KESİTSEL ARAŞTIRMALAR

Kesitsel Araştırma

Toplum Saha Taraması

Prevalans Araştırması

Durum Saptama Araştırması

Genel Özellikleri

* Uygun bir yöntemle toplumu temsil eden bir örnek seçilir. Ayrıca kontrol grubu seçilmez.

* Belirli bir hastalığın veya durumun araştırma sırasındaki sıklığını belirlemek üzere elde edilen ölçüte prevalans hızı adı verilir.

* Veri kaynağı olarak rutin sağlık kayıtları, anketler, fizik ve laboratuvar muayenelerinin sonuçlarını içeren formlar kullanılabilir.

Genel Özellikleri

* Toplumun tümü veya örneğe seçilen kesimin araştırmaya yüksek oranda katılması elde edilen sonuçların güvenilirliğini arttırır.

* Bir araştırmada birden fazla hastalık veya durumun görülme sıklığı belirlenebilir. Bunlara çok amaçlı taramalar adı verilir.

Örneklem Seçimi

İki şekilde olabilir;1- Tüm ülkeyi veya bir bölgeyi temsil eden bir örnek seçilebilir,2- Çeşitli konularda yüksek risk taşıyan belirli gruplarda çalışma yapabilir. - Fabrika, - Yurt, - Kışla v.b.

Kesitsel Araştırmalar

Risk Altındaki Toplum

(Uygun örnekleme yöntemi)

Örnek (Anket, FM, Lab.)

Etken (+), Hastalık (+) (a) Etken (-), Hastalık (+) (c)

Etken (+), Hastalık (-) (b) Etken (-), Hastalık (-) (d)

Elde Edilen Ölçütler

Toplam Prevalans = (a+c)/(a+b+c+d) x k

Etken (+) Prevalans = a/(a+b) x k

Etken (-) Prevalans = c/(c+d) x k

Kesitsel Araştırmalarda Toplanan Verilerin Özellikleri

* Kişisel sosyodemografik özellikler: Yaş, cins, medeni durum, eğitim, alışkanlıklar, çocuk sayısı * Kişilik yapısı,* Meslek,* Çalışma durumu,* Ekonomik durumu,* Çevreye ilişkin fizik ve biyolojik bilgiler: Konut koşulları, çalışma yeri koşulları,* Sağlığa ilişkin davranışlar,* Sağlık hizmetlerinden yararlanma,* Muayeneler,* Laboratuvar testleri: Kan ve idrar tetkikleri, radyolojik muayeneler, biyokimya tetkikleri, v.b.

Katılma Oranı ve Etkileyen Faktörler

1- Araştırmanın konusu,

2-Katılacak kişilerin özellikleri (yaş, meslek, eğitim, v.b.),

3- Araştırma bölgesinin özellikleri,

4-Soru sayısı ve nitelikleri.

Verilerin Analizi

Ön Analizler

* Her değişkene ait veriler tanımlanır (ortalama, ortanca, en yüksek ve en düşük değer, standart sapma, standart hata),

* Her değişken için marjinal (tek yönlü) tablolar elde edilir.

Örn: Cins Yaş - Erkek - 15-24 - Kadın - 25-34

- 35-44

İleri Analizler

İki veya daha fazla değişken arasındaki ilişkinin araştırılmasına yönelik analizlerdir. * İlk aşamada bağımlı değişkenin (prevalansın) herbir bağımsız değişkenle ilişkileri incelenir (X2, t testi, korrelasyon katsayısı). * Çok değişkenli analizler yapılabilir (çoklu regresyon analizi, varyans analizi gibi). 

Örn. Tablo 1. Kadınlarda Yaşa Göre HT Prevalansı Yaş Grupları HT Prevalansı (%)

15-24 5.0 25-34 8.0 35-44 16.0 TOPLAM 12.0

Kesitsel Araştırmaların Yarar ve Sakıncaları

1- Düzenli kayıt sistemi olmayan toplumlarda, toplumun sağlık düzeyi konusunda kısa sürede, düşük maliyetle, yararlı veriler elde edilir.2- Birden fazla sağlık sorununu saptamaya yönelik kesitsel araştırmalar daha da ucuza mal olur. Örn: Tbc. Taramasında; HT + anemi + bedensel sakatlıklar.3- Sonuçlar topluma veya kendi evrenlerine genellenebilir.4- Toplum sadece belli bir zaman diliminde değerlendirildiği için nedensel ilişkiler kohort araştırmalarında olduğu gibi güvenilir değildir.5- Geçmişe yönelik bilgiler alınıyorsa hafıza faktörü burada da etkilidir.

SAHA TARAMALARI

Epidemiyolojinin en önemli görevlerinden birisi hastalıkların erken tanılarının yapılmasıdır.

Erken tanıda iki yola başvurulur:

1- Hastalığın en erken semptomlarını yakalamak,

2- Henüz semptom vermeyen kişileri bulmak.

“Saha Taramaları” (Şüpheli hastaların sağlamlardan

ayrılması)

  Görünüşte Sağlıklı Toplum

Negatifler (sağlıklılar) Şüpheli Vakalar

Kesin Tanı Yöntemi Hastalar Sağlıklılar TEDAVİ

Kitle Taramaları İçin İlkeler

1- Taranan hastalık toplum için önemli sağlık

sorunu olmalıdır,

2- Tanı konulabilecek bir presemptomatik dönemi olmalıdır,

3- Basit ve güvenilir bir tanı yöntemi olmalıdır,

4- Tedavisi olmalıdır,

5- Erken tanı harcamaları çok fazla olmamalıdır.

Tarama Testlerinde Bulunması Gereken Nitelikler

1- Basitlik: Hekim dışı personel tarafından da kolaylıkla uygulanabilecek kadar basit olmalı.

2- Kabul Edilirlik: Maddi ve manevi travma yaratmamalı.3- Doğruluk: Ölçüm sonuçlarını doğru vermeli.4- Ucuzluk: Zaman, insan gücü ve para harcamaları düşük

olmalı.5- Tutarlılık: Testler tekrarlandığında aynı sonuçlar elde

edilmeli. 6- Duyarlılık: Testin, taranan toplumdaki gerçek hastaları

ortaya çıkarabilme özelliği.7- Seçicilik: Testin, taranan toplumdaki sağlamları

ayırabilme özelliği.

Gerçek Hastalık

Test Sonucu

Toplam

(+) a b a+b

(-) c d c+d

  (+) (-)  

Toplam a+c b+d a+b+c+d

Duyarlılık= a / (a+b) x kSeçicilik= d / (c+d) x kYalancı (-) = bYalancı (+) = cHastalığın Gerçek Prevalansı = (a+b / a+b+c+d) x k