kinh tÕ thÞ trêng vµ sù ph©n ho¸ giµu nghÌo

§Æng Thanh TuÊn. K44. X· Héi Häc

1. §Æt vÊn ®Ò :

GÇn hai m¬i n¨m qua, níc ta thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi,

b¾t ®Çu tõ lÜnh vùc kinh tÕ, ®Þnh híng ph¸t triÓn mét nÒn

kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, theo c¬ chÕ thÞ trêng ®·

®em l¹i nh÷ng thµnh qu¶ rÊt ®¸ng khÝch lÖ : t¨ng trëng kinh

tÕ lu«n ®îc gi÷ ë møc æn ®Þnh kh¸, ®êi sèng ngêi d©n theo

®ã còng ngµy cµng ®îc n©ng cao...Tuy nhiªn ®i kÌm víi nh÷ng

thµnh qu¶ nµy lµ nh÷ng hÖ qu¶ x· héi tÝch cùc cã, tiªu cùc cã,

trªn b×nh diÖn nh÷ng hËu qu¶ tiªu cùc, ®©y lµ nh÷ng th¸ch

thøc cho §¶ng vµ nhµ níc ta trong viÖc gi¶i quyÕt mèi quan hÖ

gi÷a c¸i kinh tÕ vµ c¸i x· héi ®Ó ®¹t tíi môc tiªu v× mét sù ph¸t

triÓn bÒn v÷ng, trong ®ã võa ®¶m b¶o kinh tÕ ph¸t triÓn, võa

®¶m b¶o gi¶i quyÕt tèt c¸c vÊn ®Ò x· héi, thùc hiÖn c«ng b»ng

vµ b×nh ®¼ng. Theo chñ tr¬ng ®ã trong nh÷ng n¨m võa qua,

®øng tríc nh÷ng vÊn ®Ò x· héi n¶y sinh tõ nh÷ng t¸c ®éng

cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, cña c¬ chÕ kinh tÕ thÞ trêng nh lµ

t×nh tr¹ng ph©n tÇng x· héi, sù ph©n hãa giÇu nghÌo ngµy

cµng râ rÖt... §¶ng vµ nhµ níc ta ®· thùc hiÖn t¬ng ®èi tèt mèi

quan hÖ gi÷a mét bªn lµ t¨ng trëng kinh tÕ vµ mét bªn lµ b¶o

®¶m sù c«ng b»ng x· héi. Tuy nhiªn còng cßn tån t¹i kh«ng Ýt

nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. Ph©n tÇng x· héi, ph©n ho¸ giÇu

nghÌo lµ mét tÊt yÕu n¶y sinh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, nã

cã nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc ë mét gãc ®é nµo ®ã ®èi víi sù

ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhng còng ®Æt ra kh«ng Ýt nh÷ng vÊn

®Ò tiªu cùc, nh lµ thÓ hiÖn cña mét t×nh tr¹ng bÊt b×nh

®¼ng trong x· héi. Thùc tÕ vÊn ®Ò diÔn ra nh thÕ nµo ? Tr¶

lêi c©u hái nµy mang l¹i nh÷ng ý nghÜa nhÊt ®Þnh mµ tríc hÕt

gióp ta thÊy ®îc thùc tÕ cña mèi quan hÖ kinh tÕ - x· héi vµ

viÖc gi¶i quyÕt nã trªn mét khÝa c¹nh cô thÓ ®ã lµ t¨ng trëng

kinh tÕ vµ ph©n ho¸ giÇu nghÌo...

2. Kh¸i niÖm c«ng cô :

2.1. T¨ng trëng kinh tÕ :

T¨ng trëng kinh tÕ hµm ý muèn nãi ®Õn sù thay ®æi thuÇn

tuý vÒ lîng cña nÒn kinh tÕ, nã ®îc cô thÓ b»ng nh÷ng chØ sè

nh lµ GDP.

2.2. Ph©n tÇng x· héi, ph©n ho¸ giÇu nghÌo :

- Ph©n tÇng x· héi lµ chØ tr¹ng th¸i ph©n chia x· héi thµnh

nh÷ng tÇng líp kh¸c nhau, c¬ b¶n dùa trªn ba tiªu chÝ : Tµi s¶n,

quyÒn lùc vµ uy tÝn. Ph©n tÇng nh lµ h×nh thøc thÓ hiÖn sù

bÊt b×nh ®¼ng trong x· héi ë mét ®iÒu kiÖn thêi gian vµ

kh«ng gian nhÊt ®Þnh.

- Ph©n ho¸ giÇu nghÌo chØ mét sù ph©n tÇng trong x· héi vµ

chñ yÕu dùa trªn tiªu chÝ vÒ thu nhËp, møc sèng (Tµi s¶n).

Ph©n tÇng x· héi ®îc bµn tíi, vÒ c¬ b¶n cã hai lo¹i lý luËn.

Thø nhÊt lý luËn vÒ xung ®ét, t¹i ®©y ngêi ta nghiªng vÒ gi¶i

thÝch ph©n tÇng x· héi nh lµ tr¹ng th¸i bÊt b×nh ®¼ng trong x·

héi, g©y nªn nh÷ng xung ®ét cã tÝnh chÊt c¸ch m¹ng. Lo¹i lý

luËn thø hai thuéc vÒ trêng ph¸i chøc n¨ng khi hä cho r»ng

ph©n tÇng x· héi thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng tÊt yÕu cña nã

cho sù ph¸t triÓn cña x· héi. Ph©n tÇng x· héi ph¶i ®îc gi¶i

thÝch theo c¶ hai lý luËn trªn v× nã cã tÝnh hai mÆt, tuy nhiªn

do tÝnh chÊt cña tiÓu luËn nµy cho nªn nghiªng vÒ c¸ch gi¶i

thÝch thø nhÊt.

3. Mèi quan hÖ gi÷a kinh tÕ thÞ trêng vµ ph©n ho¸ giÇu

nghÌo :

Trong nh÷ng n¨m tríc ®©y, khi chóng ta cßn ë trong c¬ chÕ

nÒn kinh tÕ tËp trung - quan liªu, nh÷ng ®Æc trng cña nÒn

kinh tÕ nµy kh«ng lµ ®iÒu kiÖn cho hiÖn tîng ph©n tÇng trong

x· héi, ®Æc biÖt lµ ph©n tÇng dùa trªn yÕu tè tµi s¶n ®ã lµ

®Æc thï cña chñ nghÜa b×nh qu©n, cµo b»ng víi t©m lý sî næi

tréi, tëng chõng nh chóng ta ®· ®¹t ®îc tr¹ng th¸i c«ng b»ng

khi mµ trong x· héi Ýt tån t¹i hiÖn tîng ngêi nµy giµu h¬n ngêi

kia.. tuy nhiªn ®©y chØ lµ tr¹ng th¸i c«ng b»ng mang tÝnh chÊt

h×nh thøc, cµo b»ng.

C«ng cuéc ®æi míi, tríc hÕt lµ nÒn kinh tÕ ®Þnh híng theo sù

ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn

hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng , ®· thùc sù mang l¹i nh÷ng nh©n

tè míi, ph¸ vì nh÷ng trë lùc tõ nh÷ng h¹n chÕ cña nÒn kinh tÕ

cò mang l¹i, ph¸t huy ®îc nh÷ng nguån lùc cña ®Êt níc cho sù

ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, theo ®ã nÒn kinh tÕ dÇn ®i vµo æn

®Þnh, duy tr× tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ, ®Èy lïi l¹m ph¸t phi

m· vµo nh÷ng n¨m cuèi cña thËp kû 80, ®êi sèng cña ngêi d©n

kh«ng ngõng ®îc c¶i thiÖn...thÕ nhng trong ®iÒu kiÖn qu¸ ®é

tõ kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang kinh tÕ thÞ trêng, hiÖn

tîng ph©n tÇng thêng cã nh÷ng biÓu hiÖn bét ph¸t, ®«i khi

"th¸i qu¸" do v« sè c¸c kÏ hë, khuyÕt tËt trong lÜnh vùc qu¶n lý

kinh tÕ vµ qu¶n lý x· héi do cßn nh÷ng vïng "tranh tèi, tranh

s¸ng" cho nh÷ng sù thao tóng ph¸p luËt, ®ång thêi còng lµ do

b¶n chÊt n¨ng ®éng vµ quy luËt c¹nh tranh, ®µo th¶i kh¾c

nghiÖt cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng.

Tríc hÕt, t¹i sao kinh tÕ thÞ trêng víi kh¶ n¨ng m¹nh mÏ cña nã

trong thùc hiÖn môc tiªu t¨ng trëng l¹i ngµy cµng g©y nªn t×nh

tr¹ng ph©n ho¸, ph©n ho¸ giÇu nghÌo ®iÒu nµy cã nh÷ng

nh©n tè tÊt yÕu, ®ång thêi còng cã nh÷ng nh©n tè thÓ hiÖn

sù bÊt b×nh ®¶ng trong x· héi, nÕu nh lµm râ ®îc nh÷ng

nguyªn nh©n cña sù ph©n ho¸ giÇu nghÌo cuèi cïng sÏ lµ c¬ së

cho viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ

gi÷a kinh tÕ vµ x· héi.

Trong tÝnh chÊt cña nã, nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Ò cao kh¶

n¨ng cña chñ thÓ kinh tÕ vµ thùc tÕ kh«ng ph¶i ai còng cã kh¶

n¨ng nh nhau trong tiÕp cËn víi nh÷ng c¬ héi mµ thÞ trêng

®em l¹i, trong khÝa c¹nh nµy n¨ng lùc c¸ nh©n cña mçi chñ thÓ

vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn bÊt b×nh ®¼ng trong x· héi lµ hai nguyªn

nh©n quyÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh c«ng vÒ kinh tÕ vµ v¬n lªn so

víi nh÷ng ngêi kh¸c ®Ó trë thµnh thµnh viªn cña nhãm giµu cã

trong x· héi. ë ®©y chóng ta kh«ng bµn tíi nh÷ng yÕu tè thuéc

vÒ n¨ng lùc c¸ nh©n nh lµ sù n¨ng ®éng trong qu¸ tr×nh

chuyÓn ®æi c¸ch lµm ¨n mµ quan träng lµ t×m ra nh÷ng

nh©n tè thuéc vÒ sù bÊt b×nh ®¼ng trong tiÕp cËn víi nh÷ng

c¬ héi cña thÞ trêng ch¼ng h¹n nh÷ng bÊt b×nh ®¨ng trong

tiÕp cËn víi gi¸o dôc, ®µo t¹o cã thÓ dÉn tíi sù bÊt b×nh ®¼ng

trong c¬ héi t×m kiÕm viÖc lµm dÉn ®Õn t×nh tr¹ng thÊt

nghiÖp cu¶ mét nhãm x· héi nµo ®ã vµ ®Èy hä xuèng t×nh

tr¹ng ®ãi nghÌo vµ c¬ héi dµnh cho hä ngµy cµng Ýt ®i, sù

ph©n ho¸ theo ®ã ngµy cµng trë nªn s©u s¾c h¬n.

Ngoµi ra, bíc ®Çu lµm quen víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng, ®·

khiÕn cho sù qu¶n lý kinh tÕ, qu¶n lý x· héi cña nhµ níc ta cßn

nhiÒu nh÷ng h¹n chÕ, ®ã còng lµ nh÷ng kÏ hë cho mét sè bé

phËn v¬n lªn mét c¸ch bÊt chÝnh vµ t¹o ra kho¶ng c¸ch víi

nh÷ng nhãm x· héi kh¸c.

Ph©n ho¸ giÇu nghÌo lµ mét thùc tr¹ng tÊt yÕu cña mäi x· héi,

nã mét mÆt xuÊt ph¸t tõ b¶n chÊt cña nÒn kinh tÕ, nhng mÆt

kh¸c, quan träng h¬n nã møc ®é ph©n ho¸ m¹nh hay yÕu vµ

qua ®ã thÓ hiÖn møc ®é bÊt b×nh ®¼ng x· héi cao hay thÊp

cßn tuú thuéc vµo tÝnh chÊt cña mçi nhµ níc trong viÖc ®Ò cao

hay kh«ng ®Ò cao nh÷ng yÕu tè x· héi vµo trong c¸c ch¬ng

tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. Níc ta còng kh«ng n»m ngoµi tÝnh tÊt

yÕu cña sù ph©n ho¸ giµu nghÌo, thÕ nhng víi quan ®iÓm

®óng ®¾n vµ nh÷ng chÝnh s¸ch hîp lý nh»m voµ nh÷ng yÕu

tè x· héi trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, chóng ta trong so s¸nh víi

c¸c níc kh¸c trong khu vùc còng nh trªn thÕ giíi ®· ®¹t nh÷ng

thµnh qña vît tréi trªn lÜnh vùc x· héi, : sù æn ®Þnh chÝnh trÞ,

t¬ng ®èi b×nh ®¼ng trong tiÕp cËn víi c¸c dÞch vô x· héi nh

lµ y tÕ, gi¸o dôc, kho¶ng c¸ch ph©n tÇng x· héi gi÷a c¸c tÇng

líp lµ kh«ng qu¸ trªnh lÖch...Trong t×nh tr¹ng cßn lµ mét níc cã

nÒn kinh tÕ chËm ph¸t triÓn, mét níc nghÌo th× nh÷ng thµnh

tùu trªn lµ ®¸ng kÓ.

Sù ph©n ho¸ giÇu nghÌo nÕu nh kh«ng ®îc quan t©m gi¶i

quyÕt cã thÓ ®em l¹i nh÷ng t¸c ®éng kh«ng tèt ®Õn nh÷ng

khÝa c¹nh chÝnh trÞ, qu¶n lý vµ trËt tù cïng víi sù æn ®Þnh cña

mét quèc gia, nã cã thÓ trë thµnh nh÷ng ®éng lùc thóc ®Èy

m©u thuÉn x· héi lªn ®iÓm ®Ønh gi÷a nhãm ngêi giµu vµ ngêi

nghÌo trong x· héi, chÝnh v× thÕ víi b¶n chÊt nhµ níc vµ nh÷ng

chøc n¨ng x· héi cña nã th× ë bÊt cø mét x· héi nµo còng cÇn

tÝnh ®Õn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy dï r»ng møc ®é cã kh¸c

nhau, nÕu nh nhµ níc Êy muèn tån t¹i. Mçi mét nhµ níc cô thÓ

vµ tuú vµo hoµn c¶nh cña m×nh ®Ó cã nh÷ng gi¶i ph¸p,

nh÷ng chÝnh s¸ch nhÊt ®Þnh cho vÊn ®Ò nµy. ViÖt Nam , mét

mÆt kh«ng ngõng ph¸t huy néi lùc, ngo¹i lùc cho t¨ng trëng vµ

ph¸t triÓn kinh tÕ nh»m cè g¾ng gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng ®ãi

nghÌo, ngµy cµng n©ng cao møc sèng chung cho toµn d©n,

n©ng cao thu nhËp quèc d©n, vît khái t×nh tr¹ng lµ mét níc cã

nÒn kinh tÕ chËm ph¸t triÓn. MÆt kh¸c tËp trung vµo rót ng¾n

kho¶ng c¸ch cña sù ph©n ho¸ giÇu nghÌo trong x· héi, chÝnh

s¸ch xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, hç trî cho nh÷ng nhãm cã u thÕ thÊp

h¬n nh lµ c¸c céng ®ång n«ng th«n, miÒn nói... tÊt c¶ ®Òu lµ

nh÷ng nç lùc nh»m gi¶i quyÕt c«ng b»ng x· héi ®i ®«i víi

nh÷ng chiÕn lîc t¨ng trëng kinh tÕ v× môc tiªu chung cho sù

ph¸t triÓn v÷ng bÒn.

4. KÕt luËn :

Kinh tÕ thÞ trêng vµ ph©n ho¸ giÇu nghÌo lµ mét t¬ng quan tÊt

yÕu, nã thÓ hiÖn sù n¨ng ®éng cña nÒn kinh tÕ Êy ®ång thêi

cã nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc nhÊt ®Þnh thóc ®Èy hÖ thèng

kinh tÕ ph¸t triÓn, mÆt kh¸c còng lµ mét vÊn ®Ò x· héi cÇn

thiÕt ph¶i gi¶i quyÕt cã vËy míi ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn bÒn

v÷ng.