İsmet Şahin

1923 yılında Almanya'da Marksist bir grup aydın tarafından kurulan "Frankfurt Okulu", ya da Sosyal Araştırmalar Enstitüsü, Frankfurt Üniversitesi'ne bağlı kurum olarak kurulmuştur. İlk akademik Marksist kurumdur. Marksist etkilenimlerine rağmen Komünist Partisi’nden tamamen bağımsız olmuştur. Marksist teorinin gelişiminde ve çağdaş entelektüel yapı üzerind son derece etkili olmuştur.

I.Dünya Savaşı’nın ardından Batı Avrupa’daki sol kanat işçi sınıfı hareketlerinin yenilgisi, Almanya’daki kitlesel sol kanat partilerinin reformist Ya da Moskova denetimindeki hareketler şeklinde çöküşü, Rus Devrimi’ni Stanilizme dönüşerek yozlaşması Nazizm ve Faşizmin yükselişi. Bu olaylar , Marksizmden esinlenen, ama ya sosyalizmin ' planı"nın tarihin kaçınılmaz bir parçası olduğu ya da "doğru" toplumsal eylemin yalnızca , parti çizgisinin resmi duyurusunu takip edeceği görüşlerinin ne kadar yanıltıcı v e tehlikeli olduğunu anlamaya hazır olanlar açısından temel sorunların sorulmasını sağladı.Nazilerin 1933’de iktidara gelmesi, 1934’de Avusturya işçi hareketinin dağılması ve İspanya İç Savaşı’nda Franko’nun zaferleri bu dalganın bazı örneklerini oluşturmaktadır.

Felix Weil

Enstitüsü‘yü finanse etmek için babasının tahıl işinden kazandığı parayı kullanmayı başardı ve enstitüyü kurdur.Felix Weil, Karl Korsch tarafından yayınlanan sosyalizmin uygulanmasının pratik sorunları adlı doktorasını yazan, genç bir Marksist idi.Birlikte Marksizmin farklı eğilimlerini bir araya getirme umudu ile, Weil, Georg Lukacs, Karl Korsch, Karl August Wittfogel'in Friedrich Pollock ve diğerlerinin katıldığı 1922 yılında bir hafta sürecek sempozyum (Erste) örgütledi. Tartışmaların çoğu Korsch yakınlarda yayınlanacak olan Marxizm ve Felsefe idi.

Olay kalıcı bir enstitünün kurulmasıyla sonuçlandı. Weil bir bina ayarlanması ve maaşların fonlanması sorunlarını çözmede başarılı oldu.

Weil, Enstitüsü bir üniversite statüsüne sahip olacağını, böylece yöneticinin devlet sistemine bağlı tam bir profesör olacağını Milli Eğitim Bakanlığı ile müzakere etti.

Weil, kendini bilimsel Marksizmi korumaya çalışan, ortodoks marksist olarak görüyordu; Enstitü’nün rolü çoğunlukla işçi hareketi üzerine sosyal ve tarihsel araştırmaları olacaktır.

Nitekim, ilk yıllarında, Enstitü oldukça ortodoks tarihsel araştırmalar yaptı.

Karl Korsch Korsch Marksizm ve Felsefe tarışmalarına katıldı.

Birkaç yıl için yayıncılık girişimlerine dahil olmasına rağmen siyasi faaliyetlerine ve parti üyeliğine devam etti.

Georg Lukacs Lukacs 1923 yılında yayınlanan ve muhtemelen

Frankfurt Okulu'nun çalışmaları için önemli bir ilham kaynağı olan Tarih ve Sınıf Bilinci kitabını yayınladı. Gerçek bir teorik çalışma için Komünist Partisinden bağımsız olmak gerektiğini diğerlerine de göstermiş oldu.

Friedrich PollockBaştan Enstitü ile ilgili olanlardan biriydi, ve

Carl Grünberg’in ölümü üzerine geçici olarak enstitünün müdürü oldu.

Karl Ağustos WittfogelBaşından beri Enstitünün çalışmalarına katıldı

ama Parti üyesi oldu ve Marksizmin daha ortodoks, "bilimsel" bir anlayışını savundu. Asyatic Despotizmin klasık Marxist analizini geliştirdi.

Richard Sorge Enstitüde bir Sovyet ajanı rolüyle çalıştı, ve ayrıldı.David RyazanovMarx ve Engels'in yazılarını derledi. Enstitü ile

yakın çalıştı. 1931-1932 yılında Enstitü üyeleri ile tanışmış

olan Frankfurt Psikanaliz Enstitüsü ve diğer psikanalistler çalışmalara sistematik olarak katıldı.

Bunlar Franz Borkenau, Erich Fromm, Wilhelm Reich, Karl Landauer ve Heinrich Meng idi.

Erich FrommSosyal kontrol, sanrı ve uyumu psikolojik yönleri ile ele

aldı. «Sosyalist hümanizmin" kurucularından biri oldu.

Wilhelm ReichPolitik konformizm ve sosyal psikoza karşı bir panzehir

olarak kendi cinsel liberalizm doktrinini geliştirdi.Kurt Lewin Özel disiplinler olarak grup dinamiği ve sosyal eylem

teorisinin ortaya çıkmasına katkıda bulundu. Adolph LowePolitik ekonominin gelişmesine önemli katkılarda

bulunmuştur.

Max Horkheimer Yahudi fabrikatör Moses Horkheimer’nin oğludur. Babasının şirkettinden çalışma amacı ile 1911’de liseden ayrılıp ticaret mesleğine başlar. 1917/18 senesinde I. Dünya Savaşı'na katılır ve 1919 senesinde tekrar okula başlar ve lise diplomasını alır. 1922’ye kadar üniversite eğitim görür ve doktorasını kazanır. 1925’de Venia Legendi Frankfurt Üniversitesi’nde alır.

1930’da Frankfurt Üniversitesi’nde sosyal felsefe dalında Ordinarius olur. Frankfurt Toplumsal Araştırmalar Enstitüsünü(Institut für Sozialforschung) kurar ve kısa zamanda Naziler tarafından kapatılır. Horkheimer Cenevre ve Paris üzerinden New York’a kaçıp Columbia Üniversitesi’nde araştırmalarına devam eder.

Theodor Adorno ile beraber Frankfurt Okulunun önemli temsilcilerinden sayılır.

Max Horkheimer Frankurt okulunun ikinci başkanıdır. Birinci başkan Carl Grünberg döneminde enstitü "Grünberg Arşivi" dedilkleri daha çok işci derneklerinin verilerini toplamaya dayalı bir çalışma içindeydi. Bu arşiv dışında enstitünün ciddi olarak yaptığı şey Horkheimer(o zaman doçent), Marcuse ve birkaç teorisyenin makalelerinden oluşurdu. Carl Grünberg hastalanıp işini yapamayacak hale geldiği zaman Felix Wail'in zoruyla başkanlığa Horkheimer atanır. Horkheimer'in başkanlığa gelmesi Frankurt Okulu için büyük atılımdır. Frankurt Okulu bu zamandan sonra başta Horkheimer'in etkisiyle psikoloji ve felsefe üstünde daha fazla duracaktı.Ve Horkheimer o zamana kadar "Toplum Teorisi" ismiyle adlan- dırılan teoriyi kendi değiştirip "Toplum Felsefesi" olarak kullanmıştır. Horkheimer bir Marksistir. Onun felsefesi toplumun ve popüler kültürün Marksist eleştirisidir. Ve tabi ki çalışmalarının diğer bir yönü Marksist diyalektiğin temellerinin kurucusu Hegel ve ekonomi politiğin Marksist eleştirisidir. Nitekim ne Horkheimer ne de Frankurt Okulu'nun diğer üyeleri sistematik bir ekonomi analizi yapmamışlardır.Onların çalışmaları daha çok kapitalist meta üretiminin kültürü ve insanı nasıl aşındırdığı(yabancılaşma) ve insan psikolojisini nasıl etkilediği yönündedir.

Sosyal felsefenin mevcut durum ve bir sosyal araştırma Enstitüsünün görevleri (1931)

Otorita ve Aile (1936)Geleneksel ve Eleştirel Teori (1937)Felsefenin Sosyal İşlevi (1939)Kitle Aldatması Olarak Aydınlanma(1944)Araçsal Aklın Eleştirisi (1967)Şafak ve DüşüşAydınlanmanın Diyalektiği (1947) - Theodor Adorno ile

birlikteAkıl Tutulması (1947)Bencillik ve Özgürlük HareketiOtoriter DevletTeizm ve Ateizm, 1963Feodal Lord, Müşteri ve Uzman 1964

11 Eylül 1903 yılında Frankfurt am Main'de doğmuş ve 6 Ağustos 1969'da İsviçre Visp, Visp, Valais, İsviçre'de bir klinikte hayata gözlerini yummuş Alman felsefeci, toplumbilimci, bestekâr ve müzikbilimci.

Adorno, sosyoloji ve felsefe profesörüydü. Aynı zamanda kompozitörlük de yapan bir müzikolog ve eleştirmendi. Düşüncelerinin ağırlık noktası toplumsal kritiğin bütününü oluşturduğundan bir toplum bilimci olarak da anılır. Nesnel olanın özdeşleşmesindeki "düşüncenin ilk ortaya çıkış formu" onun ideoloji kritiğinin diyalektini temsil ederken aracı olmaya çalışarak paylaştığı görünen dolaysızlığın ki bütün aşamalarında yine kendine dağılan değişkenliği, doğru düzleminde aracısız olarak varlığını kabullenmeliydi. Sanki kendi içinde, mantık sınırlarını aşmadan gelinen felsefik bir kritik noktada istençle yoğrulmuş, geriye bakmadan objektif verilerle beslenerek sakinleştirici özellik taşıyan bir denemeyi, düşüncenin asıl çıktığı yerin dışına taşırmak gibi.[1]

Bir filozof ve toplum bilimci olarak Adorno'nun, Sosyal Araştırmalar Enstitüsü Frankfurt Okulu 1950'lerdeki totaliter antisemitizm ve üniversite öğrenci hareketinin kültürel kimliği ve kritiği bağlamında bütün nesnelliğinde objektifleştrmeye çalıştığı "Vatandaşlığın körleşen birlikteliği"ndeki değerlendirmesi günümüzde önemini hâlâ yitirmemiş olması açısından önemlidir.

Aydınlanmanın Diyalektiği , Felsefik Parçalar 1947, Max Horkheimer ile beraber yazılmış, kültür endüstrisi üzerine

başlık taşır, Minima Moralia 1951 (hasar görmüş yaşamdan yansımalar),

Estetik Teorisi 1970 Modern Müziğin Felsefesi 1949, Otoriter Kişilik, (Adorno yönetiminde bir çalışma grubu tarafından

1950'de hazırlanmıştır), Negative Dialektik (Negatif Diyalektik) 1966

Alman kökenli ABD’li yazardır. Varlıklı bir Yahudi ailesinin çocuğudur. Gençliğinde Alman Sosyal Demokrat Partisi’ne üye oldu (1918), K. Liebknect ve Rosa Luxemburg’un insanlık dışı baskılarla öldürülmeleri üzerine ayrılmak zorunda kaldı. Gönlünün istediğince okudu, Hegel üzerine ilginç bir felsefe doktorası hazırladı (1922). Nazilerin iktidara gelmeleri üzerine Cenevre ve Paris üzerinden ABD’ye gitti (1934), çeşitli üniversitelerde dersler verdi, yurttaşlığa alındı (1940). Haber alma servislerindeki savaş görevini 1950′ye kadar yürüttü, öğretim üyeliğine dönerek düşünür-yazarlığını sürdürdü. Marksizm’den ve Freud’dan esinlenerek endüstri toplumlarını eleştirdi. Liberalizmi kapitalizmin bir evresi saydığı gibi faşizmi de aynı sistemin (kapitalizm) bir başka evresi sayarak içten davrandı. Yönetimde baskıya karşı olduğu için SSCB’yi de ABD’yi de aynı açıdan eleştirdi. Başkaldırıyı salık veren Marcuse, bir ölçüde 1968 sonrasındaki gençlik ayaklanmalarının düşünsel temeli sayıldı. Ona göre sanat, insanın son sığınağı olarak gereklidir. Umut bağladığı öğrenci eylemlerinin bir devrim olmadığını, olamayacağını ise yakın günlerin bütün gözlemlerinin sonucudur.

Teknolojik ilerleme bir egemenlik sistemi doğurmuştur. Bu da insanı robotlaştırır. Satatükonun etkisiyle iletişim araçları insanları şartlandırıp toplumsal denetim araçları haline gelmişlerdir.İnsanların eleştiri gücü bu sayede ellerinden alınmış ve insanlar boyun eğmeye mahkum edilmişlerdir.

Tarihsel Materyalizmin Temelleri, 1932 Us ve Devrim (1941) Aşk ve Uygarlık (1955) Tek Boyutlu İnsan (1964) Yetke ve Aile Üstüne İncelemeler, T. W. Adomo ile birlikte

(1936) Sovyet Marksizmi 1958 Katıksız Hoşgörünün Eleştirisi (1965), Yadsımalar (1968) Edebiyat Üzerine Deneme (1969) Karşıdevrim ve Ayaklanma (1972) Estetik Boyut (1978)

Alman felsefeci/felsefe profesörü, sosyolog ve siyaset bilimci.

Eleştirel kuram ve Amerikan pragmatizmi geleneğine mensuptur. En çok kuramında temellendirdiği kamusal alan (public sphere) kavramı ve iletişimsel eylemin pragmatizmi ile tanınır. Çalışmaları bazen Yeni-Marksist olarak adlandırılır. Özellikle, sosyal kuramın temelleri ve epistomoloji; gelişmiş kapitalist endüstri toplumu ve demokrasi analizi; eleştirel sosyal evrimci içerikte yasaların hükmü; ve çağdaş –özellikle Alman—siyaseti üzerine odaklanır.

Modern liberal kurumlar içinde gömülü akılcı-eleştirel iletişim ve insanların iletişim, tartma ve akılcı çıkarlar peşine düşme yeteneklerinde aklın olabilirliğine, özgürleştirilmesine yönelik kuramsal bir sistem geliştirmiştir.

Kasım 2005 ve Haziran 2008 tarihlerinde ABD'den Foreign Policy ve İngiltere'den Prospect dergilerinin internet üzerinden okuyucu anketleri ile oluşturduğu Dünyanın ilk 100 entellektüeli listelerinde, 2005 yılında 7., 2008 yılında 22. sırada yer almıştır.

Kamusal Alanın Yapısal Dönüşümü (1962) Bilgi ve İlgi (1968) İdeoloji Olarak Teknik ve Bilim (1968) Sosyal Bilimlerin Mantığı Üzerine ( 1970) Toplum Kuramı ya da Sosyal Teknoloji. Sistem Araştırması

Neye Yarar? (1971) Tarihsel Materyalizmin Yeniden İnşası Üzerine (1976) İletişimsel Eylem Kuramı (1981) Modernin Felsefî Söylemi (1985) Arkadan Yetişen Devrim (1990) Olgular ve Normlar ( 1992)