identity & wisdom for otop product design

อัตลักษณ ภูมิปญญาเพิ่มคุณคาผลิตภัณฑไทย

นลินี ทองแทกระบวนการออกแบบและพัฒนาผลิตภัณฑดวยการใชอัตลักษณและภูมิปญญาทองถิ่น

1

Thursday, March 8, 2012

อัตลักษณและภูมิปญญา

Identity+Wisdom

Innovative Designเกิดนวัตกรรมในการออกแบบ

2


คำวา อัตลักษณ ประกอบดวยคำวา อัต (อัด-ตะ) ซึ่งหมายถึง ตน หรือ ตัวเอง กับ ลักษณ ซึ่งหมายถึง สมบัติเฉพาะตัวหมายถึง ผลรวมของลักษณะเฉพาะของสิ่งใดสิ่งหนึ่งซึ่งทำใหสิ่งนั้นเปนที่รูจักหรือจำได และสังคมแตละสังคมมีอัตลักษณทางวิถีชีวิต วัฒนธรรมของตนเอง

ความหมายของอัตลักษณ

3


อัตลักษณ เปนตัวตนทางวัฒนธรรมหรือวิถีดั้งเดิมของทองถิ่น ที่มีลักษณะเฉพาะตัวไมเหมือนใคร การสืบคนอัตลักษณ ไปถึงตนราก และการศึกษาหาขอมูลจากสังคมหนึ่ง เพื่อนำมาบอกเลาเรื่องราว สรางสรรคและตอยอด โดยเฉพาะการแปรเปลี่ยนวัฒนธรรมอันงดงามที่แฝงอยูในการใชชีวิตของคนชนบทตั้งแตบรรพบุรุษและมีการสืบทอดตอๆ กันมา ใหกลายมาเปนผลิตภัณฑและบริการที่คนในสังคมอื่นที่มีวัฒนธรรมที่แตกตางรูสึกมีสวนรวมและชื่นชอบในความงดงามนี้ ถือเปนตนทุนที่ล้ำคา มีอยูแลวตองตระหนักและหวงแหน ใชประโยชอยางคุมคาสูงสุด

4


ภูมิปญญา (Wisdom) หมายถึง องคความรู ความเชื่อ ความสามารถของคนในทองถิ่น ที่ไดจากการสั่งสมประสบการณและการเรียนรูมาเปนระยะเวลายาวนาน หรือมีการสืบทอด มีลักษณะเปนองครวม และมีคุณคาทางวัฒนธรรม

ความหมายของภูมิปญญา

5


ภูมิปญญาเปนองคความรูที่มีคุณคาและความดีงามที่จรรโลงชีวิตและวิถีชุมชนใหอยูรวมกับธรรมชาติและสภาวะแวดลอมไดอยางกลมกลืนและสมดุล

ภูมิปญญาเปนพื้นฐานการประกอบอาชีพและเปนรากฐานการพัฒนาที่เริ่มจากการพัฒนาเพื่อการพึ่งพาตนเอง การพัฒนาเพื่อการพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน และการพัฒนาที่เกิดจากการผสมผสานองคความรูสากลบนฐานภูมิปญญาเดิม เพื่อเกิดเปนภูมิปญญาใหมที่เหมาะสมกับยุคสมัย

ดังนั้น ภูมิปญญาจึงมีคุณคาไมเพียงแตตอทองถิ่นและผูคนเทานั้น แตยังเอื้อประโยชนอยางใหญหลวงตอการวางแผนพัฒนาประเทศอยางยั่งยืนและมั่นคง

6


ภูมิปญญาทองถิ่นอางอิงจากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

จำแนกได 10 ลักษณะ

1. ภูมิปญญาทองถิ่นที่เกี่ยวกับความเชื่อและศาสนา

2. ภูมิปญญาทองถิ่นที่เกี่ยวกับประเพณีและพิธีกรรม

3. ภูมิปญญาทองถิ่นที่เกี่ยวกับศิลปะพื้นบาน4. ภูมิปญญาทองถิ่นที่เกี่ยวกับอาหารและ

ผักพื้นบาน 5. ภูมิปญญาทองถิ่นที่เกี่ยวกับการละเลน

พื้นบาน6. ภูมิปญญาทองถิ่นที่เกี่ยวกับศิลปะ

วัฒนธรรม7. ภูมิปญญาทองถิ่นที่เกี่ยวกับเพลงพื้นบาน8. ภูมิปญญาทองถิ่นที่เกี่ยวกับสมุนไพรและ

ตำรายาพื้นบาน9. ภูมิปญญาทองถิ่นที่เกี่ยวกับการ

ประดิษฐกรรม10.ภูมิปญญาทองถิ่นที่เกี่ยวกับการดำรง

ชีวิตตามสภาพแวดลอมทางธรรมชาติ

7


1.ภูมิปญญาทองถิ่นที่เกี่ยวกับความเชื่อและศาสนาภูมิปญญาประเภทนี้จะมีลักษณะที่แตกตางกันไปในแตละทองถิ่น เนื่อง จากมีพื้นฐานทางความเชื่อในศาสนาที่แตกตางกัน สำหรับภูมิปญญาทองถิ่นของไทยซึ่งเกี่ยวกับความเชื่อในทางพระพุทธศาสนาเปนหลักนั้นไดมีสวนสรางสรรคสังคม สืบสานคติธรรม จริยะ ความคิด ความเชื่อ ธรรมเนียมปฏิบัติ และวัฒนธรรมอันดีงามอันเกี่ยวเนื่องกับศาสนา พิธีกรรมและประเพณี โดยการผสมผสานกับความเชื่อดั้งเดิม จนกลายเปนลักษณะเฉพาะของแตละทองถิ่น

8


2.ภูมิปญญาทองถิ่นที่เกี่ยวกับประเพณีและพิธีกรรมประเพณีและพิธีกรรมเปนสิ่งที่ดีงามที่คนในทองถิ่นสรางขึ้นมา เพื่อเปน การเพิ่มขวัญและกำลังใจคนในสังคม ภูมิปญญาประเภทนี้จึงมีความสำคัญตอการดำเนินชีวิตในสังคมเปนอยางมาก ดังจะเห็นไดจากประเพณีและพิธีกรรมที่สำคัญในประเทศไทยลวนเกี่ยวของกับการดำเนินชีวิตของคนในสังคมแทบทั้งสิ้น

9


3.ภูมิปญญาทองถิ่นที่เกี่ยวกับศิลปะพื้นบาน เปนการสรางสรรคงานศิลปะตางๆ โดยการนำทรัพยากรที่มีอยูมาประยุกตใชในชีวิตประจำวัน หลังจากนั้นไดสืบทอดโดยการพัฒนาอยางไมขาดสายกลายเปนศิลปะที่มีคุณคาเฉพาะถิ่น

10


4.ภูมิปญญาทองถิ่นที่เกี่ยวกับอาหารและผักพื้นบาน นอกจากมนุษยจะนำอาหารมาบริโภคเพื่อการอยูรอดแลว มนุษยยังได นำเทคนิคการถนอมอาหารและการปรุงอาหารมาใช เพื่อใหอาหารที่มี มากเกินความตองการสามารถเก็บไวบริโภคไดเปนเวลานานซึ่งถือวา เปนภูมิปญญาอีกประเภทหนึ่งที่สำคัญตอการดำรงชีวิต นอกจากนี้ยังนำผักพื้นบานชนิดตางๆ มาบริโภคอีกดวย

11


5.ภูมิปญญาทองถิ่นที่เกี่ยวกับการละเลนพื้นบาน การละเลนถือวาเปนการผอนคลายโดยเฉพาะในวัยเด็กซึ่งชอบความสนุกสนานเพลิดเพลิน ภูมิปญญาทองถิ่นของไทยสวนใหญจะใชอุปกรณในการละเลนที่ประดิษฐมาจากธรรมชาติซึ่งแสดงใหเห็นวิถีชีวิตที่ผูกพันกับธรรมชาติ และรูจักปรับตัวใหเขากับสภาพแวดลอมอยางกลมกลืน

12


6.ภูมิปญญาทองถิ่นที่เกี่ยวกับศิลปะ วัฒนธรรมประเทศไทยมีวัฒนธรรมที่หลากหลาย ซึ่งเกิดจากการสรางสรรคของแตละภาคเราสามารถพบหลักฐานจากรองรอยของศิลปวัฒนธรรมที่ปรากฏกระจายอยูทั่วไป เชน สถาปตยกรรม ประติมากรรม จิตรกรรม เปนตน ซึ่งแสดงใหเห็นถึงเทคนิค ความคิด ความเชื่อของบรรพบุรุษเปนอยางดี

13


7.ภูมิปญญาทองถิ่นที่เกี่ยวกับเพลงพื้นบานภูมิปญญาประเภทนี้เปนการแสดงออกถึงการให ความบันเทิง สนุกสนานโดยสวนใหญ และยังเปนคติสอนใจสำหรับคนในสังคม ซึ่งมีสวนแตกตางกันออกไปตามโลกทัศน ลักษณะนิสัยและวิถีชีวิตของคนในภาคตางๆ

14


8.ภูมิปญญาทองถิ่นที่เกี่ยวกับสมุนไพรและตำรายาพื้นบานภูมิปญญาประเภทนี้เกิดจากการสั่งสมประสบการณของคนในอดีตและถายทอดใหกับคนรุนหลังถือวามีความสำคัญเปนอยางมาก เพราะถือวาเปนปจจัยสี่ ซึ่งมีความจำเปนสำหรับมนุษย หากไดรับการพัฒนาหรือสงเสริมจะเปนประโยชนทางเศรษฐกิจและสังคมในอนาคตได

15


9.ภูมิปญญาทองถิ่นที่เกี่ยวกับการประดิษฐกรรมเทคโนโลยีและสิ่งของเครื่องใชตางๆ ที่เกิดจากภูมิปญญาของคนไทยในแตละภาคนั้นถือเปนการประดิษฐกรรมและหัตถกรรมชั้นเยี่ยม ซึ่งปจจุบันไมไดรับความสนใจในการพัฒนาและสงเสริมภูมิปญญาประเภทนี้เทาที่ควร หากมีการเรียนรูและสืบทอดความคิดเกี่ยบกับการประดิษฐกรรมและหัตถกรรมใหแกเยาวชน จะเปนการรักษาภูมิปญญาของบรรพชนไดอีกทางหนึ่ง

16


10.ภูมิปญญาทองถิ่นที่เกี่ยวกับการดำรงชีวิตตามสภาพแวดลอม

คนไทยสวนใหญมีอาชีพที่เกี่ยวกับเกษตรกรรมโดยเฉพาะการทำนา ทำไร ประมงพื้นบาน ความสมบูรณในพื้นที่และทรัพยากรธรรมชาติ ทำใหเกิดภูมิปญญาในการดำรงชีพของชุมชน กอใหเกิดผลิตภัณฑและบริการ โดยอาศัยทรัพยากรเดนจากทองถิ่นเปนวัตถุดิบ

ทางธรรมชาติ

17


ตัวอยางผลงานจากกรณีศึกษาผลิตภัณฑที่ไดจากการใชอัตลักษณและภูมิปญญาโครงการสรางคุณคาใหกับสินคาและบริการ SMEs บนแนวคิดเศรษฐกิจเชิงสรางสรรค (ภาคใต) ป 2553-2554ดำเนินการโดย สถาบันพัฒนาวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดยอม (สพว.)

18


ตัวอยางผลงานจากกรณีศึกษาผลิตภัณฑที่ไดจากการใชอัตลักษณและภูมิปญญา

19


ตัวอยางผลงานจากกรณีศึกษาผลิตภัณฑที่ไดจากการใชอัตลักษณและภูมิ ปญญา

20
