ISTORIJA ISTORIJE UMETNOSTI

ISTORIJA ISTORIJE UMETNOSTIAntika Grka-poeci istorije umetnosti, donekle umetnike kritike

Procvat umetnosti V i IV veka p.n.e. ostavili utisak na savremenike

U Grkoj krajem IV i tokom III veka p.n.e formirana prva kritika misao i prvi spisi o slikarstvu, vajarstvu i u manjoj meri arhitekturi

Estetika misao Platona i AristotelaFantazija, estetsko uivanje, podraavanje vienog i problem lepog-glavni problemi kojima su se oni bavili

Platon:

umetnosti proizvedene fantazijom: subjektivna (fantastina), simbolina i realistika (imitativna, podraava vieno) kategorija lepog

zanatlija podraava ideju o odreenom predmetu, a umetnik podraava ono to je ve napravljeno (imitator imitacije, za stepen dalji od ideje nego zanatlija) istie egipatsku umetnostAristotel: zainteresovan za mimezis

teme rasprave: izraajna sredstva umetnosti, forma, boja obojica uoili da priroda lepote, kao i umetnika ostvarenja pruaju uivanjeO starogrkim spisima o umetnosti saznajemo pre svega iz dela nekih rimskih autora

--"Istorija prirode"-Plinije StarijiNajstarija dela o umetnosti: traktati umetnika (u vidu prirunika, dosta nabacani)Poliklet:

"Kanon"-neka vrsta objanjenja statue Doriforosa pre svega se bavi idealnim proporcijama ljudskog tela

Gamfil: zalagao se da se nastava crtanja uvede u kole hteo da dokae da je um. delo rezultat briljivog sistematskog radaDuris sa Samosa:

iveo izmeu 340-260 p.n.e jedan od prvih pisaca o umetnosti spisi nisu sauvani po docnijim autorima moe se naslutiti da su sadrali biografije umetnika sa obiljem anegdotaIII vek p.n.e-dela Ksenokrata i Antigona iz KaristaKsenokrat: prva polovina III veka p.n.e

skulptor iz Lisipove kole

u osnovi njegovih shvatanja- Aristotelovo shvatanje umetnosti kao podraavanja prirode kriterijumi za skulptora: prirodna statika kipa, raznolikost prikazanih likova i finoa izrade detalja (vrhunac- Lisipovo stvaralatvo)

slino pokuavao i u domenu slikarstva umetnika umenost da podraava vieno (posebno za starije umetnosti); forma (za savremene), najsavreniji-Apeles

umetnost se razvija postepeno i logikim putem-znaajna novina u razmatranju umetnosti nadovezivao se na ideje Demokrita i njegovih sledbenika

prvi se bavio stilskim odlikama um.dela

Antigon iz Karista:

skulptor iz III veka p.n.e predstavnik retorikog naina pisanja o um.delim (isticanje i pohvala odreenog um.dela i tvorca)

pisao traktate o slikarstvu i skulpturi

kao vrhunac um.stvaralatva istie dela majstora V veka p.n.e: Fidije, Mirona i Polikleta bavio se i problemima vezanim za odnose pojedinih um.kola i njihovih predstavnika moe se podeliti na 2 dela: 1. vodii (putovoe)-opisuju se spomenici, navode natpisi i belee um.dela koja se tu uvajuPolemon:

kraj III, poetak II veka p.n.e dosta putovao i prikupljao natpise

opisao Akropolj

Pausanija: II vek n.e

"Opis Grke", sauvan u celini, sastoji se iz 10 knjiga vaan za arheologiju-u XIX veku po njegovom opisu Olimpije vrilo se iskopavanje iznosi dimenzije spomenika, pominje graditelje, briljivo zapisuje skulptore, daje obilje podtaka iz istorije i mitologije preopiran, nekad pie tekim jezikom prvi pieo o arhajskoj umetnostiLukijan: II vek n.e

satiriar i skulptor

najee pisao u obliku dijaloga

nijedan nije u potpunosti posveen umetnosti, ali ima opisa i ocena um.dela panju usmerava ka sieu i psiholokoj izraajnosti nisu celovito sauvani samo spisi posveeni arhitekturiPitagora: VI vek p.n.e stav da je broj osnova svga, znaaj pridavan proporciji, geometriji korstili graditelji (Pitagorini postulati uticali na arhitekturu)POLIS:

I Aristotel i Platon bili zainteresovani za to kako polis moe da se uredi u urbanistikom pogledu Platon-u delu "Zakonik" raspravlja o tome kako bi trebalo da izgledaju antiki polisi, a u delu "Kritija" daje idealan opis grada--osnovu ini krug iz ijeg se centra (trga) graevine i ulice radijalno ire Aristotel-u delu "Politika" kritikuje Platonovo shvatanje arhitekture, a u 7. knjizi daje svoje idealno vienje grada--mree ulica koje se seku pod pravim uglom, sr te strukture-2 glavne ulice (kardo i dekumanus) od koje polaze druge manje znaajne ulice (Milet, Aleksandrija, mnogi gradovi XIV i XV veka)Herodot: u svom delu "Istorija" daje opise Keopsove, Kefrenove i Mikerenove piramideTukidid: u delu "Istorija Peloponeskih ratova"

Antiki Rim-Interesovanje za umetnost u znatnoj meri je uslovljeno pojavom grkih ostvarenje na u Rimu i na aukcijamaCiceron: I vek p.n.e

orator, veliki kolekcionar i poznavalac umetnosti

u govorima i filozofskim traktatima umetnou se bavio sporadino

eklektini stavovi (pod jakim uticajem autora iz helenizma) vane novine: 1. misao o relativnosti umetnikog savrenstva---u umetnosti nema napretka; moe da napreduje tehnika, ali ne i sama izraajnost, utisak koji proizvodi delo delimino se nadovezuje na Ksenokrata

Poetkom nove ere u rimskoj literaturi i nauci o umetnosti jaaju arhaizirajue tendencijePlinije Stariji:

"Naturalis historiae"-zavrio 77.godine u 37 knjiga neka vrsta enciklopedije koja je trebalo da obuhvati znanja iz najrazliitijih oblasti iznosio bez empirijskog iskustva, pozivao se na dela grkih i rimskih autora za iu znaajne zavrne knjige (33-36) 34 i 36-opisuje monumentalne graevine prestonice i rimskih provincija 36-navodi proporcije grkih hramova, prvi put pominje dorski, jonski, korintski i toskanski stil 35-daje opise poznatih statua i slika koje su se uvale u Rimu pogledi na umetnost: eklektini i pojednostavljeni, ne ulazi dublje u problematiku um. stvaralatva, niti se bavi fenomenom um. dela pogledi na stvaralatvo istog umetnika kontradiktorni (koristi razliite autore) smatra da je umetnost dostigla zenit u V i IV veku p.n.e, a u helenizmu poelo opadanje (neka vrsta protesta protiv tadanje umetnosti koja se ugledala na helenizam)Kvintilijan:

orator I veka n.e. uveren u apsolutno savrenstvo Fidijinih dela kae da je mogao boansku velianstvenost da prikae bolje nego bilo koji savremenik ili sledbenikDion Hrizoston: filozof i govornik I veka n.e veliao Fidijinu umetnost po njegovom miljenju ni skulptura ni slikarstvo ne mogu neposredno da prikau neke osobine (razum, mudrost) putem prikazivanja vidljivim materijalom i pomou simbola mogu da izraze svojstva koja su nevidljiva (Fidija najbolje) umetnost kao ulni izraz ideje (dalekosean znaaj u razvitku estetike, u najcelovitijem vidu razraeno u Hegelovoj estetici) prvi pokuaj razlikovanja fenomena osobina pojedinih umetnosti

U III veku n.e. znaajni: Filostrat Stariji i Filostrat MlaiFilostrat Stariji:

filozof i retor razvio stavove Diona Hrizostona

smatra da je princip podraavanja nedovoljan i uvodi pojam fantazije (mate)

Filostrat Mlai: nastavlja ideje F.S.-a

delo "Imagines" (slike)

navodi slike napuljske galerije (nije siguran da li je postojala) ne navodeini autore dela ni vreme nastanka

opisuje samo sadraj slika, a glavnu panju pridaje onome to je umetnik nagovestio

sve naglaenije idealitiko i spiritualistiko naelo

Plotin:

poslednji veliki antiki filozof koji je presudno uticao na formiranje srednjovekovne estetike uenje o 2 sveta: 1. svet ideja; 2. svet ulnih stvari (odraz sveta ideja, snaga koja ga otelotvoruje) boansko pranaelo-boanska lepota: pojava udaljenija od sveta ideja ovek boanskom naelu moe da se priblii ekstazom, ne empirijskim putem isticao znaaj mate, a podraavanje prirode smatrao za kontemplativnu delatnostO arhitekturi pisali: Strabon (opis Aleksandrije u delu "Geografija") i biografi Plutarh (opis Atine Periklovog doba u delu "Biografije slavnih ljudi antikog sveta") i Svetonije (u delu "ivot dvanaestorice imperatora", opisuje Cezarove i Avgustove zasluge na ukraavanju Rima)Markus Vitruvije Polijo: delo "Deset knjiga o arhitekturi" ("De architectura libri decem") napisana oko 25. p.n.e, posveena Oktavijanu Avgustu trakat o arh. sistematski izloen i podeljen u 10 knjiga u 1 naela arh.: trajnost, korisnost i lepota, govori o obrazovanju arhitekta ( poznavanje crtanja, geometrije, slikarstva, istorije, filozofije, medicine, astronomije, astrologije, muzike) iznosi 6 kategorija iz kojih se delo sastoji: 1. pogodnost na promene; 2.ekonomska pogodnost; 3. izgled zdanja u odnosu na okolinu; 4.ritam;5.simetrija; 6.dekor u 2 : o graevinskim materijalima u 3 i 4: klasifikuje hramove i bavi se proporcijama i delovima pojedninih arhitektonskih dela pokuao da kod arh. dela utvrdi neke elemente preuzete iz prirode (mimetiki karakter arh) u 5: javne zgrade, a u 6: privatne kue u 7: unutranjom dekoracijom; u 8: naini dopremanja vode u gradove (akvadukti) u 9: astronomija i astrologija; u 10:opsada i razaranje grada knjiga sauvana u celosti pojedini teoretiari (Alberti) svojim knjigama davali isti naslovU spisima antikih autora prvi put je formiran niz osnovnih injenica o problemima stvaralatvaTok pozne rimske estetike e direktno uticati na razvoj srednjovekovne estetike:Srednji vek-ostavio spise iz oblasti estetike, traktate u optici, nekoliko ikonografskih prirunikaPrincip autonomije umetnosti iezao (svaka ljudska delatnost posmatrana u zavisnosti od boga)

Spisi-umetnika upuivali u odreene tehnike probleme rada, obavetavali o ikonografskim uzorima i davali korisna uputstva o materijalu, tehnikama...

Van posmatranja prirode umetnost je nalazila sopstvene zakonitosti (mo mimezisa izgubila na znaaju, srednjovekovna misao je umetniku pruala novo poverenje u mo mate, snagu kontemplacije kojom se dosee do boga)Plotin-uticao na srednjovekovnu estetiku

Naelo emanacije-materijalni predmet postaje lep samo ako sadri misao koja potie od boanskog

Na vrhu-misao, pa mata, najnie-utiskivanje forme koju ini prirodaPatristika literatura-pisali su je crkveni ociKontradiktornosti: s jedne strane-uticaj neoplatonistikih ideja, sa druge-prihvatanje pogleda pod uticajem istonjakih kultova (zabranjivali prikazivanje idola)

Tertulijan:

II i III vek n.e otro napadao pagansku kulturu (Aristotel-najvei neprijatelj) glavni greh-idolopoklonstvo neprijateljski stav prema umetnostiKliment Aleksandrijski:

prva III veka n.e odbija da u kultovima potuje boanstvo ne odrie umetniku lepotu dela antikih umetnika umetnost i talenat suprotstavio sadraju um.dela (antika umetnost)Sveti Avgustin: IV vek n.e jedan od najznaajnijih hrianskih mislilaca

dela: "Ispovesti" i "O dravi boijoj" priznaje lepotu sveta jer je data od boga koji je izvor lepote i najvia lepota, ali svaka lepota je relativna runo samo manji stepen lepog (majmun u svojoj vrsti moe da bude lep)

znaajni i njegovi pogledi na alegoriju--nastaje kada neto ima jedno znaenje u rei, a drugo u duhu (jagnje kao simbol Hristove rtve) sva vrednost umetnikog dela u ideji, forma gubi na znaaju (slikarstvo i skulptura shvatani kao vrsta Biblije za nepismene)

istie arhitekturu i muziku (umetnosti najudaljenije od podraavanja prirode, vlada sklad delova, ritam i red-boanska harmonija)

Opat Sie: poetak II milenijuma

stareina opatije Sen Deni

radio na reformaciji monakog ivota, obnovi i ukraavanju opatije

Sveti Bernar iz Klervoa: protivio se raskoi i ukraavanju crkava (opat Sie odgovorio da se crkva ukraava da bi vernici obratili panju na majstorstvo izrade koje pobeuje materiju)

Iraklije Prezviter: u X veku napisao knjigu u stihovima "O bojama i umetnostima Rimljana" oslanja se na antike autore (posebno Plinija i Vitruvija) zbirka tehnikih uputstava o pripremi boja, vetini livenja bronze i ukraavanju rukopisa nedostaju uputstva iz oblasti monumentalnog slikarstvaTeofilus: autor slikarskog prirunika "Shedula" (XII vek) prirunik napisao u Kelnu, Nemaka prua uputstva o gotovo svim um. tehnikama i donosi neka obavetenja iz ikonografije, pa i filozofije i istorije iznosi lina shvatanja o um.stvaralatvu--slikar treba da se bavi pravilnim meanjem boja i da se oslanja na iskustva i tvorevine predaka istie znaenje boje-u duhu shvatanja romanikih slikara koji su boji davali prednost nad crteom za umetnika je najznaajnije podraavanje dela uitelja, a ne prirodeVilar iz Onekura:

XIII vek graditelj dosta putovao i uestvovao u graditeljskim poduhvatima spis "Knjiga o izradi portreta"-vid crtakog bloka u kome su crtei praeni tekstom vremenom delo je preraslo u slikarski prirunik sistem kvadrata i odseaka kruga-njihovom kombinacijom uspevao da prikae i figuru u pokretu (razmiljao kao arhitekta koji crtanje figura poinje od apstraktnog)Vitelo:

XIII vek 1268- "Traktat o perspektivi" sauvana 4 kodeksa na osnovu kojih je delo rekonstruisano popularno i u vreme renesanse vrsta kompilacije Aristotelovog uenja i dela arabljanskih mislilaca pokuava da razloi sloene telesne oblike na jednostavne elemente bavi se uticajem svetlosti na um.delo i raspravlja o tome sa kog rastojanja treba posmatrati delo lepota moe biti uslovljena razliitima okolnostima: 1. delo moe biti apsolutno lepo (tada je dovoljno diviti mu se, bez ispitivanja)Prelaz izmeu shvatanja umetnosti srednjeg veka i renesanse-vodii (putovoe)-opsuju znamenita sveta mesta (Rim, Jerusalim, Vitlejem, Nazaret)

Eterija-"Znamenitosti grada Rima"

Teoderih: XII vek opis svete zemlje i najpoznatije crkveVodii:

3 dela:

1. spisak znamenitih spomenika i mesta

2. legende vezane za ta mesta

3. praktina uputstva namenjena onima koji na ta mesta odlaze

Iako sadre mnogo elemenata preuzetih iz predanja, spisi su veoma znaajni za rekonstrukciju spomenika koji su uniteni.O umetnosti se pisalo i u VizantijiPatristika literatura i naslee antikih filozofa i estetike-uli u osnovu vizantijske misli o umetnosti, ali izgraeni pogledi koji su bili razliitiU osnovi: idealizam u duhu Plotinove filozofijeTeorijski radovi nastali izmeu zatitnika ikona i njihovih protivnika-znaajni

726-842-ikonoklazam

Umetnost treba posmatrati dvojako: sa stanovita forme i majstorstva izrade; um. delo treba uvaavati zbog idejnih vrednosti

Teodor Studit: pristalica ikona

ikone treba potovati zbog praobraza naslikanog na njimaPavle Silencijarije:

VI vek opisujui Carigrad, najveu panju posvetio Svetoj SofijiU samoj Vizantiji do XV veka nije sauvan nijedan slikarski prirunik, ve se rekonstruiu uz pomo docnijihDionisije iz Furne:

XVIII vek

monah na Svetoj Gori

svoja slikarska znanja pretoio u delo "Erminija" sastoji se iz 2 dela: 1.opis slikarskih tehnika; 2. ikonografski prirunik (kako prikazivati scene i dogaaje i oznake gde ih treba ilustrovati u unutranjosti crkve)U XIX veku francuski putopisac Napoleon Didron pronaao "Erminiju", preveo je i od tad se ona izuava

Prvi nagovetaji prekida sa srednjovekovnim shvatanjem javljaju se u Italiji u XIV vekuDante Aligijeri i oto-vesnici novog vremena; afirmacija nacionalne knjievnosti i uenosti, obnova interesovanja za antiku epohuPrvi su interesovanje pokazali knjievnici XIV vekaDante: istie ota-smatra ga najveim onovremenim umetnikom

otov uitelj-imabueBokao: pominje ota kao umetnika koji je vratio na svetlost onu umetnost koja je bila dugo sahranjena

prethodna umetnost-postojala da zadovolji oi neznalice, a ne um mudrog

Petrarka: nameravao da saini traktat

dosta se oslanja na Plinija istie vajarstvo savremenike poredi sa antikim umetnicima

cenio slikarstvo Simona MartinijaFilipo Vilani:

1381./2.- "O poreklu firentinske drave i njenim znamenitim graevinama" biografije uvenih ljudi i slikara prvi ivotopisi o umetnosti od starog veka pod uticajem Plutarha osobine umetnika: uzvieni um, izuzetno pamenje, spretne ruke delo mora da izgleda prirodno navodi da su firentinski umetnici vaskrsli jednu umetnost kao to je Dante vaskrsao poeziju imabue---oto nema jasne ideje o umetnikom napretku (delo otovih nastavljaa-spokojno)enino enini:

druga XIV veka bavio se slikarstvom uenik Anjola Gadija traktat "Knjiga o umetnosti" ili "Traktat o slikarstvu" prepliu se srednjovekovna i renesansna shvatanja najvea panja posveena uputstvima o spravljanju boja (kao u kasnom srednjem veku), ali je znaenje novo cilj da podui savremenike i nastavljae kako da postanu bolji slikari pored uputstva o tehnici i ikonografiji: kakav odnos treba da postoji izmeu uenika i uitelja; uenik treba da ui od majstora u radionci i u prirodi priroda ispravljena stilom, a stil kontrolisan prirodom ukazivao i na znaaj mate i na vanost izgraivanja linog stila osnova umetnosti: poznavanje crtea, boja (zalagao se za "lepe" boje-azurna, zlatna, svetlo-tamni prelazi izmeu boja)Tokom XIV veka u Firenci obnovljeno interesovanje za osnovne probleme um.stvaralatvaFormiraju se novi kriterijumi umetnikog suda, utvruju se zakonitosti um.stvaralatva i piu se biografije najuglednijih umetnikaUporeuju antike i moderne umetnike, trae odnos izmeu mate i prirode

Osnovne crte renesansne kulture:

1. tenja ka upoznavanju prirode

2. oslobaanje misli od crkvenih nazora3. svest o znaaju i vrednosti ljudske linosti

4. stremljenje ka real. metodama i naunim osnovama um.shvatanjaTa interesovanja su svojstvena i literaturi o umetnosti koja je nastala tokom XV veka na tlu ItalijePojave u umetnosti poinju da se sagledavaju u istorijskom kontekstu

Sutina umetnosti-u upoznavanju njenih zakonitosti koje je umetnik duan da prikae u delima

Lorenco Giberti:

iveo 1378-1455

poznat kao skulptor

znaajni teoretiar rane renesanse

1450-delo "Komentari" spis od 3 dela: 1. na osnovu antikih autora (Vitruvija i Plinija) pokuao da izloi istoriju antike umetnosti; 2. posveen italijanskim umetnicima XIV veka kriterijum za ocenjivanje: crte (osnov umetnosti) i modelovanje (plastina obrada forme)

Daje novu ocenu o umetnosti: imabue-pristalica grkog manira; Kavalini-delimino ga prevaziao; oto-u potpunosti; posebno istie Androa Lorencentija; prva XIV veka-dela dostojna ant. umetnosti; druga -period opadanja prva autobiografija jednog umetnika-ne sadri detalje iz ivota, ve dela i umetnikovo formiranje nedovreni deo: pokuaj izlaganja teorijske osnove umetnosti; bavi se osnovnim principima optike (arabljanski izvori), proporcijama (Vitruvije), opisuje neke novootkrivene antike spomenike Kristoforo Landini: prvi prevodilac Plinija na italijanski jezik delo "Komentari o Danteu"-daje opiran pregled svega to je u Firenci uraeno u oblasti kulture i pominje imena nekih slikara Vilani-izvor govori o Mazau (prirodnost i plastinost figura), Delkastinju (hvali crte), Truelu (majstorstvo u prikazivanju kompozicija i perspektive), od skulptora ceni Donatela (snaga i veto predstavljanje figura u pokretu)Trodelna shema: 1.procvat u antici; 2. opadanje u s.veku; 3.ponovni procvat u Italiji kroz stvaralatvo ota i drugih majstora XIII i XIV veka

Srednjovekovnu umetnost nazivali varvarskom i gotskom

Glavno interesovanje um.i pisaca kvatroenta: izuavanje teorijskih objanjenja preloma u umetnosti i kako se pojavio preporod

Najee pisali traktate

Leon Batista Alberti: iveo 1404-1472

njegovi spisi odigrali znaajnu ulogu u razvitku teorijske misli kvatroenta

traktati-teorijsko obrazloenje nove umetnosti

spis "O slikarstvu" polazni princip-umetnost je nauka koja poiva na zakonitostima i preciznim pravilima, on nastoji da utvrdi te zakonitosti i ovlada njima bavi se pravilima: perspektive, proporcije, anatomije

problemima: strukture, kompozicije, svetlo-tamnog

slinost sa prirodom nije dovoljna za savrenstvo (um.delo mora da poseduje i lepotu)

lepota-u skladnom odnosu pojedinih delova slike

kompozicija-najznaajniji element slike pred kraj ivota napisao spis "O statui"-tumaenje o proporcijama ljudskog tela analizirajui promene koje se u telu javljaju tokom pokreta 2 metoda u radu vajara: 1.putem dodavanja materijala; 2. putem oduzimanja m. (plastika i skulptura)

zanimao se i za arhitekturu i autor je prvog teoretskog dela o arh., posle Vitruvija, "Deset knjig o arhitekturi" sadri teoriju i praksu (njegova iskustva u oblasti graditeljstva)

izlae u 10 knjiga

prilikom rada koristi: 3 izvora dela ant.pisaca o arhitekturi, ouvane spomenike ant.Rima i sopstveno iskustvo arhitekte

3 osnovna principa: funkcionalnost, korisnost i zadovoljstvo

Visoka renesansa:Mikelanelo:

poglede na umetnost iznosio u pismima i sonetima (nije pisao traktate) neke njegove ideje o um.preneo je i portugalski pisac Francisko de Holanda konzervativniji pogledi na umetnost u odnosu na Leonarda umetniki ideal: plastina forma firentinske tradicije XV veka daje prednost skulpturi slika bolja ako naginje reljefu, reljef gori ako naginje slici smatra da je pejzano slikarstvo bez umaLeonardo da Vini: tokom itavog ivota pravio beleke i zapisivao misli o umetnosti nije napisao celovito delo o umetnosti, to su nakon njegove smrti uradili njegovi uenici "Traktat o umetnosti"-Leonardove beleke koje su sakupili i redigovali njegovi uenici raspravlja o mnogim problemima: prvenstvu meu umetnostima (daje prednost slikarstvu), poezija daje senku stvari, sl. i muzika su sestre, ali je slikarstvo savrenije jer je oko savrenije od uha shvata sl. kao nauku smatra da bi slikar mogao biti u stanju da stvara veliku umetnost mora imati univerzalna interesovanja bavio se: perspektivom, pokretom, slikama i problemima boje 3 vrste perspektive: 1.linearna; 2.perspektiva boje; 3.perspektiva reda (vazduna perspektiva) problem senke-zauzima posebno mesto, igra svetlosti po povrini predmeta ili ljudske figure; pri tome se predmet i pozadina moraju se meati bez kontrasta i otrih prelaza-sfumato lepota uslovljena gradacijom senki neke svoje pretpostvake nije koristio u sopstvenom slikarstvu primetio da senke nisu crne, ve plaviaste i da njihova obojenost zavisi od lokalnog tona ukazao i na stepen svetlosti u boji zalae se za slobodan potez istie znaaj pokreta i zalae se za precizno prikazivanje istog (pokreti i gestovi mogu da nagoveste psihika stanja) forma: oslanja se na pisce kvatroentaAlbert Direr: putovao u Italiju da bi se bolje upoznao sa slikarstvom i literaturom o umetnosti nastalom tokom XV veka slikari su se divili Italijanima, jer su u umetnost uveli poznavanje perspektive, proporcije i anatomije radovima Albertija, prihvatili ideje Pjero dela Franeske (Luka Paoli irio njegove ideje u "Traktatu o boanskoj proporciji") Leonardovi stavovi nisu bili toliko popularni Na Direra najvie uticao Alberti sauvana Direrova 3 traktata 1.-sastavljen od 4 knjige, posveen praktinoj geometriji-kako geometrija moe da slui slikaru i koja su znanja vana za njegov rad 2.-fortifikaciji 3.- "etiri knjige o ljudskim proporcijama" (1523.)-zahteva da se sve precizno meri, izneo pravilo o um. zasnovano na principima italijanskih teoretiara (um. potrebno pruiti matematiki zakon) ipak zakljuuje da mere nisu dovoljne (+boansko nadahnue) relativnost lepote- nije jedinstvena za sva vremena i sve oblasti, niko ne moe da pronae savrenu lepotu poznavanje proporcija, perspektive i mat. zakona pomae umetniku da se priblii savrenstvu umetnikova dunost: da izraava ideale svoje epohe i sredine sve stvari koje umetnika okruuju dostojne su prikazivanja u svojim putnim belekama govori o delima koje je videoU XVI veku Italiji glavni centri: Rim i VenecijaU Veneciji- prva umetnika kritika u dananjem smislu, javljaju se i prve polemike vezane za nju

Mark Anton Mikijel:

poznati znalac i kolekcionar nameravao da napie niz biografija tadanjih poznatih slikara njegov rad ostao u belekama tako je objavljeno delo "Beleke o delima crtake umetnosti"-odnosi se na ostvarenje venecijanskog slikarstva iz javnih i privatnih zbirki u Veneciji, Venetu i LombardijiU Firenci-preovladali Mikelanelovi pogledi; ideje neoplatonizmaU Veneciji-Leonardovi (u delima nekoliko pisaca); filozofija venecijanskog humanizma-izuavanje Aristotelovih filozofije i spisa arabljanskih mislilaca, kretala se ka prouavanju prirodePjetro Aretino: miljenja sakupljao u pismima, kasnije sauvani i objavljena "Pisma o umetnosti" pie o venecijanskom slikarstvu

istie Ticijanovo slikarstvo, jer prevazilazi pedantni crte Firentinaca i Tintoretovu slobodu i brzinu slikanja protiv normi i kanona

istie znaaj kolorita

smatra da bi umetnik trebalo da prikazuje realne situacije

skica-omiljeni vid zbog slobode i jer smatra da u umetnosti treba izbegavati previe zavrenosti

Paolo Pino: "Dijalog o slikarstvu"-imaginarna rasprava firentinskog i venecijanskog slikara staje na stranu Venecijanaca i daje prednost koloritu protivi se matematiki proraunatim proporcijama 3 komponente slike: invencija, crte i kolorit sloboda kompozicije po prvi put izlae teoriju eklekticizma-Mikelanelov crte+Ticijanov kolorit=savrenstvo u umetnostiLodoviko Dole: "Dijalog o slikarstvu"-1557 rasprava nastala pod uticajem Aretinovih pogleda zalae se za slikarske slobode protivi se perspektivnom redu smatra da slikanje poinje kada se prevazie red motivi iz prirode treba da izgledaju kao da su sluajno nastali ak se i plastine vrednosti ostvaruju preko kolorita (najvaniji) iste, blistave i prijatne bojeoro Vazari: bavio se i slikarstvom i arhitekturom bio Mikelanelov uenik "ivoti slavnih slikara, vajara i arhitekata"- u 2 izdanja: 1.1550; 2.1568 nova etapa u razvitku iu presudno uticalo na karakter literature o umetnosti glavni izvor za izuavanje italijanske umetnosti XIV -druge XVI veka skup biografija najistaknutijih italijanskih umetnika toga doba pisao biografije na osnovu: arhivskih podataka, sauvanih pisama, razgovora sa savremenicima najdetaljnije-umetnost XVI veka (druge biografije manje pouzdane) opta shema: polazi od opte ideje, opisuje ivot i stvaralatvo umetnika (nekad izmiljao detalje) drugo izdanje potpunije, sa vie faktografskih podataka neki pogledi izmenjeni--> promena odnosa prema Mikelanelovoj i Rafaelovoj umetnosti Mikelanelo-u 1. izdanju se divio Mikelanelovom delu (osn. merilo za ocenu ostalih umetnika), u 2. uvia da postoje i druge teme u umetnosti, osim ljudske figure; poinje da posveuje panju venecijanskim slikarima Rafaelo-u 1.-njegova umetnost proces progresa koji je vrhunac doiveo pred kraj njegovog ivota; u 2.-Rafaelo je pred kraj ivota delimino izgubio ime koje je do tad stekao nastoji da uspostavi vezu izmeu biografije um. i teorije um. biografijama prethodi traktat sa dosta tehnikih opisa estetske ideje uproene: sutina um. podraavanje prirode istorijsku koncepciju sprovodi kroz itavo delo razvoj umetnosti=razvoj ivog bia (mladost, zrelo doba, starost) stari vek: Egipat-mladost, Grka-zrelost, Rim-starost italijanska umetnost: kvatroento-mladost, XVI vek-zrelost,druga XVI veka-starost prvi koristi izraz renesansa nagovetava neke ideje manirizmaU drugoj XVI veka menja se i odnos crkve prema umetnosti-odrie umetnost slobodu u obradi pojedinih temaDruga struja traila da se misaonom tematikom i isticanjem emocija pojaa versko oseanje kod pojedinca (nagovetaj baroka)

U Italiji u drugoj XVI veka se osnivaju udruenja i akademije koje su nastojale da fromuliu pravila za prikazivanje sadraja

an Paolo Lomaco: slikar, poto je ostao bez vida posvetio se teoriji "Traktat o umetnosti slikanja"-vrsta prirunika zamiljen u 3 dela: 1. teorijski pogledi (otkria antikih i modernih slikara); 2. praktina uputstva (njegov ukus zasnovan na Mikelanelovoj, Rafaelovoj i Leonardovoj umetnosti); 3. pravila iz ikonografije (navoenje primera tema koje je poeljno predstavljati) gl. cilj umetnika-prikazivanje pokreta, izraz psihikog stanja i svetlosti koja odreuje volumen pogledi na umetnost su mu formalni (u nekima postaje pretea nemake nauke o umetnosti XIX i XX veka)>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>

Dvadeseti vek:

Druga XX veka-nastavlja se istraivanje zapoeto tokom prve stolea

Riard Krauthajmer: teite na istoriji i istoriografiji arhitekture grad Rim-urbanizam, arhitektonsko naslee "Pregled ranohrianske i vizantijske arhitekture"Rudolf Vidkover:

umetnost renesanse i baroka, posebno delatnosti Mikelanela i Berninija metodoloki pristup pod uticajem Abija Vardurga ikonoloki metod preneo na prouavanje arhitekture "Arhitektonski princip u razdoblju humanizma" u arh. renesanse pronaao hriansku simboliku koja je preuzela ideje neoplatonizma jasnou i lepotu ren. graevina interpretira u hr. smislu kao simboliki izraz poimanja boga za ediciju Pelikanove istorije umetnosti napisao pregled umetnosti i arhitekture u Italiji 1600-1750Jurgis Baltruaitis:

poeo izuavanje jermenske i gruzijske um. pod uticajem metoda Abija Vardurga poinje da se bavi simbolikom hrianske srednjovekovne umetnosti

"Fantastini srednji vek"-prouava magijske, alhemijske uticaje mate na staru umetnost (posebno srednji vek)Andre astel:

prihvata ikonoloki metod glavna oblast istraivanja: umetnost italijanske renesanseKonak Jan Bjalostocki: teorija i metodologija iu monografije o Pusenu, Karavau i Brojgelu prvi veliki istoriar umetnosti koji je prouavao renesansu srednje i istone EvropeErnest Gombrih: sledbenik ikonolokog metoda bavi se i psiholokim istraivanjima umetnosti ("Umetnost i iluzija") bavi se umetnou renesanse ("Norma i forma") irokoj publici poznat po delu "Istorija umetnosti"Posle II svetskog rata sedite iu istraivanja seli se na severnoameriko tleNjujork, Harvard i Prinston- postaju veliki centri

Broj asopisa postaje sve vei, piu se vietomne istorije umetnosti-Pelikanova, Propileji, od jednotomnih najpopularnija JansonovaMejer apiro: objedinio formalni i ikonoloki metod na poetku izuavao srednjovekovnu umetnost (romaniku u paniji) potom se okrenuo modernoj umetnosti (od Kurbea do apstraktne um.) dosta uticao i na savremeno likovno stvaralatvo (Dekson Polok)Vano sredite i EngleskaFrederik Antal: "Firentinsko slikarstvo i njegova drutvena pozadina"-socijalna komponenta ove um. svrstava se meu one koji su prihvatili neke ideje Arnolda HauzeraHerbert Rid: bavio se istorijom moderne um.

"Istorija modernog slikarstva"

"Istorija moderne skulpture" monografija Henrija MuraKenet Klark: 60ih serija "Civilizacija" tekstove pripremane za seriju pretoio u knjigu "Civilizacija" nastavlja engleske kole iu XIX i XX veka (Raskin, Vardurg, Berenson) monografije o Da Viniju i Pjeru dela Franeski bavio se um. renesanse i uticajem italijanske um. na Rembranta problemi razvitka odreenog motiva u iu ("Akt i pejza u slikarstvu")Entoni Blant: Klarkov savremenik, pijun prvu znaajnu knjigu posvetio um.teorijama u Italiji bavio se spisima o um. u Italiji u vreme renesanse strunjak za francusku um. XVI i XVII veka (posebno cenio Pusena) "Umetnost i kultura u Francuskoj 1000-1500" (u Pelikanovoj iu)Piter Marej:

italijanska renesansna umetnostNEMAKA:Hans Zedelmajer: Beka kola formalni pristup obogatio ikonolokom metodomHans Veltint: vizantijska umetnost bavio se prouavanjem metodologije iu i poloajem nauke u svetuFRANCUSKA:Ikonografski pristup MijeaMala i formalna analiza Fosiona, Enfora i OberaObogaene i tekovine iz ikonolokog metoda

Pjer Frankastel-"Umetnost i drutvo"erman Bazen-pogledi na um. baroka rokokoa

an Ademar-um. XIX veka

Znaajan doprinos francuske knjievnosti

an Kasu-moderna umetnost

Andre Marlo: pristup um. delima sa elementima esejistike "Imaginarni muzej svetske skulpture"ITALIJA:Snaan uticaj Kroea Lionelo Venturi: "Istorija umetnike kritike" istraivanja od renesanse do Sezanaulijo Karlo Argan: od Bruneleskija do savremene arh. monografije o Bruneleskiju i bauhausuRoberto Longi: bavio se starijom um. (Karavao, dela Franeska) savremeni metodoloki pristup+prefinjena stilska analizaIU KOD SRBA U XX VEKU:Boidar Nikolajevi: kolovao se u Beu i Berlinu doktorirao na temu srpske crkvene arhitekture u srednjem veku kada je doao u BG, podneo je elaborat Univerzitetu o potrebi osnivanja katedre za iu 1906-osnovana katedra za iu na Filozofskom fakultetu pisao o: srpskom slikarstvu, evropskom sl., minijaturama Miroslavljevog jevanelja bavio se kritikomMiloje Vasi: arheolog kolovao se u Berlinu i Minhenu "Praistorijska Vina" bavio se srednjovekovnom umetnou ("ia i Lazarica")Vladimir Petkovi: usavravao se u Milanu 1905-doktorirao, tema-ranohrianski reljef u slonovai gde je prikazano Vaznesenje predavao na FF prvi prilazi na ozbiljnoj osnovi sistematskom prouavanju srpskih srednjovekovnih spomenika sinteze-na francuskom, sadre reprodukcije srpskog s.v. slikarstva: "Srpsko slikarstvo srednjeg veka" i "Pregled crkvenih spomenika kroz povesnicu srpskih naroda" monografije: ia, Ravanica, Studenica i Kaleni rasprave i studije: pre svega se bavio ikonografskom analizom i oslanjao se na ist. izvore "Legenda Svetog Save u starom srpskom ivopisu"-o ciklusu Sv. Save u hilandarskoj trpezariji i na morakoj ikoni bavio se i arheologijom 1919-seminar za iu sa bibliotekomIzmeu 2 svetska rata i strani istraivai se bave naom umetnouNikolaj Okunjev: Rus, jedno vreme predavao u Skoplju izuavao arh. i slik. srednjovekovnih spomenika na tlu Srbije i Makedonije monografske studije o spomenicima freske Nereza, . stupova, Matejia, Sopoana, Lesnova, Arilja, Morae, Mileeva zidno slikarstvo XIII i XVI veka ikonografska analiza, stiklske karakteristike spomenika njegov uenik-Svetozar Radoji :)Gabrijel Mije: njegova stilska podela srpske srednjovekovne arhitekture zadrana do danas "Stara srpska umetnost" skupio grau kad je radio na terenu u Srbiji i Mekdoniji objavio 4 albuma sa reprodukcijama-"Slikarstvo srednjeg veka u Jugoslaviji"Radoslav Gruji:

gl. oblast istraivnja-srpske pravoslavne crkve pisao i o novijoj umetnosti pokrenuo asopis "Glasnik srpskog naunog drutva" objavio itav niz odrednica o srpskoj crkvi i srpskoj umetnosti srednjeg i novog veka radio i na otkopavanju crkve Svetog Arhanela kod Prizrena prouavao i primenjenu um. srednjeg veka, minijaturno slikarstvo monografije o Pakakoj eparhiji i Skopskoj mitropolijiVeljko Petrovi:

" Srpska umetnost u Vojvodini" (sa Milanom Kaaninom)-obradio slikarstvo XVIII i XIX veka istakao vrednosti baroknog slikarstva i stvaralatva Teodora Kroa dao konaan sud o Konstantinu Danilu i uri JakiuMilan Kaanin: u 1. delu knjige pisao o srpskoj um. u Vojvodini od kasnog sr. veka do XVIII veka prvi doktor iu na Beogradskom univerzitetu pisao kritike o srpskoj um. XVIII i XIX veka pokrenuo asopis "Umetniki pogled" za potrebe inostrane javnosti napisao na francuskom "Jugoslovensku umetnost"-prvu sintezu o razvoju umetnosti na tlu tadanje Jugoslavije studije iz asopisa objavio u knjizi "Umetnost i umetnici" studije o ii, Studenici, Manasiji i civilnoj arh. u Srbiji objavio u knjizi "Kamena otkria"Lazar Mirkovi: teolog, prevodio srpske srednjovekovne knjige i bavio se starom srp. i vizantijskom um. rezultate istraivanja objavljivao u vidu kataloga "Starine frukogorskih manastira" "Crkveni umetrniki vez" "Ikone manastira Deani" bavio se i zidnim slikarstvom, o stilu nije pisao studije o ravenskim mozaicima Eufrazijeve bazilike u PoreuSvetozar Radoji:

najznaajniji srpski istoriar umetnosti studirao arheologiju u Ljubljani i Beu, a u Pragu u krugu ruskih istoriara umetnosti nalazi oblast kojom e se baviti celog ivota u Pragu zavrio doktorsku tezu posveenu portretima srpskih vladara u srednjem veku utvrivao politiko, versko i dinastiko znaenje portreta pored ikonografke primenjuje i stilsku analizu (novina) prelazi za docneta na FF u Skoplju radio u muzeju June Srbije u Skoplju napisao knjigu "Starine crkvenog muzeja u Skoplju"-zavrena u aprilu1941, gotovo itav tira zapalili Bugari (?) posle rata postaje prof. u Beogradu na terenu prikuplja grau o zidnom sl., minijaturama, majstorima slikarstva "Stare srpske minijature" "Majstori starog srpskog slikarstva" u 2. knjizi pokuao da izdvoji linosti stvaralaca i njihov udeo u razvitku srpske um. XII-kraja XVII veka "Ikone iz Srbije i Makedonije"-prvi pregled ikonopisa niz studija, monografija o Mileevi "Staro srpsko slikarstvo"- najznaajnije delo; podeljena na 3 poglavlja:1.monumentalni stil (1170-1300); 2.narativni stil (1300-1370); 3.dekorativni (1370-1459) "O istoriji srpske umetnosti srednjeg veka"- na nemakom pojedinane studije sakupljene u 3 knjige: "Tekstovi i freske", "Uzori i dela starih srpskih umetnika" , "Odabrani lanci i studije" stvorio je grupu istraivaa koja je primenjivala specijalnu metodu istraivanja (metodologiju)-beogradska kola istorije umetnostiPera Popovi:

profesor na Arhitektonskom fakultetu bavio se restauracijom crkava (Lazarica) pisao o staroj srpskoj arh. sa Vladom Petkoviem napisao "Staro Nagoriino, ia i Kaleni"arko Tati:

istraiva na terenu monografska obrada dela stare srpske arh. pisao o Markovom manastiru,Kaleniu, Sv.Nikite, Sv.Gore jedan od prvih se detaljnije bavio Hilandarom "Tragom velike prolosti"Aleksandar Deroko: "Monumentalna i dekorativna arhitektura u srednjovekovnoj Srbiji"

bogata graa (planovi, fotografije, kratki opisi) prvi potpuni pregled srpske arh. srednjeg veka prouavao i civilnu arh. bavio se istraivanjem i folklorne arh. "Srednjovekovni gradovi u Srbiji, Crnoj Gori i Makedoniji" "Narodno neimarstvo"

ore Bokovi:

izmeu 2 sv.rata napoisao studije arh. Manasije i Deana posle rata-o manastiru Gradac "Starinar"-izvetaji sa putovanja i iz asopisa tu prvi put objavljen niz do tad neistraenih spomenika bavio se restauracijom (Peka patrijarija) udbenik-"Arhitektura srednjeg veka"Vojislav Kora:

predavao ist.arh na FF istraivao junoslovensku arh. srednjeg veka "Graditeljska kola Pamoja" "Arhitektura vizantijskog sveta" sa Maricom uput "Izmeu Vizantije i zapada"- skupnjegovih studijaVojislav J. uri:

Radojiev ak predavao srpsku um. srednjeg veka prouavao i viz. umetnost i dubrovako slikarstvo bavio se uticajem ist. dogaaja i ideologije na razvoj umetnosti "Istorija kompozicije u srpskom slikarstvu srednjeg veka i njihove knjievne paralele"-serija od 4 studije "Dubrovaaka slikarska kola" "Vizantijske freske u Jugoslaviji" jedan od autora monografije o Hilandaru i P. Patrijariji "Ikone iz Jugoslavije" za ediciju "Istorija srpskog naroda" napisao pregled srp. um. s.v.-aGordana Babi: srpska i vizantijska umetnost srednjeg veka monografija Kraljeve crkve u Studenici

Sreten Petkovi: bavio se srpskom um. XVI i XVII veka "Zidno slikarstvo na podruju Peke Patrijarije 1557-1614" monografija o Morai i manastiru Sv. Trojica kod Pljevalja bavio se i grafikom opremom stare srpske tampane knjige ikonografijom i kultovima srpskih svetitelja u XVI i XVII veku rusko-srpskim um. vezamaJovanka Maksimovi: srp. srednjovekovna skulptura srp. srednjovekovna minijatura uticaj viz. i zapadnoevropske umetnosti na srpsku umetnost s.v.-a izuavanje Miroslavljevog jevanelja pisala o slikrastvu u primorjuBojana Radojkovi-starim srpskim zlatarstvom i s.v. nakitom; Miljana Ljubinkovi-orovi-prvi pregled starog srpskog duborezaMirjana Tati-uri-

ikonografijom Bogorodice "Studije o ikonografiji Bogorodice"Pavle Vasi: bavio se XVIII i XIX vekom "Doba baroka" i "Doba rokokoa"-sabrane studije monografija o Anastasu Jovanoviu "Odela i oruje"-istorija kostimaMiodrag Kolari: srpski klasicizam 8 knjiga pod naslovom "Klasicizam kod Srba" "Srpska umetnost XVIII veka" "Srpska garfika XVIII veka" pisao o lik. kulturi Karaorevog dobaDejan Medakovi: stilski i ikonografsko-ikonoloki problemi srpske um. XVIII i XIX veka "Srpski slikari" "Putevi srpskog baroka" monografije o manastiru Savini um. XVIII veka u Hilandaru "Istraivai srpskih starina" "Srbi u Beu", "Srbi u Trstu", "Sent Andreja"-o Srbima van Srbije "Srpska umetnost u XVIII veku" "Srpska umetnost u XIX veku"Dinko Davidov: srpska um. u Maarskoj

srpska grafika XVIII veka

ukrajinski uticaji na srpsku um. XVIII veka

Miodrag Jovanovi: umetnost XIX veka "Srpsko slikarstvo u doba romantizma"Radmila Mihajlovi: ikonoloki problemi u srpskoj um. XVIII i XIX veka povezuje um, knjievnost i teatar tog doba "Mrtva priroda u srpskom slikarstvu XVIII i XIX veka"Jovan orevi, Branislav Todi :)-monografije o Graanici, Starom Nagoriinu, Manasiji, Deanima i pregled slikarstva u doba kralja MilutinaMilka anak-Medi, Marica uput-"Srpska arhitektura u doba turske vlasti"Lazar Trifunovi: profesor moderne umetnosti na FF

"Srpsko slikarstvo 1900-1950"Miodrag Proti:

slikar osniva Muzeja savremene umetnosti "Srpsko slikarstvo XX veka" monografije o Milanu Konjoviu, Savi umanoviu,Mileni Pavlovi-Barili "Slika i smisao" (estetika i teorija um.) "Nojeva barka" (knjievni rad)Gojko Suboti:

srednjovekovna srpska um. slikarstvo i spomenici Svete Gore, Kosova i Metohije pisao i o spomenicima u Makedoniji iz XV veka "Sveti Konstantin i Jelena u Ohridu" "Ohridska slikarska kola XV veka"PAGE 25