forecasts”, Journal of Accounting and Economics, 35: 73-100.

13- Geile, Emyl. (2007); “Cash flow management and the cost of debt”, www.UMI.com.

14- Graham, J., C. Harvey, and S. Rajgopal. (2005); “The economic implications of corporate financial reporting”, Journal of Accounting and Economics, 40: 3-73.

15- J.Jones, J. (1991); “Earning management during import relief investigation”, Journal of Accounting Research, 29: 193-228.

16- Lee, L.F., (2011); “ Incentives to Inflate Reported Cash from Operations Using Classification and Timing”, Journal of Accounting Review, Accepted date: July 2011, Published online: September 2011

17- O’glove, T. (1987); “Quality of earnings”, The Free Press. U.S.A.

18- Roychowdhury, S. (2006); “Earnings management through real activities manipulation”, Journal of Accounting and Economics, 42: 335-370.

19- Shumway, T. (2001); "Forecasting bankruptcy more accurately: A simple hazard model", Journal of Business74: 101-124.

20- Zhang R. (2009); “Cash flow management in the Chinese store market: An empirical assessment with comparison to the U.S. market”, Journal of Frontiers of Business Research in China, 3: 301-322.

21- Zhang, R. (2006); “Cash flow management, Incentives and market pricing”, working paper, University of Colorado.

.اصفهان، دانشگاه اصفهان، دانشكده علوم اداري و اقتصاد، گروه مديريت: نشاني مكاتباتي نويسنده مسؤول -1



51 -66صص

هاي غير مالي پذيرفته هاي واقعي در شركت گذاري سرمايهثير مالي شدن بر أتحليل ت شده در بورس اوراق بهادار تهران

****، باقر عسگرنژاد نوري***زاده يزدي تقوي، ايمان **كريم آذربايجاني ،*1سعيد فتحي

استاديار گروه مديريت دانشگاه اصفهان *[email protected]

دانشيار گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان ** k_azarbayjaniase.ui.ac.ir

كارشناس ارشد مديريت بازرگاني ***[email protected]

مديريت بازرگاني دانشگاه اصفهاندانشجوي دكتري ****[email protected]

چكيدههاي اخير، رشد قابل توجه بازارها و نهادهاي هاي برجسته اقتصاد كشورهاي مختلف دنيا در طول دهه يكي از ويژگي

بـه عـالوه، در طـول . انـد نمـوده به طوري كه برخي اين تغييرات را تحت عنوان مالي شـدن نامگـذاري است؛ ماليپديـده مـالي شـدن بـا . كاهش يافته اسـت ثابت در كشورهاي مختلف نسبتاً گذاري سرمايههاي اخير نرخ رشد دهه

گـذاري سـرمايه هاي ناشي از تأمين مـالي باعـث كـاهش مالي و ايجاد هزينهگذاري سرمايههاي فراهم آوردن فرصتهـاي ثابت شركتگذاري سرمايهبه تحليل تأثير مالي شدن بر پژوهش،در اين . شود ميهاي غير مالي ثابت در شركت

هاي مالي به عنـوان بدين منظور، درآمد و هزينه. شود غير مالي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته ميغير وابسته تلي به عنوان مهاي غيرما ثابت مشهود شركت گذاري سرمايهابعاد مالي شدن و متغيرهاي مستقل و خالص

بر اسـاس پـيش . گردآوري شد 1381-87ساالنه طي دوره زماني به صورت هاي مورد نياز داده. در نظر گرفته شدند


هاي تركيبي انتخاب و بر اساس آن تجزيه و تحليل هـر يـك هاي اقتصادسنجي، روش رگرسيوني مبتني بر داده فرضواقعي گذاري سرمايههاي مالي بر ايج پژوهش، فرضيه اول مبني بر ارتباط هزينهبر اساس نت. ها انجام گرفت از فرضيه .ها رد شد واقعي شركتگذاري سرمايهها پذيرفته شد، اما فرضيه دوم مبني بر ارتباط درآمدهاي مالي بر شركت .واقعيگذاري سرمايهمالي، گذاري سرمايه، گذاري سرمايهمالي شدن، : هاي كليدي واژه

مقدمهاي در هـاي اخيـر تغييـرات گسـترده در طول دهه

يكـي از . اقتصاد كشورهاي مختلف دنيا رخ داده استهاي برجسته ايـن دوره تغييـر قابـل توجـه در ويژگي

حوزه امـور مـالي اسـت؛ بـدين معنـي كـه گسـتره و اهميت معامالت مالي با رشـدي دائمـي همـراه بـوده است؛ بازارها و نهادهـاي مـالي بـه طـور روز افـزون

تي چشمگير در اقتصاد جهاني بـه دسـت آورده موقعياست؛ اندازه و سودآوري بخـش مـالي افـزايش پيـدا كرده و درآمد به دست آمده از منابع مالي در مقايسـه با منابع غير مالي رشد يافته است، در حـالي كـه كـل بدهي در اقتصاد جهاني با رشدي ناگهاني همراه بـوده

تحت عنـوان مـالي برخي اين تغييرات را . ]22[است بنابراين، مـالي شـدن . ]26[ اند نمودهنامگذاري 1شدن

تر شدن نقش بـازيگران، مؤسسـات و به معني پررنگالمللـي بازارهاي مالي در فعاليت اقتصاد داخلي و بين

. ]9 و 15[ است هـاي بلنـد از طرف ديگـر، يكـي از انـواع دارايـي

از . هـاي اقتصـادي اسـت مدت، دارايـي ثابـت بنگـاه ــاددانان، ــدگاه اقتصـ ــاخصديـ ــاي شـ ــف هـ مختلـ

ثابت، همچـون تشـكيل سـرمايه ثابـت گذاري سرمايهناخالص در دستيابي به رشد اقتصـادي بلنـد مـدت از

گـذاري سرمايهميزان . اهميت بااليي برخوردار هستندكـه ها، نشان دهندة سطح اطميناني است ثابت شركت

1 Financialization

هـا در مـورد توانـايي كسـب مالكان يا مديران شركتدرآمد فروش بيشتر طـي چنـد سـال آينـده خواهنـد

.]11[داشت ثابت گذاري سرمايههاي اخير، نرخ رشد در طول دهه

در آمريكا، كشورهاي اروپايي و ژاپـن نسـبتا كـاهش بـه منظـور 2هـاي غيـر مـالي شركت. ]11[يافته است

هاي خود، عالوه بر سود انباشته از مين مالي فعاليتأتكننــد و بــه منظــور بازارهــاي مــالي نيــز اســتفاده مــيـ مين شـده از ايـن أپرداخت هزينه مربوط به سرمايه ت

ــا، ســود ســهام و بهــره پرداخــت مــي ــد بازاره نماينهـاي غيـر مـالي بـه عالوه بر اين، شـركت . ]22و26[

ــذاري ســرمايهمنظــور ــه گ ــابع خــود ب بخشــي از مناند كه نتيجـه آن دريـافتي هاي مالي روي آورده داراييغير مالي به صورت سـود سـهام، بهـره و هاي شركت

ــرمايه ــود س ــت 3اي س ــاي فرصــت. ]22 و 26[ اس هگذاري و تأمين مالي در بازارهـاي مـالي، نـرخ سرمايه

ي غيرمالي را كاهش داده اسـت ها شركترشد واقعي مالي شدن به علت كاهش در منابع مالي موجود . ]26[

واقعي و كوتـاه مـدت شـدن گذاري سرمايهبه منظور ــاهش ــث ك ــديريت باع ــر م ــورد نظ ــاني م ــق زم اف

با توجه بـه آنچـه . ]32[ شود ميواقعي گذاري سرمايه

2 Non-financial Corporations (NFCs) بازدهي است كه از محل افزايش قيمت سهام در بـازار اي سرمايهسود 3

.گردد عايد سهامدارن مي

53/ هاي غير مالي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهرانهاي واقعي در شركتگذاريثير مالي شدن بر سرمايهأتحليل ت

ثير مالي أاصلي اين پژوهش، بررسي ت هدفگفته شد، مـالي غيـر هـاي شركتواقعي گذاري سرمايهشدن بر

.پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است

چارچوب نظري پژوهش

هـاي اخيرا پديده مالي شدن بـه يكـي از موضـوع تعـاريف . مورد توجه پژوهشگران تبديل شـده اسـت

اين اصـطالح نـا آشـنا در بـين صـاحبنظران متفـاوت شايد بهترين و كاملترين تعريف بدين صـورت . است

مالي شدن بـه معنـي افـزايش نقـش ": قابل ارائه باشدمـالي، بازارهـاي مـالي، بـازيگران مـالي و هاي انگيزه

اقتصـادهاي داخلـي و هـاي فعاليـت نهادهاي مالي در .]15[ "است المللي بين

با توان ميافزايش اهميت مالي شدن در آمريكا را اين واقعيت نشان داد كـه سـهم بخـش مـالي در كـل

درصـد 14برابر با 1981در سال ها شركتسودآوري 39است، در حالي كه اين رقم طي دو دهه بعدي بـه

بر اسـاس مطالعـات انجـام شـده، . ]25[درصد رسيد توسعه مالي مفهومي اسـت جـامع كـه در شـش بعـد

، توسـعه بخـش 1مختلف شامل توسعه بخـش بـانكي گذاري ، توسعه بخش پولي و سياست2مالي غير بانكي

، بـاز بـودن بخـش 4و نظارت، بـانكي ، مقررات3پوليدر اكثـر . ]8[ شـود مـي تعريف 6و محيط نهادي 5مالي

ــالي و ــتم م ــز سيس ــانكي مرك ــتم ب ــادها، سيس اقتصبـوده و نقـش مهمـي در فرآينـد تجهيـز هـا پرداخت

و گـذاري سـرمايه ي ها فرصتو شناسايي اندازها پس . ]17[ كنند ميمتنوع سازي ريسك ايفا

1 Banking Sector Development 2 Nonbank Financial Sector Development 3 Monetary Sector & Policy Development 4 Regulation & Supervision 5 Financial Openness 6 Institutional Environment

غيـر بـانكي، توسـعه منـابع تحوالت بخش مـالي . كند اي و خدمات مالي جايگزين را بررسي مي سرمايه

تنوع محصوالت و بازارهـاي متنـوع در ايـن بخـش، ها و ضمن ايجاد زمينه تحول در وظايف سيستم، بنگاه

سازد تا تأمين مالي خود را از نظر خانوارها را قادر ميمـالي را كـارا بهبـود بخشـند؛ منـابع اي گونههزينه به

تجهيز كنند؛ بر مديريت بخـش مـالي نظـارت داشـته . ]18[را توزيع نمايند ها ريسكباشند و

در بعد توسعه بخش پولي و سياسـتگذاري پـولي، هـا دولتعالوه بر شاخص عمق مالي، حدود استفاده

از ابزارهاي سياست پـولي غيـر مسـتقيم، نـرخ بهـره، بنـدي كارآيي نهاد سياستگذار پولي و همچنين، سهميه

به علت وجود اطالعـات . ]17[شود اعتبار بررسي ميدر مبادالت مـالي، 7نامتقارن و همچنين، شكست بازار

مهم توسعه مـالي هاي جنبهكنترل و نظارت مناسب از ديگـر توسـعه مـالي، رتبـه و جنبـه . آيند ميبه شمار

جايگاه نظام مالي در جابه جايي فرامرزي منابع مـالي سرانجام فضاي قانوني و سياسـي نقـش تعيـين . استاي در كيفيت خدماتي كه موسسات مـالي ارائـه كننده .]20[كند دهند، ايفا مي مي

رشد اقتصـادي موضـوعي اسـت كـه بـه انباشـت در ايـن . در يك كشور بسـتگي دارد 8سرمايه فيزيكي

راستا، بررسي ارتباط بين مالي شدن و تجميع سـرمايه توجه بسياري از صاحبنظران اقتصـادي و مـالي را بـه

. ]26[خود جلب كرده است ــق اصــلي ــالي شــدن از دو طري ــيم ــ م ــر توان د ب

اوال، : واقعي تـاثير منفـي داشـته باشـد گذاري سرمايهـ مـي هاي مـالي دارايي درگذاري سرمايهافزايش د توان

7 Market Failure 8 Physical Capital


. واقعي داشـته باشـد گذاري سرمايهتاثيري كاهشي بر ـ مـي كل منابع مـالي موجـود بـراي شـركت د در توان

شود و يا بـه منظـور گذاري سرمايههاي واقعي دارايي . هاي مالي استفاده شود خريداري دارايي

در صــورت بيشــتر بــودن فرصــت ســودآوري در يسه با بازارهاي كاالهاي واقعـي، بازارهاي مالي در مقا

بيشـتر در گـذاري سـرمايه اي فزاينده نسبت بـه انگيزههـاي كمتر در داراييگذاري سرمايههاي مالي و دارايي

واقعي وجود خواهد داشت، اما بايد در اين مـورد بـه اوال در صــورت فــرض : دو موضــوع توجــه داشــت

ــت ــه عل ــارجي ب ــالي خ ــابع م ــودن من ــدود ب محهاي كمي، به علت موجود بودن منابع مالي محدوديت

اي باالتر و يا به علت امنيت باالتر مازاد در قبال هزينهمنابع مالي داخلي در مقايسه بـا منـابع مـالي خـارجي

بيشـتر در گذاري سرمايهبراي شركت، در آن صورت در گـذاري سـرمايه هـاي مـالي باعـث كـاهش دارايي

فشـار بـر مـديريت دومـاً . سرمايه واقعي خواهد شـد شركت به منظـور افـزايش بـازدهي در كوتـاه مـدت

هاي مـالي از سـوي گذاري سرمايهد به انتخاب توان ميهايي گذاري سرمايهمديريت منجر شود، چرا كه چنين

آورد، اما بـازدهي مربـوط بازدهي سريعي را فراهم ميهاي واقعي در ميان و بلند مـدت بـه گذاري سرمايهبه

.]26[آيد يدست مگـذاري منفـي مـالي شـدن بـر ثيرأدومين شكل ت

بـه هـا شـركت واقعي از طريق فشار بر گذاري سرمايهمنظور افزايش پرداختي به بازارهـاي مـالي بـه شـكل . سود سهام و بازخديـد سـهام توسـط شـركت اسـت

گـذاران نهـادي، كـه بـه دنبـال افزايش تعداد سـرمايه

هستند، به اعمال فشـار بـر افزايش دائمي قيمت سهام منجـر 1مديران براي افزايش نـرخ بازگشـت سـرمايه

در نتيجه، مديران به علت عاليق شخصي . خواهد شدو فشار بازارهاي مالي، انگيزه پيـدا خواهنـد كـرد تـا انتظارات سهامداران را در مـورد پرداختـي بيشـتر بـه شكل سود سـهام و بازخريـد سـهام در كوتـاه مـدت

چنين تغييري سه مانع مجزا در مقابـل . نمايندبرآورده در صـورت اوالً: نمايد واقعي ايجاد ميگذاري سرمايه

تر بودن منابع مالي داخلـي در مقايسـه بـا ارزان و امنهـاي مـالي از منابع مالي خـارجي، افـزايش پرداختـي

طريق كاهش منابع مالي داخلي، به كاهش منابع مـالي هـاي واقعـي گـذاري رمايهسـ موجود براي تامين مالي

ــديريت ــاني م ــق زم ــد؛ دوم، اف ــد ش ــر خواه منجغير مالي بـه سـرعت كـاهش پيـدا كـرده هاي شركت

هـاي طـوري كـه مـانع تـامين مـالي پـروژه است؛ بـه هـاي فعاليـت بلنـد مـدت و همچنـين گذاري سرمايه

تحقيق و توسعه خواهد شـد؛ سـوم، بـه علـت عـدم آگاهي مديريت شركت نسبت به ميزان هزينـه كسـب مجدد سرمايه مالي بازپرداخت شده به بازارهاي مـالي

اي در مـورد هزينـه بدين معني كه مديريت هيچ ايده(هـاي هاي بلند مدت فعلـي در سـال تامين مالي پروژه

ايش پيدا خواهد كرد؛ ، عدم اطمينان افز)داند آينده نميهـا بـا در برخـي پـروژه گـذاري سـرمايه به طوري كه

بازدهي ناخالص مورد انتظار بلند مدت ريسك بااليي . ]26[خواهد داشت

عالوه بر مالي شدن، متغيرهاي سودآوري، درآمـد ــر ــز ب ــره ني ــرخ به ــرمايه و ن ــه س ــروش و هزين ف

ميـت در ارتباط بـا اه . گذار هستند ثيرأگذاري ت سرمايه

1 Payout Ratio


گيري در تصميم ها شركتگفت كه توان ميسودآوري ، بـه گـذاري سـرمايه هاي در مورد پذيرش يا رد پروژه

ها توجهي ويژه دارند بـه طـوري سودآوري اين طرح، شـرايط آتــي 1كـه در شـرايط عــدم اطمينـان واقعــي

سـود سودآوري و تقاضا نامشـخص اسـت؛ بنـابراين، مورد انتظار يكـي از مهمتـرين عوامـل تعيـين كننـده

با نرخ سـودآوري گذاري سرمايه. استگذاري سرمايهاي جديـد ارتبـاطي هاي سرمايه آتي مورد انتظار طرح

انتظار بر اين است كه ارتباطي منفـي بـين . مثبت داردوجـود داشـته گـذاري سرمايههاي مالي و متغير هزينه

. اط تنها نتيجه ممكن نيستباشد، اما اين ارتبگفـت كـه بـا افـزايش تـوان مـي به عبارت ديگر،

د به معني اعتبار باالتر در آينده توان ميهاي مالي هزينههاي مالي نشان دهنده فـراهم باشد، زيرا افزايش هزينه

آمدن بازدهي باالتر براي بازارهاي مالي توسط شركت ــت ــه . اس ــاالي هزين ــرخ ب ــانه ن ــالي نش ــاي م ي از ا ه

سودآوري و توانايي در پرداخت بدهي شركت اسـت سـهامدارن 2د ترجيحات نقـدينگي توان ميو همچنين،

در نتيجـه، بـا افـزايش قابليـت . را نيز برآورده سـازد دريافت اعتبار شركت، دسترسي آتـي بـه منـابع مـالي افزايش و هزينـه تـامين مـالي بـراي شـركت كـاهش

هـاي مـالي ر هزينـه با وجود ايـن، افـزايش د . يابد ميتـأثير گـذاري سـرمايه د به طريق منفي نيـز بـر توان مي

د بـدين توان ميهاي مالي نياز به افزايش هزينه. بگذاردمعني باشد كه شركت مجبور اسـت در كوتـاه مـدت

ني در عمـل بـه ايـن تر عمل نمايد، زيرا نـاتوا محتاط، تهديد 3تواند به سلب استقالل عمل تعهدات مالي مي

1 True Uncertainty 2 Liquidity Preferences 3 Autonomy

5)فـروش (و يا كاهش ارزش اختيار خريـد 4تصاحب . سهام منجر گردد

يـا نسـبت 6نسبت بدهي به حقوق صاحبان سـهام اسـتفاده گذاري سرمايهدر مدل هاي 7بدهي به سرمايه

شود، چرا كـه سـطح بـاالي بـدهي نشـان دهنـده ميثيري منفي أاست كه به نوبه خود ت 8پذيري مالي آسيب

بـا . خواهد گذاشـت ها شركت گذاري سرمايهبر رفتار افزايش نسبت بدهي، مديران و سهامداران بـا ريسـك

ــه ــوط ب ــه مرب ــركت مواج ــرل ش از دســت دادن كنتاگر ميزان بدهي بيشتر از حـد بهينـه تصـور . شوند مي

ـ ثيري أشود، در آن صـورت افـزايش در كـل بـدهي تبـرعكس، اگـر . خواهد داشتگذاري سرمايهمنفي بر

حد بهينه باشد، به علت افـزايش سطح بدهي كمتر ازمنــابع مــالي در دســترس شــركت، بايــد شــاهد عــدم

ثيرگـذاري مثبـت ميـزان بـدهي بـر أثيرگذاري يـا ت أت . ]7و26،24،21،16،13،9[بود گذاري سرمايه

پيشينه پژوهشــاران ــر و همك ــه ]19[) 2012(دوي ــد ك ، معتقدن

شوند تـا گذاران مالي با فعاليت خود باعث مي سرمايهبـا افـزايش قابـل ) غيرمالي(قيمت محصوالت واقعي

اي همراه باشد و عالوه بر آن، تغييرات قيمتي مالحظهــد ــراه باش ــعودي هم ــدي ص ــا رون ــز ب ــين . ني چن

گذاراني در مقايسـه بـا مشـاركت كننـدگان در سرمايهبازارهاي سنتي، نگراني كمتري در مورد اصول بنيادي

فرآينـد آشكارسـازي بازار دارند و بنـابراين، مـانع از شوند؛ بدين معني كه سفته بازان فاقد ثبـات قيمت مي

4 Takeover Threat 5 Stock Options 6 Debt-to-Equity ratio 7 Debt-to-Capital 8 Financial Fragility


بـر ايـن . شـوند شناخته مي 1و يا معامله گراني مزاحمدر پـژوهش ]19[) 2012(اساس، دويـر و همكـاران

به "مالي شدن بازار محصوالت واقعي"خود با عنوان ــراي ــي ب ــاي آت ــين بازاره ــاط ب ــي ارتب ــال بررس دنب

. و بازارهاي نقدي هستند محصوالت واقعيدهـد نتايج به دست آمده از اين پژوهش نشان مي

كه مالي شدن محركـي اصـلي بـراي افـزايش قيمـت مـيالدي محسـوب 2000محصوالت واقعي در دهـه

هاي پژوهش به عبارت ديگر، بر اساس داده. شود مينهاي آتي و نقدي بـراي محصـوالت ارتباط بين قيمت

هاي آتـي ضـرورتا تغيير در قيمتواقعي تأييد نشد و هاي نقدي بـراي محصـوالت منجر به تغيير در قيمت

بـه ، ]29[) 2010(الپاويتسـاس . شـود مـي مورد نظر ندنبال كسب دركي درست و روشـن از نقـش فرآينـد مالي شدن در بحران مالي اقتصـاد آمريكـا و اروپـا در

بـه عبـارت ديگـر، ادبيـات . ميالدي است 2007سال حاكي از اين است كه توليد پايين نتيجه مالي پژوهش دهـد كـه ست، اما نتايج اين پژوهش نشان مـي شدن ا

هيچ رابطه علّي مستقيمي بـين مـالي شـدن و درآمـد . پايين وجود ندارد

به عبارت ديگر، مالي شدن نشان دهنـده تغييـرات داري است؛ به مين مالي سرمايهأسيستماتيك توليد و ت

. هايت به بحران مالي اخير منجـر شـد كه در ن اي گونهگـذاري سرمايهپژوهشي با عنوان ، ]16[) 2007(دمير

خصوصي، انتخاب پرتفوليو و مالي شدن بخش واقعي در بازارهاي نوظهور انجام داده اسـت و بـه تجزيـه و

هـاي گـذاري سرمايهثير اختالف نرخ بازدهي أتحليل تي عملكـرد ثابت و مالي در شرايط عدم اطمينان بر رو

1 Noise Traders

واقعي در سه بـازار نوظهـور آرژانتـين، گذاري سرمايهنتايج تجربي اين پـژوهش . پردازد مكزيك و تركيه مي

دهد كه در سه كشور مورد مطالعـه، افـزايش نشان مياختالف در نرخ بازدهي و عدم اطمينان باعث كـاهش

ــرمايه ــذاري س ــيگ ــزايش در داراي ــت و اف ــاي ثاب هارهـان . شـود هاي مـالي مـي داراييدر گذاري سرمايهداليـل و نتـايج ناشـي از رشـد ، ]32[) 2006(گازي

ســريع انــدازه و اهميــت بازارهــاي مــالي در اقتصــاد مطالعـه مـي كنـد و بـر 1970آمريكا را از اواخر دهه

غير هاي شركت هاي فعاليتتاثير فرآيند مالي شدن بر .مالي تمركز دارد

كه افزايش در نـرخ وي به اين نتيجه دست يافت غيـر مـالي و نيـز هـاي شـركت مـالي گـذاري سرمايه

بـه ها شركتهاي مالي پرداختي اين افزايش در هزينهواقعي گذاري سرمايهثير منفي بر نرخ أبازارهاي مالي ت

مـرادي و احمـدي . غير مالي داشته استهاي شركت صحيح درك و كنند كه شناخت بيان مي، ]6[ )1389(

بـا ارتبـاط در مـديران گيـري تصـميم بـر مؤثر عوامل

بلنـد عملكـرد بـر آن آثـار دليل به اي، سرمايه مخارج

. اسـت برخـوردار اي ويـژه اهميـت از شـركت، مدت معيارهـايي بـه دسـتيابي و بررسـي تحقيق آنها، هدف هـاي تصـميم بـر آنهـا كمـك بـه بتـوان كـه اسـت

ــديرانگــذاري ســرمايه ــر م ــار و گذاشــت اث رفت

انجام براي. كرد درك بهتر را گروه اينگذاري سرمايه

مطالعات و نظري پشتوانه از استفاده با ابتدا تحقيق، اين

مسـتقل موضـوع، متغيرهـاي خصـوص در تجربـي

شركتهشتاد و يك اطالعات از استفاده با و شناسايي

دوره طـي تهـران بهادار اوراق بورس در شده پذيرفته

گانه، چند رگرسيون مدل كارگيري و به 80-86زماني . است شده برآورد اي سرمايه مخارج تغييرات الگوي


متغيـر فقـط كـه دهـد نشـان مـي تحقيـق نتـايج

اي سرمايه مخارج تغييرات با عملياتي، نقد هاي جريان

، ]3[) 1388(دسينه و همكـاران .دارد معناداري رابطه مينأت ساختار بين ارتباط با انجام پژوهشي به ارزيابي

هاي دارايي انواع در منابعگذاري سرمايه تركيب و مالي تهران بهادار اوراق بورس در شده پذيرفته هاي شركت

هدف اصلي اين پژوهش، پاسـخگويي بـه . پردازند مي اخـذ گذاري سرمايه اين سؤال است كه آيا تصميمات

بورسـي، هاي شركت هاي تركيب دارايي مورد در شده

پژوهش، اين آنهاست؟ در مالي تامين ساختار از متأثر

ـ سـاختار معـرف هاي شاخص بين روابط تبيين مينأت

مـورد شده در اتخاذگذاري سرمايه تصميمات و مالي

رگرسـيوني هـاي مـدل از اسـتفاده با ها دارايي تركيب

شـركت 94 به مربوط هاي داده از استفاده با و چندگانه دوره يـك بـراي تهران بهادار اوراق بورس در منتخب

نتايج . صورت پذيرفته است) 77-86(ساله 10 زمانيدهـد كـه به دست آمـده از ايـن پـژوهش نشـان مـي

بـا داري ارتبـاط معنـي گونـه هـيچ هـا گذاري سرمايه

.اند نداشته مالي تامين ساختار هاي شاخصدر پـژوهش ، ]5[) 1387(كميجاني و پوررسـتمي

ـ سـركوب مـالي بـر رشـد ثير أخود به دنبال بررسي تمقايسه اقتصـادهاي كمتـر توسـعه يافتـه و (اقتصادي در ايـن پـژوهش اشـكال مختلـف . هسـتند ) نوظهور

سركوب مالي با توجه بـه مقـدار نـرخ بهـره حقيقـي هـاي تلفيقـي بـر ثير آن بـا اسـتفاده از داده أساخته و ت

كشور 33نمونه كامل شامل (كشور 92رشد اقتصادي كشـور 21كشور نـو ظهـور و 38ه، كمتر توسعه يافت

بررسـي شـده 1985-2005در طول سالهاي ) صنعتيثير منفي و معنادار أنتايج برآوردها نشان دهنده ت. استاي بهــره حقيقــي منفــي بــر رشــد اقتصــادي هــ نــرخ

هاي اين پژوهش نشان همچنين، برآورد. كشورهاستدهد كه افزايش شدت منفي بودن نرخ بهره حقيقي مي .ثير منفي بر رشد اقتصادي داردأنيز ت

هاي پژوهش الگو و فرضيه

بــا توجــه بــه آنچــه در بخــش چــارچوب نظــري گـذاري سـرمايه پژوهش گفته شد، در اين بخش مدل

شود كه عوامل تعيين كننده واقعـي و مـالي معرفي ميرا در نظر گرفته و همچنين، شـامل دو گذاري سرمايه

ـ متغير مالي به منظور در نظر ثيرات احتمـالي أگرفتن تمـدل . واقعي اسـت گذاري سرمايهمالي شدن بر روي

بـه صـورت گذاري سرمايهاين پژوهش به عنوان تابع :]26[قابل ارائه است ) 1-4(معادله

شـــركت در گـــذاري ســـرمايه Iدر ايـــن مـــدل هـاي هزينـه Pدرآمدهاي مـالي، Fπهاي ثابت، داراييكل بـدهي Dفروش و Sسودآوري شركت، πمالي،

هـاي ثابـت شـركت با خالص دارايي I. شركت استبرابر با دريـافتي شـركت از Fπ. شود مياندازه گرفته

بازارهاي مالي؛ يعني مجموع درآمد شـركت از محـل مجمـوع پرداختـي P. بهره و سود سهام خواهـد بـود

S. است) بهره و سود سهام(شركت به بازارهاي مالي خالص فروش شركت در صورتحساب سود و زيان و

D هـدف از در .كل بدهي شركت در ترازنامـه اسـتآوري ثير سـود أ، بررسي تSو πنظر گرفتن متغيرهاي

مورد انتظار و استفاده از توانايي توليد يـا فـروش بـر ثير بدهي أت D. شركت استگذاري سرمايهروي رفتار

كنـد و دو متغيـر گيـري مـي اندازهگذاري سرمايهرا بر نشان دهنده تاثير احتمالي πFو P مالي اين مدل؛ يعنيهسـتند، امـا بايـد گـذاري سـرمايه مالي شدن بر روي


توجه داشت كـه در آزمـون تجربـي مـدل پـژوهش،

يـك خير زماني مقادير متغيرهاي مستقل و كنترلي با تاثيرگذاري اين متغيرها بـر أ، زيرا تشود استفاده مي ساله

گذاري واقعي به صورت آني نبوده، با گذشـت سرمايه) 1-4(بنـابراين، معادلـه . زمان صورت خواهد گرفت

:شود ميبازنويسي ) 2-4(به صورت معادله

مقادير متغيرهاي توضيحي همراه ) 2-4(در معادله

با تاخير زماني در نظر گرفته شـده اسـت، زيـرا بـين اي و نقـش هاي سرمايه و هزينهگذاري سرمايهتصميم

. گيري انتظارات، تاخير زماني وجود دارد آنها در شكلهمچنين، به منظـور در نظـر گـرفتن احتمـال وجـود ارتباط غيـر خطـي بـين متغيرهـاي پـژوهش، معادلـه

بر حسب لگاريتم طبيعي در نظر گرفته گذاري سرمايهبـه تـوان ميبنابراين، مدل نهايي پژوهش را . مي شود

:]26[در نظر گرفت ) 3-4(صورت معادله lnI a a ln π a ln S

a ln D a ln π a ln P y ثابـت مشـهود بـه عنـوان شـاخص گذاري سرمايه

واقعــي در نظــر گرفتــه گــذاري ســرمايهگيــري انــدازهدرآمدهاي مـالي برابـر بـا مجمـوع دريـافتي . شود مي

هــاي مــالي در گــذاري ســرمايهاز محــل هــا شــركتمجموع هزينـه . بازارهاي مالي در نظر گرفته مي شود

ـ ها شركتپرداختي مين أبه بازارهاي مالي بـا هـدف تكل . هاي مالي است منابع مالي مورد نياز برابر با هزينه

هـاي جـاري و غيـر جـاري ها با مجموع بدهي بدهيمقادير فـروش خـالص و سـود . برابر است ها شركت

درج در صـورت سـود و زيـان بـه خالص منـ ) زيان(گيري فروش و سـودآوري در نظـر ترتيب براي اندازه .گرفته خواهد شد

هـاي پـژوهش بـه با توجه به الگوي پژوهش، فرضـيه :صورت زير قابل تدوين است

واقعـي گـذاري سرمايههاي مالي با هزينه :فرضيه اول .رابطه منفي دارد ها شركت

واقعـي گذاري سرمايهدرآمدهاي مالي با :فرضيه دوم .رابطه منفي دارد ها شركت

روش پژوهش

تحليـل با در نظر گرفتن هدف پژوهش مبنـي بـر هـاي واقعـي در گـذاري سـرمايه ثير مالي شـدن بـر أت

هاي غير مالي پذيرفتـه شـده در بـورس اوراق شركت، ايـن پـژوهش از نظـر هـدف كـاربردي بهادار تهران

ايـن پـژوهش در بر اساس ماهيت و روش، نيز . استــژوهش ــره پ ــاي زم ــتگي، ه ــوع همبس توصــيفي از ن

اي و كتابخانه شود كه از روشهاي مطالعه محسوب مي . ]1 و 2[شود استفاده مي

اطالعات مربـوط بـه ادبيـات پـژوهش و مباحـث مثـل كتـب، نشـريات ،اي تئوريك از منـابع كتابخانـه

هــا و داده .آوري شــده اســت فارســي و التــين جمــعانجـام پـژوهش بـه روش بـراي اطالعات مورد نيـاز

هـــاي مـــالي و اي و عمـــدتاً از صـــورت كتابخانـــه هـاي هاي نمونه، گـزارش هاي همراه شركت يادداشت

ها و آمار بورس اوراق بهادار ها، سالنامه هفتگي، ماهانههاي اطالعاتي موجود در كتابخانه سازمان تهران، بانك

:تهران و همچنينبورس اوراق بهادار به منظور قابل مقايسه بودن اطالعات، پايان سـال -1

.اسفند باشد 29منتهي به ها شركتمالي معامالت سهام آنها طي دوره پـژوهش بـيش - 2

از سه ماه در بورس اوراق بهادار تهران متوقـف


. نشده باشدبه منظور همگن بودن اطالعات، فعاليت آنها - 1

.توليدي باشداطالعات مربوط به متغيرهاي انتخاب شده در - 2

.اين پژوهش در دسترس باشد

هاي مالي هاي مربوط به درآمدها و هزينه داده - 3 .را ارائه كرده باشند

هـاي مـورد با توجه به شـرايط و محـدوديت هاي پذيرفته شـده در بـورس نظر، از بين شركت

شركت انتخاب 90اوراق بهادار تهران در مجموع در اين پژوهش، به علت دسترسي بـه . است شده

. شـود گيـري انجـام نمـي كل جامعه آماري، نمونههـاي مـورد نيـاز پـژوهش در بـازه همچنين، داده

ــاني ــي دوره زمـ ــاالنه طـ ــاني سـ 1381- 87زمـدر پـژوهش حاضـر بـراي . گردآوري شده اسـت

تركيبي اسـتفاده هاي از مجموعه داده تحليل مدلدر طـول شركت ه چند بدين ترتيب كشده است؛

.شوند ميررسي و تجزيه و تحليل قرار بزمان هـاي پـژوهش، ابتـدا به منظور آزمون فرضـيه

ــد در داده ــين باي ــراي انتخــاب ب ــي ب ــاي تركيب ههاي تلفيقي، از هاي تابلويي و داده هاي داده روشليمـر محاسـبه Fاگر . ليمر استفاده شود F آزمونهـاي ليمر نگاره كوچكتر باشد، از داده F شده از

هاي تلفيقي تابلويي و در غير اين صورت از داده . استفاده شده است

هــا بــه صــورت تــابلويي در صــورتي كــه دادهبـراي . باشند، بايـد آزمـون هاسـمن انجـام شـود

بررسي اين موضـوع كـه آيـا عـرض از مبـدأ بـه صورت اثرات ثابت اسـت يـا اينكـه در سـاختار

ــه صــورت تصــادفي عمــل واحــ دهاي مقطعــي ب

. شود كند، از اين آزمون استفاده مي مي 5اگــر احتمــال آزمــون هاســمن كــوچكتر از

شود و اثـرات درصد باشد، اثرات تصادفي رد ميشود و در صـورتي كـه احتمـال ثابت انتخاب مي

درصـد باشـد، اثـرات 5آزمون هاسمن بزرگتر از شود و اثـرات تصـادفي انتخـاب تصادفي رد نمي

ــي ــود م ــرات . ش ــتفاده از روش اث در صــورت اسسـاني واريـانس رفـع تصادفي بايـد مشـكل ناهم

. شودبراي رفع اين مشكل بايد از روش رگرسـيون

براي تخمين ) GLS(حداقل مربعات تعميم يافته در ادامــه بــراي تــك تــك . مــدل، اســتفاده نمــود

ليمر و آزمـون هاسـمن بـه Fها، از آزمون فرضيهشود و نتايج رگرسيوني صورت جداگانه انجام مي

و F، آمـاره tو احتمـال t به دست آمده با آمـاره ــل ــه و تحلي ــين تجزي ــال آن و ضــريب تعي احتم

هـاي آمـاري، بـراي انجـام آزمـون . ]4[گـردد ميبرآورد ضـرايب و بـه دسـت آوردن مقـادير الزم

افـزار هـاي آمـاري از نـرم براي تجزيـه و تحليـل .شود مياستفاده Stataآماري

ها تجزيه و تحليل داده

هاي مهـم از ويژگي براي ارائه يك نماي كلي) 1(متغيرهــاي محاســبه شــده، در نگــاره شــماره

برخي از مفاهيم آمار توصيفي اين متغيرها، شامل تعداد مشاهدات، ميانگين، انحراف معيار، حداقل

.و حداكثر مشاهدات ارائه شده است


متغيرهاي پژوهشآمار توصيفي . 1 شماره نگاره

متغيرهاي پژوهشعالمت اختصار

كمترين مقدار )ميليون ريال(

بيشترين مقدار )ميليون ريال(

ميليون (ميانگين )ريال

انحراف معيار

گذاري سرمايه I 1843 22612222 499354 1866920 واقعي

πF 0 6188544 29920 244088 درآمدهاي مالي P 0 12204337 237115 1003125 هاي مالي هزينه

Π 208978- 15722202 248500 954079 سودآوري S 7982 94290078 1708699 7558236 فروش خالص D 1397 284309672 2054333 13080715 كل بدهي ها

هاي پژوهش يافته: منبع هاي پژوهش مبتني بر و جـود براي بررسي فرضيه

واقعـي بـا هزينـه و گـذاري سرمايهرابطه معنادار بين هاي مالي، مدل رگرسيوني زير برآورد گرديـده درآمد

واقعي به عنـوان متغيـر گذاري سرمايهاست كه در آن وابسته، هزينه و درآمدهاي مالي به عنـوان متغيرهـاي

ـ مستقل اصلي و فروش، سودآوري و كل بدهي ه هـا ب. عنوان متغيرهاي كنترلي در نظـر گرفتـه شـده اسـت

ـ خير أهمچنين، مقادير متغيرهاي توضيحي همراه بـا تزماني در نظر گرفته شـده اسـت، زيـرا بـين تصـميم

و نقش آنها در 1اي هاي سرمايه و هزينهگذاري سرمايه. ]26[گيري انتظارات، تاخير زمـاني وجـود دارد شكل

:خواهيم داشت) 1( بنابراين، بر اساس معادلهI a a P a aπ a π a S a D y

هـاي مـورد نظـر، ابتـدا بايـد براي بررسي فرضيهليمر انجام شود و سـپس بـر اسـاس نيـاز از Fآزمون

.آماره هاسمن استفاده خواهد شد

1 Capital Expenditures

ليمر Fنتايج آزمون

Fطوركه بيـان شـد، در صـورتي كـه مقـدار هماننگـاره بيشـتر باشـد، بايـد از روش Fمحاسبه شده از

هاي تابلويي استفاده شود و در غير ايـن صـورت دادهبا توجه . هاي تلفيقي استفاده خواهد شد از روش داده

مقـدار ) 2(به نتايج به دست آمـده در نگـاره شـماره P.Value برايF 05/0(اسـت 000/0ليمر عدد p< .(

هاي پـژوهش زمون فرضيهدهدكه براي آ اين نشان ميدر ادامـه . هاي تابلويي استفاده شود بايد از روش داده

هـاي مختلـف روش تـابلويي از براي بررسي حالـت .شود آزمون هاسمن استفاده مي

نتايج آزمون هاسمن

ها بـه طوري كه بيان شد، در صورتي كه داده همانهـاي صورت تابلويي باشند، بايد براي تعيين نوع داده

از ) روش اثـرات ثابـت يـا اثـرات تصـادفي (بلويي تانتايج به دسـت آمـده در . آزمون هاسمن استفاده شود


P.Value مقـدار دهدكـه نشـان مـي ) 2(نگاره شماره اسـت و فـرض 0003/0 براي آزمـون هاسـمن عـدد

ايـن مقـدار . شود صفر رد و فرض مقابل پذيرفته مي

تفاده دهد كه بايـد از روش اثـرات ثابـت اسـ نشان ميهاي در ادامه بايد آزمون رگرسيون به روش داده. شود

.اثرات ثابت انجام شود -تابلويي هاي پژوهش اطالعات مربوط به روش مورد استفاده براي آزمون فرضيه. 2نگاره شماره

نتيجه P. Value مقدارمحاسبه شده آماري نوع آزمونF داده هاي تابلويي 000/0 49/13 ليمر

اثرات ثابت 0003/0 29/22 آزمون هاسمن

هاي پژوهش يافته: منبع نتايج آزمون رگرسيون

هـاي ها از تعداد سال با توجه به فزوني تعداد بنگاهــوردنظر ــي 90(م ــركت، درط ــال 7 ش ــكل ) س مش

ناهمساني واريانس وجود داردكه بايـد هنگـام انجـام

اين مشكل بـا اسـتفاده از . رگرسيون به آن توجه كرد . شود رفع مي GLSروش رگرسيون

مطـابق GLSنتايج اين آزمون با استفاده از رگرسيون :است) 4(و ) 3(هاي شماره نگاره

داري متغيرهاي پژوهش اطالعات مربوط به معني. 3نگاره شماره t-Statistic P. Value ضرايب نماد متغيرها نام متغير

α0 478607/2 41/4 000/0 عرض از مبدأ P 0311371/0 65/1 100/0 هاي مالي هزينه πF 0007903/0- 16/0 - 872/0 هاي مالي درآمد

Π 0051332/0 52/0 602/0 سودآوري S 2249346/0 1 فروش

4 000/0

D 4682986/0 31/10 000/0 ها كل بدهي هاي پژوهش يافته: منبع

اطالعات مربوط به مدل رگرسيون. 4نگاره شماره F-statistic ضريب تعيين)R2 (

17/66 0000/0 7335/0 هاي پژوهش يافته: منبع

با توجه به نتايج به دست آمـده در نگـاره شـماره واقعي بـا متغيـر گذاري سرمايه، بين متغير وابسته )3(

. هاي مالي ارتباط معنـاداري وجـود دارد مستقل هزينهسطح معناداري براي متغير درآمدهاي مـالي برابـر بـا

α%=10است، كه برابر با سـطح معنـاداري 1/0مقادير صــل از تجزيــه و تحليــل همچنــين، نتــايج حا. اســتدهد بين اين دو متغير ها در اين پژوهش نشان مي داده

ارتباط مثبت وجود دارد و مقدار ضـريب ايـن متغيـر است؛ بدين معنـي كـه بـا افـزايش يـك 031/0عدد

هـاي مـالي و بـا ثابـت بـودن سـاير واحدي در هزينهواحـد 031/0گـذاري واقعـي شرايط، ميـزان سـرمايه

بنابراين، فرضيه اول پژوهش پذيرفتـه . دياب افزايش ميــي ــين نم ــي ب ــه منف ــه رابط ــي ك ــدين معن ــود؛ ب ش .هاي مالي وجود ندارد واقعي و هزينهگذاري سرمايه


همچنين، با توجه به نتايج به دست آمده در نگاره واقعي بـا گذاري سرمايه، بين متغير وابسته )3(شماره

داري وجـود هاي مالي ارتباط معنا متغير مستقل درآمدسطح معناداري بـراي متغيـر درآمـدهاي مـالي . ندارد

اســت كــه بزرگتــر از ســطح 872/0برابــر بــا مقــادير بنابراين، فرضيه دوم پـژوهش . است α%=10معناداريــي ــين رد م ــي ب ــه منف ــه رابط ــي ك ــدين معن ــود؛ ب ش .هاي مالي وجود نـدارد واقعي و درآمدگذاري سرمايه

Fيون با توجه بـه مقـدار درباره اعتبار كلي مدل رگرستـوان بيـان ، مـي )4(به دست آمده در نگـاره شـماره

بـا R2. نمودكه مدل از لحـاظ آمـاري معنـادار اسـت تـوان نشان دهنده اين است كه تنها مي 7335/0مقدار

از تغييرات در متغير وابسته را بـا اسـتفاده از % 35/73متغيرهاي مستقل و كنترلي موجود در مدل رگرسـيون

.توضيح دادنشــان )3(شــماره نتــايج بــرآورد مــدل در نگــاره

كه از بين متغيرهـاي كنترلـي، فـروش و كـل دهد ميواقعي داشـته گذاري سرمايهثير مثبتي روي أت ها بدهي

ـ معنـادار نيـز )p<%5(ثير از لحـاظ آمـاري أكه اين تتوان همچنين، با توجه به نتايج برآورد مدل مي. هست

رلي فروش با وجود رابطه مثبت بـا گفت كه متغير كنتــرمايه ــذاري س ــاري گ ــي، از لحــاظ آم )p>%5(واقع

.معنادار نيست

گيري بحث و نتيجه

هاي اخير تغييرات درخور توجهي در در طول دههجريان منـابع مـالي بـين بازارهـا و نهادهـاي مـالي و

غير مالي رخ داده است؛ بدين معنـي كـه هاي شركتغيـر مـالي از منـابع موجـود در هـاي شركتاستقبال

ها و ميزان مين مالي فعاليتأبازارهاي مالي به منظور ت

آنها در بازارهـاي مـالي افـزايش يافتـه گذاري سرمايهاصلي اين پـژوهش، بررسـي هدف. ]22 و 26[است

هـاي شـركت واقعي گذاري سرمايهثير مالي شدن بر أتغيرمالي پذيرفته شده در بـورس اوراق بهـادار تهـران

در اين راستا، دو فرضـيه بـه ترتيـب مبنـي بـر . استگـذاري سرمايهرابطه منفي هزينه و درآمدهاي مالي بر

غير مالي پذيرفته شـده در بـورس هاي شركتواقعي بر اساس نتـايج . اوراق بهادار تهران در نظر گرفته شد

نتيجـه . شود ل پژوهش رد ميبه دست آمده، فرضيه اوبه دسـت آمـده از ايـن پـژوهش بـا پـژوهش ميشـرا

) 2006(سازگار و با پـژوهش ارهـان گـازي ) 2007(. شـود فرضيه دوم پژوهش نيز رد مـي . است ناسازگار

نتيجه به دست آمده از اين پژوهش با پژوهش انـاران سـازگار و بـا ) 2009(و فيـرات ) 2010(و همكاران

در . ناســازگار اســت) 2006(گــازي پــژوهش ارهــان توجيه نتيجه به دست آمده براي فرضيه اول پـژوهش

گـذاري هاي مالي و سرمايه مبني بر رابطه مثبت هزينههـاي مـالي واقعي بايد گفـت كـه نـرخ بـاالي هزينـه

اي از سودآوري و توانـايي در پرداخـت بـدهي نشانهشركت بوده و در نتيجه بـا افـزايش قابليـت دريافـت اعتبار شركت، دسترسي آتي به منابع مـالي افـزايش و

بنابراين . يابد مين مالي براي شركت كاهش ميأهزينه تبــا بهبــود توانــايي جــذب منــابع مــالي، ميــزان

. گــذاري واقعــي نيــز افــزايش خواهــد يافــت ســرمايهدر توجيه نتيجه به دست آمده بـراي فرضـيه دوم همچنين

ا كشورهاي توسعه يافتـه پژوهش بايد گفت كه در مقايسه بهـاي ايرانـي مانند اياالت متحده آمريكا، بسياري از شركت

گـذاري سـرمايه آشنايي و تخصص چنداني در رابطه با امر ـته، بخـش عمـده اي از درآمـدهاي در بازارهاي مالي نداش

هاي اصلي شركت بـه دسـت خود را از محل انجام فعاليت


.آورند مي

پيشنهادهاي پژوهشاساس نتـايج بـه دسـت آمـده از پـژوهش، بـه بر

هـاي دولتـي و غيـر نهادها و افراد مسؤول در بخـش شود، با برنامه ريزي و سياستگذاري دولتي پيشنهاد مي

مناسب براي توسـعه هـر چـه بيشـتر بخـش مـالي و ها و افراد، به تامين مـالي از بازارهـا و ترغيب شركت

ي شـدن نظـام نهادهاي مالي، زمينه الزم را بـراي مـال ــد ــراهم آورن ــران ف ــين، پيشــنهاد . اقتصــادي اي همچن

قـانون اساسـي 44اجراي گام به گام اصل شود با ميهاي دولتي و فرهنگ مبني بر خصوصي سازي شركت

هـا بـا سازي در جهت آشنايي بيشتر افـراد و سـازمان بازارهاي مالي، از جمله بـورس اوراق بهـادار تهـران

گذاري بازارهايي، جهت سرمايهبراي استفاده از چنين در راستاي مالي شـدن سـريع نظـام منابع مالي مازاد،

. اقتصادي ايران گام بردارند

هاي پژوهش محدوديتتـوان بـه هاي پژوهش مـي از مهمترين محدوديت

شـود اطالعـات وجود تورم اشاره كرد كه موجب ميهاي مالي نتوانـد وضـعيت مـالي و مندرج در صورت

بـه . ها را به درستي نشـان دهـد نتايج عمليات شركتهاي مالي بـه دور اطالعات مندرج در صورتعالوه،

سـرانجام . از اشتباهات بـا اهميـت و اساسـي نيسـت ــاوت توســط اســتفاده از روش هــاي حســابداري متف

شود كـه تفـاوت اقـالم هاي مختلف سبب مي شركتها تنها تحت تأثير هاي مالي شركت تموجود در صور

تصميمات مـالي و عمليـاتي آنهـا نباشـد، در نتيجـه، اطالعات مـالي بدرسـتي وضـعيت مـالي و عمليـاتي

.كند ها را منعكس نمي شركت

:منابع. بازرگان، عباس، زهره سـرمد و الهـه حجـازي -1

، "هاي تحقيـق در علـوم رفتـاري روش"). 1379( .نشر آگه: تهران

اي بـر مقدمه". )1382(. حافظ نيا، محمد رضا -2: ، چاپ هشتم، تهران"روش تحقيق در علوم انساني

.انتشارات سمت

دسينه، مهدي، سيد يوسـف احـدي سـركني و -3ارزيابي ارتباط بين ساختار "). 1388. (يداله نوري فرد

گـذاري سـرمايه مين مالي و تصـميمات مربـوط بـه أتهـاي پذيرفتـه شـده در هـاي شـركت منابع در دارايي

سـال ،مـديريت فصلنامه، "بورس اوراق بهادار تهران

.16 ش ششم،

). 1382. (فر، مصـطفي و مسـعود قـوي سليمي -4خصوصـي در گـذاري سـرمايه هـا و تسهيالت بانك"

، 13، ش هاي اقتصادي ايـران فصلنامه پژوهش، "ايران .170-135صص

). 1387. (اكبـر و ناهيـد پوررسـتمي كميجاني، -5مقايســه (ثير ســركوب مــالي بــر رشــد اقتصــادي أتــ"

فصـلنامه ، ")اقتصادهاي كمتر توسعه يافته و نو ظهور، سـال دوازدهـم، شـماره هاي اقتصادي ايران پژوهش

37.

). 1389. (مــرادي، جــواد و غالمرضــا احمــدي -6هـا گذاري شركت تعيين عوامل موثر بر رفتار سرمايه"

هــاي مجلــه پــژوهش، "در عرصــه بازارهــاي نــاقص، )8(، شماره پيـاپي 2، سال سوم، ش حسابداري مالي

.136-125صص 7- Chirinko, R. (1993), “Business fixed

investment spending: Empirical results, and policy implications”, Journal of Economic Literature, Vol. 31 (4), P.P. 1875-1911.

8- Creane Susan & Rishi Goyal & Ahmed Mushfiq Mobarak & Randa Sab, (2004),


“Evaluating financial sector development in the Middle East and North Africa: New methodology and some new results”, International Monetary Fund.

9- Crotty, J. and J. P. Goldstein, (1992), “A Marxian-Keynesian theory of investment demand: Empirical evidence”, in Moseley, F. and E. Wolff (eds.), “International Perspectives on Profitability and Accumulation”, Edward Elgar.

10- Crotty, J., (1990), “Owner-manager conflict and financial theory of investment stability: A critical assessment of keynes, tobin, and minsky”, Journal of Post Keynesian Economics, Vol. 12 (4), P.P. 519-542.

11- Crotty, J., (1993), “Rethinking marxian investment theory: Keynes-minsky instability, competitive regime shifts and coerced investment”, Review of Radical Political Economics,Vol. 25(1), P.P. 1-26.

12- Crotty, J., (2000), “Structural contradictions of the global neoliberal regime”, Review of Radical Political Economics, Vol. 32, No. 3, P.P. 361-368.

13- Crotty, J., (2002), “The effects of increased product market competition and changes in financial markets on the performance of non-financial corporations in the neoliberal era”, Political Economy Research Institute Working Paper, No. 44.

14- Crotty, J., (2005), “The Neoliberal Paradox: The Impact of Destructive Product Market Competition and ‘Modern’ Financial Markets on Nonfinancial Corporation Performance in the Neoliberal Era”, in Epstein, G. (ed) Financialization and the World Economy. Northampton, MA: Edward Elgar.

15- Crotty, J., (2005), “The Neoliberal Paradox: The Impact of Destructive Product Market Competition and ‘Modern’ Financial Markets on Non-financial Corporation Performance in the Neoliberal Era”, in Epstein, G. (ed) Financialization and the World Economy. Northampton, MA: Edward Elgar.

16- Demir, F., (2007), “Private Investment, Portfolio Choice and Finacialization of Real Sectors in Emerging Markets”, Munich Personal RePEc Archive (MPRA),

No. 3835, University of Oklahoma. 17- Duménil, G. and D. Lévy, (2004a),

“Capital Resurgent”, Cambridge, MA: Harvard University Press.

18- Duménil, G. and D. Lévy, (2004b), “The real and financial components of profitability (USA 1952-2000)”, Review of Radical Political Economics, Vol. 36, No. 1, P.P. 82-110.

19- Dwyer, Alexandra, Holloway, James, Wright, Michelle, (2012), “Commodity Market Financialization: A Closer Look at the Evidence”, Bulletin, March Quarter, Reserve Bank of Australia.

20- Eichner, A., (1976), “Megacorp and Oligopoly: Micro Foundations of Macro Dynamics”, Cambridge: Cambridge University Press.

21- Eisner, R., (1974), “Econometric studies of investment behavior: A comment”, Economic Inquiry, Vol. 12 (1), P.P. 91-104.

22- Epstein, Gerald, (2005), “Introduction: Financialization and the World Economy”, In Epstein, Gerald (ed.), “Financialization and the World Economy”, Cheltenham and Northampton: Edward Elgar.

23- Galbraith, J., (1967), “The New Industrial State”, New York, New American Library.

24- Gelbard, Enrique A., & Sergio Pereira Leite, (1999), “Measuring financial development in Sub-Saharan Africa”, IMF Working Paper 99/105 (Washington: International Monetary Fund).

25- Jbili, Abdelali & Vicente Galbis & Amer Biset, (1997), “Financial systems and reform in the gulf cooperation council countries”, (Unpublished; Washington: International Monetary Fund).

26- Khan, Mohsin S., & Abdelhak S. Senhadji, (2000), “Financial development and economic growth: an overview”, IMF Working Paper 00/209 (Washington: International Monetary Fund).

27- Kopcke, R. and R. Brauman, (2001), “The performance of traditional macroeconomic models of businesses’ investment spending”, New England Economic Review, Vol. 2, P.P. 3-39.

28- Krippner, G., (2005), “The financialization of the american economy,” Socio-Economic Review, Vol. 3(2), P.P. 173-208.


29- Lapavitsas, C., (2010), "Financialization and Capitalist Accumulatiom: Structural Accounts of the Crisis of 2007-2009", School of Oriental and African Studies, University of London, Research on Money and Finance.

30- Lavoie, M., (1992), “Foundations of Post-Keynesian Econometric Analysis”, Aldershot: Edward Elgar.

31- Mishra, Girish, (2007), “Finacialization in Globalized World”, from Z Net – The Spirit of Resistance Lives, Available at: http://www.zcommunications.org/financialization-in-globalized-world by girish-

mishra. 32- Orhangazi, Ozgur, (2006),

“Financialization and Capital Accumulation in the Nonfinancial Corporate Sector: A Theoretical and Empirical Investigation on the US Economy, 1973-2004”, Munich Personal RePEc Archive (MPRA), Roosevelt University, Political Economy Research Institute, University of Massachusetts Amherst.

اداري و اقتصادي دانشكده علوم - دانشگاه فردوسي مشهد - مشهد: نويسنده مسؤول مكاتباتي نشاني -1



67 -86صص

هاي مالي بررسي فراواني و اهميت تجديد ارائه صورت

***يسيد ناصر موسوي بايگ، **محمدعلي باقرپور والشاني، *1محمد جواد ساعي دانشگاه فردوسي مشهد حسابداري استاديار *

[email protected] دانشگاه فردوسي مشهد حسابداري استاديار **

[email protected]

دانشگاه فردوسي مشهد حسابداري دانشجوي كارشناسي ارشد ***[email protected]

چكيده اي از ابهام قرار مالي منتشره را در هالهتواند قابليت اتكاي اطالعات هاي مالي عاملي است كه مي تجديد ارائه صورت

هـا بـين نسبت توزيع فراواني تجديد ارائـه : هاست كه در همين راستا، هدف تحقيق حاضر پاسخ به اين پرسش. دهدها و صنايع مختلف متفاوت است؟ و آيا مبالغ تجديـد هاي مالي چگونه بوده؛ و آيا اين نسبت در سال عناصر صورت

شـركت پذيرفتـه 229داري با مبالغ اوليه دارند؟ در اين پژوهش، با استفاده از اطالعات مـالي معنيارائه شده تفاوت هـا ارائـه ، مشخص گرديـد، بيشـترين فراوانـي تجديـد 1387تا 1380هاي شده در بورس اوراق بهادار تهران در سال

دهـد كـه نسـبت توزيـع يق نشان ميهاي تحق يافته. است 1384ها؛ صنعت خودرو و قطعات، و سال مربوط به بدهيهـا عـالوه بـر آن، بـا بررسـي اخـتالف ميـانگين . دار است ها، و صنايع مختلف، معني ها، در سال فراواني تجديد ارائه

شـود در تحقيقـات آينـده و سـاير لـذا توصـيه مـي . داري تفاوت ارقام اوليه و تجديد ارائه شده به تأييد رسـيد معنيداري تفاوت مبلـغ تجديـد ارائـه در ضمن، با توجه به معني. ام تجديد ارائه شده استفاده گرددهاي مالي از ارق بررسي

، )هاي مرتبط با بـيش از يـك سـال قبـل اسـت دهنده تجديد ارائه كه نشان(سود انباشته ابتداي دوره با مبلغ اوليه آن

1392بهار ،)15(شماره پياپي ، اول، شماره پنجمهاي حسابداري مالي، سال پژوهش/ 68

داده شوند، بخصـوص در مـورد ارقـام هاي مالي به بيش از يك سال قبل تسري گردد تجديد ارائه صورت توصيه مي .كليدي، مثل سود خالص عمليات در حال تداوم و سود هر سهم

.هاي مالي تجديد ارائه شده، تعديالت سنواتي هاي مالي، صورت تجديد ارائه صورت: كليدي هاي واژه

مقدمهدر مفاهيم نظري گزارشـگري مـالي، هـدف تهيـه

هاي مالي، به عنوان هسته اصـلي گزارشـگري صورتارائـه اطالعـاتي «: طور تعريـف شـده اسـت مالي، اين

ندي شده درباره وضعيت، عملكرد و ب تلخيص و طبقهپذيري مالي واحد تجاري است كه براي طيف انعطاف

هاي مالي در اتخاذ كنندگان صورت گسترده، از استفاده .]2[د تصميمات اقتصادي مفيد واقع شوــي «از طــرف ديگــر، در فصــل خصوصــيات كيف

مفاهيم نظري گزارشگري مـالي آمـده » اطالعات ماليهاي مالي بايـد بتواننـد كنندگان صورت استفاده«: است

را طـي ) وضعيت و عملكرد مـالي (هاي مالي صورتهــاي مــالي واحــدهاي زمــان و همچنــين بــا صــورتورت بدين ترتيب، ضـر . تجاري مختلف، مقايسه كنند

دارد آثار مالي معامالت و ساير رويدادهاي مشـابه در داخل واحد تجاري و در طول زمـان بـراي آن واحـد

گيري و ارائه شـود و بـين تجاري با ثبات رويه اندازهواحدهاي تجاري مختلف نيز هماهنگي رويه در بـاب

. »گيري و گزارشگري رعايت گردد اندازهيجه گرفـت، ايـن توان نت آنچه از مطالب مزبور مي

اطالعات مـالي واحـدهاي تجـاري زمـاني «: است كهتواند مفيد واقع شود، كه بتوان آن را بـا اطالعـات مي

هاي گذشته همان واحد، و يا بـا اطالعـات مشابه سالمشــابه ســاير واحــدهايي كــه در آن صــنعت فعاليــت

.]3[»كنند، مقايسه كرد ميكـه در شـرايط اما به تغييرات مسـتمر و مـداومي

گيرد، تغيير در اصول اقتصادي و اجتماعي صورت ميهاي حسابداري، و به علت پيچيدگي و حجم و روش

باالي معامالت تجـاري بـروز اشـتباه در گزارشـگري هاي مالي منتشر مالي، و در نتيجه تجديد ارائه صورت

چالشي كه قابليت .رسد شده اجتناب ناپذير به نظر ميدار هـاي مـالي را خدشـه مقايسه و يكنواختي صورت

هـاي مـالي ناشـي از صـورت سازد، تجديـد ارائـه مي. تغييرات حسابداري و اصالح اشتباهات گذشته است

تواند قابليـت اين عارضه عالوه بر قابليت مقايسه، مياي از ابهـام هـاي مـالي را نيـز در هالـه اتكاي صورت

كــه در ايــن صــورت، حتــي هــدف اوليــه قراردهــد؛ارائه اطالعـات مفيـد در (هاي مالي تهيه خود صورت

ــرآورده نخواهــد ) اخــذ تصــميمات اقتصــادي ــز ب نيبنـابراين، در ايـن تحقيـق در پـي آن . ]منبع همان[شد

ــه ــد ارائ ــد تجدي ــه رون ــتيم ك ــاي رخ داده در هس ههاي مالي را بررسـي و سنجشـي توصـيفي از صورت

.ت آنها ارائه نماييمنوع و ماهيبـه منظـور مختلـف رغم وضع استانداردهاي علي

ةهاي مالي طـي دهـ ارتقاي محتواي اطالعاتي گزارشهاي مـالي ارائه صورت شود تجديد مشاهده مي ،اخير

» يحســـابدار عـــدم رعايـــت قواعـــد«بـــه علـــت )Accounting irregularity(ــه در دوره ــل ب ــاي قب ه

ــديل شــده اي عارضــه ــر تب ــل فراگي ــزان قاب ــه مي و ب ].16[ اي رشد داشته است مالحظه

اكثر تحقيقاتي كه در خارج از كشـور بـه سـنجش

69/ هاي مالي بررسي فراواني و اهميت تجديد ارائه صورت

ــه ــد ارائ ــده توصــيفي تجدي ــزارش ش ــالي گ ــاي م هانـد؛ در جـوامعي انجـام پذيرفتـه كـه شـمار پرداختههاي داراي تجديـد ارائـه مـالي در آن جامعـه شركت

كـل جامعـه آمـاري 1درصـد 7تـا 3آماري فقط بـين اين در حالي است . ]17 ،16[ شود تحقيق را شامل مي

ــد ــرخ تجدي ــا وجــود ن ــه كــه ب درصــدي در 54ارائهاي مشاهدات صورت گرفته از جامعه آماري شركت

پذيرفتــه شــده در بــورس اوراق بهــادار تهــران، هــيچ هـاي پژوهشي كه به سنجش توصـيفي تجديـد ارائـه

ي ايرانـي پرداختـه هـا صورت گرفته در بـين شـركت با توجـه بـه اثـر منفـي ايـن . باشد، انجام نشده است

ــاربرد ــالي، ك ــگري م ــت گزارش ــر كيفي ــوع ب موضگيري و هاي مالي به عنوان مبنايي براي تصميم صورت

بيني عملكرد آتي واحدهاي تجاري مورد به ويژه پيش . گيرد ترديد قرار مي

مباني نظري

مـالي هـاي صـورت كيفـي از خصوصـيات يكي«ــراي. اســت آن مقايســه يــتقابل ــهدســتيابي ب ايــن ب

طي حسابداري عمل در نحوه رويه ، ثبات خصوصيت مـالي دوره بـه مـالي دوره و نيز از يك مالي دوره هر

از طرف ديگر، در بخشي ديگـر . 2»است بعد ضروريــت ــده اس ــد ش ــابداري تأكي ــتانداردهاي حس : از اس

اي هاي مالي بايد در برگيرنده اقـالم مقايسـه صورت«دوره قبل باشد؛ به جز در مواردي كه يـك اسـتاندارد حسابداري نحوه عمل ديگري را مجاز يا الزامي كرده

هـاي ها هم در شمار تجديـد ارائـه بندي تحقيق مزبور، تغيير طبقهدر 1 .مالي محسوب شده است

39؛ بند »گزارش عملكرد مالي«، 6استاندارد حسابداري شماره 2

اي و پس با توجه به الزام ارائه ارقـام مقايسـه 3.»باشداي بـه دوره ديگـر، همـواره حفظ ثبات رويـه از دوره

رود كه رقـم ارائـه شـده بـراي هـر يـك از انتظار ميهاي مالي دوره جاري، با رقـم عناصر مالي در گزارش

هـاي تجديد ارائه شده براي همان مـورد در گـزارش مالي سال بعد برابر باشد، اما در برخي مـوارد، بنـا بـه

شـود، ايـن تسـاوي ه آنها اشاره ميعللي كه در ادامه ببرابــر نبــودن رقــم ارائــه اوليــه اقــالم . برقـرار نيســت

هاي مالي با ارقام تجديـد ارائـه شـده، اغلـب صورت تغييـر در رويـه ناشي از يك يا چند مـورد از عوامـل

اشتباهات، بازنگري در برآوردهاي انجـام ،حسابداري .م استبندي اقال شده توسط مديريت، و تغيير طبقه

در ميان چهار عامل ياد شده، تنهـا دو عامـل اول؛ اصـالح اشـتباهات و حسـابداري تغيير در رويهيعني

بنـدي شـده و اثـر آنهـا جزو تعديالت سنواتي طبقـه در واقـع، منظـور از تعـداد . گردد عطف به ماسبق مي

تجديد ارائه در اين تحقيق تغييراتي است كه در نتيجه ذكور رخ داده باشـد و تغييــرات يكـي از دو عامـل مـ

بنـدي و تغييـر در صورت گرفته به علت تغييـر طبقـه هـاي رخ داده برآوردها در شمارش تعداد تجديد ارائه

.لحاظ نشده استدر متون حسابداري داليل مختلفـي بـراي تجديـد

هاي مالي بيان گرديـده كـه بيشـتر داراي ارائه صورتبـه . انـد ها بـوده رائهداري با ميزان تجديد ا رابطه معني

توان اين داليل را به چهـار گـروه كلـي طور كلي، مي :بندي نمود طبقهداليل ناشـي از سـاختار محيطـي و شـرايط ) الف

؛ بنـد »هاي مالي نحوه ارائه صورت«، 1استاندارد حسابداري شماره 337


:فعاليت شركتدر تحقيقات گذشته از مهمترين علل تجديد ارائـه

هاي داخلـي سيستم كنترل هاي مالي به ضعف صورتميتـه حسابرسـي در آمدي ككار، نبود يا نا]23[شركت كندتر، رشد تر، پايينسودآوري ، ]30 ،19،28[ شركتهـاي نقـدي ورودي ناو جري ]14،30،19[باالتر اهرمالبته، برخي نيـز . اشاره شده است ]9[ تر شركت پايين

عامل اعتبار و خوشنامي شركت را مورد توجـه قـرار ها مشـخص شـده اسـت كـه در اين پژوهش. اند داده

تبر و خوشنام و نسـبت بـه سـاير رقبـا هاي مع شركتالبتـه، اثـر . ]10[ انـد داراي تجديد ارائه كمتـري بـوده

هـاي اندازه شركت نيز بر ميزان تجديد ارائـه صـورت هاي كوچك و مالي نيز تأييد گرديده و معموالً شركتهـاي بـاالتري داراي ارزش بازار كمتر، تجديـد ارائـه

.]21[دارندهاي مديريتي و سـاختار ويژگيداليل ناشي از ) ب

:حاكميت شركتيدهــد؛ تجربــه و هــاي پيشــين نشــان مــي بررســي

مالكيت پراكنده ،]4[ تخصص مديران و كاركنان ماليــز ــرايش، ]16 ،14[ و غيرمتمرك ــا گ ــاي ه و رويكرده

كـه فشار بـازار سـرمايه ، ]17[كارانه مديريت محافظههاي سـتاندارد به عدم رعايـت ا موجب ترغيب مديران

، تأكيـد مـديران بـراي ]25 ،18[ شـود ميحسابداري ــنعت ــتانداردهاي ص ــا و اس ــه معياره ــتيابي ب و دس

ــا ــود ي ــورد س ــالي در م ــران م ــاي تحليلگ برآوردهتواند احتمال بـروز ، مي]26 ،24 ،22 ،7،11 ،5[فروش

. هـاي مـالي را افـزايش دهـد تجديد ارائه در صورتاسـتفاده از طـرح پـاداش مـديريت بـر شگسترالبته،

و در نتيجه دسـتكاري ]16، 8 ،6[ اساس قيمت سهام

ارقام مالي و مديريت سود توسط مـديران در جهـت نيـز در رشـد ميـزان ] 20[ يابي به پاداش بـاالتر دست

هاي مالي يك شركت اثرگذار تجديد ارائه در صورت .شناخته شده است

اســتانداردهاي هــاي داليــل ناشــي ار ويژگــي) پ حسابداري

صـــورت گرفتـــه در حرفـــه اي تغييـــرات عـــدههـا را ملـزم هاي اخير كه شـركت حسابداري طي سال

تـر در زمينـه گزارشـگري اي سـخت ه به اعمال كنترل، و ]27 ،17[ نمـوده اسـت مالي و اصـالح اشـتباهات ها و قواعـد حسـابداري و دافزايش پيچيدگي استاندار

ــه ]17،23 ،16[گزارشــگري را در رشــد تجديــد ارائ .اند هاي مالي مؤثر تشخيص داده صورت

هـاي داليل ناشي از كيفيت حسابرسي صـورت )ت مالي

در . عامل قابل ذكر ديگر كيفيت حسابرسي اسـت تحقيقات گذشته اين نكته نيز تأييد شده است كه هـر چه كيفيت حسابرسي و ميزان شـناخت حسـابرس از

د، احتمـال تجديـد ارائـه فعاليت صاحبكار باالتر باشـ هاي آتي بـه شـدت كـاهش هاي مالي در سال صورت

.]12[ يابد مي

پيشينه تحقيق

ــژوهش ــن بخــش پ ــا در اي ــرتبط ب ــي م ــاي قبل ههاي پـژوهش در سـه بخـش تشـريح و ارائـه فرضيه

:گردد ميهـاي بررسي تجربي توزيع فراواني تجديد ارائـه ) الف :مالي


نـه بررسـي فراوانـي و از تحقيقات انجام شـده در زمي توان بـه مـوارد ذيـل اشـاره نوع تعديالت سنواتي مي

:نموددر اياالت متحـده آمريكـا ) 2006(ترنر و ويريش

مشـاهده متعلـق 25000هاي مالي صورت هتجديد ارائ اوراق بهـادار كميسيون بورس و عضو يها شركتبه

نتايج كار آنها حاكي از اين است كه .كردندرا بررسي هـا ها به علت شناسايي هزينه ارائه از تجديد درصد25

ــوده اســت ــوده ، ب ــتباهات ب ــوع اش ــرين ن ــه رايجت كــه ــت؛پس از آن طبقـــ ــ اســـ ــدي نادرســـ ت بنـــ

(Misclassification) و اشتباهات مربوط درصد،18بابيشـترين فراوانـي را ،درصـد 13 با به حقوق مالكيت

وايي اما در تحقيقاتي كـه پـيش از رسـ ].27[اند هداشت بـيش از واقـع گـزارش ،اسـت شدهانجام انرون مالي

درآمدها درآمدها و ساير اشتباهات مربوط به شناساييداراي منشـأ هاي مـالي ارائه درصد تجديد 50بيش از ].13[ اند داده به خود اختصاص را متقلبانه

در تحقيــق انجــام شــده توســط اداره حســابداري بـه بيشـترين فراوانـي اشـتباهات عمومي آمريكا نيـز

مربوط به اصـالح بهـاي تمـام شـده اقـالم و ترتيب، شـامل كمتـر يـا بيشـتر (درصد 35ها شناسايي هزينه

بندي نادرسـت طبقه ها، گزارش كردن مخارج يا هزينه شناسايي درآمد ، )ها ها و حسابداري نادرست اجارهنآ

هـايي كـه ارائـه شـركت مربوط به تجديـد (درصد20آمد را زودتر يا ديرتر از آنچه اصول پذيرفتـه شـده در

، )حسابداري مجاز كرده است، شناسايي كـرده بودنـد ــت ــوق مالكي ــادار و حق ــه اوراق به ــوط ب ــالم مرب اق

حسـابداري نادرسـت گـواهي حـق تقـدم ( درصد14سـاير اوراق بهـادار خريد سهام، حق خريـد سـهام و

،هـا وديموج ها و دارايي تجديدساختار ،)قابل تبديل

ــوط( درصــد12 ــه كــاهش ارزش مرب ــي ب ــا، داراي ههـا و ارزشيابي موجودي ها، گذاري حسابداري سرمايه

شامل ( درصد7، بندي تغيير طبقه ،)هاي نامشهود داراييمـدت و بلندمـدت هاي نادرست بـه كوتـاه بندي طبقه

هاي نقـدي نابندي جري ها و يا طبقه ها و بدهي داراييسـاير علـل تجديـد و ،)نقددر صورت گردش وجوه

هــــا، مطالبــــات ارائــــه شــــامل حســــابداري وامها، تحصيل شركت ، تلفيق وها تقلب الوصول، مشكوك

مخــارج تحقيــق و معــامالت بــا اشــخاص وابســته ودرصد از اشتباهات را به خـود اختصـاص 12 ،توسعه

].17[ داده استهاي ارائه صورت شايان ذكر است كه روند تجديد

هـاي عضـو كميسـيون بـورس و ين شركتمالي در بنسـبت بـه سـال 2007اوراق بهادار آمريكا، در سـال

گذشته كاهش داشته كه در توجيه اين تغيير رونـد بـه ، كه به كاهش )404بخش (آكسلي -آثار قانون ساربينز

هاي داخلـي هاي داراي ضعف در كنترل تعداد شركت ].21[ منجر گرديده، اشاره شده است

اثـر بـر در تحقيقات گوناگونبندي ن طبقهاي ،البتهبه شرايط تحقيـق تـا هو بست تغيير نمونه مورد بررسي

وانگ ژيـا .ه استحدودي دستخوش تغييراتي نيز شدكـه دريافت انجام شده در بورس شانگهاي تحقيقدر

هاي مـالي مـرتبط بـا علت عمده تجديد ارائه صورتترتيـب بـه آن پـس از و ،اصالحات مربوط به ماليات

اصـالحات هـا، بنـدي طبقـه تغييـر ،و مخارج ها هزينهــد ــه شناســايي درآم ــوط ب اصــالحات ذخــاير و، مرب

].29[ استاستهالك اكثر تحقيقات فوق به سـنجش توصـيفي تجديـد

هاي عضـو هاي مالي گزارش شده توسط شركت ارائهــه ــا پرداخت ــادار آمريك ــورس اوراق به ــد ب ــمار . ان ش


يد ارائه مـالي در ايـن جامعـه هاي داراي تجد شركتكل جامعه آماري تحقيـق را 1درصد 7تا 3آماري بين كه در بين جامعه رغم اين ؛ علي]16،17[ شود شامل مي

هـاي پذيرفتـه شـده در بـورس اوراق آماري شـركت ارائـه در مشـاهدات انجـام بهادار تهران، نرخ تجديـد

.دهد را تشكيل مي2درصد حجم نمونه 54شده حدود

:هاي مالي بررسي اثر نوع صنعت بر تجديد ارائه) ب ، در بررسـي درون )2006(زيگنفاس و همكـاران

خود به اين نتيجه رسيدند كه، تجديـد ارائـه 3صنعتيــر توســط يــك شــركت در يــك صــنعت خــاص، ب

هـاي مشـابه در آن هاي رقيب و ساير شـركت شركت) هاي نقدي آتـي نااز لحاظ سودآوري و جري(صنعت

البتـه، ميـزان .]32[ مسري و واگير خواهـد داشـت اثرهاي خـاص هـر شدت اين اثر، بسته به نوع و ويژگي

.]31[ صنعت متفاوت استــد، در همــان ــز تشــريح گردي طــور كــه پيشــتر ني

تحقيقات گذشته، اثر نوع فعاليت و ميـزان سـودآوري هـاي مـالي مشـخص بر احتمال تجديد ارائه صـورت

هاي عضو هـر صـنعت، از معموالً شركت. شده استلحاظ شرايط محيط سياسي واقتصادي نوع فعاليت، و نسبت سـودآوري در وضـعيت تقريبـاً مشـابهي قـرار

ــي نشــان ــات قبل ــايج تحقيق ــد، و نت داده رابطــه دارن

تغييـر در تحقيق مزبور به علت نـوع اسـتانداردهاي قابـل اسـتفاده، 1هـاي مـالي محسـوب شـده ها هم به در شمار تجديد ارائـه بندي طبقه است

هاي مربوط هاي پژوهش، و با بررسي داده ادعاي فوق بر اساس يافته 2درصدي از كـل جامعـه هـدف عنـوان شـده 70به جامعه در دسترس

.است3 Intra-industry

وجود ) در ساير كشورها( داري در اين خصوص معني .]همان منبع[ دارد :بررسي اهميت مبالغ تجديد ارائه) پ

به جستجوي انجام شده، پژوهشي كه بـه با توجه داري تفاوت ارقام اوليـه و تجديـد ارائـه بررسي معني

هـاي البته، در پژوهش. شده پرداخته باشد، يافت نشدپيشين اين حداقل، تأييـد شـده اسـت كـه بـين مبلـغ

هـاي ماليات ابرازي و قطعي، در هر دو گروه شـركت هـاي داراي معيارهاي حاكميت شركتي قوي و شركت

]1[ فاقد اين معيارها، معنادار بوده است هاي تحقيق فرضيه

اول و دوم در راسـتاي سـنجش توصـيفي فرضيه هـاي مـالي هاي صورت گرفته در گزارش ارائه تجديد هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران شركت

.بسط يافته استتحقيق حاضر، براي نخستين بار در محيط تجاري

بنـابراين، در صـدد اسـت تـا . رسـد ايران به انجام ميمشابه با مطالعات ياد شده مشخص كند كه اوالً عمده

يـك از اصالحات و تعديالت سنواتي مربوط به كدامهاي مالي اسـت و ثانيـاً آيـا بـا گذشـت اقالم صورت

زمان نسبت توزيع فراوانـي تعـديالت سـنواتي تغييـر يه اول ايـن تحقيـق بـه لـذا فرضـ . نموده است يا خير

:شرح ذيل تبيين گرديده استتعداد تعديالت سنواتي گزارش شده «: 1-1فرضيه

هاي مالي، تفاوت هر سال در هريك عناصر صورت .»ها دارد داري با ساير سال معني

هـاي فرضـيه اول، در آزموني ديگر بر اسـاس داده هـاي انجـام داري تفاوت كل تعداد تجديد ارائـه معني


هاي مـالي نظر از نوع عناصري از صورت صرف( شدههـاي تحقيـق در سـال ) كه تجديد ارائـه شـده اسـت

بـدين شـرح H'1در نتيجه فرضيه . بررسي شده است :تعريف شده است

هـا در هـر سـال، ارائه تعداد تجديد «: 2-1فرضيه .»داري با ساير سنوات دارد تفاوت معني

آوري شـده بـراي اطالعات جمعبررسي توصيفي آزمون دو فرضيه فوق، پاسـخ مناسـبي بـراي قسـمت

2- 1 و 1- 1 هاي اول سؤال فوق، و نتايج آزمون فرضيه .نمايد پاسخ قسمت دوم سؤال مذكور را مشخص ميهـا و در براي بررسي تأثير نوع صنعت بر تجديد ارائه

به شـرح 2راستاي پاسخ به سؤال دوم تحقيق، فرضيه . ر بيان شده استزي

تعداد تعديالت سنواتي گزارش شده «: 1-2فرضيه هاي مـالي در هر صنعت، در هريك عناصر صورت

.»داري با ساير صنايع دارد تفاوت معنيهاي فرضـيه دوم مشابه فرضيه اول، بر اساس داده

داري تفـاوت كـل تعـداد تجديـد نيز، بررسـي معنـي ـ صرف(هاي انجام شده ارائه وع عناصـري از نظـر از ن

، در )هاي مالي كـه تجديـد ارائـه شـده اسـت صورتبـر ايـن اسـاس، . صنايع مختلف بررسي شـده اسـت

:فرضيه ديگري به شرح زير مطرح شده استها در هر صـنعت، ارائه تعداد تجديد« : 2-2فرضيه

.»داري با ساير صنايع دارد تفاوت معنيه هـاي مـديريت سـود كـ با توجه به علل و انگيزه

هـاي مـالي را بـه دنبـال خواهـد تجديد ارائه صورتاقالم اصلي صورت سود و زيـان ،]15،18،25[داشت

و سود و زيان انباشته، كه احتمال دسـتكاري و تغييـر هاي مـالي مبلغ ريالي آنها، بيش از ساير اقالم صورت

بـه . انـد است، براي بررسي اين تحقيق انتخـاب شـده

بـه سـؤال سـوم تحقيـق، همين منظور و براي پاسـخ اي به شرح ذيل طراحي شده كه بـا هاي دهگانه فرضيه

هاي گروه فرضيه«توجه به ماهيت مشابه آنها به عنوان هـا، در اين گروه از فرضـيه . ناميده خواهند شد» سومدار بودن تفاوت مبالغ تجديد ارائه اقالم مـذكور، معني

چنانچـه منطقـاً . شـود با مبالغ اوليه آنهـا بررسـي مـي گيري يك متغيـر بـر مبنـاي دو روش از تفاوت اندازه

دار باشد، اسـتفاده از يكـي بـه جـاي نظر آماري معنيگيـري اشـتباه تواند به قضـاوت و تصـميم ديگري ميدار لذا در صورت مشاهده تفـاوت معنـي . منتهي گردد

بين اقالم مذكور، تفاوت به عنوان تـأثير بـالقوه مبلـغ لـذا . بيني تفسير خواهد شد در پيشتجديد ارائه شده

:اند هاي گروه سوم به شرح ذيل تبيين شده فرضيهنسبت به مبلغ Xشده مبلغ تجديد ارائه « : 3فرضيه

.»داري دارد تفاوت معني گزارش اوليه آن )2عمليـاتي؛ درآمـدهاي )1:عبارت است از Xكه

عمليـاتي؛ هـاي هزينه )4درآمدها؛ كل )3درآمدها؛ ساير ) 8سود خـالص؛ ) 7ها؛ كل هزينه )6ها؛ سايرهزينه )5

سـود قابـل تخصـيص و ) 9انباشته ابتداي دوره؛ سود .سود انباشته پايان دوره مالي) 10

اطالعات گردآوري شده براي آزمون فرضيه فوق، مبناي مناسبي براي توصيف ميزان تغييـر هـر قلـم در

با توجه به اين . سازد ها را فراهم مي نتيجه تجديد ارائهواقعيــت كــه تغييــرات حاصــل از مصــوبات مجمــع

هـا، پـاداش ماننـد اندوختـه (عمومي صـاحبان سـهام ــز در طــي دوره از طريــق تعــديالت ...) مــديران و ني

اند، لذا اين نوع تعديالت نيـز در سنواتي گزارش شدهايــن تحقيــق در گــروه تعــديالت مــرتبط بــا حقــوق

.است بندي شده صاحبان سهام طبقه


جامعه و نمونه پژوهش 229پژوهش حاضـر بـا بررسـي اطالعـات مـالي

شركت پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، در و بـا هـدف شناسـايي نـوع 13871تا 1380هاي سال

هـاي مـالي و نشـان دادن هـا در صـورت تجديد ارائهاهميت استفاده از اطالعات تجديد ارائـه شـده انجـام

ها مبنا بـر م به ذكر است گردآوري دادهالز. شده استآوري كليه اطالعات جامعه تحقيـق بـوده؛ مگـر جمع

ــيات در ــون فرض ــت آزم ــات الزم جه ــه اطالع اينك .دسترس نباشد

روش تحقيق

دو، بـه -در اين تحقيق با اسـتفاده از آزمـون كـاي هـاي بررسي تفاوت نسبت توزيع فراواني تجديد ارائه

ع مختلــف پرداختــه شــده هــا و صــناي مــالي در ســالداري تفاوت اطالعات اوليه و وهمچنين، بررسي معني

هـاي دو گـروه تجديد ارائه شـده، اخـتالف ميـانگين . اطالعات، با استفاده از آزمون تي بررسي شده است

آمار توصيفي

هاي پذيرفته هاي مالي در شركت تجديد ارائه) الف شده در بورس

قيـق حاضـر مسـتلزم با توجه به اينكـه مسـأله تح ارقـام (انجام مقايسه بين دو دسته داده گردآوري شده

و ســنجش ) ارائــه اوليــه و ارقــام تجديــد ارائــه شــده

كاربرد اطالعات با توجه به لزوم وجود اطالعات تجديد ارائه شده ، 1بـه . قبل محدود شده است) هاي(به تجديد ارائه سال 1387سال مالي

بـراي دسترسـي بـه 1387هـاي مـالي سـال عبارت ديگر، از صـورت .استفاده شده است1386اطالعات تجديد ارائه شده سال مالي

هاي بين اين دو گروه است، توصيفي و آماري تفاوتهاي مرتبط بـا ميـانگين تغييـرات در اين قسمت آمارهارائه شده نسبت به ارقـام گـزارش ريالي ارقام تجديد

هـاي مـالي وليه هر يك از عناصر اصلي صورتشده ااز . هاي مورد بررسي ارائه شـده اسـت به تفكيك سال

هـاي ريـالي تـوان رونـد نسـبت مقايسه اين ارقام مـي ها به ارائه اوليـه را در سـنوات و صـنايع تجديد ارائه

طـور كـه در همـان . مختلف مـورد بررسـي، قـرار داد ن بـه دسـت هاي ميـانگي آمده است، نسبت) 1(جدول

روندي افزايشي نسـبت 1381و 1380 آمده براي سالبه سال قبل، و از ايـن سـال بـه بعـد تقريبـاً در كليـه

در كليـه . دهـد طبقات يك روند كاهشي را نشان مـي بـه بعـد رونـدي 1384ها روند تغييرات از سال گروه

كـه حـداكثر كاهشي را دنبال كرده اسـت؛ بـه طـوري و 1381هــاي ط بــه ســالميــانگين نــرخ تغييــر مربــو

ها از لحـاظ بوده و پس از آن ميزان تجديد ارائه1382. مبلغ ريالي به طور متوسط رو به كاهش نهـاده اسـت

نمايـد، ايـن اسـت كـه حـداكثر آنچه جلب توجه مينسبت تغيير اقالم ارائه اوليه نسـبت بـه رقـم تجديـد

هـاي مـالي ارائه شده در كليه طبقـات اقـالم صـورت بـه غيـر از (اسـت 1381مشـاهدات سـال مربوط به

، 1383، پس از سال 1381ها كه مشاهدات سال بدهيكارگيري اسـتانداردهاي به). اند در رتبه دوم واقع شده

توان به عنوان يكي از داليـل اصـلي حسابداري را مي . ها در اين سال نام برد افزايش تجديد ارائه


هاي مالي به تفكيك سال هر يك از عناصر اصلي صورت) درصد تجديد ارائه(ميانگين درصد تغيير ريالي .1نگاره شماره

ميانگين 1386 1385 1384 1383 1382 1381 1380 %92/0 %26/0 %80/0 %08/1%28/0%28/0%53/5%42/0 جمع درآمدها

%70/1 %98/0 %04/1 %20/2%66/0%71/0%68/8%62/0 ها هزينه جمع %63/1 %36/1 %01/2 %29/1%09/1%64/1%59/3%35/1 ها جمع دارايي %53/4 %23/1 %46/3 %42/5%23/9%64/5%97/7%78/4 ها جمع بدهي

%18/1 %04/0 %23/0 %45/0%48/1%69/3%14/4%45/4 مالكيت حقوق

هاي باالترين نرخ تجديد ارائه اقالم اصلي صورتدر بررسـي . هـا مشـاهده شـده اسـت مالي در بـدهي

هاي مالي مشخص گرديد هاي همراه صورت يادداشتكه علت اين موضـوع عمـدتاً مـرتبط بـا دو حسـاب

با توجه . ماليات بردرآمد و سود سهام پرداختني استر قريب بـه به عرف رايج رقم نهايي ماليات بردرآمد د

تمام موارد و سود سهام پرداختني در اكثر مشـاهدات

هاي مالي تجديد ارائه شده متفاوت از رقم در صورت .اند اوليه گزارش شده

ميـانگين تغييـرات رخ داده بـه تفكيـك )2(نگاره امكـان مقايسـه نگـاره ايـن . دهـد صنعت را نشان مي

نسبت تغييرات ريالي رخ داده در بين صنايع مختلـف . آورد را فراهم مي

هاي مالي به تفكيك صنعت ميانگين درصد تغيير ريالي در هر طبقه از عناصر اصلي صورت .2نگاره شماره حقوق مالكيت ها بدهي ها دارايي هاهزينه درآمدها

%38/2 %52/5 %82/0%69/0%38/0ساختمان و مصالح ساختماني %84/0 %60/9 %61/2%72/0%45/0هاي برقيآالت،تجهيزات ودستگاه ماشين

%53/0 %10/2 %02/2%54/0%41/0بندي وچاپچوب،كاغذ و بسته %00/2 %47/5 %84/0%62/0%38/0صنايع دارويي

%05/2 %11/4 %63/1%05/2%67/1غذايي و آشاميدني و كشاورزي %73/1 %42/3 %94/1%10/2%32/1خودرو و حمل و نقل

%04/1 %00/8 %58/1%92/0%26/0هاي فلزي و غير فلزي معادن وكاني %07/0 %42/2 %80/4%75/0%10/0نساجي

%85/1 %85/9 %91/0%96/0%38/0صنايع شيميايي، نفت و الستيك %16/0 %84/1 %30/1%49/2%18/0گري مالي واسطه

%18/1 %53/4 %63/1%70/1%92/0ميانگين كل صنايع

مشــخص اســت كــه ) 2(براســاس نگــاره شــماره بيشترين نسبت ميانگين تغييـرات در طبقـه درآمـدها، مربوط به صنعت غذايي، آشـاميدني و كشـاورزي بـا

هـاي بـه شـركت درصد و كمترين نسبت متعلق67/1 .است) درصد1/0(نساجي

هــا، بــاالترين نســبت تغييــر در طبقــه هزينــه در . هـاي مـالي اسـت مربوط به واسطه) درصد49/2(

تـوان گفـت؛ بـه علـت شناسـايي توجيه اين يافته ميها كه اين گذاري هاي عمده كاهش ارزش سرمايه نازي

هاي مـالي گـزارش ها در تجديد ارائه صورت شركتهـا در ايـن د، نسبت ميانگين تغييـرات هزينـه ان نمودهدر . ها، نسبت به ساير صنايع باالتر بوده اسـت شركت

بـه ) درصـد 54/0(ها كمترين نسبت تغييـر طبقه هزينه . صنايع چوب و كاغذ اختصاص داشته است

ــي ــورد داراي ــانگين در م ــا، بيشــترين نســبت مي همربوط به صـنايع نسـاجي )درصد8/4(تغييرات ريالي

در بيان علت باالتر بودن نسـبت تغييـرات . ده استبوها، و بر مبناي نتايج حاصل از ها در اين شركت دارايي


هــاي مــالي هــاي همــراه صــورت ي يادداشــتســبررهاي گذاري توان به كاهش ارزش سرمايه ها، مي شركت

ده بودن هاي ثابت آنها به علت زيان بلندمدت و داراييمورد بررسي پژوهش اشـاره فعاليت نساجي در دوره

ــود ــر . نمـ ــرين نســـبت تغييـ ــروه كمتـ ــن گـ در ايـبـه صـنايع و مصـالح سـاختماني تعلـق )درصد82/0(

.داشته استها، بيشترين و كمترين نسبت تغييـر در مورد بدهي

و ) درصـد 10حـدود ( به ترتيب بـه صـنايع شـيميايي اختصـاص داشـته ) درصـد 2حدود (مالي گري واسطهتوجه در مورد اين گـروه از اقـالم نكته درخور . است

هاي مالي اين است كه، در اكثر قريب به اتفاق صورت، )گـري مـالي بـه اسـتثناي نسـاجي و واسـطه ( صنايع

بيشترين نسـبت ميـانگين تغييـرات مربـوط بـه طبقـه .ها بوده است بدهي

در مورد طبقه حقوق مالكيت نيز، بيشترين نسـبت بوده؛ و ) درصد38/2(تغيير متعلق به صنايع ساختماني

كمترين نسبت تغيير در صنعت نساجي مشاهده شـده تـوان مجـدداً نتيجه حاصل را مي). درصد07/0(است هاي نسـاجي مربـوط دانسـت؛ ده بودن شركت به زيان

زيرا به علـت عـدم سـودآوري، پاداشـي بـه مـديران ــانگين ــه و موجــب شــده نســبت مي تخصــيص نيافت

هـا، ايـن شـركت تغييرات بخش حقـوق مالكيـت در . 1تر باشد نسبت به ساير صنايع پايين

عرف متعارف در مـورد پـاداش مـديران، در دوره مورد بررسي، اعمال آن به عنـوان تعـديالت سـنواتي

.بوده است

در ساير صنايع رقم پاداش به عنوان تعديالت سنواتي گزارش شـده 1 .است

هاي مالي مقايسه روند تعداد تجديد ارائه)بهـاي در اين بخش، فقط بـه تعـداد تجديـد ارائـه

ريـالي تغييـر رخ نظـر از انـدازه صـرف ( گزارش شدهتعـداد ) 3( نگـاره شـماره . پرداخته شـده اسـت ) داده

هاي ها را به تفكيك عناصر اصلي صورت تجديد ارائه .دهد مالي نشان مي

، بيـانگر )3( درصدهاي ارائه شده در نگاره شمارهنسبت تعداد مشـاهدات داراي تجديـد ارائـه بـه كـل

78بـه معنـاي 78براي مثـال؛ عـدد . مشاهدات استاست؛ 1380مورد تجديد ارائه روي درآمدها در سال

229درصد از 1/34به اين معناست كه % 1/34و عدد شركت بررسي شده در اين سال، داراي تجديـد ارائـه

درصد در ستون جمع در 6/34بنابراين، عدد . اند بودهمـورد 1603طبقه درآمدها معـرف ايـن اسـت كـه از

در طبقه درآمدها 2همشاهده انجام شد) سال –شركت(ــادل 555 ــورد، مع ــاهدات، داراي 6/34م ــد مش درص

.تجديد ارائه بوده استهاي قبلي، و بر اساس هاي پژوهش بر خالف يافته

مشهود است كه، )3( هاي مندرج در نگاره شماره يافتهها، و پـس بيشترين تعداد تجديد ارائه در بخش بدهي

سـت؛ در حـالي ها وجود داشته ا از آن در طبقه داراييهـاي كه كمترين ميزان تعداد تجديد ارائه در صـورت

.مالي در بخش درآمدها بوده است

شـركت در 229و ) 1386-1380(سال 7ورد تحقيق شامل نمونه م 2عبارت ) ها سال -شركت( بنابراين، تعداد كل مشاهدات. هر سال است

شـركت؛ كـه تشـكيل دهنـده 229سـال در 7حاصلضـرب : است از . مشاهده مستقل است1603


هاي مالي به تفكيك سال روند تعداد تجديد ارائه در هر طبقه از عناصر صورت. 3نگاره شماره جمع 1386 1385 1384 1383 1382 1381 1380 شــرح

درآمدها جمع78

)1/34(%

76 )2/33(%

74 )3/32(%

75 )8/32(%

79 )5/34(%

94 )0/41(%

79 )5/34(%

555 )6/34(%

هاجمع هزينه97

)4/42(%

105 )9/45(%

115 )2/50(%

110 )0/48(%

120 )4/52(%

127 )5/55(%

124 )1/54(%

798 )8/49(%

ها دارايي جمع144

)9/62(%

141 )6/61(%

140 )1/61(%

117 )1/51(%

133 )1/58(%

142 )0/62(%

133 )1/58(%

950 )3/59(%

هاجمع بدهي192

)8/83(%

195 )2/85(%

197 )0/86(%

200 )3/87(%

203 )6/88(%

190 )0/83(%

165 )1/72(%

1،342 )7/83(%

حقوق مالكيت99

)2/43(%

114 )8/49(%

113 )3/49(%

123 )7/53(%

105 )9/45(%

74 )3/32(%

52 )7/22(%

680 )4/42(%

4،325 553 627 640 625 639 631 610 جمع

هاي تحقيق آزمون فرضيه

آزمون فرضيه اول

داري تفـاوت ماهيـت و نــوع بـراي آزمـون معنـي ، 1هاي مورد مطالعه در فرضـيه تعديالت سنواتي سال

هاي آماري صفر و يك آزمون به صـورت زيـر فرضيه :اند ه مطرح شد

:كه درآن

i : نشان دهنده هـرهــاي يــك از ســال

)i=2،1،...،7(است 1386لغايت 1380k :دهنده نوع تجديد ارائه از لحاظ اقـالم اصـلي نشان

و)k=2،1،...،5(هاي مالي صورتkip در kنسبت مشاهدات داراي تجديد ارائه نـوع : ,

.iهاي سال نسبت به كل تجديد ارائه i سال از آزمون اسـتقالل كـاي 1,0Hبراي بررسي فرضيه

كـارگيري ايـن آزمـون دو استفاده شده اسـت، بـا بـه

هـا در هاي پنجگانه تجديـد ارائـه برابري نسبت گروهده است؛ تا ماهيت تجديـد هاي تحقيق مقايسه ش سال

. هاي مختلف بررسي شود ارائه رخ داده در سالرا ، نحوه توزيع تعديالت سـنواتي مختلـف )4(نگاره . دهد هاي تحقيق، نشان مي در سال

kipاعداد داخل پرانتز در اين جدول همان اسـت ,دو بـراي بررسـي هاي آزمـون كـاي كه به عنوان آماره

.اند اول به كار گرفته شدهفرضيه و ) 766/50( بــا توجــه بــه مقــدار آمــاره كــاي دو

001/0 p-value = توان نتيجـه گرفـت كـه آزمون، ميشود؛ بدين رد مي%5در سطح معني داري 1,0Hفرضيه

تعديالت سنواتي گزارش شـده معنا كه ماهيت و نوع نـوع و ماهيـت هاي مختلف يكسـان نبـوده و در سال

هـاي مـورد هاي صورت گرفتـه در سـال تجديد ارائه. بررسي پژوهش تفاوت معناداري بـا يكـديگر دارنـد

1-1توان نتيجه گرفـت كـه فرضـيه بدين ترتيب، مي .گردد تأييد مي

⎩⎨⎧

≠≠≠

===

kiii

kiii

pppH

pppH

,,,

,,,

...:

...:

211,1

211,0


هاي تحقيق نسبت توزيع طبقات مختلف تعديالت سنواتي در سال. 4شماره نگاره

جمع مالكيت حقوق هابدهي هادارايي هاهزينه درآمدها 1380 78 )8/12(% 97

)9/15(% 144

)6/23(% 192

)5/31(% 99

)2/16(% 610

)100(% 1381 76

)12(% 105

)6/16(% 141

)3/22(% 195

)9/30(% 114

)1/18(% 631

)100(% 1382 74 )6/11(% 115

)18(% 140

)9/21(% 197

)8/30(% 113

)7/17(% 639

)100(% 1383 75

)12(% 110

)6/17(% 117

)7/18(% 200

)32(% 123

)7/19(% 625

)100(% 1384 79 )3/12(% 120

)8/18(% 133

)8/20(% 203

)7/31(% 105

)4/16(% 640

)100(% 1385 94

)15(% 127

)3/20(% 142

)6/22(% 190

)3/30(% 74

)8/11(% 627

)100(% 1386 79

)3/14(% 124

)4/22(% 133

)1/24(% 165

)8/29(% 52

)4/9(% 553

)100(% 555 جمع

)8/12(% 798

)5/18(% 950

)22(% 1342

)31(% 680

)7/15(% 4325

)100(% هـاي آمـاري صـفر و ، فرضيه2- 1براي بررسي فرضيه

:اند يك به شرح زير تعريف شده

:كه در آنio :هـاي رخ داده در سـال معرف تعداد كل تجديد ارائه i )7،...،2،1=i (و ie :هاي مورد انتظار در سال معرف تعداد كل تجديد ارائهi

.است

ـيه، از آزمـون هـم دو تـوزيعي كـاي براي بررسي اين فرض . استفاده شده است

كارگيري اين آزمون، برابري فراواني تعداد تجديـد با بههـاي مختلـف بـا يكـديگر مقايسـه هاي رخ داده سال ارائهتعداد تجديد ارائه رخ داده در هر سال ) 5( نگاره. است شده

. دهد را به همراه تعداد تجديد ارائه مورد انتظار نشان ميـيم تعـداد كـل تعداد تجديد ارائه مـورد انتظـار از تقس

.شده است ها حاصل ها به تعداد سال تجديد ارائه مشاهده شده و مورد انتظار در هر سال تعداد تجديد ارائه. 5نگاره شماره

)تعداد تجديد ارائه سال io تعداد تجديد ارائه مورد انتظار ( ie تفاوت 1380 6109/617)8( 1381 6319/61713 1382 6399/61721 1383 6259/6177 1384 6409/61722 1385 6279/6179 1386 553 9/617 )65( 43254325 جمع

هاي گزارش شده در هـر در اين آزمون، تعداد تجديد ارائههاي مورد انتظـار مقايسـه شـده و سال با تعداد تجديد ارائه

ــه آمــاره كــاي دو ــا توجــه ب p-value= 178/0و) 923/8(ب

درصـد فرضـيه 95توان دريافت كه در سـطح اطمينـان مي1,0'H توان رد نمود را نمي.

هـا در شـود فراوانـي تجديـد ارائـه بنابراين، نتيجه مـي

⎪⎩

⎪⎨⎧

≠

=

ii

ii

eo

eo

H

H

:

:'

'

1,1

1,0


نظر از نوع و ماهيت آن از لحـاظ صرف(هاي مختلف سال از لحـاظ آمـاري - )هاي مالي طبقات اصلي عناصر صورت

.گردد تأييد نمي 2- 1نداشته و فرضيهداري تفاوت معني

آزمون فرضيه دوم

داري تفاوت ماهيت و نوع تعـديالت براي آزمون معنيـنايع در فرضـيه سنواتي رخ داده در گروه هاي مختلـف ص

2Hهاي آماري صفر و يك آزمون به صورت زير ، فرضيه :اند ه مطرح شد

:كه در آنi: ــده هــر يــك از گــروه اســت هــاي صــنايع نشــان دهن)10،...،2،1=i( k :دهنده نوع تجديـد ارائـه از لحـاظ عناصـر اصـلي نشان

و )k=2،1،...،5(حسابداري kip ام در گروه صـنعت kنسبت مشاهدات تجديد ارائه :,i است.

از آزمون اسـتقالل كـاي دو 2,0Hبراي بررسي فرضيه . استفاده شده است

هـاي كارگيري ايـن آزمـون برابـري نسـبت گـروه با بههـا در صـنايع مختلـف مقايسـه شـده پنجگانه تجديد ارائه

است؛ تا نـوع و ماهيـت تجديـد ارائـه رخ داده در صـنايع . مختلف بررسي گردد

، نحوه توزيع تعديالت سـنواتي را بـه )6(نگاره شماره هـاي مـالي، در تفكيك طبقات اصلي عناصر اصلي صورت

. دهد صنايع دهگانه، نشان مي

kipهمان نگارهاعداد داخل پرانتز در اين است كه بـه ,دو براي بررسي فرضيه دوم به هاي آزمون كاي عنوان آماره

.اند كار گرفته شده هاي دهگانه ها به تفكيك طبقات اصلي عناصر حسابداري در گروه صنعت نحوه توزيع تجديد ارائه. 6نگاره شماره

جمع مالكيت حقوق ها بدهي هادارايي هاهزينه درآمدها گروه صنعت

...ساختمان و مصالح51

)1/9(% 85

)2/15(% 119

)3/21(% 179

)1/32(% 124

)2/22(% 558

)100(%

..ماشين آالت،تجهيزات56

)16(% 68

)4/19(% 76

)7/21(% 115

)9/32(% 35

)10(% 350

)100(%

..چوب،كاغذ وبسته بندي11

)9/7(% 27

)3/19(% 26

)6/18(% 51

)4/36(% 25

)9/17(% 140

)100(%

صنايع دارويي56

)7/12(% 77

)5/17(% 84

)1/19(% 133

)2/30(% 90

)5/20(% 440

)100(%

...محصوالت غذايي و91

)2/13(% 139

)2/20(% 173

)1/25(% 194

)2/28(% 92

)4/13(% 689

)100(%

خودرو وحمل و نقل101

)7/16(% 127

)21(% 140

)1/23(% 173

)5/28(% 65

)7/10(% 606

)100(%

…ها معادن وكاني72

)9/10(% 109

)6/16(% 141

)4/21(% 226

)3/34(% 110

)7/16(% 658

)100(%

نساجي8

)9/8(% 19

)1/21(% 21

)3/23(% 34

)8/37(% 8

)9/8(% 90

)100(%

…صنايع شيميايي،نفت87

)8/14(% 119

)3/20(% 123

)21(% 171

)2/29(% 86

)7/14(% 586

)100(%

گري مالي واسطه22

)6/10(% 28

)5/13(% 47

)6/22(% 66

)7/31(% 45

)6/21(% 208

)100(%

جمع555

)8/12(% 798

)5/18(% 950

)22(% 1342

)31(% 680

)7/15(% 4325

)100(%

⎩⎨⎧

≠≠≠

===

kiii

kiii

pppH

pppH

,,,

,,,

...:

...:

212,1

212,0


و) 177/101( با توجه به مقدار آماره كـاي دو 000/0 =p-value توان نتيجه گرفت كه آزمون، مي

2,0Hفرضيه شود؛ رد مي 05/0 داري در سطح معني بدين معنا كـه ماهيـت و نـوع تعـديالت سـنواتي

هاي مختلف تفـاوت گزارش شده در گروه صنعتتوان نتيجه گرفت با يكديگر دارند و مي داري معني

. گردد تحقيق تأييد مي 1- 2كه فرضيه به 2- 2هاي صفر و يك براي بررسي فرضيه فرضيه

:اند شرح ذيل بسط يافته

:كه در آنio :هـاي رخ داده در معرف تعداد كل تجديد ارائه

و )i )10،...،2،1=iگروه صنعت ie : هاي مورد انتظـار ارائهمعرف تعداد كل تجديد

.است i در سالــراي بررســي فرضــيه ــون ب ــوق، از آزم هــاي ف

. دو استفاده شده است توزيعي كاي هم

كارگيري اين آزمون برابـري فراوانـي كـل با بهتعديالت سنواتي گـزارش شـده در گـروه صـنايع مختلف، بدون در نظر گرفتن نوع و ماهيـت آنهـا،

.مقايسه شده استهـاي گـزارش منظور، ميزان تجديد ارائهبه اين

شده با تعـداد تجديـد ارائـه مـورد انتظـار در هـر .صنعت مقايسه شده است

تعداد تجديد ارائه رخ داده و مـورد ) 7(نگاره . كند انتظار هر صنعت را منعكس مي

تعداد تجديد ارائه مورد انتظـار هـر صـنعت از 4325( هــا حاصلضــرب تعــداد كــل تجديــد ارائــه

در نسبت تعداد مشاهده يك صنعت به كـل ) وردمبراي مثال، مقدار مورد . آيد مشاهدات به دست مي

انتظار در صنعت ساختمان به اين ترتيـب محاسـبه 4325 :شده است

1603203

i ×=e

تفكيك صنعت نظر از نوع و ماهيت، به صرفهاي مالي نحوه توزيع فراواني تجديد ارائه. 7نگاره شماره

گروه صنعتتعداد مشاهده

تعداد تجديد ارائه

)io(

تعداد تجديد ارائه

)ie(مورد انتظار تفاوت

29/10 7/547 558 203 ساختمان و مصالح ساختماني

)6/46( 6/396 350 147 هاي برقي آالت، تجهيزات ودستگاه ماشين

)0/30( 0/170 140 63 بندي وچاپچوب،كاغذ و بسته

5/24 5/415 440 154 صنايع دارويي

)8/9( 8/698 689 259 غذايي، آشاميدني و كشاورزي محصوالت

0/115 0/491 606 182 خودرو و حمل و نقل

)6/78( 6/736 658 273 هاي فلزي و غيرفلزي معادن وكاني

)3/23( 3/113 90 42 نساجي

2/57 8/528 586 196 صنايع شيميايي، نفت و الستيك

)6/18( 6/226 208 84 گري مالي واسطه

4325 4325 1603 جمع

⎪⎩

⎪⎨⎧

≠

=

ii

ii

eo

eo

H

H

:

:'

'

2,1

2,0


با توجه به مقدار آماره ) 7(در نگاره شماره p-value=000/0 و) 305/60( كـــاي دو H'2,0توان نتيجه گرفت كه فرضيه آزمون، مي

رد مي شـود؛ بـدين 05/0داري در سطح معنيمعنا كه فراواني كل تعديالت سنواتي گـزارش

هـاي مختلـف يكسـان شده در گـروه صـنعت داري بـا نبوده و از لحاظ آماري تفـاوت معنـي

2-2يكديگر داشته اسـت و بنـابراين، فرضـيه . گردد تأييد مي

آزمون فرضيه سوم

هـاي فرضـيه به علت اينكه در بررسي گروه فوق، تنها اندازه مطلق تغيير مالك سنجش است و هر دو حالت مثبت يا منفي بـودن بـه معنـاي

شـود، ابتـدا قـدر مطلـق تجديد ارائه تلقـي مـي داري معنـي محاسـبه شـده و سـپس، ها اختالف

.بررسي شده است، با عدد صفر تفاوت آنها

هـاي گـروه براي آزمون هر يك از فرضـيه اي اســتودنت تــك نمونــه -tن ســوم از آزمــو

. استفاده شده است

هاي آماري صفر و يـك بـه شـرح زيـر فرض :است تعريف شده

⎪⎩

⎪⎨⎧

≠

=

00

1

0

DH

DH

:

:

هـاي ميانگين قدر مطلق اخـتالف Dكه در آن

ارائه اوليه يك قلم و رقم تجديد ارائه شده آن .است

داري تفـاوت مبلـغ اوليـه و بررسـي معنـي تجديد ارائه شـده ده مـورد از اقـالم صـورت سود و زيان و سود و زيـان انياشـته در گـروه

هاي سوم، يك بار در مشـاهدات داراي فرضيهتجديد ارائه و يـك مرتبـه در كـل مشـاهدات

. آزمون شده است

هاي مربوط به قدرمطلق آماره) 8( نگارهدر اوليه و تجديد ارائـه شـده نشـان تفاوت ارقام

نتايج حاصل از آزمون، بيـانگر .داده شده استدرصـد 95اين اسـت كـه در سـطح اطمينـان

تفاوت رقم تجديد ارائه شده و اوليه كليه اقالم دار ها، معني مورد مطالعه، به استثناي سايرهزينه

.بوده است

گيـري يـك منطقاً چنانچه تفـاوت انـدازه ــاري ــر آم ــاي دو روش، از نظ ــر مبن ــر ب متغي

دار باشد، استفاده از يكي به جاي ديگري معنيلـذا . گيـري مـؤثر باشـد توانـد بـر تصـميم مي

دار بين اقالم مـذكور، بـه مشاهده تفاوت معنيعنوان تأثير بالقوه مبلغ تجديـد ارائـه شـده در

هـاي مـالي اقالم صـورت هاي مبتني بر تصميم .شود تفسير مي


ها داري تفاوت نتايج آزمون تي استودنت در مورد بررسي معني. 8نگاره شماره

ضيه فر

ارهشم

عنوان متغير

مشاهدات داراي تجديد ارائه كل مشاهدات ميانگين

اندازه تغيير)ريال ميليون(

انحراف از ميانگين

)ريال ميليون(

ارهt آم

p-va

lue نتيجه

فرضيه

ميانگيناندازه تغيير


انحراف از ميانگين


ارهtآم

p-va

lue نتيجه

فرضيه

3,1H درآمدهاي عملياتي

6195 3/2579 402/2 016/0 تأييد فرضيه

24104 9992 412/2 016/0 تأييد فرضيه

3,2H 4/375 1104 ساير درآمدها 941/2 004/0 تأييد فرضيه

1621 1/6829 965/2 004/0 تأييد فرضيه

3,3H 643/2 2476 6521 كل درآمدها 009/0 تأييد فرضيه

18835 5/7126 643/2 008/0 تأييد فرضيه

3,4H هاي هزينه

عملياتي5264 7/1057 977/4 000/0

تأييد فرضيه

11104 4/2212 019/5 000/0 تأييد فرضيه

3,5H ها ساير هزينه 5123 2/3655 402/1 162/0 رد فرضيه

9311 7444 404/1 162/0 رد فرضيه

3,6H ها كل هزينه 9549 3/6148 033/3 002/0 تأييد فرضيه

19182 8/6307 041/3 002/0 تأييد فرضيه

3,7H 1/1559 7224 سود خالص 634/4 000/0 تأييد فرضيه

12051 6/2589 654/4 000/0 تأييد فرضيه

3,8H سود انباشته ابتداي دوره

21688 7/3624 983/5 000/0 تأييد فرضيه

35490 3/5890 025/6 000/0 تأييد فرضيه

3,9H سود قابل تخصيص

24738 4/3665 749/6 000/0 تأييد فرضيه

32109 9/4737 777/6 000/0 تأييد فرضيه

3,10H سود انباشته پايان دوره

38138 5030 582/7 000/0 تأييد فرضيه

45869 6028 609/7 000/0 تأييد فرضيه

هاي پژوهش و پيشنهادها تفسير نتايج، يافتهدهد كه تفـاوت نسـبت هاي تحقيق نشان مي يافته

هم ها، و توزيع فراواني تعديالت سنواتي، هم در سالبه عـالوه، بـا . دار بوده است در صنايع مختلف، معني

بررسي قدرمطلق تفـاوت اطالعـات اوليـه و تجديـد ارائه مشخص شد كـه بـين ايـن دو گـروه، از لحـاظ

بــر اســاس . داري وجــود دارد آمــاري تفــاوت معنــي

بررسي انجام شده، مشخص شد كـه از بـين طبقـات تجديـد هاي مالي، بيشترين ميزان اصلي اقالم صورت

: ارائه، از لحاظ تعـداد، بـه ترتيـب مربـوط اسـت بـه 3/59(هـا ، دارايـي )درصد مشـاهدات 7/83( ها بدهي

).درصد مشاهدات8/49(ها و هزينه) درصد مشاهداتتوان چنين عنوان كـرد كـه، در تفسير اين يافته مي

هـا، از ها به علت وجود برخي حساب در بخش بدهي


هام پيشنهادي و پرداختني جمله ذخيره ماليات، سود سهاي پرداختني درون گروهي، نـرخ تجديـد و حساب

حساب ذخيره ماليات، به علت . ارائه باالتر بوده استدر راسـتاي نتـايج (هاي ماليـاتي بر بودن رسيدگي زمان

تفاوت مبلغ ماليات ابرازي و و] 1[ هاي قبلي پژوهشقطعي كه معموالً ماليات قطعي سال مالي و نظر به اين

هـاي مـالي آن هر دوره مالي در گزارش اوليه صورتــزارش نيســت ــل گ ــترس قاب موجــب ) دوره، در دس

ها به واسطه درصد از تجديد ارائه بدهي2/34گرديده ــات باشــد ــره مالي ــده ذخي ــهام . اصــالح مان ســود س

پيشنهادي و پرداختني، عموماً بـه علـت تفـاوت رقـم و پيشــنهادي هيــأت مــديره و رقــم مصــوب مجمــع،

گروهي، به علت اشتباه در هاي پرداختني درون حسابثبت مبـادالت فيمـابين، موجـب بـاالتر رفـتن ميـزان

ها، نسـبت بـه سـاير طبقـات شـده تجديد ارائه بدهي .است

ها، باال بودن نرخ تجديد ارائـه را در بخش داراييــي ــات درون م ــرات رخ داده در مطالب ــه تغيي ــوان ب ت

. اي بلندمـدت نسـبت داد هـ گذاري گروهي، و سرمايهگروهـي، بـه علـت انعكـاس نادرسـت مطالبات درون

هـاي گـذاري رويدادهاي داخلـي، و حسـاب سـرمايه ــاريخ ــابي نادرســت در ت ــت ارزي ــه عل ــدت، ب بلندم

هـا در رتبـه ترازنامه، موجب قرار گرفتن طبقه دارايي . دوم، از لحاظ نرخ تجديد ارائه شده است

از اشتباهات در گزارش توان ها، مي در طبقه هزينهاوليه بهاي تمـام شـده كـاالي فـروش رفتـه، و زيـان

ها، به عنوان داليل عمـده گذاري كاهش ارزش سرمايههـاي گـذاري حسـاب سـرمايه .تجديد ارائـه، نـام بـرد

ها بلندمدت عالوه بر اينكه موجب تجديد ارائه داراييهـا، در نتيجـه شده است، موجب تجديد ارائه هزينـه

ها نيز شـده گذاري زيان كاهش ارزش سرمايه گزارشهـا، ساير داليل بروز تجديد ارائه در طبقه هزينه.است

از اشتباه در ثبت رويدادهاي داخلي و ساير اشتباهات شـامل (مربوط به بهاي تمام شده كاالي فروش رفتـه

هـاي توليـد، محاسـبه خطا در نحوه تخصيص هزينـه .نشأت گرفته است...) استهالك و

هاي فيمـابين، هاي رخ داده در حساب تجديد ارائهبيانگر وجود اشـتباه، در شناسـايي رويـدادهاي درون گروهي است، كه موجب بـاالتر بـودن نـرخ تجديـد

هـا ها و هزينه ها، دارايي ارائه، به ترتيب در طبقه بدهيدر نتيجه، لزوم ارتقاي دانش حسابداران و . شده است

، براي درك صحيح نوع )لداخلي و مستق(حسابرسان و ماهيت رويـدادهاي داخلـي در حيطـه حسـابداري

در راستاي كاهش اين . رسد مالي، ضروري به نظر ميها ها، دارايي كه سه طبقه بدهي( ها نوع از تجديد ارائه

هـاي ، برگزاري دوره)است ها را متأثر ساخته و هزينهآموزشي كارآمد، در زمينه نحوه عمل صـحيح ثبـت و

هـاي مـالي گروهي در صورت گزارش مبادالت درونهاي شركت اصلي، و چگونگي حذف آنها در صورت

تواند به عنوان راهكاري مناسب مالي تلفيقي گروه، مي . تلقي گردد

در جهت كاهش تجديـد ارائـه بهـاي تمـام شـده كاالي فروش رفته، عالوه بر مـورد مـذكور، آمـوزش

ــه نحــوه صــحيح حســابداران و حسابرســان در زمينمحاسبه بهاي تمام شده توليد، در حيطـه حسـابداري

هـاي شـامل چگـونگي تخصـيص هزينـه (صنعتي نيز ــت ــي و درس ــهيم منطق ــتقيم، تس ــر مس ــف غي مختل

هاي مشترك، به حساب گرفتن ضايعات توليـد، هزينه . گردد ، پيشنهاد مي...)و


هاي بلندمدت گذاري در مورد تغيير ارزش سرمايههاي مالي تجديد ارائه شده نسبت به ارائـه در صورت

اوليه آنها، توجه دقيق بـه واقعيـات موجـود در زمـان در مـوارد بـروز تجديـد (ترازنامه، توسط حسابداران

و حسابرسـان ) ارائه به علل سهوي و خطاهاي انسانيدر موارد بروز تجديد ارائه به علـل سـهوي و (مستقله در اين مـوارد را تواند ميزان تجديد ارائ ، مي)عمدي

به حداقل برساند؛ كـه موجـب كـاهش تجديـد ارائـه .ها خواهد شد ها و هزينه دارايي

كه فراواني تجديـد (در مورد طبقه حقوق مالكيت هاي گزارش شده مربوط به آن در اين پـژوهش، ارائه

بر اساس رويه رايج بوده؛ به طوري كه با نحوه عمـل حسـابداري مغـايرت تجويز شـده در اسـتانداردهاي

گردد؛ اقالمي كه بـر اثـر مصـوبات ، پيشنهاد مي)داردها و سـاير مانند اندوخته( گردند مجمع دچار تغيير مي

كـه بـه طـوري ) موارد تخصيص و توزيع سود انباشتههـاي انجـام شـده در طبقـه درصد از تجديد ارائه 71

حقوق مالكيت به ايـن گـروه از اقـالم مربـوط بـوده هاي مالي همان سال اصالح شده، و ورتاست، در ص

هاي مالي نهايي پس از تـاريخ مجموعه كامل صورتشـامل ارقـام (برگزاري مجمع عمومي صاحبان سهام

ايـن شـيوه عمـل . تنظيم و ارائه شود) مصوب مجمعكه بـا اسـتانداردهاي حسـابداري منطبـق عالوه بر اين

بوده، سبب رفع اشكال گزارش اين اقـالم بـه عنـوان اكنون رويه نادرستي كه هم( شود تعديالت سنواتي مي

).شود به صورت گسترده استفاده ميت در مـورد نتـايج فرضـيه نكته بسيار حايز اهميـ

داري تفاوت رقم اوليه سود انباشته ابتـداي معني سوم، -8 نگـاره ( دوره و مبلغ تجديد ارائـه شـده آن اسـت

ي تجديد هاي مال تغيير اين رقم در صورت). 8رديف

ارائه شده نسبت به ارائـه اوليـه، معـرف آن بخـش از هـاي مـالي اسـت كـه اصالحات رخ داده در صورت

با توجه به . منشأ آن بيش از يك سال پيش بوده استداري تفاوت سود انباشته ابتـداي دوره در ارائـه معني

شـود كـه اوليه و رقم تجديد ارائه شده آن، نتيجه مـي هاي صورت گرفته در صورت اين بخش از اصالحات

داري مالي تجديد ارائه شده نيز رقم با اهميت و معنيتوان نتيجه گرفت كه محدود نمودن بنابراين مي. است

هـاي اي به دو سال، در گزارش ارائه اطالعات مقايسهلـذا پيشـنهاد . رسـد مالي ساليانه، كافي بـه نظـر نمـي

رائه شود كه، اي ا اي به گونه گردد، اطالعات مقايسه ميبيش از يـك دوره مـالي قبـل را پوشـش دهـد، و يـا

مثـل (اي براي اقالم كليـدي حداقل، اطالعات مقايسه، بـراي )سود عمليات در حال تداوم و سود هر سـهم

.شود هاي مالي بيشتري گزارش دوره

هاي پژوهش محدوديترو بـوده اين تحقيق با سه نوع محـدوديت زيـر روبـه

:استهـا و كـه صـورت به علت ايـن :مكاني محدوديت

هـا عرضـه عمـومي هاي مـالي سـاير شـركت گزارشهـاي گردد، بررسي اين تحقيـق تنهـا بـه شـركت نمي

پذيرفته شده در بورس اوراق بهـادار تهـران محـدود .بوده است

با توجـه بـه نـوع بررسـي كـه :محدوديت زمانيهـاي مـالي مستلزم بررسـي مجموعـه كامـل صـورت

بوده است؛ و ) هاي توضيحي پيوست اشتشامل يادد(به 1380امكان دسترسي به اين اطالعات از دوره مالي

ــه بعــد وجــود داشــته، بررســي ايــن تحقيــق تنهــا ب


محـدود 1387تا 1380ساله 8هاي مالي دوره صورت .گرديده است

بر مبنـاي اسـتانداردهاي رايـج، : محدوديت ذاتيگزارش و اي فقط سال مورد هاي مالي مقايسه صورت

لـذا محققـان بـه . گيـرد يك سـال قبـل را در بـر مـي هـايي كـه منشـأ آنهـا اطالعات مربوط به تجديد ارائه

. انـد بيش از يك سال قبل بوده است، دسترسي نداشتههـا نـدارد، محدوديت مذكور تأثيري بر نتـايج آزمـون

زيرا با اعمال اين مبالغ تفاوت ارقام تجديد ارائه شده يه شديدتر، و در نتيجه اعتبار نتايج تقويـت با ارقام اول

.گرديد مي :منابع

ــدي -1 ــد عب ــر و مجي ). 1389. (باباجــاني، جعفرابطــه حاكميــت شــركتي و ســود مشــمول ماليــات «

سال دوم، ، هاي حسابداري مالي پژوهش، »ها شركت .86-65، صص)5( ، شماره پياپي3ش

ــتانداردهاي حســابداري -2 ــدوين اس ــه ت . كميتــابداري و «). 1388( ــوابط حسـ ــول و ضـ اصـ

استانداردهاي (، استانداردهاي حسابداري »حسابرسيچاپ سازمان حسابرسي،160نشريه ، »)29تا1شماره .پانزدهم

. نويسي، فرشيد، عزيز عالي ور و رضا نظري -3، »غييرات حسابداري و اصالح اشـتباهات ت«). 1384(

.چاپ هشتم سازمان حسابرسي، 65نشريه4- Aier, Jagadison K; Comprix, Joseph;

Gunlock, Matthew T; Deanna Lee. (2005); “The Financial Expertise of CFOs and Accounting Restatements”. Accounting Horizons; Vol.19, No. 3; Accounting & Tax Periodicals; pp. 123-135.

5- Altamuro, J., A. Beatty; & J. Weber. (2005); “The effects of accelerated revenue recognition on earnings management and

earnings informativeness: Evidence from the SEC Staff Accounting Bulletin”. The Accounting Review; 80 (2) No. 101; pp. 373–402.

6- Bergstresser, D., and Philippon, T. (2006); “CEO incentives and earnings management: evidence from the 1990s”. Journal of Financial Economics; Vol. 80; pg. 511–529.

7- Bowen R. M., Davis A. K., & Rajgopal S.; (2002); “Determinants of revenue-reporting practices for internet firms”. Contemporary Accounting Research, Vol. 19 (Winter); pp. 523-562.

8- Burns, N. and S. Kedia. (2006); “The impact of performance-based compensation on misreporting”. Journal of Financial Economics; Vol. 79; pp.35-67.

9- Callen, Jeffrey L; Robb, Sean W G; Segal, Dan. (2008); “Revenue Manipulation and Restatements by Loss Firms”. Auditing: A journal of Practice & Theory; Vol. 27,No. 2; pp. 1-29

10- Cao, Ying; Myers, Linda A; Omer, Thomas C. (2008); “Does Company Reputation Matter for Financial Reporting Quality? Evidence from Restatements”. SSRN Working Paper Series, Rochester.

11- Caylor, M. (2006); “Strategic revenue recognition around earnings benchmarks”. Working paper, Georgia State University.

12- Chenlung, Chin; Hsin-Yi, Chi. (2009); “Reducing Restatements with Increased Industry Expertise”. Contemporary Accounting Research, Toronto: Vol. 26, Iss. 3; pg. 4

13- Committee of sponsoring organizations (COSO). (1999); “Fraudulent Financial Reporting-1987-1997: An analysis of U.S. public companies”.

14- Defond, M. L., and Jiambalvo, J.(1991); “Incidence and circumstances of accounting errors”. Accounting Review; Vol. 66, pp 643–655

15- Ettredge, Michael; Scholz, Susan; Smith, Kevin; R, Sun, Lili. (2010); “How Do Restatements Begin? Evidence of Earnings Management Preceding Restated Financial Reports”. Journal of Business Finance & Accounting, Vol. 37, Iss. 3/4; pg. 332


16- General Accounting Office (GAO). (2002); “Financial Statement Restatements: Trends, Market Impacts, Regulatory Reponses, and Remaining Challenges”. Washington, DC: GAO-03-138.

17- Hay, Laura; Sandefur, Gary. (2007). “Financial restatements: The changing rules of the game”. Accounting & Tax Periodicals, pg. 18.

18- Hearly, P.; Wahlen, J. (1999). “A review of the earnings management Literature and its implications for standard setting”. Accounting Horizons; Vol.13; pp 365-383.

19- Kinney, W. and L. McDaniel. (1989); "Characteristics of firms correction previously reported quarterly earnings". Journal of Accounting and Economics; Vol. 11: 71-94.

20- Linn, Erik; Diehl, Kori. (2005); “Financial Restatements Causes, Consequences, and Corrections”. Strategic Finance;Vol. 87, 3; Accounting & Tax Periodicals; pg. 34.

21- Marcy, Steven. (2008); “Financial Restatements Reverse Trend by Falling in 2007”. Accounting Policy & Practice Report; Jan 25, 2008; 4, 2; Accounting & Tax Periodicals, pg. 70

22- Patel, F. & Zeckhauser, R. (1999); “Earnings management to exceed thresholds”. Journal of Business; Vol. 72, pp 1-33.

23- Plumlee, Marlene; Teri Lombardi, Yohn. (2010); “An Analysis of the Underlying Causes Attributed to Restatements”. Accounting Horizons, Vol. 24, No. 1, pp. 41–64

24- Plummer, E.; Mest, D. (2001); “Evidence on the management of earnings components”. Journal of accounting, auditing, and Finance; Vol.16; pp. 301-323

25- Richardson, S., I. Tuna and Min Wu. (2002); “Capital market pressures and earnings management: The case of

earnings restatements”. Working paper: University of Pennsylvania.

26- Stubben, S. (2006); “Do firms use discretionary revenues to meet earnings and revenue targets?” Working paper: Stanford University.

27- Turner L. E.; Weirich Thomas R. (2006); “A Closer Look at Financial Statement Restatements”. The CPA Journal; Vol. 76, 12; Accounting & Tax Periodicals pg. 12

28- Turner, L., J.R. Dietrich, K. Anderson, and A.J. Bailey. (2001); “Accounting restatements”. Working paper: SEC.

29- Wang Xia. (2006); “Accounting Restatement: A Comparison between China and USA”. Journal of Modern Accounting and Auditing, Vol.2, No.10 (Serial No.17), pp.10-15

30- Wu, M. (2002); “Earnings restatements: A capital market perspective”. Working paper: New York University.

31- Xu, Tan. (2005); “Valuation effects of earnings restatements due to accounting irregularities”. Dissertation of Old Dominion University, 90 pages; AAT 3191392.

32- Ziegenfuss Douglas; Xu Tan; Najand Mohammad. (2006); “Intra-Industry Effects of Earnings Restatements Due to Accounting Irregularities”. Journal of Business Finance & Accounting. Oxford: Vol. 33, Iss. 5/6; pg. 696.

هاي حسابداري مالي پژوهشمجله 1392 بهار، )15(سال پنجم، شماره اول، شماره پياپي


87 -96صص

گذاران آزمون عمدي يا غير عمدي بودن تبعيت جمعي سرمايه

از عامل بازار در بورس اوراق بهادار تهران

*1غالمحسين گل ارضي

سمناناستاديار گروه مديريت بازرگاني دانشگاه *[email protected]

چكيده گذاران به صورت عمد و يا غير عمد اقدام به انجام وضعيتي است كه سرمايه دهنده سرمايه نشانرفتارجمعي در بازار مختلف منطقي يا غير منطقـي و گذاران به داليل بر خالف رفتار جمعي عمدي كه سرمايه. نمايند عمليات مشابهي مي

گـذاران ديگـر هاي شخصي خود را ناديده گرفته، اقـدام بـه پيـروي از سـرمايه به صورت آگاهانه اطالعات و تحليلگذاران به اطالعات بازار و واكنش يكسان آنها بـه ايـن نمايند، در رفتار جمعي غيرعمدي دسترسي يكسان سرمايه مي

چند رفتارجمعي عمدي هر. گذاران در بازار مشاهده شود ارهاي مشابهي توسط سرمايهگردد تا رفت اطالعات باعث ميآيـد، مي ها در بازاربه حساب حباب و سقوط شديد قيمت: هايي از قبيل ساز بروز ناهنجاري اي مخرب و زمينه پديده

تحقيق حاضر با رويكرد تبعيت . كارايي اطالعاتي در بازار است دهنده اي مطلوب و نشان رفتارجمعي غيرعمد پديدهگذاران از عامل بازار و نيز عمدي يـا از بتا و نيز به كارگيري مدل فضاي حالت اقدام به آزمون تبعيت جمعي سرمايه

نتايج حاصـل از انجـام . نموده است) 89الي اسفند 80فروردين (ماهه 120زماني غيرعمدي بودن آن در يك دوره . نمايند گذاران به صورت عمدي و دائمي ازعامل بازار تبعيت مي هد كه سرمايهد اين تحقيق نشان مي

رفتار جمعي عمدي، رفتار جمعي غير عمدي، تبعيت از بتارفتار جمعي، مالي رفتاري، :هاي كليدي واژه

گروه حسابداري-دانشگاه سمنان-سمنان:نشاني مكاتباتي نويسنده مسؤول-1


مقدمه هـاي مـديريت يكي از مفروضات زيربنايي تئوري

تئوري مـدرن پرتفـوي، مـدل : مالي استاندارد، ازقبيلگذاري ، مدل قيمت اي هاي سرمايه گذاري دارايي قيمت

ژ و سه عاملي فاما و فرنچ، مدل قيمت گذاري آربيتـرا هايي كه پس از جنگ جهاني دوم درحوزه ساير نظريه

مالي مطرح گرديدنـد، فـرض كـارائي بـازار سـرمايه بـديهي اسـت در صـورت عـدم يكـي از ايـن . است

هاي مـذكور نيـز اعتبـار خـود را از مفروضات، نظريه . دست خواهند دادمحققان و صـاحبنظران بـازار 1980ه در اواخر ده

متعددي حاكي از عدم ارتباط 1هاي سرمايه، ناهنجاريمنطقي بين قيمت ذاتي و قيمت بازار اوراق بهـادار در

ــورس ــد ب ــاهده نمودن ــان را مش ــف جه ــاي مختل . ههـاي بـاالتر از تحقـق بـازده : هايي، از قبيـل ناهنجاري

چـك و هـاي كو بازده مورد انتظار براي سهام شـركت يا ريزش 3گيري حباب ، شكل 2ده، اثرات تقويمي زيان

همگي عاليمي از ناكـارايي و 4در قيمت اوراق بهادارهـاي فراهم نبودن شرايط الزم براي استفاده از تئـوري

بـا بـه چـالش كشـيده . مديريت مالي استاندارد استهاي مالي استاندارد، پارادايم جديـدي بـا شدن تئوري

مديريت مالي و در حوزه 5مالي رفتاري عنوان پارادايمدر پارادايم مديريت مالي . گذاري حاكم گرديد سرمايه

رفتاري، ناكارايي بازار سـرمايه بـه دو دسـته عوامـل، هـاي و تـورش 6ژ عوامل محدود كننده آربيتـرا : شامل

]. 13[ شود گذاران نسبت داده مي سرمايه 7رفتاري

1 Anomalies 2 Calendar Effect 3 Bubble 4 Crash 5 Behavioral Finance 6 Limits to Arbitrage 7 Behavioral Biases

مشاهده در بـازار هاي رفتاري قابل يكي از تورشگـذاران و تبعيـت آنهـا از سرمايه 8سرمايه رفتارجمعي

وضعيتي اسـت دهنده رفتارجمعي نشان. يكديگر استگذاران بنابه داليل متعدد رفتارهاي مشابه و كه سرمايه

) 2001( بيخچنداني و شـارما . دهند جهتي انجام مي همنظـر گذاران در بازار سرمايه را از رفتار جمعي سرمايه

قصد و نيت آنها از اين عمل به دو نوع رفتار جمعـي . كننـد تقسيم مي 10و رفتار جمعي غير عمدي 9عمدي

نوعي 11به اعتقاد آنها رفتارجمعي غيرعمدي يا صوريگذاران اسـت رفتار مشابه و هم جهت در ميان سرمايه

آنهــا از اطالعــات كــه علــت بــروز آن، برخــوردارياطالعات مربـوط بـه چنانچه. يكسان و مشترك است

متغيرهاي بنيادي در بازار به صورت يكسان در اختيار گذاران قرار داشـته باشـد، در آن صـورت همه سرمايه

آنهـا بـا پـردازش و تحليــل ايـن اطالعـات در قالــب هـاي مـالي اسـتاندارد، تصـميمات يكنـواختي را مدل

اتخاذ خواهند كرد، كه نتيجه اين تصميمات يكنواخت بـراي . رهاي مشابه در بـازار سـرمايه اسـت بروز رفتا

مثال، چنانچه نرخ بهره به صـورت ناگهـاني افـزايش نيز بالفاصله در بازار منتشر شود، مربوطه يافته و خبر

در آن صــورت اكثــر ســهامداران بــه داليــل علمــي و ايـن رفتـار ]. 5[ كننـد منطقي اقدام به فروش سهام مي

يـد و الگـوبرداري از توان تقل مشابه سهامداران را نمياعمال يكديگر ناميد، چراكـه علـت بـروز ايـن قبيـل

گـذاران دسترسـي و رفتارهاي مشابه از سوي سـرمايه ونـگ و كـانال . استفاده آنها از اطالعات مشترك است

8 Herding Behavior 9 Intentional Herding 10 Unintentional Herding 11 Spurious Herding

89/ گذاران از عامل بازار در بورس اوراق بهادار تهران آزمون عمدي يا غير عمدي بودن تبعيت جمعي سرمايه

اين قبيل رفتارهاي جمعـي را نـوعي تعـديل ) 2006(ها متناسب با اطالعات اساسي بـازار و قيمت 1بنيادين

بـرخالف .داننـد اي مطلـوب مـي ال، پديدهدر عين حنوعي رفتـار 2رفتارجمعي غيرعمد، رفتارجمعي عمدي

گـذاران در يـك بـازار مشابه و هم جهت بين سرمايهاست، كه علت اصلي پيدايش آن الگوبرداري عمـدي

گذاران از تصميمات يكديگر و ناديده گـرفتن سرمايهايـن قبيـل . هـاي شخصـي اسـت اطالعات و تحليـل

ــي ر ــورت م ــاني ص ــي زم ــاي جمع ــه فتاره ــرد ك گيگذاران بنا بـه داليـل منطقـي يـا غيـر منطقـي، سرمايه

هاي شخصي خود را ناديده گرفته، اطالعات و تحليلگذاران ديگر الگوبرداري از اعمال و تصميمات سرمايه

دهنده برخالف رفتار جمعي صوري كه نشان. كنند مياي جمعـي عمـدي سرمايه است، رفتارهـ كارايي بازار

ــامطلوبي اســت كــه در نهايــت بــه پديــده رفتــاري نگيـري مخدوش شدن روابط تعادلي در بازار و شـكل

هاي ناهنجاري از قبيل حبـاب و سـقوط شـديد پديده ].14[ گردد ها در بازار منجر مي قيمت

هـاي مختلفـي بـراي محققان و صاحبنظران روشار جمعي ارائه رفت گيري و تجزيه و تحليل پديده اندازه

) LSV( الكونيشـوك، اشـليفر، ويشـني . انـد شده كردهگذاران گيري رفتار جمعي سرمايه براي اندازه) 1992(

. نمودنـد LSVنهادي اقدام به ارائه مدلي معـروف بـه آنها در اين مدل رفتار جمعـي يـك گـروه از مـديران

گذاري را از طريق ميانگين ميـزان هاي سرمايه صندوقيك سـهم در يـك دوره ) فروش(تمايل آنها به خريد

شـرايطي (زماني مشخص در مقايسه با شرايط عـادي ، )كننـد گـذاران مسـتقل از هـم عمـل مـي كه سـرمايه

با استفاده از مدل مـذكور بـه آنها. گيري نمودند اندازه

1 Fundamental Adjustment 2 Intentional Herding

گذاري پرداخته و بـه مدير سرمايه 341بررسي رفتار اين نتيجه دست يافتند كه اين مـديران در تصـميمات

]. 12[ كننــد گــذاري خــود مســتقل عمــل مــي ســرمايهبـا بـه كـارگيري ) 1995( گرينبالت، تيتمـان، ورمـرز

ــدل ــار LSVم ــه رفت ــه مطالع ــندوق 274ب ــدير ص مي مشترك پرداخته و شـواهدي از وجـود گذار سرمايه

ورمـرز ]. 9[ رفتارجمعي در ميان آنهـا دسـت نيافتنـد بــه منظــور بــر طــرف ) 1996( و نوفســينگر) 1995(

، بـا ارائـه معيـار تغييـرات LSV نمودن نواقص مـدل SHM 4و معيار رفتارجمعي جهت دار PCM 3پرتفويSHM گيــري شــدت و جهــت اقــدام بــه انــدازه

گـذاري نمودنـد مـديران سـرمايه رفتارجمعي در ميان]15[ ،]13 .[

براي نخسـتين بـار بـا ) 1995( كريستي و هوانگهـاي هاي تاريخي و به كـارگيري مـدل استفاده از داده

اقتصاد سـنجي اقـدام بـه شناسـايي و سـنجش رفتـار گـذاران حقيقـي و حقـوقي در جمعي توسط سـرمايه

بـين آنها بـا برقـراري رابطـه رگرسـيون . بازار نمودندهـا و متغيرهـاي مجـازي انحراف معيار مقطعي بـازده

گـذاران در شـرايط اقدام به آزمون رفتارجمعي سرمايهبا انجام اين مطالعـه، آنهـا هـيچ . بحراني بازار نمودند

گونه رفتارجمعي در شـرايط بحرانـي بـازار مشـاهده با اسـتفاده از ) 2000(چانگ و همكاران ]. 7[ ننمودند

ها به عنوان معيـار ف از ميانگين بازدهقدر مطلق انحرا، اقدام به سنجش CCK پراكندگي در مدلي معروف به

رفتار جمعي در بازارهاي اياالت متحده، هنگ كنـگ، وجود رفتـار ن پرداخته، عاليمي از كره جنوبي و تايوا

ــد ــاهده نمودن ــا مش ــن بازاره ــي را در اي ]. 6[ جمعهـاي وشهـا و ر هاي فوق كه هـر كـدام بـا داده مدل

3 Portfolio Change Measure (PCM) 4 Singed Herding Measure (SHM)


انـد، مختلفي اقدام بـه سـنجش رفتـار جمعـي نمـوده همگي داراي يك ايراد مشترك بوده و آن اين كه هيچ

ها قادر به تمايز بـين رفتـار جمعـي كدام از اين روش .عمدي و رفتار جمعي غيرعمدي نيستند

ــالمون و 2004 و SH)) (2006 هوانــــگ و ســبـراي 1رويكرد جديدي با عنوان تبعيت از بتـا ) 2001گـذاران در بـازار گيـري رفتـار جمعـي سـرمايه اندازه

در اين رويكرد با استفاده از HS. سرمايه ارائه نمودند) ضرايب بتا( انحراف معيار مقطعي ضرايب حساسيت

گـذاران عالوه بر انـدازه گيـري رفتـارجمعي سـرمايه توانســتند رفتــار جمعــي عمــدي را از رفتــار جمعــي

آنهـا در مـدل پيشـنهادي .غيرعمدي تفكيـك نماينـد مدت ضرايب بتاي مورد اسـتفاده خود، تغييرات كوتاه

گذاري را به عوامل رفتاري از قبيل هاي قيمت در مدلاعتقاد دارند گذاران نسبت داده و رفتار جمعي سرمايه

گذاران بـه عـواملي، از به اينكه توجه همزمان سرمايهزمـاني دورهبازده بازار، اندازه و ارزش در يـك : قبيل

كوتاه، به كاهش انحراف معيار مقطعي ضـرايب بتـاي هوانـگ و سـالمون در . گـردد اين عوامـل منجـر مـي

بـا اسـتفاده از مـدل فضـاي ) 2004(مطالعه ديگـري حالت توانستند عمـدي يـا غيرعمـدي بـودن تبعيـت

گــذاران از عوامــل مــؤثر بــر بــازده همزمــان ســرمايهآنها بـا بـه كـارگيري . هاي مالي را آزمون كنند دارايي

اين مدل در بازارهاي ايـاالت متحـده و كـره جنـوبي رفتار جمعي غيرعمـد و پايـدار و مسـتقل از شـرايط

].11[ و ]10[ بازار را مشاهده نمودندــي ــه در خصــوص مســائل عل ــم اينكــه مطالع رغ

ــي ــار جمع ــه رفت ــاري، از جمل ــالي رفت ــديريت م م

1 Beta Herding

ــدمت نســبتاً ســرمايه ــان از ق ــذاران در جه ــادي گ زيبرخوردار است، تحقيقات درخور توجهي درباره ايـن

ــام نشــده اســت ــران انج ــالمي و . موضــوع در اي اس CCKو CH بـا اسـتفاده از مـدل ) 1385(شـهرياري

) جمعـي ( وار اقدام به بررسـي و آزمـون رفتـار تـوده بـا . گذاران در بورس اوراق بهادار تهران نمـود سرمايه

انجام اين تحقيق مشخص گرديد كه به هنگـام رونـق گـذران در بازارسرمايه، رفتارجمعي از سـوي سـرمايه

گيرد و بـرعكس، بـه هنگـام ركـود بازار صورت نميگـذاران صـورت رفتار جمعي زودگذر در بين سرمايه

مبنـي بـر CHمـذكور ادعـاي وهش ژ نتايج پ. گيرد ميوقوع رفتـار جمعـي در شـرايط بحرانـي بـازار را در

نيـا و حاجيـان ايـزدي ]. 3[ كند بورس تهران تاٌييد مياقدام به بررسـي CHبا به كارگيري مدل ) 1388(نژاد

گذاران در صـنايع سرمايه) رفتار جمعي( وار رفتار رمهبر خـالف گذاران نموده و به نتيجه رسيدند كه سرمايه

در شرايط بحراني، رفتار جمعـي از خـود CHادعايبـا ) 1389(ارضـي محمدي و گل]. 2[ دهند بروز نمي

رويكرد تبعيت از بتا و به كارگيري مدل فضاي حالت گذاران در بورس اقدام به آزمون تبعيت جمعي سرمايه

اوراق بهادار تهران از عوامل سه گانه فاما و فـرنچ در ) 1387الي آبـان 1380فروردين (ماهه نود يك دورهــد ــد . پرداختن ــخص ش ــق مش ــن تحقي ــام اي ــا انج ب

مذكور به صـورت پايـدار از گذاران طي دوره سرمايهعامل بازار تبعيت نموده، در حالي كه چنين تبعيتي از

]. 4[ دو عامل اندازه و ارزش صورت نگرفته استتحقيق حاضر به منظور تكميل تحقيقات فوق و با

دف آزمــون عمــدي يــا غيرعمــدي بــودن تبعيــت هــگذاران از بازده بازار با استفاده از مدل فضـاي سرمايه

بـه عبـارت ديگـر، در ايـن . حالت انجام خواهد شـد


تحقيق محقق قصـد دارد بـا اسـتفاده از مـدل فضـاي حالت به اين پرسش پاسخ دهد كه آيا تبعيت جمعـي

تحقيقـات قبلـي گذاران ازعامل بازده بازار كه سرمايهگيرد اند، به صورت عمد صورت مي به آن دست يافته

يا يك عمـل غيرعمـد بـوده كـه منشـأ آن دسترسـي گـذاران بـه منـابع اطالعـاتي مشـترك يكسان سرمايه

. است

و مباني نظري مدل تحقيق روش تحقيقاصلي كه در اين تحقيق آزمون قرار خواهد فرضيه

ذاران در بورس اوراق گ سرمايه: شد، عبارت است ازبهادار تهران به صورت عمد از عامل بازار تبعيـت

: هاي مورد نياز ايـن تحقيـق كـه شـامل داده. كنند ميقيمت روزانه سهام، تصميمات مجامع، شاخص قيمت

هاسـت، از سهام، ارزش بازار و ارزش دفتري شـركت هاي فشرده حـاوي بانـك اطالعـاتي بـازار طريق لوح

سـازمان مراجعه به پايگاه اطالع رسـاني سرمايه و نيز جامعـه . آوري شده اسـت بورس و اوراق بهادار جمع

هاي پذيرفته شده در آماري اين تحقيق را كليه شركتنمونـه . دهنـد بورس اوراق بهادار تهران تشـكيل مـي

مــورد نيــاز بــراي انجــام ايــن تحقيــق نيــز بــه روش سـال غربالگري با دو شـرط، مـورد معاملـه بـودن از

مـاه در هـاي بـيش از شـش و نيز نداشتن وقفه 1380كـه وجـود از آنجا. روند معامالت انتخاب شده است

هاي طوالني در يك سري زماني به كاهش اعتبار وقفهگـردد، لـذا بـا نتايج و برآوردهاي تحقيـق منجـر مـي

هـاي داراي بـيش از استفاده از نظر خبرگـان، شـركت نـد انجـام معـامالت از شش ماه وقفه متـوالي در فرآي

در . انـد هاي مورد بررسي خارج شـده فهرست شركتبـه 107نتيجه، فيلتر نمودن نمونـه آمـاري بـا حجـم

ايـن تحقيـق بـراي . عنوان نمونه شركت به دست آمدتا اسفند 1380فروردين ( ماهه 120زماني يك دوره

.صورت گرفته است ) 1389تحقيق حاضر با رويكرد تبعيت از بتا و با اسـتفاده

بـا اسـتناد بـه . از مدل فضاي حالت انجام شده اسـت در اين تحقيق ) 2004(نتايج مطالعه هوانگ و سالمون

هاي كوتاه مدت تغييرات ضرايب بتاي عوامل در دوره. شـود گـذاران نسـبت داده مـي به رفتارجمعي سرمايه

گـذاران از عوامـل رمايهبراساس اين ادعا چنانچـه سـ بازارتبعيت جمعي تبعيت داشته باشند، در آن صورت

بازار بـه صـورت زيـر در معـرض ايـن تـورش مدل : گذاران قرار خواهد گرفت رفتاري سرمايه

ittbimtitit MKTr

dεβα ++=

، tدر زمـان iاضافه بـازده دارايـي itrدر رابطه فوق

itα ــدأ و ــرض از مب ــازار، MKTع ــل ب bعامimtβ

نيـز itεو tعامل بـازار در زمـان ضريب تورش دار2خطاي پسمانده با ميانگين صفر و واريانس

εσ است .بر روي بتا نشان دهنده تـورش دار بـودن bباالنويس

گذاران ازعامل بـازار به علت تبعيت جمعي سرمايه آنبين بتـاي تـورش دار و بتـاي تعـادلي را رابطه .است : توان به صورت زير بيان كرد مي

)2(

bفوق در رابطه

imtβ دار، ضـريب بتـاي تـورشimtβ نشان دهنـده معيـار رفتـار mthضريب بتاي تعادلي و

و عـدد گذاران در تبعيت ازعامل بـازار جمعي سرمايه. يك ميانگين مقطعي ضرايب بتاي عامل بـازار اسـت

بـه mthهايي اسـت كـه حالت نشان دهنده) 1(نگاره . تواند داشته باشد عنوان معيار رفتار جمعي مي

)1( −−= imtmtimtbimt h βββ

)1(


mthهاي مختلف حالت. 1 نگاره شماره تفسير ها حالت

عدم وجود رفتار جمعي

رفتار جمعي كامل

رفتار جمعي بين صفر و يك

رفتار جمعي معكوس

ــدوده ــوالً در مح ــارجمعي معم ــارامتر رفت پ10 << mth دهنـده آن نشـان واقع بوده، ميزان

. گذاران از بازده بازار است شدت تبعيت سرمايهانحراف معيـار مقطعـي بتاهـاي تـورش دار بـه

:صورت زير قابل محاسبه است)3(

))1)1((()( 2−−−= imtmtimtcbimtc hEStd βββ

)1())1(( 2mtimtc hE −−= β

)1)(( mtimtc hStd −= β 1يك متغير پنهان mthبا توجه به اينكه پارامتر

و غير قابل مشاهده است ، لذا براي شناسـايي و تحليل آن از مدل اقتصاد سنجي فضـاي حالـت

در ايـن تحقيـق، ابتـدا ميـزان . شـود استفاده ميگذاران از عامل بازار با استفاده از تبعيت سرمايه

مدلي كه براي ايـن . مدل زير آزمون خواهد شد بـه ) 3(شود، بر اساس معادله منظور استفاده مي

: گردد صورت زير طراحي مي)4(

1 Latent Variable

: كه : و

~)0,(با توجه بـه اينكـه 2mvmt id σν ،اسـت

تـوان را به صورت زيـر مـي ) 4(بنابراين معادله : بازنويسي نمود

( )[ ] mtktkbimtc HStdLog νµβ ++=

يك متغير پنهان بـوده كـه از mtHاز آنجاكهكنـد، لـذا بـا تبعيت مي AR)1(فرايند ماركفي يا

توان نسبت بـه استفاده از مدل فضاي حالت ميلـذا . تخمين و تجزيه و تحليـل آن اقـدام نمـود

گذاران در گيري رفتار جمعي سرمايه براي اندازهتوان طراحي مدل زيررا مي تبعيت از عامل بازار،

: نمود)5(

يك مدل استاندارد فضاي حالت ) 5(معادله و 2است كه در آن معادله اول به معادله مشـاهده

. معـروف اسـت 3معادله دوم به معادله وضيعتبترتيب به عنوان انحراف ktηو ktv در اين مدل

2 Observation Equation 3 State Equation

imtbimtimth ββ =⇒= 0

[ ]imtbimtimt Eh ββ =⇒= 1

10 << imth

0<imth

mtmtmmt HH ηφ += −1

( )[ ] mtmtmbimtc HStdLog νµβ ++=

[ ] mtmimtcStdLog νµβ +=)(

[ ] [ ][ ] )(

)()(

mtimtc

imtcbimtc

hELogStdLogStdLog

−+=

βββ

[ ][ ])( imtcm StdLogE βµ =


( )[ ]mttmtmtm

mtmmtmmtmbimtc

vPECHMLCSMBCrCLogCHsTdLog

+++++++=

543

21 σµβــمانده ــار پس ــاهده و معي ــادالت مش ــا در مع ه

ــانگين و ــا مي ــال ب ــع نرم ــعيت داراي توزي وضواريانسي بـه شـرح زيـر

:هستند

معنـادار باشـد، mφچنانچه ضريب متغير وقفـه گـذاران بـه صـورت توان گفت كـه سـرمايه مي

بـرعكس، . كننـد جمعي از عامل بازار تبعيت ميبه معناي عدم تبعيـت جمعـي mφمعنادار نبودن

mtH=0گــذاران از عامــل مــذكور و ســرمايه همچنين، پايداري يا مقطعي بودن پديـده .است

مذكور با استفاده از آزمـون بهبـود يافتـه ديكـي . فولر بررسي خواهد شد

توان نسبت بـه مي) 5(پس از تخمين معادله متغير پنهان محاسبه پارامتر رفتار جمعي كه يك

: شود، به صورت زير اقدام نمود محسوب مي

)6(

براي آزمـون عمـدي يـا غيرعمـدي بـودن تبعيـت گــذاران از عامــل بــازار، متغيرهــاي جمعــي ســرمايههـاي بـازار ، نوسـان mrبـازده بـازار : بنيادي، از قبيل

mLog σصرف عامل اندازه ،SMB، صرف عاملEP،ضريبHMLارزش كه هر يك بـه نـوعي /

حاوي اطالعات بازار هستند، به عنوان متغير مسـتقل به معادله مشاهده اضافه شده و مدل مـورد نظـر بـه

: گردد مي صورت زير ارائه

)7 (

ــوق چنان ــاي ف ــردن متغيره ــا وارد ك ــه ب mφچمعناداري خود را از دسـت بدهـد، در آن صـورت

را ) 5(رفتار جمعي مشاهده شده بر اساس معادلـه نوعي رفتار جمعي غيرعمـدي يـا تعـديل بنيـادي

بـرعكس، چنانچـه . كنيم ها در بازار تلقي مي قيمتمعناداري mφبا دخالت دادن متغيرهاي فوق پارامتر

شود كـه رفتـار جمعـي مي خود را حفظ كند، گفته، افـراد مشاهده شده يك رفتار جمعي عمدي بـوده

بدون توجه به اطالعـات اساسـي بـازار، اقـدام بـه .نمايند تبعيت از عامل بازار مي

هاي تحقيق يافته

در اين تحقيق انحراف معيار مقطعي بتاهـاي

)( دار تـورش bimtcLogStd β بـه عنـوان متغيـر

ــازار ــازده ب ــازار ، نوســانmrوابســته و ب هــاي ب

mLog σ صرف عامـل انـدازه ،SMB صـرف ،EP، ضـريب HMLعامل ارزش بـه عنـوان /

گر در قالب مدل فضـاي حالـت متغيرهاي تبيينتوصـيف . انـد اسـتفاده شـده ) 7معادله شـماره (

ارائه شده ) 2( آماري متغيرهاي مذكور در نگاره . است

)exp(1 mtmt Hh −=mtmt hH −= 1)exp(

)1( mtmt hLogH −=

),0(~ 2ηση mmt iid

),0(~ 2mvmt iid σν

mtmtmmt HH ηφ += −1


توصيف آماري متغيرهاي مورد استفاده در تحقيق. 2نگاره شماره

EP/

HML SMB mLog σ rm )( bimtcLogStd β پارامترها

0895/4 261/0- 0895/7 4946/2- 0178/0 0132/0 ميانگين

8395/6 0140/0- 8395/6 4872/2- 0085/0 0493/0 ميانه

8630/10 1780/0 8630/10 7163/1- 2630/0 3812/0 ماكزيمم

3560/4 3220/0- 3560/4 2082/3- 0660/0- 9266/0- مينيمم

5759/1 0869/0 5759/1 2454/0 0494/0 2110/0 انحراف معيار

5004/0 5196/0- 5004/0 0334/0- 4121/1 2640/1- چولگي

3644/2 1690/4 3644/2 1025/4 8912/6 1453/6 كشيدگي

0292/7 2320/12 0292/7 0996/6 5888/115 4203/81 برا -جارگ

تعداد مشاهده 120 120 120 120 120 120

براي آزمون عمدي يا غيرعمـدي بـودن رفتـارجمعي

در تبعيـت از عامـل بـازار در بـورس گـذاران سرمايهدر ) 5(ابتـدا بـا تخمـين معادلـه تهـران، اوراق بهادار

مذكور بررسي شـده ، وجود پديده%95سطح اطمينان از تخمين مدل مـذكور در نگـاره نتايج حاصل . است

ارائه شده است )3(

نتايج آزمون وجود تبعيت جمعي از عامل بازار. 3نگاره شماره

نتيجه آزمون سطح اطمينان P.VALUE 0H مقدار محاسبه شده پارامتر

mφ 333/0 000/0 0=mφ 95% 0H رد

توان گفت كـه مي) 3( با توجه به مندرجات نگاره

معادلـه ضريب متغير وقفـه در % 95در سطح اطمينان )( وضعيت mφ معنادار بوده، كه اين به معناي تبعيـت

گذاران از عامل بـازار در بـورس اوراق جمعي سرمايه . بهادار تهران است

به منظور آزمـون دائمـي يـا مقطعـي بـودن رفتـار

گذاران در تبعيت از عامـل بـازار، ابتـدا جمعي سرمايهكه يك پارامتر پنهـان اسـت mthپارامتر رفتار جمعي

بـراي هـر دوره محاسـبه و ) 6(با اسـتفاده از معادلـه آزمون بهبود يافته ديكي % 95سپس در سطح اطمينان

نتايج ) 4( نگاره. فولر بر روي آن صورت گرفته است .دهد مربوط به آزمون مذكور را نشان مي

گذاران از عامل بازار نتايج آزمون دائمي يا مقطعي بودن تبعيت سرمايه. 4 نگاره شماره

مقدار بحراني ADF سري زماني0H نتيجه آزمون سطح اطمينان

mth 57/11- 8861/2- 1≥mφ 95% 0H رد


دهد كه تبعيت نشان مي) 4( نتايج موجود در نگارهگذاران از عامل بازار نـه بـه صـورت مقطعـي، سرمايه

. گيرد بلكه در قالب فرآيندي دائمي صورت ميبراي آزمون عمـدي يـا غيرعمـدي بـودن تبعيـت

در سـطح ) 7( گذاران از عامـل بـازار، معادلـه سرمايهمورد تخمين قرار گرفته و نتايج حاصـل % 95ينان اطم

.ارائه شده است) 5( در نگاره

گذاران ازعامل بازار نتايج آزمون عمدي يا غير عمدي بودن تبعيت جمعي سرمايه. 5نگاره شماره

شود، هـيچ يـك از متغيرهـاي چنانكه مشاهده مي

از% 95بنيادي اضافه شده به مدل در سـطح اطمينـان وارد كـردن معناداري الزم برخوردار نبـوده و نيـز بـا

)(متغيرهاي مذكور به مدل، ضريب متغير وقفه mφ دراز . كنـد معادله وضعيت معناداري خـود را حفـظ مـي

آنجاكه اضافه نمودن متغيرهاي بنيادي به مدل، تاٌثيري )( بر معناداري ضريب متغير وقفه mφ نداشـته و ايـن

% 95معنادار است، لذا بـا متغير در وضعيت جديد نيزگذاران از عامـل توان رفتار جمعي سرمايه اطمينان مي

. بازار را نوعي رفتار عمد به حساب آورد

هاي تحقيق گيري، پيشنهادها و محدوديت نتيجهگـذاران در در اين تحقيـق رفتـار جمعـي سـرمايه

تبعيت از عامل بازار و نيز عمدي يا غير عمدي بـودن رويكرد تبعيت از بتا و با استفاده از مدل فضـاي آن با

نتايج حاصـل از انجـام ايـن . حالت آزمون شده استگـذاران در بـورس دهـد كـه سـرمايه تحقيق نشان مي

تا پايـان سـال 1380 هاي اوراق بهادار تهران طي سالبه صورت عمد و پيوسته از عامل بازار تبعيـت 1390

از عامـل بـازار، ايـن منظور از تبعيت عمدي. اند كردهگذاران به هنگام اتخاذ تصميم دربـاره است كه سرمايه

خريد يا فروش سهام بـه جـاي توجـه بـه متغيرهـاي كنند؛ بـدين معنـي بنيادي، به بازده كل بازار توجه مي

گذاران حاضر كه بهنگام افزايش در بازده بازار سرمايههــايي را كــه بــه لحــاظ شــوند تــا ســهام شــركت مــيرهاي بنيادي وضعيت مناسبي ندارنـد، بـه قيمـت متغي

بـروز . باالتر از قيمت ذاتي خريداري كنند و بالعكسگردد گذاران باعث مي اين قبيل اعمال از سوي سرمايه

بازار و قيمت ذاتي اوراق بهـادار تا شكاف بين قيمت . و در نتيجه عدم كارائي بازار تشديد گردد

يي كه خـأل تحقيـق ها با انجام اين تحقيق، موضوعگردد، به شرح زير شناسايي و درباره آنها احساس مي

:گردند براي انجام تحقيق به محققان پيشنهاد ميگـذاران در رفتـار جمعـي سـرمايه ثير پديدهأبررسي ت

بروز ناهنجاري در بازارهاي مالي؛ گـذاران در صـنايع مقايسه شدت رفتار جمعي سرمايه -

مختلف؛

0H سطح اطمينان نتيجه آزمون P.VALUE پارامتر مقدارمحاسبه شده

0H %95 قبول 01 =mC 6807/0 0447/0- 1mC

0H %95 قبول 02 =mC 9814/0 0169/0- 2mC

0H %95 قبول 03 =mC 8211/0 0974/0 3mC

0H %95 قبول 04 =mC 6599/0 1576/0- 4mC

0H %95 قبول 05 =mC 2074/0 0309/0 5mC

0H رد 95% 0=mφ 0252/0 2748/0 mφ


هـاي رشـدي و مقايسه شدت رفتار جمعي در شركت . ارزشي

ها و تحقيقات علمي، در انجـام همانند تمامي پژوهشها و مشكالتي وجود داشـته اين تحقيق نيز محدوديت

: اند از ترين آنها عبارت بوده كه عمدهبسـياري از هاي نسبتاً طوالني در معامله وجود وقفه -

ســهام باعــث گرديــد تــا تعــداد درخــور تــوجهي از هـاي هاي جامعـه آمـاري از فهرسـت شـركت شركت

نمونه حذف شوند، كه اين امر قطعاً بـر دقـت نتـايج .تحقيق تاٌثير خواهد گذاشت

وجود مقررات و دستورالعمل هاي كنتـرل بـازار از -قبيل نوسـان مجـاز قيمـت و حجـم مبنـا و غيـره تـا

هـاي دار شـدن داده اي باعث انحراف و تـورش اندازهتحقيق و در نتيجه پايين آمدن دقت نتـايج حاصـل از

. گردد تحقيق مي

:منابعهمگام با EViews " ).1381. (بيدرام، رسول -1

چـاپ وري، انتشـارات منشـور بهـره "اقتصاد سنجي .اول

بررسي رفتـار "). 1388. (حاجيان نژاد، امين -2 صنايع منتخب بورس اوراق بهـادار تهـران وار در رمه

نامـه كارشناسـي پايـان "1380-1387هـاي طي سـال ــوم اداري و ارشــد، دانشــگاه اصــفهان، دانشــكده عل .اقتصادــارا -3 ــهرياري، س ــار "). 1385. (ش بررســي رفتگذاران با اسـتفاده از انحرافـات بـازده وار سرمايه توده

بهادار تهران، سهام از بازده كل سهام در بورس اوراق نامه كارشناسـي پايان " 1384الي 1380هاي طي سال

.دانشگاه تهران، دانشكده مديريتارشد، محمدي، شاپور، رضا راعي، حسـن قاليبـاف -4

تجزيـه و "). 1389. (اصل و غالمحسين گـل ارضـي تحليل رفتار جمعي سهامداران در بورس اوراق بهادار

ــا اســتفاده از مــدل فضــاي مجلــه "حالــت تهــران ب .4ش هاي حسابداري مالي، پژوهش

5- Bikhchandani, S, and Sunil Sharma, (2001), “Herd Behavior in Financial Markets: A Review,” Working Paper, International Monetary Fund

6- Chang, E. and Cheng, J., and Khurana, A. (2000), “An Examination of Herd Behavior in Equity Markets: An Empirical Perspective,” Working Paper; Georgia Institute of Technology.

7- Christie, William G., and Roger D. Huang, (1995), “Following the Pied Piper: Do Individual Returns Herd Around the Market?” Financial Analysts Journal

8- Cipriani, M. and Guarino, A.,(2007) “Herd Behavior in Financial Markets: A Field Experiment with Financial Market Professionals” American Economic Review

9- Grinblatt, M. , Titman S. and Wermers, R. (1995) “Momentum Investment Strategies, Portfolio Performance, and Herding: A Study of Mutual Fund Behavior,” American Economic Review, December

10- Hwang, Salmon (2001) “ A New Measure of Herding and Empirical Evidence” University of London Business School Working Paper

11- Hwang, S. and M. Salmon, (2004) “Market stress and herding” Journal of Empirical Finance

12- Lakonishok, J., et al.,(1992), “The Impact of Institutional Trading on Stock Prices,” Journal of Financial Economics

13- Nofsinger John R.(1996) “Tests Of Herding And Positive Feedback Trading Strategies By Institutions And Individuals” Washington State University

14- Wang,D. And Canela,M. (2006) “ Herd Behavior towards the Market Index:Evidence from 21 Financial Markets” Working paper

15- Wermers, R. (1995), “ Herding, Trade Reversals, and Cascading by Institutional Investors” University of Colorado, Boulder

. دانشگاه پيام نور، گروه حسابداري تفرش، :نويسنده مسؤول نشاني مكاتباتي -1



97 -118صص

سود مديريت بررسي تأثير اطالعات عرضه و تقاضاي سهام بر هاي پذيرفته شده بورس اوراق بهادار تهران در شركت

***مسعود سعيدي ،**نجمه حاجيان، *1وحيد بيگلري

(UM)كواالالمپور دكتري دانشگاه مااليا، ،گروه حسابداري دانشگاه پيام نور تفرش مربي *[email protected]

دانشجوي دكتري حسابداري دانشگاه تربيت مدرس **[email protected]

دانشگاه تربيت مدرسدانشجوي كارشناسي ارشد حسابداري ***[email protected]

چكيدهـ مطالعات انجام شده پيرامون رابطه مديريت سود با قراردادها در توجيـه ادعاهـاي خـود بـا دشـواري رو ه هـايي روب

فرضيه اصـلي ايـن . اند ن به نقش بازار سرمايه در ايجاد انگيزه براي مديريت سود اشاره كردهااز محقق رخيب. هستندبيني تا حدي كه به سود پيش ؛مديريت سود افزايشي است ،آن است كه در شرايطي كه تقاضاي سهام باالستتحقيق

هاي بورس اوراق بهادار تهـران كـه بـر حسـب ميـزان بررسي انجام شده در سه گروه از شركت. شده نزديك شويمكمتر سـود را بـه ،سهام آنها باالتر استهايي كه ميزان عرضه دهد، شركت نشان مي ،اند بندي شده تقاضاي سهام طبقه

هايي كـه شركت. هاي حسابداري را توسعه دهند كنند و بيشتر به دنبال آن هستند تا اندوخته صورت افزاينده اداره ميكنند تا سود گزارش شده را مساوي يا كمي بيشتر سود را به صورت افزاينده اداره مي ،تقاضاي سهام آنها باالتر است

ـ . بيني شده نشان دهند ز سود پيشبيشتر ا ثير اطالعـات عرضـه و أبنابراين، انگيزه مديران براي مديريت سود تحـت تاي از تحقيقات تجربي درباره چگونگي توزيـع هاي مشترك پاره دست آمده يافتهه نتايج ب. گيرد تقاضاي سهام قرار مي


.دهد بيني را توضيح مي تعهدات غيرمنتظره و خطاهاي پيشخطـاي ،مـديريت سـود ،هاي بازار سـرمايه انگيزه ،حساسيت قيمت سهام نسبت به اطالعات سود: هاي كليدي واژه .اخبار سود ،بيني سود پيش

مقدمهصـورت علـت مديريت سود ممكن است به ايـن

گيــرد كــه مــديران ســود را همــوار كننــد تــا ريســك از واقع نشان دهنـد گذاري در شركت را كمتر سرمايه

ــارات ] 53[ ــه انتظ ــا ب ــد ت ــديريت كنن ــود را م ــا س ي ،عـالوه بـر مـوارد فـوق ]. 25[تحليلگران پاسخ دهند

مديريت سود ممكن است بر اثر قراردادهـايي كـه بـا صورت بگيرد، ،ارندهاي مالي سرو كار د ارقام صورت

و قراردادهـاي ] 32[مثل قراردادهاي پـاداش مـديران هـاي سياسـي يا بـراي كـاهش هزينـه ] 20[استقراض

با اين حال، تنظيم هدفمند فرآينـد گزارشـگري ]. 37[براي آن است كـه مـديران بـر ،مالي يا مديريت سود

اساس قضاوت خويش پيامد اعداد و ارقام حسابداري ].33[قرار دهند ثير أرا تحت تپيش نياز مديريت سـود، انگيـزه مـديران ،بنابراين

اول :شـوند ها به سـه گـروه تقسـيم مـي انگيزه. استــر اســاس ارقــام أت ــر قراردادهــايي كــه ب ثيرگــذاري ب

دوم اثرگذاري روي بـازار ؛شوند حسابداري منعقد ميــرار از محــدوديت ســرمايه هــاي ناشــي از و ســوم ف ].49[قوانين

از محققـان اثرگـذاري روي قراردادهـا را بسيارياما بـراي دانستند، اصلي براي مديريت سود مي انگيزه

ــواهدي ــه ش ــرايارائ ــده ب ــات اي ــا اثب ــود ب ــاي خ هبراي نمونه، پورحيدري . رو شدنده هايي روب دشواريكردند، هنگامي كـه مـديران بـه بيني پيش] 2[ و همتي

ــا ــراي قرارداده ــاز ب ــورد ني ــود م ــداقل س ي وام حدهند؛ اما نتـايج تحقيـق رسند، سود را افزايش مي نمي

همچنـين، هولتاسـن و . ييد نكـرد أشان را ت آنها فرضيهمعتقد بودنـد كـه وقتـي مـديران بـه ] 34[همكارانش

،رسند حداقل سود موردانتظار قراردادهاي پاداش نميولي شواهد كافي در جهت ،دهند بايد سود را كاهش

ادعا كـرد ] 9[ابربنل . شان پيدا نكردندهاي اثبات فرضيهعالوه بر قراردادها، بازار سرمايه نيز در ايجـاد انگيـزه

] 17[داس و ژانـگ . براي مـديريت سـود نقـش دارد نشان دادند كه مديران سود را بـه صـورت مصـنوعي

بينـي شـده توسـط دهند تا بـه سـود پـيش افزايش مي . تحليلگران برسد

طلبانـه باشـد يـا فرصت مديريت سود چه اقدامياقدامي باشد كـه در جهـت منـافع سـهامداران انجـام

در هر دو حالت واقعيت غير قابل انكاري است ،شودرغم ايـن فـرض علي. 1كه در بازار سرمايه وجود دارد

توانـد اعمـال شـود، ي ميتلع كه مديريت سود به هركه فرضيات مبتني بر قراردادهـا است ات شدهبثاولي

مـرور ادبيـات هيلـي و . در شناسايي آن كامل نيسـتند اين موضوع را بيـان ] 18[و دچو و اسكينر ] 33[والن

نتايج تحقيقات قبلي اذعان دارد كه بر اساس . مي كندتوان عالمت و اندازه مديريت سود متغيرهاي بازار مي

].22[، ]13[، ]31[بيني كرد را پيشهاي بازار در اين تحقيق اثر شاخص ،بر اين اساس

در ايجـاد انگيـزه -عرضه و تقاضاي سـهام –سرمايههـاي پذيرفتـه شـده در براي مديريت سود در شركت

در دانشــگاه 1998ايــن جملــه از ســخنراني آقــاي لويــت در ســال 1گرفته شده (The Numbers Game) "بازي با ارقام"نيويورك با عنوان

.است

99/ هاي پذيرفته شده بورس اوراق بهادار تهران سود در شركت مديريت تقاضاي سهام بربررسي تأثير اطالعات عرضه و

د و خـواهيم شـو بورس اوراق بهادار تهران بررسي ميها بـه اخبـار ديد كه آيا حساسيت قيمت سهام شركتها مؤثر اسـت سود در جهت و اندازه مديريت سود آن

آزمـون ايـن ،مهمتر از آن، هدف اين تحقيـق .يا خيرفرضيه است كه احتمال اينكه شـركت سـودش را بـه

بـراي ايجـاد (بيني قبلي رسـانده و پيش) پايين(باالي اخبـار بـد (اخبار خوب كوچك ) هاي بزرگ اندوختهدرست كنـد، بـه عنـوان تـابعي از حساسـيت ) بزرگ

) كـاهش (سود، افـزايش قيمت سهام شركت به اخباربــراي يــافتن حساســيت قيمــت ســهام بــه . يابــد مــي

اخبارسود از ميزان عرضـه و تقاضـاي سـهام اسـتفاده هـا بـر اسـاس مـازاد بندي شـركت با گروهكنيم و مي

تقاضاي سهام به سه گروه خريد، نگهداشت و فروش بينـي دهيم كه احتمـال رخـداد خطـاي پـيش نشان مي

هايي كه در مورد سهام آنها مثبت كوچك براي شركتهـاي نسبت بـه شـركت ،وجود دارد ي بيشتريتقاضا

.ديگر بيشتر است

در :است شده سازماندهي شكل اين به مقاله ادامه

سـپس بـه شـود؛ مي ارائه پيشينه پژوهش بعدي بخشهـا ارائـه مباني نظري پژوهش پرداخته شـده، فرضـيه

ش مرحلــه بعــد جامعــه آمــاري و رو در شــوند؛ مــي پـژوهش هـاي شـوند؛ سـپس يافتـه پژوهش ارائه مي

و گيـري نتيجـه پايـاني بخـش و در گـزارش شـده .گردد مي ارائه پيشنهادها

پيشينه پژوهش

افشاي ارتباط بين مديريت سود برايتحقيقاتي كه هايي كـه بـه سـبب بازارسـازي بـراي سـهام و انگيزه

به سـه گـروه ،گيرند آيد، صورت مي شركت پديد ميشود كه گروه اول شامل تحقيقاتي مي :شوند تقسيم مي

هـاي مـالي رابطـه در آنها بين مديريت سود و فعاليت

دومين گروه مطالعاتي هستند ]. 52[، ]26[ وجود داردپردازند كه آيا مديران از كه به بررسي اين موضوع مي

مديريت سود براي دستكاري قيمت سهام بـه منظـور ي مبتنـي بـر قيمـت سـهام اسـتفاده هـا اداشافزايش پ

مـداركي را ارائـه ،سـومين گـروه ].32[، ]27[ كنند ميدهد مبني بر اينكه مديريت سود دائماً تا حـدودي مي

]. 49[دهد در بازارهاي مالي رخ ميهاي مطرح شده بـراي هموارسـازي در بين انگيزهانگيـزه افـزايش ،هـا گـذاري دارايـي سود براي قيمت

ارزش شركت از طريق كاهش مخاطره آن وجود دارد گوينــد كــه اگــر كــريس چنهيتــر و ملومــاد مــي]. 53[

سودهاي غير منتظره مثبت شركت، تعديل شده و بين ــال ــه س ــوند، ب ــع ش ــوالي توزي ــاي مت ــته ــن عل ايگذاران آن را به عنوان افزايش دائمي سـود در سرمايه]. 39[بيشتر خواهد شـد ارزش شركت ،گيرند نظر مي

گفتني است كه خواست مديران براي باال بردن امنيت شغلي خود و اجتناب از دخالت سهامداران به عنـوان

ديگري براي هموار سـازي سـود مطـرح اسـت علت]30[ ،]50[.

كننـد تحقيقات ديگري وجود دارند كه عنوان مـي انتظـارات ) يـا گذشـتن از (مديران بـراي رسـيدن بـه

بيني شده توسط مديريت، سود ران و سود پيشگلتحلي] 10[ابربنـل و ليـوي ].17[ ،]38[كنند را مديريت مي

هـاي فـروش هايي كه پيشنهاد كنند شركت پيشنهاد ميبيشتر سود را به سـمت ،آورند را به دست مي) خريد(

دهند كه در آنها توضيح مي. مديريت كنند) باال(پايين ،شود مت پايين مديريت ميهايي كه سود به س شركت

. وجود دارد 1انگيزه بيشتري براي انباشت كردن سود

) Earnings Bath( انباشــت كــردن ســود يــا تشــكيل مخــزن ســود 1 بيني واقـع شـده فرآيندي است كه طي آن هنگامي كه سود كمتر از پيش


هـاي تعهـدي دهد كه سياست نشان مي] 32[هيلي هاي گزارشگري سود در قراردادهـاي مديران با انگيزه

هيلــي دريافــت كــه اگــر ســود . پــاداش ارتبــاط داردگيرد مديريت نشده بين حد پاييني كه پاداش تعلق مي

كند باشـد، آنهـا بااليي كه پاداش را حداكثر ميو حد در غيـر . كنند سود را به صورت افزايشي مديريت مي

آنها سود را به صورت كاهشي مـديريت ،اين صورتنتيجـه هيلـي ،از زمان تحقيق هيلـي تـاكنون . كنند مي

گيـور و ديگـران . متناوباً به چالش كشيده شده اسـت انگيزه قـويتري از دريافتند كه هموارسازي سود] 26[

نشان دادند ،هاي پاداش مديران است و بنابراين برنامهكه مديران از مديريت سـود افزايشـي درهنگـامي كـه

شــود و ســود كمتــر از حــد پــايين پــاداش واقــع مــيهنگامي كه سود بيشتر از حـد ،مديريت سود كاهشي .كنند مي استفاده ،شود باالي پاداش واقع مي

معتقدند كه وقتي سود از ] 34[ هولتاسن و ديگرانمـديران سـود را بـه صـورت ،حد بـااليي فراتـر رود ،كننـد و در غيـر ايـن صـورت كاهشي مـديريت مـي

تحقيـق ديگـري توسـط . مديريت سودي وجود نداردصورت گرفته است كه در آن ] 27[گيدري و ديگران

مديريت سود را از ديدگاه بيشينه كردن پاداش مديران با در نظـر گـرفتن هـر دوي تعهـدات . كردندبررسي

اختياري و با هدايت آزمون در جهت شمول افـزايش ـ موجودي ه ها، آنها نتايجي موافق بـا نتـايج هيلـي را ب

بدين صورت كه اگر سودهاي مديريت ؛دست آوردند

اي حسـابداري كـافي بـراي رسـاندن سـود بـه هـ و مديران اندوختـه استــيش ــد پ ــي ندارن ــان ،بين ــد امك ــا ح ــود را ت ــول و (س ــارچوب اص در چ

دهنــد تــا بتواننــد كــاهش مــي) اســتانداردهاي پذيرفتــه شــده حســابداريهـاي آتـي بـه سـود اندوخته حسابداري كافي را ايجاد كنند و طـي سـال

.]12[ برسند) بيني پيش(هدف

سودها به سمت ،نشده بين حد پايين و حد باال باشندسـودها بـه ،باال مديريت شده و در غير اين صـورت

.شوند سمت پايين مديريت مينشان دادند كه مديران بـراي ] 24[گوش و اولسن

سـود از اقـالم تعهـدي اختيـاري هـاي كاهش نوسان خـود تحقيـق در] 45[رويكوزوري . كنند استفاده مي

بـازده بـا سـود بيني به پيش رسيدن چون كه داد نشان

بـراي هـا شـركت بـود، خواهـد همـراه سـهام بـاالتر

تالش ها، بيني پيش به هدف دستيابي با سود تكاريدس

گيـري گونـه نتيجـه ايـن ] 38[كازنيك . كنند مي زياديكند كه مـديراني كـه سـود را بـيش از حـد واقـع مي

كنند تا از تعهدات مثبت استفاده مي ،اند بيني كرده پيشدر . سود گزارش شده را به سمت باال مـديريت كننـد

او مداركي مبني بر اينكه مديراني كه سـود ،عين حالرا بـه سـود ،اند بيني كرده را به كمتر از حد واقع پيش

،همچنـين . يابـد نمـي كننـد، سمت پايين مديريت مـي هـايي ميزان تعهدات اختياري مشاهده شده در شركت

بـا ،كننـد بيني مـي كه سود را به بيش از حد واقع پيشهام در زمـان افشـاي عالمت و اندازه تغيير قيمـت سـ

.بيني و طي دوره بعد از آن رابطه مثبتي دارد پيشگويند كه عالمـت و انـدازه مي] 10[ابربنل وليوي

توان بـه تغيير در بسياري از متغيرهاي اقتصادي را ميبيني كننده حساسيت قيمت سهام شـركت عنوان پيش

ــود ــديريت س ــه م ــل آن ب ــود و تماي ــار س ــه اخب بهايي مثالً قيمت سهام شركت ؛كرد سيستماتيك عنوان

ها بازده آن و يابد كه سود آنها در هر دوره افزايش ميبيش از بازده بازار است و يا تحليلگران در مورد آنهـا

هايي كه كنند، نسبت به شركت نظر خريد را صادر ميبـازده آنهـا و يابـد ها در هر دوره افزايش نمي سود آن

يا تحليلگران در مـورد آنهـا بيش از بازده بازار نيست


ظره سـود به تغييرات غير منت ،دهند پيشنهاد فروش ميهنگـامي كـه ،واقـع در. دهد واكنش بيشتري نشان مي

) بازده غيرعادي سهام يا تغييـرات سـود (اين متغيرها كمترين هستند پاسخ قيمت سهام بـه تغييـر سـود بـه

ــر اســت ــانگين كمت ــه . صــورت مي ــد ك ــا معتقدن آنهگـذاران هاي حسابداري براي هر دوي سرمايه هاندوخت

هـايي زيـرا چنـين اندوختـه ،و مديران با ارزش استدسـتكاري سـودهاي آنهـا در بـراي هـا براي شـركت

هاي آتي و انتقال دادن اطالعات محرمانـه مفيـد دورهكننـد زمـاني كـه سـاير شـرايط ها اظهار مـي آن.است

سـهام هايي كه حساسيت قيمت باشند شركت يكسانتمايـل بيشـتري بـه ،آنها به اخبار سودشان كم اسـت

ــه ــاي حســابداري ايجــاد اندوخت ــرايه دســتكاري بيـا (سودهاي آتي و انتقـال دادن اطالعـات محرمانـه

در . دارنـد ) جهت جبران دستكاري سـودهاي گذشـته هايي كه حساسيت قيمت سهام آنها بـه شركت ،مقابل

بـه اسـتفاده از ياخبار سودشان باالست، تمايل بيشترهـاي حسـابداري پيشـتر فـراهم شـده بـراي اندوخته

به عقيده ابربنـل . ندگذاران دار رسيدن به انتظار سرمايه ،هـايي كـه انتظـار رشـد كمـي دارنـد و ليوي شركت

حساسيت قيمت سهام آنهـا بـه اخبـار سودشـان كـم هايي كـه انتظـار رشـد بـااليي شركت ،در مقابل.استسهامشان به اخبـار سودشـان حساسيت قيمت ،دارند

.زياد استبـــاره اي را در فرضـــيه ]23[دالوينگـــا و پولـــت

حساسيت قيمت سهام به اخبار سود و ميـزان افشـاي آنهـا دريافتنـد كـه . ها مورد توجه قـرار دادنـد شركت

هـا بـه اخبـار سـود در حساسيت قيمت سهام شركتاز روزهاي دوشنبه تا پنج ) آخر هفته(روزهاي جمعه

آنهـا همچنـين . بيشتر اسـت ) اول تا وسط هفته(به شنها اخبار بد را بيشتر در آخر هفتـه دريافتند كه شركت

هايشان آنها يافته. كنند تا وسط هفته منتشر مي) جمعه(كننــد كــه از آنجــايي كــه در گونــه تفســير مــي را ايـن

روزهاي جمعه حساسيت قيمت سهام به اخبـار سـود توجـه بـازار بـه اخبـار سـهام ،كمتر بوده و بنـابراين

دهنـد كـه ها ترجيح مـي ها كمتر است، شركت شركتدر روزهاي جمعـه ،اخبار بدشان را به تعويق انداخته

.گزارش كنندهايي كـه كند شركت بيني مي پيش] 44[پتروويتس

سود سهام گزارش شده آنها كمي باالتر از سود سـهام كه سـود هايي نسبت به شركت ،شان باشد سال گذشته

شـان سهام گزارش شده آنها از سود سهام سال گذشتهبيشتر نيست سودشان را بيشتر بـه صـورت افزايشـي

كنـد بينـي مـي همچنـين پـيش وي .كننـد مديريت ميهايي كه حساسيت قيت سـهام آنهـا بـه اخبـار شركت

اي ايـن حساسـيت بـا طـول دوره (سودشان باالسـت ي شـركت شـود كـه سـود سـال جـار گيري مي اندازه

) نسبت به سود سـال گذشـته كـاهش نداشـته اسـت هنگامي كه سودشان كمي باالتر از سود سـال گذشـته

او ،همچنين. دهند بيشتر سودشان را افزايش مي ،استود بسـيار هايي كه قـبالً مـديريت سـ گويد شركت مي

بيشتر احتمال دارد كه در ،اند كاهنده را در پيش گرفتهچرا كه ؛شان برسند بيني شده سال جاري به سود پيش

تواننـد از آنهـا اند كه مـي هايي تهيه كرده آنها اندوختهگيرد كـه مـديريت افزاينـده او نتيجه مي. استفاده كنند

هايي كه افزايش كمي در سودشان سود توسط شركتتا حد زيادي متأثر از حساسيت قيمت سهام ،اند داشته

.آنها به اخبار سودشان بوده استــوي ابر ــل و لي ــهام ]11[بن ــت س ــيت قيم حساسها به اخبار سود و اثر آن بـر مـديريت سـود و شركت

هاي آنهـا يافته. بيني سود را بررسي كردند خطاي پيشحاكي از آن اسـت كـه مـديران سـود را بـه صـورت


بينـي، كنند تا با رسـيدن بـه پـيش كاهشي مديريت ميرا خطاي سود مثبت را ايجـاد و از ايـن طريـق بـازار

.شوكه كنندهــاي بــا گوينــد شــركت مــي] 40[لــي، لــي و يــو

حساسيت قيمت سهام بيشتر به اخبار سود از تعهدات هــا نآ. بيشــتري برخوردارنــد) اختيــاري(غيــر منتظــره

ارتباط بين ميزان مـديريت را در حـالتي كـه مـديران كننـد تـا بـر ارزش سـهام تـأثير سود را مديريت مـي

،رشد آن را در نظر گرفته بگذارند و اجزاي شركت وبه اين نتيجه رسـيدند در صـورتي كـه سـاير شـرايط

هايي كـه رشـد بـاالتري داشـته شركت ،يكسان باشندالعمــل شــديدتر بــازار بــه عكــس بــه خــاطر ،باشــندحـال رشـد، بيشـتر سـود را افـزايش هـاي در شركت

.دهند ميدر تحقيـق خـود بـه ايـن ]15[بورگستالر و ايامز

تر از حد انتظار ند كه مديران سود را پاييننتيجه رسيدبينـي كنند تا از طريق ايجاد خطاي پـيش بيني مي پيش

هـاي تجزيـه و تحليـل . زده كنند مثبت بازار را شگفتدهد كـه مـديريت سـود، هـم از طريـق آنها نشان مي

هاي وجوه نقد عملياتي و هـم از طريـق اقـالم جريان .گيرد تعهدي اختياري صورت مي

چگونگي مـديريت سـود ] 7[ و همكاران نوروشهاي پذيرفته شده در بـورس اوراق بهـادار در شركت

نشـان تحقيـق ايـن هاي يافته. دندكرتهران را بررسي

بـه اقـدام نيـز ايـران در بزرگ هاي شركت كه دهد مي

بـا مديريت اين اعمال انگيزه و اند سود كرده مديريت

نشـان هـا يافته ن،همچني. شود مي بيشتر بدهي افزايش

تعهدي اقالم از بزرگ هاي شركت كه مديران دهند مي

اسـتفاده هايشـان شـركت ماليـات كـردن كمتـر بـراي

بـه مديران تمايل ها، شركت شدن با بزرگتر. نمايند مي

.شد خواهد بيشتر سودشان مديريتبـه بررسـي قراردادهـاي ] 2[پور حيدري و همتي

هـاي پـاداش در هـاي سياسـي و طـرح بدهي، هزينـه نتايج تحقيـق . دستكاري سود توسط مديران پرداختند

نشان داد كه به طور ميانگيني بـين نسـبت بـدهي بـه ارتباط مثبـت ،حقوق صاحبان سهام و دستكاري سود

هـاي نتيجـه آزمـون فرضـيه . و معناداري وجود نداردحـاكي از عـدم ارتبـاط ،متغيرهاي پاداش و مالكيـت

اي ذكـر شـده و دسـتكاري سـود دار بين متغيره معني .بوده است

ــاران مشــايخي ــالم تعهــدي ] 5[ و همك نقــش اقدند و به ايـن كرغيرعادي در مديريت سود را بررسي

نتيجه رسيدند كه مديريت سـود بـا اسـتفاده از اقـالم مديريت ،در واقع. تعهدي غيرعادي اعمال شده است

ها، هنگـام كـاهش وجـوه نقـد حاصـل از اين شركتت كه بيانگر عملكرد ضعيف واحد تجاري بوده عمليا

است، به منظور جبران اين موضوع اقدام بـه افـزايش سود از طريق افزايش اقـالم تعهـدي اختيـاري كـرده

.استارتباط بين وجه نقد ناشـي ]6[مشايخي و صفري

آنهـا بـه . از عمليات و مديريت سود را بررسي كردندهاي عملياتي اين نتيجه رسيدند كه هنگامي كه فعاليت

ضـعيف اسـت، ) بر مبناي وجه نقد ناشي از عمليات(ها تمايل دارند كه مديريت سود افزايشي را در شركت

هاي هايي كه نتايج فعاليت ولي در شركت ،پيش گيرندخـوب ) بر مبناي وجه نقد ناشي از عمليات(عملياتي

.است، كاهش اقالم تعهدي را مشاهده كردندبه بررسي رابطه بين كيفيت ] 8[نوروش و حسيني

هـاي يافتـه . افشاي شركتي و مديريت سود پرداختنـد هـايي كـه الزامـات افشـاي دهد شـركت آنها نشان مي


درت به مديريت كمتر مبا ،كنند اطالعات را رعايت ميهمچنـين، افشـاي بموقـع اطالعـات . نماينـد سود مي

.ي در كاهش مديريت سود دارديشركت نقش بسزاارتبـاط بـين مـديريت ] 3[خدادادي و جان جاني

نتـايج آنهـا نشـان . دندكرسود و سودآوري را بررسي داراي ،انـد هايي كه سود را مديريت نموده داد شركت

رحماني و بشـيري . رشد بيشتر و بازده كمتري هستندبه بررسي اثر هموارسازي سـود بـر آگـاهي ] 4[منش

نتـايج حاصـل از ايـن . بخشي قيمت سهام پرداختنـد هـايي كـه دهد قيمـت سـهام شـركت تحقيق نشان مي

انـد، اطالعـات بيشتر به هموارسازي سود اقدام نمودههاي نقد آتي و جريان بيشتري درباره ميزان سودآوري

. در بر داردمعتقـد بودنـد كـه ] 1[ابراهيمي كردلـر و ذاكـري بيني سود بـا اسـتفاده مديران براي كاهش خطاي پيش

هـا بـه بندي فـروش دارايـي از ابزارهايي همانند زمانبدين جهت، تحقيقـي را بـا ؛پردازند مديريت سود مي

وش بررسي مـديريت سـود بـا اسـتفاده از فـر «عنوان . انجام دادند »ها دارايي

هـا بـا نتايج اين تحقيق حاكي از اين است كه شركت. كننـد ها سود را مديريت مـي استفاده از فروش دارايي

از ميزان ) بيشتر(هاي داراي سود خالص كمتر شركت) ركمتـ (بيني مديريت، سود خالص را بـا بيشـتر پيش

هـاي شـركت، بـه گزارش نمودن مبلغ فروش دارايـي .كنند هموار مي) پايين(سمت باال

بـه بررسـي ] 12[انواري رستمي، آقايي و بيگلري توانايي حساسـيت قيمـت سـهام بـه اخبـار سـود در

. بينـي مـديران پرداختنـد مديريت سود و خطاي پيشدهـد حساسـيت قيمـت سـهام نتايج آنهـا نشـان مـي

ها بـراي مـديريت نها به اخبار سود بر انگيزه آ شركت .بيني سود آنها مؤثر است بر خطاي پيش ،نتيجه سود و در

ها مباني نظري پژوهش و تدوين فرضيهــان، ــياري از محقق ــا بس ــود ب ــديريت س ــه م رابط

كه بر اساس اعداد و ارقام حسـابداري را قراردادهايياما تصور ،]20[، ]51[ اند كردهمطالعه ،شوند منعقد مي

هاي بازار سـرمايه از ديـد شود آثار ناشي از انگيزه ميارزش سهام در انـواع مختلـف . آنها پنهان مانده است

هاي مالي براي مديران و سهامداران از اهميت فعاليتگيري در مـورد بااليي برخوردار است و محور تصميم

. آيد هاي مالي به حساب مي فعاليتــت ــن فعالي ــا فشــار ز اي ــادي روي ســود وارد ه ي

بررسي چگونگي رابطه بازار سرمايه ،بنابراين. كنند ميبـراي . با مديريت سود مورد توجه قرار گرفتـه اسـت

نمونه، هنگامي كه حساسيت قيمـت سـهام بـه اخبـار ) تقاضا براي سـهام شـركت باالسـت (سود زياد است

احتمال اينكه شركت سـودش را بـه مبلغـي بيشـتر از عكـس كند و به افزايش پيدا مي ،رش كندبيني گزا پيش

در شرايطي كه حساسيت قيمت سهام شركت نسـبت كه شركت بـراي به اخبارسود پايين است، احتمال اين

سودش را به مبلغي كمتر از ،هاي بزرگ ايجاد اندوختهتفاوت در چگونگي . يابد افزايش مي ،بيني برساند پيش

يمـت در شـرايطي كـه حساسـيت ق را مديريت سـود توان بـا مطالعـه سهام به اخبار سود متفاوت است، مي

. ميزان تقاضاي بازار تحليل كردهايي كه رود براي شركت احتمال مي ،بدين ترتيب

مـديريت سـود بـه ،تقاضا براي سهام آنها زياد اسـت ني سود كوچك بي اي صورت گيرد تا خطاي پيش گونه

. و مثبت گرددنتيجه اخبار خـوبي كـه ها، در گونه شركت در اين

تقاضـا بـراي ،براي كسب سودهاي آتـي وجـود دارد سهام زياد است، چـون مـديريت بـراي جلـوگيري از

دهد تـا آن خراب شدن بازار سود را آنقدر افزايش مي


بيني برساند و حتي كمـي از آن نيـز بيشـتر را به پيشهايي كه عرضـه سـهام در حالي كه براي شركت ،شود

بيني بزرگ و منفي مطلـوب خطاي پيش ،آنها باالستهـا وجـود است، چون بازاري براي سهام اين شركت

. نداردسـود را كـم كنـد و دهد مدير ترجيح مي ،بنابراينره نمايد تا شايد بتوانـد سـود هاي آتي ذخي براي سال

هاي آتي را با اسـتفاده از ذخيـره بيشـتر گـزارش سال، ]11[ بخشـد نمايد و بـازار سـهام شـركت را بهبـود

]23[ ،]44.[ با توسـعه چـارچوب ]11[در همين راستا، ابربنل

در نتيجـه افـزايش حساسـيت دهد كه نظري نشان ميـ ،قيمت سهام به اخبار سود ثير أمديريت سود تحـت ت

.گيرد قرار مينشـان ]21[مطابق با ديدگاه ابربنل، دوتا و گيگلـر

ــوده، دهنــد شــركت مــي هــايي كــه در حــال رشــد بــيش ــال پ ــه دنب ــد، ب ــااليي دارن ــودآوري ب ــي س بين

كننـد، مـديريت اي كه از سود گـزارش مـي خوشبينانه .گيرند سود افزاينده را پيش مي

در نتيجه، مطـابق بـا چـارچوب نظـري ابربنـل و همچنين، مطـابق بـا اسـتدالل دوتـا و گيگلـر، انتظـار

هايي كه حساسيت قيمت سهامشان بـه رود شركت ميشتر است، به علت سودآوري بـاال و دارا اخبار سود بي

بــودن امكــان توســعه بيشــتر، امكــان بيشــتري بــراي ها داشـته بيني مديريت افزاينده سود و رسيدن به پيش

هـايي سـود را بـه باشند و در نتيجـه، چنـين شـركت . ها برسـند بيني صورت افزاينده مديريت كرده، به پيش

زيـر در نتيجه، فرضـيه اول ايـن تحقيـق بـه صـورت : شود تعريف ميدر صورت افزايش حساسيت قيمت سهام :فرضيه اول

.گيرد به اخبار سود،مديريت سود افزايشي صورت ميبيني بعدي به ارتباط بين مديريت سود توسط پيش

بينـي تحليلگـران شركت و در نتيجـه خطاهـاي پـيش اگر مديران نتوانند به صـورت كامـل . شود مربوط مي

بينـي كننـد، آنگـاه غيرمنتظره آتي را پـيش رويدادهاي هرچه حساسيت قيمت سهام شركت بـه اخبـار سـود

بينـي احتمال گزارش سودي كه بـه پـيش ،بيشتر شود، ]38[يابـد افـزايش مـي ،رسيده و يا از آن عبور كنـد

]43.[

معتقد است ]38[مطابق با اين چارچوب، كازنيك بينـي اقع پيشزماني كه مديران سود را باالتر از حد و

هاي حسابداري افزاينده سود را در پيش كنند، رويه ميها برسند، زيرا از ايـن واهمـه بيني گيرند تا به پيش مي

دارند خواهنـد از كه شهرتشان را از دست بدهند يا مـي

گـذاران درامـان آثار مالي ناشـي از اقـدامات سـرمايه ــند ــيش. باش ــه او خطــاي پ ــي را هزين زا دانســته و بينهاي آن را مرتبط با تغيير قيمت سـهام در زمـان هزينه

ها و طي دوره بعدي آن عنـوان كـرده بيني افشاي پيش . است

هايي كه شركتدر سود افزاينده تيريمددر واقع، بـه حساسيت قيمت سهام به اخبار سـود بـاال دارنـد،

ايجاد خطاي سود مثبت و شـگفت زده كـردن منظور انجام مديريت سود . هام استس متيق شيافزابازار و هــايي بــه ايجــاد خطــاي در چنــين شــركت افزاينــده

. شود بيني باالتر منجر مي پيشرود كه مديريت سود افزاينـده در نتيجه، انتظار مي

ــع، ــده و در واق ــر ش ــت منج ــود مثب ــاي س ــه خط بهايي كه حساسيت قيمت سهام به اخبار سـود شركت

بينـي بـاالتري هـم داشـته باالتري دارند، خطاي پيش


مطابق با ديدگاه فوق، فرضيه دوم ايـن تحقيـق . باشند :شود به صورت زير تعريف مي

هنگامي كه حساسـيت قيمـت سـهام بـه :فرضيه دومبينـي صـفر يـا اخبار سود بيشتر باشد، خطاهاي پـيش

.كوچك و مثبت است

جامعه و نمونه آماريهاي پذيرفته شـده در بـورس جامعه آماري شركتبـه طـور تصـادفي از نمونه. اوراق بهادار تهران است

صنايع مختلف و به صـورت گروهـي انتخـاب شـده . است تا تمام صنايع را پوشش دهد

هايي كه پايان سال مالي آنها به پايان اسفند ماه شركتهايي كه قدمت آنها شركت ،ختم نشده بود و همچنين

گيــري يد و يــا تــا زمــان نمونــهرســ ســال نمــي 5بــه را صـادر نكـرده بودنـد، 89هاي مـالي سـال صورت

22شـركت از 57تعـداد ،بدين ترتيـب .حذف شدند .صنعت به عنوان اعضاي نمونه انتخاب شدند

روش پژوهش

تحقيق از نظـر هـدف كـاربردي اسـت و از نظـر بـر ،رويـدادي بـوده روش شناسي تحقيق، از نوع پس .شود اساس اطالعات گذشته انجام مي

آزمــون هــا بــا مراجعــه بــه بــراياطالعــات الزم ) شـش ماهـه (هاي مالي سـاالنه و ميـان دوره صورت

هاي مورد بررسي و حسابرسي شده غيرتلفيقي شركتآورد نوين گردآوري نيز نرم افزارهاي تدبير پرداز و ره

همچنـين اطالعـات مربـوط بـه عرضـه و . شده استتقاضاي سـهام از سـايت شـركت مـديريت فنـاوري

. بورس استخراج گرديده استاطالعــات Excelافــزار ســپس بــا اســتفاده از نــرم

براي تجزيه و تحليل آمـاري از ،پردازش و در نهايت

.استفاده شده است Spssافزار نرم

اطالعات عرضه و تقاضاي سهامهايي كه پيرامون حساسيت قيمت سهام در پژوهشگيرد،متوسط مازاد تقاضاي سهام به عنـوان صورت مي

نماينده حساسيت قيمت سهام به اخبار سـود اسـتفاده ها در اين پژوهش، شركت]. 36[، ]14[، ]12[شود مي

بر اساس مازاد تقاضا بر عرضه سـهام، بـه سـه گـروه .اند بندي شده هداشت و فروش طبقهخريد، نگ

تقاضاي سهام در بندي از ميانگين مازاد براي طبقهبدين صـورت ؛است سه روز پاياني سال استفاده شده

كه مازاد تقاضا براي سه روز كـاري پايـان سـال و در تعداد تقاضاي سهام منهـاي (ساعت پاياني كار بورس

تقسـيم 3محاسبه و جمع آنها بـر ) تعداد عرضه سهام . شده است

دست آمده بر كل سهام منتشر شـده ه سپس عدد بدر پايان اسفند ماه تقسيم شد تا مازاد تقاضا به شركت

صورت كسري از سهام منتشـره شـركت درآيـد و در 1000بـراي سـادگي در انجـام محاسـبات در ،نهايت

].36[، ]14[ ضرب گرديده استمتوسط مازاد تقاضا براي هر شـركت بـه صـورت

Ait بـا توجـه بـه اسـتفاده از . شـود در نظر گرفته مـيقاضا در سه روز آخر سال، هـر نمونـه متوسط مازاد ت

بنـدي مشاهده شده در يكي از اين سه مجموعه طبقـه .شود مي

دهنـد كـه هـايي تشـكيل مـي بخش اول را شركتدر » خريـد «به عنوان سهام ( است ≤15/0Aitبراي آنها

هـايي بخش دوم شـامل شـركت ). شوند نظر گرفته مياسـت -15/0Ait< <022/0شـود كـه بـراي آنهـا مـي

هايي و بخش سوم شامل شركت). »نگهداشت«سهام (شود كـه حـداقل تقاضـا بـراي آنهـا وجـود دارد، مي


022/0-Ait≤ ) 12[ )»فروش«سهام[. اي است كه در هـر گـروه به گونه بندي فوق طبقه

تعــداد 1نگــاره .هــا مســاوي اســت تعــداد شــركت

هـاي خريـد، نگهداشـت و كه به گـروه يي راها نمونه .دهد اند نشان مي فروش تقسيم شده

هاي خريد، نگهداشت و فروش بندي سهام به تفكيك گروه طبقه .1 ه شمارهنگار

بندي شده هاي طبقه گروه

مازاد تقاضا بيش از (صف خريد .)كل سهام شركت است% 0,0150

نگهداشتمازاد عرضه بيش از (صف فروش

جمع .)كل سهام شركت است% 0,0022

درصد از كل تعداد درصد از كل تعداد درصد از كل تعداد

19 33/33% 19 33/33% 19 33/33% 57

تعهدات غيرمنتظرهچـون تحـت تـأثير تعهـداتي 1تعهدات غيرمنتظره

است كه در اختيار مدير قرار دارد، به عنـوان نماينـده ]. 37[شـود مديريت سود شركت در نظـر گرفتـه مـي

تعهدات غيرمنتظره بـا اسـتفاده از مـدل تعـديل شـده ]. 19[شوند جونز محاسبه مي

تعهدات غيرمنتظره مساوي با ،بر اساس اين مدلبينـــي شـــده تعهـــدات تفـــاوت بـــين ارزش پـــيش

ــاري ــدات (NDAP2)غيراختي ــوع تعه (TA3)و مجممجمــوع تعهــدات بــه صــورت زيــر تعريــف . اســت

:شود ميTAt= (∆CAt - ∆CLt -∆Cash+∆STDt - DEPt) /At-1

:كه در آن

∆CAt =هــاي جــاري بــين دوره تغييــر در دارايــي .استجاري و دوره قبل

∆CLt= هاي جاري بين دوره جاري تغيير در بدهي .و دوره قبل است

∆Cash =هاي وجه نقد تغيير در وجه نقد و معادل .بين دوره جاري و دوره قبل است

∆STDt = هـاي بلنـد تغيير در حصه جاري بـدهي

1 Unexpected Accruals 2 Nondiscretionary Accruals Predicted 3 Total Accruals

.مدت بين دوره جاري و دوره قبل استDEPt = جاري استدوره استهالك.

At = هاي دوره جاري است داراييمجموع. :تخمين ميزان تعهدات غيراختياري به قرار زير است

NDAPt = α(1/At-1) + α2(∆REVt-∆RECt) + α3PPEt

:كه در آن∆REVt = ــين دوره جــاري و تغييــر در فــروش ب

هـاي دوره قبـل دوره قبل است كه با مجموع دارايـي .است بندي شده مقياس

∆RECt= ها بـين دوره جـاري و دريافتنيتغيير درهـاي دوره قبـل دوره قبل است كه با مجموع دارايـي

بندي شده و همان تفاوت مدل تعديل شده بـا مقياس .مدل اصلي جونز است

PPEt = آالت و تجهيـزات مجموع امـوال، ماشـين هاي دوره قبل مقياس شـده است كه با مجموع دارايي

.استUA = TAt – NDAPt

ــاي ــركت پارامتره ــاص ش ــا ) α3و α1،α2(خ بدوره بـرآورد 10هاي حـداقل رگرسيون زير و با داده

.شوند ميTAt-1= α1(1/At-2) + α2∆REVt-1 + α3PPEt-1+ εt-1 نتايج محاسبه تعهدات غيرمنتظره براي شش ماهـه

701/ هاي پذيرفته شده بورس اوراق بهادار تهران سود در شرکت مديريت تقاضاي سهام بربررسي تأثیر اطالعات عرضه و

شررکت موومره بهرته بره 71و برراي 7831دوم سال

. استآورده شده 2هاي تقاضاي سهام در مگاره گروه

میررامگین، میامرره و مهرردت ت هرردات ،در ايررن مگرراره

برره کرره ت هرردات غیرمنتظررره در غیرمنتظررره متدررت

. امرد هاي مختلف تقاضاي سهام مشان داده شرده گروه

ت هدات غیرمنتظره برا اسرتداده ام مردل ت رديه شرده

.امد جومز محاسده شده

هاي تقاضاي سهام دات غيرمنتظره با گروهتغيير تعه .2 شماره نگاره

ماهه آخر سال ششبراي تعهدات غيرمنتظره

هاي تقاضا گروه ميانگين

ميانه

نسبت تعداد تعهدات مثبت به

تعداد كل تعهدات تعداد

770/0 701/0 خريد78

71

71

مگهداشت010/0

077/0-

1

71

71

فروش770/0-

078/0-

1

71

71

71 جوع

(میامه) میامگیندهند که اعداد مگاره فوق مشان مي

برررراي ( 770/0) 701/0ام ت هررردات غیرررر منتظرررره

بره ،امد بندي شده هايي که در گروه خريد طدقه شرکت

هرايي کره بره عنروان براي شرکت (-078/0) -770/0

هوچنرین، . يابرد امد کاهش مري بندي شده فروش طدقه

مهدت ت داد ت هدات متدت به ت داد که ت هدات براي

.گروه فروش کوتر ام آن براي گروه خريد است

بيني سود خطاي پيش

ماهره کره در ششهاي سود بیني تداوت میان پیش

بررا سررود ،ماهرره اول اعررالم شررده شررشامتهرراي دوره

بیني گزارش شده در امتهاي سال به عنوان خطاي پیش

در مظر گرفته شده و سپس با قیوت سرهام در امتهراي

:است بندي شده ماهه اول مقیاس دوره شش

ماهره بیني شده در امتهاي شش سود پیش

31سود گزارش شده – 31اول سال

ماهره اول امتهراي شرش قیوت سرهام در

31سال

حصول به متايجي کره برايها بیني توام سودها و پیش

. امد ت ديه شده ،با قیوت سهام در اول دوره سامگار باشند

جديد صرادر ماهه دوم سهام اگر در طي شش ،موومه براي

شده و روي سود هر سهم گرزارش شرده ترأثیر گذاشرته

است، سود هر سهم را بر اساس ت داد سهام شرکت قدره

بیني سود مطابق شرايطي که در ممان پیش)ام تجزيه سهام

ت ديه کرده و ام آن به عنوان سود ( هر سهم وجود داشت

بیني استداده گزارش شده هر سهم در محاسده خطاي پیش

-بینري برراي شررکت سرپس خطراي پریش . اسرت شده

بینري مهدت خطاهراي پریش . هاي موومه محاسده شد دوره

هراي مختلرف برر حهر متدت به که خطاها براي گروه

.گزارش گرديده است 8تقاضاي سهام در مگاره

شده بندي بیني مقیاس طاي پیشخ=


.اند شدهنسبت بندي نسبت تعدادخطاهاي مثبت به كل خطاها، كه با عرضه و تقاضاي سهام طبقه .3 شماره نگاره

شده سود گزارش بت به كل خطاها درثتعداد خطاهاي منسبتها بازه تعداد مشاهدات نسبت كل خريد نگهداشت فروش

)6( )5( )4( )3( )2( )1(

10 19

10 19

13 19

5733

ها داده كل 57

8 15

10 19

12 17

3051

51 2/0- بينيخطاي پيش ≥ ≤ 2/0

نشان دهنـده 2ستون . هاست نشان دهنده بازه 1ستون هاي ستون. هاست تعداد اقالم مشاهده شده در آن بازه

بيني مثبت به كل خطاهـا را نسبت خطاي پيش 6تا 3 3نگـاره . دهنـد بر اساس سود گزارش شده نشان مـي ها و بـار ديگـر نسبت خطاها را يك بار براي كل داده

ــراي داده ــازه ب ــع در ب ــاي واق ــان ]-2/0 , 2/0[ه نشتأكيد بر كوچك برايبازه مذكور ]. 12[، ]11[ دهد مي

از .كار گرفته شـده اسـت به بيني بودن خطاهاي پيش 10خطاي مثبت مشاهده شده براي گـروه خريـد، 13

گيرد، در حالي كـه مورد آن در بازه مورد نظر قرار ميمـورد 8مورد مشاهده شده، 10براي گروه فروش از

در بازه مذكور قرار گرفته است كه صفر و يا كوچـك بينــي مــديران را نشــان و مثبــت بــودن خطــاي پــيش

.هدد مي شده بيني تعديل خطاي پيش

زماني كه مديران سود را به ميزاني كمتر از مقـدار كننـد، از آنجـايي بيني مي واقعي مورد انتظارشان پيش

كــه ســود گــزارش شــده آنهــا بســيار بــاالتر از ســود نتـايج ،شان خواهد بود، در اين حالـت بيني شده پيش

كننده خواهد بيني گمراه حاصل از محاسبه خطاي پيشبــراي خنثــي كــردن آثــار ايــن اقــدام احتمــالي، . بــودبينـي هاي انجام شده با متوسط درصـد پـيش بيني پيش

تعـديل هـاي موجـود در صـنعت تحقق يافته شركت ]12[ 1را ضريب تعصـب اين متوسط كه آن. گردد مي :2شود ميبه شرح زير محاسبه ،ناميم مي

λ ∑ ,∑ ,

؛ iضريب تعصب صنعت λiكه در آن

Pi,t بيني شده شركت پيش سودt ام از صنعتi؛ Ei,t سود گزارش شده شركتt ام از صنعتi ام و N هاي موجود در صنعت تعداد شركتi استام.

براي محاسبه ضريب تعصـب يـا ضـريب تعـديل بينـي شـش هاي پـيش بيني هر صنعت از گزارش پيش 89هاي مالي حسابرسي شده سال و صورت 89ماهه

،شـركت داشـتند 30صنايعي كه بيش از . استفاده شدشـركت 30تا 10شركت، صنايعي كه بين 15حداقل هـاي شركت و صنايعي كه شركت 10حداقل ،داشتند

، (Coefficient bias)بينـي شـده ضريب تعديل سود پيشضريب تعصب يا 1بينــي شــده ميـانگين كلــي از ســودهاي گـزارش شــده بــه سـودهاي پــيش

صــنعت اســت كــه بــراي همگــن ســازي اطالعــات هــا در يــك شـركت .گردد ها در صنعت استفاده مي شركت

هـاي هـر شـركت را بـه بينـي راه ديگر اين است كه درصد تحقق پـيش 2بـر اسـاس آن ميـزان ،هـاي قبـل در نظـر گرفتـه نه در سالصورت جداگا

پـس از تـالش . كـرديم واقعي سود مورد انتظار سال جاري را محاسبه ميم كـه ايـن يدوره قبل را پيدا كرد جهارهاي حداكثر بيني پيش بسيار صرفاً .كافي نبودند) بيني يا پيش(رگرسيون تعداد براي

)1(رابطه


كـل ،عـدد بودنـد 10و كمتـر از 10موجود در آنهـا . هاي موجود در آنها در نظر گرفته شده اسـت شركت

ــا اســتفاده از خطــاي پــيش 4نگــاره بينــي ســود را ب .دهد تعديل شده نشان مي هاي بيني پيش

شده هاي تعديل بيني بيني با استفاده از پيش خطاي پيش .4 شماره نگاره

شده گزارش به كل خطاها در سودمثبت تعديل شده نسبت خطاهاي

نسبت كل خريد نگهداشت فروشتعداد مشاهدات

ها بازه

)6( )5( )4( )3( )2( )1(

11 19

10 19

10 19

31 57

ها كل داده 57

9 17

10 19

7 15

26 50

50 2/0- بيني تعديل شده خطاي پيش ≥ ≤ 2/0

نشـان دهنـده 2سـتون و ها نشان دهنده بازه 1ستون هـاي ستون. تعداد اقالم مشاهده شده در هر بازه است

مثبـت بـه تعديل شـده بيني نسبت خطاي پيش 6تا 3كل خطاها بـر اسـاس سـود گـزارش شـده را نشـان

بار ها و يك يك بار كل داده 3همانند نگاره . دهند ميتأكيد بر كوچك بودن خطاها، بازة حول وحوش راي ب

.صفر را در نظر گرفتيم

هاي پژوهش يافته آمار توصيفيآمـار توصـيفي مربـوط بـه متغيرهـاي 5در نگاره

5طور كه نگاره شـماره همان. تحقيق ارائه شده استــي ــان م ــ نش ــيشده ــديران د پ ــود توســط م ــي س بين

بوده، به طـوري بينانه هاي مورد بررسي خوش شركتكوچك و مثبت ) 019/0(بيني كه ميانگين خطاي پيش

.است

آمار توصيفي .5نگاره شماره

متغييرتعداد مشاهدات

ميانه ميانگين حداكثر حداقلانحراف معيار

-112498 57 متوسط مازاد تقاضاي سهام 1792177 124174 429 333293 غير منتظرهتعهدات 57 401/2- 371/3 142 046/0 891/0

982/0019/0-536/0 57 خطاي پيش بيني سود 004/0 201/0

بيني تعديل شده سود خطاي پيش 57 279/0- 733/0 030/0 004/0 141/0

نتايج آزمون فرضيه اولدر صورت افزايش حساسـيت قيمـت : فرضيه اول

سهام به اخبار سود، مديريت سود افزايشـي صـورت

.يردگ ميتعهــدات نتــايج آزمــون تحليــل واريــانس، ميــانگين

غيرمنتظره بـين سـه گـروه تقاضـاي سـهام در نگـاره :ه استشد نشان داده 6شماره


ميانگين تعهدات غيرمنتظره بين سه گروه تقاضاي سهام آزمون تحليل واريانس .6 شماره نگاره

P value F مجموع مربعات درجه آزادي ميانگين مربعات

065/0 785/2 138/2 2 276/4 ها بين گروه

744/0 54 160/40 ها درون گروه

56 436/44 جمع

شـده در فرضـيه اول افزايشي اشاره سود مديريت

توان با افزايش ميانگين تعهـدات غيرمنتظـره در را مي 507/0ميـانگين از . هاي تقاضاي سهام نشان داد گروه

بنـدي هـايي كـه در گـروه خريـد طبقـه براي شـركت هـايي كـه در گـروه بـراي شـركت 074/0به ،اند شده

ــه ــده نگهداشــت طبق ــدي ش ــد و بن ــراي -154/0ان ب ،انـد بنـدي شـده هايي كه به عنوان فروش طبقه كتشر

ـ ). 2اعداد نگاره (يابد كاهش مي ه با توجه به نتيجـه بفـرض تسـاوي (فرض صـفر 6دست آمده در نگاره

تفــاوت بــين و شــود رد مــي) هــاي جامعــه ميــانگين

.دار است معني% 10 ها در سطح خطاي ميانگينها گروههاي ويتني بين ميانه من_با انجام آزمون يو

ــي ــراي درم ــره ب ــدات غيرمنتظ ــه تعه ــه ميان ــابيم ك ياي مالحظه به صورت قابل) 150/0(هاي خريد شركت

هـاي بيشتر از ميانه تعهدات غيرمنتظره بـراي شـركت نتايج آزمون ). 2اعداد نگاره (است ) -053/0(فروش

كـه نشـان داده شـده اسـت 7من ويتني در نگاره _يوهـاي هاي گـروه وت بين ميانهدار بودن تفا بيانگر معني

.است% 10خريد و فروش در سطح خطاي

نتايج آزمون يو من ويتني. 7 شماره نگاره نگهداشت –خريد فروش–خريد فروش–نگهداشت

P value 715/0 077/0 175/0

واريـانس و نتـايج ارائـه با توجه به آزمون تحليل ســود افزايشــي مــديريت 6و 2هــاي شـده در نگــاره

بــا افــزايش ميــانگين تعهــدات موضــوع فرضــيه اول، .شـود تاييد مـي هاي تقاضاي سهام غيرمنتظره در گروه

هـاي فـروش، ميانگين تعهدات غيرمنتظره براي گـروه ــب ــه ترتي ــد ب و 074/0، -154/0نگهداشــت و خري

ها در سـطح خطـاي بين ميانگين بوده، تفاوت 507/0از طرفــي، ميانــه تعهــدات . دار اســت معنــي% 10 150/0براي گـروه فـروش بـه -053/0منتظره از غير

يابد و با توجه بـه نتـايج براي گروه خريد افزايش مي

داري بــين ميانــه ويتنــي تفــاوت معنــي آزمــون يــومنهـاي خريـد و فـروش تعهدات غير منتظـره در گـروه

.وجود داردييـد جهـت رابطـه بـين أبا وجود اين، به منظور ت

رگرسيون مدل تقاضاي سهام از وتعهدات غيرمنتظره اين مـدل بـه . خطي تك متغيره نيز استفاده شده است

:شود شرح زير تعريف ميUAi = 0 + 1SSDi + ei

:كه در آن داريم UAi : تعهدات غيرمنتظره شركتi؛


SSDi : مازاد تقاضاي سهام براي شركتi. ضريب همبستگي حاصل از ) 8( با توجه به نگاره

بررسي رابطـه بـين متوسـط مـازاد تقاضـاي سـهام و ــت ــن )105/0( تعهــدات غيرمنتظــره مثب اســت و اي

وجود رابطه مسـتقيم بـين ايـن دو متغيـر دهنده نشان

يعني با افزايش مازاد تقاضا براي سهام تعهدات است؛ _آمـاره دوربـين .يابـد منتظره مثبـت افـزايش مـي غير

واتسون نيز عدم همبستگي بين خطاهاي رگرسيون را .دهد نشان مي

آزمون رگرسيون بين متوسط مازاد تقاضاي سهام و تعهدات غيرمنتظره .8شماره نگاره

P value tآماره استاندارد نشدهضرايب ضرايب استاندارد شده

B خطاي استاندارد بتا

399/0 849/0 126/0 107/0 عدد ثابت

435/0 787/0 105/0 000/0 000/0 مازاد تقاضاي سهام /478= واتسون _آماره دوربين 105/0=تعهدات غيرمنتظره ضريب همبستگي: متغير وابسته

011/0= ضريب تعيين مازاد تقاضاي سهام : متغير مستقل

ــه نتــايج ــا توجــه ب آزمــون تحليــل واريــانس و ب% 10ها در سطح خطاي داري تفاوت بين ميانگين معني

و افزايش ميانگين تعهدات غيرمنتظـره، بـه ترتيـب از و گروه خريد سـهام گروه فروش به گروه نگهداشتويتنـي كـه حـاكي از -و همچنين، نتايج آزمون يومن

هـاي دار ميانه تعهدات غيرمنتظـره گـروه تفاوت معنيــدات ــه تعه ــزايش ميان ــروش اســت و اف ــد و ف خريغيرمنتظره گروه خريد سهام نسبت بـه گـروه فـروش

متوسـط مـازاد تقاضـاي سهام و نيز جهت رابطه بـين در آزمــون رگرســيون، رهســهام و تعهــدات غيرمنتظــ

بـه عبـارتي، در صـورت . شود ييد ميأتفرضيه اول ما وجـود مـازاد تقاضـا نســبت بـه عرضـه بـراي ســهام

بـه خواهـد بـود و تعهدات غيرمنتظره بيشـتر شركت، .شود مديريت سود افزايشي انجام مي ،عبارت ديگر

نتايج آزمون فرضيه دوم

سهام به هنگامي كه حساسيت قيمت : فرضيه دوم بينـي صـفر يـا اخبار سود بيشتر باشد، خطاهاي پـيش

نتايج حاصل از انجـام آزمـون .كوچك و مثبت استتفاوت نسبت خطاهـاي مثبـت بـه كـل خطاهـا بـين

، در %5، در سـطح )3نگاره (هاي تقاضاي سهام گروه .است نشان داده شده 9نگاره

هاي تقاضاي سهام نتايج آزمون تفاوت نسبت خطاهاي مثبت به كل خطاها بين گروه .9 شماره نگاره

ها كل داده

خريد و نگهداشت نگهداشت و فروش خريد و فروش

Z= 009/1 > (z 05/0 =- 645/1 ) Z= 000/0- > (z 05/0 =- 645/1 ) Z= 009/1 > (z 05/0 =- 645/1 )

-2/0 ≥بيني خطاي پيش ≥ 2/0 بازه


Z= 017/1 > (z 05/0 =- 645/1 ) Z= 041/0- > (z 05/0 =- 645/1 ) Z= 128/1 > (z 05/0 =- 645/1 )


ــراي نســبت خط ــا ب ــه كــل خطاه اهــاي مثبــت ببندي شده در گروه خريد در هـر دو هاي طبقه شركت

بـراي فـوق داري از نسـبت حالت به صـورت معنـي بنـدي هايي كـه بـه صـورت نگهداشـت طبقـه شركت .بيشتر است ،اند شده

نسـبت هنگامي كه كل خطاها را در نظر بگيـريم، هايي كه بـه خطاهاي مثبت به كل خطاها براي شركت

بــه صــورت ،انــد بنــدي شــده صــورت خريــد طبقــههـايي كـه بـه نسبت بـراي شـركت اين داري از معني

.1بزرگتر است ،اند بندي شده صورت فروش طبقههـاي اول و دوم دسـت آمـده بـا فرضـيه ه نتايج ب

به صورتي كـه بـا افـزايش حساسـيت ،سازگارهستندقيمت سهام به اخبار سـود بسـته بـه نحـوه مـديريت

بيني مثبت كوچـك در سـودهاي سود، خطاهاي پيش .شود گزارش شده بيشتر مشاهده مي

ــتون ــاي س ــا 3ه ــاره 6ت ــاي 3نگ نســبت خطاهبيني مثبت به كل خطاها بر مبناي سـود گـزارش پيش

گـرفتن شده با در نظر گرفتن كل خطاها و با در نظـر هـا و براي كل نمونـه ±2/0خطاهاي واقع شده در بازه

هـاي تقاضـاي سـهام را ها به تفكيك گروه براي نمونه .دهد نشان مي

دهد در هـر دو سـطح نيز نشان مي 9نگاره شماره ها و بازه ذكرشـده نسـبت خطاهـاي مثبـت كل نمونه

خريـد، نگهداشـت به صورت بندي شده طبقه هاي شركتميانگين سود 1واضـح اسـت كـه .ريـال اسـت 760و 570و 1209يا فروش بـه ترتيـب

خريد سودهاي كوچكتري ندارند بندي شده به صورت طبقههاي شركتبـه نظـر . منجـر شـود هـا شـركت بيني كوچكتر از ساير كه به خطاي پيش

هاي حسابداري و روند كاهش رسد كه سازگار با محدوديت اندوخته ميميزانـي ،توضيح داده شد بالًقيابنده ارزش تغييرات غيرمنتظره بزرگتر كه

.محدود است ،بيني برسد شود تا به پيش كه سود مديريت مي

براي گروه خريد بيشتر از گروه نگهداشت ) موفقيت(طور براي گروه نگهداشت نيز بيشتر از گـروه و همين . استفروش

بيني مثبـت بـه كـل بنابراين، نسبت خطاهاي پيشخطاها با افزايش تقاضاي سهام در هـر بـازه افـزايش

.زگار استفرضيه دوم سا كه اين بايابد مينتايج حاصل از انجام آزمون تفـاوت نسـبت بـين

، )4نگاره (هاي تقاضاي سهام بيني گروه خطاهاي پيشهـا بـر اسـاس ضـريب تعصـب بيني هنگامي كه پيش

10، در نگـاره %5انـد، در سـطح صنعت تعديل شـده .است نشان داده شده

هـا بـر اسـاس شـاخص صـنعت بيني هنگامي كه پيشهـاي خريـد و ها در گـروه بين نسبت ،اند تعديل شده

. شـود نگهداشت و فروش رابطه خاصي مشاهده نمـي دست آمده از آزموني كه براي سنجش ه رغم نتايج ب به

بيني مديران در قسمت قبل توضـيح داده تعصب پيشاي شد، حتي اگر فـرض كنـيم كـه مـديران بـه گونـه

دهنـد، هايشان را از روي تعصب انجـام مـي بيني پيشگونـه توضـيح داد كـه شايد بتوان عدم تفاوت را ايـن

بيني خودشان آنچه براي مديران اهميت دارد رقم پيشكنند تا طور مديريت مي يعني مديران سود را آن. است

بيني سود اعالم شده توسط خودشان برسـند و به پيش .نه رقم واقعي كه مورد انتظارشان بوده است

يـن بخـش نشـان مستندات نشـان داده شـده در ا دهند كه با افزايش تقاضا براي سهام انگيـزه بـراي مي

ها بيني پيش) گذشتن از(رسيدن به برايمديريت سود .يابد افزايش مي


امقاضاي سهتهاي وه بين گر بيني شده تعديل شده بر اساس سود پيش نتايج آزمون نسبت موفقيت .10 شماره نگاره

هاكل داده


Z= 328/0- > (z 05/0 =- 645/1 ) Z= 328/0- > (z 05/0 =- 645/1 ) Z= 000/0- > (z 05/0 =- 645/1 )

-2/0 ≥بيني شده تعديل شده بيني بر حسب سود پيشخطاي پيش≥02/0بازه

خريد و فروش خريد و فروش خريد و فروش

Z= 355/0- > (z 05/0 =- 645/1 ) Z= 355/0- > (z 05/0 =- 645/1 ) Z= 355/0- > (z 05/0 =- 645/1 )

بحث نتايج

موضـوع ،رابطه مديريت سود بـا مفـاد قراردادهـا اي از تحقيقات حسابداري بوده، كه نتـايج بررسي پاره

هـايي آنها درباره كشـف مـديريت سـود بـا دشـواري دهـد، عـدم نتايج اين تحقيـق نشـان مـي . همراه است

هاي مبتني بر قراردادها كشف مديريت سود در تئوريتوان به ناديده گرفتن نقش بازار سرمايه نسـبت را مي .داد

دهد هنگامي كه سـود واقعـي نشان مي] 32[هيلي از حداقل سود مورد نيـاز بـراي تعلـق پـاداش بيشـتر

مديران سـود را است، اما از حد باالي آن كمتر است، كنند، تا از اين طريـق به صورت افزايشي مديريت مي

شان تأثير بگذارند و هنگامي كـه سـود بر مبلغ پاداشمـديران ،گيـرد واقعي در خارج از اين فاصله قرار مي

كنند تـا بـراي مي سود را به صورت كاهشي مديريتهولتاسـن و . هـاي آتـي اندوختـه درسـت كننـد سال

عكـس آن را ]28[گيدري و ديگـران و ] 34[ديگران پذيرنـد در صـورتي كـه سـود آنهـا مـي . كنند بيان مي

واقعي در بازه حداقل سود مورد نيـاز بـراي محاسـبه گيـرد، پاداش و سقف سود معيار محاسبه پاداش قرار ،كننـد مديران سود را به صورت افزايشي مديريت ميتحقـق اما معتقدند اگر سود واقعي خارج از اين بـازه

. گونه مديريت سودي وجود نخواهد داشت يابد، هيچتناقض ظـاهري فـوق شـايد بـدين خـاطر باشـد كـه

مديران به عوامل ديگري كه به صورت غيـر مسـتقيم ؛گذارد هـم توجـه دارنـد ها تأثير مينبر مبلغ پاداش آ

مثالً در مواردي كه براي محاسبه پاداش مديران قيمت هرسـهم رويه سود هش بيشود، كا سهام نيز مطرح مي

بـه كـاهش ،تواند به عنوان اخبـار بـد تلقـي شـده ميبـر پـاداش ،قيمت سهام منجر شـود و از ايـن طريـق

رسـد كـه بـه نظـر مـي ،بنابراين. مديران تأثير بگذاردمديران در انجام مديريت سـود بـه پيامـدهاي انجـام

.مديريت سود روي قيمت بازار سهم نيز توجه دارندشـركت نمونـه از 57ن تحقيـق در سـطح نتايج اي

هاي بورس اوراق بهادار تهران به عنوان نمونه شركتهايي كه ميزان تقاضا براي سـهام دهد شركت نشان مي

ــره ــدات غيرمنتظ ــانگين تعه ــت، مي ــادتر اس ــا زي آنهاي بيشـتر از ميـانگين مالحظه ، به ميزان قابل)507/0(

زار هــايي اســت كــه بــا تعهــدات غيرمنتظــره شــركتتقاضــاي ســهام آنهــا چنــدان قابــل مالحظــه نيســت

عـالوه، مقايسـه ميانـه بـه ). 2نگـاره . نك) (-154/0(در (االشـاره هاي فـوق تعهدات غيرمنتظره بين شركت

دهد كه ميانه تعهدات غيرمنتظره نيز نشان مي) 2نگاره هايي كه تقاضـا بـراي سـهم آنهـا زيـاد اسـت شركت

هايي كـه منتظره شركت ير، از ميانه تعهدات غ)150/0(پـس .بيشتر است) -053/0(سهام آنها متقاضي ندارد

توان نتيجه گرفت كه توزيع تعهدات غيرمنتظره در ميهاي مزبور چولگي نداشته و نرمال هر گروه از شركت


دار هـا معنـي تفاوت بين ميانگين ،است و بدين ترتيبعبـارت بـه . تـوان رد كـرد بوده و فرضـيه اول را نمـي

مديران سود ،درصورت باال بودن تقاضاي سهام ،ديگركنند و بدين ترتيب را به صورت افزايشي مديريت مي

. انجامد هاي بازار سرمايه به مديريت سود مي انگيزهنيــز ) 3نگــاره (بينــي در مقايســه خطاهــاي پــيش

هايي كه تقاضا براي سهام آنهـا دريافتيم كه در شركت 13بينـي شركت، خطـاي پـيش 19بين باالتر است، از

ــركت ــت %) 68,4(ش ــت اس ــه در ،مثب ــالي ك در حهايي كـه بـراي سـهام آنهـا متقاضـي چنـداني شركت

؛يابـد كـاهش مـي % 36,8وجود ندارد، اين نسبت بـه يعني با وجود تقاضا براي سهام، مديران سود شـركت

.ندكن بيني شده گزارش مي را در حد سود پيشهايي كه براي انجام دهد انگيزه ينتايج فوق نشان م

گيرد نيز مديريت سود از سمت بازار سرمايه قوت ميدر ترغيب يا بازداشتن مديران به انجام مديريت سـود

هايي كه براي سهام آنهـا متقاضـي شركت. مؤثر استخواهنـد بـازار سهامشـان را از زياد است، چون نمـي

يت سود را بـه صـورت افزاينـده مـدير ،دست بدهندهايي كه براي سهام آنهـا عرضـه ولي شركت ،كنند مي

زياد است، چون در اين حالت انگيزه حفظ بازار براي سود را به صورت كاهنده مـديريت ،آنها وجود ندارد

. كنند ميبـا نتـايج تحقيقـات قبلـي كـه ،نتايج اين تحقيـق

تـوان زنند بر اسـاس متغيرهـاي بـازار مـي حدس ميبينـي كـرد، ريت سـود را پـيش عالمت و انـدازه مـدي

].40[ و ]13[، ]22[، ]12[، ]31[سازگار است و ]38[هاي مـا بـا نتـايج كازنيـك همچنين، يافته

در مورد اينكـه مـديريت سـود را ]11[ابربنل و ليوي هـا و بينـي دهد تا با دست يـافتن بـه پـيش كاهش مي

ايجاد خطاي سود مثبـت، بـازار را شـگفت زده كنـد، عـالوه بـر ايـن، نتـايج ايـن تحقيـق، . اسـت سازگار

]15[و بورگستالر و ايـامز ]41[هاي ماتسوموتو يافتههـا را كـاهش بينـي دهند مديريت پيش را كه نشان مي

دهد تا انتظارات را كـاهش داده و از طريـق ايجـاد مي .كند خطاي سود مثبت بازار را شوكه كند، كامل مي

هاي تحقيق محدوديت

نكه مدل جونز براي شناسايي مـديريت رغم اي علياي بـه كـار گسـترده ميـزان سود در تحقيقات اخير به

در ] 16[ولــي كــولينز و هريبــار ،گرفتــه شــده اســتكنند كه مـدل اخيـر در شناسـايي تحقيق خود ادعا مي

هـايي بـوده و كارآمـد مديريت سود داراي محدوديتبـه آنها در تحقيقشان به كارگيري مدل ديگري . نيست

كـارگيري مـدل را به جـاي بـه 1نام مدل بر مبناي نقد . كنند جونز توصيه مي

توان از زاويـه ديگـري نيـز نتايج اين تحقيق را ميبدين صورت كه ممكـن اسـت تعهـدات ؛تفسير كرد

غيراختياري به خاطر عملكـرد خـوب شـركت واقعـاً كـارگيري مـدل جـونز بـه ولي در نتيجه به ،زياد بوده

بـه عبـارت . اشتباه به عنوان اختياري لحاظ شده باشدــر ــونز ،ديگـ ــدل جـ ــارگيري مـ ــه كـ ــه بـ ،در نتيجـ. نباشـند "اختيـاري "امـا ،باشند "غيرمنتظره"تعهدات

البته ايـن موضـوع بـه ميـزان كارآمـدي مـدل جـونز دهد كـه بـين نشان مي] 42[مك نيكولس . گردد برمي

كه ارتباط مثبت بـا ميـزان تقاضـاي (شد مورد انتظار رو عالمـت و انـدازه تعهـدات غيرمنتظـره )سهام دارد

بـه نظـر وي رابطـه مـذكور . رابطه مثبت وجـود دارد

1 Cash Flow Basis


ناشي از اين است كه هنگامي كه رشـد مـورد انتظـار ــي بنــدي تعهــدات شــود، در طبقــه شــركت بيشــتر م

نادرسـت مك نيكولس . دهد غيراختياري خطا رخ مي ،به هر حـال . بودن مدل جونز را مستقيماً آزمون نكرد

مدل جونز معروفترين مدلي اسـت كـه تـاكنون ارائـه .شده است

بيني كـوچكتر و تقاضـاي رابطه بين خطاهاي پيشگونـه توجيـه كـرد كـه مـديران توان ايـن سهام را مي

،هايي كه ميزان تقاضاي سهام آنها بيشتر اسـت شركتتري از وضعيت آتي شركت ر و مطمئناطالعات دقيقت

هاي بهتري انجـام بيني پيش ،دردست داشته و بنابراينممكن است وقوع خطاي منفي بزرگتر بـراي .دهند مي

هـايي كـه سـهام آنهـا در طبقـه فـروش قـرار شركتهـا بدين لحاظ باشد كه مديران اين شـركت ،گيرد مي

شركتشـان دربـاره نداشتن اطالعـات دقيقـي به علت . بيني دقيق را ندارند توانايي انجام پيش

برگرفته از نتايج پژوهش هاييپيشنهادبيـانگر ،نتايج حاصل از آزمون فرضيات پـژوهش

ثير اطالعات عرضه و تقاضـاي سـهام بـر مـديريت اتهاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهـادار سود شركتها بر اساس لذا سود گزارش شده شركت. تهران است

؛عرضه و تقاضاي سهامشـان متفـاوت اسـت وضعيت هايي كه براي سهام آنها متقاضي كه شركت اي گونهبه

خواهنـد بـازار سهامشـان را از زياد است، چون نمـي سود را بـه صـورت افزاينـده مـديريت ،دست بدهند

هايي كه براي سهام آنهـا عرضـه ولي شركت ،كنند ميار براي زياد است، چون در اين حالت انگيزه حفظ باز

سود را به صورت كاهنده مـديريت ،آنها وجود ندارد . كنند مي

گــذاران و تحليلگــران مــالي بــه ســرمايه ،بنــابراينشـود بـراي اخـذ تصـميمات بهينـه، سـود توصيه مي

ها را بر اساس وضعيت عرضـه و گزارش شده شركتبـا دقـت ، تقاضاي سهام آنها مـورد توجـه قـرار داده

ات اطالعات عرضه و تقاضاي بيشتري نسبت به تغيير .سهام واكنش نشان دهند

هـاي نتايج نشان دهنده لزوم تفسـير مجـدد يافتـه قبلي براي خلق ديدگاهي است كه در مـديريت سـود

ي بر بازار سرمايه را نيـز مـدنظر قـرار نهاي مبت انگيزههاي مديريت سود در شايد عدم كشف انگيزه. دهد مي

هـاي مبتنـي بـر وريبرخي تحقيقات كه بر اساس تئـ قراردادها صـورت گرفتـه اسـت، بـه خـاطر در نظـر

ثير اطالعات بازار اهاي بازار سرمايه و ت نگرفتن انگيزه . سرمايه بر مديريت سود بوده است

بينـي لذا به منظور استفاده از اطالعات سـود پـيش ها، در گيري ها و تصميم شده و گزارش شده در تحليل

قراردادهاي پاداش، قراردادهـاي كنار عواملي از جمله ــه ــا كــاهش هزين ــدهــاي سياســي اســتقراض و ي باي

ثيرگـذار أاطالعات بازار سرمايه را نيز به عنوان عامل ت . بر سود گزارش شده توسط مديران، مد نظر قرار داد

هاي آتي براي پژوهش هاپيشنهادهـاي شود در تحقيقات آتي ساير مـدل پيشنهاد مي

از جمله مدل كولينز و هيربار ،ودشناسايي مديريت س. نتايج با تحقيق جاري مقايسه شـود شده، به كارگرفته

ميزان كارآمـدي مـدل جـونز نيـز مسـتقيماً ،همچنيندر تحقيقات آتـي رابطـه بـين توانـايي شود وبررسي

بيني دقيق سود و ميـزان تقاضـاي سـهام بررسـي پيش همچنين، ارتبـاط بـين مـديريت سـود و سـاير . ددگر

رود در مديران هاي بازار سرمايه كه احتمال مي ويژگيكنـد و ارتبـاط بـين انگيزه مديريت سـود را تقويـت

مديريت سود و فروش سهام شخصي توسط مديريت .شودنيز بررسي و آزمون


:منابعــري -1 ــد ذاك ــي و حام ــر، عل ــي كردل .ابراهيم

بررسي مديريت سود با اسـتفاده از فـروش "). 1388( ،3،ش "فصــلنامه تحقيقــات حســابداري "هــا دارايــي .135-122صص

). 1383( .همتــيداوود پورحيــدري، اميــد و -2هـاي سياسـي، بررسي اثر قراردادهاي بدهي، هزينـه "

هـاي پـاداش و مالكيـت بـر مـديريت سـود در طرحهــاي پذيرفتـه شــده در بـورس اوراق بهــادار شـركت ،هاي حسابداري و حسابرسي فصلنامه بررسي. "تهران .63 –47، صص 36ش ،11دوره

). 1390. (خدادادي، ولي و رضا جان جـاني -3 هاي شركت سودآوري و سود مديريت رابطه بررسي "

مجلـه ،"بـورس اوراق بهـادار تهـران در شده پذيرفته، 1ش ، ســال ســوم، هــاي حســابداري مــالي پــژوهش

.96-77صص

ــنش -4 ــيري م ــازنين بش ــي و ن ــاني، عل . رحمهموارسـازي سـود بـر آگـاهي بررسي اثر "). 1390(

هـاي حسـابداري مجله پژوهش، "بخشي قيمت سهام .54-39، صص 3ش ، سال سوم، مالي

كـاوه مهراني،. ساسان مهراني،. بيتا مشايخي، -5 تعهـدي اقـالم نقـش " ).1384. (كرمـي او غالمرضـ

در شده پذيرفته هاي شركت سود مديريت در اختياري

هـاي بررسـي فصـلنامه ،"تهـران بهـادار اوراق بورس .74-61، صص 42، ش حسابرسي و حسابداري

وجه "). 1385. (مريم صفري و مشايخي، بيتا -6هـاي سود در شركت مديريت نقد ناشي از عمليات و

فصـلنامه ،"پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهرانصـص ،44ش ،حسابرسـي و هاي حسابداري بررسي

35-54.

محمدرضـا سپاسي، سـحر و . نوروش، ايرج -7 در سـود مـديريت بررسـي "). 1384. (بخـت نيـك

علوم مجله، "تهران بورس در شده پذيرفته هاي شركت

ــژه(شــيراز دانشــگاه انســاني و اجتمــاعي ــه وي نام-165، صــص 2ش، دوره بيســت و دوم،)حسـابداري

177.

). 1388. (سـيدعلي حسـيني و ايـرج نـوروش، -8 بموقـع و اتكا قابليت(افشا كيفيت بين رابطه بررسي"

هــاي فصــلنامه بررســي ،"ســود مــديريت و) بــودن .134-117صص . 55ش ،حسابرسي و حسابداري

9- Abarbanell, J.A. (1999). “A Framework for Analyzing Earnings Management:I implications for Stock Prices, Earnings and Analysts’ Forecasts Errors” Working paper, University of North Carolina.

10- Abarbanell, J., & Lehavy, R. (2002). “Differences in commercial database reported earnings: Implications for empirical research”. Working paper, University of North Carolina and University of California– Berkeley.

11- Abarbanell, J., & Lehavy, R. (2003). “Can stock recommendations predict earnings management and analysts forcast errors”. Journal of Accounting Research,Vol 41:1-31. 12- Anvari, R .A, M .Aghaee, & V.

Biglari. (2008). “Empirical Investigation of the Ability of Sensitivity of Stock Prices to Earnings News in Predicting Earnings Management and Management Forecast Errors”. Journal of Asia-Pacific Finan Markets. Vol 15, pp: 209–228.

13- Baber, W., & Kang. S. (2001). “Stock Price Reactions to On-Target Earnings Announcements Implications for Earnings Management”. Working paper, George Washington University.

14- Bradshaw, T. (2004). “How do analysts use their earnings forecasts in generating stock recommendations? ”. The Accounting Review, Vol 79 (Issue 1), 25–50.

15- Burgstahler, D. and M. Eames (2006).


“Management of Earnings and Analysts’ Forecasts to Achieve Zero and Small Positive Earnings Surprises”. Journal of

Business Finance & Accounting, Vol 33(5-6): 633–652.

16- Collins. D. W. & Haribar. P. (2002) “Errors in Estimating Accruals: Implications for Empirical Research”. Journal of Accounting Research: Vol 40, pp: 105-134.

17- DAS. S., & ZHANG H. (2003). “Rounding-up in reported EPS, behavioral thresholds, and earnings management”. Journal of Accounting and Economics: Vol 35, pp: 31-50.

18- Dechow, P., & Skinner, D. (2000). “Earnings management: Reconciling the views of accounting academics,practitioners, and regulators”. Accounting Horizons, Vol 14(2), pp:235–50.

19- Dechow, P., Sloan, R., & Sweeney, A. (1995). “Detecting Earnings Management”. Accounting Review: Vol 70, pp: 25-47.

20- Defond, M., & Jiambalvo, J. (1994). “Debt Covenant Violation and Manipulation of Accruals”. Journal of Accounting and Economics: Vol 17, pp: 145-76.

21- Dutta, S., & Gigler, F. (2002). The effect of earnings forecasts on earnings management. Journal of Accounting Research, 40(3), 631-656.

22- Degeorge, F., Patel, J., & Zeckhauser, R (1999). “Earnings Management to Exceed Thresholds”. Journal of Business: Vol 72), pp: 1-33.

23- Dellawinga, S. & Pollet, J. (2003). “Attention, demographics, and stock market.” Working paper, UC berkely and Harvard University.

24- Dipankar Ghosh, Lori Olsen. (2009). “ Environmental uncertainty and managers’ use of discretionary accruals”. Accounting, Organizations and Society, Vol 34, pp: 188–205.

25- Etemadi, H., & Sepasi S. (2006). “Earnings management and initial public offerings: evidence from Iran”.

Unpublished working paper, Tarbiat Modares University.

26- Friedlan, J. M. (1994). “Accounting Choices of Issuers of Initial Public Offerings”. Contemporary Accounting Research, Vol 11(1), pp: 1–31.

27- Gaver, J., Gaver, K., & Austin, J. (1995). “Additional evidence on bonus plans and income management”. Journal of Accounting and Economics, Vol 19(1), pp:3–28.

28- Guidry, F., Leone, A., & Rock, S. (1999). “Earnings-based bonus plans and earnings management by business-unit managers”. Journal of Accounting & Economics: Vol 26; pp: 113-42.

29- Hagerman, R. & Zemijewski, M. (1999). “Some economic determinants of accounting choice.” Journal of accounting and economics, Vol 26, pp:113-42.

30- Hand, J.(1989).“Did firms undertake debt-equity swaps for an accounting paper profit or true financial gain?”.Accounting Review,64(4),pp:587–624.

31- Hanna, D. (1999). “Analysts’ earnings forecasts and the recognition of special items”. Working paper, University of Chicago.

32- Healy, P. (1985). “The Effect of Bonus Schemes on Accounting Choices”. Journal of Accounting & Economics: Vol 7, pp: 85-107.

33- Healy, P., & Wahlen, J. (1999). “A Review of the Earnings Management Literature and Its Implications for Standard Setting”. Accounting Horizons, Vol 13, pp: 365-383.

34- Holthausen, R., D. Larcker, & R. Sloan. (1995). “Annual Bonus Schemes and the Manipulation of Earnings”. Journal of Accounting & Economics. Vol 19, pp:29–74.

35- Hribar P. & Collins D. W. (2002) “Errors in Estimating Accruals: Implications for Empirical Research”. Journal of Accounting Research, Vol 40, pp:105-134.

36- Jegadeesh, N., Kim, J., Krische, S., & Lee, C. (2002). “Analyzing the analysts: when do recommendations add value? ”


Working paper, Cornell University. 37- Jones, J. (1991). “Earnings

management during import relief investigations”. Journal of Accounting Research: Vol 29, pp: 193-228.

38- Kasznik, R. (1999). “On the association between voluntary disclosure and earnings management”. Journal of Accounting Research, Vol 37(1), pp:57–81.

39- Kirschenheiter,M., &Melumad, N. (2002). “Can earnings bath and smoothing co-exist as equilibrium financial reporting strategies?”. Journal of Accounting Research, Vol 40(3), pp: 761–796.

40- Lee, C. W. J., L. Y. Li, et al. (2006). “Performance, growth and earnings management”. Review of Accounting

Studies, Vol 11(2), pp: 305-334. 41- Matsumoto, D. A. (2002).

"Management's Incentives to Avoid Negative Earnings Surprises " Accounting Review, Vol 77(3), pp: 483-514.

42- Mcnichols, M. (2000). “Research design issues in earnings management studies”. Journal of Accounting and Public Policy, Vol 19(4-5), pp: 313-345.

43- Otogawa, K. (2002). “Earnings forecast and earnings management of Japanese initial public offerings firms”. Working Paper, Kobe University, Japan.

44- Petrovits, M. (2005). “Corporate-sponsered foundations and earnings management”. Journal of Accounting and Economics. Vol 41(3), pp:335–362.

45- Roychowdhury, S. (2006). “Earnings Management through Real Activities Manipulation”. Journal of Accounting and Economics, Vol 42, pp:345-370.

46- Schipper, K. (1989). “Commentary on earnings management. Accounting

Horizons” Vol 91. 47- Scott, W. (2003 ) Financial

Accounting Theory. Pearson Education. Toronto. Ontario.

48- Skinner D. & Sloan, R. (2002). “Earnings Surprises, Growth Expectations, and Stock Returns or Don’t Let an Earnings Torpedo Sink Your Portfolio”. Review of Accounting Studies. Vol 7, pp. 289-312.

49- Spohr, J. (2005). “Essays on Earnings Management”. Publication of Swedish School of Economics and Business Administration. Helsingfors.

50- Subramanyam, K. R. & Wild J. (1996). “Going-Concern Status, Earnings Persistence, and Informativeness of Earnings”. Contemporary Accounting Research: Vol 13, pp: 251-74.

51- Sweeney. A. P. (1994). “Debt-covenant Violations and Managers, Accounting Responses”. Journal of Accounting and Economics, Vol 22, pp: 249-281.

52- Teoh, S. H., Wong, T. J. & G. Rao. (1988c). “Are Accruals during Initial Public Offerings Opportunistic?”. Review Of Accounting Studies, Vol 30, pp: 175-208.

53- Trueman, B.,&Titman, S. (1988). “An explanation for accounting income smoothing”. Journal of Accounting Research, Vol 26, pp:127–143.

54- Watts, R., (1998) Does it pay to manipulate EPS? In the revolution in corporate finance: Blackwell Publishers. Malden. MA.

Journal of Financial Accounting Research 7

The Effect of Stocks' Asks and Bids on Earnings Management

V. Biglari* Ph.D in Accounting, Faculty of Business, University of Malaya, Kuala Lumpur

N. Hajian Ph.D. Student of Accounting, Tarbiat modares University, Tehran

M. Saeedi M.A student of Accounting, Tarbiat modares University, Tehran

Abstract Prior studies regarding the relationship of earnings managements and contracts have been facing with some difficulties in explaining their findings. Some researchers have highlighted the role that capital markets played in inducing earnings management. The main hypothesis of this research is that when demand to buy a company’s stock is high, the company will conduct income increasing earning management to the extent that the reported income meets forecasted income. The findings of the analyses that are conducted on a sample of companies listed in Tehran Stock Exchange reveals that companies that have high ask offers do less income increasing earnings management. Instead, they decide to make earnings baths so that they can exploit in the future. However, the companies that enjoy high bid for their stocks do income increasing earnings management to meet the forecasts and produce positive earnings surprises. Therefore it is concluded that, the companies’ decision to manage the earnings is influenced by ask and bid of the stocks. The findings of this research help to explain the complexities in previous findings regarding the discretionary accruals and forecasts errors. Keywords: Stock Price Sensitivity to Earnings News– Equity Market Incentives– Earnings Management– Earnings Forecast Errors– Earnings News

* [email protected]

6 Vol. 5, No 1, Ser.15, Spring 2013

Intentional or Unintentional Testing of Market Factor Beta Herding in Tehran Stock Exchange

Gh. Golarzi*

University of Semnan, Iran, Business Managementof Assistant Professor

Abstract Herding behavior in capital market is a condition that investors intentionally or unintentionally do similar actions in buying and selling. Unlike intentional herding that investors consciously ignore their private information and imitate from others, in unintentional herding the origin of investors’ uniform actions is shared access to market information. Although intentional herding is destructive phenomena and is origin of anomalies such as bubbles, crashes,… in market, unintentional herding is a sign of informational efficiency in market. In this research we via state space model and by beta herding approach, investigate the investor herding to market factor and separate such herding from common movements that induced by movements in fundamental variables. This research has conducted for 1380-1389 period (120 month). In this research we find that investors in Tehran Stock Exchange (TSE), continuously and intentionally herd to market factor. Key words: Behavioral Finance, Herding Behavior, Intentional Herding, Unintentional Herding, Beta Herding

* [email protected]


Restated Financial Statements: an Empirical and Descriptive Study of the Frequency and Importance

M. J Saei*

Assistant professor of Accounting, Ferdowsi University, Mashhad, Iran M. A. Bagherpour Valashani

Assistant professor of Accounting, Ferdowsi University, Mashhad, Iran S. N. Mosavi Baaighi

M.A student of Accounting, Ferdowsi University, Mashhad, Iran

Abstract This study investigates the following questions: which item of restatements have the most frequency? Are the nature and types of restatements different among years and industries? And, is there a significant difference between primary and restated figures? The results, based on 1603 firm-Years observations of listed companies in Tehran securities exchange, indicate that the most frequency of restatements have occurred in liabilities, car industry, and the year of 2005. The findings also show that the types and nature of the restatements are different through the years and industries. In addition there is a significant difference between primary and restated figures. Thus we suggest that researchers and analysts use restated data for financial reviews and analysis. Finally the significant difference of primary and restated amount of the "beginning retained earning" shows that the retroactive restatement must be extended beyond one year, especially for key items such as EPS and operating net income. Keywords: Restatement, restated financial statements, Prior-period Adjustments.

* mmjj--ssaaeeii@@uumm..aacc..iirr


Analyzing the Effect of Financialization on Real Investment of Non-Financial Corporations Listed in the Tehran Stock Exchange

S. Fathi*

Assistant Professor of Management, University of Isfahan, Iran K. Azarbayjani

Associate Professor of Economy, University of Isfahan, Iran I. Tagavizadeh Yazdi

Master of Business Management, University of Isfahan, Iran B. Asgarnezhad Nouri

Ph.D. Student of Business Management, University of Isfahan, Iran

Abstract One of the outstanding features of economies of different countries is a significant change in the field of finance in recent decades, which means that financial markets and institutions have gained an increasing prominent position in the global economy. These changes have come to be known as financialization. Also, the growth rate of fixed investments in different countries in the past decades has decreased. Hence, one of the common views in economic theory is that the financialization phenomenon is effective in providing required conditions for increasing financial investment of non-financial corporations by decreasing their fixed investments. Therefore, in this research, we analyze the effect of financialization on fixed investments of non-financial corporations listed in the Tehran Stock Exchange. Income and financial expenses are recognized as aspects of financialization as well as independent variables, and net fixed investment of non-financial corporations is a dependent variable. Required data are gathered annually from 2002 to 2008. The suitable regression method is chosen based on econometric assumptions and the hypotheses analyses are based on this method. There is a dissimilarity variance problem in using the random effects method, and to solve, the generalized least square regression method for estimating the model is chosen. Based on the results of estimating the regression equation, the first hypothesis, financial expenses effect real investment of non financial corporations, is accepted, but the second hypothesis, financial incomes effect real investment of non financial corporations, is rejected. Keywords: Financialization, Investment, Financial investment, Real investment

* [email protected]


Empirical Investigation of the Incentives to Manage Reported Operating Cash Flow

A. Rahmani*

Associate Professor of Accounting, Alzahra University, Tehran, Iran O. Montazerghaem

Master of Accounting, University of economic sciences, Tehran, Iran Abstract In this study we are dealing with the possibility of CFO management as well as identifying some effective motivates in encouraging companies to manage CFO. The motives include: (i) financial distress; (ii) lower earnings persistence; (iii) earning divergence and CFO. CFO management can be defined as judgment of directors in selection of economic events for medication of financial reporting in order to mislead external users and to show positive performance. This research is a correlational and applied research. Our data is collected from the companies listed in Tehran Stock Exchange during 1379-1388. The study sample includes 130 companies listed in Tehran Stock Exchange. Our results indicate a positive relationship between the CFO management and earning persistence; and negative relationship between CFO management and we find no evidence of relationship between financial distress and CFO Management. Keywords: Cash Flow from Operating (CFO) Management. Financial Distress, Earning Persistence, Earning Divergence and CFO

* [email protected]


The Effect of Accruals Quality on Stock Risk Premium of Listed Companies in Tehran Stock Exchange

D. Foroghi*

Assistant professor of Accounting, university of Isfahan, Iran H. Amiri

Assistant professor of Economic, university of Isfahan, Iran H. Sheikhi

Lecturer of Accounting, Islamic Azad university, Abdanan, Ilam, Iran

Abstract In this research the effect of accruals quality on stock risk premium of listed companies in Tehran Stock Exchange has been studied. for this purpose, and based on the three factors model of Fama and French (1993), the difference of average return made by the strategy of choosing the companies with high accruals quality and low accruals quality between the years 1997-2008, has been used. The accruals quality of each company is calculated on the basis of Fransis et al model (2005). The survey results indicate that accruals quality do not have the ability to interpret the stock risk premium of the companies. Then, by forming 25, 50 and 64 mimicking portfolios separately, and running the two-stage cross sectional test on Fama and French model (1993) the effect of accrual quality on risk premium of companies has been examined again. The results of this test for all mimicking portfolios confirmed the inefficiency of accrual quality in determining the companies’ risk premium behavior. Key words: Accrual Quality, Two-Stage Cross Sectional Regression, Three Factors Model of Fama and French, Firm Size

* [email protected]


Investigation the Relationship between Earnings Transparency and Abnormal Returns in Tehran Stock Exchange

H. haghighat

Associate Professor of Accounting, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran S. M. Alavi*

Master of Accounting, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran Abstract Disclose of Complete, timeliness and with quality reporting, leads to increase transparency. On other side disclosure whit transparency can decrease information asymmetry. Also Disclose mid transparency financial statements decrease abnormal returns. Among of information that public by firms, earnings are material. Main of this study, explorer relation between earnings transparency and abnormal return. Therefore in the first step investigate relation between transparency and abnormal return and then add control variable. In order test of hypotheses have used Data from 92 firms that listed in Tehran stock exchange .Result show there is a significant and negative relation between earnings transparency and abnormal returns. Keywords: Earnings Transparency, Abnormal Return, Actual Return and Market Return.

* [email protected]

Journal of Financial Accounting Research

Vol. 5, No 1, Ser.15, Spring 2013

Index of contents

1 Investigation the Relationship between Earnings Transparency and Abnormal Returns in Tehran Stock Exchange

■

H. haghighat, S. M. Alavi

2 The Effect of Accruals Quality on Stock Risk Premium of Listed Companies in Tehran Stock Exchange

■

D. Foroghi, H. Amiri, H. Sheikhi

3 Empirical Investigation of the Incentives to Manage Reported Operating Cash Flow

■

A. Rahmani, O. Montazerghaem

4 Analyzing the Effect of Financialization on Real Investment of Non-Financial Corporations Listed in the Tehran Stock Exchange

■

S. Fathi, K. Azarbayjani, I. Tagavizadeh Yazdi, B. Asgarnezhad Nouri

5 Restated Financial Statements: an Empirical and Descriptive Study of the Frequency and Importance

■

M. Saei, M. A. Bagherpour Valashani, S. N. Mosavi Baaighi

6 Intentional or Unintentional Testing of Market Factor Beta Herding in Tehran Stock Exchange

■

Gh. Golarzi

7 The Effect of Stocks' Asks and Bids on Earnings Management ■

V. Biglari, N. Hajian, M. Saeedi

Contributors to this Issue (Vol. 5, No 1, Ser.15, Spring 2013)

We express our deep gratitude to the following faculty members of the universities and of educational-research Institutes who have co-operated in evaluation and assessment of the articles of this issue of financial Accounting Research Journal

Azad University, Tabriz Branch Assistant Professor Y.Badavar nahandi

University of Shahid Beheshti Associate Professor A. Badri

University of Shahid Bahonar Associate Professor A. Khodami Pour

University of Shahid chamran Professor M. Dastgir

The tax affairs of the province Master of Taxation A. Rasaiian

University of Internutional Emam Khomeini Assistant Professor J. Rezazadeh

University of Isfahan Assistant Professor M. Arabsalehi

University of Isfahan Assistant Professor D. Foroghi

University of Internutional Emam Khomeini Associate Professor GH. Kordestani

University of Alzahra Assistant Professor SH. Mashayekhi

University of Tehran Assistant Professor B. Mashayekhi

University of Isfahan Associate Professor S.A.Hashemi

The Journal of Financial Accounting Research from University of Isfahan accepts research reports, critiques and research project results in Financial Accounting - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -- - - - - - - - - - - -

Journal of Financial Accounting Research License Holder: The University of Isfahan Vice-President of Research and Technology

Vol.5,No 1, Ser.15, Spring 2013

ISSN (Print): 2008-7691

ISSN (Online): 2322-3405

Scientific Research Journal

Editor-in-Chief: M. Dastgir Professor of Accounting- University of Shahid Chamran E-mail: [email protected]

Managing Director: N. Izadinia Assistant Professor of Accounting- University of Isfahan E-mail: [email protected]

Literary Editor: N. Karimpoor E-mail: [email protected]

Literary-English Editor: M. Dastgir Professor of Accounting- University of Shahid Chamran E-mail: [email protected]

Type and Layout: N. Panahi E-mail: [email protected] Tel: 0311-7934164

Executive Manager: N. Panahi

E-mail: [email protected] Tel: 0311-7934164

Editorial Board

A. Ahmad Pour Professor University of Mazandaran

N. Izadinia Assistant Professor University of Isfahan

J. Babajani. Associate Professor University of Alameh Tabatabai

O. Pourheydari Associate Professor University of Shahid Bahonar

A. Saghafi Associate Professor University of Alameh Tabatabai

M. Khoshtinat. Associate Professor University of Alameh Tabatabai

B. Dorry Associate Professor University of Shahid Beheshti

M. Dastgir Professor University of Shahid chamran

Z. Rezaee Professor Memfis University of U.S.A

H. Sami Professor Lih University of U.S.A

S.K.Tayebi Professor University of Isfahan

D. Foroghi Assistant Professor University of Isfahan

GH. Kordestani Associate Professor International Emam Khomeini University of GHazvin

K. Kondkar Professor Rochester University of U.S.A

M. Namazi Professor University of Shiraz

I.Noravesh Professor University of Tehran

Address: Authors and subscribers can mail their requests directly to the University of Isfahan central library office of Journals 81746-73441:Post code Tel:+98- 311- 7934164 Fax:+98 -311-7932177 Email: [email protected] Website: uijs.ui.ac.ir/far

Journal of Financial Accounting Research has been recognized and ranked

as a scientific-research journal based on the document number 3/11/640

issued by the Evaluation Committee of scientific Journals of Research and

Technology Ministry in June, 2009.

The abave ranking is based on an agreement between Isfahan University

and Mazandaran, Shiraz, Shahid Chamran(Ahvaz), Shahid Beheshti, Shahid

Bahonar (Kerman) and Imam Khomeini International Universities.

The complete text of the journal is available at the following sites:

http://www.magiran.com

http://www.SID.ir http://www.ISC.gov.ir

http://www.uijs.ui.ac.ir/far

http:// Ulrichsweb.serialsolutions.com

Publication and Lithography: The University of Isfahan Publications

Publisher: the University of Isfahan

Price: 85000 Rials

Number of copies: 500 copies

In The Name of God

Journal of Financial Accounting Research

(Scientific- Research)

Vol. 5, No. 1, Ser.15 Spring 2013

ﯽ و- ﯽ ﻋ ﻪﺠ y - university of...

Documents