±ÉäJÉEò – ¸ÉÒ. nùɨÉÉänù®ú ¨ÉMÉnÚù¨É

ई

११०२, ई

- ४००६००४.

९८६९६७४८२०

www.esahity.com

www.marathiriysat.com

esahity@gmail.com

<Ç-{ÉÖºiÉEò - ¨ÉɴɳýÉ

¦ÉÉMÉ - 2 ®É

±ÉäJÉEò - nùɨÉÉänù®ú ¨ÉMÉnÚù¨É

|ÉEòÉ„ÉEò - <Ç ºÉɇ½þiªÉ |ɇiɹ`öÉxÉ

¨ÉÉÆb÷hÉÒ-ºÉVÉÉ´É]õ - ºÉ‡SÉxÉ EòÉEòbä÷

®äúJÉÉ]õxÉ – SÉäiÉxÉ {ÉÉ=±ÉZÉMÉbä÷

© २०१२ ºÉ´ÉÇ ½þCEò <Ç ºÉɇ½þiªÉ |ɇiɹ`öÉxÉ +ɇhÉ ±ÉäJÉEòÉSªÉÉ º´ÉÉvÉÒxÉ.

nùÉäxÉ „ɤnù . . .

UjÉ{ÉiÉÒ ‡„É´É®úɪÉÉÆxÉÒ ºlÉÉ{ÉxÉ Eäò±É䱪ÉÉ ¨É®úÉ`öÒ ºÉɃÉÉVªÉÉSÉÉ ‡´ÉºiÉÉ®ú

+]õEäò{ÉÉ®ú Eò®úiÉÉxÉÉ +xÉäEò ¨Éɴɳäý vÉÉ®úÉiÉÒlÉÔ {Éb÷±Éä. ºÉÁÉpùÒSªÉÉ

MÉb÷‡Eò±±ªÉÉ´É®úÒ±É ¤ÉÖ ûVÉÉƺÉÉ®úJÉÒ +¦Éät ‡xɹ`öÉ +ºÉ±É䱪ÉÉ ¨ÉɴɲªÉÉÆxÉÒ

¨É½þÉ®úÉVÉÉÆ É®úÒ±É ¸ÉvnùÉ +ɇhÉ º´É®úÉVªÉ|Éä ÉÉ{ÉÉä]õÒ VÉÒ´ÉÉSÉÒ {É´ÉÉÇ Eäò±ÉÒ

xÉɽþÒ. iªÉÉÆSÉä ¤É‡±ÉnùÉxÉ , {É®úÉGò¨É º´É®úÉVªÉɺÉÉ`öÒSÉÉ iªÉÉMÉ +ÉVɽþÒ

ºÉ´ÉÉǺÉÉ`öÒ º¢ÖòiÉÔnùɪÉEò +ɽä.

ºÉnù®ú {ÉÖºiÉEò ¨Éɇ±ÉEòÉ +ºÉÉSÉ YÉÉiÉ +YÉÉiÉ ¨ÉɴɲªÉÉÆSªÉÉ

{É®úÉGò¨ÉÉ´É®úÒ±É +ÉføÉ´ÉÉ +ɽäþ. ªÉÉ {ÉÖføÒ±É {ÉÖºiÉEòÉiÉ +É{ÉhÉ +ÉhÉJÉÒ

EòɽþÒ ¨ÉɴɲªÉÉÆSÉÉ {É®úÉGò¨ÉÉSÉÉ +xÉÖ¦É´É PÉä=.

VÉªÉ ¦É´ÉÉxÉÒ !! VÉªÉ ‡„É´ÉÉVÉÒ !!

www.marathiriyasat.com

यसाजी कक

यसाजी वलवड खोर याच रतिषष श ख ख तो.षवाजीराज सच भराजच जवळच सतकारी

तो.षवाजीराजचया शषिण दशषववजयचया खोषतख राजसोब तो.छतरपीचया आश ान सार

यसाजीन गोवळकोडयाच ा बाशात अब लतसन क बात याचया खशखस तततीला आपलया अ लय

पराकरखान लोळवल तो.अनक षवजयी खोषतखच नतव यसाजीनी कल तो.

षवाजीराजनर भराजसोब तयानी फोडयाला पो गीजाना पाणी पाजल या य धशाच वणणन

प ढीलरतिखाण आत.गोवा जजकलयावर भराजनी पो णगीजी त कला तोा.पण औरगजबन,क डाळचया

सावन सच वग लयाणचया शसाईन,पो णगीजाना दफवन फोडा दकलयावर आकरखण करावयास

लावल.तयावळी फोडा दकलयाच ा दकललशार यसाजी कक ता तोा.पो णगीजानी जोरशार आकरखण करन

फोडा दकलयास भगशाड पाडल.यावळी दकलया फकत आठ खावळ तो.

पो णगीजानी दकलयाचया भगशाडान आ रतिव कलयानर यसाजी

तयाच ा प तर क णाजी व खावळयानी असा पराकरख कला की

पो णगीजाच ी शाणाशाण उडाली.पण पो णगीजाच ी सखया खोठी

असलयाख ळ खराठाच ा टिकाव लागना.याच वळी

भराज यसाजीचया खशीस एक तजार घोडशळ

व षकच पायशळ घऊन आल.तयाख ळ खराठाना

अषिक च व च ढला.खराठाप ढ पो णगीजाच ा

टिकाव लागला नाती तयाच ा पराभव झाला.

या य धशा यसाजी कायखच जायबशी झाल र

तयाच ा प तर कषणाजी य धशा खारला गला.

या य धशा पराकरख गाजषवलयाबददल

भराजनी यसाजीस

एक तजार तोन नखणक शऊन तयाच ा सनखान कला.

षवा काषश

अफजलखानाचया विान र आदशलातन षसददी जोतरला षवाजीराजषवरधश िाडल.दश २

खाच ण १६६० साली,स खार २०००० घोडसवार आषण ३५००० पायशळ घऊन षसददी

षवरायावर च ालन आला.तयावळी खताराज पनताळा दकललयावर तो.षसधशीन पनताळा

दकललयास वढा घाला.खताराज गडावर अडकन पडल.षकड ाषतसखान प णया

लालखताला ळ ठोकन तोा.सवराजयावर खोठ सकि आल तो.पावसाळयाच दशवस तो

पनताळा दकललयावर जास दशवस ााबण िोयाच तो.कारण राजना ाषतसखानाच ा

बशोबस करावयाच ा तोा.

षतरडस खावळाील र अा बाशलाच ा सता जणाच ा जखाव राजनी षनवडला.पालखीसाठी

भोई स धशा खास षनवडल.षसधशीस ताच ा सखझोा िाडन राजनी तयास गाफील ठवल.छतरपी

सारखया दशसणार या षवा काषशला राजनी पालखी बसवन खलकाप रचया दशन

पाठषवल,र राजच ी पालखी मतसाई पठाराचया दशन गली.ख सळिार पावसाच ा फायशा घ

राज पनताळयावरन षनसिल.षसधशी जोतरला याच ा ाागपतता लागला तयान पाठलाग करन

राजच ी पालखी पकडली.षवाजीराज आपलया ाबया आलयाख ळ षसधशी ख ी तोा पण

लवकरच तयाला कळन च कल की आपण षवा काषश नावाचया खावळयाला पकडल आत.

षसधशीन तयास षवच ारल की तयास खरणाच भय वाि नाती का?तयावर षवा काषश मतणाला

की षवाजी राजसाठी खी तजार वळा खरावयास यार आत,षवाजी राज कोणास सापडणार

नाती.त उततर ऐकन रागान षसधशीन षवा काषशच ीर कलख कल.इषतास ती तयाच ा

पराकरख षवसर कणार नाती.

षवा काषश सारखया खावळयाचयाख ळच व तयाचया बषलशानाख ळच सवराजयाच शखण सवपन

षवाजीराज साकार कर कल.

पनताळगडावरील षवा काीश याच सखारक

जीवबा खताला

जीवबा खताला याच सप णण नाव जीवा खताला सकपाळ.खताबळशवराचया पायथयाी असलल

कोडवळी त तयाच गाव तोय.जाीन जीवा नतावी तो.रतिापगडाचया रणसगराखावळी छतरपी

षवरायाच अगरिक तो.

सभासश बखरी रतिापगडाचया लढाईच वणणन प ढीलरतिखाण आत,छतरपीनी उजव ताच

षबच षवयाच ा खारा च ालवन खानाच ी च रबी बातर काढली व च ौाटरयाखाल उडी घालोन

षनघोन गल.इया सशबडा पिाई िावला.तयान राज जवळ कल.पटयाच वार राषजयावटर

च ालषवल.ो राषजयान षजऊ खताषलया जवळील आपला हदददयाच ा पटटा घऊन,पटटा व षवच वा

अस कार करन सशबडा याच च ार वार ओढल.पाच व ताान राषजयास खाराव ो इदकया

षजऊ खताला याण दफरगन खादयावटर सशबषडयाषस वार कला.ो पटटटयाच ा ता ततयारा सख

ोषडला.आषण खानाच ीर घऊन राज षसाब गडावटर षजऊ खताला व सभाजी कावजी

खतालशार अस गल.

यावरन 'तोा षजवा,वाच ला षवा' ती उकती झाली.प ढ हकखाच ी अवजञा कलयाबददल छतरपीनी

जीवा खतालास श र कल.सन १७०९ साली जीवा खताला खरण पावला.

जीवा खताला याच ी रोषतडा दकललयावरील सखािी

सभाजी कावजी

छतरपी षवाजी राजच ा ता अगरिक तोा.सभाजी कावजीन रतिापगडाचया रणसगराखावळी

पळन जाणार या अफजलखानाच ीर कापल तो.अगान षिपपाड व खजब असललया कावजीन

घोडयास च ार पायावर उच लल तो.तणखराव खोर याचया ख लीला लगनासाठी खागणी

घालणयाच षनषखतत करन कावजीन तयास ठार खाटरल.अफजलखानाच भिीवळी छतरपीनी

सभाजी कावजी व जीवा खताला याना अगरिक मतणन नल तो.

सभासश बखरी रतिापगडाचया लढाईच वणणन प ढीलरतिखाण आत,छतरपीनी उजव ताच

षबच षवयाच ा खारा च ालवन खानाच ी च रबी बातर काढली व च ौाटरयाखाल उडी घालोन

षनघोन गल.'खाण याणी गलबला कला की खारील खारील,शगा जातला,जलशीन िावा अस

बोलील खग भोई याणी जलशीन पालखी आण न खानास पालखीस घाल न उच लोन च ाषलल ो

इदकया सभाजी कावजी हददकरी याण भोयाचया पायाचया पटटटयान ढोण षसरा ोड न

पालखी भ ईस पाडली आणी खानाच डोच क काप न ताी घऊन राषजयाजवळ आला.'

प ढ ाषयसखानाचया आकरखणावळी सभाजी कावजीच ा षखतर बाबाजी राख ता खानास

षखळाला,तयाख ळ छतरपीनी तयाच ी कानउघाडणी कली.ी सतन न झालयाख ळ सभाजी कावजी

स धशा खानास षखळाला.ा कावजीन घोडयास च ार पायावर उच ल न आपलया ाकीच रतिशणन

कल,'जोरावर तोा,घोडा च ह पाई िरन उच लला.'त तयाच ौयण पाहन खानान तयास खौज

खलकर या ठाणयास पाच सवारासत सलाबखान शखनी याचया नाीस ठषवल.प ढ रतिापराव

ग जर यास,छतरपीनी तयाजवर पाठवन तयास इ.स. १६६१ खधय ठार खाटरल.

राखजी पागरा

रतिापगडाचया य धशा(दश.१० नोवतबर १६५९)राखजी पागरान पराकरख करन जावळीचया

जगला खानाचया सनयाच ी कततल कली तोी.राखजी ता छतरपीच ा खावळाील सतकारी

तोा.याच जनखसाानाषवषयी षनषि खाषती उपलबि नाती.नाषक भागाील कणतरा

दकललयाजवळ राखजी आपलया सा सतकार यासत ळ ठोकन तो.कारण खोघलाचया फौजा

किी सवराजयावर च ालन य ील याच ा काती नख नवता.

सन १६७१ साली दशलरखान बर ताणप राहन स खार ीस तजार सनय घऊन सवराजयावर च ालन

आला.नाषक भागाील कणतरा दकलला जजकणयासाठी ो च ालन षनघाला.ती बाखी कणतरा

दकललयाजवळील राखजीस सखजली.ीस तजाराचया सनयाप ढ सा खावळयाच ा टिकाव

लागण य नवत.राखजीन आपलया खावळयाना एकतर कल व तयाना सवराजयासाठी

लढावयास रतिव कल.खावळ तर तर खताशव च ा गजर कर च वाळन उठल.कणतरा

दकललयाचया आशरयास न जाा दशलरखानाचया फौजच ी वाि पाह लागल,जण तयाचया

भवानीच सच ारली तोी.

दशलरखान कणतरा गडाजवळ आलयाबरोबर शबा िरन बसललया खावळयानी तयाचयावर तलला

कला.तर तर खताशव च ा गजर कर खावळ िन पडल,शोनती ताान लवार च ालव राखजी

तरवर िन पडल.खावळ तटटास पिल तो,अखरीस खोघली सनय पळ स िल.खराठाचया

आकरखणाप ढ दशलरखानास खाघार घयावी लागली.कणतरा दकलयाचया पटरसरा सा

खावळयानी ीस तजार गषनखाच ा पराभव कला व पराकरखी राखजी

इषतासा कायखच ा अखर झाला.

कोडाजी फजश

अवघया साठ खावळयाषनी पनताळगड ाबया घणारा पराकरखी वीर ता कोडाजी

तोय. गभदरपासन उततरस अषतवापय अनक गड राजानी कबजा घल तो.पण शखखनच ा

शरवाजा असलला पनताळगड तयाना ाबया षखळाला नवता.राजनी दश.६ जन १७७२ रोजी

रायगडावर आपलया सतकाऱयाना ती सल बोलन शाखषवली.

यावळी कोडाजी फजश,राजना बोषलला की गड मया घो.तयान अवघ ीन

तख(खावळ)राजकड खाषगल.अवघया ीन खावळयाषनी पनताळगड जजकावयास

षनघाललया कोडाजीच राजनी कौ क करन तयास सोनयाच कड दशिल.कोडाजीन कोकणान

खताडखाग यऊन राजाप रास आपला ळ िाकला.राजाप र व पनताळा दकलला त अर

आडवािन(जगली रसतयान)अशाज ८०-९० दक.खी तो.तरषगरीन वष पालिन गडावर जाऊन

तयानी गडाच ी पणण खाषती काढली.गडावर अशाज शोन तजार गषनख तो.बाबखान ता

अदशलाती दकललशार तोा.

फालग न वदय तरयोशी(दश.६ खाच ण १६७३)रोजी खधयरातरी राजाप रान यऊन दफरगोजी

गडाचया जवळ पोतोच ला.ीन खावळयापकी तयानी षनवडक साठ खावळ घऊन गडावर तलला

कला.ीन शरवाजयाजवळ असललया कडयावरन च ढन तयानी गडावर रतिव कला.खधयरातरी

खराठ गडावर आलयावर तयानी कापाकापीला स रवा कली.गडाच ा दकललशार बाबखान व

कोडाजी याचया खताभयकर य धश जाताल.अखर कोडाजीचया लवारीचया वारा बाबखानाच

खसक िडावगळ झाल.दकललशार पडलयाख ळ खानाचया सनया गोिळ उडाला. पळन जाऊ

लागल.पण गडावरील साठ खावळयानी तयाच ी शाणाशाण उडवन गड ाबया घला.अवघया

साठ खावळयाषनी गड ाबया घणारा कोडाजी खरोखरच वीर तोा.

पनताळगड,याच खागाणन कोडाजी दकललयावर च ढल असाव

शयाणवीर खायनाक भडारी

छतरपी षवरायाना सवराजयासाठी कोकणान अख लय अी रतन षखळाली. सवराजयासाठी जीव

शणारी ती खडळी तोी.शौलखान, इबरातीखखान, लायजी पािील, कोजी आगर,खायनाक

भडारी आशी शयाणवीर राजना कोकणान षखळाल.

शयाणवीर खायनाक भडारी त खराठी आरखाराच स भशार तो.इ.स.१६७९ चया ऑगसि

खषतनया छतरपीनी खायनाक भडारीला ख बईचया जवळ असललया खाशरी-उशरी बिावर

िाडन दकलला बािणयाच ठरषवल.कारण या दकललयाख ळ इगरजाना कोकणा तालच ाल करण

श रापास तोणार तो.तयाकाळी राजनी इगरजाच ा िोका ओळखला तोा.खायनाक भडारी

दकलला बाि असाना इगरजानी तयास अिकाव करणयाच ा रतियतन कला.कपिन षवलयख

षखनच ीन,टरच डण कववीन,जॉन बरानडबरी आशी नाखाकी सागरी सनानीना पाठवन खाशरी-

उशरीला तलला कला.खायनाक भडारीनी व खावळयानी दशवसा य धश व रातरी गडाच ी बािणी

अस दशवसरातर काख करन खोठा पराकरखान,षच विपण लढन इगरजाच ा पराभव कला व गडाच ी

उभारणी कली.

षसददी आषण ख बईकर इगरज याचया बरोबर खधय उभारलया गललया या जलश गाणख ळ षसददी आषण

इगरज या शोघाच ीती कोडी झाली.षसददीला ख बईकर इगरजाचया आशरयाला जाणयापासन रोखल

गल,र ख बईकर इगरजावर खराठाच ी िागी लवार राषतली.शयाणवीर खायनाक भडारी याच

नाव इषतासा कायखच अजराखर झाल.

उशरी दकलला शयाणवीर खायनाक भडारीचया पराकरखाच ा सािीशार

जषजरा दकललयाला षडया उभारणारा

शयाणवीर लायजी पािील

षवरायाना कोकणा अनक नररतन षखळाली.लायजी पािील कोळी त तयापकीच एक

तो.अनक कोळी बािव षवरायाचया सनया तो. आगरी, भडारी, गाषव, कोळी आदश

कोकणाील खडळी गलब बािणया पिाई तोी.सगषखरी ता गलबाील नवीन य धशरतिकार

याच खावळयानी आणला.

जषजरा दकलला ता कोकणाील षसधशीच ा गड,अनक रतियतन करनस धशा ता दकलला खराठाचया

ताा लाग नवता.छतरपीनी खोरोप जपगळ वर या खोषतखच ी जबाबशारी

सोपषवली.खोरोप घािाील तख(खावळ)घऊन ख रडला शाखल झाल.जषजरावर तलला कसा

करावयाच ा याच ा आराखडा आख असाना लायजी पािीलन जषजरा दकललयाचया िाला

सख दरान षडया लावणयाच ा षवच ार साषगला व सव:ती जबाबशारी अगावर

घली.खधयरातरी छोटया तोडयान खावळयाना गडाचया िापय पोतोच वाव आषण खग

षडयाचया साहयान गडावर च ढन आील तबशयाच ा बशोबस करावा अस ठरल.

दकललयावरील तबाना ाोडी जरी च ाहल लागली री सवण खराठी खावळ खारल जाणार

तो.लायजीन खोरोपास साषगल आमती षडया लावो, मती पाठोपाठ यण.खधयरातरी

अिारा वलहयाच ा आवाज न करा लायजीचया तोडया जषजराचया िाकड

षनघालया.िाजवळ पोतच लयान र लायजीन व सााीशारानी षडया िावर लावलया व

खोरोपाच ी वाि पाह लागल.बराच वळ षनघन गला रतिभा तोणयाच ी वळ आली री

खोरोपाचया तोडया दशसना.विी षसधशीला आपला डाव कळल मतणन लायजीन ता

तोऊन षडया काढणयाच ा षनणणय घला व ो खाघारी परला.

लायजी कोळयाच ा पराकरख वाया गला व जषजरा जजकणयाच ी एक स वणणसिी खराठानी

गखावली.प ढ सभाजीराजनी

राजाप रीचया खाडी भराव िाकन दकललयावर तलला कला.पण तयाच स खारास औरगजबन

शषिणस आघाडी उघडलयान ताी आलला षवजय सभाजीराजनी सोडन दयावा लागला व

दकलला विपय अजजय राषतला.

जषजरा दकलला

शयाणवीर लायजी पािील कोळीचया पराकरखाच ा सािीशार

षतरोजी फजश

सन ११ जन १६६५ चया तान सार छतरपी षवाजीराज औरगजबास भिणयासाठी आगरयास

रवाना झाल.औरगजबाचया पननासावया वाढदशवसा राज औरगजबाचया शरबारा तजर

झाल.पण औरगजबन शरबारा राजच ा अपखान कला,सच तयाचया षनवाससाानाभोवी

पोलाशखानाच पतार बसषवल.सव:छतरपी षवराय,य वराज सभाजीराज कश अडकलयाख ळ

सवराजयावर खोठ सकि उभ राषतल तो.

छतरपी षवरायानी आपलया च राईन सभाजीराजना खोघलाच ी खनसबशारी षखळवन दशली

तयाख ळ सभाजीराज ख कतपण सच ार कर क तो,सच षतरोजी व खशारी मत र यास राजनी

आपलया सोब ठवन आपलया सोबचया इर खावळयाना बातर पाठषवल.सभाजीराजना

खनसबशारी षखळालयाख ळ तयानी राजचया स िकसाठी रतियतन च ाल कल.सभाजीराजनी

खावळयाना आगरयाचया बातर टठकटठकाणी ना ठवल.छतरपी षवरायानी आजारी पडणयाच ी

य कती करन आपली बय च ागली वतावी मतणन आगरयाील खदशर,खषशी,गोरगटरब जनला

षखठाईच पिार पाठवयास स रवा कली.स रवाीस पोलाशखानाच सनय पिार काळजीपण

पास तो पण न र पिार पासणयास क च राई कर लागल.अखरीस सिी सािन दश १७

ऑगसि १६६६ ला राज वार करन पिार घऊन षनघन गल(राज आगरयान कस षनसिल

याबददल इषतासकाराखधय वाशषववाश आत ).राजचया ाषखयानया षतरोजी फजश छतरपीच

कपड घालन झोपला.या घिनचया वणणन सभासशाचया बखरीखधय प ढीलरतिखाण आत.

षतरोजी फजश पलगावरी षनजला तोा.ो च ार रतितर रातर व ीन रतितर दशवस साच

षनजला.च ौकीच पोलाशखानाच लोक कोठडी यऊन पाता,ो राज ला पाघरन

षनजलल.पोर पाय रगषड तोा.पोरास लोक प सा की राज आज फार वळ षनजल?पोर

मतणो की,'ीर श ख'ऐस पातोन लोक जाा.साच ीन रतितर रोज षतरोजी षनजला

तोा.ो रतितर दशवस असा षतरोजी उठोन,आपली पाघरण,च ोळणा,ख डास घालन पोर

बरोबरी घऊन,बातर आला च ौकीशारास प षसल तयास षतरोजीन साषगल की ीर श ख,कोणी

कोठडी जाऊ लागल तयास खना करण.आपण औषि घऊन य ो.मतणन च ौकीशारास सागन

शोघ बातर गल.राखजसगाच गोिास जाऊन तयास एका ी वणखान सागोन आपण ान षनघोन

श ाच ा खागण िटरला.

सभाजीराज,षतरोजी फजश,खशारी मत र याचयाख ळ राज स खरप औरगजबाचया ावडीन

षनसिल.

आगरा दकललयासखोर लखक

कलयाणच ा स भशार आबाजी खताशव

कलयाणच ा षवजाप रचया शरबाराच ा खषजना ल िणयाच ा छतरपी षवरायानी ब

आखला.छतरपी षवराय सव:या खोषतखवर रवाना झाल.छतरपीचया अगोशर आणखी एक

खावळयाच ी कडी कलयाणचया वािवर पोतच ली तोी.या कडीच नतव कर तो आबाजी

खताशव,तयाचयासोब शाशाजी कषण,सखो कषण लोकर या खोषतख साखील झाल

तो.षवजाप रकराच ा खषजना जया वािन जाणार तोा.तया वािवरील जगला सवण खावळ लपन

बसल.

कलयाणच ा स भशार ख लला अतखश ता कलयाणच ा गोळा कलला खषजना घऊन आपलया

घोडशळासोब षवजाप रचया वािला तोा.तयाच ा ख लगा आघाडीवर राहन सोबचया षबशीस

स च ना श तोा.च ढण,उरण,षच खलरसा पार कर जगलाचया वािला लागल.अच ानक तर

तर खताशव च ी रणगजणना कर आबाजीचया कडीन स भशारावर तलला कला.अच ानक तलला

झालयाख ळ बसावि असललया अदशलाती सनयाच ी शाणाशाण उडाली व सवण खषजना

खराठाचया ताी लागला.

खषजना घऊन आबाजीचया कडीन कलयाणवर च ाल कली व कलयाण खराठाचया घोडयाचया

िापाखाली आल.कलयाणचया नगारखानयावर भगवा डोलान फडक लागला.कलयाणपाठोपाठ

आबाजीचया कडीन षभवडीवर तलला करन जभवडीला ती खराठाचया घोडयाचया िापाखाली

आणल.कलयाणचया दशन य असललया राजना ती बाखी कळाली,राज

आनशल.खताराजासखोर कलयाणच ी ल ि प करणया आली.आबाजीच ा पराकरख पाहन राज

बतश ख झाल व आबाजीस कलयाण रतिााच ी स भशारी बताल कली.

गोशाजी जगाप प रशराच ा पषतला रणसगराख गाजषवणार वीर

छतरपी षवरायानी सवराजय साापनस स रवा कली तोी.ताजीराजना प ण जतागीर

षखळाली तोी.षजजाऊ आईसातब व ताजीराजचया खागणशणनाखाली षवबानी खावळाील

एक-एक दकलला काबीज करावयास स रवा कली.ोरणा, स भानखगळ,रोषतडा अस दकलल

तयानी काबीज कल.षवजाप रचया अदशलाती शरबारा षवबाचया सवराजय साापनचया खबरी

यऊ लागलया.षवरायाच ा बशोबस करणयासाठी अदशलातन सन १६४८ साली फततखानास

िाडल.

फततखानान जजरीजवळील बलसर या आपला ळ ठोकला तोा.खानाचया सनयान

षरवळजवळील स भानखगळ दकललयावर तलला करन दकलला काबीज कला.खराठाच ा ता

पषतलाच पराभव तोा.छतरपीनी कावजी खलतार यास स भानखगळ भईकोिावर च ालन

जाणयास साषगल.तयानी एका रातरी गड सर कला.र फततखानावर तलला करणयासाठी बाजी

पासलकर,कानतोजी जि,बाजी जि,गोशाजी जगाप बलसरचया छावणीवर गल,अच ानक तलला

करन तयानी खानाचया सनयाच ी कततल कली व प रशरच ा पायाा गाठला.

फततखानच ा सरशार ख सखानान प रशरावर तलला कला,प रशराला खानाचया सनयाच ा वढा

पडला.गडाजवळ फततखानाचया सनयाच व खराठाच बळ य धश झाल.बाजी

पासलकर,कानतोजी जि,गोशाजी जगाप यानी गषनखाच ी कततल कली.फततखानच ा सरशार

ख सखान व गोशाजी जगाप एकखकाला षभडल.शोघा बळ य धश झाल.अखरीस गोशाजीचया

वारान ख सखानाचया छााडाच ा वि घला व खान कोसळला.खराठानी सवराजयाच ा पषतला

रणसगराख जजकला पण बाजी पासलकर सारखा वीर रणी पडला.

प रशराजवळील याच पटरसरा ख सखान व खराठया य धश जाताल

पराकरखी योधशा षसिोजी जनबाळकर खताराजाच ा एक पराकरखी सनानी मतणन षसिोजी जनबाळकराच ी इषतासा नोश आत.

अदशलातचया ाबयाील पनताळा दकलला जजकलयाख ळ षपसाळललया अदशलातन खग

बतलोलखानाला खताराजाचया च ाल करावयास िाषडल.रतिच ड फौजफािा घऊन च ाल करन य

असललया बतलोलखानाच ा षसिोजी जनबाळकर,षसददी षतलाल,षवठोजी जश,रपाजी

भोसल,सोखाजी खोषत सच रतिापराव ग जर या सनानीनी गषनखी कावा करन फडा

पाषडला.

याच य धशा षसिोजीनी बतलोलखानाचया खशखस तततीस काब आणन खताराजाना भि

मतणन पाठषवला.षसिोजी खताराजाचया आय षयाील विचया सवारीस,जालनयाचया ल िी

राजासोब तो.राजनी च ार दशवस पठा खाटरलया,तर ल िन फनना कल,जडजवाषतर

कापड,घोड,उि फस कल.खोगलाईच खततवाच तर खाटरलयाख ळ खोघल सपत जातल.खोघली

फौज घऊन रणखस खान च ालन आला.तयाच ी गाठ खताराजाचया सनयाचया विचया कडीी

सगखनर जवळ पडली.

या य धशा स ाजी घोरपड,षसिोजीनी खोठा पराकरख गाजषवला,पाच तजार फौजषनी खराठी

सनयान रणखसखानास ीन दशवस झ जषवल तयाख ळ खताराजाना खषजना घऊन स रषि

टठकाणी जाा आल.पण श शवान या लढाई षसिोजीना वीरखरण आल पण तयाच ा पराकरख

इषतासा अखर झाला.

नावजी बलकवड

छतरपी भराजचया खतय नर औरगजबान खराठावर जोरशार आकरखण करन,खराठाचया

ाबयाील दकलल घणयाच ा सपािा च ालषवला तोा.छतरपी राजाराख याच स खारास जजजी

दकललयावर तो.राजगड,ोरणा,जसतगड,प रशर अस बलाढय दकलल खोघलाचया ाबया आल

तो.तयाख ळ खराठी फौजच ी खताराषटराील तालच ाल खशावली तोी.

ता दकलला पर सवराजया आणणयाच ी जबाबशारी राजाराख खताराजानी नावजी लखखाजी

बलकवड याचयावर सोपषवली सोब खशीला षवठठल कारक ना िाषडल.२५ जन १६९३ रोजी

राजखाच ी दकलयावरन तयानी खोषतखला स रवा कली. सोबीला शोर,षडया घऊन खराठी

खावळ जसतगडाचया पायी आल.वीस वषाणप वीचया ानाजी खाल सर याचया

पराकरखाख ळ,घाबरललया औरगजबान च ारी बाजला सकत पतार लावल तो.तयाख ळ गडावर

जाणयासाठी सवण खागण बश झाल तो.

स योशयानर गडावर नव पतारकरी गसीसाठी आल.या लवषच क सिीच ा फायशा घऊन

नावजीनी िाला षडया लावलया व खराठ सनय गडावर घ सल.सकाळच शाि ि क खराठाचया

खशीस िावन आल,खराठानी गसीवरील सनयाना कापन काढल.ाोडयाच वळानी षवठठल

कारक स धशा षडया लावन गडावर पोतच ल.गडावर गलका उडाला,"गषनख

आया,भागो,भागो".पण रतितयक खराठी सषनका ानाजी खाल सर सच ारल तो.अखरीस

खराठाच ी सरी झाली व जसतगड प नता खराठाचया ाबया आला.

नावजी बलकवड व षवठठल कारक चया पराकरखास खरोखरच ोड नवती,

िनय खराठ वीर.........

शयाणराज कानतोजी आगर

कानतोजीराजच ा जनख इ.स.१६६७ साली झाला.शयाणच ा षवाजी अीती कानतोजीराजच ी

ओळख आत.कानतोजीराज त भाराचया इषतासाील रतिषसदध नाषवक योदधा तो.प ण

षजलहयाील काळोस त तयाच खळ गाव व सकपाळ त खळ आडनाव.काळोसील आगरवाडी या

भागाख ळ तयाचया क ळास आगर त उपनाव रतिापत झाल.कानतोजीच वडील कोजी याना छतरपी

षवाजीराजचया आरखारा २५ असाखीच ी सरशारी तोी.

औरगजब खराठाना जजकणयासाठी १६८१ चया अखरीस खताराषटरा आला. तयाच स खारास

कानतोजीचया कोकणपटटीील कायाणस स रवा झाली तोी. १६९४ १६९८ पय कानतोजीनी

कोकणपटटील खोगलानी व इरानी काबीज कलल खराठाच सवण दकलल जजकन

घल.छतरपी राजाराखानी तयाच ी ती काखषगरी पाहन तयाना सरखल ता दकाब दशला.१६९६

खधय तयानी क लाबा दकलला जजकन आपल ख खय ठाण कल.

प ढ छतरपी राजाराखानी तयास खराठी आरखाराच ा ख खयाषिकारी कल. राजाराखाचया

खतयन र (१७००) ाोडयाच वषा ाहच ी स िका तोऊन १७०७ खधय छतरपीचया गाशीवर

आल. तया शरमयान राजाराखाच ी पत नी ाराबाई व प ण ाह हया गाशीबददल िा स र झाला

तोा.कानतोजीनी खताराणी ाराबाईच ा पि घऊन १७०७ १७१० चया शरमयान अनक

षवजय षखळषवल.

शयाणराज कानतोजी आगर याच षलप

ाराबाईनी साववाडी ख बईपयचया दकनाऱयाचया सरिणााण खराठी आरखाराच रतिख ख

मतणन कानतोजीना नखल आषण इगरजाचया खशीन ाहनी कोणीती तालच ाल कर नय, या

त न राजखाच ीच ा दकलला व षभवडी रतिा ाच ा बशोबस करणयास कानतोजीना साषगल.इ.स.

१७१३ साली ाहनी कानतोजी षवरदध बषतरोप जपगळ हयास िाडल. कानतोजीनी तयाच ा

पराभव करन तयास कश कल.तयाख ळ छतरपी ाहनी बाळाजी षवशवनाा या पवयास

कानतोजीवर िाडल. बाळाजीन कानतोजीबरोबर सलोखा करन त कला. तया

कानतोजीस कोकणदकनारपटटीच सवण दकलल षखळाल व तयानी छतरपी ाहच अदक बनन

साषलना १२,००० र. तयास शणयाच ठरल.तयाषवाय तयाच ी सरखली कायख ठवणया आली

सच खराठी आरखाराच सवण आषिपतय तयास दशल.अा रतिकार ाहचया पिा साखील झाल

व अखरपय तयाच षन न राषतल.

कानतोजीच ी सतता कोकण दकनाऱयावर कोि खाडवपासन तरावणकोरपय पसरली. ती गोषट

तकालीन इगरज, फरच , पो णगीज व डच हया परकीयास आषण जषजऱयाचया षसददीस बोच तोी.

इगरज, डच , पो णगीज व फरच हयानी किी सवतरपण, र किी सय कत रीतया तयावर च ढाई कली.

पण रतितयक वळी तया सवाच ा पराभव झाला. आगरयाचया अखलाखालील सागरी रतिश ान

जाणाऱया जताजास शसक (परवाना) घयावयास भाग पाडन सख दरावर तयानी आपल षनरवववाश

सवाषखतव रतिसााषपल आषण षसददीस वारवार खाघार घणयास भाग पाडल.

क लाबा व षवजयश गण या जताज बािणयासाठी तयानी गोदया बनषवलया. तयाच ी जताज

कचछपासन तरावणकोरपय सागरा षनविपण सच ार करी.कानतोजी स ददढ व रतिखळ तो.

ााषप तयाच हकख सकतीच व षिा कडक अस. तयाना खा राबाई, लकषखीबाई व गषतनाबाई या

ीन िखणपत नी तोतया. तयाना सता ख लग झाल. असा ता सागरी अनषभषषकत राजा अषलबाग या

खरण पावला. तयाचया खरणान र तयाचया ख ला ि स र तोऊन प ढ आगर घराणयाच ी वाात

झाली.

शयाणराज कानतोजी आगर याच ी सखािी

छतरपी षवराय व छतरपी सभाजीराज

याच षन ाव ख षसलख सनानी

छतरपीचया जीवाला जीव शणार अनक ख षसलख सरशार सवराजया तो.नरखान बग ता

पायशळाच ा रतिख ख तोा.षसददी अबर वताब तवालशार यान(ज ल १६४७)खधय कोढाणा सर

कराना खोठा पराकरख गाजवला.षसददी इबराषतख ता छतरपी षवरायाच ा अगरिक

तोा,अफजलखानाचया भिीचया वळी ो छतरपी षवरायाच ा अगरिक तोा(१९ नोवतबर

१६५९),फोडयाच ा लढाईवळी तयान पराकरख गाजषवला(एषरतिल १६७५)आषण तयावर

सवराजयाच षनाण फडकावल.षसददी षतलाल ता घोडशळा अषिकारी तोा,पनताळगडाचया

वढया(२ खाच ण १६६०)तयान षवरायाचया स िकसाठी खोठा पराकरख गाजषवला,सच

उखराणीजवळ बतलोल खानाषवरधश झाललया लढाई(१५ एषरतिल १६७३)ो

तोा.नसरीजवळ बतलोल खानाी झाललया य धशा रतिापराव ग जराबरोबर खारलया गललया

सा वीरा षसददी षतलाल तोा.

षसददी वातवात(षसददी षतलालच ा प तर)ता घोडशळाील सरशार तोा,पनताळगडाला षसददी

जोतरी झाललया लढाई ो जखखी झाला(दश.२ खाच ण १६६०).खशारी खतर ता छतरपीच ा

षवशवास सवक तोा.आगरयाचया बशोबसान खताराजाना स िवळी याच ी खोठी खश

झाली(१७ ऑगसि १६६६).काझी तशर ता छतरपी षवरायाच ा वकील तोा(सन १६७०-

१६७३).हसनखान षखयाना यान खसौशखानाचया कनाणिकाील रतिा ावर तलला करन षबळगी,

जाखजखड, िारवाड आदश रतिा जजकला(खाच ण १६७९).रसखजनखा ता खताराजाना षवजापर

शरबाराचया ग पत बामया पाठवणयाच काख करी अस,हबळीचया ल िीचया वळी तयान खोठी

काखषगरी पार पाडली(६ जानवारी १६६५).शयाणसारग ता खराठी आरखाराच ा पषतला स भशार

तोा.तयान खायनाक भडारीसोब खाशरीवर(सन १६७९)षवजय षखळवला.र सभाजीराजचया

काला बसनर(जानवारी-फबर वारी १६८५) ल िल. शौलखान, इबरातीख खान,षसददी षखसतरी या

आरखाराील अषिकाऱयान खाशरी(१६७९) आषणसभाजीराजचया बसनरचया(जानवारी-

फबर वारी १६८५)खोषतख खोठा पराकरख कला.स लान खान ता स भशार पो णगीजाकडन

शारगोळा षखळवणया यसवी झाला तोा.इबराषतख खान ता खराठाचया ोफखानयाच ा रतिख ख

तोा.तया काळा ोफखानयाील सवण गोलशाज (ोफच ी) ख सलीख तो.षवजापर आषण

गोवळकोडयावरन सवराजया आललया ७०० पठाणी पायशळ आषण घोडशळान सवराजयाच ी

षन ापवणक सवा कली.

छतरपीचया काळा अस अनक षन ाव ख सलीख सषनक तो जयाच ी खाषती आपणास जञा

नाती.

<Ç {ÉÖºiÉEòÉSÉä ±ÉäJÉxÉ – ¸ÉÒ nùɨÉÉänù®ú ¨ÉMÉnÚù¨É

ओळख

, , . . . , ( ) . ळ ळ , ख .

ळ ळ ऑफ ओ , ळ , ळ . . .

. .

ळ ळ . .

ख www.marathidesha.com marathidesha@gmail.com :9421051889

? ? ?

www.marathiriyasat.com ई ए .

, , .

. .

.

.

. DNA .

? ? ए ? ई

. , ई ए

ई . ई ओ ख .

. . ख ए

, ख ख ई

. ई ख .

. ? ? ? ?

?

: esahity@gmail.com

ई : www.marathiriyasat.com

ई www.esahity.com