UNIVERZITET U TUZLIFarmaceutski fakultet

Samra Paočić

Keto (proteinska) prehrana, prehrana sa dominacijom proteina, prednosti i rizici

Seminarski rad

Tuzla, Juli, 2014.

UNIVERZITET U TUZLIFarmaceutski fakultet

Samra Paočić

Keto (proteinska) prehrana, prehrana sa dominacijom proteina, prednosti i rizici

Seminarski rad

Tuzla, Juli, 2014.

Naziv predmeta: BromatologijaVoditelj: Dr.sc.Midhat Jašić, van.prof.Broj stranica: 11Broj slika: 0Broj tablica: 0Broj literaturnih referenci: 12

Sažetak:

Bjelančevine ili proteini su, uz vodu, najvažnije tvari u tijelu. Najvažniji su čimbenik u rastu i razvoju svih tjelesnih tkiva. Glavni su izvor tvari za izgradnju mišića, krvi, kože, kose, noktiju i unutarnjih organa, uključujući srce i mozak. Sastavni su dijelovi svake stanice, što ih čini osnovom života na Zemlji. Izgrađene su od aminokiselina koje su međusobno povezane peptidnom vezom.Razlikuju se proteini biljnog i životinjskog porijekla. Potrebno je unosti uravnoteženu količinu proteina da bi se zadovoljile potrebe organizma za esencijalnim aminokiselinama. Prekomjeran unos proteina može dovesti do oboljenja, jednako kao što to može učiniti i smanjen unos proteina.

Ključne riječi: proteini, aminokiseline, malnutricija.

SADRŽAJ

1. UVOD................................................................................................................................................1

2.VRSTE I FUNKCIJE PROTEINA......................................................................................................2

2.1. Proteini životinjskog porijekla.......................................................................................................2

2.1.1. Jaja............................................................................................................................................3

2.1.2.Riba............................................................................................................................................3

2.1.3.Bijelo meso (piletina, puretina) .................................................................................................3

2.1.4.Crveno meso (govedina, divljač) ...............................................................................................3

2.1.5. Mliječni proizvodi sa niskim procentom masti.........................................................................3

2.2. Proteini biljnog porijekla...............................................................................................................4

2.2.1. Grahorice i proizvodi od soje....................................................................................................4

2.2.2. Orašasti plodovi i cjelovite žitarice...........................................................................................4

2.3. Razlika između biljnih i životinjskih proteina...............................................................................4

3. POTREBE ZA PROTEINIMA...........................................................................................................6

3.1. Prekomjeran unos proteina.............................................................................................................7

3.2. Proteinska malnutricija...................................................................................................................8

3.2.1.Marazam....................................................................................................................................8

3.2.2. Kvašiorkor.............................................................................................................................. ..9

4. ZAKLJUČAK....................................................................................................................................10

Literatura................................................................................................................................................11

1. UVOD

Proteini su kompleksni organski spojevi, visoke molekularne težine koji se sastoje od aminokiselina povezanih peptidnom vezom. To su najsloženije organske materije veoma velike molekularne mase. Mogu biti rastvorljivi ili nerastvorljivi u vodi. U građi molekula proteina su zastupljeni kiseonik, vodonik, ugljenik i azot, a u nekim i sumpor i fosfor.

U strukturi proteina učestvujue 20 aminokiselina. Neke aminokiseline čovjekov organizam može da sintetizira, dok neke ne može. Esencijalne (nezamjenjive) aminokiseline mogu se unositi u organizam iskljucio kroz hranu, dok se neesencijalne mogu sintetizirati u organizmu iz drugih metabolita. U esencijalne aminokiseline spadaju: izoleucin, leucin, fenilalanin, lizin, metionin, valin, treonin, triptofan, arginin, histidin.U neesencijalne aminokiseline spadaju: alanin, aspargin, asparginska kiselina, cistein, glutaminska kiselina, glutamin, glicin, prolin, serin, tirozin.

Ravnoteža navedenih esencijalnih aminokiselina u bilo kojoj namirnici određuje njezinu kakvoću i iskoristivost. Za mjeru iskoristivosti proteina koristi se izraz biološka vrijednost (BV). BV nam govori koliki se postotak proteina unesenih hranom prevede u tjelesnih proteina. Što je veća BV veća je i iskoristivost proteina u tijelu. Proteini koje sadrže sve prave omjere i količine navedenih esencijalnih aminokiselina nazivamo visokokvalitetnim proteinima ili potpunim proteinima i njihov BV je blizu 100%.  To su uglavnom namirnice životinjskog porijekla: meso,perad, riba, mlijeko,mliječni proizvodi i jaja. Biljni proteini obično se smatraju proteinima niže kvalitete ili nepotpunim proteinima jer im uglavnom nedostaje jedna ili više esencijalnih aminokiselina. Takvi proteini imaju BV najčešće niži od 70.

Proteini su ključni gradivni elementi žive ćelije svakog organizma. Nalaze se svugdje, u svim dijelovima ljudskog tijela, kao na primjer mozgu, krvi, noktima, kosi, a od proteina su građeni enzimi i neki hormono. Tjelesni proteini se sintetiziraju pod uvjetom da u “pulu” tokom metabolizma postoje sve esencijalne aminokiseline. Čim nedostaje jedna, manjak se nastoji kompenzirati sintezom. Ako to nije moguce dolazi do poremećaja izraženog kao malnutricija.

1

2. VRSTE I FUNKCIJE PROTEINA

Na osnovu bioloških funkcija proteine možemo podijeliti na odbrambene, regulacijske, skeletne, skladišne, transportne proteine i enzime. Odbrambeni proteini su uključeni u obranu tijela od stranih antigena ('napadača'). Oni mogu putovati kroz krvotok korišteni od strane imunološkog sustava za identifikaciju i borbu protiv bakterija, virusa i dr. Jedan od načina djelovanja antitijela jest imobilizacija antigena koji tada budu uništeni od strane bijelih krvnih zrnaca. Enzimi su proteini koji olakšavanju tj. ubrzavaju biokemijske reakcije. Npr. enzim laktaza razgrađuje šećer laktozu iz mlijeka dok je pepsin probavni enzim koji u želucu razgrađuje proteine iz hrane. Stanice se oslanjaju na 1000 različitih enzima koji kataliziraju metaboličke reakcije i to čak tisuću do milijun puta brže nego što bi to bilo moguće bez katalizatora. Regulacijski proteini jesu tzv. messinger proteini koji pomažu pri regulaciji određene tjelesne aktivnosti. Primjeri uključiju oksitocin, inzulin, somatotropin. Inzulin regulira metabolizam glukoze kontroliranjem razine šećera u krvi. Oksitocin se luči u većim količinama kod žena tijekom poroda. Somatotropin je hormon rasta koji potiče sintezu proteina, a najviše je izražena njegova funkcija rasta kostiju te povećani rast i razvoj tkiva. Skeletni proteini su keratin, kolagen, elastin. Keratin je odgovoran za stabilnost i oblik stanice. Glavni je sastojak kose i dlake u sisavaca Svaka vlas kose sadrži oko 5 % vode i 90 % keratina. Keratin daje snagu i elastičnost strukturi vlasi, kako izvana tako i u unutrašnjosti vlasi. Kolagen i elastin pružaju podršku vezivnom tkivu kao što su tetive i ligamenti.Skladišni proteini, kao ovalbumin i kazein, pohranjuju aminokiseline; ovalbumin je prisutan u bjelanjku, a kazein je mliječni protein. Transportni proteini pomažu u prijenosu molekula s jednog mjesta u tijelu na drugo. Primjeri su hemoglobin koji prenosi kisik kroz krv i citokromi koji djeluju u lancu prijenosa elektrona (Becker, 2013).

2.1. Proteini životinjskog porijekla

Esencijalne aminokiseline se nalaze uglavnom u namirnicama životinjskog porekla. Ove vrste proteina se nazivaju i kompletnim jer uglavnom sadrže sve esencijalne amino kiseline i mogu se naći u:

mesu piletini ribi jajima mlečnim proizvodima

Masne ribe (losos, sardine, pastrmka, tuna) su dobri izvori proteina. Imaju dodatnu prednost što pored proteina sadrže i visoku koncentraciju masnih kiselina koje pružaju zaštitu od srčanih oboljenja i moždanog udara. Masna riba sadrži i do osam puta više omega-3 i omega-6 masnih kiselina nego manje masne ribe kao što su (bakalar, haddock, skate.) (Marijana, 2012).

2

2.1.1. Jaja

Jaja su najbolji izvor proteina u prirodnom obliku. Ukusna su, jednostavno i brzo se spremaju i imaju najveću biološku vrijednost (BV) što je itekako važno za bodybuildere, jer hrana bogata proteinima visoke biološke vrijednosti je korištena za izgradnju mišića. Jedno cijelo jaje sadrži 6 grama proteina (Ćosić, 2010).

2.1.2. Riba

Riba (sve vrste) je odličan izvor kvalitetnih proteina i trebala bi biti konzumirana na dnevnoj bazi. Pored visoko kvalitetnih proteina, riba sadrži i manje količine zasićenih masnoća, praktično bez ugljikohidrata. Preporučljivo je jesti ribu koje egzistiraju u hladnim vodama, poput lososa  i srdele. Riba je također odličan izvor omega 3 masnih kiselina. 100 grama ribe sadrži 22-26 grama proteina (Ćosić, 2010).

2.1.3. Bijelo meso (piletina, puretina)

Sa obzirom da sadrži velike količine kvalitetnih proteina i veoma malo masnoća bijelo meso je odlična hrana koja predstavlja svakodnevni izvor bodybuildera ili osoba koje žele da izgube kilograme. Piletina i puretina su jedan od ekonomičnijih i dostupnih izvora bijelog mesa koje se jednostavno sprema i prenosi. 100 grama bijelog mesa sadrži 22 grama proteina (Ćosić, 2010).

2.1.4. Crveno meso (govedina, divljač)

Komadi crvenog mesa su veoma bogati proteinima.  100 grama crvenog mesa, poput govedine ili neke divljači ima 23 grama proteina, ali i 15 grama masti, od kojih su većina zasićene masti, tako da svakodnevno konzumiranje crvenog mesa nije preporučljivo. 100 grama crvenog mesa sadrži 23 grama proteina (Ćosić, 2010).

2.1.5. Mliječni prozivodi sa niskim procentom masti

Mliječni prozivodi poput sira, mlijeka i jogurta sadrže velike količine visoko iskoristovg proteina. Realtivno lahko se pripremaju, dostupni su tokom cijele godine i veoma su povoljni. 100 grama sira sadrži 20-26 grama proteina (Ćosić, 2010).

3

2.2. Proteini biljnog porijekla

Biljni proteini sadrže mnoge aminokiseline, ali nijedan biljni izvor ne sadrži sve esencijalne aminokiseline u potpunosti. Potrebno je da kombinujete proteine biljnog porekla da bi ste unijeli sve aminokiseline koje su vašem tijelu neophodne (Milisavljević, 2013).

Prednost koje imaju biljni izvori proteina je u tome da nisu u spoju sa zasićenim mastima i holesterolom, da ne sadrže metaboličke ostatke iz tijela životinja kao ni hemijske ostatke tretmana kojima su podvrgavane životinje a kasnije i njihovo meso.Biljni proteini imaju nizak sadržaj masti a visok sadržaj vlakana, vitamina i minerala.Proteini biljnog porekla sadrže fitohemikalije koje doprinose zdravlju i prevenciji bolesti (Milisavljević, 2013).

2.2.1. Grahorice i proizvodi od soje

Grahorice su izvrstan izvor proteina, stoga ih što češće uvrstite na svoj stol. Leća i neke škrobne vrste graha (pola šalice) sadrže oko 7 grama proteina. Soja u svim oblicima obiluje proteinima. Probajte mlijeko od soje, tofu sir, soju u ljusci, zrnu ili komadićima. Tofu i tempeh (30 grama) sadrže oko 5 grama proteina, dok vegetarijanske paštete, ovisno o proizvođaču, mogu sadržavati i do 15 g proteina (Anonymus 1, 2009).

2.2.2. Orašasti plodovi i cjelovite žitarice

Orašasti plodovi bogati su nezasićenim mastima i biljnim proteinima, mineralima i vlaknima. Najbolji izvor proteina pritom su bademi (30 g sadrži 7 grama proteina), a slijede lješnjaci i orasi.  Sve cjelovite žitarice, bilo da se radi o kruhu ili zobenim žitaricama, sadrže određenu količinu proteina. Treba posebno istaknuti quinou, jednu od žitarica koja je relativno nova na našem tržištu. Quinoa ima više proteina od nekih žitarica, a u količini amino-kiselina može se mjeriti sa sojom. Sadrži također i visoku razinu kalcija, željeza, vlakana, B-vitamina, E-vitamina i fosfora. Bulgur, integralna tjestenina i smeđa riža također su odličan izvor proteina (Anonymus 1, 2009).

2.3. Razlika između biljnih i životinjskih proteina

Iako ova podjela na prvi pogled u prvi plan stavlja namirnice životinjskog porijekla noviji trendovi u prehrani preferiraju biljne bjelančevine te proteinske dodatke u prahu jer ne sadrže štetne tvari poput zasićenih masnoća i kolesterola koje nalazimo u namirnicama životinjskog porijekla. Osim što je potreno ograničiti unos životinjskih bjelančevina dodatno je potrebno  obratiti pažnju i na njihovu vrstu te dati prednost ribi, te bijelom purećem i pilećem mesu zbog niže energretske vrijednosti, nižeg sadržaja kolesterola i masnoća, te veće kvalitete samih bjelančevina. Govedinu,svinjetinu i ostala crvena mesa trebali bi  konzumirati samo povremeno (Anonymus 2, 2011).

Dodatni oprez u konzumaciji životinjskih namirnica potreban je i zbog opasnosti od antibiotika i hormona koji su u njima sadržani zbog modernog masovnog industrijskog načina proizvodnje. Opasnosti ovakvih utjecaja na meso i mlijeko koje danas, na žalost,

4

konzumiramo tema su za sebe i prelaze okvir ovog članka (uzrokuju rak, srčane bolesti, bolesti probavnog trakta itd.) (Anonymus 2, 2011).

S druge strane, namirnice biljnog porjekla poput soje, mahunarki, žitarica i orašastih plodova iako sadrže uglavnom (uz neke izuzetke poput quinoa-e)  bjelančevine niže kvalitete smatraju se zdravijim izvorom proteina od životinjskih namirnica. Naime, biljne namirnice uz proteine sadrže i kompleksne ugljikohidrate, esencijalne masne kiseline te mnoštvo vitamina, minerala i ostalih hranjivih sastojaka uključujući i prehrambena vlakna koja igraju ključnu ulogu u zdravoj probavi. Naravno, ne sadrže niti kolesterol niti nezdrave masnoće (Anonymus 2, 2011).

Nekada se smatralo kako se biljne bjelančevine moraju pomno kombinirati kako bi se mogle mjeriti sa punovrijednim životinjskim bjelančevinama , ali danas znamo da je dovoljno tijekom 48 sati pojesti biljne namirnice iz različitih skupina (mahunarke, žitarice,orašasti plodovi, voće i povrće) i na taj način ostvariti dovoljan i kvalitetan unos bjelančevina. Posebno je vrijedna žitarica quinoa (nekada glavna hrana Inka i Asteka) koja sadrži sve esencijalne aminokiseline, bogata je vitaminima i mineralima i esencijalnim mastima te se kao takva najviše približila onome što se usuđujemo nazvati savršena hrana.Prema najnovijim spoznajama 1/3 životinjskih i 2/3 biljnih proteina predstavljali bi idealan omjer za unos bjelančevin u prehrani (Anonymus 2, 2011).

5

3. POTREBE ZA PROTEINIMA

Proteini su vitalni za naše zdravlje. Međutim, za potrebe u proteinima jos nije postignut konsenzus i najbolje ih je planirati tako da čine 10-15 % kalorijskog unosa/dan. Potrebe mogu biti kvantitativne (zavisi od količine azota) i kvalitativne (zavise od količine aminokiselina). The National research Caunsil trenutno smatra da su potrebe 0,8 g po kg tjelesne mase/dan (mjesoviti, biljni i životinjski). Potrebe u proteinima mogu se definisati kao ona količina proteina koja obezbeđuje azotnu ravnotežu odraslih i pozitivan azotni bilans kod djece (Stanišić, 2014).

Buduci da čovjek jede mješavinu proteina biljne i životinjske hrane, ove norme se koriguju množenjem sa koeficijentom koji se dobija kada se "indeks neto proteinske iskoristljivosti" za proteine jajeta (100) podjeli sa indeksom odgovarajuće mješavine proteina. Kako se "indeks neto proteinske iskoristljivosti" mješavine proteina prosječnog dnevnog obroka Jugoslovena kreće oko 60, dnevna potreba muškarca kod strukture naše ishrane iznosi 1 g, a za odrasle žene 0.9 g na 1 kg tjelesne težine. Trudnicama treba dodati 6 g, a dojiljama 17 g proteina visoke biološke vrednosti (jaje, mleko) (Stanišić, 2014).

Od ukupne dnevne količine proteina, 50 % treba da su proteini zivotinjskog porekla, da bi "indeks neto proteinske iskoristljivosti" mjesavina u dnevnom obroku bio oko 65. Da bi se zadovoljile kvalitativne potrebe u proteinima podrazumejva se adekvatan unos 8-10 esencijalnih aminokiselina (Stanišić, 2014).

Metabolizam proteina u organizmu ima dva smjera: izgradnju tkiva (anabolizam)  i razgradnju tkiva (katabolizam) koji moraju biti u ravnoteži. U slučaju većih napora ili stresa koji se javljaju kao posljedica treninga i vježbi i naravno u slučaju bolesti dolazi do povećane razgradnje proteina i ta ravnoteža je narušena. Pozitivna ravnoteža postiže se kada je količina dušika koji je izlučen putem mokraće, fecesa i znoja manja u odnosu na količinu koja se unosi hranom. U obrnutom slučaju kada je količina izlučenog dušika veća u odnosu na unos javlja se negativna ravnoteža (Anonymus 3, 2008).

Ako sportaš ne unosi dovoljno proteina dolazi do trošenja vlastitih rezervi proteina, no međutim ako se naporne vježbe prolongiraju uključuje se mehanizam adaptacije organizma koji dovodi do štednje dušika. Jedan od razloga zašto se proteini ne mogu konzumirati u neograničenim količinama je amonijak koji se javlja kao razgradni produkt proteina, koji je u većim količinama toksičan za stanice i mora se eliminirati iz organizma. U slučaju, kada je unos proteina prevelik u odnosu na potrebe npr. ako se unosi dvostruko više proteina to ne znači da će doći do dvostrukog povećanja mase već će se višak pretvoriti u salo. Da bi se spriječili poremećaji ravnoteže potrebno je voditi računa o pravilnom unosu proteina u organizam (Anonymus 3, 2008).

6

Kakvoća proteina mjeri se njihovom biološkom vrijednosti tj. prema sadržaju esencijalnih aminokiselina. Obzirom da se ne sintetiziraju u organizmu, potrebno ih je učestalo i kontrolirano unositi. Ukoliko sportaši svojom prehranom ne mogu zadovoljiti potrebe za esencijalnim aminokiselinama potrebno je u prehranu uključiti proteinske suplemente. Kod izbora proteinskih suplemenata treba voditi računa o njihovoj biološkoj vrijednosti. Na prvom mjestu je protein sirutke (BV 104), cijelo jaje (BV 100), bjelance jajeta (BV 88), govedina (BV 80), kazeinat (BV 77) soja (BV 70) i grah (BV 49) (Anonymus 3, 2008).

3.1. Prekomjeran unos proteina

Mnogi ljudi misle da je potrebno jesti meso i mliječne proizvode zbog proteina kojeg ima puno u mesu. To je stara zabluda. Neke biljke kao što su soja, grah, pšenica i mnoge druge sadrže veliku količinu proteina kao i meso. A usto, i gomilu raznih vitamina, kompleksnih ugljikohidrata i još mnogo toga što se inače ne može naći u mesu. Danas je dokazano da ljudima i ne treba toliko proteina, a ono što je zabrinjavajuće jest da su pronađene veze između konzumiranja prevelike količine životinjskih proteina i današnjih čestih bolesti (Anonymus 4, 2014).

Cilj većine visokoproteinskih dijeta je izazvati stanje „pozitivne ketoze“ koja za posljedicu ima intenzivno trošenje masti kao izvora energije.Iz ovog razloga se ove dijete nazivaju još i ketogene dijete. Preciznije, ketogena dijeta je poseban način prehrane koji se temelji na stanju ketoze, u koji organizam stupa nakon određenog vremena prehrane, pretežno bjelančevinama i mastima. Kada tijelo jednom uđe u stanje ketoze, umjesto šećera primarni izvor energije postaju masti. Do ove pojave dolazi kada organizam kroz određeno razdoblje dobiva vrlo male količine ugljikohidrata. Nakon što započne sa ketogenim načinom prehrane, tijelo prolazi kroz više promjena. Poslije otprilike 48 sati od početka ovog načina prehrane, organizam počinje koristiti ketone kako bi efikasnije koristio energiju skladištenu u masnim stanicama. Drugim riječima, primarni izvor energije za organizam prestaju biti ugljikohidrati (tj. glukoza), dok njihovo mjesto zamjenjuju masti, tj. masne kiseline. Zbog toga, za vrijeme ketoze nije problem jesti hranu s većim udjelima masnoće nego što bi se inače činilo razumnim.Obzirom da je na ketogenoj dijeti važno unositi vrlo male količine ugljikohidrata, prevladava većinom hrana temeljena na siru, jajima, mesu i ribi. Takva vrsta prehrane, međutim, može imati nepovoljne zdravstvene utjecaje. Mnogi pojedinci koji se drže prehrane pretjerano bogate životinjskim bjelančevinama, često imaju povišen kolesterol, osteoporozu ili povišene trigliceride (Anonymus 4, 2014).

Najčešći problemi i komplikacije povezane sa visokoproteinskim dijetama su:

Zatajenje bubrega

Konzumirajući previše bjelančevina opterećuju se bubrezi, što može pogoršati zdravstveno stanje osoba koje već imaju probleme sa bubrezima (Anonymus 4, 2014).

Visok kolesterol

7

Dobro je poznata povezanost visokoproteinske dijete (koja se sastoji od jedenja crvenog mesa i masnijih mliječnih proizvoda) sa visokim kolesterolom (Anonymus 4, 2014).

Osteoporoza i bubrežni kamenac

Visokoproteinske dijete potiču povećano izlučivanje kalcija kroz urin, (više nego kod osoba sa uravnoteženom prehranom), što kroz duže razdoblje povećava rizik od osteoporoze i bubrežnih kamenaca (Anonymus 4, 2014).

Karcinom

Visokoproteinske dijete ne uzrokuju karcinom, ali ograničavaju unos voća, povrća, žitarica, a samim tim i vitamina, minerala, enzima, vlakana i antioksidanta, koji su najveći borci protiv raznih oblika karcinoma (Anonymus 4, 2014).

3.2. Proteinska malnutricija

Malnutricija je u svjetskim razmjerama jedan od vodećih uzroka morbiditeta i mortaliteta u dječijoj dobi. Nedovoljan unos hrane u organizam može biti povezan s vanjskim faktorima, kao što su glad, siromaštvo, loše dijetalne navike, emocionalni faktori. Unutrašnji faktori se odnose na neadekvatnu resorpciju hrane, gubitak povraćanjem ili proljevom, kongenitalne malformacije ili hronične bolesti (Anonymus 5, 2014).

3.2.1. Marazam Teška malnutricija češća je u nerazvenim zemljama, u regijama gdje vladaju opće siromaštvo i loše higenske navike. Izvan toga miljea može nastati zbog pogrešnih navika u ishrani, poremećenog odnosa dijete-roditelj, metaboličkih abnormalnosti ili kongenitalnih malformacija. Termin marazam koristi se za široku lepezu kliničkih poremećaja proteinske i kalorijske deficence (Anonymus 5, 2014). Klinička slika: u početku se javlja nedovoljno napredovanje koje se nastavlja gubitkom na težini. Potkožno masno tkivo se gubi s trupa, potom s ekstremiteta (masni jastučići na licu se gube posljednji), te dete u početku zadržava relativno normalan izgled lica. Gubitkom Bishatovih masnih jastučića lice poprima izmučen, starački izgled (Volterovo lice). Koža gubi elastičnost i postaje naborana, tako da se u glutealnoj regiji mogu vidjeti nabori (fenomen duhankese). Prisutna je slabost muskulature, mlohav ili distendiran trbuh, oskudna motorika, apatija, opstipacija ili dijareja (Anonymus 5, 2014).Temperatura je obično subnormalna, puls usporen, bazalni metabolizam smanjen, postoji osjetljivost na infekce. U ovakvom stanju može doći do kompletnog sloma vitalnih funkcija, tj. dekompozice.Tretman se provodi uklanjanjem uzroka, osiguranjem dovoljnog unosa (2-3 gr proteina/kg/dan,100-150 kcal/kg/dan), te borbom protiv infekcija (Anonymus 5, 2014).

8

3.2.2. Kvašiorkor Zbog potreba rasta djeca moraju unositi dovoljno proteina da bi se održala pozitivna bilanca azota, za razliku od odraslih kojima je potreban samo azotni ekvilibrij.Iako se klinička slika proteinske malnutrice razvija zbog deficencekalorijskog i proteinskog unosa, osnovni simptomi nastaju zbog nedovoljnog unosa proteina kvalitetne biološke vrijednosti. Može nastati i zbog loše apsorpceproteina (hronični proljevi), abnormalnog gubitka proteina u proteinuriji (nefrotski sindrom), zatim zbog infekcija, opekotina, oštećenja jetre (poremećena sinteza proteina) i sl (Anonymus 5, 2014).Kvašiorkor je klinički sindrom teške deficenceproteina i neodgovarajućeg kalorijskog unosa. Široko je rasprostranjen u nerazvijenim zemljama, a označava «bolest malog djeteta odbačenog od dojke zbog nove trudnoće majke». Dijete odbačeno od dojke hrani se žitaricama, s nedovoljnim unosom proteina. U kliničkoj slici udio imaju i helmintijaza, te popratne infekcije, naročito TBC i HIV. Bolest se razvija u ranom djetinjstvu, prije pete godine života (Anonymus 5, 2014). Klinička slika: Malnutricija je praćena gubitkom težine. Hipoalbuminemični edemi mogu maskirati deficit težine i visine. Potkožno masno tkivo je relativno očuvano, prisutna je atrofija muskulature, te promjene ponašanja djeteta (umor, iritabilnost, apatija, koma). Česte su promjene na kosi (depigmentacija, gubljenje teksture i elastičnosti kose) i koži (dispigmentacione deskvamace) (Anonymus 5, 2014). Laboratorijski nalazi: hipoproteinemija (hipoalbuminemija), hiperaminoacidurija, snižen nivo holesterola, snižena aktivnost mnogih enzima (lipaza, tran- saminaze i dr.), hipohromna anemija (Anonymus 5, 2014). Terapija: Tretman se sastoji u borbi protiv infekcije šoka, postepenom unosu proteina (parenteralnim putem ili se koriste proteinski hidrolizati). Treba izbjegavati mliječnu hranu zbog niske aktivnosti laktaze.Prognoza: bolest ima težak, često letalan ishod. Kod teških poremećaja koje pogađaju rast i razvoj, naročito ako se dogode rano, moguće su dugoročne posljedice u mentalnoj sferi (Anonymus 5, 2014). 

9

4. ZAKLJUČAK

Proteini su organski spojevi visoke molekularne težine, koji su sastavljeni od aminokiselina povezanih peptidnom vezom. Neophodni su u našem organizmu u procesu rasta ili regeneracije ćelija. Potrebni su kako bi se u orgaizmu stvorio čitav niz enzima, hormona i antitijela.

Dijelimo ih na proteine životinjskog i biljnog porijekla. Prednost životinjskih proteina je u tome što sadrže sve esencijalne aminokiseline, pa ih nazivamo i kompletnim proteinima. Zastupljenu su u: crvenom mesu, jajima, piletini, mliječnim proizvodima itd.Za razliku od životinjskih proteina biljni proteini nemaju zastupljene sve esencijalne aminokiseline. Iz tog razloga je potrebno kombinovati proteine biljnog porijekla kako bi se unijele sve esencijalne aminokiseline. Biljni proteini su zastupljeni u: mahunarkama, orasima, raznim sjemenkama, žitaricama, sojinim proizvodima itd.

Dnevne potrebe za proteinima zavise od fizičke aktivnosti, spola i životne dobi. Prekomjeran unos proteina može imati štetne učinke na naš organizam. U slučaju povećanog unosa proteina nastaje osteoporoza, kao posljedica izvlacenja kalcija iz kostiju, dolazi i do zatajenja bubrega, povećanog holesterola, do stvaranja karcinoma.Proteinsko-kalorijska malnutricija je zajednički naziv za niz deficitarnih, malnutricijskih stanja koja se pretežno javljaju u slabije razvijenim zemljama, najčešće kod djece.

10

LITERATURA

1. Anonymus 1 (2009) Nahranite organizam biljnim proteinima http://www.ordinacija.hr/zdravi-tanjur/vege-makro/nahranite-organizam-biljnim-proteinima/ (preuzeto juli 2014)

2. Anonymus 2 (2011) Proteini i aminokiseline – Biološka vrijednosthttp://www.fitshop.hr/prehrana/121?start=1 (preuzeto juli 2014)

3. Anonymus 3 (2008) Potrebe za proteinimahttp://www.adventure-sport.net/Rubrike/Hrana-i-pice/Potrebe-za-proteinima.html (preuzeto juli 2014)

4. Anonymus 4 (2014) Zašto je povrće zdravo? http://www.prijatelji-zivotinja.hr/index.hr.php?id=228 (preuzeto juli 2014)

5. Anonymus 5 (2014) Opasnosti visokoproteinskih dijeta http://www.mojezdravlje.net/Bolesti/765/prehrana/Opasnosti-visokoproteinskih-dijeta.aspx (preuzeto juli 2014.)

6. Anonymus 6 (2014) Malnutricija kod decehttp://www.lekarinfo.com/pedijatrija/malnutricija-kod-dece (preuzeto juli 2014)

7. Becker H. (2013) Značaj proteina u prehranihttp://www.zdravaprehrana.info/index.php/zdravlje-i-hrana/item/186-znacaj-proteina-u-prehrani (preuzeto juli 2014)

8. Ćosić A. (2010) Hrana bogata visoko kvalitetnim proteinimahttp://body.ba/ishrana/nutricionizam/hrana-bogata-visoko-kvalitetnim-proteinima/119 (preuzeto juli 2014)

9. Jašić M., Begić L.: Biohemija hrane I, 2008. ( juli 2014)

10. Marijana (2012) Proteini razlog zašto živimo http://mojtanjir.com/proteini (preuzeto juli 2014)

11. Milisavljević M. (2013) Proteini biljnog porijekla http://www.trcanje.rs/ishrana/proteini-biljnog-porekla/ (preuzeto juli 2014)

12. Stanišić A. (2014) Proteinihttp://teretane.net/proteini (preuzeto juli 2014)

11