isigaba esiphakathi isikhokelo sikatitshala...isikhokelo sikatitshala sicacisa yonke inkqubo malunga...

43
ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala IBakala 6 IThekhinoloji

Upload: others

Post on 07-Mar-2020

6 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

ISig

aba

esiP

haka

thi

ISik

hoke

lo si

kaTi

tsha

la

IBakala

6 IThekhinoloji

Page 2: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

AMABANGA APHAKATHI

IBAKALA 4 UKUYA KUTSHO KWBAKALA 6

MALUNGA NESIKHOKELO SIKATITSHALA IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo, uvavanyo, uthungelwano, njalo njalo – zinto ezo zingumkhombandlela ngohlobo emasifundiswe ngalo esi sifundo. Bakuthi ke ukuze bayibambe ncam ingxam yesi sifundo abafundi bakho ukhe umana ubahluzela nesigama esi sesi sifundo rhoqo ngeveki, uqinisekise ukuba intsingiselo yaloo magama uwakhethileyo ngexesha bayayibamba kwaye bayayiqonda. Wena titshala uwulawula njani umsebenzi wakho? Utitshala ngamnye makaqinisekise ukuba onke amanqanaba esicwangciso abhalwe ngocoselelo phantsi encwadini (obo ibubungqina bomsebenzi owenziwayo), ze konke oku kugcinwe kwiPotfoliyo kaTitshala. La manqanaba aquka oku: Inkqubo yesiFundo, isicwangciso somsebenzi, ucwangciso lwesifundo, inkqubo yovavanyo, imisebenzi yovavanyo, nephepha lokufaka amanqaku elibonisa indlela aqhuba ngayo umfundi ngamnye. Wonke utitshala wesi sifundo unoxanduva lokwakha umoya wobumbano, apho wonke umfundi aya kuziva ekhululekile futhi ekulungele ukuthabatha inxaxheba ngomdla kwimisebenzi ecwangcisiweyo yesi sifundo. Izixhobo Ukukhethwa nokuthengwa kwezixhobo kuxhomekeke kwezo zinto kufuneka zisetyenzisiwe kwisifundo ngasinye kuloo kota ithile yonyaka. Kuya kuba lula ukuzikhetha ezo zixhobo zifunekayo ngexesha elithile xa utitshala ethe wasiqwalasela ngocoselelo isicwangciso somsebenzi ejonga ezo zixhobo kufuneka zisetyenzisiwe kuloo kota ithile yonyaka. ITeknoloji, njengazo zonke izifundo, mayabelwe eyayo ibhajethi kuleyo yesikolo ibekelwe ukuthenga izixhobo zokufundisa, ukuze kuthengwe zonke izixhobo ezifunekayo (eziphelayo nezingapheliyo) kwangethuba. Xa behlahla ibhajethi abaphathi besi sifundo bafanele basibeke elubala isizathu sokuba kuthengwe udidi oluthile lwezixhobo. Kwingcaciso abayinikayo mabayamanise izixhobo ezo zifunekayo kunye nemigangatho yovavanyo ekufuneka umfundi ngamnye efikelele kuyo ekupheleni kwesifundo ngasinye. Makugcinwe uluhlu lwazo zonke izixhobo ezithengwayo sisikolo, kugcinwe nazo zonke ezo zivela kwiSebe lezemFundo laseNtshona-koloni, ezo zifana nee-MST SUPEDI Kits. Kwenziwani kwiklasi yeTeknoloji? Indlela eyiyo yokufundisa nokufunda iTeknoloji ilele ekubeni abafundi bafundiswe ukwenza izinto ngezandla, besebenzisa ingqondo ukuze kuphuhle ubuchule babo kwizinto ezenziwayo nezenzekayo ebomini. Konke oku mabakwenze kwigumbi elilodwa elilungiselelwe ukwenza imisebenzi yesi sifundo, igumbi eliza kubonisa kwangenkangeleko yalo ukuba apha kwenziwa umsebenzi wobuchule bezandla nengqondo. Isicwangciso ngasinye somsebenzi silungiselelwe ukunceda ootitshala malunga neendlela emabasifundise ngazo esi sifundo kwigumbi nje lokufundela, kodwa sikwagxininisa ekubeni iziphumo zingancumisa nangakumbi xa esi sifundo besinokufundiselwa kwigumbi elilodwa elilungiselelwe kanye imisebenzi eyodwa yaso. Ngoko ke sicebisa ukuba izikolo zikhe ziziphe ithuba ziwuhlalele phantsi umba wokuyila igumbi elilodwa leTeknoloji. Ootitshala mabavule amathuba amaninzi okuba abafundi baziqhelise iindlela-ndlela zobuchule bokwenza loo nto ithile ukuze kuphuhle izakhono zobugcisa kubafundi. Mabasenze sinike umdla isifundo seTeknoloji ngokuthi basebenzise iindlela ezivuselela umdla womfundi xa befundisa okanye behlola abafundi – umzekelo basebenzise izixhobo ezifana nezinto ezikhalayo, izinto ezibonakalayo, ezishukumis’umzimba, nezihlwabisayo wakuzibamba.

Page 3: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

Ukhuseleko kwiklasi yeTeknoloji Iinqununu zezikolo mazisithathele ingqalelo esi sifundo. Inqununu, njengomntu onegunya lolawulo lwaso nasiphi na isifundo esikolweni, umele ze aqinisekise ukuba iiklasi azabela esi sifundo aziyi kuba nabungozi kubafundi. Ngokunjalo, iiklasi ezabelwa iTeknoloji maziyilungele imisebenzi eyodwa yesi sifundo ukuze abafundi babe nako ukuziqhelisa kwiindlela ngeendlela zobuchule bokwenza izinto ukuze ekugqibeleni kuphuhle izakhono zobugcisa. Iitafile ezinomphezulu osicaba zezona ndawo zokusebenzela zikhuselekileyo. Xa ucwangcisa uvavanyo: Xa uziyilela ngokwakho umsebenzi wovavanyo landela le migaqo: 1. Yixele icace gca injongo yovavanyo. (Ngoba?) 2. Khetha imisebenzi/imisetyenzana ofuna ukubavavanya kuyo abafundi (Udidi lovavanyo) 3. Khetha iziphumo zezifundo nemigangatho yovavanyo ofuna ukubavavanya kuyo abafundi (Intoni?) 4. Khetha ifomathi ofuna bayisebenzise abafundi xa benika ingxelo, okanye befundisa abanye ngemisebenzi abayenzileyo (yicacise ngokuthe gca le fomathi. Kanjani?) 5. Cinga ngalowo uza kuhlola imisebenzi (umzekelo: ngutitshala okanye ngabafundi bayahlolana?) 6. Cinga ngolwabiwo-manqaku: umzekelo mangaphi amanqaku oza kuwabela umbuzo ngamnye (oko kuxhomekeke kubunzima bombuzo ngamnye owubuzayo). 7. Qinisekisa ukuba imibuzo oyibuzayo ihlokoza ukuqonda kwabafundi ngokwamanqanaba ngamanqaba. Sibamba ngazibini kootitshala nakubacebisi abathe bona bazidina belungisa ezi shedyuli zomsebenzi zamaBanga aPhakathi. ICandelo leMicimbi yeKharityhulamu: GET

Page 4: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 1 -

ITEKNOLOJI IBAKALA 6

ISIKHOKELO SIKATITSHALA

IKOTA 1 : UBUCUKUBHEDE BOKWENZA OKUTHILE (PROCESSING) Iveki 1 Iphiriyodi 1 Yazisa iTeknoloji nokugcinwa kwezinto zingonakali Ulwazi-nkqubo Xoxani ngenkqubo yokufundisa, ukufunda novavanyo nabafundi. Cinga ngomsebenzi owenziwe kwikota engaphambili, indlela abafundi abatolike ngayo umsebenzi wabo. Abafundi mabachaze izinto abagqwesayo kuzo nezo basilelayo kuzo. Xoxani nabafundi ngeendlela zokuguqula ukusilela kube kukugqwesa. Abafundi mabaxelelwe ngoko baza kukwenza kule kota nendlela abaza kuvavanywa ngayo. Makutsalelwe umdla wabafundi kuloo migangatho yovavanyo iza kuqwalaselwa. Banike iincwadi zezifundo ubacacisele umsebenzi wencwadi yomsebenzi okanye ifayile. Izixhobo zokuNcedisa isifundo Iincwadi zeziFundo, iincwadi zomsebenzi, ifayile Uhlanganiso LANG: LO 5 – Ukucinga nokuqiqa: Umfundi uya kukwazi ukwenza izinto ngokuzithemba ukuzama ukwazi ngokuqhubeka kwindalo, nokuphanda ngobuhlobo nokusombulula iingxaki zemixholo yezenzululwazi, iteknoloji nendalo yokusingqongileyo. NS: LO 1 – Uphando lwezenzululwazi: Umfundi uya kukwazi ukwenza izinto ngokuzithemba ukuzama ukwazi ngokuqhubeka kwindalo, nokuphanda ngobuhlobo nokusombulula iingxaki zemixholo yezenzululwazi, iteknoloji nendalo yokusingqongileyo. Uvavanyo Uqwalaselo olungekho sikweni Isigama Isitratheji - Isicwangciso sokusebenza esimiselwe ngobunono sokufezekiswa kwenjongo Camngca - cinga ngokumandla ngento ethile Tolika – cacisa intsingiselo yento ethile Ukugqwesa – isakhono esibalulekileyo okanye esiluncedo Ukusilela – ukuswela isakhono okanye ukungakwazi kwenza Uvavanyo oluMiselweyo – kuza kuqwalaselwa imisetyenzana ngeenjongo zenkqubela Iveki 1 Iphiriyodi 2 Ukugcina izinto zingonakali Ulwazi-nkqubo – Uphando ngezinto Isigama: Sebenzisa amakhadi ukuchonga amagama amatsha nokunika intsingiselo. Abafundi mababhale amagama amatsha kwincwadi yomsebenzi. Nika abafundi iimveliso ezikhoyo (imifanekiso/iimveliso zokwenene) uze ubacele ukuba balathe izinto eyenziwe ngazo imveliso nganye. Buza abafundi ukuba kutheni na ezi mveliso/zinto zisonakala nje. Mema oomakhulu/tatomkhulu ukuba babelane ngamabali abo ngeengxaki abazifumeneyo kwixesha elidluleyo ukuphucula ixesha lokuhlala kweemveliso. Khokela ingxoxo ukuchaza nokuthelekisa

Page 5: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 2 -

indlela inkcubeko yemveli ethe yaphucula ngayo iimveliso kwixesha elidluleyo nangoku. Yenza iziphakamiso zokuphucula iimveliso zeteknoloji. Abafundi mababhale isishwankathelo esifutshane sengxoxo. Izixhobo zokuncedida isifundo Abantu, iimveliso zokutya, iinkuni, amakhadi, imifanekiso Uhlanganiso NS: LO 1 – Uphando lwezenzululwazi: Umfundi uya kukwazi ukwenza izinto ngokuzithemba ukuzama ukwazi ngokuqhubeka kwindalo, nokuphanda ngobuhlobo nokusombulula iingxaki zemixholo yezenzululwazi, iteknoloji nendalo yokusingqongileyo. Ukuziqhelanisa noBomi: LO 1 – Ukunyuswa kwempilo: Umfundi uya kukwazi ukuthatha izigqibo ezinengqiqo ngempilo yakhe buqu, eyoluntu neyendalo esingqongileyo. Uvavanyo Olungekho sikweni/Olweqela Isigama Ukuphucula – Ukwenza into ethile ibe ngcono ngokomgangatho okanye imeko Ukwenza isiphakamiso – ukuphakamisa isicwangciso esithile, intshukumo enokuqwalaselwa ngumntu othile. Ukugcina izinto zingonakali (uluhlu lweenkcazelo) Ukonakala – ukuba okanye ukwenza into ethile ibe mbi ngakumbi ngokomgangatho okanye ngokomelela. Iveki 2 Iphiriyodi 1 neyesi-2 Okwenza ukuba izinto/iimathiriyeli zonakale Ulwazi-nkqubo Isigama – Beka amakhadi anamagama phezu kwedesika. Buza abafundi ukuba ngubani na ophethe igama elithile. Yiza, okanye utsho abafundi beze nezinto ezaphukileyo ezenziwe ngemathiriyeli ezahlukeneyo (amakhuni, iplastiki, iphepha, intsimbi) eklasini. Iingxoxo zamaqela nezeklasi ngoku kulandelayo: Chaza imeko yento eyonakeleyo. Kutheni ikuloo meko nje? Ungenza ntoni ukuphucula loo nto? Qaqambisa okulungileyo nokungalunganga ekuphuculweni kwezi zinto. Abafundi mababhale amanqaku amafutshane kwiincwadi zabo zomsebenzi. Izixhobo zokuncedisa isifundo Iimveliso ezonakeleyo, umz. Inkonkxa enomhlwa, iplanga elibolileyo nesonka esingundileyo, amakhadi Uhlanganiso ULWIMI: LO 5 – Ukucinga nokuqiqa: Umfundi uya kukwazi ukwenza izinto ngokuzithemba ukuzama ukwazi ngokuqhubeka kwindalo, nokuphanda ngobuhlobo nokusombulula iingxaki zemixholo yezenzululwazi, iteknoloji nendalo yokusingqongileyo NS: LO 1 – Uphando lwezenzululwazi: Umfundi uya kukwazi ukwenza izinto ngokuzithemba ukuzama ukwazi ngokuqhubeka kwindalo, nokuphanda ngobuhlobo nokusombulula iingxaki zemixholo yezenzululwazi, iteknoloji nendalo yokusingqongileyo. Uvavanyo Olungekho sikweni – uqwalaselo

Page 6: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 3 -

Isigama Ukonakalisa – ukwenza into ethile ingabi namsebenzi, naxabiso okanye ingakwazi kusebenza Imeko – imeko yento ethile ngokokukwazi kwayo ukusebenza Eyahlukileyo – engafaniyo nenye into okanye nomnye umntu Iimveliso – (uluhlu lweenkcazelo) Iveki 3 Iphiriyodi 1 neyesi-2 Kutheni le nto sigcina izinto (imathiriyeli) zingonakali? Ulwazi-nkqubo Isigama – yakha izivakalisi ngamagama amatsha. Iqela ngalinye lifumane uhlobo olwahlukileyo lwemveliso (iplastiki, intsimbi, ukhuni, iphepha) nize nixoxe ngokuba kutheni na sizigcina ezi mathiriyeli zingonakali. Kufuneka baxoxe ngokulungonakali. Iqela onda ngokulinganayo ngokugcinwa kwezinto zingonakali. Umsetyenzana wokuziqhelanisa – bonisa ukuqwayita njengendlela yokugcina izinto zingonakali usebenzisa i-apile. Nqunqa i-apile libe ziziqwengana ezinciphileyo. Libeke elangeni ukuze lome, okanye e-ondini usebenzise isomisi-zinwele. Gqibezela iphepha lokusebenzela. Abafundi mababhale phantsi amanyathelo okwenza ngokwenza uluhlu lwezazobe. Bonisa inkqubo ubuyela emva. Galela nje amanzi (iimbotyi ezomileyo, umbona, ipakethi yesuphu yemifuno). Izixhobo zokuncedisa isifundo Iimveliso ezahlukeneyo, ama-apile, isomisi-zinwele/i-ondi, izinto zokubhala Uhlanganiso IMathemathiki: LO 4 – Ukulinganisela: Umfundi uya kukwazi ukusebenzisa iiyunithi zokulinganisa ezifanelekileyo, izixhobo neendlela kwimixholo eyahlukeneyo. Ulwimi: LO 5 – Ukucinga nokuqiqa: Umfundi uya kukwazi ukwenza izinto ngokuzithemba ukuzama ukwazi ngokuqhubeka kwindalo, nokuphanda ngobuhlobo nokusombulula iingxaki zemixholo yezenzululwazi, iteknoloji nendalo yokusingqongileyo. Uvavanyo Olungekho sikweni – Olwenziwayo Isigama Ukugcina izinto zingonakali – ukugcina into ethile

Ukuqwayita – ukungabi namanzi kuba omile okanye afunxiwe Amanyathelo okwenza – ingcaciso yokulandelelana kwamanyathelo endlela owenze ngayo into ethile. Uluhlu – ukulandelelana enye emva kwenye Iveki 4 Iphiriyodi 1 neyesi-2 Kutheni sigquma izinto nje? Ulwazi-nkqubo – Ukugcina izinto zingonakali – ukugquma (coating) Isigama – sebenzisa izichazi-magama okanye ikhompyutha ukufumana intsingiselo yamagama amatsha. Cacisa ibinzana elithi ukugquma (ukuvanisha, ukuqaba, ukuncamathisela). Bonisa abafundi ukuba kuvanishwa njani na (ukugquma) iphegi yokuxhoma impahla njengendlela yokugcina izinto zingonakali. Abafundi badwelisa okulungileyo nokungalunganga ekugqumeni izinto kwiincwadi zabo zomsebenzi. Xoxani ngokhuseleko xa nikhetha naxa nisebenzisa izixhobo ezifanelekileyo nemathiriyeli xa nigquma. Cacisa inkqubo yokwenza. Dwelisa ngokulandelelana

Page 7: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 4 -

onke amanyathelo abaza kuwalandela xa begquma imveliso. Abafundi badwelisa okanye bazobe itshati ukubonakalisa ulandelelwano lwamanyathelo omsebenzi. Izixhobo zokuncedisa isifundo Iphegi yokwaneka impahla, ivanishi, iphepha lokukhuhla, ibhrashi yepeyinti, umxube wokucoca, iphephandaba elidala Uhlanganiso NS: LO 2 – Ukwakhiwa kolwazi lwezobunzululwazi: Umfundi uya kukwazi ukutolika yaye asebenzise ulwazi lwezobunzululwazi, itekhnoloji nendalo esingqongileyo. Ulwimi: LO 5 – Ukucinga nokuqiqa: Umfundi uya kukwazi ukwenza izinto ngokuzithemba ukuzama ukwazi ngokuqhubeka kwindalo, nokuphanda ngobuhlobo nokusombulula iingxaki zemixholo yezenzululwazi, iteknoloji nendalo yokusingqongileyo. Uvavanyo Olungekho sikweni (olwenziwayo) Isigama Ukugquma – inwebu enciphileyo egqume into ethile Ukhuseleko – (uluhlu lweenkcazelo) Inkqubo – uluhlu lweentshukumo ezijoliswe kwinjongo ethile Ukugqibezela – ukulungisa into ethile, Ukuvanisha – ukuqaba ngevanishi, isetyenziswe kwinto ethile ukuze iyinike ukhuseleko olumenyezelayo Ulandelelwano – inani lezinto, iintshukumo, okanye iziganeko ezicwangciswe okanye ezenzeka ngolandelelwano oluthile okanye zinolwalamano oluthile Itshati – isazobe esimele uluhlu lweziganeko kwinkqubo ethile (Uvavanyo oluseSikweni - Umsebenzi) Iveki 5 Iphiriyodi 1 neyesi-2 Ukugcina izinto – Ukunkonkxa Ulwazi-nkqubo Isigama: thelekisa igama nentsingiselo. Ukulungiselela ukwenza. Abafundi mabazobe uludwe lwazo zonke izinto nezixhobo ezifunekayo ukwenza loo mveliso yabo. Kufuneka balathe ulandelelwano lweziganeko okanye iintshukumo baze badwelise amanyathelo abaza kuwalandela ekwenzeni imveliso yabo ngokulandelelana kwawo. Abafundi bazoba itshati ukubonisa indlela amanyathelo anxulumene ngayo nolandelelwano aya kwenziwa ngalo. Izixhobo zokuncedisa isifundo Izinto zokubhala, izinto, izixhobo Uhlanganiso Imathemathiki: LO 3 – Imilo nendawo: Umfundi uya kukwazi ukuchaza abonise iimpawu nolwalamano phakathi kwezinto ezimilo intlantlu-mbini nemilo entlantlu-ntathu ngeendlela ezahlukeneyo neendawo. Ubugcisa & neNkcubeko: LO 1 - Ukwenza, ukutolika nokubonisa: Umfundi uya kukwazi ukwenza, atolike, yaye abonise umsebenzi kwindlela nganye yezenkcubeko. Uvavanyo Uvavanyo oluseSikweni (lomntu ngamnye)

Page 8: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 5 -

Isigama Ulandelelwano - inani lezinto, iintshukumo, okanye iziganeko ezicwangciswe okanye ezenzeka ngolandelelwano oluthile okanye ezinolwalamano oluthile. Iziganeko – izinto ezenzekileyo Itshati – isazobe esimele ulandelelwano lweziganeko kwinkqubo Ukudibanisa – ukudibanisa izinto ezimbini okanye ngaphezulu Iveki 6 Iphiriyodi 1 neyesi-2 Ukugcina izinto – Ukwenza Ulwazi-nkqubo Abafundi bakha izivakalisi ngamagama amatsha esigama. Babhala ezi zivakalisi kwiincwadi zabo zomsebenzi. Yiza nepesika nabafundi utsho beze nayo (nasiphi na isiqhamo selo xesha lonyaka) neswekile esikolweni. Abafundi baya kufunda ukugcina iziqhamo zingonakali. Qinisekisa ukuba yonke imathiriyeli ikhona phambi kokuba abafundi baqale. Hlaziya imigaqo yokhuseleko phambi kokuba kuqalwe. Izixhobo zokuncedisa isifundo Iziqhamo, iswekile, izixhobo zokusika, iibhotile, izitya Uhlanganiso Imathemathiki: LO 4 – Ukulinganisela: Umfundi uya kukwazi ukusebenzisa iiyunithi zokulinganisa ezifanelekileyo, izixhobo neendlela kwimixholo eyahlukeneyo. Ukuziqhelanisa noBomi: LO 1 – Ukunyuswa kwempilo: Umfundi uya kukwazi ukuthatha izigqibo ezinengqiqo ngempilo yakhe buqu, eyoluntu neyendalo esingqongileyo. Isigama Ukunkonkxa – (uluhlu lweenkcazelo) Ukhuseleko – ukhuseleko kulwenzakalo Impilo – indlela okanye imigaqo yococeko Ukuhlaziya – ukufikelela kwizigqibo ezahlukeneyo ngomntu othile okanye ngento ethile emva kokucinga kwakhona Iveki 7 Iphiriyodi 1 neyesi-2 Iintengiso zoyilo (design advertisements) Ulwazi-nkqubo Isigama: sebenzisa isichazi-magama ukufumana intsingiselo yamagama amatsha. Ukuzotywa kweendlela zoyilo: ithuba labafundi lokubonisa izakhono zabo zonxibelelwano. Kufuneka basebenzise imifanekiso-ngqondweni yabo ukufumana iindlela ezahlukeneyo zokwenza izinto. Iindlela zokuvuselela iingcinga: cinga ngokukhawuleza, iingcinga, iimveliso ezikhoyo, iimilo zendalo, thetha nabantu abathile. Yiba soloko ukhumbula iinkcukacha ezibalulekileyo (umbala, uburhabaxa, ifashoni, inkcubeko) xa uyila. Abafundi baphendula imibuzo ukwalatha eyona ndlela iyiyo: ‘yeyiphi eyona ikhangeleka ingcono?’, Yeyiphi eyona ihambelana neemfuno?’, ‘Yeyiphi eyona inomtsalane?’ abafundi kufuneka bakhokelwe kule miba yonxibelelwano: indlela yokuphawula, indlela yokubonisa imilinganiselo, ukuzoba nge 2-D, ukukhulisa, indlela yokuyila intengiso yephekepheke. Abafundi babonisa amaphekepheke abo.

Page 9: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 6 -

Izixhobo zokuncedisa isifundo Izinto zokubhala, ikhadibhodi Uhlanganiso Ubugcisa & neNkcubeko: LO 1 - Ukwenza, ukutolika nokubonisa: Umfundi uya kukwazi ukwenza, ukutolika nokubonisa umsebenzi kuyo nganye kwezi ndlela zobugcisa. Imathemathiki: LO 4 – Ukulinganisela: Umfundi uya kukwazi ukusebenzisa iiyunithi zokulinganisa ezifanelekileyo, izixhobo neendlela kwimixholo eyahlukeneyo. Isigama Iindlela zokuyila – (uluhlu lweenkcazelo) Unxibelelwano – ukutshintshiselana kwabantu ngolwazi Ukucinga ngokukhawuleza – ukuzakhela iingcinga zobuchule ngokukhawuleza, kumaxa amaninzi ngeenjongo zokusombulula iingxaki, ngakumbi kwingxoxo eshushu yeqela engavumeli xesha lakucingisisa Iingcinga – amandla okuzenzela eengcinga Ezintle – ezikhangeleka zintle ngembonakalo Ukuzoba nge 2-D – (uluhlu lweenkcazelo) Iphekepheke – isiqwentshana esifutshane sento ebhaliweyo, kumaxa amaninzi intengiso, esasazwa ngokubanzi Iveki 8 Iphiriyodi 1 neyesi-2 Ukugcina izinto zingonakali – Ukutywina Ulwazi-nkqubo Isigama: ukwenza izivakalisi ngamagama amatsha. Bonisa indlela yokwenza uphawu lwegama ulutywine. Bonisa indlela yokulinganisa usike izinto. Khumbuza abafundi ngemiba yokhuseleko. Nika abafundi izinto ezifanelekileyo ukuze benze iimpawu zabo zamagama ngokutywina (ukutywina, iteyiphu encamathelayo, isincamathelisi okanye iplastiki). Izixhobo zokuncedisa isifundo Iplastiki, isixhobo sokuncamathelisa, iteyiphu encamathelayo, isincamathelisi, ikhadibhodi, izinto zokubhala, izixhobo zokusika nezokulinganisa. Uhlangnaiso Ubugcisa & neNkcubeko: LO 3 – Ukuthatha inxaxheba nokusebenzisana: Umfundi uya kukwazi ukubonisa izakhono zakhe buqu nezokunxibelelana nabanye abantu ngokuthatha inxaxheba ngokwakhe okanye ngokweqela kwimisebenzi yoBugcisa neyeNkcubeko. Imathemathiki: LO 4 – Ukulinganisela: Umfundi uya kukwazi ukusebenzisa iiyunithi zokulinganisa ezifanelekileyo, izixhobo neendlela kwimixholo eyahlukeneyo. Isigama Ukutywina – (uluhlu lweenkcazelo) Ukuncamathisela – (uluhlu lweenkcazelo) Uphawu lwegama – isiqwengana sentsimbi okanye iplastiki esinegama lomntu othile kuso, esifakelwe kwimpahla yakhe ngeenjongo zokumalatha Ukulinganisa – umgangatho osetyenziswa ekuboneni ubungakanani, bendawo, bomyinge, okanye ubunzima bento ethile Ukhuseleko – ukukhuselwa kulwenzakalo Ukufaneleka – uhlobo olufanelekileyo okanye umgangatho wenjongo ethile okanye isiganeko

Page 10: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 7 -

Iveki 9 Iphiriyodi 1 Uvavanyo oluseSikweni Ulwazi-nkqubo Uvavanyo oluseSikweni: Ithesti yepeni nephepha – abafundi bavavanywa kwii-LO 1, 2, 3 apho kufuneka basebenzise ulwazi lwabo ngendlela izinto ezahlukeneyo ezonakala ngayo neendlela zokuzigcina zingonakali. Izixhobo zokuncedisa isifundo Iphepha lovavanyo Uhlanganiso Ulwimi: LO 1 – Ukubhala: Umfundi uya kukwazi ukubhala iintlobo ezahlukeneyo zezicatshulwa ezineenkcukacha neziluqikelelo ezilungiselelwe iinjongo ezininzi. Inzululwazi yeNdalo: LO 2 – Ukwakha ulwazi lweNzululwazi: Umfundi uya kukwazi ukutolika nokusebenzisa ulwazi lwezenzululwazi, iteknoloji nendalo esingqongileyo Uvavanyo Olusesikweni Isigama Ukusebenzisa – ukusebenzisa into ethile ukufezekisa isiphumo Uvavanyo – uluhlu lwemibuzo, iingxaki, okanye imisetyenzana eyenziwayo ukulinganisa ulwazi lomntu othile, isakhono okanye amava. Iphiriyodi 2 Ukuboniswa kweePowusta Ulwazi-nkqubo Abafundi babonisa iipowusta kwenye iklasi kwibakala, umz. Ukuhambe bebuka, ukubonisa epasejini, eholweni. Izixhobo zokuncedisa isifundo Iipowusta Uhlanganiso Ulwimi: LO 2 – Ukuthetha: Umfundi uya kukwazi ukunxibelelana ngokuzithemba nangokuchanekileyo ngolwimi oluthethwayo kwiimeko ezininzi ezahlukeneyo. Ubugcisa & neNkcubeko: LO 1 - Ukwenza, ukutolika nokubonisa: Umfundi uya kukwazi ukuchaza abonise iimpawu nolwalamano phakathi kweempawu nolwalamano phakathi kwezinto ezimilo intlantlu-mbini nezimilo entlantlu-ntathu ngeendlela ezahlukeneyo neendawo. Uvavanyo Uvavanyo oluseSikweni - Ipowusta Isigama Ukusebenzisa – ukusebenzisa into ethile ukufezekisa isiphumo Ukuvavanya – uluhlu lwemibuzo, iingxaki, okanye imisetyenzana eyenziwayo ukulinganisa ulwazi lomntu othile, isakhono, okanye amava

Page 11: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 8 -

Iveki 10 Iphiriyodi 1 neyesi-2 Qulunqa ipotifoliyo. Bhala phantsi unike ingxelo. Ulwazi-nkqubo Abafundi mabaqulunqe iipotifoliyo. Mababhale phantsi banike ingxelo. Izixhobo zokuncedisa isifundo Iipotifoliyo Uhlanganiso Ulwimi: LO 3 – Ukufunda nokujonga: Umfundi uya kukwazi ukufunda nokujonga ukufumana ulwazi nokonwabela, aphendule ngokubanzi kwizicatshulwa ezonwabisayo, ezenkcubeko nezeendlela zokuziphatha. Imathemathiki: LO 5 – Iinkcukacha: Umfundi uya kukwazi ukuqokelela, ashwankathele, abonise ahlalutye ngokubanzi iinkcukacha ukuze enze izigqibo enze nothelekelelo, nokutolika abone amathuba anokuza nenguqu. Uvavanyo Olungekho sikweni – Iingcinga, ingxoxo yeklasi Isigama Ukubhala phantsi – iinkcukacha ezibhaliweyo zokuqhutywa kwento ethile Ukucamngca – ukucinga ngononophelo, ngakumbi inkqubo yokucingisisa iziganeko zangaphambili, iziganeko, okanye izigqibo Ukunika ingxelo – ukunika ulwazi ngento ethile ethe yenzeka

Page 12: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 9 -

ITEKNOLOJI IBAKALA 6

ISIKHOKELO SIKATITSHALA

IKOTA 2: IZAKHIWO (STRUCTURES) Iveki 11 Iphiriyodi 1 Ukucamngca kunye nokuhlengahlengisa Ulwazi-nkqubo Icandelo 1: Uphononongo ekufundiseni, ekufundeni nasekuhloleni. Injongo kukuphuhlisa ilitheresi yeteknoloji (ukufunda, ukubhala, nokunxibelelana) kunye nezakhono zeteknoloji (izakhono zokusombulula iingxaki) ukuze kwanezwe iimfuno nezidingo kun ye nokuphuhliswa nolwazi lwamaxabiso kunye nezinto ezizuzekayo ekukhethweni kokulungileyo. Ukufunda kunye nokufundisakuya kusekwa kwiiprojekthi kwaye kuquka imisetyenzana emifutshane, ehleliweyo kunye nejolise kokuthile kwiimeko ezininzi ezahlukileyo. Cacisa ukuba iprojekthi iyintoni na kwaye inkqubo yoyilo iqulathe ntoni na (ukuphanda, ukuyila, ukwenza nokuhlola). Uhlolo olumiselweyo: Ipotfoliyo yeprojekthi kunye novavanyo olusesikweni. Ipotifoliyo yeprojekthi lithuba lomfundi lokubonisa wena njengotitshala ukuba loluphi na ulwazi kunye nezakhono anakho ukuzisebenzisa. Icandelo 2: Umsetyenzana osisiseko: (Uzingelo lobutyebi) Abafundi bakhangela iinjongo ezingqalileyo oya kuthi uzichaze ngokombala, isimo, umsebenzi kwakunye nezixhobo ezisetyenzisiweyo ezingaphandle eklasini OKANYE unike abafundi imifanekiso yezinto ezahlukileyo. Kufuneka barekhode ingcaciso yabo kwiphepha lokusebenzela. Izixhobo zokufunda Imizekelo yepotifoliyo yeprojekthi, imifanekiso okanye imicu yephepha Uhlanganiso INzululwazi ngezoBugqi: PF 1 - Uphando lobuNzululwazi: Umfundi uya kuba nakho ukusebenza ngokuzithemba ekufuneni ulwazi malunga nezenzeko zendalo, ze baphande ulwalamano kwaye basombulule ingxaki kwiimeko zobunzululwazi, ezeteknoloji kunye nezokusingqongileyo. Ulwimi: PF 5 – UkuCinga nokuQiqa: Umfundi uya kuba nakho ukusebenzisa ulwimi ekucingeni nasekuqiqeni, ekwafikelela kulwazi, esetyisa kwaye elusebenzisa nasekufundeni. Uvavanyo Olungamiselwanga – Uhlolo lweqela (uqwalaselo) Isigama Ilitheresi yeteknoloji Izakhono zeteknoloji Iprojrokthi Inkqubo yoyilo Izidingo Iimfuno Ipotifoliyo yeprojekthi

Page 13: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 10 -

Iphiriyodi 2 Ukucamngca nokuhlengahlengisa – Camngca malunga nomsebenzi owenziwe kwikota 1 Ulwazi-nkqubo Icandelo 2: Umsetyenzana wohlolo olusisiseko (usaqhubeka). Abafundi bagqibezela iphepha lokusebenzela elinezihloko: Injongo, Isakheko, Iqokobhe, Ezendalo, Ezenziweyo. Kufuneka unike ingqalelo oku kulandelayo: Siyintoni isakhiwo, iintlobo zesakhiwo kwakunye nemisebenzi yesakhiwo. Chonga iinkalo abagqibeleleyo kuzo abafundi kwanezo basilela kuzo ngokusekeke kumsetyenzana ze uzame ukusombulula iingxaki nokuvala izikhewu zolwazi olo. Izixhobo zokufunda Amaphepha okusebenzela, izinto zokubhala Uhlanganiso INzululwazi ngezoBugqi: PF 1 - Uphando lobuNzululwazi: Umfundi uya kuba nakho ukusebenza ngokuzithemba ekufuneni ulwazi malunga nezenzeko zendalo, ze baphande ulwalamano kwaye basombulule ingxaki kwiimeko zobunzululwazi, ezeteknoloji kunye nezokusingqongileyo. Ulwimi: PF 5 – UkuCinga nokuQiqa: Umfundi uya kuba nakho ukusebenzisa ulwimi ekucingeni nasekuqiqeni, ekwafikelela kulwazi, esetyisa kwaye elusebenzisa nasekufundeni. Uvavanyo Olungamiselwanga – Ukuhlolana kwabafundi Isigama Izakhiwo – (igrosari) Ubuchule – isakhono esigqibeleleyo esixabisekileyo nesisebenzisekayo, ulwazi okanye ubutyebi okanye umgangatho nobulunga Ukusilela – uphawu lomntu olubonakalisa ukungagqibeleleki. Iveki 12 Iphiriyodi 1 Ukuphanda imeko Ulwazi-nkqubo Umsetyenzana 1: Abafundi kufuneka bafumane intsingiselo yamagama akuluhlu lwesigama; bamatanise intsingiselo kunye negama (oku bekwenza bengabanye) kwiincwadi zomsebenzi zabo. Umsetyenzana 2: Indlela yokuhlalutya imeko. Abafundi bafunda imeko ze bachonge amagama aphambili, amabinzana kwiimeko ezinikiweyo. Kufuneka bakrwelele amagama abalulekileyo kwaye bafune intsingiselo yamagama amatsha, ngakumbi ukuba amagama lawo ngamagama azizikhokelo. Kufuneka uqaphele ukuba ingaba imeko leyo ifuna izinto umfundi angakwaziyo ukuzenza kusini na? Abafundi bangasebenzisa inkqubo yemaphu yeengcinga njengendlela yokwenza lo msebenzi (ngokwezibini) kwiincwadi zemisebenzi zabo. Umsetyenzana 3: Umsebenzi weqela: Nika imibuzo ukucacisa imeko. Iqela ngalinye lifumana umbuzo omnye eliya kuxoxa ngawo. 1. Abantu – Ngubani oza kuyisebenzisa? Isini, ubudala, njl njl. 2. Injongo – Yintoni injongo yemveliso? 3. Indawo – Isetyenziswa phi? Ngaphandle/ngaphakathi, impembelelo kwezokusingqongileyo. Abafundi bacacisa ingxaki ngamazwi abo (besebenza ngabanye) ezincwadini zabo zomsebenzi. Izixhobo zokufunda Ukwakhiwa kwemeko yokufundisa okanye umboniso; izixhobo zokubhala; incwadi yomsebenzi

Page 14: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 11 -

Uhlanganiso INzululwazi ngezoBugqi: PF 1 - Uphando lobuNzululwazi: Umfundi uya kuba nakho ukusebenza ngokuzithemba ekufuneni ulwazi malunga nezenzeko zendalo, ze baphande ulwalamano kwaye basombulule ingxaki kwiimeko zobunzululwazi, ezeteknoloji kunye nezokusingqongileyo. Ulwimi: PF 5 – UkuCinga nokuQiqa: Umfundi uya kuba nakho ukusebenzisa ulwimi ekucingeni nasekuqiqeni, ekwafikelela kulwazi, esetyisa kwaye elusebenzisa nasekufundeni. Uvavanyo Olungamiselwanga (uvavanyo lweqela) Isigama Ukuhlalutya – ukuphonononga into nzulu ngeenjongo zokuyiqonda ngakumbi okanye ngcono. Ibinzana – uhlobo oluthile lokukhetha nokuhlela amagama ukuvakalisa okuthile ngokubhala Imeko – iqela leemeko ezithile ezibekwe kwindawo ethile okanye kwixesha elithile Imaphu yeengcinga – (iglosari yamagama) Amagama azizikhokelo – igama elisetyenziswa njengento yokwalathisa ngeenkcukacha ezongezelelekileyo. Iphiriyodi 2 Ukuphanda imeko ethile Ulwazi-nkqubo Abafundi basebenzisa izichazi-magama ukufumanisa intsingiselo yamagama akwisigama. Uphando: Umsetyenzana 1 - Uphando: Abafundi kufuneka ukuba bafune imifanekiso yeentlobo zezakhiwo abathe bazisebenzisa ukugcina amanzi kwithuba elidlulileyo. Kufuneka bafune imifanekiso yeentlobo zezinto abazisebenzisa ekugcineni amanzi kule mihla siphila kuyo. Kufuneka ukuba bancamathelise loo mifanekiso ezincwadini zomsebenzi zabo (bekwenza oko bengabanye). Umsebenzi weqela: Xoxani ngokuba izimo ezo zifana ngantoni na. Bengabanye abafundi kufuneka bakhethe izimo ezibini, ze benze imifanekiso eleyibhelishiweyo yesimo ngasinye ezincwadini zabo zomsebenzi. Kufuneka bazithelekise nokweempawu zazo zoyilo (Zinto zini? Ingaba ikhangeleka njani? Ingaba isetyenziselwa ntoni?). Yenza uluhlu lwezinto ezilungileyo nezo zingalunganga kwisakhiwo ngasinye. Okunye onokukwenza kukunika abafundi imifanekiso ze ubavumele ukuba bazenzele imisetyenzana le yonke. Izixhobo zokufunda Iimagazini; i-intanethi; ithala leencwadi; iincwadi zokufunda; iipensile; iipensile ezimibalabala; iglu Uhlanganiso INzululwazi ngezoBugqi: PF 1 - Uphando lobuNzululwazi: Umfundi uya kuba nakho ukusebenza ngokuzithemba ekufuneni ulwazi malunga nezenzeko zendalo, ze baphande ulwalamano kwaye basombulule ingxaki kwiimeko zobunzululwazi, ezeteknoloji kunye nezokusingqongileyo. Ulwimi: PF 5 – UkuCinga nokuQiqa: Umfundi uya kuba nakho ukusebenzisa ulwimi ekucingeni nasekuqiqeni, ekwafikelela kulwazi, esetyisa kwaye elusebenzisa nasekufundeni. Uvavanyo Olungamiselwanga (Uvavanyo lweqela) Uvavanyo olumiselweyo - Uphando Isigama Uphando – uphando lwenkqubo-lwazi kumba othile ngeenjongo zokufumanisa ubunyani Isikhongozeli – into eyenzelwe ukugalela okanye ukubamba umthamo wento ethile okufanayo – inxalenye yokuthile okanye oko kulungayo nokukho macala kubantu ababini nangapezulu okanye kumaqela akwanjalo Uthelekiso – uphononongo lwezinto ezimbini nangaphezulu ngeenjongo zokufumanisa izinto ezifana ngazo kwanezo zahluke ngazo

Page 15: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 12 -

Iveki 13 Iphiriyodi 1 Ukuphuhlisa nokubhala isikhokelo soyilo Ulwazi-nkqubo Uyilo (izakhono zokwakha iingcinga): Isigama – Abafundi basebenzisa isichazi-magama okanye ikhompyutha ukuze bajonge iintsingiselo zamagama. Cacisa ukuba yintoni na isikhokelo soyilo: Yinkcazelo emfutshane nelula okanye sisivakalisi esichaza ukuba kufanele ukuba kwenziwe ntoni na. Sicacisa ngokubanzi imveliso leyo kufanele ukuba yenziwe. Sicacisa umsebenzi, ukuba lolwantoni na uyilo olo kwaye luya kusetyenziswa phi na. Cacisa okufunekayo: Olu luluhlu lwemiba yoyilo okanye okufunekayo kwimveliso. Oku kungabhalwa ngokoluhlu okanye ngokwengcaciso. Kufuneka luchaze ukuba imveliso kufuneka yenze ntoni na, umz. Ukukhusela okanye ukugalela. Kufuneka kuthatyathwe isigqibo esiphathelele ekubeni kufuneka imveliso leyo ikhangeleke njani na, umbala wayo, imilo, ubukhulu, izinto eyenziwe ngazo, kokuphathelele kokusingqongileyo, imibandela ephathelele kukhuseleko, ngokuphathelele kwifashoni kunye nenkcubeko. Kufuneka ikhankanye iimbopheleleko ngokunxulumene naloo meko inikiweyo. Abafundi babhala isikhokelo soyilo kwakunye noluhlu lokufunekayo. Umsebenzi wasekhaya: Abafundi kufuneka benze iziketshi zoyilo ezinokusetyenziswa ngokwesikhokelo eso soyilo. Izixhobo zokufunda Izichazi-magama; ikhompyutha; incwadi yomsebenzi Uhlanganiso INzululwazi ngezoBugqi: PF 2 – Ukwakha ulwazi lweNzululwazi: Umfundi uya kukwazi ukutolika nokusebenzisa ulwazi lokusingqongileyo, olobunzululwazi kunye nolweteknoloji. IMathematika: PF 3 – Izimo kunye nezithuba: Umfundi uya kuba nakho ukucacisa nokubonakalisa iimpawu kunye nonxulumano phakathi kwezimo ezikumila kungu-2D kunye naphakathi kwezinto ezikumila kungu-3D ngokweendlela ezininzi ezibonakala ngazo kwakunye neendawo ezininzi ezikuzo. Uvavanyo Uvavanyo olumiselweyo – isikhokelo soyilo kunye noko kufunekayo Isigama Ukwakha – ukuyila into ethile ukuba ibe khona okanye impembelelo Inkcazelo – intetho yomlomo okanye ebhaliweyo ngokuthile Ingcaciso – nika inkcazelo yento ethile ngokunika iinkcukacha zeempawu zayo

Okunokukhethwa – into enokukhethwa okanye enokuthatyathwa Iphiriyodi 2 Ukuphuhlisa nokubhala isikhokelo soyilo Ulwazi-nkqubo Abafundi bamatanisa iintsingiselo zamagama amatsha kunye namagama afanelekileyo. Cacisa ukuba zakhiwa njani na iingcinga zoyilo: ukuhlenga, ukuthetha nabantu ngabanye, ukuqikelela, iimveliso esele zikho, izimo ezisendalweni. Ukusebenza ngokwamaqela: Abafundi kufuneka bahlenge okanye bahlele iingcinga: babhale phantsi uluhlu lwezinto ezinxulumene ngokubanzi nesisombululo soyilo olo. Vumela abafundi ukuba basebenzise ubuchule babo ze bakhe iingcingane zentsusa. Kufuneka benze lo msebenzi ezincwadini zabo zomsebenzi. Abafundi benza iphepha leengcingane ngeziketshi zezimo ezilula kwakunye namanqaku enkcazelo, ze bakhethe eyona nto iphuma phambili: Abafundi baxoxa ngale mibuzo ilandelayo ukuze ibakhokelele ekukhetheni eyona nto ifanelekileyo:

Page 16: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 13 -

Imibuzo – Kokuphi okuya kusebenza ngcono? Kokuphi okukhangeleka ngcono? Yeyiphi ingcingane eya kulunga kakuhle kuloo ndawo iya kusetyenziswa kuyo? Yeyiphi eyona nto inomtsalane? Yeyiphi into eya kuhlangabezana neemfuno? Yeyiphi eyona ihambelana kakuhle noko kusetyenzisiweyo kwanezinto ezifunekayo? Abafundi babhala umhlathi omfutshane ezincwadini zabo zomsebenzi becacisa ukuba kutheni bekhethe uyilo oluthile. Izixhobo zokufunda IMagazini; iikhompyutha; iincwadi zomsebenzi; izinto zokubhala Uhlanganiso INzululwazi ngezoBugqi: PF 2 – Ukwakha ulwazi lweNzululwazi: Umfundi uya kukwazi ukutolika nokusebenzisa ulwazi lokusingqongileyo, olobunzululwazi kunye nolweteknoloji. IMathematika: PF 3 – Izimo kunye nezithuba: Umfundi uya kuba nakho ukucacisa nokubonakalisa iimpawu kunye nonxulumano phakathi kwezimo ezikumila kungu-2D kunye naphakathi kwezinto ezikumila kungu-3D ngokweendlela ezininzi ezibonakala ngazo kwakunye neendawo ezininzi ezikuzo. Uvavanyo Olungamiselwanga (umhlathi obhaliweyo) Isigama Ukuhlenga – ukuyila iinkcukacha neengcingane namacebo ngokuzihambelayo, eziqhele ukusetyenziswa xa kusonjululwa iingxaki, kwaye ngakumbi xa kukho iingxoxo ezishushu zamaqela nalapho kungekho xesha laneleyo lokucamngca Ingqikelelo – amandla okanye ubuchule bokuyilela engqondweni nokuqikelela Isikhokelo – ukucebisa okanye ukululeka umntu othile, okanye ukuba nefuthe koko kwenziwa ngumntu okanye kwindlela aziphethe ngayo Ukumatanisa – ukufanisa nokuyondelelanisa ngokweempawu zento ethile okanye umntu othile Iveki 14 Iphiriyodi 1 neyesi- 2 Ukuphanda ngokomelezwa kwezimo zezakhiwo – Ubethelelo Ulwazi-nkqubo Abafundi banxibelelanisa amagama kunye neentsingiselo zawo (besebenza ngabanye). Bawenza lo msetyenzana ezincwadini zabo zomsebenzi. Ukomelezwa kwezakhiwo: Cacisa ze ubonakalise ingqiqo ‘yokudobalala kwesimo’. Umsebenzi weqela: Iqela ngalinye likhetha izinto ezi-2 elizifumene kwiphulo lokuzingela ubutyebi. Enye yazo kufuneka ibe sisimo esibusakheko ze enye ibe sisakheko esibuqokobhe. Abafundi kufuneka baxoxe ngendlela eya kwenza ukuba isakheko eso siyilwe ngayo ukuze singadodobali (singophuki). Amaqela kufuneka enike igxelo. Amanqaku abalulekileyo abhalwa kwincwadi yomsebenzi. Kufuneka ukuba kugxininiswe kwizixhobo zokwakha ezingekho mgangathweni kwakunye neendlela zokujoyina ezingekho mgangathweni. Ukuvavanya ukomelela kwephepha (izixhobo zokwakha). Abafundi bavavanya ukomelela kwephepha ze benze imifuniselo ngeendlela ezahlukileyo zokusonga iphepha ukuze kuqapheleke ukuba liyomelezeka kusini na ngaloo ndlela. Gqibezela amaphepha omsebenzi anezi zihloko: Indlela elisongwe ngayo iphepha; amaxwebhu asicaba; abugoso-goso; ajijiweyo; Inani leegqekembe zeesenti ezi-5 ezinokufakwa ephepeni; Isigqibo. Nika abafundi amanqaku amafutshane malunga neli candelo ukuze babhale ezincwadini zomsebenzi. Vavanya ukomelela kwezimo (izimo ezinqumlezayo). Hlanganisa izimo ngeglu ze uvavanye ukomelela kwazo ngebhloko. Abafundi barekhodisha oko bakuqwalaseleyo kumaphepha abo okusebenzela. Umsebenzi weqela: Sebenzisa imicingana yokusela ukwenza ityhubhu. Yicinizele ngesandla sakho phantsi (iya kuphihlika). Sebenzisa imicinga yokusela eyongezelelekileyo ukuqinisa ityhubhu yakho. Xoxa ze uvavanye iingcingane zakho. Abafundi babonisa ngeetyhubhu zabo

Page 17: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 14 -

ezomeleziweyo ze banike ingxelo ngoko bathe bakwenza. Abafundi bazoba imizobo yeetyhubhu zabo ezomeleziweyo eneenkcukacha ezinabileyo. Cacisa ezi ngqiqo zilandelayo zimbini nanjengoko ziya kuvela kumsetyenzana lo: Ukubunjwa kukanxantathu, umnatha ongunxantathu, iphatheni enamanqwanqwa, amandla. Nika abafundi amanqakwana ambalwa. Izixhobo zokufunda Imveliso yamaqokobhe; Imveliso yesakheko; iphepha; iphepha lokusebenzela; iglu; iingqekembe eziziisenti ezi-5; iibhloko; ityhubhu; imicinga yokusela Uhlanganiso INzululwazi ngezoBugqi: PF 2 – Ukwakha ulwazi lweNzululwazi: Umfundi uya kukwazi ukutolika nokusebenzisa ulwazi lokusingqongileyo, olobunzululwazi kunye nolweteknoloji. IMathematika: PF 3 – Izimo kunye nezithuba: Umfundi uya kuba nakho ukucacisa nokubonakalisa iimpawu kunye nonxulumano phakathi kwezimo ezikumila kungu-2D kunye naphakathi kwezinto ezikumila kungu-3D ngokweendlela ezininzi ezibonakala ngazo kwakunye neendawo ezininzi ezikuzo. Uvavanyo Olungamiselwanga (Uhlolo lweqela) Isigama Ukudobalala – Into engafikelelekiyo kumgangatho emiselwe wona okanye ekulindelwe ukuba ifikelele kuwo Iindlela zokudibanisa – indlela yokubeka okanye yokuncamathelisa izinto ezimbini nangaphezulu kunye Izixhobo zokwakha – into okanye izinto ezisetyenziselwa ukwakha into ethile Uqwalaselo – ukuqwalaselisa ngocoselelo kwanokurekhoda into ethile Ityhubhu – isimo sejometri esikumila kungu-3D esenziwe ngamacala asibaca azizikwere amathandathu, cala ngalinye lime dzu ngokwekona kumacala amane amelene kunye nalo Inkcukacha – ukuphononongwa nokuqukwa kwawo onke amasolotya ayinxalenye okanye enza into ethile Iphatheni enamanqwanqwa – isakheko esibunjiweyo esenziwe ngemicu ephinyelanayo yamakhuni, okanye inkcenkce okanye iplastiki, nto ezo zithi zenze iphatheni xa zihlanganisiwe Unikezo-ngxelo – amagqabantshintshi ngokwezimvo malunga nokwenziwa yinto ethile, ngeenjongo zokunikezela ingcaciso eyakunceda xa kusenziwa uphuhliso okanye kuthathwa izigqibo kwixa elizayo. Iveki 15 Iphiriyodi 1 Ukuphanda ngokomelezwa kwezimo zezakhiwo – Uzinzo Ulwazi-nkqubo Iklasi iyonke Sebenzisa oonotsheluza abanamagama asedesikeni ze ujonge ukuba abafundi bayawanakana amagama kusini na. Ukomelezwa kwezimo zezakhiwo (uzinzo). Cela abafundi ukuba baphumele ngaphandle ze ubacele ukuba benze okanye baziqhelanise noxhathiso. Bonisa ubukhulu beziseko kunye nemigangatho yeentsika okanye i-ankile. Isikhundla 1: abafundi bema ngomlenze om-1, ingaba baya kuxhathisa ixesha elingakanani? Isikhundla 2: kudityaniswa iinyawo, kugotyelwe ngaphambili, izandla mazibe ngaphambili. Ze kubekho iqabane elityhiliza kancinci apha emathangeni, kwenzeka ntoni? Ingaba ungaxhathisa njani ngcono kwezi zikhundla zibini? Umsebenzi weqela: Yakha olona qalo lweflegi lude ngezi zinto zilandelayo. Nika abafundi amanqaku abaya kuwabhala ezincwadini zabo zomsebenzi.

Page 18: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 15 -

Izixobo zokufunda Imicinga yokusela emi- 6; ucingwana olubhityileyo; iphepha eliya kuba ngu-A5 (iflegi) Uhlanganiso INzululwazi ngezoBugqi: PF 2 – Ukwakha ulwazi lweNzululwazi: Umfundi uya kukwazi ze abe nakho ukutolika nokusebenzisa ulwazi lokusingqongileyo, olobunzululwazi kunye nolweteknoloji. IsiFundo ngezoBomi: PF 4 – Uphuhliso lomzimba: Umfundi uya kuba nakho ukubonakalisa ukuqonda, kwakunye nokuthabatha inxaxheba kwimisetyenzana exhasa iintshukumo kwakunye nophuhliso lomzimba. Uvavanyo Olungamiselwanga (Uhlolo lweqela) Isigama Unotsheluza – ikhadi elinamagama okanye amanani aprintwe kulo nelithi libonakaliswe njengesixhobo sokufunda Ukuxhathisa –imeko apho umzimba okanye into iba nokuzinza kwisimo okanye kwindawo ethile lo gama ime kwisiseko esibhityileyo kunye nesincinane kunayo ngokubhekiselele kubukhulu baloo ndawo sime kuyo Uqalo lweflegi – ipali onke intsika ekuxhonywa kuyo iflegi Iphiriyodi 2 Ukwenza imveliso Ulwazi-nkqubo Ukwenza: (ukwenza umzobo osebenzayo). Isigama – nika intsingiselo nenkcazelo yamagama amatsha. Abafundi babonisa ngemizobo yabo esebenzayo kumaqela abo. Iqela elo liya kuthi lithelekise zonke iindlela zoyilo ze likhethe esona sicwangciso silungele ukwakhiwa liqela (liya kuthi lijonge izinto ezintle kwakunye nezo zingentle kuyilo ngalunye). Iqela elo lithi lize neengcebiso zeendlela ekunokuphuculwa ngazo olo yilo lukhethiweyo. Iqela lithi lenze uluhlu lwezinto kwakunye nezixhobo elifuna ukuzisebenzisa. Kufuneka bazobe iflowutshati ukubonakalisa amanqanaba aphambili abaza kuwalandela xa besenza oku. Bangasebenzisa amagama aphambili okanye imifanekiso enika umkhondo kuwo onke amanqanaba abawalandeleyo. Umsebenzi wasekhaya: Iqela liqokelela izixhobo zokwenza imveliso. Izixhobo zokufunda Izinto zokubhala; imizobo Uhlanganiso UbuGcisa neNkcubeko: PF 3 – Ukuthatha inxaxheba nentsebenziswano: Umfundi unakho ukubonakalisa izakhono zonxibelelwano kunye nezobuqu ngokwentatho-nxaxheba yabafundi ngabanye okanye ngokweqela kwimisetyenzana yobuGcisa neNkcubeko. IMathematika: PF 3 – Izimo kunye nezithuba: Umfundi uya kuba nakho ukucacisa nokubonakalisa iimpawu kunye nonxulumano phakathi kwezimo ezikumila kungu-2D kunye naphakathi kwezinto ezikumila kungu-3D ngokweendlela ezininzi ezibonakala ngazo kwakunye neendawo ezininzi ezikuzo. Uvavanyo Uhlolo olumiselweyo (imizobo esebenzayo) Isigama Ingcebiso – ingcingane okanye uluvo okanye isicelo esibekwe etafileni ukuze kucingisiswe ngaso Ukuphucula – ukwenza into ngcono ngokwesimo sayo okanye ngokomgangatho, okanye isimo sobungcono Iflowutshati – isazobe esimele ulandelelwano lwezenzo kwinkqubo ethile yokwenza into.

Page 19: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 16 -

Iveki 16 Iphiriyodi 1 Ukwenza imveliso Ulwazi-nkqubo Abafundi bahlula-hlula amagama amade amatsha ukuze baqonde intsingiselo yamagama lawo. Ukwenza imveliso: Umsebenzi weqela: Abafundi basebenza ngokwamaqela ukuze bagqibezele imveliso. Gcina amaqela emancinane kangangoko ukuze wonke umntu abe nakho ukuba negalelo ekwenziweni kwenkqubo le. Izixhobo zokufunda Zonke izixhobo ezifunekayo zokwenza imveliso Uhlanganiso UbuGcisa neNkcubeko: PF 1 – Ukuyila, ukutolika nokwazisa: Umfundi uya kuba nakho ukuyila, ukutolika nokwazisa umsebenzi kwisimo ngasinye sobugcisa. IMathematika: PF 4 – Imilinganiselo: Umfundi uya kuba nakho ukusebenzisa iiyunithi ezifanelekileyo, izixhobo kunye neefomula kwiimeko ezininzi ezahlukileyo. Uvavanyo Uvavanyo olumiselweyo (Imveliso) Isigama Igalelo – ukunikezela ngezimvo okanye amacebiso entlanganisweni okanye engxoxweni Ilungu legama – iyunithi kulwimi oluthethwa ngomlomo okanye isandi esineqabane elinye ubuncinane kunye nesikhamiso Iphiriyodi 2 UVavanyo – Uvavanyo olumiselweyo Ulwazi-nkqubo Uvavanyo olumiselweyo: uvavanyo losiba kunye nephepha – abafundi bavavanywa kuPF 1, 2 kunye no-3 apho kufuneka basebenzise ulwazi lwezinto ezikulungeleyo ukuxhasa umthwalo, ukomeleza nokuzinzisa kwakunye nempembelelo yoko kubomi babantu. Izixhobo zokufunda Iphepha lovavanyo Uhlanganiso Ulwimi: PF 4 – Ukubhala: Umfundi uya kuba nakho ukubhala iindidi zezicatshulwa ezahlukileyo ezinobunyaniso nezentelekelelo kwiinjongo ezininzi ezibanzi. INzululwazi ngezoBugqi: PF 2 – Ukwakha ulwazi lweNzululwazi: Umfundi uya kukwazi ukutolika nokusebenzisa ulwazi lokusingqongileyo, olobunzululwazi kunye nolweteknoloji. Uvavanyo Uvavanyo olumiselweyo Isigama Ukusetyenziswa –ukusetyenziswa kwento ethile ukuze kubekho isiphumo Uvavanyo –uthotho lwemibuzo, lweengxaki, okanye olwemisetyenzana esebenzisekayo ukuze kulinganiselwe ulwazi lomntu othile, ubuchule bakhe okanye amava akhe.

Page 20: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 17 -

Iveki 17 Iphiriyodi 1 Ukuvavanya imveliso Ulwazi-nkqubo Abafundi basebenzisa amagama amatsha kwizivakalisi ukubonakalisa intsingiselo yamagama. Uvavanyo lwemveliso kwakunye nolweqela: Cacisa umahluko phakathi kovavanyo kwakunye novavanyo. Uvavanyo sisakhono apho abafundi bathelekisa imveliso okanye bajonga imveliso ngokwezinto ekufanele ukuba imveliso ibe nazo. Kufuneka bachonge naziphi na izinto ezinokwenziwa ukuphucula imveliso leyo. Ukuvavanya inkqubo-ntsebenzo yeqela ngexesha bekuqhubeka ukuphuhliswa nokwenziwa kwemveliso. Ukusebenzisa isicwangciso sokutshekitsha soko kunokuphuculwa. Izixhobo zokufunda Isicwangciso sokutshekitsha; iphepha lokuvavanya; irubhrikhi Uhlanganiso Ulwimi: PF 2 – Ukuthetha: Umfundi uyakwazi ukunxibelelana ngokufanelekileyo nangokuzithemba ngolwimi oluthethwayo kwiimeko ezahlukeneyo ngokubanzi. UbuGcisa neNkcubeko: PF 1 – Ukuyila, ukutolika nokwazisa: Umfundi uya kuba nakho ukuyila, ukutolika nokwazisa umsebenzi kwisimo ngasinye sobugcisa. Uvavanyo Uvavanyo olumiselweyo (Uvavanyo) Isigama Uvavanyo – isenzo sokuqwalasela okanye ukuphonononga into ethile ukuze uphawule ixabiso layo, umgangatho wayo, ukubaluleka kwayo, ubude bayo, okanye imeko yayo Uvavanyo – indlela yokuphonononga inkqubo-ntsebenzo yabafundi kwanoko bakufumeneyo Okufunekayo – into efunekayo ukuze kwenziwe into ethile okanye iimpawu ezifunekayo kumntu othile Inkqubo-ntsebenzo – izenzo zokwenziwa okanye ukuphunyezwa kwento ethile, njengomsetyenzana okanye izenzo zokuthile Isicwangciso sokutshekitsha – uluhlu lwamagama, izinto okanye amanqaku okuphonononga okuthiule okanye izenzo IRubhrikhi – isipha semithetho okanye imiyalelo Iphiriyodi 2 Ukwaziswa kwepotifoliyo yeprojekthi kunye nemveliso Ulwazi-nkqubo Abafundi benza izivakalisi ezinamagama amatsha ukubonakalisa ukuqonda kwabo loo magama. Ukwazisa nokukhetha izixhobo ezifanelekileyo zeteknoloji ukuze babonakalise ipotifoliyo yeprojekthi. Izixhobo zokufunda Ifayile, izinto zokubhala, ipotifoliyo yeprojekthi Uhlanganiso Ulwimi: PF6 – Ukwakhiwa nokusetyenziswa kolwimi: Umfundi uya kuba nakho ukusebenzisa izandi amagama negrama ukuyila nokutolika izicatshulwa. UbuGcisa neNkcubeko: PF 1 – Ukuyila, ukutolika nokwazisa: Umfundi uya kuba nakho ukuyila, ukutolika nokwazisa umsebenzi kwisimo ngasinye sobugcisa.

Page 21: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 18 -

Uvavanyo Uvavanyo olumiselweyo (ipotifoliyo yeprojekthi) Isigama Okufanelekileyo –ikufanele ukusetyenziswa kwezo meko okanye kwezo zenzo EzeTeknoloji - ukufundwa, ukuphuhliswa, nokusetyenziswa kwezixhobo, oomatshini, kunye nobugcisa ekwakhiweni nakwinkqubo yemveliso Iveki 18 Iphiriyodi 1 neyesi- 2 Bonakalisa ipotifoliyo yeprojekthi kunye nemveliso. Ulwazi-nkqubo Abafundi basebenzisa izichazi-magama ukufumana intsingiselo yamagama amatsha. Abafundi babonakalisa iipotifoliyo zeprojekthi kunye nemveliso. Izixhobo zokufunda Ipotifoliyo yeprojekthi; imveliso Uhlanganiso Ulwimi: PF 2 – Ukuthetha: Umfundi uyakwazi ukunxibelelana ngokufanelekileyo nangokuzithemba ngolwimi oluthethwayo kwiimeko ezahlukeneyo ngokubanzi. UbuGcisa neNkcubeko: PF 1 – Ukuyila, ukutolika nokwazisa: Umfundi uya kuba nakho ukuyila, ukutolika nokwazisa umsebenzi kwisimo ngasinye sobugcisa. Uvavanyo Olungamiselwanga – ukuhlolana kwabafundi kunye nokuzihlola komfundi Isigama Ukwazisa – isimo sokwaziswa kwento ethile okanye imeko ethile eyaziswayo Iveki 19 Iphiriyodi 1 neyesi- 2 Yakha ipotifoliyo Inkqubo-lwazi Abafundi bafumana oonotsheluza abanamagama amatsha ukuze bachonge amagama ahambelana neenkcazelo. Abafundi bakha iipotifoliyo. Izixhobo zokufunda Iipotofoliyo Uhlanganiso Ulwimi: PF 2 – Ukuthetha: Umfundi uyakwazi ukunxibelelana ngokufanelekileyo nangokuzithemba ngolwimi oluthethwayo kwiimeko ezahlukeneyo ngokubanzi. IMathematika: PF 5 – IDatha: Umfundi uyakwazi ukuqokelela, ukushwankathela, ukubonisa nokuhlalutya nzulu idatha ukuze akwazi ukufikelela kwizigqibo ezithile ze enze iingqikelelo, kwaye atolike ze akhangele iimeko zeyantlukwano. Uvavanyo Olungamiselwanga – ukuzihlola buqu kunye nokuhlolwa liqabane

Page 22: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 19 -

Isigama Ulwakhiwo – ukuhlanganisa izinto kunye ezisuka kwiindawo ezahlukileyo ukuze wakhe into epheleleyo Iveki 20 Iphiriyodi 1 neyesi- 2 Ukunika ingxelo nokurekhoda Ulwazi-nkqubo Ukunika ingxelo nokurekhoda. Khokela iklasi engxoxweni apho ucamgca ze unike ingxelo ngenkqubo ze ugqabaze malunga nemiba abayazi ngokugqibeleleyo abafundi kwakunye naleyo basilela kuyo. Izixhobo zokufunda Ipotifoliyo Uhlanganiso Ulwimi: PF 2 – Ukuthetha: Umfundi uyakwazi ukunxibelelana ngokufanelekileyo nangokuzithemba ngolwimi oluthethwayo kwiimeko ezahlukeneyo ngokubanzi. IMathematika: PF 5 – IDatha: Umfundi uyakwazi ukuqokelela, ukushwankathela, ukubonisa nokuhlalutya nzulu idatha ukuze akwazi ukufikelela kwizigqibo ezithile ze enze iingqikelelo, kwaye atolike ze akhangele iimeko zeyantlukwano. Uvavanyo Olungamiselwanga – ngutitshala, ngumfundi ubuqu kunye neqela Isigama Ingxoxo yeklasi – incoko phakathi kwabantu ababini nangaphezulu malunga nomba othile, ncoko leyo iqhele ukwenzelwa ukwabelana ngezimvo okanye ukuze kuvunyelwane ngomba othile, okanye naziphi na iincoko ezilolo hlobo Ukucamgca – ukucinga nzulu, ngakumbi ngokuphathelele kwinkqubo yokuphonononga izenzo, izehlo okanye izigqibo ezithatyathwe ngenxeni engaphambili

Page 23: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 20 -

ITEKNOLOJI IBAKALA 6

ISIKHOKELO SIKATITSHALA

IKOTA 3: IINKQUBO NOLAWULO - IIMATSHINI

Iveki 21 Iphiriyodi 1 Ukuphonononga iimveliso ezikhoyo ukuze ubhale isishwankathelo sedizayini Ulwazi-nkqubo

Phengulula indlela yokufundisa, ukufunda novavanyo olugqitywe kwiKota 2 nomsebenzi wophando owenziwe kwibakala elidlulileyo. Zama ukubona ukuba ungazilungisa njani iindawo abafundi abanobuthathaka kuzo.

Xoxani ngomsebenzi wovavanyo olusesikweni ekufuneka wenziwe wagqitywa kwikota 3.

Babonelele ngolwazi oluphathelene nokufundisa, ukufunda novavanyo kwiKota 3 umz. Iindlela zokushukuma, iisistimu zeematshini, ezamanzi nezomoya.

Banike izikhokelo ngendlela zokucazulula nokuhlahlela imeko. Banike iinkcazelo zamagama namabinza angundoqo.

Izixhobo zokufundisa Iincwadi ezimiselweyo zesikolo, iincwadi zomsebenzi Uhlanganiso Ulwimi: LO 1 - Ukuphulaphula Ulwimi: LO 2 - Ukuthetha Uvavanyo Olungekho sesikweni (ukugqalisela) Isigama Uvavanyo – uluvo olusekelwe phezu kokuqonda imeko Isiseko sothelekiso (Baseline) – umgangatho wento ekuthelekiswa ngayo ezinye izinto ezifana nayo Uphengululo – ukuxilonga into uqinisekisa ukuba ilungile, ichanekile okanye ifanelekile Xoxa – ncokola/thetha ngomba othile Iphiriyodi 2 Ukuphonononga iimveliso ezikhoyo ukuze ubhale isishwankathelo sedizayini Ulwazi-nkqubo Nika iqela ngalinye umfanekiso wethoyi eyahlukileyo eneendawo ezishukumayo. Chaza ukuba kuthetha ntoni oku `izibakala zedizayini’ yento. Iqela ngalinye malichaze libhale phantsi izibakala zedizayini nganye esemfanekisweni (Yenzelwe ntoni? Isebenza njani? njlnjl). Mayijikeleze kubo bonke abafundi imifanekiso ukuze baxoxe ngayo yaye bathelekise nezibakala zedizayini zeethoyi ezahlukeneyo emaqeleni abo:Yekabani?

Page 24: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 21 -

Yeyokwenza ntoni?

Ikhangeleka njani?

Yenziwe ngantoni?

Isebenza kakuhle?

Ingaba iza kuyichaphazela indalo?

Iqela ngalinye linika ingxelo eklasini ngelixa wena titshala ubhala isishwankathelo. Umfundi ngamnye ubhala isishwankathelo encwadini yakhe yomsebenzi. Cacisela iklasi ngeempawu eziqulethwe kwisishwankathelo sedizayini nendlela yokuyibhala (umz. esifutshane, esicacileyo, esingamisi sisombululo sithile. Chaza ukuba iza kwenza ntoni.) Abafundi babhala ezincwadini zabo zomsebenzi isishwankathelo sedizayini semeko abayinikwe kwiveki yokuqala. Izixhobo Izinto zokubhala, imifanekiso Uhlanganiso Ulwimi: LO 5 – Ukucinga nokuqiqa Ulwimi: LO 4 – Ukubhala Ulwimi: LO 2 – Ukuthetha Uvavanyo Vavanya abafundi ngokungekho sesikweni ngokujikeleza phakathi kwabo ngelixa besenza imisebenzi. Hlola izishwankathelo abazibhalileyo ngokusesikweni. Isigama Phanda – ukuhlolisisa into, ukufuna ulwazi, ingakumbi ukwenza oko ngokusemthethweni, ukuze ufumanise ngento okanye ngomntu Ukuchonga – ukuqaphela umntu okanye into ze ukwazi ukuchaza ukuba ngubani okanye yintoni Thelekisa – ukuhlola abantu okanye izinto ezimbini ukuze ufumanise ukuba zintoni ezifana ngazo nezahluke ngazo Ukuphonononga – ukuhlolisisa into ukuze uyiqonde ngakumbi okanye ufumanise ngakumbi ngayo Imiba yoyilo – imigaqo-nkqubo esetyenziswa ukuyila okanye ukudizayina into Inkcazelo ngoyilo – (Isigama se-NCS) Iveki 22 Iphiriyodi 1 Ukukhula ekuqondeni iiinkqubo zoomatshini, izinto ezisebenza ngoxinzelelo lwamanzi nelomoya Ulwazi-nkqubo Sebenzisa ujekhi wemoto ojijwayo, nosebenzisa uxinzelelo lwamanzi kunye neesirinji ezimbini ezidibeneyo ukucacisa umahluko phakathi kwezi nkqubo zintathu. Abafundi babonelela ngemizekelo apho ezi nkqubo zisetyenziswa khona ze babhale ulwazi kwitheyibhile kwiincwadi zabo zemisebenzi. Bonisa iintlobo ezahlukileyo zezixhathiso (levers) ngokusebenzisa iplanga nesitena ukubonisa ukuba umzekelo ngamnye ungazotywa kanjani. Abafundi benza imizobo yezixhathiso ezahlukileyo kwiincwadi zabo zemisebenzi.

Page 25: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 22 -

Izixhobo zokufundisa Ujekhi wemoto ojijwayo, nosebenzisa uxinzelelo lwamanzi kunye neesirinji ezimbini ezidibeneyo. Isitena neplanga Uhlanganiso Ulwimi: LO 5 - Ukucinga nokuQiqa Ulwimi: LO 4 - Ukubhala Uvavanyo Olungekho sikweni Isigama Imizobo eyi-2-D – imizobo ebonisa izinto ezimbini zento enye, ebonisa ubude nobubanzi Ukunxibelelana – ukuhambisa ulwazi Ileyibhelishiwe – kongezwe ulwazi kumzobo Iinkqubo zoomatshini –inkqubo esebenzisa izinto ezifana nezixhathiso, iiverhe (wedges), izikrufu, amavili, iintsimbi, njl njl. Inkqubo esebenzisa uxinzelelo lomoya – inkqubo esebenza ngokusebenzisa umoya ocinezelweyo Inkqubo esebenzisa uxinzelelo lwamanzi - inkqubo esebenza ngokusebenzisa amanzi acinezelweyo Iphiriyodi 2 Ulwazi-nkqubo Chazela abafundi ngokubabonisa imizobo eyi-2-D nendlela yokulebhelisha imizobo. Nika abafundi imizekelo okanye imifanekiso yeethoyi ezilula ezinokuzobeka kwiincwadi zabo zemisebenzi. Abafundi babhala isigama neenkcazelo kwiincwadi zabo zemisebenzi. Izixhobo zokufundisa Itshati, ibhodi, iincwadi zemisebenzi, iithoyi okanye imifanekiso yeethoyi, iigridi zemizobo Uhlanganiso Ulwimi: LO 5 - Ukucinga nokuQiqa Ulwimi: LO 4 - Ukubhala Ulwimi: LO 2 - Ukuthetha Ubugcisa neNkcubeko: LO 4 – Ukuvakalisa izimvo nokuNxibelelana Uvavanyo Olungekho sikweni uphinde uhlaziye apho kuyimfuneko Isigama Iinkqubo zoomatshini –inkqubo esebenzisa izinto ezifana nezixhathiso, iiverhe (wedges) izikrufu, amavili, iintsimbi, njl njl. Inkqubo esebenzisa uxinzelelo lomoya – inkqubo esebenza ngokusebenzisa umoya ocinezelweyo Inkqubo esebenzisa uxinzelelo lwamanzi - inkqubo esebenza ngokusebenzisa amanzi acinezelweyo

Page 26: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 23 -

Iveki 23 Iphiriyodi 1

Ukuqonda iintlobo zeentshukumo nokuthetha ngokuthambekela kwicala elinye (bias)

Ulwazi-nkqubo Sebenzisa ibhayisekile ukubonisa iklasi iintlobo ezahlukileyo zeentshukumo. Bonisa iisimboli zeentlobo ezahlukileyo zeentshukumo. Abafundi babhala amagama neesimboli kwiincwadi zabo zemisebenzi. Izixhobo zokufundisa Iibhayisekile, ibhodi, kwiincwadi zabo zemisebenzi Uhlanganiso Ulwimi: LO 5 - Ukucinga nokuQiqa Ulwimi: LO 4 - Ukubhala Isifundo ngezoBomi: LO 4 - Ukukhula nentshukumo Uvavanyo Olungekho sikweni – Hlolisisisa iincwadi zemisebenzi zabafundi ujonge ukuba babhale izinto ngendlela eyiyo na. Isigama Phucula – ukwenza umzobo ukuba ube nomtsalane Intshukumo – ukutshintsha icala umntu okanye into ebheka ngakulo Ukuhamba ngqo – intshukumo evumela into ukuba ihambe kumgca othe ngqo Ukuhamba ujikeleza - intshukumo evumela into ukuba ijikeleze yenze isangqa Ukunyanyatha – ukuya phambili nasemva kumgca othe ngqo Ukujinga-jinga – Ukuswinga uye phambili nasemva Ubukhulu bentshukumo - ubungakanani bentshukumo Intshukumo yegalelo – (Isigama se-NCS) Intshukumo ekhutshwayo – ubungakanani bento ekhutshwa ngumatshini Ukuthambekela caleni linye – (Isigama) Ukufikeleleka – ukuba lula kokuba umntu ayifumane okanye ayisebenzise into Ukungafikeleleki – ukungabi lula kokuba umntu ayifumane okanye ayisebenzise into Imekhenizim – umatshini okanye inxalenye yomatshini eyenza umsebenzi othile Isixhathiso – intsimbi eqinileyo ejikelezayo esetyenziselwa ukuhambisa okanye ukuphakamisa umthwalo kwelinye icala ngokuthi yenze uxinzelelo kwelinye icala Eqinileyo – engagobiyo nengajijelwa lula kwelinye icala okanye kwenye imilo Icala ekuyiwa kulo- icala umntu okanye into eya ngakulo okanye ejonge ngakulo Umzamo – ukutyhala okanye ukutsala intsimbi ejikelezisa umthwalo – Indawo apho umthwalo ujikeleziswa, utsalwa notyhalwa khona Umthwalo – Into etsalwayo okanye etyhalwayo Iveki 23 Iphiriyodi 2

Ukuqonda iintlobo zeentshukumo nokuthetha ngokuthambekela kwicala elinye (bias)

Ulwazi-nkqubo Hlola ukuqonda kwabafundi malunga neentlobo ezahlukileyo zeentshukumo neesimboli zazo ngokuthi unike iklasi omnye umzekelo wophando. Abafundi bacacisa ze babhale iimpendulo zabo kwiincwadi zabo zemisebenzi. Qala ingxoxo yeklasi malunga nokuba abantu bangafikelela njani kwiimveliso zeteknoloji, ingakumbi abo bangafikeleliyo kuzo ngoku. Abafundi mababhale iingcebiso zabo kwiincwadi zabo zemisebenzi.

Page 27: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 24 -

Izixhobo zokufundisa Iphepha lomsebenzi okanye umzekelo wokwenyani, iincwadi zabafundi zemisebenzi Uhlanganiso Ulwimi: LO 5 - Ukucinga nokuQiqa Isifundo ngezoBomi: LO 4 - Ukukhula nentshukumo Ulwimi: LO 4 - Ukubhala Uvavanyo Olungekho sikweni – Hlolisisa elinye iqela labafundi Isigama Iisimboli – umfanekiso okanye isheyiphu emele into ethile Iveki 24 Iphiriyodi 1 Ukuqonda nokwenza into esebenza ngoxinzelelo lomoya Ulwazi-nkqubo Bonisa iklasi namaqela ukuba iisirinji ezingalinganiyo zidityaniswa njani na. Cacisa ukuba kuthethwa ukuthwani xa kuthethwa ngobungakanani bentshukumo (umgama noxinzelelo). Iqela ngalinye lenza into esebenzisa uxinzelelo lomoya ukubonisa ukuba ingabutshintsha njani ubungakanani bentshukumo yegalelo ukuze ibe yintshukumo eyahlukileyo xa ikhutshwa. Abafundi babhala izinto abazifundileyo kwincwadi zabo zemisebenzi. Izixhobo zokufundisa Iisirinji, ityhubhu edibanisayo, iincwadi zabafundi zemisebenzi Uhlanganiso Ulwimi: LO 4 - Ukubhala Ulwimi: LO 1 - Ukumamela Uvavanyo Olungekho sikweni – hlolisisa iqela lezinye iincwadi zabafundi zemisebenzi. Gxila kupelo nokusetyenziswa ngendlela eyiyo kwesigama. Isigama Efanelekileyo – elungele injongo okanye imeko ethile Izixhobo– zisetyezniselwa ukwenza umsebenzi ube lula Imathiriyeli – into enekhwalithi ethile Iimethodi – indlela zokuyila okanye ukwenza into ethile Ngemfezeko – isebenza kakuhle yaye ineziphumo ezihle Iveki 24 Iphiriyodi 2 Ukuqonda nokwenza into esebenza ngoxinzelelo lomoya Ulwazi-nkqubo Bonisa ukuba iintsimbi ezifana nezixhathiso zingahlanganiswa njani neenkqubo zoxinzelelo lomoya ukwenza ukuba ezo ntsimbi zishukume ze zitshintshe ubungakanani bentshukumo eyenza igalelo. Bonisa abafundi imifanekiso yokuba iinkqubo ezisebenzisa uxinzelelo lomoya okanye

Page 28: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 25 -

lwamanzi zisetyenziswa njani ukuhambisa iintsimbi okanye ukwenza umsebenzi. Vumela amaqela ukuba akhe into esebenzisa inkqubo yoxinzelelo lomoya besebenzisa izinto obanike zona. Bonisa abafundi indlela ekhuselekileyo beyiyo yokusebenzisa izixhobo. Izixhobo zokufundisa Iisirinji, ityhubhu edibanisayo, iincwadi zabafundi zemisebenzi, izixhathiso zamakhadi, intambo, imifanekiso yomatshini abasebenzisa uxinzelelo lomoya okanye lwamanzi Uhlanganiso Ulwimi: LO 5 - Ukucinga nokuQiqa Isifundo ngezoBomi: LO 4 - Ukukhula nentshukumo Ulwimi: LO 4 - Ukubhala Uvavanyo Olungekho sikweni Isigama Inkqubo entsonkothileyo– umxube weenkqubo ezininzi Iveki 25 Iphiriyodi 1 neyesi-2 Yila ze wenze ithoyi eya kwenza ukuba umntu ahleke Ulwazi-nkqubo Yiba neseshoni neklasi yokuncokola ngento emayenziwe ukuze udale umdla yaye uhlupheze ukucinga kwabo. Amaqela anika ingxelo eklasini ze emva koko abafundi bavunyelwe ukuba bayile izinto abazicingileyo ngokuthi bazibhale kwiincwadi zabo zemisebenzi. Ncedisa abafundi ukuba bakhethe eyona ngcinga yabo yokugqibela ngokweenkcazelo zabo. Izixhobo zokufundisa Abafundi babonelelwa ngezixhobo – inkunkuma nezinto ezifunyenweyo zinokusetyenziswa ukuze abafundi banikwe ezo nto bazizichazileyo Uhlanganiso Ulwimi: LO 5 - Ukucinga nokuQiqa Isifundo ngezoBomi: LO 4 - Ukukhula nentshukumo Ulwimi: LO 4 - Ukubhala Ubugcisa neNkcubeko: LO 1 - Ukuyila nokuNika iNkcaza Uvavanyo Ungasebenzisa irubhrikhi ekwisikhokelo sikatitshala ukuvavanya ngokusesikweni iziketshi zeedizayini. Gxila kwindlela iingcinga ezichazwe ngayo kunendlela imizobo eyenziwe ngayo. Isigama Phucula – ukwenza umzobo ukuba ube nomtsalane IIleyibheli - ulwazi olongezwe kumzobo Ukunxibelelana – Ukunikeza ngolwazi

Page 29: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 26 -

Iveki 26 neyesi-27 Iphiriyodi 1 neyesi-2 Yila ze wenze ithoyi eya kwenza ukuba umntu ahleke Ulwazi-nkqubo Bonelela abafundi ngezixhobo zokudizayina nokwenza ithoyi. Vavanya ngokusesikweni ukukwazi komfundi ukumeta, ukusika, ukusheyipha nokugqibezela umsebenzi engakhange amoshe adlale ngemathiriyeli nezixhobo. Khumbuza abafundi ukuba bachaze ukuba bazidizayine kanjani iimveliso zabo ze uzame nokuphelisa iimbono ezingakhiyo abanazo ngabantu kunye/okanye nempilo yezinto ezisingqongileyo. Izixhobo zokufundisa Amakhadi afunyenweyo, ikhadi elineengqolo okanye elinemiqolo, intambo, iglu, ipeyinti, ikliphu, isikere, isixhobo sokwenza imingxuma (bradawl), iisirinji, ityhubhu yeplastiki Uhlanganiso Ulwimi: LO 5 - Ukucinga nokuQiqa Isifundo ngezoBomi: LO 4 - Ukukhula nentshukumo Ulwimi: LO 4 - Ukubhala Ubugcisa neNkcubeko: LO 1 - Ukuyila nokuNika iNkcaza Inzululwazi ngezeNdalo LO 3 Isosayethi yeNzululwazi kunye nokuSingqongileyo Uvavanyo Ungasebenzisa irubhrikhi ekwisikhokelo sikatitshala ukuvavanya ngokusesikweni iidizayini neemveliso. Isigama Ukugqiba – ukugqibezela into Ukucutha – ukwehlisa Ifuthe elingelihle – ingozi okanye into embi Okusingqongileyo – indawo ehlala nesebenza abantu Iveki 28 Iphiriyodi 1 neyesi-2 Phonononga into eyenziweyo Ulwazi-nkqubo Nika umfundi ngamnye iphepha lemibuzo ukuphonononga into ayenzileyo ngokwesishwankathelo esinikiweyo sedizayini, andule achaze neentshukumo zayo. Izixhobo Iphepha lemibuzo Uhlanganiso Ubugcisa neNkcubeko: LO 2 - Ukucamngca Ulwimi: LO 1 - Ukuthetha Ulwimi: LO 5 – Ukucinga nokuQiqa

Page 30: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 27 -

Uvavanyo Ungasebenzisa ummiselo wovavanyo okwisikhokelo sikatitshala ukukunceda ukubavavanya ngokusesikweni abafundi ukuba umfundi ngamnye uyakwazi kusini na ukuphonononga into ayenzileyo okanye leyo yenziwe ngomnye umntu. Isigama Phonononga – cingisisa ngento phambi kokuba ugwebe ngayo Cebisa – nika uluvo okanye icebo Impucuko – ukuba ngcono kunangaphambili Inguqu – utshintsho oluncinci entweni Iveki 29 Iphiriyodi 1 neyesi-2 Abafundi badibanisa iiasayimenti neepotifoliyo zabo baze kuzibonisa eklasini. Iveki 30 Iphiriyodi 1 neyesi-2 Abafundi bacwangcisa iipotifoliyo neencwadi zabo zomsebenzi bezilungiselela uvavanyo.

Page 31: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 28 -

ITEKNOLOJI IBAKALA 6

ISIKHOKELO SIKATITSHALA

IKOTA 4: IINKQUBO NOLAWULO - EZOMBANE Iveki 31 Iphiriyodi: 1 Izinto zombane Ulwazi-nkqubo Yalela abafundi ukuba bamatanise amagama neentsingiselo zawo. Banike iphepha lomsebenzi ukuze bakwazi ukunxulumanisa amagama neentsingiselo zawo (amaphepha omsebenzi ancanyathiselwa ezincwadini zabafundi zomsebenzi). Chazela abafundi ngala magama ‘iinkonzo zeteknoloji’, ‘iimveliso’, ‘ukufikeleleka’, ‘izisombululo’, ‘ezilungileyo’, ‘ezingalunganga’. Nika abafundi imifanekiso yezindlu ezahlukeneyo ezikwiindawo ezahlukeneyo (umz. Izindlu zesitena, ukulayita ikhandlela). Banike iitshati ezingabhalwanga ngokwamaqela abahleli kuwo. Iqela ngalinye lenza itshati enezi zihloko zilandelayo phantsi kwezi kholamu: Indlu eneendlela zokukhanyisa ezisetyenziswayo, bandule bancamathisele imifanekiso yazo phantsi kwekholamu nganye. Iqela ngalinye linika ingxelo yoko likwenzileyo etshatini yalo. Wena titshala khokela ingxoxo malunga neendlela-ndlela zokukhanyisa ezisetyenziswa kwizindlu ezahlukeneyo nesizathu soko. Nika amanqaku amafutshane ngeendlela zokukhanyisa ezisetyenziswa kwiindawo ezahlukeneyo nezizathu zokusebenzisa olo hlobo lokukhanyisa.

Izixhobo Imifanekiso yezindlu ezahlukeneyo, iimagazini, iifoto, itshati namaphepha omsebenzi. Uhlanganiso Ezembali: LO 1 – Imibuzo ngezembali: Umfundi uza kuba nako ukusebenzisa izakhono ezithile zokubuza ephengulula ngezamandulo nezangoku. Ulwimi: LO 5 – Ukucinga nokuqiqa: Umfundi uza kuba nako ukucinga nokuqiqisa ngokunjalo nokukhangela afumane ulwazi olufunekayo, acamngce, abuye alusebenzise. Uvavanyo Uvavanyo olungekho sesikweni (ugqaliselo), iphepha lomsebenzi Isigama Iinkonzo – umsebenzi owenziwa ngumntu esenzela omnye Imveliso – into eyenziwe okanye eyilwe ngumntu, ngumatshini okanye edaliweyo Ukufikeleleka – xa into ifumaneka, isebenziseka okanye ixhanyulwa ngaphandle kwengxaki Indawo yokuhlala – indawana encinci ehlala iqela labantu okanye enabantu abambalwa Izisombululo – impendulo yephazili okanye yombuzo Indawo – inxiwa/isiza okanye indawo emi kuyo into Isikhanyiso – isikhanyiso sohlobo somgangatho othile okanye uhlobo okanye isixhobo esithile esikhanyisayo Okungekho sesikweni – yinto engalungiswanga okanye / engacwangcwiswanga ngokungekho sesikweni

Page 32: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 29 -

Iphiriyodi 2 Ulwazi-nkqubo Yalela abafundi ukuba bahlaziye isigama ebesifundwe kwixesha elidlulileyo ubayalele ukuba basebenzise esi sigama esivakalisini. Yalela amaqela ukuba akhuphe iitshati zawo abezenze kwisifundo esidlulileyo. Utitshala makakhokele ingxoxo ngezi zihloko zilandelayo, ze abafundi baxoxe ngazo ngokwamaqela:

Kulunge kangakanani ukuba abantu baphile ngaphandle kweenkonzo zeteknoloji Akulunganga ngani ukuba abantu bangafikeleli kwiinkonzo zeteknoloji Zingafikeleliswa njani iinkonzo kwabo bangafikeleliyo kuzo

Iqela ngalinye linika ingxelo ngesihloko ngasinye elixoxe ngaso. Yalela abafundi ukuba baqwalasele ezi zihloko zingentla ze bachaze ukuba zingqamelana njani nobabo ubomi. Izixhobo Iitshati Uhlanganiso HSS: LO 2 – Ulwazi lwezembali nokuqonda: Umfundi uza kuba nako ukusebenzisa izakhono zokuphengulula nokubuza ephanda ngezamandulo nezangoku. Ulwimi: LO 5 – Ukucinga nokuqiqisa: Umfundi uza kuba nako ukucinga nokuqiqisa ngokunjalo nokukhangela afumane ulwazi olufunekayo, acamngce ze alusebenzise. Uvavanyo Uvavanyo olungekho sesikweni (ugqaliselo) ngexesha leengxoxo zeklasi Isigama Iinkonzo – umsebenzi owenziwa ngumntu esenzela omnye Imveliso – into eyenziwe okanye eyilwe ngumntu, ngumatshini okanye edaliweyo Ukufikeleleka – xa into ifumaneka, isebenziseka okanye exhanyulwa ngaphandle kwengxaki Izisombululo – impendulo yephazili okanye yombuzo Indawo yokuhlala – indawana encinci ehlala iqela labantu okanye enabantu abambalwa Indawo – inxiwa/isiza okanye indawo emi kuyo into Isikhanyiso – isikhanyiso sohlobo somgangatho othile okanye uhlobo okanye isixhobo esithile esikhanyisayo Okungekho sesikweni – yinto engalungiswanga / engacwangciswanga ngokungekho sesikweni Iveki: 32 Iphiriyodi 1 Izixhobo ezikwisekethi yombane Ulwazi-nkqubo Bonisa izinto zombane, iibhetri, iingcingo, iswitshi, izibane, amaqhosha, wandule uyalele abafundi ukuba bazichaze banxulumanise amagama nezinto azichazayo. Yalela abafundi ukuba bachaze izinto zombane wandule ubabuze ukuba bazi ntoni ngazo yaye zisetyenziselwa ntoni. Sisebenzise (isixhobo) ngelixa ubafundisa esi sigama. Bachazele ukuba sukube kuthethwa ngantoni xa kuthethwa ngezinto zombane / ezisebenza ngombane. Banike inkcazelo yamagama athi: indlela ongena ngayo umbane, indlela yawo, indlela ophuma ngayo umbane Nika amanqaku ambalwa angezinto zombane.

Page 33: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 30 -

Izixhobo Oonotsheluza, oonobumba abasikiweyo abenza isigama, iibhetri, iingcingo ezibomvu, iingcingo ezimnyama, izibane, iibhaza/amaqhosha acofwayo, iiswitshi Uhlanganiso HSS: LO 2 – Ulwazi lwezembali nokuqonda: Umfundi uza kukwazi ukusebenzisa izakhono zokuphengulula nokubuza ephanda ngezamandulo nezangoku. Ulwimi: LO 5 – Ukucinga nokuqiqisa: Umfundi uza kukwazi ukucinga nokuqiqisa ngokunjalo nokukhangela afumane ulwazi olufunekayo, acamngce ze alusebenzise. Uvavanyo Uvavanyo olungekho sesikweni – Abafundi bakha amagama ngoonobumba abasikiweyo. Isigama Oonotsheluza – ikhadi elinamagama okanye amanani aprintiweyo liboniswa ixeshana njengesincedisi-kufunda. Ncamathisela – ncamathisela, faka iglu okanye dibanisa Isibane – isixhobo esivelisa ukukhanya Iqhosha elicofwayo/ibhaza – isixhobo sombane esidumzelayo Isixhobo – ngumatshini okanye into eyenzelwe ukwenza umsebenzi othile Iphiriyodi 2 Izixhobo ezikwisekethi yombane Ulwazi-nkqubo Yalela abafundi ukuba bachaze izixhobo zombane ebezifundiswe kwisifundo sangaphambili. Chazela abafundi ngesistimu yokuhamba kombane. Bonisa abafundi indlela yokudibanisa isekethi yombane elula usebenzisa ibhetri, isibane, ucingo neswitshi. Yalela abafundi ukuba benze ibhalbhu yombane ngesistimu elula yombane. Qwalasela ugqalisele udibaniso lweengcingo olwenziwa ngabafundi. Fundisa abafundi indlela yokuziqwebela iiswitshi zombane besebenzisa izixhobo ezifana noonotaka, iiphegi zempahla, ifoyile nezipelilti/iziqhoboshi-maphepha. Yalela abafundi ukuba benze iiswitshi besebenzisa ezi zixhobo zingentla. Abafundi basebenzisa iiswitshi abazenzileyo kwisekethi yombane elula. Izixhobo Iibhetri, izibane, amaqhosha/iibhaza, iiswitshi, iingcingo, ifoyile, iiphegi zempahla, oonotaka, izipeliti/iziqhoboshi-maphepha Uhlanganiso HSS: LO 2 – Ulwazi lwezembali nokuqonda: Umfundi uza kuba nako ukusebenzisa izakhono zokuphengulula nokubuza ephanda ngezamandulo nezangoku. Ulwimi: LO 5 – Ukucinga nokuqiqisa: Umfundi uza kuba nako ukucinga nokuqiqisa ngokunjalo nokukhangela afumane ulwazi olufunekayo, acamngce ze alusebenzise. Uvavanyo Uvavanyo olungekho sesikweni (ugqaliselo) Isigama: Oonotaka – unotaka omfutshane onentloko emcaba osetyenziswa ukuxhoma amaphepha okanye amakhadi ebhodini ngokumcinezela ngobhontsi (unotaka lo) Iiphegi – ihuku okanye iceba lomthi okanye lesinyithi elifakelwa endaweni enjengocango okanye udonga, lisetyenziselwa ukuxhoma izinto ezinjengempahla Ifoyile – isinyithi esiyasuyasu njengephepha ongasiguquguqulayo usisebenzisa ngendlela ngeendlela

Page 34: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 31 -

Iveki 33 Iphiriyodi 1 Ukudibanisa isekethi yombane elula Ulwazi-nkqubo Hlaziya umsebenzi wexesha elidlulileyo. Abafundi basebenzisa iphepha lomsebenzi elinezixhobo zombane bazichaze ngokubhala amagama ecaleni kwesixhobo ngasinye. Babonise imodeli yomjikelezo yombane oyakhileyo ebhodini ubanike ithuba lokuqwalasela isekethi yombane. Bafundise ngezi simboli zombane:

Isimboli yocingo Isimboli yebhetri Isimboli yesibane Isimboli yeqhosha lokubhaza

Izixhobo Amaphepha omsebenzi, ibhodi yesekethi yombane Uhlanganiso Inzululwazi yezeNdalo: LO 2: Ukuqokelela ulwazi lwezenzululwazi: Umfundi uza kukwazi ukutolika asebenzise ulwazi lobunzululwazi, olweteknoloji nolumalunga nokusingqongileyo. Ulwimi: LO4 – Ukubhala: Umfundi uza kuba nako ukubhala ngezinto ezahlukeneyo zokuyinyani nakucingayo ezineenjongo ezahlukeneyo. Uvavanyo Uvavanyo olungekho sesikweni – amaphepha omsebenzi Isigama Imodeli –ikopi yento, ngakumbi eyenziwe yancinci kunaleyo yayilwa kuqala Isekethi-bhodi – ibhodi ebhityileyo ekhuselweyo ekuxhonywe kuyo izixhobo zombane nemidibaniso eyenziweyo Isimboli – into emela enye, ngakumbi into emele into eqikelelwayo Iphiriyodi 2 Ukudibanisa isekethi yombane elula Ulwazi-nkqubo Bonisa ufundise ngeendlela ezimbolo mbini zokuzoba. Bonisa imizekelo yokufakela iileyibhile nokuphuhlisa ubucule xa uzoba. Zoba isekethi elula ebhodini usebenzisa izixhobo zombane. Abafundi bazoba isekethi elula besebenzisa iisimboli zombane ezincwadini zabo zomsebenzi zabo. Banike ixesha lokuphuhlisa izakhono zabo zokuthetha noqhagamshelwano. Izixhobo Isekethi-bhodi Uhlanganiso Izibalo: LO 3 – iimilo nokusemoyeni: Umfundi uza kuba nako ukunika inkcazelo nokubonakalisa iimpawu nobudlelane phakathi kweemilo ezimilinganiselo mibini nezimilinganiselo mithathu zimi ngeendlela-ndlela ezahlukeneyo. Ubuchule nenkcubeko: LO3 – intatho-nxaxheba nentsebenziswano: Umfundi uza kuba nako ukubonakalisa izakhono zakhe nezobudlelane nabanye ngokuthatha inxaxheba kwmisebenzi abayinikwayo bengamaqela nomsebenzi awenza eyedwa.

Page 35: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 32 -

Uvavanyo Olungekho sesikweni (ugqaliselo), iphepha lomsebenzi Isigama Ileyibhile – ngamagama asetyenziswa ukuchaza umntu okanye iqela Ukuphuhlisa – ukuphucula okanye ukomeleza, ukunika ixabiso, ukongeza ubuhle okanye enye into efunekayo ukubonisa umgangatho wento ethile Imizobo yesekethi yombane – umgaqo (route) ohamba ojikeleza ngayo umbane, apho uqala nalapho uphela khona Uqhagamshelwano- utshintshiselwano ngolwazi phakathi kwabantu, umz. Ngencoko/ngokuthetha, ngokubhala okanye ngokusebenzisa izandla/iimpawu ezithile okanye ngendlela ethile yokwenza izinto/ukuziphatha Iveki 34 Iphiriyodi: 1 Ukuguqulwa kwe-eneji yombane Ulwazi-nkqubo Nika inkcazelo ye-eneji. Nika imizekelo yezinto zombane (iimveliso) ezisetyenziswa emakhaya nasesikolweni ukuze abafunde bakhe baziphengulule/bazifunde nzulu. Bacacisele okuthethwayo ngokuguqulwa kombane. Bonisa izixhobo zombane ezibonisa ukuguqulwa kwe-eneji (isibane, irediyo, ihitha, isiphozisi/ifeni). Abafundi baqwalasela begqalisele iinguqulo zombane kwezo zinto zombane zikhoyo ze baxoxe ngazo:

Ieneji yombane eguqulwe yangumbane wokukhanyisa Ieneji eguulwe yayieneji yesandi Ieneji eguqulwe ukunika ubushushu Ieneji eguqulwe ukwenza into ishukume

Yalela abafundi ukuba baxele izixhobo zombane ezisebenzisa umbane oguquliweyo. Nika amanqaku ambalwa ngombane oguquliweyo. Izixhobo Isibane, irediyo, ihitha, isiphozisi/ifeni Uhlanganiso Inzululwazi yezeNdalo: LO2: Ukuqokelela ulwazi lwezenzululwazi: Umfundi uza kuba nako ukutolika asebenzise ulwazi lobunzululwazi, olweteknoloji nolumalunga nokusingqongileyo. Ulwimi: LO 5 – Ukucinga nokuqiqisa: Umfundi uza kuba nako ukucinga nokuqiqisa ngokunjalo nokukhangela afumane ulwazi olufunekayo, acamngce ze alusebenzise. Uvavanyo Uvavanyo olungekho sesikweni (ugqaliselo), iphepha lomsebenzi Isigama Ieneji yombane – iquka ukusetyenziswa kombane kwiteknoloji Uguqulo – utshitsho kwimilo yokusebenza kwento Umbane wokukhanyisa – (isigama) Umbane wesandi – (isigama) Umbane owenza intshukumo – (isigama)

Page 36: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 33 -

Iphiriyodi: 2 Ukuguqulwa kwe-eneji yombane Ulwazi-nkqubo Xhoma iindidi ezahlukeneyo zeetotshi ukuze abafundi babone. Yalela abafundi ukuba bakuxelele abakwaziyo ngeetotshi. Khaniphengulule nicazulule ukusebenza kwazo. Abafundi mabachaze ukuba bacinga ukuba kubonakaliswa ntoni ngazo. Chaza ufundise ngomba wedizayini:

Isetyenziselwa ntoni itotshi? Yenza ntoni? Yenziwe ngantoni? Isebenza njani?

Iqela ngalinye linike into/imveliso ubayalele ukuba bachaze ezo zinto ziqaqambileyo ngendlela edizayinwe ngayo. Banike ipotifoliyo yeprojekthi le, uze ubachazele ngakumbi ngayo. Izixhobo Iindidi ezahlukeneyo zeetotshi, ipotifoliyo yeprojekthi Uhlanganiso Inzululwazi yezendalo: LO3 - inzululwazi, abantu nokusingqongileyo: Umfundi uza kuba nako bonisa ukuqonda ubudlelane phakathi kwenzululwazi, iteknoloji nokusingqongileyo. Ubuchule nenkcubeko: LO3 – intatho-nxaxheba nentsebenziswano: Umfundi uza kuba nako ukubonakalisa izakhono zakhe nezobudlelane nabanye ngokuthatha inxaxheba kwimisebenzi abayinikwayo bengamaqela nomsebenzi awenza eyedwa kwezobuchule nenkcubeko. Uvavanyo Uvavanyo olusesikweni Isigama Itotshi – isixhobo esiphathekayo esikhupha igqange ledangatye elishushu, umz. elisetyenziswa ukudibanisa isinyithi, ukumuncula ipeyinti okanye ukulayita. Hlahlela – phonononga into ngokunzulu ukuze uqyiqonde ngcono okanye ubhaqe ezinye izinto ngayo Umboniso – ulandelelwano oluthile lwezinto oluthelekelelayo okanye iimeko ezithile oziqikelelayo Ithuba – ithuba ngakumbi into eza kukulungela okanye eza kukusebenzela Iveki: 35 Iphiriyodi: 1 Ukuphonononga imeko Ulwazi-nkqubo Nika inkcazelo ngepotifoliyo yeprojekthi. Cacisa ufundise ngesishwankathelo sedizayini. Ukunye nabafundi, hlahlelani idizayini. Umongo weli phepha kufuneka ukuba uchaphazele oku:

Ubona ithuba elinjani ongalisebenzisayo kule meko? Yenzani le nto? Ungenza itotshi enjani?

Ucinga ukuba yeyiphi eyona totshi ingakhethwa yilayibhrari? Yalela abafundi ukuba bagqibezele iphepha lomsebenzi. Waqokelele onke amahepoha omsebenzi uwagcine. Izixhobo Amaphepha omsebenzi

Page 37: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 34 -

Uhlanganiso Ulwimi: LO 4 – Ukubhala: Umfundi uya kuba nako ukubhala ngezinto-yinto ezahlukeneyo zokwenyani naziqikelelayo ezineenjongo ezahlukeneyo Inzululwazi yezendalo: LO 1 – Uphengululo ngenzululwazi: Umfundi uza kuba nako ukuzithemba xa ephanda ngokudaliweyo, aphononge nobudlelane bezinto asombulule nemixholo engenzululwazi, iteknoloji nokusingqongileyo. Uvavanyo Uvavanyo olusesikweni Isigama Ipotifoliyo yeprojekthi – (isigama) Iphepha lomsebenzi – iphepha lemibuzo okanye lemisebenzi eza kwenziwa ngumfundi kwisifundo esithile Iphiriyodi 1 Ukuphonononga imeko Ulwazi-nkqubo: Yalela abafundi ukuba bahlahlele imeko ephambi kwabo. Sungula ingxoxo emalunga nemeko leyo nichaze amathuba eniwabonayo. Chaza izinto ezingundoqo nezizizithintelo. Bhala izinto ezingundoqo nezizizithintelo ebhodini:

Itotshi mayibe/mayakhiwe ngezixhobo ezikwisekethi yombane elula. Itotshi mayenziwe ngezinto ezindala ukuze ingaxabisi phezulu. Itotshi mayisebenze lula. Itotshi mayibe nomtsalane kubagwebi/ezijajini. Kufuneka ukuba ubhale phantsi ingxelo yenkqubo yokudizayina le nto kwipotifoliyo yeprojekthi. Ipotifoliyo yeprojekthi kufuneka ukuba ibe neqweqwe elibhalwe igama, ibakala, isifundo, igama lento nekota. Iinombolo zamaphepha epotifoliyo yeprojekthi mazibhalwe. Dibanisa amaphepha ngesiteyipla.

Yalela abafundi ukuba mabazifundele iinkcukacha. Xelela abafundi ukuba babuze xa bengaqondi. Ncedisa abafundi abathatha kade ukuqonda. Xelela abafundi ukuba ulwazi nesakhono abasifundileyo ngomsebenzi wokusebenzisa ezi zixhobo lungabanceda ukuthatha isigqibo ngento abafuna ukuyenza. Izixhobo Amaphepha omsebenzi, ibhodi Uhlanganiso Ulwimi: LO 3 – Ukufunda nokuphonononga: Umfundi uza kuba nako ukufunda nokuphononga ulwazi, alonwabele, aze abuqonde ubuhle, ubuncwane, inkcubeko noeemvakalelo ezikokushicilelweyo/okubhliweyo. Inzululwazi yezeNdalo: LO2: Ukuqokelela ulwazi lwezenzululwazi: Umfundi uza kuba nako ukutolika asebenzise ulwazi lobunzululwazi, olweteknoloji nolumalunga nokusingqongileyo. Uvavanyo Uvavanyo olusesikweni luyaqhuba Isigama Iinkcukacha – ingcaciso epheleleyo ngakumbi enika ulwazi olufunekayo ukwenza, ukwakha okanye ukuvelisa into Izithintelo – into enqanda ukwenzeka kwento ngokukhululekileyo Izinto ezindala – izinto ezingafunwayo okanye ezingasasebenzisekiyo, intsalela yezinto, izinto ezakhiwe kweizinye (by-products) okanye inkunkuma yasekhaya Isibheno – isicelo esinyanisekileyo okanye esingxamisekileyo sento komnye umntu

Page 38: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 35 -

Iphiriyodi 2 Ukuhlahlela imeko Ulwazi-nkqubo Nika abafundi ingcaciso ngesishwankathelo sedizayini. Isishwankathelo sedizayini sisivakalisi esithetha loo nto ufuna ukuyenza kule projekthi. Bachazele ngezisombululo ezahlukeneyo. Nika abafundi iphepha elingepotifoliyo yeprojekthi. Xelela abafundi ukuba babhale isishwankathelo sedizayini phantsi. Xelela abafundi ukuba bachaze umahluko phakathi kwedizayni eneenkcukacha ezipheleleyo nenezithintelo. Yalela abafundi ukuba babhale uluhlu lweenkcukacha nolwezo zinto zizizithintelo kwelo phepha lepotifoliyo. Izixhobo Amaphepha omsebenzi Uhlanganiso Ulwimi: LO 5 – Ukucinga nokuqiqisa: Umfundi uza kukwazi ukucinga nokuqiqisa ngokunjalo nokukhangela afumane ulwazi olufunekayo, acamngce ze alusebenzise. Inzululwazi yezeNdalo: LO2: Ukuqokelela ulwazi lwezenzululwazi: Umfundi uza kukwazi ukutolika asebenzise ulwazi lobunzululwazi, olweteknoloji nolumalunga nokusingqongileyo. Uvavanyo Uvavanyo olusesikweni lusaqhuba Isigama Enye indlela – into eyahlukileyo kwenye nenokusetyenziswa ngokwahlukileyo Egqibeleleyo – eyona isisiphumo esinqwenelekayo okanye esondeleyo kwisiphumo esinqwenelekayo Isizathu – unobangela wesenzo okanye ingcinga ethile Khetha – gqiba ukuba yeyiphi eyona nto igqibeleleyo okanye ifanelekileyo okanye ngowuphi umntu ogqibeleleyo okanye ufanelekileyo Iveki 36 Iphiriyodi 1 Dizayina into Ulwazi-nkqubo Fundisa abafundi ubabonise ubuchule bokuzoba ngemilinganiselo emibini. Xelela abafundi ukuba bazobe imizobo elula emilinganiselo mibini ezincwadini zabo zomsebenzi. Babonise imizekelo yezinto zifakelwe iileyibhile kakuhle neziphuhlisa nangakumbi ubuchule obusemzobeni. Izixhobo Iipensile, iirula, iirabha, iincwadi zomsebenzi Uhlanganiso Izibalo: LO 3 – iimilo nokusemoyeni: Umfundi uza kuba nako ukunika inkcazelo nokubonakalisa iimpawu nobudlelane phakathi kweemilo ezimilinganiselo mibini nezimilinganiselo mithathu zimi ngeendlela-ndlela ezahlukeneyo. Inzululwazi yezeNdalo: LO2: Ukuqokelela ulwazi lwezenzululwazi: Umfundi uza kukwazi ukutolika asebenzise ulwazi lobunzululwazi, olweteknoloji nolumalunga nokusingqongileyo.

Page 39: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 36 -

Uvavanyo Uvavanyo olusesikweni lusaqhuba Isigama Ubugcisa - inkqubo yokwenza, isakhono nobuchule obusetyenziswayo kumsebenzi othile Imizobo – imifanekiso eyenziwe ngepensile, ipeni okanye ikhrayoni, ekholisa ukuba nemigca, ukurhixiza, kodwa ubukhulu becala kungbikho mibala Iphiriyodi 2 Dizayina into Ulwazi-nkqubo Yalela abafundi ukuba bachaze okanye bazobe iindidi ezimbini ezahlukeneyo zedizayini ubacele bafakele iileyibhile babonakalise nobugcisa bokuhombisa. Usebenzisana nabafundi, qulunqani izibakala eziza kuqwalaselwa xa kukhethwa owona msebenzi uza kuphicothwa. Nika abafundi ixesha lokuba bakhethe owona mzobo bacinga ukuba ugqibelele. Yalela abafundi ukuba bakhethe loo msebenzi wenziweyo besebenzisa ubugcisa bentetho. Nika abafundi iphepha lepotifoliyo baligqibezele, wandule uwaqokelele amaphepha lawo. Izixhobo Iipensile, iirabha, amaphepha omsebenzi Uhlanganiso Ulwimi: LO 5 – Ukucinga nokuqiqisa: Umfundi uza kukwazi ukucinga nokuqiqisa ngokunjalo nokukhangela afumane ulwazi olufunekayo, acamngce ze alusebenzise. Izibalo: LO 3 – iimilo nokusemoyeni: Umfundi uza kuba nako ukunika inkcazelo nokubonakalisa iimpawu nobudlelane phakathi kweemilo ezimilingniselo mibini nezimilinganiselo mithathu zimi ngeendlela-ndlela ezahlukeneyo. Uvavanyo Uvavanyo olusesikweni lusaqhuba Isigama – Izimvo – uluvo lomntu okanye inkolo yomntu Izisombululo ezahlukileyo – into eyahlukileyo kwenye nonokuyisebenzisa endaweni yenye Ukufakela iileyibhile – igama okanye ibinza olisebenzisa ukuchaza umntu okanye iqela lezinto Ubugcisa bokuhombisa – ukuphucula okanye ukongeza amandla, ixabiso, ubuhle okanye ukuphuhlisa umgangatho wento Iveki 37 Iphiriyodi 1 Yenza imodeli yombane Ulwazi-nkqubo Bonelela abafundi ngezixhobo zokwenza. Babonise indlela yokusebenzisa izixhobo ezo. Bethelela ukuthatha amanyathelo okhuseleko. Nika abafundi iphepha lomsebenzi lepotifoliyo yeprojekthi. Bacacisele ngephepha lomsebenzi. Abafundi mabagcwalise amaphepha omsebenzi abo baphinde bawabuyisele kuwe. Wabuyisele onke amaphepha omsebenzi obuwaqokelele epotifoliyo yeprojekthi. Cela umfundi ngamnye ukuba adibanise amaphepha epotifoliyo ngesteyipla.

Page 40: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 37 -

Izixhobo Inkcakuba yocingo, iplayasi esikayo, imaski teyipu, amaphepha omsebenzi Uhlanganiso Izibalo: LO4 – Umlinganiselo: Umfundi uza kuba nako ukusebenzisa iiyunithi zemilinganiselo, izixhobo neefomyula kwiimixholo eyahlukeneyo neemeko ezahlukeneyo. Ubugcisa nenkcubeko: LO1: Ukuyila, ukutolika nokubonakalisa: Umfundi uza kuba nako ukuyila, ukutolika nokubonakalisa umsebenzi kuhlobo ngalunye lobugcisa. Uvavanyo Uvavanyo olusesikweni lusaqhuba Isigama Ukhuseleko – ukukhuselwa engozini Isilumkiso – inyathelo lokukhusela ingozi okanye inkathazo okanye ukunciphiza iqondo lomonakalo xa kunokwenzeka into ephuthileyo Isihlubi – into esusa iqweqwe lento Into esikayo – isixhobo esisetyenziswa ukusika okanye ukunqunqa Imaski teyipupu – iteyipu encamathelayo ekulula ukuyisusa esetyenziswa ukuvala/ukungciba indawo ekungafanele ukuba ipeyintwe Iphiriyodi 1 Yenza imodeli yombane Ulwazi-nkqubo Xelela abafundi ukuba benze into obayalele yona belandela amanyathelo adweliswe kwipotifoliyo yeprojekthi. Bonelela abafundi ngezixhobo abaza kuzisebenzisa. Balungiselele indawo efanelekileyo yokusebenzela usebenzisa iindlela ezikhuselekileyo yaye kucoceke endaweni leyo. Bethelela ukubaluleka kokuqwalasela nokuthobela izilumkiso. Yibethelele into yokuba umsebenzi kufuneka ucoceke. Qokelela iipotofoliyo zabafundi ukuze uzihlole. Izixhobo Inkcakuba yocingo, iplayasi esikayo iirula imaski-teyipu iibhalbhu iibhetri iingcingo izikhongozeli-bhalbhu amaphepha omsebenzi Uhlanganiso Izibalo: LO4 – Umlinganiselo: Umfundi uza kuba nako ukusebenzisa iiyunithi zemilinganiselo, izixhobo neefomyula kwiimixholo neemeko ezahlukeneyo. Ubugcisa nenkcubeko: LO1: Ukuyila, ukutolika nokubonakalisa: Umfundi uza kuba nako ukuyila, ukutolika nokubonakalisa umsebenzi kuhlobo ngalunye lobugcisa. Uvavanyo Uvavanyo olusesikweni lusaqhuba

Page 41: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 38 -

Isigama Ukusika – ukwahlula into ibe ziziqwengana usebenzisa imele, isikere okanye enye into ebukhalo Ukudibanisa – ukubeka izinto ezimbini kunye Ukwahlula – ukucanda into ibe ziziqanaqwana Ukudibanisa – ukuxutywa Ukugqibezela – ukulungisa okanye ukuhombisa into ukuze ibe neli futhe linqwenelekayo Iveki 37 Iphiriyodi 2 Ulwazi-nkqubo Qulunqa izibakala eziza kusetyenziswa ukuhlola/ukuphonononga umsebenzi. Umfundi ngamnye makathelekise into ayenzileyo nesiya sishwankathelo sedizayini ebesinikiwe. Umfundi ngamnye makabonise into ayenzileyo umcele ukuba athethe ngayo ekhankanya ezi zinto zilandelayo: Ucinga ukuba iza kukhethelwa ukhuphiswano le totshi?

Ucinga ukuba iza kwenza abagwebi okanye iijaji ziyibone njengeyona igqwesileyo?

Phonononga into eyenziwe ngumfundi ukhangela ukuba ingokweenkcukacha ebezinikiwe na: Ingaba iyazisebenzisa izixhobo ezikwisistimu yombane?

Yenziwe ngezinto ezindala/ezilahliweyo? Inomtsalane?

Kulula ukuyisebenzisa? Ucinga ukuba inethuba elihle lokuba ingakhethwa njengegqwesileyo kukhuphiswano? Nika abafundi ithuba lokuphononga izinto abazenzileyo namanyathelo alandelayo abaza kuwathabatha. Xoxani ngezinto ezinokutshintshwa okanye zilungiswe kuzo. Sebenzisa indlela emiselweyo yovavanyo. Izixhobo Izinto ezigqityiweyo, indlela yovavanyo emiselweyo Uhlanganiso Izibalo: LO 5 – Ukuphatha/ukulondoloza ulwazi: Umfundi uza kuba nako ukuqokelela ulwazi, ashwankathele, axhome/abonise yaye ahlahlele ulwazi ukuze abe nokukwazi ukuqukumbela nokwenza intelekelelo, atolike nentsingiselo. Ulwimi: LO 5 – Ukucinga nokuqiqisa: Umfundi uza kukwazi ukucinga nokuqiqisa ngokunjalo nokukhangela afumane ulwazi olufunekayo, acamngce ze alusebenzise. Uvavanyo Uvavanyo olusesikweni lusaqhuba Isigama Umgwebi – umntu, ongomnye kwabaninzi abanyulelwe ukuhlela abo bangenelele ukhuphiswano baze bakhethe nophumeleleyo Into gqwesileyo – into efumana isipho ngenxa yokubetha abanye abagqatswa Uphuculo – inkqubo yokwenza into ngcono okanye imeko yobungcono Uguqulo – inguqu encinci okanye utshintsho olwenziwa ukuphucula into okanye ukuyenza ifaneleke

Page 42: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

- 39 -

Iveki 38 Iphiriyodi 1 neyesi-2 Imithombo ye-eneji mandulo Ulwazi-nkqubo Sebenzisa oonotsheluza abanamagama amatsha. Bonelela abafundi ngebali elingokucima kombane. Abafundi mabakhangele amagama angundoqo. Bancedise apho ubona kukho imfuneko. Izixhobo Oonotsheluza, ibali lokwenyani, iincwadi zomsebenzi Uhlanganiso Ulwimi: LO 5 - Ulwimi: LO 5 – Ukucinga nokuqiqisa: Umfundi uza kukwazi ukucinga nokuqiqisa ngokunjalo nokukhangela afumane ulwazi olufunekayo, acamngce ze alusebenzise. Isigama Ukusilela – imeko eyenza ukuba into iyeke ukusebenza ngookufanelekileyo/ngendlela Imithombo – indawo eqala kuyo Abemi – abantu abahlala elizweni nendlela abaphila ngayo Iveki 39 Ukubhala bhantsi nokugcwalisa iipotifoliyo Iveki 40 Ukunika ingxelo

Page 43: ISigaba esiPhakathi ISikhokelo sikaTitshala...IsiKhokelo sikaTitshala sicacisa yonke inkqubo malunga nemiba ephambili yesi sifundo. Sinika iingcebiso malunga nomgaqonkqubo, izixhobo,

ITEKNOLOJI

ITHEYIBHILE YESIGAMA

IBAKALA 6

IIVEKI UKUPROSESA IZAKHIWO IINKQUBO ZOMATSHINI

IINKQUBO ZOMBANE

1, 11, 21, 31 Okuyinzuzo Okungeyonzuzo Thelekisa Imveliso

Isakhiwo Iprojekthi Uphononongo Ukwetyisa

Ibalulekile Cacisa Iyahambelana Ekhoyo

Imeko Isisombululo Iyafikeleleka Ukuqala

2, 12, 22, 32 Iyehla Ukugcina Imathiriyeli Imeko

Ukuhlela Imeko Umyalelo Ukuphanda

Ngomatshini Ngamanzi Ngomoya Inkqubo

Ilungu Isixhobo Uguqulo Isekethi

3, 13, 23, 33 Ukuqaba Ukufaka etotini Ukucika Ukomisa

Ukuyila Ukwenza Onokukukhetha Phuhlisa

Ngokobude Intshukumo Zoba Phucula

Umzobo Yobunzululwazi Ieneji Dibanisa

4, 14, 24, 34 Ukudibanisa Ukhuseleko Ukwahlula Ukuvanisha

Ukubethelela Ukungaphumeleli Izinzile Inkxaso

Okungeniswayo Okukhutshwayo Ubukhulu Ukwakha

Uguqulo Ubushushu Isandi Ukuchaphazela

5, 15, 25, 35 Bonisa Prosesa Ukuplana Ulandelelwano

Iankile Icandelo Intsika Iwebhu

Ququzelela Thetha ngomba Hlupheza Ingxelo

Imeko Ingxaki Isidingo Imiba

6, 16, 26, 36 Isiganeko Impilo Hlaziya Isixhobo

Ukuqina Ukomelela Ukwakheka Ukujoyina

Bonelela Izixhobo Ukukwazi Ukukhathalela

Ukuzalana Ukuyila Injongo Ukuqala

7, 17, 27, 37 Intengiso Ithuba Umfanekiso-ngqondweni Unxibelelwano

Yalela Hlola Uluhlu lokuhlola Ipowusta

Bonisa/chaza Cutha Iziphumo Okusingqongileyo

Iyilungele Ukumakisha Ukusika Iyasebenza

8, 18, 28, 38 Ukubonelela Iyilungele Ukusheyipha Iyasebenza

Inkcazelo Uphawu Umqobo Utshintsho

Injongo Ifuthe Inkangeleko Iphepha lemibuzo

Okufanayo Uluntu Imithombo Ukungaphumeleli

9, 19, 29, 39 Ukuprosesa Uhlolo Uviwo Uvavanyo

Ukuqulunqa Ipotifoliyo Ukurekhoda Ukunika ingxelo

Iasayimenti Ququzela Ingxoxo Nika uluvo

10, 20, 30, 40

Ukurekhoda Ukunika ingxelo Ukuqulunqa Ipotifoliyo

Ukuqulunqa Ipotifoliyo Ukurekhoda Ukunika ingxelo

Songela Incwadi yomsebenzi Ukurekhoda Ukunika ingxelo