အျပညျပညဆငရာ ဥပေဒပညာရငမား ေကာမရင ၊ ၁၈ရက ဒဇငဘာလ ၂၀၁၇ခႏစ

ျမနမာႏငင ၊ ရကတာမ သတငးေထာကမား၏ ထနးသမးခပေႏာငျခငးဆငရာ အခြငအေရးက ေလးစား၍ ျပငပႏငဆကသြယခြငမျပဘထနးသမးခပေႏာငျခငးက အဆးသတျခငး

ျမနမာအာဏာပငမားအေနျဖငတစပတနးပါးျပငပႏငဆကသြယခြငမရဘ ထနးသမးျခငးခရေသာ သတငးေထာက၂ဥးအားမညသညေနရာတြငထနးသမးထားျခငးျဖစေၾကာငး ခကျခငးဖြငဟရန၊ ေရ႕ေနမားႏင မသားစမားက ခကျခငးလကလမးမေစ ရနအလ႔ဌာအာမခႏငပါရန ICJမ ယေန႔ ေျပာသည။

၁၂ ရက ဒဇငဘာလတြင ရကတာ သတငးေထာကျဖစသ ဝလးႏင ေကာစးဥးအားရမားမ ဖမးဆး ခစဥကတညးက မညသညသတငးမ မၾကားရခရေပ။

“မတေသာတရားခြငဆငရာအခြငအေရးကခးေဖာကျခငးသည ျမနမာႏငင တရားဥပေဒစးမးေရး က ေမးမနေစပါတယ။ ထနးသမးျခငးခရေသာသမားအားလးသည ေရ႕ေန၊ မသားစဝငမားႏင ခကျခငးလကလမးမေစႏငရနအတြက ခြငျပရမာျဖစပါတယ” ဟ ဖရက ေရာစက၊ ICJ အာရ ပစဖတ ေဒသဆငရာ ဒါရကတာ မ ေျပာၾကားခပါသည။ “အာဏာပငမားသည အဆပါ အခြင အေရးမားက ျမနမာဥပေဒႏင ႏငငေတာမ လကနာရနဝတရားရသည ႏငငတကာဥပေဒမား က တစေျပးည ေလးစားရန စညးေႏာငမႈရပါသည။

အျပညျပညဆငရာလ႔အခြငအေရးေၾကညာစာတမး ပါ အပဒ၁၁ အပါအဝင၊ ႏငငတကာ လ႔အခြင အေရးဥပေဒမားႏင စႏႈနးမားတြင ေရ႕ေနမားအၾကေပးပငခြငက ျပဌာနးထားသညမာ တရား ဥပေဒစးမးေရး မသေဘာတရား၏အေျခခအတျမစျဖစပါသည။ “အစးရအေနျဖင လမားအားလး မညသညအမႈတြငမဆ ဖမးဆးျခငး သ႔မဟတ ထနးသမးျခငး၏ ၄၈နာရထကေနာကမကဘ ရာဇဝတမႈျဖစေစ သ႔တညးမဟတ ရာဇဝတမႈမေျမာကသညအမႈျဖစေစ ဖမးဆးျခငးသ႔မဟတ ထနးသမးျခငးခရပါက ေရ႕ေနက ခကျခငး လကလမးမေစရမညက ေသခာေစရမည။” က UN အေျခခမရ ေရ႕ေနမား၏ အခနးက႑တြင အေလးထားေဖာျပထားသည။

ျမနမာႏငင၏ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒပဒမ ၁၉ႏင ပဒမ ၃၇၅တြင ဥပေဒႏငခခေခပပငခြငက အာမခထားသည။ ရာဇဝတကငထးဥပေဒ (ပဒမ ၃၄၀)၊ တရားရးမားလကစြ (ပဒမ ၄၅၅ (၁))၊ ရလကစြ (ပဒမ ၁၁၉၈ (ဂ))ႏင အကဥးေထာငအကဥပေဒ (ပဒမ ၄၀)တြင အလားတေဖာျပ အာမခထားပါသည။

တရားသႀကး၏အမန႔မပါဘ မညသကမ ၂၄နာရထကပမ ခပေႏာငျခငးမျပႏငေၾကာငးက ဖြ႔စညး ပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၂၁ (ဂ)ႏင ပဒမ ၃၇၆တြင ေဖာျပ ျပဌာနးထားသည။ ဥပေဒအရ ခခေခပ ပငခြငဟဆရာတြင အဆပါ ၂၄နာရအတြငး ဥပေဒအၾကေပးပငခြငကလကလမး မျခငး သည လညး အကးဝငပါသည။ တရားရးမားလကစြ ပဒမ ၄၀၃အရ ခပေႏာငျခငးခရသက တရားသ ႀကးေရ႕ေမာကတြငသာလင ခပမန႔ရမာနက ျပလပနငသည။ သ႔ေသာ အဆပါ သတငးေထာက ၂ဥးမာ တရားရးေရ႕ေမာကသ႔ ေရာကရျခငးရ၊ မရကမ မသရရေသးပါ။

ေရာငဘနး၊ ICJ၏ ဥပေဒအႀကေပးမ သတငးေထာကမားသည ဥပေဒႏငအည ခပေႏာငျခငး ခရျခငး ရ၊မရက ဥပေဒပညာရငအေနျဖင ဆနးစစသငပါတယ ဟ ေျပာပါသည။ “သတ႔ေတြရ႕ အေျခအေနဟာ တရားလကလြတ ခပေႏာငျခငးသကသ႔ ေပၚလြငေနပါတယ။ အကယ၍ အမနစငစစ ဥပေဒႏငမညဘ ထနးသမးျခငးျဖစပါက တရားစရငေရးအေနျဖင တရားဥပေဒႏင အည ထနးသမးခပေႏာငျခငးက ခကျခငး စစေဆးသငၿပး ၎တ႔က လႊတေပးသငေၾကာငး ေတာငးဆသငပါတယ။”

စြမးေဆာငရညရေသာ တရားသႀကးမားအေနျဖင ခပေႏာငထနးသမးခရသမားသည ဥပေဒႏင မည ထနးသမးျခငးခရျခငးျဖစသညဟ ေၾကာငးကးသငစြာ ယၾကညပါက ခပေႏာငထနးသမးခရ သက မျဖစမေနရာေဖြရန လပပငခြငအာဏာႏငးအပထားေၾကာငး ရာဇဝတကငထး ဥပေဒပဒမ ၁၀၀ တြင ျပဌါနးထားသည။ ေရ႕ေနမားႏင မသားစဝငမားသည တရားရးေတာသ႔ ဥပေဒႏင ထနးသမးခပေႏာငထားျခငး ရ၊ မရက စစေဆးေပးရန တရားလႊတေတာ ႏင/သ႔တညးမဟတ ျပညေထာငစတရား လႊတေတာခပသ႔ ေရ႕ေတာသြငးစာခၽြနေတာ တငသြငးေလာကထားျခငး အားျဖင ေတာငးဆႏငသည။

“ျမနမာႏငငရ တရားသႀကးမားႏင ေရ႕ေနမားသည ၎တ႔၏ အမအခကငး လြတလပမႈ အာဏာပငအရာရမား၏ ဥပေဒႏငမညေသာ ျပလပမႈမားက စနေခၚျခငးအားျဖင အခငအမာ ျပသ ရန အခြငအေရးတစရပရပါတယ။ မတေသာ တရားစရငေရးဆငရာ အခြငအေရးက ေျဗာငကက ခးေဖာကျခငးက လးဝ ခြငမျပသငပါဘး” ဟ ဘနးမ ေျပာခပါသည။

ႏငငပငမဒယာမ သတငးေထာကမားသည ၎တ႔၏ ရခငျပညနယရ လျခေရးတပမား၏ လပေဆာငမႈမားက စစမးထားသည ကစၥရပႏင စပလဥး၍ ၁၉၂၃ ခနစ ျမနမာႏငငအစးရ လ႕ဝက အကဥပေဒႏင စြဆျခငးျဖစေၾကာငး သတငးေရးသားထားသည။ တပမေတာ စစဆငေရး၏လပေဆာငခကရလဒအေနျဖင ၾသဂတလတြင ရမားသည အာရကန ရဟငဂာ ကယတငေရးတပ၏ တကခကျခငးက ခစားရကာ ရဟငဂာ မစလငအမားစပါဝငေသာလေပါငး ၆၅၀,၀၀၀ ေကာခန႔ သည ဘဂၤလားဒငရ ႏငငသ႔ ထြကေပးခရသည။ ရကတာမ ျမနမာ - ဘဂၤလားဒငရ နယစပ ႏစဖကႏငင၏သတငးက ေရးသားခပါသည။

သတငးေထာကမားမ “လ႕ဝကသတငးအခကအလကမားကရရျခငး၊ လကဝယရျခငး သ႔မဟတ အမားျပညသထသ႔ဖြငျပျခငးအတြကေသာလညးေကာငး၊ သ႔တညးမဟတ ၎တ႔မ လ႕ဝက သတငးအခကအလကမားက ရာေဖြျခငးသ႔မဟတ ရယျခငးအေပၚအေျချပလက လ႔ဝကပး ေပါငးႀကစညမႈ သ႔မဟတ အျခားေသာရာဇဝတမႈမားအတြကေသာလညးေကာငး တရားစြဆမႈ မခရသငေၾကာငး” အမးသားလၿခေရးဆငရာအေျခအေန၌ လြတလပစြာ ထတေဖာမႈရႈေထာင တစရပအေနျဖင သတငးအခကအလကမားရရမေဝဖလယပငခြငက ပပးကညေပးသည အမး သားလၿခေရးႏင သတငးအခကအလကရရပငခြငဆငရာ Tshwane အေျခခမမားမ အတညျပ ပါသည။

“အဆပါ သတငးေထာကမားက ျပမဆကဆမႈသည လြတလပစြာထတေဖာျခငးက ၿခမးေျခာက ေနပါတယ။ ၎တ႔ရငဆငရသည ျပငးထနေသာဒဏခတမႈသည ယငးတ႔ ၏အလပကလပေန သညအတြက အလားတကသ႔ေသာ အကးဆကကခစားႏငတယဆသည အျခားေသာ သတငး ေထာကမားသ႔ ရငးလငးေသာသတငးေပးပ႔ျခငးကသ႔ျဖစပါတယ” ဟ ေရာစကက ေျပာခပါသည။

ျမနမာႏငငရ ကလနေခတဥပေဒမားျဖင ၂၀၁၇ခႏစတြင စရငပငခြင အနညးဆး ၃ချဖင သတငးေထာကမားက ရာဇဝတေၾကာငးအရ အေရးယနငသည။ အဆပါဥပေဒမားရ ရာဇဝတမႈ မားသည ကယျပန႔ေသာ အဓပၸာယဖြငဆခက၊ ျပငးထနေသာ ျပစဒဏမားျဖင အာဏာပငမားမ ပြငလငးစြာ အလြသးစားခြငျပထားသည။ ၂၀၁၄ခနစတြင သတငးေထာကသည ျမနမာႏငင အစးရလ႕ဝကခကမားအကဥပေဒအရ ေထာငဒဏ ၁၀ႏစကခရၿပး ေနာကပငးတြငမ ႏငငေတာ သမၼတ၏ လြတၿငမးခမးသာခြငႏင ျပနလညလြတေျမာကလာခပါသည။ အဆပါ ဥပေဒက ျပငဆငရန အဆျပေသာလညး ထကာလရ လႊတေတာမ ထအဆက ပယခခပါသည။

“ေဟာငးလြနးၿပး မတရားသည ျမနမာႏငငအစးရလ႕ဝကခကမားအကဥပေဒကသ႔ေသာ ဥပေဒ မားက အဆးသတရမယ။” ဟ ေရာစကက ျဖညစြကခပါသည။ “အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပ လႊမးမးသည ဥပေဒျပေရးအာဏာအတြငး အဆပါဥပေဒမားကျပနလည သးသပၿပး ျမနမာႏငင ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒႏင ႏငငတကာဥပေဒမားတြငပါရသည အခြငအေရးမားက ခနထးသင ပါတယ။”

ဆကသြယရန Sean Bain, ICJ International Legal Adviser, e: sean.bain@icj.org