KOMENDA GŁÓWNA

PAŃSTWOWEJ STRAŻY POŻARNEJ

BIURO SZKOLENIA

PROGRAM NAUCZANIA UZUPEŁNIAJĄCEGO DLA PODOFICERÓW NA STANOWISKACH

ADMINISTRACYJNO - KWATERMISTRZOWSKICH PAŃSTWOWEJ STRAŻY POŻARNEJ

Warszawa 2001

Przewodniczący komisji programowej: mł.bryg.mgr inż. Leszek Suski – Dyrektor Biura Szkolenia KG PSP Zastępca przewodniczącego: st.kpt.mgr Zdzisław Grzyb – Główny Specjalista w Wydziale Nadzoru Pedagogicznego KG PSP Zespołami przedmiotowymi kierowali: st.bryg.mgr Marek Ślósarski – SP PSP Supraśl - Podstawy psychologii i pedagogiki bryg.mgr inż. Waldemar Cholerzyński –SP PSP Bydgoszcz

- Bezpieczeństwo budynków, st.bryg.mgr inż. Ryszard Zaguła – SA PSP Poznań – Podstawy profilaktyki pożarowej, mł.bryg.mgr inż. Bogdan Gumiński – SP PSP Bydgoszcz – Wyposażenie techniczne, mł.bryg.mgr inż. Janusz Anszczak – SP PSP Supraśl – Taktyka działań gaśniczych, mł.bryg.mgr inż. Waldemar Blicharz – OSz PSP Kielce – Taktyka działań ratowniczych, por. inż. Mariusz Kania – KG PSP - Ochrona ludności, kpt.lek.med. Krzysztof Łon – KW PSP Kielce

- Ratownictwo medyczne, Koordynacja prac w zakresie metodycznym i opracowanie redakcyjne: mł.bryg. mgr inż. Jarosław Ostrowski – KG PSP Warszawa st.bryg.w st.spocz.mgr Piotr Bielicki Korekta: kpt. mgr inż. Wojciech Strączek – KG PSP Warszawa

2

ZATWIERDZAM Warszawa, dnia 2001r. Gen. brygadier Zbigniew MERES Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej A. ORGANIZACJA KSZTAŁCENIA I. ZAŁOŻENIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE 1. Cel kształcenia

Program nauczania, przeznaczony jest dla strażaków, którzy ukończyli kształcenie według programów kształcenia kwalifikacyjnego administracyjno – kwatermistrzowskiego i kierowanych na stanowiska dla podoficerów, związane z wykonywaniem działań ratowniczych oraz dla strażaków kierowanych na przemienne studium aspirantów Państwowej Straży Pożarnej.

Celem kształcenia jest przygotowanie podoficerów PSP do sprawnego i bezpiecznego wykonywania zadań podczas działań ratowniczych. Obok rozwijania wiedzy i umiejętności realizacja programu ma umożliwić kształtowanie postaw: - poszanowania prawa i obowiązków służbowych, - rozwijania zainteresowań zawodowych, ciągłego doskonalenia się i samokształ-

cenia, twórczego myślenia oraz zainteresowania postępem technicznym w ochronie przeciwpożarowej,

- niesienia pomocy zagrożonym ludziom i ich majątkowi, - męstwa i odwagi w obliczu zagrożenia i powinności niesienia pomocy

potrzebującym, - odpowiedzialności za bezpieczeństwo własne i kolegów, poprzez potrzebę

opanowania wiedzy, umiejętności i pozytywnych nawyków w obszarze poznawanego zawodu,

- odpowiedzialności za stan środowiska naturalnego, poprzez ukształtowanie przekonania o konieczności stosowania zasad racjonalnego korzystania z tego środowiska.

Realizacja treści programowych ma także umożliwić wyłonienie strażaków

o szczególnych predyspozycjach do zawodu i motywować ich do dalszego podnoszenia kwalifikacji zawodowych w tym specjalistycznych. 2. Opis kwalifikacji zawodowych a) Podstawowe czynności zawodowe Do podstawowych czynności podoficera PSP należy: - prowadzenie rozpoznania na miejscu działań ratowniczych, - właściwe postępowanie w przypadkach katastrof komunikacyjnych, budowlanych,

klęskach żywiołowych, awarii oraz zagrożeniach spowodowanych materiałami niebezpiecznymi,

- zabezpieczenie miejsca działań ratowniczych zgodnie z obowiązującymi procedurami i posiadanymi kompetencjami,

3

- nadzorowanie skuteczności działania ratowniczego, w ramach roty, zastępu oraz zachowywanie bezpiecznych warunków jego prowadzenia,

- realizowanie zadań ustalonych i przydzielonych dla roty w ramach akcji ratowniczej,

- poszukiwanie poszkodowanych i zagrożonych, ich ewakuacja oraz udzielanie pomocy przedlekarskiej,

- sprawianie i obsługiwanie sprzętu ratowniczego i urządzeń, stanowiących wyposażenie straży pożarnej.

b) Opis przygotowania zawodowego Słuchacze w trakcie nauki oraz drogą samokształcenia kierowanego, zdobywają potrzebny zasób wiedzy w zakresie: przygotowania ogólnego, obejmującego: - organizacyjno-prawne podstawy służby w ochronie przeciwpożarowej, - organizację systemu ochrony przeciwpożarowej i krajowego systemu ratowniczo-

gaśniczego, - wybrane zagadnienia z psychologii i pedagogiki, - podstawowe wiadomości z informatyki. przygotowania specjalistycznego, dotyczącego: - zagrożeń występujących podczas akcji ratowniczych, - właściwości fizykochemicznych materiałów niebezpiecznych powszechnie

stosowanych, - obsługi i konserwacji sprzętu i urządzeń jednostek ratowniczo-gaśniczych, - neutralizowania zjawisk towarzyszących procesowi rozwoju pożaru, - taktyki działania w ramach roty i pododdziałów podczas prowadzenia akcji

gaśniczych, ratownictwa technicznego, chemicznego, ekologicznego i medycznego,

- zasad udzielania pomocy przedlekarskiej i niesienia pomocy psychologicznej ofiarom zdarzeń,

- mechanizmów rozwijania cech psychofizycznych, koniecznych dla potrzeb służby. II. OPIS KWALIFIKACJI ABSOLWENTA 1. W wyniku realizacji niniejszego programu absolwenci powinni umieć: - rozpoznawać zagrożenia, mogące stanowić niebezpieczeństwo dla życia, zdrowia

mienia i środowiska, - prowadzić działania ratownicze w ramach roty i pododdziałów, - postępować podczas uroczystości pożarniczych i państwowych, - określać zasady zapobiegania powstawaniu i rozprzestrzeniania się pożaru, - interpretować zjawiska zachodzące podczas procesu spalania i rozwoju pożaru, - oceniać zachowanie się materiałów i konstrukcji budowlanych w warunkach

pożaru, - rozpoznawać zagrożenie i odpowiednio postępować z instalacjami użytkowymi

i technologicznymi podczas pożaru, awarii, katastrofy, - interpretować zjawiska i prawa z zakresu materiałoznawstwa i wytrzymałości

materiałów, - obsługiwać w ramach zadań roty i zastępu, sprzęt i urządzenia stanowiące

wyposażenie straży pożarnej, - wykonywać wszystkie rutynowe czynności poszczególnych funkcyjnych w zastę-

pach gaśniczych i specjalnych,

4

- utrzymywać w gotowości bojowej i konserwować sprzęt i wyposażenie techniczne straży pożarnej,

- zdefiniować pojęcie dowodzenia i kierowania oraz omówić zasady dowodzenia, - prowadzić rozpoznanie miejsca pożaru, katastrof, klęsk żywiołowych i innych

miejscowych zagrożeń w ramach przydzielonych zadań, - składać meldunki o rozwoju sytuacji i przebiegu działań, - ratować i ewakuować ludzi, zwierzęta i mienie w różnych sytuacjach pożarowych,

katastrofach, klęskach żywiołowych i innych nadzwyczajnych zagrożeniach, - dokonywać wyboru stanowiska gaśniczego, właściwego środka gaśniczego oraz

skutecznie operować prądami gaśniczymi, - stosować neutralizatory i sorbenty, - wykorzystywać teren i jego właściwości dla potrzeb akcji ratowniczych, - korzystać ze źródeł zaopatrzenia wodnego, w tym z instalacji hydrantowych, - korzystać w warunkach pożaru z istniejących technicznych środków zabezpie-

czenia obiektu, - pracować w sprzęcie ochrony osobistej w różnych warunkach, - utrzymywać łączność współdziałania, - postępować prawidłowo w przypadku katastrof komunikacyjnych, budowlanych,

klęsk żywiołowych, awarii, zagrożenia ze strony urządzeń technicznych i materiałów niebezpiecznych,

- przeciwdziałać sytuacjom stresowym, - oceniać wpływ zdarzeń traumatycznych na funkcjonowanie człowieka i udzielać

pomocy psychologicznej ofiarom zdarzeń traumatycznych, - prowadzić wsparcie psychologiczne w grupie, - porozumiewać się i właściwie przekazywać komunikaty, - pełnić funkcję instruktora na zajęciach praktycznych, - udzielać pomocy przedlekarskiej poszkodowanym w wypadkach, - świadomie stosować w służbie przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy (bhp), - postępować w stanach zagrożenia masowego i w sytuacji użycia środków

masowego rażenia, - korzystać z urządzeń komputerowych i posługiwać się programami stosowanymi

w PSP, - korzystać z urządzeń i dokumentacji stanowisk kierowania, - sporządzać dokumentację ze zdarzeń, pożarów i wypadków, - radzić sobie w sytuacjach trudnych, - współdziałać w zespole. Wymagania szczegółowe określone zostały w ramach poszczególnych przedmiotów nauczania. 2. Warunki przyjęcia na kurs - wykształcenie – minimum średnie, - skierowanie przez właściwego przełożonego, - pełnienie służby w jednostkach organizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej, - ukończenie kursu kwalifikacyjnego podoficerów mianowanych na stanowiska

administracyjno-kwatermistrzowskie PSP lub ukończenie innego równorzędnego kursu w zakresie stanowisk administracyjno - kwatermistrzowskich,

- ukończenie szkolenia medycznego realizowanego według „Wytycznych w sprawie realizacji zadań z zakresu ratownictwa medycznego przez strażaków-ratowników KSRG” z dnia 17.03.1999r., zatwierdzonych przez Komendanta Głównego PSP.

5

Kandydat skierowany na kurs powinien posiadać: - aktualne badania lekarskie - okresowe, - zaświadczenie lekarskie, stwierdzające możliwość uczestniczenia w kursie

w systemie skoszarowanym, - zaświadczenie o ukończeniu szkolenia podstawowego z zakresu bhp. Nie

dotyczy absolwentów kursu kwalifikacyjnego podoficerów przewidzianych na stanowiska administracyjno – kwatermistrzowskie Państwowej Straży Pożarnej według programu z 13 czerwca 2001 roku.

- wymagane przez organizatora wyposażenie. III. REALIZACJA PROCESU DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZEGO 1. Organizacja procesu dydaktycznego 1. Podstawą organizacji procesu dydaktyczno-wychowawczego jest plan nauczania.

Konstrukcja programu jest monolityczna, dzieli materiał na 8 przedmiotów realizowanych podczas jednego kursu.

2. Kurs prowadzony jest w szkołach PSP w systemie skoszarowanym lub przemiennym. System prowadzenia kursu ustala komendant szkoły PSP. W przypadku systemu przemiennego, program powinien być realizowany w ciągu dwutygodniowych zjazdów podzielonych trzytygodniowymi przerwami na samokształcenie kierowane.

3. W uzasadnionych przypadkach komendant szkoły, może ustalić inny tryb zjazdów i przerw między zjazdami.

4. Podstawową formą nauczania jest lekcja trwająca 45 minut. Dopuszcza się łączenie dwu jednostek lekcyjnych. Lekcje powinny odbywać się w salach przystosowanych do prowadzenia zajęć teoretycznych (odpowiadających warunkom higieny szkolnej, odpowiednio obudowanych w techniczne środki dydaktyczne) oraz w miejscach pozwalających na sprawną organizację ćwiczeń.

5. Zajęcia dydaktyczne należy organizować od poniedziałku do soboty włącznie w ilości 8 godzin lekcyjnych. Kształcenie teoretyczne powinno być harmonijnie łączone z realizacją zajęć praktycznych.

6. Ukończenie kursu upoważnia do obsługi w ramach zadań roty, sprzętu i urządzeń technicznych, ujętych w programie nauczania i stanowiących wyposażenie straży pożarnych, dla obsługi, których nie są wymagane kwalifikacje specjalne (uprawnienia), określone odrębnymi przepisami.

7. Na realizację programu w systemie skoszarowanym przewidziano: - rozpoczęcie i zakończenie kursu - - 2 dni - zajęcia dydaktyczne - 447 godzin - 56 dni - egzaminy - - 3 dni - do dyspozycji komendanta - - 1 dzień ---------------------------- razem: 62 dni Uwaga: W dniach przewidzianych na realizację zajęć dydaktycznych, uwzględniono

zajęcia dydaktyczne organizowane od poniedziałku do soboty w ilości 8 godzin lekcyjnych.

Dni pozostające w dyspozycji komendanta szkoły mogą zostać przeznaczone do celów nie związanych z procesem dydaktycznym.

6

2. Wskazówki metodyczne 1. Realizacja poszczególnych przedmiotów nauczania przebiegać powinna zgodnie

ze wskazaniami zawartymi w części B. 2. Zaleca się, aby prowadzący przedmiot, przed realizacją zajęć programowych,

dokonali w ramach repetytorium syntetycznego przeglądu wiedzy słuchaczy. 3. W rozkładzie zajęć dydaktycznych należy uwzględniać korelację między-

przedmiotową, stosownie do uwag o realizacji dla poszczególnych przedmiotów nauczania.

4. Zajęcia praktyczne na placach ćwiczeń, obiektach wspomagających (wieże ćwiczeń, komory dymowe, komory spalania, laboratoria, pracownie itp.) prowadzić należy w grupach, stosownie do realizowanej tematyki, uwzględniając wskazówki dla poszczególnych przedmiotów nauczania.

5. Zajęcia muszą być prowadzone przy zastosowaniu metod aktywizujących i waloryzacyjnych. Łączyć należy umiejętnie wiedzę naukową z praktyką funkcjonowania jednostek ratowniczych, w tym prowadzenia działań ratowniczo-gaśniczych. W szerokim zakresie należy korzystać ze środków dydaktycznych. Pobudzać należy aktywność i samodzielność poznawczą słuchaczy.

6. Uwzględniać zasady, a także racjonalnie łączyć różne metody nauczania. Przy doborze metod nauczania należy uwzględniać treści i szczegółowe cele kształcenia oraz predyspozycje intelektualne słuchaczy.

7. Czynności dydaktyczne w zakresie przygotowania zajęć, ich realizacji i kontroli stopnia opanowania wiedzy przez słuchaczy, powinny być podporządkowane osiąganiu celów szczegółowych, podanych przy poszczególnych przedmiotach.

8. Obok celów dydaktycznych, realizacja programu sprzyja osiąganiu celów wychowawczych. Integralny charakter nauczania i wychowania powinien służyć kształtowaniu postaw, przekonań i systemów wartości ogólnoludzkich i pożądanych w służbie, które powinny być również prezentowane przez całą kadrę dydaktyczną.

9. Zajęcia praktyczne (ćwiczenia) należy poprzedzić odprawą instruktorsko-metodyczną. Celem odprawy jest zapoznanie instruktorów z tematyką i celem ćwiczeń oraz omówienie ich przebiegu na podstawie ogólnego planu ćwiczeń. Odprawy instruktorskie służą między innymi ujednoliceniu regulaminu oraz określeniu metod nauczania i powinny być tematycznie dostosowane do potrzeb.

10. Należy zwrócić uwagę na właściwą organizację zajęć praktycznych, w tym na zapewnienie niezbędnego sprzętu przy założeniu, że w poszczególnych grupach 50 – 75% stanu ćwiczących powinno jednocześnie wykonywać ćwiczenie oraz warunków bezpieczeństwa i higieny pracy. Ćwiczenia taktyczne należy prowadzić w różnych obiektach, w rozmaitych warunkach terenowych i atmosferycznych, w porze dziennej i nocnej.

11. W procesie kształtowania umiejętności powinny wystąpić następujące etapy: a) uświadomienie słuchaczom nazwy i znaczenia danej umiejętności, b) sformułowanie, na podstawie wcześniej opanowanych wiadomości, reguł

postępowania, c) pokaz wykonania danej czynności przez instruktora lub inną wyznaczoną

osobę, d) wykonanie pierwszych czynności przez słuchacza pod stałą kontrolą

instruktora, e) systematyczne i samodzielne wykonywanie przez słuchacza ćwiczeń

odpowiednio rozłożonych w czasie.

7

12. Zajęcia praktyczne należy poprzedzić instruktażem wstępnym, w czasie którego instruktor zapoznaje słuchaczy z tematem i celem ćwiczeń, procesem ćwiczenia umiejętności, organizacją ćwiczeń, budową i obsługą sprzętu, przepisami bhp. Instruktor powinien motywować słuchaczy do starannego wykonywania zadań objętych ćwiczeniami.

13. Instruktaż bieżący – ma na celu natychmiastowe usuwanie usterek zauważonych w trakcie ćwiczeń.

14. Instruktaż końcowy – ma charakter podsumowania zajęć. Może on być prowadzony metodą pogadanki podsumowującej ćwiczenie, podczas, której instruktor sprawdza stopień przyswojenia tematu ćwiczeń i omawia popełnione przez ćwiczących błędy, ewentualnie wskazuje prawidłowe wykonanie ćwiczenia. Ćwiczenia każdorazowo należy zakończyć oczyszczeniem i konserwacją użytkowanego sprzętu, w celu kształtowania u słuchaczy nawyku dbałości o sprzęt i praktycznego zaznajomienia ich z zasadami i sposobami konserwacji sprzętu pożarniczego.

15. W toku realizacji zajęć należy systematycznie kontrolować stopień opanowania materiału, uwzględniając wskazówki zawarte w ramach poszczególnych przedmiotów nauczania.

16. Prowadzący poszczególne przedmioty mają obowiązek zrealizowania w ramach procesu dydaktycznego w szkole ogólną liczbę godzin, wyszczególnioną w planie nauczania w części A, rozdz. III, pkt 5 tab. 1 i 2. Prowadzący przedmiot w uzasadnionych przypadkach może dokonywać korekt w liczbie godzin przeznaczonych na realizację zajęć o charakterze teoretycznym i praktycznym.

17. Na okres samokształcenia kierowanego, wykładowcy powinni określić szczegółowy zakres materiału do opanowania oraz sprecyzować tematy prac kontrolnych z tego zakresu.

18. Na uwspółcześnienie treści programowych, w razie ich dezaktualizacji, pojawienia się nowych zagadnień, można przeznaczyć do 15% ogólnej liczby godzin przewidzianych na realizację programu nauczania.

19. Program nauczania uzupełniającego podoficerów na stanowiskach administra-cyjno – kwatermistrzowskich PSP, obejmuje wiadomości i umiejętności, które powinny być przez absolwentów systematycznie uaktualniane, pogłębiane i rozszerzane w toku ustawicznego doskonalenia zawodowego, prowadzonego w jednostkach organizacyjnych ochrony przeciwpożarowej oraz w formie samokształcenia.

20. Komendant szkoły PSP zwalnia słuchacza z kursu w przypadku nieobecności na zajęciach dydaktycznych trwających dłużej niż 15% czasu przeznaczonego na realizację programu nauczania. Nie wlicza się nieobecności na zajęciach, spowodowanych pełnieniem służb. W uzasadnionych przypadkach rada pedagogiczna może wnioskować do komendanta szkoły PSP o odstąpienie od zwolnienia słuchacza z kursu.

21. Zagadnienia bezpieczeństwa i higieny pracy powinny być zintegrowane z nauczaniem przedmiotów zawodowych. W procesie nauczania należy określać istniejące i przewidywane zagrożenia oraz wskazywać sposoby bezpiecznego wykonywania zadań.

22. Literatura przedmiotowa ujmuje pozycje podstawowe, najbardziej dostępne w czasie opracowywania programu. Kadra dydaktyczna powinna stale śledzić rynek wydawniczy, prasę fachową i publikacje aktów prawnych w celu aktualizowania materiałów niezbędnych do realizacji programu nauczania.

8

3. Kadra dydaktyczna 1. W szkołach Państwowej Straży Pożarnej wymagane kwalifikacje kadry na

stanowiskach dydaktycznych, określają odrębne przepisy. 2. Zajęcia dydaktyczne mogą prowadzić również specjaliści o odpowiednim

przygotowaniu kierunkowym np.: psychologicznym, medycznym itp. 4. Zalecenia dotyczące oceniania 1. Komendant szkoły PSP na wniosek rady pedagogicznej ustala wewnątrzszkolny

system oceniania osiągnięć w stosunku do wymagań programowych. Ocenianie wewnątrzszkolne obejmuje: a) formułowanie przez kadrę dydaktyczną wymagań edukacyjnych oraz

informowanie o nich słuchaczy, b) bieżące ocenianie, według skali i w formach ustalonych przez radę

pedagogiczną, c) przeprowadzanie zaliczeń i egzaminów końcowych.

2. W ocenianiu bieżącym dopuszcza się indywidualizację wynikającą ze specyfiki kursu, przedmiotu i indywidualnych koncepcji dydaktycznych prowadzącego przedmiot.

3. Podstawowymi metodami kontroli i oceny wyników nauczania powinny być pytania ustne, prace pisemne testy i zadania praktyczne. Pisemne prace egzaminacyjne w tym testy egzaminacyjne przechowywane są przez szkołę PSP przez okres jednego roku.

4. Prowadzący przedmiot ma obowiązek przedstawić słuchaczom na pierwszych zajęciach:

- program i zalecaną literaturę, - zasady realizacji programu i zaliczenia przedmiotu, sposób bieżącej kontroli

wyników nauczania, tryb i terminarz zaliczeń. 5. Do egzaminu końcowego dopuszczeni są słuchacze, którzy przed jego

rozpoczęciem uzyskali ze wszystkich przedmiotów zaliczenia u prowadzących przedmiot.

Egzaminy końcowe obejmujące część teoretyczną i praktyczną należy przeprowadzić z przedmiotów: - wyposażenie techniczne, - taktyka działań gaśniczych, - taktyka działań ratowniczych, 6. Słuchacz zgłaszający zastrzeżenia, co do prawidłowości przeprowadzonego

zaliczenia, ma prawo w ciągu dwóch dni od daty uzyskania wyniku zaliczenia, złożyć do komendanta szkoły PSP wniosek o zezwolenie na przeprowadzenie zaliczenia komisyjnego. Skład komisji oraz termin zaliczenia komisyjnego wyznacza komendant szkoły PSP. W zaliczeniu komisyjnym, na wniosek słuchacza, może wziąć udział w charakterze obserwatora, upoważniony przedstawiciel samorządu słuchaczy.

7. Oceny zaliczeniowe i z egzaminu końcowego, przedstawia się w postaci oceny cyfrowej w skali 1 - 6.

8. Komendant szkoły PSP na wniosek rady pedagogicznej ustala skład komisji egzaminacyjnej, termin, formę i sposób przeprowadzenia egzaminu końcowego.

9. Egzamin końcowy może przeprowadzić komisja zewnętrzna powołana przez Komendanta Głównego PSP.

9

10. Słuchacz, który nie uzyskał zaliczenia z jednego przedmiotu objętego lub nie objętego egzaminem, na wniosek rady pedagogicznej, może być dopuszczony warunkowo do egzaminu końcowego z obowiązkiem uzyskania zaliczenia w terminie poprzedzającym egzamin. Nie uzyskanie zaliczeń z dwóch przedmiotów objętych lub nie objętych egzaminem, bądź jednego przedmiotu objętego egzaminem i jednego przedmiotu nie objętego egzaminem jest równoznaczne z nieukończeniem kursu.

11. Ustalona przez komisję egzaminacyjną niedostateczna ocena końcowa może być zmieniona tylko w wyniku egzaminu poprawkowego.

12. Termin egzaminu poprawkowego wyznacza komendant szkoły PSP nie później niż 2 miesiące od daty zakończenia kursu.

13. Egzamin poprawkowy, przeprowadza komisja egzaminacyjna, powołana przez komendanta szkoły PSP. Egzamin odbywa się przed komisją w pełnym składzie.

W skład komisji wchodzą: - komendant szkoły PSP lub upoważniona przez niego osoba – jako

przewodniczący komisji, - prowadzący dany przedmiot – jako egzaminujący, - prowadzący przedmiot pokrewny. 14. Z przeprowadzonego egzaminu poprawkowego sporządza się protokół

zawierający: skład komisji, termin egzaminu, pytania egzaminacyjne, wynik egzaminu oraz ocenę ustaloną przez komisję. Do protokołu załącza się pisemne prace słuchacza i zwięzłą informację o ustnych odpowiedziach słuchacza.

15. Słuchacz, który z przyczyn losowych nie przystąpił do egzaminu poprawkowego w wyznaczonym terminie, może przystąpić do niego w dodatkowym terminie, określonym przez komendanta szkoły PSP.

16. Na podstawie prowadzonej dokumentacji szkoła PSP wydaje słuchaczom świadectwa. Wzór świadectwa, stanowi załącznik Nr 1.

17. Słuchacz, który nie zdał egzaminu, otrzymuje zaświadczenie informujące o uczestniczeniu w kursie i nie zdaniu egzaminu końcowego.

Wzór zaświadczenia, stanowi załącznik Nr 2. 18. Wzór podstawowej dokumentacji przebiegu nauczania w ramach wszelkiego

rodzaju kursów, realizowanych w szkole PSP (ośrodku szkolenia PSP) stanowi załącznik do programów nauczania kwalifikacyjnego szeregowych i podoficerów Państwowej Straży Pożarnej zatwierdzonych 13 czerwca 2001 roku. Dokumentację przebiegu nauczania stanowią również uchwały rady pedagogi-cznej, które nie wchodzą w skład dziennika lekcyjnego. Nie dopuszcza się dokonywania jakichkolwiek zmian we wzorach druków, które stanowią jednolitą dokumentację dydaktyczną pod nazwą „Dziennik lekcyjny”.

19. Szkoła PSP może stosować, wprowadzoną wewnętrznie, dodatkową dokumen-tację pomocniczą, którą można włączyć w skład dziennika lekcyjnego.

10

5. Plan nauczania Tab. 1 Propozycja organizacji kursu systemem skoszarowanym

Liczba godzin Lp. P r z e d m i o t T P R I. Podstawy psychologii i pedagogiki 11 4 15 II. Bezpieczeństwo budynków 14 6 20 III. Podstawy profilaktyki pożarowej 13 13 26 IV. Wyposażenie techniczne 35 109 144 V. Taktyka działań gaśniczych 35 54 89 VI. Taktyka działań ratowniczych 32 68 100 VII. Ochrona ludności 17 11 28 VIII. Ratownictwo medyczne 7 18 25

O g ó l e m: 164 283 447 Tab.2. Propozycja organizacji kursu systemem przemiennym 10 tygodni zajęć podczas V zjazdów + sesja egzaminacyjna – łącznie 2 miesiące, przerwa między zjazdami po 3 tygodnie – łącznie 3 miesiące. Czas realizacji kursu ogółem – 5 miesięcy

Numer zjazdu Lp. P r z e d m i o t I II III IV V Razem

I. Podstawy psychologii i pedagogiki 10 5 Z 15 II. Bezpieczeństwo budynków 10 10 Z 20 III. Podstawy profilaktyki pożarowej 10 10 6 Z 26 IV. Wyposażenie techniczne 24 16 35 39 30E 144 V. Taktyka działań gaśniczych 15 12 22 20 20E 89 VI. Taktyka działań ratowniczych 10 20 20 32 18E 100 VII. Ochrona ludności 14 14 Z 28 VIII. Ratownictwo medyczne 5 5 10 5Z 25

Ł ą c z n i e: 98 92 93 96 68 447

11

B. TREŚCI KSZTAŁCENIA I. PODSTAWY PSYCHOLOGII I PEDAGOGIKI I. PODZIAŁ TREŚCI KSZTAŁCENIA

Liczba godzin Lp. T e m a t T P R

1. Wybrane zagadnienia z psychologii osobowości 2 - 2 2. Psychologia grupy społecznej 2 - 2 3. Psychologia działań ratowniczych 2 - 2 4. Proces kształcenia oraz jego formy organizacyjne 2 - 2 5. Kształtowanie umiejętności zawodowych 2 2 4 6. Metodyka kształcenia pożarniczego 1 2 3

O g ó ł e m: 11 4 15 II. TREŚCI I SZCZEGÓŁOWE CELE KSZTAŁCENIA 1. Wybrane zagadnienia z psychologii osobowości – 2T Pojęcia i składniki osobowości. Klasyfikacja osobowości. Korelacje w wymiarach osobowości. Mechanizmy regulacji postaw. Pojęcia i typy temperamentu. Charakter. Zainteresowania. Motywacje. Zdolności. Struktura potrzeb człowieka. Mechanizmy przystosowania. Jak poprawić własne przystosowanie. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - omówić pojęcie osobowości, - wymienić składniki osobowości, - omówić mechanizmy regulacji postaw ludzkich, - omówić pojęcie i cechy temperamentu, - wymienić stałe składniki charakteru, - omówić dynamikę procesu kształtowania charakteru, - omówić stymulujący charakter zainteresowań, - omówić wpływ zdolności na kształtowanie osobowości, omówić motywy działań

człowieka, wymienić strukturę potrzeb człowieka, - omówić zależności między potrzebami człowieka a osobowością, - omówić mechanizmy przystosowania i niedostosowania. 2. Psychologia grupy społecznej – 2T Grupa społeczna. Cele i normy grupowe. Role społeczne w grupie. Struktury grup. Kierowanie grupą. Konflikty w grupach. Dowódca jako wychowawca. Pojęcie kierowania i dowodzenia. Dowodzenie jako szczególny rodzaj kierowania. Style kierowania zespołem. Cechy poszczególnych stylów kierowania - ich zalety i wady. Elementy psychologii i dowodzenia. Socjotechniki służące zwiększaniu motywacji pracowników. Wzmocnienie pozytywne. System nagród i kar w stosunku do doros-łych. Powszechnie uznawane autorytety. Autorytet władzy. Autorytet rzeczywisty. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - omówić pojęcie grupy w ujęciu psychologicznym, - dokonać podziału grup społecznych wg różnych kryteriów, - omówić czym są cele grupowe,

12

- wymienić przykłady ogólnych norm przyjętych w grupach, - wymienić przykłady celów grupy strażaków na kursie, w stałej jednostce

organizacyjnej (zastępu, sekcji, zmiany służbowej), - podać przykłady norm grupowych obowiązujących w straży pożarnej, - wykazać różnicę pomiędzy kierowaniem a dowodzeniem, - wymienić i omówić funkcje kierowania i dowodzenia, - scharakteryzować podstawowe style kierowania zespołem i wskazać

konsekwencje stosowania poszczególnych stylów kierowania, - omówić czynniki wpływające na efektywność stylów kierowania, - omówić zależności pomiędzy hierarchią potrzeb a motywacją do działania, - wymienić (rozpoznać) zachowania pracowników, sygnalizujące pojawienie się

wewnątrzgrupowej bierności, - omówić zachowania kierownika osłabiające lub zwiększające motywacje

podwładnych, - omówić system nagród i kar oraz konstruktywnej krytyki w procesie

motywacyjnym, - omówić pojęcie i kategorie autorytetu, - scharakteryzować podstawowe cechy składające się na autorytet rzeczywisty

dobrego kierownika (dowódcy). 3. Psychologia działań ratowniczych – 2T

Sytuacje trudne i ich wpływ na zachowania ludzkie. Zaburzenia zachowania i formy dezorganizacji zachowań. Mechanizmy obronne. Zachowania się osób zagrożonych. Strach i odwaga podczas akcji ratowniczych. Zachowania zbiorowiska i tłumu w czasie zagrożenia. Sterowanie ludzkim zachowaniem w czasie akcji ratowniczej. Psychologiczne odreagowanie. Przygotowanie psychiczne ratowników. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - wskazać jaki wpływ na zachowania człowieka wywierają sytuacje trudne, - scharakteryzować formy w jakich manifestują się zachowania zdezorganizowane, - scharakteryzować mechanizmy obronne i dokonać ich podstawowego

podziału, - omówić zachowania ludzi w poszczególnych fazach oddziaływania zagrożenia, - nawiązać kontakt z osobą zagrożoną, - omówić na czym polega i od czego zależy odwaga, - wymienić elementy spójności tłumu, omówić zjawisko nastroju panicznego, - omówić mechanizm paniki i możliwości jej przeciwdziałania, - omówić zasady prowadzenia i zorganizować ewakuację masową. 4. Proces kształcenia oraz jego formy organizacyjne – 2T Proces kształcenia jako związek nauczania i uczenia się. Uświadamianie słuchaczom celów i zadań kształcenia. Poznawanie nowych faktów. Nabywanie pojęć. Poznawanie prawidłowości i systematyzowanie wiedzy. Przechodzenie od teorii do praktyki. Wykonywanie zadań praktyczno-wytwórczych Kształcenie wielostronne: ogólna charakterystyka kształcenia wielostronnego. Trzy rodzaje aktywności człowieka. Poznawanie rzeczywistości a przyswajanie wiedzy. Działalność odkrywcza. Przeżywanie wartości a aktywność emocjonalna. Działanie i działalność praktyczna.

13

Organizacyjne formy kształcenia: pojęcie organizacyjnych form kształcenia. Lekcja, jej typy i budowa. Cztery toki kształcenia. Organizacja pracy słuchaczy na lekcji Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - określić jakie czynniki decydują o skuteczności oddziaływań dydaktycznych, - scharakteryzować rolę świadomości w ludzkim działaniu, - przedstawić w jaki sposób następuje nabywanie nowych pojęć, - omówić od czego zależy poznawanie i systematyzowanie wiedzy, - omówić w jaki sposób następuje przechodzenie od teorii do praktyki, - omówić pojęcie „kształcenie wielostronne", - scharakteryzować strategie kształcenia wielostronnego i omówić ich etapy, - przedstawić cykl działania kreatywnego, - scharakteryzować uczenie się przez przeżywanie, - zorganizować lekcję poświęconą praktycznemu działaniu, - wymienić organizacyjne formy zajęć, - omówić zalety i wady szkolenia zbiorowego, - wskazać możliwości organizowania i rodzaje ćwiczeń w zespołach, - zastosować odpowiednią formę organizacyjną w czasie zajęć. 5. Kształtowanie umiejętności zawodowych – 2T,2P

Umiejętności zawodowe. Podstawowe pojęcia motoryki. Przebieg rozwijania umiejętności. Nawyk. Przyzwyczajenie motoryczne. Układy ćwiczeń w szkoleniu zawodowym. Rola instruktażu i pokazu. Rodzaje instruktażu. Organizacja stanowiska ćwiczeń. Wymogi ergonomii, higieny pracy i bezpieczeństwa na stanowisku. Rola i usytuowanie instruktora. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - omówić proces dydaktyczny, - omówić rolę zasad kształcenia w szkoleniu zawodowym, - scharakteryzować umiejętności sensoryczne, - omówić znaczenie umiejętności intelektualnych, - scharakteryzować umiejętności motoryczne, - omówić podstawowe pojęcia motoryki, - wykazać związki między kształtowanymi umiejętnościami, - omówić przebieg rozwijania umiejętności, - podać różnice między nawykiem a przyzwyczajeniem motorycznym, - omówić zasady doboru układu ćwiczeń, - omówić kształtowanie umiejętności w formie układu: prostego następstwa,

następstwa dopełniającego, selektywnego i całościowego, - omówić rolę instruktażu w szkoleniu praktycznym, - wymienić funkcje słowa w instruktażu, - omówić zasadę łączenia pokazu instruktażem, - omówić na czym polega kierowanie obserwacją w czasie pokazu, - wymienić i zastosować zasady ergonomii stanowiska ćwiczeń, - omówić zasady bezpieczeństwa i higieny pracy na danym stanowisku. 6. Metodyka kształcenia pożarniczego –1P,2P

Doskonalenie zawodowe. Formy i programy doskonalenia zawodowego. Ćwiczenia ze sprzętem. Ćwiczenia taktyczno-bojowe. Wycieczki dydaktyczne.

14

Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - określić doskonalenie zawodowego w JRG, - przedstawić formy doskonalenia zawodowego, - określić cele realizowane podczas ćwiczeń ze sprzętem i ćwiczeń taktyczno-

bojowych, - przedstawić tok przygotowania ćwiczeń ze sprzętem, - omówić przebieg typowych ćwiczeń ze sprzętem, - omówić typowy przebieg ćwiczeń taktyczno-bojowych, - omówić zadania funkcyjnych: kierownika ćwiczeń, obserwatorów, pozorantów, - omówić cel wycieczek dydaktycznych w ramach doskonalenia zawodowego. III. UWAGI O REALIZACJI Realizacji programu powinna towarzyszyć świadomość, że może mieć miejsce duże zróżnicowanie wyników nauczania, związane ze stosunkowo wysokim poziomem omawianych zagadnień oraz indywidualnymi predyspozycjami słuchaczy. Czynności prowadzącego przedmiot w zakresie przygotowania się do zajęć, ich realizacji i kontroli powinny być podporządkowane osiąganiu wymienionych w programie celów szczegółowych. Zajęcia prowadzić należy metodami słownymi, aktywizującymi i waloryzacyjnymi. Łączyć wiedzę naukową z praktyką funkcjonowania w jednostkach straży pożarnej oraz prowadzenia działań ratowniczych. Należy włączyć osobiste doświadczenia słuchaczy ze stresem, z funkcjonowaniem w grupach społecznych. Do ukazania skuteczności niektórych technik relaksacyjnych można zastosować sprzęt audiowizualny. Organizacja zajęć powinna mieć charakter zadaniowy i pozwalać na samodzielne dochodzenie do rozwiązania problemu (zadania). Poznane elementy udzielania pierwszej pomocy psychologicznej ofiarom zdarzeń powinny być doskonalone w czasie nauczania przedmiotów zawodowych. IV. LITERATURA 1. Aktywizujące metody nauczania czynnikiem wzrostu efektywności kształcenia

pożarniczego. Pod red. J. Zalewskiego. XI Sympozjum Pedagogiczne. SGSP Warszawa 1996.

2. Argyle M.: Psychologia stosunków międzyludzkich. PWN Warszawa 1991. 3. Aronson E.: Człowiek istota społeczna. PWN Warszawa 1978. 4. Bednarek J., Bielicki P.: Podstawy psychologii, pedagogiki i metodyki kształcenia

pożarniczego. Firex Warszawa 1997. 5. Bielicki P., Gołębowski W.: Wybrane zagadnienia z psychologii, pedagogiki oraz

organizacji pracy i kierowania. Skrypt dla podoficerów. Kraków 1991. 6. Burzyński E.: Podstawowe materiały do ćwiczeń taktycznych jednostek straży

pożarnych. Arkady Warszawa 1968. 7. Casidy E., Wiśniewski M.: Psychologiczne gry i ćwiczenia grupowe. IBE

Warszawa 1991. 8. Cendrowski J., Swebocki S.: Psychologia walki i dowodzenia. WMON Warszawa

1973. 9. Cenin M.: Trening psychologiczny. Analiza efektywności w trudnych sytuacjach

zadaniowych. [w] Prace Psychologiczne XXXIII, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1993.

10. Czarnecki K.: Rozwój zawodowy człowieka. PWZZ Warszawa 1985. 11. Dąbrowski P.J.: Praktyczna teoria negocjacji. Sorbog Warszawa 1991.

15

12. Dobrołowicz W.: Psychika i bariery. WSiP Warszawa 1993. 13. Dobrzyński K.: Psychologia kierowania i dowodzenia. WOSP Warszawa 1980. 14. Encyklopedia pedagogiczna. Pod red. W.Pomykało. Warszawa 1993. 15. Faure E.: Uczyć się aby być. WP Warszawa 1975. 16. Francuz W.M., Karpiński J., Sotomski S.: Metodyka nauczania zajęć

praktycznych. WSiP Warszawa 1992. 17. Galloway Ch., Psychologia uczenia się i nauczania. T I i II. Warszawa 1988. 18. Głodowski W.: Komunikowanie interpersonalne. BPI MON Warszawa 1994. 19. Goszczyńska M.: Człowiek wobec zagrożeń. Psychospołeczne uwarunkowania

oceny i akceptacji ryzyka. Wyd. Żak Warszawa 1997. 20. Grochmal S.: Stres. Nasz wróg czy sprzymierzeniec. Ossolineum 1992. 21. Grzesiuk L.,Trzebińska E.:Jak ludzie porozumiewają się. NK Warszawa 1978 22. Gut J.: Docenić konflikt. Wyd. Kontakt Warszawa 1993. 23. Jarosz M.: Jak skutecznie radzić sobie z lękiem i jak działać rozważnie mimo

lęku. WL PZWL Warszawa 1995. 24. Johnson D.W.: Umiejętności interpersonalne i samorealizacja. PTP Warszawa 25. Karaś S.: Samokształcenie w zawodzie. Organizacja i techniki uczenia się. WSiP

Warszawa 1980. 26. Kępiński A.: Lęk. PZWL Warszawa 1987. 27. Klichowski L.: Lęk, strach, panika, przyczyny i zapobieganie. Poznań 1994. 28. Kossecki J.: Tajniki sterowania ludźmi. KAW Warszawa 1984. 29. Kozielecki J.: Koncepcje psychologiczne człowieka. PIW Warszawa 1977. 30. Kupisiewicz C.: Podstawy dydaktyki ogólnej. PWN Warszawa 1973. 31. Lis-Turlejska M.: Radzenie sobie ze skutkami psychologicznymi skrajnie

traumatycznych przeżyć. „Nowiny Psychologiczne” 1993 nr 4. 32. Maruszewski M., Reykowski J., Tomaszewski T.: Psychologia jako nauka

o człowieku. Warszawa 1966. 33. Mika S.: Psychologia społeczna. PWN Warszawa 1984. 34. Mika S., Skuteczność kar w wychowaniu. Warszawa 1969. 35. Nowacki T.: Dydaktyka doskonalenia zawodowego. Wrocław 1976. 36. Obuchowski K.: Psychologia dążeń ludzkich. PWN Warszawa 1965. 37. Okoń W., Słownik pedagogiczny. PWN Warszawa 1981. 38. Peifer W.: Myśl pozytywnie. Of. Wyd. Reporter Warszawa 1993. 39. Pieter J.: Strach i odwaga. NK Warszawa 1971. 40. Pietrasiński Z.: Rozwój człowieka dorosłego. WP Warszawa 1990. 41. Półturzycki J.: Dydaktyka dorosłych. WSiP Warszawa 1991. 42. Przewodnik metodyczny dla realizujących szkolenie ochotniczych straży

pożarnych. Opr. M.Ślósarski, J.Anszczak, M.Gołębiewski. Firex Warszawa 1996. 43. Reykowski J.: Funkcjonowanie osobowości w warunkach stresu psycho-

logicznego. PWN Warszawa 1966. 44. Reykowski J.: Z zagadnień psychologii motywacji. WSiP Warszawa 1977. 45. Rudniański J.: Sprawność umysłowa. Wybór metod. WP Warszawa 1972. 46. Selye H.: Stres okiełznany. PIW Warszawa 1978. 47. Szałek J.: Psychologia obrony cywilnej. WMON Warszawa 1988. 48. Szałek J.: Zarys psychologii akcji ratunkowych. WMON Warszawa 1979. 49. Terlak J.F.: Stres psychologiczny. OW Branta Bydgoszcz 1995. 50. Zaborowski Z.: Stosunki międzyludzkie. Ossolineum 1976.

16

II. BEZPIECZEŃSTWO BUDYNKÓW I. PODZIAŁ TREŚCI KSZTAŁCENIA

Liczba godzin Lp. T e m a t T P R

1. Charakterystyka pożarowa materiałów budowlanych 3 - 3 2. Wybrane zagadnienia z wytrzymałości materiałów 2 - 2 3. Elementy konstrukcyjne budynku 2 3 5 4. Konstrukcje budowlane 2 - 2 5. Urządzenia i instalacje użytkowe 2 3 5 6. Warunki ochrony przeciwpożarowej dla budynków 3 - 3 O g ó ł e m: 14 6 20 II. TREŚCI I SZCZEGÓŁOWE CELE KSZTAŁCENIA 1. Charakterystyka pożarowa materiałów budowlanych – 3T

Pojęcie odporności ogniowej elementów konstrukcji budowlanych. Zachowanie się w warunkach pożarowych elementów wykonanych z: kamienia naturalnego, materiałów ceramicznych, betonu, żelbetonu, betonu sprężonego, stali, drewna, tworzyw sztucznych, szkła, materiałów izolacyjnych.

Wpływ zapraw budowlanych na odporność ogniową elementów konstrukcyjnych budynku. Tworzywa sztuczne – toksyczność produktów spalania. Metody zabezpieczeń ognioochronnych. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - dokonać podziału materiałów ze względu na palność, - wyjaśnić pojęcie: materiał palny, materiał niepalny, - scharakteryzować pojęcia: materiał łatwozapalny, trudnozapalny, niezapalny, - dokonać podziału elementów ze względu na stopień rozprzestrzeniania ognia, - przedstawić zachowanie się elementów wykonanych z: materiałów ceramicznych,

betonu, żelbetonu, stali, drewna i szkła w warunkach pożarowych, - wyjaśnić zachowanie materiałów izolacyjnych w warunkach pożarowych, - wymienić najczęściej stosowane tworzywa sztuczne, - wyjaśnić pojęcie odporności ogniowej elementu budowlanego (ściany, stropu,

słupa, belki, itp.), - ocenić wpływ zastosowanych zapraw budowlanych na odporność ogniową

elementów i ich zachowanie się w warunkach pożaru, - wyjaśnić zagrożenie pożarowe związane z zastosowaniem tworzyw sztucznych, - wymienić najczęściej występujące substancje toksyczne podczas spalania

tworzyw sztucznych i omówić ich wpływ na organizm ludzki, - wyjaśnić różnice między odpornością ogniową przeszkleń wykonanych ze szkła

zwykłego i przeszkleń wykonanych ze specjalnych gatunków szkła, - wymienić stosowane metody zabezpieczeń ognioochronnych. 2. Wybrane zagadnienia z wytrzymałości materiałów – 2T

Pojęcia: zginania, ściskania, rozciągania, ścinania, wyboczenia. Rozkład naprężeń występujących w elementach zginanych, ściskanych i rozciąganych. Wpływ rozkładu naprężeń na zbrojenie elementów żelbetowych. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - wyjaśnić na czym polega zjawisko zginania,

17

- narysować i wyjaśnić rozkład naprężeń w elemencie zginanym, - podać przykład właściwego zbrojenia elementu żelbetonowego pracującego na

zginanie, - wyjaśnić na czym polega zjawisko ściskania i rozciągania, - narysować i wyjaśnić rozkład naprężeń w elementach ściskanych i rozciąganych, - wyjaśnić zjawisko wyboczenia, - podać przykłady elementów budynku pracujących na zginanie, ściskanie

i rozciąganie, - wyjaśnić pojęcie ściskania. 3. Elementy konstrukcyjne budynku – 2T,3P

Pojęcie budynku. Podział budynków ze względu na przeznaczenie i wysokość (budynki przemysłowe, użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego, specjalne). Główne elementy konstrukcyjne budynku (fundamenty, ściany, stropy, stropodachy, dachy, słupy, belki) – funkcja jaką pełnią w budynku.

Ściany – ich budowa, zastosowane materiały, usytuowanie w budynku, przenoszone obciążenia. Stropy – rodzaje i budowa.

Stropodachy i dachy: rodzaje, stosowane materiały i rozwiązania konstrukcyjne. Inne elementy konstrukcyjne budynku: słupy, belki, podciągi, rygle, kratownice itp. Wpływ stosowanych materiałów i wybranych rozwiązań konstrukcyjnych na zachowanie wyżej wymienionych elementów w czasie pożaru, awarii i katastrof.

Drogi komunikacji wewnętrznej (korytarze, klatki schodowe, pochylnie, dźwigi) – możliwość ich wykorzystania podczas działań ratowniczych. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - wyjaśnić pojęcie budynku, - dokonać podziału budynku ze względu na przeznaczenie, - wyjaśnić pojęcie budynku przemysłowego, produkcyjnego, magazynowego, wiaty,

składowiska, - wyjaśnić pojęcie budynku: użyteczności publicznej, zamieszkania zbiorowego,

specjalnego, - dokonać podziału budynku na grupy wysokości, - dokonać podziału ścian ze względu na rodzaj przenoszonych obciążeń (ściany

nośne, ściany osłonowe), - wyjaśnić funkcje jakie pełnią w budynku fundamenty, belki, słupy itp., - ocenić niebezpieczeństwo związane z możliwością uszkodzenia elementów

wykonanych z różnych materiałów w warunkach pożaru i katastrofy budowlanej, - określić możliwości wykorzystania dróg ewakuacyjnych w działaniach

ratowniczych, - wyjaśnić jakie obciążenia przenoszą poszczególne rodzaje ścian, - omówić budowę podstawowych rodzajów ścian, - wymienić najczęściej stosowane rodzaje stropów, - omówić rodzaje stropów z uwzględnieniem zastosowanych materiałów

(drewniane, żelbetowe, ceramiczne, stalowo-ceramiczne, stalowe), - omówić cechy stropów mające wpływ na odporność ogniową i ich zachowanie się

w warunkach pożarowych, - wyjaśnić pojęcie stropodachu oraz wpływ zastosowanych materiałów na ich

odporność ogniową, - wyjaśnić pojęcia: kalenica, połać dachowa, okap, - wymienić i wskazać podstawowe elementy składowe więźby dachowej,

18

- wyjaśnić jaką rolę w konstrukcji budynku spełniają: słupy, belki, podciągi, rygle, kratownice,

- omówić jakie materiały najczęściej wykorzystujemy do wykonania wyżej wymienionych elementów,

- wyjaśnić wpływ przyjętych rozwiązań konstrukcyjnych oraz zastosowanych materiałów na zachowanie poszczególnych elementów konstrukcyjnych w czasie pożaru, awarii lub katastrofy.

4. Konstrukcje budowlane – 2T

Rodzaje konstrukcji budowlanych – konstrukcje o ścianach nośnych (tradycyjne, wielka płyta), szkieletowe (prefabrykowane, monolityczne). Konstrukcje pneumatyczne. Budynki wysokie i wysokościowe: specyfika obiektów, zabezpieczenia przeciwpożarowe. Zachowanie wyżej wymienionych obiektów podczas pożarów, awarii, katastrof. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - wymienić podstawowe rodzaje konstrukcji i wyjaśnić specyfikę przenoszonych

obciążeń przez poszczególne elementy, - wymienić podstawowe elementy stosowane w budownictwie wielkopłytowym, - wymienić podstawowe materiały stosowane do wykonania elementów wielko-

wymiarowych, - omówić zachowanie się elementów wielkowymiarowych w czasie pożaru

i katastrofy budowlanej, - wyjaśnić czym charakteryzuje się budynek o konstrukcji monolitycznej, - wymienić cechy charakterystyczne dla konstrukcji szkieletowej, - wyjaśnić co znaczy pojęcie konstrukcja pneumatyczna, - wymienić podstawowe rodzaje konstrukcji pneumatycznych, - wymienić zalety i wady konstrukcji pneumatycznych, - przedstawić specyfikę budynków wysokich i wysokościowych, - wymienić zabezpieczenia przeciwpożarowe stosowane w budynkach wysokich

i wysokościowych. 5. Urządzenia i instalacje użytkowe – 2T,3P

Instalacje gazowe na gaz ziemny – budowa, usytuowanie w budynku, główny zawór gazowy, zawory odcinające. Urządzenia zasilane gazem propan-butan, usytuowanie butli, niebezpieczeństwo wynikające ze stosowania butli na propan-butan. Instalacje elektryczne – przewody, przyłącza, tablice rozdzielcze, wyłączniki, tablice bezpiecznikowe, usytuowanie, oznakowanie. Rodzaje instalacji ogrzewczych i zagrożenia związane z ich stosowaniem. Instalacje wentylacyjne.

Wpływ zastosowanych instalacji i urządzeń na sytuację pożarową. Zasady rozpoznawania i postępowania z wyżej wymienionymi instalacjami podczas akcji ratowniczo-gaśniczych. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - rozpoznać czy dany budynek jest zasilany gazem, - wymienić rodzaje obiektów, w których możliwe jest zastosowanie gazu ziemnego, - określić miejsca prowadzenia instalacji gazowych w budynku, - odszukać główny zawór gazu znajdujący się budynku lub na zewnątrz budynku, - omówić wymagania dotyczące instalowania głównego zaworu gazowego, - określić miejsca instalowania liczników gazowych, - odciąć dopływ gazu do budynku,

19

- wyjaśnić zagrożenie związane z instalacją gazową, - wymienić potencjalne miejsca występowania nieszczelności w instalacjach

gazowych, - wyjaśnić zagrożenia pożarowe spowodowane obecnością butli z propan-butanem

w obiekcie objętym pożarem, - omówić podstawowe wymagania dotyczące stosowania gazu propan – butan

w butlach 2 i 11 kilogramowych, - postępować z butlami na propan-butan, które znalazły się w pomieszczeniu lub

budynku objętym pożarem, - wyjaśnić zagrożenia jakie wiążą się z eksploatacją instalacji zasilanych gazem

ziemnym i gazem propan – butan, - odszukać w budynku wyłączniki prądu, tablice bezpiecznikowe, - określić niebezpieczeństwa spowodowane obecnością instalacji elektrycznych

w obiektach objętych pożarem, - wyjaśnić gdzie najczęściej znajdują się tablice bezpiecznikowe, tablice

rozdzielcze, główne wyłączniki prądu, - wymienić metody odłączania obiektów spod napięcia, - omówić podstawowe oznakowania dotyczące instalacji elektroenergetycznych, - wymienić podstawowe rodzaje instalacji ogrzewczych, - wyjaśnić zagrożenia wiążące się ze stosowaniem różnych systemów

ogrzewczych, - wymienić zagrożenia pożarowe spowodowane różnymi systemami ogrzewania, - wyjaśnić sposoby prowadzenia w obiekcie instalacji wentylacyjnych, - ocenić możliwość rozprzestrzeniania się ognia lub gazów i dymów pożarowych

przez instalacje wentylacyjne, - ocenić wpływ stosowanych instalacji użytkowych na bezpieczeństwo pożarowe

budynków. 6. Warunki ochrony przeciwpożarowej dla budynków – 3T

Klasa odporności pożarowej budynków. Oddzielenia przeciwpożarowe. Podział na strefy pożarowe. Przepusty instalacyjne (sposoby zabezpieczania). Odległości między budynkami. Drogi ewakuacyjne – możliwości wykorzystania w czasie działań ratowniczych. Dojazdy pożarowe. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - wyjaśnić pojęcie klasa odporności pożarowej budynku, - wyjaśnić podstawy ustalania klasy odporności pożarowej budynku, - wyjaśnić jakie zadania spełniają oddzielenia przeciwpożarowe, - określić na jakiej podstawie ustala się odporność ogniową oddzieleń przeciw-

pożarowych w budynku, - wyjaśnić znaczenie podziału na strefy pożarowe, - omówić sposoby zabezpieczania przepustów instalacyjnych w budynku, - określić zasady ustalania odległości między budynkami, - wyjaśnić pojęcie droga ewakuacyjna i znać sposoby jej oznakowania, - podać przykłady dróg ewakuacyjnych w budynku i możliwości ich wykorzystania

w czasie działań ratowniczo-gaśniczych, - wymienić podstawowe wymagania stawiane dojazdom pożarowym, - wyjaśnić znaczenie dojazdów pożarowych i możliwość ich wykorzystania.

20

III. UWAGI O REALIZACJI Stosować różnorodne środki dydaktyczne, adekwatne do celów, które chcemy osiągnąć. Podstawowymi metodami nauczania przedmiotu są wykłady i ćwiczenia. Zajęcia praktyczne można przeprowadzać przez organizację wycieczek dydaktycznych do wybranych obiektów, będących w różnych etapach budowy, oraz obiektów eksploatowanych. Celem wycieczek powinno być pokazanie różnych rozwiązań konstrukcyjnych, zabezpieczeń technicznych w tym ochrony przeciw-pożarowej. W trakcie zajęć praktycznych, należy zapoznać słuchaczy z możliwością wykorzystania stałych i półstałych instalacji gaśniczych w przypadku pożaru, sposobami ochrony obiektów, organizacją komunikacji i ewakuacji w obiekcie. W miarę możliwości, należy organizować wycieczki dydaktyczne do obiektów zniszczonych w wyniku pożaru lub katastrofy, aby pokazać rodzaje zniszczeń w konstrukcjach obiektu i instalacjach użytkowych. Podczas realizacji procesu nauczania, należy korzystać z foliogramów, fazogramów, modeli i filmów. Zachęcać słuchaczy do aktywnego uczestnictwa w zajęciach i korzystania z materiałów źródłowych. IV. LITERATURA 1. Bednarek Z., Marciniak A.: Działania ratownicze podczas katastrof budowlanych.

SAPSP Kraków 1995r. 2. Biliński T, Gaczek W.: Systemy uprzemysłowionego budownictwa ogólnego.

PWN Warszawa 1982. 3. Hamanowicz E.: Metody i środki ewakuacji ludzi z budynków. WOSP Warszawa

1979. 4. Kolendowicz T.: Mechanika budowli dla architektów. Arkady Warszawa 1977. 5. Lindner J., Struś W.: Zabezpieczenie przeciwpożarowe budynków. Arkady

Warszawa 1974 r. 6. Lindner J., Struś W.: Przeciwpożarowe urządzenia i instalacje wodne. Arkady

Warszawa 1977 r. 7. Odporność ogniowa konstrukcji budowlanych. Pr. zbior. Arkady Warszawa 1988. 8. Poradnik majstra budowlanego. Pr. zbior. Arkady Warszawa 1992. 9. Pukacka K.: Urządzenia elektryczne. Zagrożenia i profilaktyka pożarowa. SGSP

Warszawa 1982. 10. Skaźnik M.: Ochrona przeciwpożarowa. Poradnik. EKO-POŻ Katowice 1998r. 11. Skaźnik M.: Ochrona przeciwpożarowa. Uwarunkowania prawne stosowania

technicznych zabezpieczeń przeciwpożarowych wynikające z obowiązujących przepisów budowlanych. EKO-POŻ Katowice 1996.

12. Wilczkowski S.: Środki gaśnicze. SAPSP Kraków 1995 r. 13. Zajda R.: Instalacje gazowe. COBO-Profil Warszawa 1996 r. 14. Zajda R., Gebhardt Z.: Instalacje gazowe oraz lokalne sieci gazów płynnych.

COBO-Profil Warszawa 1995. 15. Zdanowski M.: Podstawy ochrony przeciwpożarowej w przemyśle. IWCRZZ

Warszawa 1978 r. 16. Żenczykowski W.: Budownictwo ogólne. Arkady Warszawa 1993 r. 17. Czasopisma: „Przegląd Pożarniczy”, „Materiały Budowlane”, „Murator”, „Systemy

Alarmowe”. 18. Obowiązujące: Polskie Normy, zarządzenia, rozporządzenia, ustawy.

21

III. PODSTAWY PROFILAKTYKI POŻAROWEJ I. PODZIAŁ TREŚCI KSZTAŁCENIA

Liczba godzin Lp. T e m a t T P R

1. Zagrożenia pożarowe obiektów przemysłowych i usługowych

3 3 6

2. Zagrożenia pożarowe w gospodarce rolnej i leśnej 2 3 5 3. Podstawowe wiadomości o energii cieplnej 2 - 2 4. Podstawowe wiadomości z elektrotechniki 1 2 3 5. Zagrożenia związane z przechowywaniem substancji

pożarowo niebezpiecznych 2 1 3

6. Prace pożarowo niebezpieczne 1 2 3 7. Wstępne ustalanie przyczyn powstania i okoliczności

rozprzestrzeniania się pożaru 2 2 4

O g ó ł e m: 13 13 26 II. TREŚCI I SZCZEGÓŁOWE CELE KSZTAŁCENIA 1. Zagrożenia pożarowe obiektów przemysłowych i usługowych – 3T,3P

Transport wewnątrzzakładowy. Transport materiałów stałych. Zagrożenia pożarowe związane z transportem cieczy i gazów. Uszkodzenia rurociągów w wyniku korozji. Magazynowanie materiałów sypkich. Zagrożenia pożarowe kotłowni na paliwo stałe, ciekłe i gazowe.

Zagrożenia pożarowe obiektów zaplecza technicznego transportu oraz garaży samochodowych. Przygotowanie powierzchni do nakładania powłok malarsko-lakierniczych. Sposoby nakładania powłok malarskich i lakierniczych oraz suszenie.

Stolarnie i zakłady produkcji mebli oraz tapicernie. Zakłady przetwarzające tworzywa sztuczne. Hurtownie wielobranżowe. Sklepy i magazyny przysklepowe branży ogólnospożywczej, drogeryjnej oraz chemicznej. Magazyny wysokiego składowania. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - wymienić podstawowe rodzaje środków transportu wewnętrznego i scharak-

teryzować ich zagrożenie pożarowe, - omówić wpływ właściwości materiałów na sposób ich transportu i wskazać

optymalne rozwiązania ze względu na powodowane zagrożenie pożarowe, - wyjaśnić pojęcie korozji chemicznej i elektrochemicznej, - omówić zasady bezpiecznego składowania w zasobnikach pyłów palnych, - wymienić podstawowe czynniki zagrożenia pożarowego w kotłowniach na paliwo

stałe, ciekłe i gazowe, - wskazać podstawowe obiekty i pomieszczenia zaplecza technicznego transportu

i scharakteryzować występujące w nich zagrożenie pożarowe, - określić zasadnicze zagrożenie pożarowe w garażach samochodowych, - wymienić operacje i procesy przeprowadzane przed nakładaniem powłok

malarsko-lakierniczych, - omówić zagrożenia pożarowe występujące przy stosowaniu poszczególnych

metod nakładania powłok malarsko-lakierniczych, - określić zagrożenie pożarowe w suszarniach,

22

- określić podstawowe operacje i procesy technologiczne występujące w stolarniach, zakładach produkcji mebli i tapicerni, oraz scharakteryzować ich zagrożenie pożarowe,

- omówić podstawowe właściwości pożarowe najczęściej stosowanych tworzyw sztucznych, w tym również produktów ich rozkładu termicznego,

- określić podstawowe czynniki zagrożenia pożarowego w hurtowniach wielo-branżowych,

- scharakteryzować szczegółowo zagrożenie pożarowe w sklepie i magazynie przysklepowym branży spożywczej,

- scharakteryzować szczegółowo zagrożenie pożarowe w sklepie i magazynie przysklepowym branży drogeryjnej i chemicznej,

- omówić podstawowe czynniki zagrożenia pożarowego występujące w magazy-nach wysokiego składowania,

- zaproponować zabezpieczenie przeciwpożarowe magazynu o obciążeniu ognio-wym powyżej 4000 MJ/m².

2. Zagrożenia pożarowe w gospodarce rolnej i leśnej – 2T,3P

Zbiór siana i zbóż. Transport i składowanie palnych produktów rolnych. Obiekty inwentarskie. Magazynowanie nawozów i środków ochrony roślin. Ciągniki rolnicze i maszyny do omłotów. Młyny gospodarcze. Cukrownie. Lokalne gorzelnie. Zakłady produkcji pasz.

Charakterystyka i ocena stopnia zagrożenia obszarów leśnych. Metody prognozowania zagrożenia pożarowego obszarów leśnych. Kategorie zagrożenia pożarowego obszarów leśnych. Zabezpieczenie przeciwpożarowe lasów, torfowisk, wrzosowisk oraz terenów śródleśnych. Pasy przeciwpożarowe, zabiegi hodowlano – ochronne. Metody wykrywania pożarów lasu. Instrukcja ochrony przeciwpożarowej obszarów leśnych. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - scharakteryzować zagrożenie pożarowe podczas zbioru siana i zbóż, - omówić zagrożenie pożarowe podczas transportu palnych płodów rolnych, - omówić zagrożenie pożarowe podczas składowania płodów rolnych, - wymienić i scharakteryzować zagrożenie pożarowe rolniczych obiektów gospo-

darczych, - wskazać jakie nawozy sztuczne nie mogą być wspólnie składowane i wyjaśnić

z jakiego powodu, - omówić zagrożenia pożarowe i inne miejscowe występujące przy magazynowaniu

środków ochrony roślin, - wskazać czynniki zagrożenia pożarowego powodowanego przez ciągniki

i maszyny rolnicze, - scharakteryzować zagrożenie pożarowe obszarów leśnych, - przedstawić kategorie zagrożenia pożarowego obszarów leśnych, - wskazać na sposoby zabezpieczenia przeciwpożarowego obszarów leśnych, - omówić metody wykrywania pożarów leśnych. 3. Podstawowe wiadomości o energii cieplnej – 2T

Temperatura i skale temperatur. Strumień cieplny. Energia cieplna w ujęciu termodynamicznym. Przekazywanie ciepła. Złożone wymiany ciepła.

Wskaźnik zapalności. Minimalna energia zapłonu. Ciepło tarcia. Iskry mechaniczne. Iskry z pojazdów. Temperatura zewnętrznych powierzchni urządzeń i instalacji techniczno - użytkowych.

23

Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - wymienić i scharakteryzować proste i złożone wymiany ciepła, - zdefiniować pojęcie energii cieplnej i temperatury, - dokonać przeliczeń założonych różnych skal temperatur oraz jednostek energii, - sklasyfikować wybrane materiały pod względem zapalności, - określić minimalną energię zapłonu najczęściej występujących gazów, par cieczy

palnych i pyłów palnych, - zilustrować przykładami zagrożenie pożarowe wynikające z występowania tarcia,

iskier mechanicznych i iskier z pojazdów. 4. Podstawowe wiadomości z elektrotechniki – 1T,2P

Zjawisko elektryczności. Prąd elektryczny stały i zmienny. Podstawowe wielkości prądu elektrycznego (napięcie, natężenie, rezystancja, moc itp.). Działanie cieplne i chemiczne prądu elektrycznego. Akumulatory kwasowe i zasadowe. Przetężenia i przepięcia. Zwarcia i zwarcia łukowe. Oporność przejścia i działanie iskry elektrycznej. Elektryczność statyczna. Wyładowania atmosferyczne. Linie i instalacje elektryczne. Urządzenia elektryczne (transformatory, generatory, silniki, urządzenia grzejne, urządzenia oświetleniowe, wyłączniki olejowe). Badania i przeglądy urządzeń i instalacji elektrycznych. Ochrona przeciwpożarowa.

Wymagania i zakres stosowania instalacji oświetlenia bezpieczeństwa ewakuacyjnego, przeszkodowego i kierunkowego. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - omówić zjawisko elektryczności i podstawowe prawa w elektrotechnice, - wymienić podstawowe wielkości (parametry) prądu elektrycznego, - wymienić i scharakteryzować działanie cieplne i chemiczne prądu elektrycznego, - omówić przyczyny i skutki przetężenia, przepięcia oraz zwarcia, - wyjaśnić zjawiska zachodzące na oporności przejścia, - scharakteryzować różnice i podobieństwa zwarcia łukowego i iskry elektrycznej, - omówić stosowane zabezpieczenia przed elektrycznością statyczną, - scharakteryzować wyładowania atmosferyczne, - omówić zasady doboru urządzeń i instalacji odgromowych dla wybranego terenu

i obiektu budowlanego, - wymienić rodzaje linii i instalacji elektrycznych, - wyjaśnić wpływ pracy urządzeń elektrycznych na możliwość powstania i rozprze-

strzeniania się pożaru, - omówić czasokresy i zakresy badań, przeglądów oraz oględzin instalacji

i urządzeń elektrycznych w zależności od warunków otoczenia, - scharakteryzować obiekty i pomieszczenia, w których należy instalować

oświetlenie ewakuacyjne, - omówić podstawowe parametry oświetlenia bezpieczeństwa, ewakuacyjnego,

przeszkodowego i kierunkowego, - omówić sposoby zabezpieczenia przed porażeniem prądem elektrycznym, - wyjaśnić znaczenie ochrony przeciwporażeniowej dla bezpieczeństwa ludzi.

24

5. Zagrożenia związane z przechowywaniem substancji pożarowo niebez-piecznych - 2T,1P Właściwości gazu płynnego. Butle gazowe i instalacje gazowe. Składowanie butli

z gazami technicznymi. Warunki techniczne eksploatacji butli i instalacji tlenowych. Składowanie karbidu. Wytwornice acetylenowe. Osprzęt do spawania i cięcia gazowego. Magazynowanie cieczy palnych. Magazynowanie i transport lakierów, rozpuszczalników. Stacje paliw płynnych. Bazy paliw płynnych. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - wymienić główne elementy składowe butli i instalacji gazowych, - określić warunki techniczne eksploatacji butli i instalacji gazowych, - omówić i zilustrować przykładami oznakowanie kolorystyczne butli i instalacji

gazowych, - omówić zasady bezpiecznego składowania karbidu, - omówić zabezpieczenia techniczne wytwornic acetylenowych, - omówić zasady posługiwania się osprzętem do spawania i cięcia gazowego, - wymienić rodzaje magazynów cieczy palnych, - ocenić zagrożenie pożarowe magazynów cieczy palnych, - określić właściwe zabezpieczenie i wskazać wytyczne ochrony przeciwpożarowej

dla magazynów rozpuszczalników, - scharakteryzować zasady bezpieczeństwa podczas transportu cieczy palnych

cysternami, - określić wymagania techniczne dla stacji paliw płynnych, - uzasadnić, że bazy paliw płynnych mogą powodować mniejsze zagrożenie niż

stacje paliw płynnych. 6. Prace pożarowo niebezpieczne – 1T,2P

Zagrożenie pożarowe prac prowadzonych przy użyciu ognia otwartego. Prace spawalnicze, lutowanie, cięcie gazowe, rozgrzewanie smoły, Wskazania prewencyjne dla prac przy użyciu ognia otwartego. Zagrożenie pożarowe przy używaniu gazów technicznych. Wskazania prewencyjne przy rozładunku butli z gazami technicznymi. Zagrożenie pożarowe przy używaniu cieczy palnych. Rozładunek cystern z paliwami płynnymi. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - wymienić rodzaje prac przy użyciu ognia otwartego i scharakteryzować ich

zagrożenie pożarowe, - określić ogólne wskazania prewencyjne przy pracach z użyciem ognia otwartego, - porównać zagrożenie pożarowe występujące podczas transportu gazów palnych

rurociągami a ich dystrybucją w butlach gazowych, - uzasadnić konieczność wykonania poszczególnych czynności podczas rozła-

dunku butli z gazami technicznymi, - wymienić czynniki związane z zagrożeniem pożarowym przy używaniu cieczy

palnych, - określić ogólne wskazania prewencyjne obowiązujące w laboratorium

chemicznym, - zilustrować przykładami używanie cieczy palnych w układach niesymetrycznych

i ocenić ich zagrożenie pożarowe, - wymienić czynności niezbędne do wykonania podczas przelewania cieczy

w układach hermetycznych na frontach spustowo-przelewowych cystern.

25

7. Wstępne ustalanie przyczyn powstania i okoliczności rozprzestrzeniania się pożaru – 2T,2P

Ustalanie przypuszczalnych lub faktycznych przyczyn powstania pożaru oraz miejscowego zagrożenia. Ustalanie okoliczności rozprzestrzeniania się pożaru. Charakterystyka śladów powstałych po pożarze. Oględziny miejsca pożaru. Zbieranie informacji o pożarze od świadków. Dokumentacja popożarowa. Ustalanie przyczyn powstania miejscowego zagrożenia. Katastrofa a wypadek. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - scharakteryzować główne przyczyny powstawania pożarów, - ustalić okoliczności i drogi rozprzestrzeniania się pożaru, - zebrać i udokumentować ślady powstałe po pożarze, - uzasadnić związek między śladami powstałymi po pożarze a przyczyną

powstania pożaru, - przeprowadzić oględziny miejsca pożaru i dokumentować pozostawione ślady, - prowadzić rozmowy (wywiad) ze świadkami pożaru lub innego zdarzenia,

posługując się tzw. „złotymi” pytaniami, - wypełnić dokumentację popożarową, wypadku bądź innego miejscowego

zagrożenia. III. UWAGI O REALIZACJI Podstawowymi formami są zajęcia teoretyczne, ćwiczenia, wycieczki dydaktyczne do wybranych obiektów i terenów. Dominować powinny metody aktywizujące. Należy zwracać uwagę na stopniowanie trudności i koncentrować się na zagadnieniach programowych o podstawowym znaczeniu. Każdy słuchacz powinien być wyposażony w katalog obowiązujących przepisów dotyczących ochrony przeciwpożarowej i przepisów prewencyjnych, co pozwoli na opanowanie umiejętności wyszukiwania potrzebnych informacji w przepisach i innych materiałach źródłowych. Prowadzący przedmiot powinien utwierdzać słuchaczy w przekonaniu, że znajomość terminów i definicji z zakresu profilaktyki pożarowej oraz rozpoznawania zagrożeń ułatwi interpretowanie zjawisk występujących w obiektach i terenach także podczas pożarów, awarii i katastrof. Zajęcia praktyczne i wycieczki dydaktyczne powinny być starannie przygotowane tak, by słuchacz wykonał samodzielną pracę w celu udokumentowania zajęć. Dopuszczalną formą jest sporządzanie opracowań w zespołach liczących nie więcej niż 3 osoby. Zachować korelację z przedmiotami „taktyka działań gaśniczych” i „taktyka działań ratowniczych”. IV. LITERATURA 1. Aleksiejew M.W.: Profilaktyka pożarowa w procesach technologicznych. WOSP

Warszawa 1977. 2. Borowski P.: Dochodzenia pożarowe. Arkady Warszawa 1974. 3. Borowski P.: Ochrona przeciwpożarowa magazynów. PWŁ Warszawa 1982. 4. Borowski P.: Zabezpieczenie przeciwpożarowe placów i zapleczy budów. Arkady

Warszawa 1986. 5. Buryk M.: Ochrona przeciwpożarowa w zapleczu technicznym motoryzacji. IWZZ

Warszawa 1984.

26

6. Grosset R., Kocoń G.: Prognozowanie zagrożenia toksycznego w zależności od charakterystyki materiałów wyposażeniowych. SGSP Warszawa 1993.

7. Hrynkiewicz A.:Dawki i działanie biologiczne promieniowania jonizującego. PAA Warszawa-Kraków 1993.

8. Kraszewska W.: Profilaktyka pożarowa w przemyśle. WOSP Warszawa 1979. 9. Markowski Z., Wierzbicki Z.: Pomieszczenia, ich strefy i przestrzenie zewnętrzne

zagrożenia wybuchem gazów, par i pyłów łatwozapalnych. Poradnik projektanta przemysłowego. COBPS Bistyp Warszawa 1985.

10. Mazurek A.: Wybrane problemy ochrony przeciwpożarowej. WRW Libra Warszawa 1990.

11. Molenda J.: Chemia techniczna. WNT Warszawa 1985. 12. Molenda J.: Technologia techniczna. PWSZ Warszawa 1971. 13. Ostrowski T.: Ochrona przeciwpożarowa przy magazynowaniu chemikaliów.

Arkady Warszawa 1976. 14. Pukacka K.: Wymagania ochrony przeciwpożarowej dla urządzeń elektrycznych.

ODK Warszawa 1979. 15. Pusty T.: Przewóz materiałów niebezpiecznych. Poradnik kierowcy. WKiŁ

Warszawa 1996. 16. Ryng M.: Bezpieczeństwo techniczne w przemyśle. Poradnik. WNT Warszawa

1986. 17. Zdanowski M.: Podstawy ochrony przeciwpożarowej w przemyśle. IWCRZZ

Warszawa 1978. 18. Zdanowski M.: Zabezpieczenie przeciwpożarowe lakierni. IW CRZZ Warszawa

1980. 19. Biuletyn Informacji Technicznej KGSP – roczniki. 20. „Przegląd Pożarniczy”, „Zagrożenia” – roczniki. 21. Informacje Wewnętrzne. Biuro Rozpoznawania Zagrożeń KGPSP Warszawa.

27

IV. WYPOSAŻENIE TECZNICZNE I. PODZIAŁ TREŚCI KSZTAŁCENIA

Liczba godzin Lp. T e m a t T P R

1. Podział sprzętu pożarniczego 1 1 2 2. Sprzęt ochrony dróg oddechowych 2 8 10 3. Sprzęt i armatura wodna 3 8 11 4. Podręczny sprzęt burzący 1 2 3 5. Ubrania ochronne 2 8 10 6. Drabiny pożarnicze 2 8 10 7. Sprzęt ratowniczy i ewakuacyjny 2 8 10 8. Motopompy i autopompy 3 8 11 9. Sprzęt pianowy 2 8 10 10. Sprzęt oświetleniowy i dielektryczny, agregaty

prądotwórcze 2 7 9

11. Ratownicze zestawy hydrauliczne 3 8 11 12. Ratownicze zestawy pneumatyczne 3 8 11 13. Sprzęt mechaniczny 3 8 11 14. Pojazdy pożarnicze 3 7 10 15. Sprzęt do ograniczania i usuwania rozlewisk substancji

niebezpiecznych dla środowiska 2 8 10

16. Przyrządy pomiarowe 1 4 5 O g ó ł e m: 35 109 144 II. TREŚCI I SZCZEGÓŁOWE CELE KSZTAŁCENIA 1. Podział sprzętu pożarniczego – 1T,1P

Ogólny i szczegółowy podział sprzętu pożarniczego. Podstawowe definicje i przeznaczenia grup sprzętowych. Prezentacja sprzętu - Repetytorium. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - dokonać podziału sprzętu pożarniczego zgodnie z PN, - wymienić podstawowe definicje charakteryzujące poszczególne grupy sprzętowe, - wyjaśnić ogólne przeznaczenie poszczególnych grup sprzętowych, - przyporządkować podstawowy sprzęt pożarniczy do konkretnej grupy sprzętowej

zgodnie z PN. 2. Sprzęt ochrony dróg oddechowych – 2T,8P

Cel i zakres stosowania sprzętu ochrony dróg oddechowych. Aparaty tlenowe. Izolujące aparaty powietrzne podciśnieniowe i nadciśnieniowe. Ogólna budowa aparatu. Proces oddychania – zapotrzebowanie i zużycie powietrza, oddychanie podczas wysiłku fizycznego, skutki niedotlenienia organizmu. Maski do aparatów powietrznych. Czynności przed przystąpieniem do pracy, w czasie pracy i po pracy. Zasady bhp. Praca w aparatach w warunkach normalnych, zadymienia i oddziaływania cieplnego. Test w komorze dymowej. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - określić cel i zakres stosowania sprzętu ochrony dróg oddechowych, - omówić ogólną budowę aparatów powietrznych nad i podciśnieniowych,

28

- omówić ogólną budowę aparatów tlenowych, - wyjaśnić wpływ wysiłku fizycznego na proces oddychania, - wykonać czynności sprawdzające aparat tlenowy, powietrzny nad i pod-

ciśnieniowy przed przystąpieniem do pracy, - sprawdzić, założyć i dopasować maskę do aparatu powietrznego, - pracować w aparacie powietrznym nad i podciśnieniowym w warunkach za-

dymienia i dużego obciążenia fizycznego z zachowaniem zasad bhp, - wykonać czynności sprawdzające aparat tlenowy, powietrzny nad i pod-

ciśnieniowy podczas pracy oraz po jej zakończeniu, - wykorzystać wiadomości dotyczące wpływu wysiłku fizycznego na proces

oddychania podczas pracy w aparacie powietrznym. 3. Sprzęt i armatura wodna 3T,8P

Definicja armatury wodnej. Rodzaj sprzętu wchodzącego w skład armatury. Przeznaczenie i podstawowe parametry (ogólna budowa, rodzaje, wielkości). Sprawianie linii ssawnej. Technika rozwijania i łączenia odcinków węży. Techniki zwijania odcinków węży. Ćwiczenia z wykorzystaniem każdego rodzaju sprzętu armatury wodnej. Zasady konserwacji. Pojęcia przepływu laminarnego i turbulentnego. Utrata parametrów przepływu w liniach wężowych – przyczyny, sposoby unikania i minimalizowania strat i oporów. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - wymienić i rozróżniać sprzęt wchodzący w skład armatury wodnej, - omówić przeznaczenie i podstawowe parametry każdego sprzętu zgodnie z PN

(budowa, rodzaje, wielkości), - budować i zabezpieczać linię ssawną prowadzoną poziomo i pionowo, - rozwijać węże tłoczne z kręgu pojedynczego i podwójnego, ósemki i zwijadeł

kołowych, - łączyć i rozłączać węże tłoczne z nasadami pomp, między sobą, z prądownicami

i innym sprzętem armatury wodnej, - odwadniać linie wężowe tłoczne, - stosować zasady bhp podczas sprawiania i pracy armatury wodnej, - przeprowadzić bieżącą konserwację sprzętu, - wymienić przyczyny utraty parametrów przepływu w liniach wężowych, - omówić sposoby unikania i minimalizowania strat w liniach wężowych, - wykorzystać znajomość przyczyn utraty parametrów przepływu w celu uniknięcia

lub zminimalizowania strat w liniach wężowych. 4. Podręczny sprzęt burzący – 1T,2P

Przeznaczenie podręcznego sprzętu burzącego. Bosaki, sagany, łomy, inopur – rodzaje, przeznaczenie, zasady pracy i obsługi. Warunki bhp podczas pracy. Konserwacja. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - wymienić rodzaje sprzętu burzącego, - omówić przeznaczenie podręcznego sprzętu burzącego: bosaków, sagana,

łomów, inopuru, - wykorzystać możliwości techniczne inopuru, - pracować sprzętem burzącym zgodnie z jego przeznaczeniem, - przestrzegać zasad bhp podczas pracy podręcznym sprzętem burzącym, - przeprowadzić konserwację bieżącą sprzętu.

29

5. Ubrania ochronne – 2T,8P Odzież specjalna, jej elementy i przeznaczenie. Ubrania chroniące przed

promieniowaniem cieplnym – przeznaczenie, podział, ogólna budowa. Zasady przy-gotowania odzieży i ubrań do pracy oraz ich właściwej eksploatacji. Zasady konserwacji odzieży i ubrań. Elementy ekwipunku i jego przeznaczenie. Zasady bezpiecznego użytkowania elementów ekwipunku.

Ubrania ochrony przeciwchemicznej: typy, przeznaczenie, ogólna budowa ubrań. Zasady przygotowania ubrań do pracy. Podstawowe zasady pracy w ubraniach gazoszczelnych. Zasady konserwacji ubrań. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - wymienić rodzaje i przeznaczenia odzieży i ubrań stosowanych w PSP, - wyjaśnić ogólną budowę ubrań chroniących przed promieniowaniem cieplnym, - rozróżniać rodzaje odzieży i ubrań stosowanych w PSP, - przygotować, zakładać i pracować w odzieży specjalnej i ubraniach chroniących

przed promieniowaniem cieplnym, - przeprowadzić bieżącą konserwację odzieży i ubrań specjalnych, - określić skład i przeznaczenia ekwipunku osobistego strażaka, - wykorzystywać elementy ekwipunku osobistego oraz jego możliwości techniczno-

użytkowe podczas prowadzonych działań ratowniczo-gaśniczych z zachowaniem zasad bhp,

- przeprowadzić konserwację bieżącą elementów ekwipunku. - wymienić rodzaje ubrań ochrony przeciwchemicznej, - omówić ogólną budowę ubrań, rozróżniać typy ubrań, - omówić wymogi stawiane ubraniom, - omówić zasady przygotowania ubrań do pracy oraz prawidłowo je zakładać, - wykonać określone zadania w ubraniach ochrony przeciwchemicznej, - omówić zasady postępowania z ubraniami po pracy, - przeprowadzić dekontaminację wstępną, - zdejmować bezpiecznie ubranie po pracy, - stosować zasady bhp podczas pracy w ubraniach ochrony przeciwchemicznej, - omówić zasady przechowywania ubrań ochrony przeciwchemicznej. 6. Drabiny pożarnicze – 2T,8P

Rodzaje drabin i ich przeznaczenie. Podstawowe parametry użytkowe i oznaczenia. Sprawianie drabin przenośnych. Chodzenie po drabinach. Zabezpieczenie ratownika i linii wężowych. Zasady konserwacji drabin przenośnych.

Zasady organizowania i prowadzenia prób wytrzymałościowych drabin przystawnych i hakowych. Drabiny mechaniczne i podnośniki, warunki bezpiecznej eksploatacji (wymogi UDT). Sprawianie drabin w różnych sytuacjach i warunkach terenowych. Zasady bhp podczas sprawiania i użytkowania drabin Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - wymienić rodzaje drabin przenośnych i omówić ich przeznaczenie, - rozróżniać drabiny przenośne na podstawie ich budowy i oznaczenia, - opisać drabiny: D10W, D5, D4,2, D3,8, D3,1, DN2,7 w zakresie parametrów

podstawowych (ogólna budowa, obsługa, długość), - sprawiać drabiny D10W, D5, D3,8, D3,1, Dn2,7 w warunkach normalnych, - zabezpieczyć linie wężowe prowadzone po drabinie, - właściwie wchodzić i schodzić po drabinach oraz zabezpieczyć się podczas

podawania prądów gaśniczych,

30

- przeprowadzić konserwację bieżącą drabin przenośnych, - przeprowadzić próby wytrzymałościowe drabin: D10W, D5, D4,2, D3,8, D3,1,

DN2,7, - określić zasady bezpiecznego wykorzystywania drabin, - określić warunki bezpiecznej eksploatacji drabin mechanicznych i podnośników, - wybrać dogodne miejsce do ustawienia drabin mechanicznych i podnośników, - wykonać obsługę drabiny mechanicznej i podnośnika z kosza. 7. Sprzęt ratowniczy i ewakuacyjny – 2T,8P

Rodzaje sprzętu i jego przeznaczenie. Podstawowe parametry użytkowe. Przechowywanie i konserwacja. Możliwości technicznego wykorzystania worów i rękawów ratowniczych, linkowych aparatów ratowniczych, pneumatycznych poduszek ratowniczych.

Ćwiczenia ratowniczo-ewakuacyjne z wykorzystaniem: linek ratowniczych, szelek ratowniczych, linkowych aparatów ratowniczych, worów i rękawów ratowniczych, pneumatycznych poduszek ratowniczych, koszy drabin mechanicznych i podestów podnośników hydraulicznych. Samoratowanie przy użyciu linki. Węzły stosowane w pożarnictwie. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - wymienić rodzaje sprzętu ratowniczego, - wyjaśnić przeznaczenie sprzętu ratowniczego w postaci: linek ratowniczych,

szelek ratowniczych, linkowych aparatów ratowniczych, worów i rękawów ratowniczych, pneumatycznych poduszek ratowniczych, koszy drabin mecha-nicznych i podestów podnośników hydraulicznych,

- sprawiać sprzęt i prowadzić ratowanie przy użyciu: linki strażackiej, linkowych aparatów ratowniczych typu Rollgliss, worów ratowniczych, pneumatycznych poduszek ratowniczych zgodnie z zasadami bhp i w oparciu o regulamin ćwiczeń z podstawowym sprzętem pożarniczym,

- uczestniczyć w ewakuacji ludzi przy zastosowaniu koszy drabin mechanicznych i podestów podnośników hydraulicznych,

- podjąć samoratowanie przy użyciu linki strażackiej w oparciu o regulamin ćwiczeń z podstawowym sprzętem pożarniczym,

- wiązać podstawowe węzły stosowane w pożarnictwie, - przeprowadzić bieżącą konserwację sprzętu, - omówić możliwości wykorzystania sprzętu ratowniczego i ewakuacyjnego

w różnych sytuacjach, - wykorzystać możliwości sprzętu w różnych warunkach działania, 8. Motopompy i autopompy – 3T,8P

Budowa, zasady działania i przeznaczenie motopomp i autopomp. Oznaczenia sprzętu z wykorzystaniem parametrów technicznych. Obsługa pomp uruchomienie, pobór wody z: pojazdu, zbiornika zewnętrznego, z hydrantu i od innej pompy. Podanie wody na linie tłoczne, linie szybkiego natarcia i działko. Podanie piany. Przyrządy pomiarowe.

Pompy odśrodkowe stosowane w motopompach i autopompach – ogólna budowa i zasada działania. Teoria ssania. Urządzenia zasysające – przeznaczenie, rodzaje, ogólna zasada działania.

Podstawowe czynności kontrolno-obsługowe motopomp i autopomp. Jednostki ciśnienia. Analiza charakterystyk pomp pożarniczych – umiejętność praktycznej interpretacji.

31

Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - omówić przeznaczenie motopomp i autopomp, - wyjaśnić sposoby znakowania pomp i na tej podstawie rozróżnić pompy, - uruchomić motopompę i autopompę, - pobrać wodę z pojazdu, ze zbiornika zewnętrznego, z hydrantu i od innej pompy, - omówić urządzenia pomiarowe i odczytywać ich wskazania, - podać wodę na linie tłoczne, linie szybkiego natarcia i działko pojazdu, - podać pianę ze zbiornika pojazdu i zbiornika zewnętrznego, - omówić podstawowe niedomagania eksploatacyjne w pracy pomp, - przeprowadzić próbę szczelności pomp, - dobrać i przygotować paliwo, oleje i smary, - omówić ogólną budowę pompy odśrodkowej stosowanej w pompach

pożarniczych, - omówić i wyjaśnić teorię ssania, - wykorzystać znajomość teorii ssania podczas pracy z pompami, - omówić rodzaje, przeznaczenie i ogólną zasadę działania urządzenia

zasysającego (strumienica, trokomat), - uruchomić pompę, zassać wodę i podać ją do linii wężowej, - wykorzystać ogólną znajomość budowy i zasady działania pompy odśrodkowej

przy obsłudze różnego rodzaju pomp pożarniczych, - wykorzystać praktycznie znajomość zależności parametrów (ciśnienie-wydajność)

pompy odśrodkowej na podstawie jej charakterystyki w celu optymalnego wykorzystania jej możliwości,

- wykonać czynności kontrolno-obsługowe pompy w celu zapewnienia jej właściwej eksploatacji,

- przeliczyć jednostki ciśnienia i wydajności w zależności od potrzeb, - przeprowadzić bieżącą i okresową kontrolę pomp, - wykonać bezpiecznie obsługę pomp. 9. Sprzęt pianowy – 2T,8P

Przeznaczenie, rodzaje sprzętu i jego oznakowanie. Ogólna budowa sprzętu. Parametry użytkowe sprzętu do wytwarzania pian gaśniczych. Zasady podawania pian z poszczególnego rodzaju sprzętu. Praktyczne sprawianie sprzętu pianowego i podawanie pian gaśniczych.

Mechanizm powstawania pian gaśniczych w poszczególnych rodzajach sprzętu. Dobór sprzętu pianowego. Agregaty piany lekkiej. Konserwacja sprzętu. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - wymienić rodzaje i przeznaczenie sprzętu pianowego, - omówić podstawowe elementy budowy prądownic pianowych, wytwornic,

masztów pianowych, działek wodno-pianowych, zasysaczy liniowych, generatorów i agregatów piany lekkiej,

- odczytać informacje wynikające z oznaczenia sprzętu, określić parametry sprzętu (natężenie przepływu, liczba spienienia),

- rozróżniać sprzęt pianowy, - wymienić wartości parametrów użytkowych sprzętu pianowego (wydajność,

zasięg rzutu, stężenie robocze, ciśnienie robocze), - sprawiać i podawać pianę z prądownic i wytwornic pianowych, - zastosować zasysacz pianowy podczas pobierania środka pianotwórczego

z zewnątrz,

32

- obsłużyć generator i rękaw agregatu piany lekkiej, - dobrać sprzęt pianowy w oparciu o jego parametry, - omówić mechanizm powstawania pian gaśniczych w poszczególnych rodzajach

sprzętu, - omówić ogólną budowę agregatu piany lekkiej, - obsłużyć agregat w celu podania piany lekkiej, - wykorzystać parametry eksploatacyjno-użytkowe agregatów podczas pracy, - przestrzegać zasady bhp podczas pracy z agregatami piany lekkiej, - bezpiecznie pracować sprzętem pianowym, - przeprowadzić bieżącą konserwację sprzętu. 10. Sprzęt oświetleniowy i dielektryczny, agregaty prądotwórcze – 2T,7P

Rodzaje sprzętu – cel i zakres stosowania. Praktyczna obsługa reflektorów przenośnych z osprzętem, lamp sygnalizacji ostrzegawczej. Sprzęt dielektryczny – elementy i ich przeznaczenie.

Agregaty prądotwórcze – typy i przeznaczenie. Ogólna budowa agregatów. Warunki eksploatacyjno-użytkowe wybranych agregatów. Obsługa agregatu prądotwórczego. Obsługa masztów oświetleniowych. Sprzęt dielektryczny – zakres stosowania. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - omówić rodzaje sprzętu oświetleniowego oraz jego przeznaczenie, - obsługiwać reflektory przenośne z osprzętem oraz lampy sygnalizacji

ostrzegawczej, - wymienić typy i omówić przeznaczenie agregatów prądotwórczych, - omówić ogólną budowę agregatów, - wyjaśnić ogólną zasadę działania agregatów, - wyjaśnić dane zawarte na tabliczce znamionowej agregatu, - podać zasady doboru agregatu prądotwórczego w zależności od potrzeb, - dobrać typ agregatu prądotwórczego w zależności od potrzeb, - obsłużyć agregaty prądotwórcze: przygotować do pracy, uruchomić, pracować, - omówić zasady obsługi masztów oświetleniowych, - obsłużyć maszty oświetleniowe, - omówić pojęcie „sprzętu dielektrycznego”, - wymienić podstawowy sprzęt dielektryczny i podać jego zastosowanie, - omówić zasady stosowania sprzętu dielektrycznego, - obsłużyć sprzęt dielektryczny zgodnie z przeznaczeniem, - dobrać sprzęt dielektryczny stosownie do występujących potrzeb, - przestrzegać zasad bhp podczas obsługi sprzętu, - przeprowadzić bieżącą konserwację narzędzi i osprzętu. 11. Ratownicze zestawy hydrauliczne – 3T,8P

Rodzaje zestawów – skład, przeznaczenie. Przygotowanie narzędzi do pracy. Zakres stosowania narzędzi hydraulicznych i osprzętu. Warunki eksploatacyjno-użytkowe zestawów hydraulicznych. Praca zestawami hydraulicznymi. Konserwacja. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - wymienić i rozpoznać narzędzia i osprzęt wchodzący w skład zestawów

hydraulicznych, - omówić przeznaczenie poszczególnych narzędzi – rozpierak szczękowy,

kolumnowy, nożyce, pompa hydrauliczna,

33

- omówić przeznaczenie osprzętu współdziałającego z narzędziami hydraulicznymi, - przygotować zestawy hydrauliczne do pracy, - przeprowadzić konserwację bieżącą narzędzi i osprzętu. - omówić zakres stosowania narzędzi hydraulicznych i osprzętu, - omówić warunki eksploatacyjno-użytkowe zestawów hydraulicznych, - omówić zasady bhp podczas pracy narzędziami hydraulicznymi, - dobrać zestaw sprzętu do rodzaju wykonywanej czynności, - pracować zestawami hydraulicznymi wykorzystując ich możliwości techniczno-

użytkowe. 12. Ratownicze zestawy pneumatyczne – 3T,8P

Zestawy pneumatyczne podnoszące – rodzaje, skład, przeznaczenie i zakres stosowania. Przygotowanie zestawów do pracy.

Pneumatyczne zestawy ratownicze uszczelniające – typy i rodzaje, zakres stosowania i właściwy dobór zestawów. Warunki eksploatacyjno-użytkowe pneuma-tycznych zestawów uszczelniających. Warunki bhp podczas przygotowania zestawów do pracy. Konserwacja. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - wymienić rodzaje ratowniczych zestawów pneumatycznych podnoszących, - określić skład elementów niezbędnych do budowy określonego zestawu

pneumatycznego podnoszącego, - rozróżniać poszczególne rodzaje elementów wchodzących w skład określonego

zestawu pneumatycznego, - przygotować ratowniczy zestaw pneumatyczny podnoszący do pracy, - omówić typy i rodzaje pneumatycznych zestawów uszczelniających, - rozróżnić typy i rodzaje pneumatycznych zestawów uszczelniających, - omówić zasady przygotowania zestawów uszczelniających do pracy, - omówić warunki eksploatacyjno-użytkowe pneumatycznych zestawów ratowni-

czych uszczelniających, - omówić zasady bhp przy pracy ratowniczymi zestawami pneumatycznymi, - przestrzegać zasad bhp podczas przygotowywania zestawów do pracy oraz

w czasie wykonywania czynności pomocniczych, - wymienić i omówić inny sprzęt i techniki stosowane do uszczelnień, - przeprowadzić konserwację bieżącą sprzętu. 13. Sprzęt mechaniczny – 3T,8P

Pilarki do drewna: podstawowe podzespoły, podstawowe czynności obsługowe i eksploatacyjne, zastosowanie, podstawy techniki cięcia.

Przecinarki do stali i betonu: podstawowe podzespoły, podstawowe czynności obsługowe i eksploatacyjne, zastosowanie, podstawy techniki cięcia.

Młoty pneumatyczne: podstawowe podzespoły, podstawowe czynności obsługowe i eksploatacyjne, osprzęt, technika pracy.

Wyciągarki – podstawowe podzespoły, podstawowe czynności obsługowo- eksploatacyjne, zastosowanie, technika pracy. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - wymienić podstawowe podzespoły pilarki, - wymienić zasady uruchamiania, sprawdzania naciągu i przeprowadzania naciąg

łańcucha, uzupełniania paliwa i oleju, obsługi filtra powietrza i świecy zapłonowej, regulacji gaźnika,

34

- omówić technikę cięcia pilarkami do drewna: przerzynka drzewa leżącego, usuwanie złomów i wykrotów, obcinanie gałęzi, ścinka drzew o średnicy do długości prowadnicy, ścinka drzew grubych,

- wymienić podstawowe podzespoły przecinarki, - wymienić zasady uruchamiania, sprawdzania naciągu i przeprowadzania naciąg

paska, uzupełniania paliwa, obsługi filtra powietrza i świecy zapłonowej, regulacji gaźnika, wymiany i doboru tarczy,

- omówić technikę cięcia przecinarkami do betonu i stali, - wymienić podstawowe podzespoły młota udarowego ( wiertnicy ), - wymienić zasady uruchamiania, wymiany i doboru końcówek roboczych, - omówić technikę pracy młotami udarowymi ( wiertnicami), - wymienić podstawowe podzespoły wyciągarki, - wymienić zasady uruchamiania i sterowania wyciągarką, - pracować sprzętem mechanicznym przy maksymalnym wykorzystaniu walorów

technicznych. 14. Pojazdy pożarnicze – 3T,7P

Podstawowe definicje. Podział. Oznaczenie i nazewnictwo. Przeznaczenie poszczególnych rodzajów pojazdów. Przyczepy pożarnicze – rodzaje i przezna-czenie - Repetytorium.

Układy wodno-pianowe pojazdów. Włączanie napędu, obsługa tablicy sterowniczej, nadzorowanie pracy autopomp.

Dokumentacja pojazdu – karta pracy pojazdu i sprzętu silnikowego. Nowe tendencje w konstrukcjach pojazdów pożarniczych. Inny sprzęt transportowy: wodny, szynowy i powietrzny, wykorzystywany przez zespoły ratownicze. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - dokonać podziału pojazdów pożarniczych zgodnie z PN, - określić przeznaczenie i parametry pożarnicze pojazdów na podstawie ich

oznakowania w oparciu o PN, - zaliczyć pojazdy pożarnicze do odpowiedniej kategorii zgodnie z PN, - określić przeznaczenie przyczep pożarniczych w oparciu o ich wyposażenie, - obsłużyć autopompę (włączyć napęd, pobrać i podać wodę i pianę, obsługa

tablicy sterowniczej), - dokumentować pracę pojazdu i sprzętu silnikowego, - omówić nowe tendencje rozwoju pojazdów, - wymienić inny sprzęt transportowy stosowany w ratownictwie, - scharakteryzować inny sprzęt transportowy – jego przeznaczenie i możliwości

wykorzystania w działaniach PSP. 15. Sprzęt do ograniczania i usuwania rozlewisk substancji niebezpiecznych

dla środowiska – 2T,8P Sprzęt do ograniczania rozlewisk substancji niebezpiecznych z akwenów

i terenów – rodzaje, przeznaczenie. Prezentacja sprzętu. Zapory – rodzaje i przeznaczenie. Zasady montażu wszystkich rodzajów zapór.

Pompy wirowe (z osprzętem) do usuwania produktów ropopochodnych. Pompy turbinowe –zanużeniowe ( z osprzętem ) do produktów ropopochodnych i innych. Pompy perystaltyczne ( z osprzętem ) do usuwania substancji chemicznych różnych.

Zbiorniki do gromadzenia substancji chemicznych. Separatory do produktów ropopochodnych. Pompy zbierające. Odporność chemiczna sprzętu ratowniczego.

35

Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - wymienić rodzaje zapór, - omówić przeznaczenie poszczególnych typów zapór, - rozróżniać elementy składowe poszczególnych typów zapór, - przygotować do pracy każdy rodzaj zapory, - omówić budowę, zasadę działania, podstawowe parametry, możliwości

wykorzystania pompy wirowej TUP 3-1,5, - omówić zasady przygotowania pompy TUP 3-1,5 do pracy, uruchomienia, - omówić zasady zakończenia pracy i konserwację pompy TUP 3-1,5 - omówić budowę, zasadę działania, podstawowe parametry, zastosowanie

i ograniczenia stosowania, ukompletowanie pompy turbinowej – zanużeniowej np. AWG,

- omówić zasady przygotowania pompy turbinowej- zanużeniowej do pracy, uruchomienia,

- omówić zasady zakończenia pracy i konserwację pompy turbinowej – zanużeniowej AWG po pracy,

- omówić budowę, zasadę działania, podstawowe parametry, możliwości wykorzystania pompy perystaltycznej DEPA ELRA 20/10 Ex,

- omówić zasady przygotowania pompy DEPA ELRO 20/10 Ex do pracy, uruchomienia,

- omówić zasady zakończenia pracy i konserwację pompy DEPA ELRO 20/10 Ex , - wymienić rodzaje, typy i przeznaczenie zbiorników do gromadzenia substancji

chemicznych, - omówić przeznaczenie , zasadę działania i bezpiecznej obsługi separatora

OLSEP, - omówić zastosowanie , zasadę pracy ,sposób bezpiecznej obsługi i konserwacji

pomp zbierających produkty ropopochodne, - omówić pojęcie odporności chemicznej sprzętu ratowniczego ( tabele odporności

chemicznej), - pracować sprzętem z maksymalnym wykorzystaniem walorów taktyczno –

technicznych. 16. Przyrządy pomiarowe – 1T,4P

Podstawowe rodzaje przyrządów pomiarowych. Przeznaczenie. Jednostki wartościujące parametry pomiarowe.

Zasady przeprowadzania pomiarów: temperatury, zawartości tlenu i substancji tworzących mieszaniny wybuchowe, skażeń toksycznych i radioaktywnych przy użyciu podstawowych przyrządów pomiarowych. Przyrządy do odszukiwania ludzi w zawałach. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - wymienić rodzaje przyrządów pomiarowych stosowanych w PSP oraz określić ich

przeznaczenie, - rozróżniać przyrządy służące do pomiaru: temperatury, skażeń toksycznych,

skażeń promieniotwórczych, zawartości tlenu i substancji tworzących mieszaniny wybuchowe,

- wyjaśnić zasady przeprowadzania pomiarów przy użyciu przyrządów do pomiaru: temperatury, zawartości tlenu i substancji tworzących mieszaniny wybuchowe, skażeń toksycznych i radioaktywnych,

- identyfikować dany przyrząd z rodzajem zagrożenia, który ma mierzyć,

36

- rozróżnić podstawowe przyrządy pomiarowe i określić ich przeznaczenie, - obsłużyć sprzęt do odszukiwania ludzi w zawałach, - dokonać pomiaru przy użyciu przyrządów i odczytać wartości pomiaru. III. UWAGI O REALIZACJI W trakcie realizacji zajęć programowych zwracać szczególną uwagę na następujące elementy: - poprawną terminologię, - używanie do ćwiczeń sprzętu sprawnego pod względem technicznym, - poprawne wykonywanie czynności i kształtowanie pożądanych umiejętności

oraz nawyków, - przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Zajęcia prowadzić należy metodami aktywizującymi i waloryzacyjnymi. Łączyć wiedzę techniczną z praktyką funkcjonowania w jednostkach straży pożarnej oraz prowadzenia działań ratowniczych. Uwzględniać możliwości percepcyjne słuchaczy. Zwracać uwagę na samodzielną pracę słuchaczy. Wykorzystać osobiste doświadczenia słuchaczy wynikające z ich dotychczasowej służby. Podczas realizacji zajęć praktycznych zabezpieczyć należy odpowiednią ilość sprzętu, pozwalającą na równoczesną pracę co najmniej połowy grupy. IV. LITERATURA 1. Przepisy prawne dotyczące: - wprowadzenia i stosowania Polskich Norm i Norm Branżowych, - umundurowania, - warunków bezpieczeństwa i higieny służby strażaków. 2. Materiały pomocnicze: - dokumentacja techniczno-ruchowa urządzeń i sprzętu, - instrukcje użytkowe, - materiały informacyjne firm i producentów, katalogi wyrobów, prospekty, 3. Grynczel Z.: Gaśnice i małe agregaty gaśnicze. IW CRZZ Warszawa 1975. 4. Gumiński B.: Armatura wodna. SP PSP Bydgoszcz 1996. 5. Gumiński B., Kozicki M.: Sprzęt łączności. Skrypt. SP PSP Bydgoszcz 96. 6. Guzewski P., Pawłowski R., Ranecki J.: Ubrania ochrony przeciwchemicznej. SA

PSP Poznań 1997. 7. Guzy Z.: Wyposażenie techniczne straży pożarnych. Skrypt. SGSP Warszawa

1987. 8. Kaliciecki H.: Podręcznik mechanika straży pożarnych. Warszawa 1977. 9. Kucnerowicz-Polak B., Wilczkowski S.: Skuteczność gaśnicza gaśnic

proszkowych i halonowych. IW CRZZ Warszawa 1979. 10. Małaczyński M.: Zagrożenia środowiska rozlewami olejowymi. Kraków 94. 11. Mazur S., Myśliwiec T.: Obsługa motopomp. IWCRZZ Warszawa 1973. 12. Ranecki J.: Ratownictwo chemiczno-ekologiczne. SAPSP Poznań 1998. 13. Ranecki J.: Pompy i osprzęt stosowane w ratownictwie chemiczno-ekologicznym.

SAPSP Poznań 1995. 14. Ranecki J.,Schroeder M.: Uszczelnienia w ratownictwie. Firex Warszawa 1998. 15. Ratownictwo chemiczno-ekologiczne. Praca zbiorowa SPPSP Bydgoszcz 1993. 16. Regulamin ćwiczeń z podstawowym sprzętem pożarniczym. KGSP 1990. 17. Stachowiak B.: Budowa i eksploatacja urządzeń dźwigowych i żurawi

samojezdnych w PSP. SAPSP Poznań. 18. Stachowiak B.: Budowa i wykorzystanie w działalności ratowniczej PSP lekkich

samochodów specjalnych ratownictwa drogowego. SAPSP Poznań 1996.

37

19. Stachowiak B.: Budowa, wyposażenie i wykorzystanie lekkich samochodów specjalnych ze sprzętem oświetleniowym i sprzętem ochrony dróg oddechowych. SAPSP Poznań 1996.

20. Stachowiak B.: Rodzaje i budowa autodrabin pożarniczych oraz ich wykorzystanie w działaniach ratowniczo-gaśniczych. SAPSP Poznań 1996.

21. Śmiełowski B.: Gaśnice i agregaty. Cz.I. SAPSP Kraków 1996. 22. Śmiełowski B.: Gaśnice i agregaty. Cz.II. SAPSP Kraków 1997. 23. Czasopisma: „Przegląd Pożarniczy”, „Zagrożenia”. V. TAKTYKA DZIAŁAŃ GAŚNICZYCH PODZIAŁ TREŚCI KSZTAŁCENIA

Liczba godzin Lp.

T e m a t T P R

1. Zjawisko pożaru, jego przebieg i rozwój 4 10 14 2. Środki gaśnicze 3 3 6 3. Elementarne pojęcia dotyczące akcji gaśniczej 2 - 2 4. Organizacja pododdziałów pożarniczych 2 6 8 5. Gotowość bojowa 1 1 2 6. Alarm w JRG PSP i dojazd do miejsca akcji 1 2 3 7. Podstawowe rodzaje działań taktycznych 2 6 8 8. Rozpoznanie pożaru i ocena sytuacji pożarowej 2 10 12 9. Organizacja ratownictwa i ewakuacji 2 6 8

10. Elementy rozkazu bojowego 2 3 5 11. Stanowiska gaśnicze 3 14 17 12. Technologia gaszenia pożarów 2 10 12 13. Dostarczanie wody na duże odległości 1 6 7 14. Organizacja łączności i zabezpieczenie logistyczne akcji 2 - 2 15. Zakończenie akcji 2 3 5 O g ó ł e m: 35 54 89 II. TREŚCI I SZCZEGÓŁOWE CELE KSZTAŁCENIA 1. Zjawisko pożaru, jego przebieg i rozwój – 4T,10P Proces spalania. Rodzaje spalania. Spalanie ciał stałych, cieczy i gazów. Produkty całkowitego i niecałkowitego procesu spalania. Sposoby przerywania procesu spalania. – Repetytorium. Pojęcie pożaru. Rodzaje pożarów. Rozwój i przebieg pożaru. Strefy pożaru. Fazy rozwoju pożaru. Zjawisko rozgorzenia. Zagrożenia występujące przy zjawisku rozgorzenia. – Repetytorium.

Parametry rozwoju pożaru: wzrost temperatury, wzrost masowej właściwej szybkości spalania, przyspieszenie wymiany gazowej, wzrost liniowej szybkości spalania, czas trwania pożaru. Parametry rozprzestrzeniania się pożaru: liniowa szybkość rozprzestrzeniania się pożaru przy rozwoju prostokątnym, kołowym i kątowym, obwód pożaru, front pożaru i objętość pożaru. Integralny i strefowy model pożaru. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - podać i omówić definicję spalania,

38

- omówić rodzaje spalania: homogeniczne, heterogeniczne, dyfuzyjne, kinetyczne, - przedstawić i omówić schematy spalania ciał stałych, cieczy i gazów, - scharakteryzować najczęściej występujące przy pożarach wewnętrznych,

produkty całkowitego i niecałkowitego spalania, - scharakteryzować zjawisko dymu i strefę zadymienia, - zdefiniować pojęcie pożaru, - dokonać podziału pożarów ze względu na rozmiar i ilości podanych prądów

gaśniczych, - dokonać podziału i charakterystyki pożarów wewnętrznych i zewnętrznych, - wymienić i scharakteryzować strefy pożaru, - wymienić i rozróżnić fazy rozwoju pożaru, - rozpoznać zjawisko rozgorzenia, - scharakteryzować zagrożenia występujące przy zjawisku rozgorzenia, - omówić sposoby przerywania procesu spalania, - zdefiniować parametry rozwoju pożaru, - zdefiniować zjawiska towarzyszące pożarom: BLEVE, rozgorzenie, wsteczny ciąg

powietrza, kipienie, wrzenie, wyfuknięcie, - narysować i omówić schemat integralnego i strefowego modelu pożaru, - zdefiniować parametry rozprzestrzeniania się pożaru, - zdefiniować parametry rozwoju pożaru, - omówić schemat tworzenia się fazy lotnej z ciała stałego, - omówić zjawiska zachodzącego podczas spalania materiałów stałych, - wymienić i omówić rodzaje wybuchów, - scharakteryzować grupy wybuchów w zależności od przyczyn powstania, - wymienić i omówić typy płomieni, - wymienić parametry geometryczne i fizyczne strefy spalania, - narysować i omówić rozkład temperatur w strefie spalania palących się gazów, cieczy i ciał stałych, - omówić występujące zagrożenia dla ratownika wynikające z strefy spalania

i strefy pożaru, - zdefiniować ciepło spalania, wartość opałową, ciepło właściwe pożaru, - omówić bilans cieplny, - wymienić czynniki wpływające na temperaturę w strefie oddziaływania cieplnego, - omówić rozkład temperatur podczas pożaru wewnętrznego, - scharakteryzować oddziaływanie promieniowania cieplnego na organizm ludzki, - zdefiniować i dokonać podziału strefy zadymienia, - zdefiniować, scharakteryzować i dokonać podziału dymu, - wymienić niebezpieczeństwa powodowane przez produkty spalania, - wymienić parametry fizyczne charakteryzujące dym i strefy zadymienia, - zdefiniować gęstość optyczną, masową i właściwą dymu oraz zdolność

dymotwórczą materiału, - omówić sposób tworzenia się dymu przy spalaniu płomieniowym i bezpłomie-

niowym, - wymienić czynniki które decydują o intensywności dymienia materiału, - omówić schemat tworzenia się dymu i strefy podsufitowej, - scharakteryzować oddziaływanie dymu na organizm ludzki, - omówić działanie tlenku węgla na organizm ludzi i zwierząt, - omówić schemat przebiegu pożaru wewnętrznego, - narysować i omówić schemat przebiegu pożaru wewnętrznego według faz, - omówić przypadki powstania rozgorzenia,

39

- wymienić czynniki wpływające na czas powstania rozgorzenia, - omówić zjawisko ogni żgących, wstecznego ciągu płomieni, uderzenia

aerodynamicznego, przemieszczającego się ciepła i pułapki wodnej, - narysować i omówić schemat strefowego modelu pożaru, - zlikwidować pożar wewnętrzny w komorze ogniowej z uwzględnieniem powstałej

pułapki wodnej, - zdefiniować powierzchnię pożaru i powierzchnię gaszenia, - neutralizować zjawiska towarzyszące procesowi spalania, mające wpływ na

przebieg akcji gaśniczej. 2. Środki gaśnicze 3T,3P

Właściwości, mechanizm gaszenia, zastosowanie, wady i zalety środków gaśniczych: wody i środków zwiększających jej skuteczność gaśniczą (zwilżające, zagęszczające, działanie łączone), piany, proszków, gazów gaśniczych i innych.

Środki neutralizujące i sorbentowe. Podział, zastosowanie, zalety i wady. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - omówić sposoby przerywania procesu spalania przez: usunięcie materiału

palnego, odcięcie dopływu utleniacza, rozcieńczanie substancji, odbieranie ciepła i przerywanie łańcuchowej reakcji spalania,

- dokonać podziału środków gaśniczych uwzględniając mechanizm działania gaśniczego,

- opisać właściwości, przeznaczenie i zakres działania środków gaśniczych, - wskazać zalety i wady tradycyjnych środków gaśniczych: wody i piany (rodzaje

pian, liczba spienienia, dyspersyjność, trwałość, płynność, czynniki niszczące pianę i poprawiające jej właściwości gaśnicze),

- scharakteryzować właściwości gaśnicze gazów: dwutlenku węgla, azotu, pary wodnej,

- scharakteryzować właściwości gaśnicze proszków, z uwzględnieniem: podziału proszków i mechanizmu gaszenia,

- dokonać wyboru właściwego środka gaśniczego w określonych sytuacjach pożarowych,

- scharakteryzować i określić zastosowania neutralizatorów i sorbentów. 3. Elementarne pojęcia dotyczące akcji gaśniczej – 2T

Teren pożaru, front pożaru, tył pożaru, skrzydła pożaru, oś pożaru. Teren akcji, podział terenu akcji pod względem taktycznym na poszczególne pozycje: wodna, wężowa, ogniowa (stanowisko gaśnicze, stanowisko rozdzielacza, stanowisko dowodzenia). Odcinek bojowy. Natarcia i obrona (szyki i ugrupowania). Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - zdefiniować i omówić elementy terenu pożaru: teren pożaru, front pożaru, tył

pożaru, skrzydła pożaru, oś pożaru, - zdefiniować i omówić elementy terenu akcji gaśniczej: teren akcji, pozycja wodna,

pozycja wężowa, pozycja ogniowa, stanowiska bojowe, stanowisko wodne, stanowisko rozdzielacza, stanowisko gaśnicze, stanowisko dowodzenia,

- zdefiniować podstawowe działania gaśnicze oraz wymienić ich rodzaje: natarcie, obrona bliższa i dalsza, działania połączone.

40

4. Organizacja pododdziałów pożarniczych – 2T,6P Pojęcia rota, zastęp, sekcja, zmiana służbowa. Podstawowe czynności ratownika

w zastępie. Czynności strażaka po komendach: na wóz, z wozu, gotowe, do akcji gotuj. Zajmowanie miejsc w samochodach gaśniczych i specjalnych oraz zbiórka za samochodem. Oznakowanie funkcyjnych. Rozwinięcie wstępne i pełne. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - zdefiniować pojęcia: rota, zastęp, sekcja, zmiana służbowa, - wymienić i wykonać podstawowe czynności funkcyjnych w rocie i zastępie, - wykonywać komendy i polecenia wydawane podczas akcji gaśniczej: na wóz,

z wozu, gotowe, do akcji gotuj, - zająć właściwe miejsce w samochodzie gaśniczym o różnym stanie osobowym

oraz poprawnie wykonać zbiórkę przy samochodzie, - rozróżnić oznakowanie poszczególnych funkcyjnych w zastępie i sekcji o różnym

stanie osobowym, - omówić i wykonać rutynowe czynności w rocie i zastępie przy rozwinięciu

wstępnym i pełnym. 5. Gotowość bojowa – 1T,1P

Możliwości taktyczno-techniczne pododdziałów pożarniczych. Utrzymanie gotowości bojowej w JRG. Podstawowe obowiązki roty i zastępu w czasie przyjęcia i zdania służby oraz w czasie akcji i po jej zakończeniu. Podwyższona gotowość operacyjna, jej stopnie, obowiązki strażaka po jej ogłoszeniu w czasie służby i poza służbą. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - omówić organizację pododdziałów pożarniczych, - scharakteryzować możliwości taktyczno-techniczne pododdziałów pożarniczych, - wyjaśnić na czym polega gotowość bojowa, - omówić na czym polega utrzymanie gotowości bojowej w JRG, - wymienić zadania i obowiązki członków roty i zastępu w czasie przyjęcia,

pełnienia i zdania służby, - wymienić podstawowe obowiązki poszczególnych członków roty i zastępu:

w czasie akcji i po jej zakończeniu, - wyjaśnić pojęcie i istotę stanów podwyższonej gotowości operacyjnej, - wymienić stopnie podwyższonej gotowości operacyjnej, - wymienić kompetencje związane z wprowadzaniem stanów podwyższonej gotowości operacyjnej, - scharakteryzować poszczególne stany podwyższonej gotowości operacyjnej, - określić zachowanie się strażaka na służbie i poza służbą po wprowadzeniu stanu

podwyższonej gotowości operacyjnej, - omówić zasady alarmowania pracowników PSP 6. Alarm w JRG PSP i dojazd do miejsca akcji – 1T,2P

Alarm w JRG, zasady zachowania, ubierania, korzystanie z ześlizgu. Zadania i obowiązki funkcyjnych w zastępie po ogłoszeniu alarmu. Zasady jazdy do pożaru pojazdem uprzywilejowanym, posługiwanie się kartą dojazdową, trudności związane z dojazdem. Zasady zatrzymywania pojazdu na miejscu akcji przy różnych pożarach i sytuacjach. Oznakowanie i zabezpieczenie miejsca ustawienia samochodu. Meldunek z miejsca akcji.

41

Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - odebrać polecenie wyjazdu, - wymienić obowiązki funkcyjnych po zajęciu miejsca w samochodzie, - omówić zasady poruszania się pojazdu uprzywilejowanego na drogach, - wymienić jakie informacje można uzyskać drogą radiową, - posłużyć się kartą dojazdową, - omówić właściwe zachowanie się w przypadku wystąpienia trudności w dotarciu

do miejsca zdarzenia, - wskazać optymalne i bezpieczne miejsce ustawienia pojazdu na miejscu akcji:

w dzień, w nocy, na drogach o dużym natężeniu ruchu, w strefach zagrożenia wybuchem, w wąskich ulicach, przy pożarach przestrzennych i w lasach,

- oznakować i zabezpieczyć miejsce ustawienia samochodów, - złożyć meldunek drogą radiową o przybyciu do pożaru, - bezpiecznie postępować podczas ogłoszenia alarmu w JRG PSP (korzystania

z dróg komunikacyjnych w strażnicy i z ześlizgów, jazdy do pożaru). 7. Podstawowe rodzaje działań taktycznych – 2T,6P

Cechy charakterystyczne natarcia. Natarcie na całą powierzchnię, całą objętość, front pożaru, skrzydła i obwód pożaru. Natarcie z samochodu będącego w ruchu. Etapy natarcia na ognisko pożaru. Prowadzenie natarcia w wąskich korytarzach i dużych przestrzeniach wewnętrznych. Rodzaje obrony. Zadania obrony. Zasady kierowania obroną. Czynniki decydujące o wielkości obszaru bronionego. Działania połączone. Zasady zajmowania stanowisk gaśniczych w różnych formach działań taktycznych. Działania wewnętrzne i zewnętrzne. Otwieranie pomieszczeń i wykony-wanie przejść. Oddymianie pomieszczeń. Zabezpieczenie terenu akcji. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - wymienić cechy charakterystyczne i etapy natarcia, - omówić wykres intensywności gaszenia, - wymienić warunki i czynniki skuteczności natarcia, - omówić i przeprowadzić natarcie na: powierzchnię, objętość, front, skrzydła i obwód pożaru, - omówić i wykonać natarcie z samochodu będącego w ruchu, - omówić etapy i wykonać natarcie na ognisko pożaru, - prowadzić działania w wąskich pomieszczeniach i dużych przestrzeniach wew-

nętrznych, - prowadzić bezpiecznie linie wężowe, zajmować stanowiska gaśnicze i prowadzić

działania, - wymienić zadania obrony, - omówić zasady i kierować obroną, - omówić i prowadzić obronę bliższą i dalszą, - wymienić czynniki decydujące o wielkości obszaru bronionego, - zdefiniować „działania połączone”, - omówić zasady zajmowania stanowisk gaśniczych w różnych formach działań taktycznych, - omówić zasady i sposoby prowadzenia działań wewnętrznych i zewnętrznych, - stosować różne sposoby zabezpieczenia ratowników pracujących na stanowis-

kach gaśniczych,

42

- bezpiecznie otwierać drzwi do pomieszczeń objętych pożarem: - drzwi ze skrzydłem skierowanym do wnętrza i na zewnątrz, - drzwi wahadłowe i obrotowe,

- wykonać przejście poprzez usunięcie krat, wybicia szyb, wykonanie otworów, - zabezpieczyć otwory przed rozprzestrzenianiem się pożaru, - omówić sposoby oddymiania pomieszczenia, - prowadzić oddymianie przy pomocy mechanicznego sprzętu wentylacyjnego, - prowadzić oddymianie poprzez wentylację grawitacyjną, - oznakować i zabezpieczyć teren akcji wyznaczony przez dowódcę zastępu. 8. Rozpoznanie pożaru i ocena sytuacji pożarowej – 2T,10P

Rozpoznanie wstępne, szczegółowe i bojem. Skład patrolu i jego wyposażenie. Źródła informacji. Aktywność i ciągłość rozpoznania. Elementy rozpoznania terenu pożaru i sytuacji pożarowej, zagrożenia ludzi, warunków budowlanych, materiałów niebezpiecznych, zaopatrzenia wodnego, warunków atmosferycznych i klimatycz-nych, warunków terenowych. Fazy rozpoznania. Zasady łączności z patrolem i w patrolu rozpoznania. Zastosowanie technicznych środków łączności. Techniczne środki prowadzenia rozpoznania. Składanie meldunków.

Cel oceny sytuacji pożarowej. Elementy i metody oceny. Korekta oceny. Zasady określenia wymaganej intensywności podawania środków gaśniczych. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - zdefiniować pojęcie rozpoznania, - omówić fazy rozpoznania, - omówić elementy rozpoznania terenu pożaru i sytuacji pożarowej, - określić i omówić rodzaje rozpoznania ogniowego, - wymienić możliwości tworzenia składu osobowego patrolu, - dobrać wyposażenie patrolu rozpoznania ogniowego i zaopatrzenia wodnego do

w zależności od sytuacji, - wymienić i scharakteryzować źródła informacji, - wykorzystać źródła informacji w czasie prowadzenia rozpoznania: meldunku

o pożarze, dokumentacji obiektu, informacji od innych osób, zewnętrznych objawów pożaru,

- odczytać tablice i uzyskać informacje ze: znaków i tablic umożliwiających rozpoznanie wodne, znaków ewakuacyjnych, znaków ochrony przeciwpożarowej, znaków bezpieczeństwa, znaków elektrycznych, barw bezpieczeństwa, oznakowania materiałów w transporcie,

- przeprowadzić rozpoznanie pożaru, - zdefiniować pojęcie aktywności i ciągłości rozpoznania, - dokonać selekcji informacji podczas rozpoznania, - wymienić ogólne zasady prowadzenia rozpoznania i zaopatrzenia wodnego oraz

praktycznie je przeprowadzić, - uzyskać i ocenić informacje dotyczące: miejsca zlokalizowania zasobów wody,

rodzaje źródeł zaopatrzenia wodnego, odległość od miejsca pożaru i możliwości poboru wody, dróg dojazdu i dojścia,

- wymienić sposoby prowadzenia i postępowania w czasie rozpoznania oraz je praktycznie zastosować,

- wymienić zasady prowadzenia rozpoznania oraz wykorzystać je prowadząc rozpoznanie w zakresie : oceny miejsca pożaru, dróg dojścia i torowania przejść, sposobów poruszania się, zachowania warunków bhp, poruszania się w przestrzeniach zagrożonych, zachowanie się w przypadku odnalezienia osób,

43

- przeprowadzić rozpoznanie: terenu pożaru, zagrożenia ludzi, warunków budo-wlanych, materiałów niebezpiecznych, warunków atmosferycznych i klimatycz-nych oraz warunków terenowych,

- omówić możliwości utrzymania łączności w patrolu i z patrolem rozpoznania, - stosować łączność współdziałania za pomocą linki, - stosować techniczne środki utrzymania łączności współdziałania, - stosować w rozpoznaniu kamery termowizyjne, pirometry, detektory ognia, - złożyć meldunek z rozpoznania bezpośredniemu przełożonemu, kierującemu akcją ratowniczą oraz do stanowiska kierowania, - zdefiniować ocenę sytuacji pożarowej i omówić jej cele, - omówić metody dokonywania oceny sytuacji: wnioskowanie przez analogię, dedukcję, indukcję, - omówić elementy uwzględniane w ocenie sytuacji: ocena stanu aktualnego

i przewidywanego rozwoju sytuacji, - omówić korektę ocen w przypadku zmian w sytuacji pożarowej, - zdefiniować pojęcie intensywności podawania środków gaśniczych, - rozróżnić pojęcia intensywności liniowej, powierzchniowej i objętościowej, - określić ilość środka gaśniczego niezbędną do prowadzenia działań, 9. Organizacja ratownictwa i ewakuacji – 2T,6P

Ewakuacja i ratownictwo. Zasady nawiązywania kontaktu z osobami zagrożonymi i ogarniętymi paniką. Wybór dróg ewakuacji. Ewakuacja drogami poziomymi i pionowymi przechodzącymi przez strefę zagrożenia. Ewakuacja dużych grup ludzi, dzieci, osób niepełnosprawnych. Miejsca ewakuacji. Zasady ewakuowania i zabezpieczania pomieszczeń z których przeprowadzono ewakuację. Składanie meldunków. Kolejność ratowania. Wybór dróg i sprzętu ratowniczego. Postępowanie z osobami ewakuowanymi i uratowanymi. Zasady ewakuacji zwierząt hodowlanych i dzikich. Zasady postępowania z owadami.

Ewakuacja mienia. Okoliczności i zasady ewakuacji. Współpraca z innymi służbami i podmiotami ratowniczymi. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - zdefiniować pojęcie ewakuacji i ratownictwa, - omówić zasady nawiązywania kontaktu z osobami zagrożonymi, - omówić zasady postępowania z ludźmi ogarniętymi paniką, - określić kolejność ratowania ludzi, - dokonać wyboru dróg i sprzętu do ewakuacji, - torować i zabezpieczać drogi ewakuacji, - omówić zasady organizacji i przeprowadzić ewakuację po poziomych i pionowych

drogach ewakuacyjnych biegnących przez strefę zagrożenia, - przeprowadzać bezpieczną ewakuację z wykorzystaniem sprzętu technicznego, - omówić i przeprowadzić ewakuację: dużych grup ludzi, dzieci oraz osób o ograni-

czonej zdolności odbioru wrażeń i poruszania się, - zorganizować miejsca przemieszczania osób ewakuowanych, - omówić zasady przeglądu i zabezpieczenia pomieszczeń w obiekcie, z którego

przeprowadzono ewakuację, - postępować z osobami wyewakuowanymi i uratowanymi, - złożyć meldunek o ilości i stanie zagrożonych ludzi oraz postępowaniu

ratowniczym, - omówić zasady bezpiecznej ewakuacji zwierząt hodowlanych i dzikich, - postępować przy usuwaniu zagrożeń spowodowanych przez skupisko owadów,

44

- omówić zasady organizacji miejsc lokowania zwierząt ewakuowanych, - wymienić okoliczności wymuszające potrzebę ewakuacji mienia, - omówić zasady organizacji ewakuacji mienia, - zorganizować i zabezpieczyć miejsca składowania mienia, - omówić zasady współdziałania ze służbami specjalistycznymi. 10. Elementy rozkazu bojowego – 2T,3P

Podstawowe pojęcia – dowodzenie i kierowanie. Ogólne zasady dowodzenia. Mechanizm podejmowania decyzji.

Elementy rozkazu wstępnego i pełnego. Elementy rozkazu dla zastępu specjalnego. Uprawnienia i obowiązki kierującego akcją. Zasady przejmowania kierowania akcją. Stan wyższej konieczności i jego interpretacja. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - zdefiniować pojęcie dowodzenia i kierowania, - wymienić i omówić zasady dowodzenia, - omówić schemat obiegu informacji, - zdefiniować pojęcie rozkazu wstępnego i pełnego, - wydać rozkaz wstępny, - omówić elementy jakie powinien zawierać rozkaz pełny, - wydać rozkaz pełny dla zastępu gaśniczego, - wymienić elementy rozkazu dla zastępów specjalnych, - wydać rozkaz pełny dla zastępów specjalnych, - wymienić i omówić uprawnienia i obowiązki kierującego akcją ratowniczą, - korzystać z uprawnień przysługujących kierującemu akcją ratowniczą, - omówić zasady i sposoby przejmowania kierowania akcją ratowniczą, - przejąć i przekazać dowodzenie, - wyjaśnić występowanie stanów wyższej konieczności i niebezpieczeństwa z tym

związane, - omówić zasady przekraczania stanu wyższej konieczności, 11. Stanowiska gaśnicze – 3T,14P

Budowa linii wężowych poziomych i pionowych w różnych sytuacjach, ustawienie rozdzielacza. Budowa stanowiska wodnego. Budowa stanowisk gaśniczych, pozycje prądownika, zadania prądownika. Dobór i operowanie prądami wody, piany i proszkiem gaśniczym. Prowadzenie działań gaśniczych w trudnych warunkach.

Rodzaje i zasady utrzymywania łączności na terenie akcji. Meldunek z pracy stanowiska gaśniczego. Cel i zadania w zakresie współdziałania stanowisk. Ugrupowanie bojowe. Manewr. Gaszenie pożarów: dwutlenkiem węgla, parą wodną, pianą z proszkiem, gaszenie impulsowe. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - dokonać podziału linii wężowych, - prowadzić linie wężowe przez: torowisko tramwajowe, kolejowe, przeszkodę

pionową, jezdnię, ciek wodny, - prowadzić linie wężowe po drabinie, - prowadzić linie wężowe po klatce schodowej: z kręgu podwójnego, z ósemki,

między biegami schodów, po elewacji budynku, - zabezpieczyć linie wężowe prowadzone na wysokości, - ustawić we właściwym miejscu rozdzielacz, zabezpieczyć i obsłużyć go,

45

- zbudować stanowisko wodne: przy hydrancie nadziemnym, studzience hydrantowej, cieku wodnym w wykorzystaniem pompy i zasysacza głębinowego

- wymienić i omówić rodzaje stanowisk gaśniczych, - omówić i zająć pozycje prądownika, - omówić i wybrać optymalne miejsce na stanowisko gaśnicze na ziemi

i wysokości, - omówić i wykonać zadania prądownika, - dobrać odpowiedni rodzaj prądu gaśniczego w zależności od sytuacji pożarowej, - stosować zasady operowania prądami gaśniczymi: wody, piany, proszku

gaśniczego i dwutlenku węgla, - prowadzić działania gaśnicze w trudnych warunkach:

- silnego zadymienia, - promieniowania cieplnego, - groźby zawalenia się konstrukcji, - zagrożenia wybuchem, - możliwości porażenia prądem elektrycznym, - pory nocnej, - silnego wiatru, - niskich temperatur, - zagrożenia materiałami promieniotwórczymi i toksycznymi,

- wymienić rodzaje łączności na miejscu akcji, - stosować zasady utrzymywania łączności na miejscu akcji, - złożyć meldunek z efektywności działań i sytuacji pożarowej, - wymienić cele współdziałania stanowisk gaśniczych, - omówić główne zadania w zakresie współdziałania stanowisk gaśniczych, - zdefiniować pojęcia: „ugrupowanie bojowe”, „manewr”, - wymienić i omówić zastosowania szyków stanowisk gaśniczych, - omówić techniki podawania: działania miejscowego, działania przez wypełnianie

działania w przedłużonym czasie dla: dwutlenku węgla, pary wodnej, - omówić zasady gaszenia z wykorzystaniem współdziałania piany z proszkiem,

piany wytworzonej metodą ciśnieniową, - użyć granat gaśniczy i urządzenia gaszenia impulsowego. 12. Technologia gaszenia pożarów – 2T,10P

Charakterystyka zagrożenia i specyfika rozwoju pożarów. Zasady wprowadzania sił i środków. Wybór rodzaju działania. Kierunek i kolejność prowadzenia działań. Zakres działania PSP podczas gaszenia pożarów. Zasady i sposoby dysponowania służb ratowniczych do pożarów. Zakres kompetencji służb ratowniczych. Współdziałanie z właścicielami obiektów objętych pożarem. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - omówić charakterystyczne zagrożenia i specyfikę rozwoju pożarów:

- budynków zakwalifikowanych do kategorii zagrożenia ludzi, - budynków przemysłowych i magazynowych, - otwartych i zamkniętych zbiorników cieczy i gazów palnych, - zabudowań i terenów wiejskich, - lasów i torfowisk, - składowisk otwartych,

- omówić zasady wprowadzania do akcji sił i środków w czasie pożaru w wymienio-nych wyżej obiektach,

46

- omówić formy działań taktycznych w oparciu o ocenę sytuacji i możliwości działania,

- omówić zasady doboru kierunku prowadzenia działań, - określić warunki ustalania kolejności prowadzenia przyjętych rodzajów działań taktycznych, - wymienić służby ratownicze - współdziałające niezbędne do prowadzenia działań

ratowniczo-gaśniczych, - omówić sposoby i zasady dysponowania innych służb ratowniczych, - omówić zakres kompetencyjny służb ratowniczych, - omówić zasady współdziałania w czasie akcji służb ratowniczych z PSP, - określić zakres współdziałania kierującego akcją z właścicielem bądź

zarządzającym obiektem, - przeprowadzić działania ratownicze w wybranych obiektach, - stosować zasady bezpieczeństwa w pomieszczeniach zagrożonych wybuchem. 13. Dostarczanie wody na duże odległości – 1T,6P

Systemy dostarczania wody: przepompowywanie, przetłaczanie, dowożenie, system mieszany. Zasady wyboru systemu. Ciśnienie wejściowe, wyjściowe i dyspozycyjne. Kontrola poboru wody i regulacja przepływu.

Rozstawienie pomp. Uwzględnianie warunków terenowych. Punkty poboru i odbioru wody – wymagania techniczne, terenowe, obsługa. Utrzymywanie łączności. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - omówić systemy dostarczania wody na duże odległości, - zbudować układ przepompowywania i przetłaczania uwzględniając rodzaje przewodów, wielkość pomp, warunki terenowe, - wybrać stanowiska ustawienia pomp, - przygotować punkty poboru wody (linie ssawne i tłoczne, obsługa pojazdów

dowożących wodę), - przygotować punkty odbioru wody (zbiorniki sztuczne, naturalne, ujęcia wykony-

wane doraźnie, beczkowozy), - regulować przepływ wody i zapewnić płynność pracy układu, - utrzymywać łączność pomiędzy stanowiskami poboru i odbioru wody oraz

pośrednimi (środki techniczne, znaki: dźwiękowe i gestowe, oświetleniowe), 14. Organizacja łączności i zabezpieczenie logistyczne akcji – 2T

Łączność alarmowania, dowodzenia i współdziałania. Schematy łączności. Dane radiowe. Podstawowe pojęcia z organizacji akcji: odcinek bojowy, odwód taktyczny i operacyjny, sztab akcji. Krajowe bazy sprzętu specjalistycznego. Zasady i normy wyżywienia uczestników akcji ratowniczej. Zabezpieczenie logistyczne akcji. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - zdefiniować rodzaje łączności operacyjnej, - rozróżnić łączność dowodzenia od łączności współdziałania, - sporządzać schematy łączności dla zastępu, sekcji i plutonu, - określić zasady przydziału danych radiowych operacyjnych, - zdefiniować pojęcia: odcinek bojowy, odwód taktyczny, odwód operacyjny, - sztab akcji, pluton, kompania, krajowe bazy sprzętu specjalistycznego, - omówić zasady wyżywienia uczestników akcji, - zdefiniować pojęcie zabezpieczenia logistycznego działań.

47

15. Zakończenie akcji – 2T,3P Posterunek pogorzeliskowy. Zasady przekazywania pogorzeliska.

Zabezpieczenie dowodów rzeczowych. Dokumentacja z akcji ratowniczej i zasady jej wypełniania. Sporządzanie szkiców sytuacyjnych. Meldunek o zakończeniu akcji. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - ustalić skład osobowy i zestaw sprzętu na posterunku pogorzeliskowym, - omówić zasady przekazywania pogorzeliska, - zabezpieczyć dowody rzeczowe dotyczące powstania zdarzenia, - zebrać informacje i wypełnić dokumenty:

- informacja ze zdarzenia, - karta zdarzenia, - decyzja kierującego akcją ratowniczo-gaśniczą, - pokwitowanie przejęcia w użytkowanie, - pokwitowanie zwrotu mienia właścicielowi, - postanowienie o przekazaniu miejsca objętego działaniem ratowniczym, - raport kierującego działaniem ratowniczym, - wezwanie celem złożenia wyjaśnień, - meldunek o wypadku lekkim, - meldunek o wypadku ciężkim, zbiorowym i śmiertelnym, - meldunek o wypadku samochodu PSP, - potwierdzenie udziału w akcji,

- sporządzać szkic sytuacyjny stosując znaki umowne, - określić moment zakończenia akcji, - przekazać meldunek o zakończeniu akcji. III. UWAGI O REALIZACJI W trakcie realizacji zajęć programowych zwracać szczególną uwagę na następujące elementy: - poprawną terminologię, - używanie do ćwiczeń sprzętu sprawnego pod względem technicznym, - poprawne wykonywanie czynności i kształtowanie pożądanych umiejętności

oraz koniecznych nawyków, - przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Łączyć wiedzę techniczną z praktyką funkcjonowania w jednostkach straży pożarnej oraz prowadzenia działań ratowniczych. Uwzględniać możliwości percepcyjne słuchaczy. Zwracać uwagę na samodzielną pracę słuchaczy. Wykorzystać osobiste doświadczenia słuchaczy wynikające z ich dotychczasowej służby. Zabezpieczyć należy odpowiednią ilość sprzętu, pozwalającą na równoczesną pracę co najmniej połowy grupy. Ćwiczenia taktyczne prowadzić w różnych obiektach, w tym także wykorzystując w szerokim zakresie istniejące poligonowe stanowiska do ćwiczeń (komory dymowe i spalania, tory przeszkód dla prądownika itp.). Zajęcia prowadzić w różnych warunkach terenowych i atmosferycznych, również w porze nocnej. Zwracać uwagę na korelację z przedmiotami: „wyposażenie techniczne”, „taktyka działań ratowniczych”, „ratownictwo medyczne”, „podstawy informatyki”. Zajęcia z rozwoju pożaru prowadzić w komorach ogniowych. W czasie pokazów spalania, podejmować działania gaśnicze różnymi metodami i środkami.

W trakcie prowadzenia ćwiczeń, należy używać oznaczenia funkcyjnych. Do ćwiczeń stosować samochody gaśnicze różnego typu, o różnym składzie osobowym.

48

Podczas zajęć zwracać uwagę na poprawne składanie meldunków dotyczących przebiegu działań. Zwracać szczególną uwagę na zachowanie warunków bezpieczeństwa i higieny pracy. Problemy bezpieczeństwa muszą być akcentowane przy realizacji każdego tematu. IV. LITERATURA 1. Bednarek J., Bielicki P.: Podstawy psychologii, pedagogiki i metodyki kształcenia

pożarniczego. Firex Warszawa 1997. 2. Bielicki P.: Podstawy taktyki gaszenia pożarów. SA PSP, Kraków 1996. 3. Bogdański W., Grygułło B., Rupieta P.: Jeżeli zginie pszczoła. Poradnik. Firex

Warszawa 1998 + film „Pszczoły, osy i szerszenie”. 4. Burzyński E.: Podejmowanie decyzji w działaniach taktycznych straży pożarnych.

IWCRZZ Warszawa 1979. 5. Burzyński E.: Taktyka gaszenia pożarów. Zbiór ćwiczeń. WOSP 1976. 6. Burzyński E.: Taktyka pożarnicza. Zbiór ćwiczeń.cz. I.WOSP 1976. 7. Gierski E.: Efektywność dowodzenia. Firex Warszawa 1997. 8. Pofit-Szczepańska M.: Chemia pożarnicza. WOSP Warszawa 1973. 9. Pofit-Szczepańska M.: Fizykochemia spalania i wybuchu. SGSP 1996. 10. Pofit–Szczepańska M.: Wybrane zagadnienia z chemii ogólnej, fizykochemii

spalania i rozwoju pożaru. SAPSP Kraków 1994 r. 11. Regulaminy rozwinięć sekcji. KGSP, Warszawa 1973 - 1975. 12. Sławatycki J.: Taktyka działań gaśniczych. Skrypt. SPPSP Bydgoszcz 1990. 13. Taktyka działań ratowniczych. Zasady postępowania. Działania gaśnicze. CSPSP

Częstochowa 1998. 14. Wolanin J.: Podstawy rozwoju pożaru. Skrypt SGSP Warszawa 1986. 15. Zalewski Z.: Podręcznik starszego podoficera pożarnictwa. IWCRZZ Warszawa

1977. 16. Czasopisma: „Przegląd Pożarniczy”, „Zagrożenia” – roczniki. 17. UWAGA: Wykorzystywać aktualnie obowiązujące przepisy w ramach

realizowanej problematyki.

49

VI. TAKTYKA DZIAŁAŃ RATOWNICZYCH I. PODZIAŁ TREŚCI KSZTAŁCENIA

Liczba godzin Lp. T e m a t T P R

1. Organizacja systemu ratownictwa w Polsce 2 - 2 2. Organizacja i prowadzenie działań ratowniczych 2 - 2 3. Kierowanie działaniem ratowniczym 2 - 2 4. Wypadki i katastrofy w transporcie drogowym 4 14 18 5. Wypadki i katastrofy w transporcie szynowym 4 14 18 6. Wypadki i katastrofy w transporcie lotniczym 2 - 2 7. Ratownictwo chemiczne 3 8 11 8. Ratownictwo ekologiczne 3 8 11 9. Katastrofy budowlane 3 8 11 10. Powodzie 3 7 10 11. Klasyfikacja źródeł i rodzajów zagrożeń miejscowych 2 2 4 12. Inne miejscowe zagrożenia 2 7 9 O g ó ł e m: 32 68 100 II. TREŚCI I SZCZEGÓŁOWE CELE KSZTAŁCENIA 1. Organizacja systemu ratownictwa w Polsce – 2T

KSRG – struktura systemu i jego podmioty. Resortowe i społeczne podmioty ratownicze. Zakres działania i lokalizacja baz sprzętu.

Zasady organizacji i przeznaczenia Centralnych Odwodów Operacyjnych oraz odwodów podporządkowania wojewódzkiego (bataliony, kompanie, plutony, grupy specjalistyczne). Pojęcie akcji ratowniczej i jej zasięgu, uprawnienia przysługujące strażakom oraz tryb i zakres korzystania z nich. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - przedstawić cel zorganizowania i zakres działania KSRG, - przedstawić występujące w kraju resortowe służby i społeczne podmioty

ratownicze, - omówić rolę baz sprzętu specjalistycznego, - omówić rolę centralnych odwodów operacyjnych, - określić pojęcie akcji ratowniczej, - określić rodzaje działań ratowniczych, - omówić uprawnienia kierującego akcją ratowniczą, - przedstawić zasady współpracy PSP z innymi podmiotami ratowniczymi. 2. Organizacja i prowadzenie działań ratowniczych – 2T Interpretacja prawna pojęć: akcja ratownicza i działania ratownicze, pomocnicze specjalistyczne czynności ratownicze. Jednostki przeciwpożarowe prowadzące działania ratownicze, ich obowiązki. Uprawnienia jednostek organizacyjnych PSP w organizacji i prowadzeniu akcji ratowniczej, tryb i zakres korzystania z tych uprawnień. Obowiązki jednostek organizacyjnych PSP podczas wykonywania pomocniczych, specjalistycznych czynności ratowniczych. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - zdefiniować pojęcie akcji ratowniczej,

50

- zdefiniować rodzaje działań ratowniczych, - stosować zasady współpracy między PSP i innymi podmiotami ratowniczymi, - rozróżnić działanie ratownicze od akcji ratowniczej, - zdefiniować pojęcie pomocnicze specjalistyczne czynności ratownicze, - wymienić jednostki ochrony przeciwpożarowej prowadzące działania ratownicze, - orientować się w uprawnieniach jednostek organizacyjnych PSP podczas akcji

ratowniczej oraz trybie i zakresie korzystania z tych uprawnień. 3. Kierowanie działaniem ratowniczym – 2T Kierujący działaniem ratowniczym – interpretacja prawna. Zasady przejmowania kierowania działaniem ratowniczym. Ustawowe uprawnienia kierującego działaniem ratowniczym. Realizacja uprawnień w okolicznościach uzasadnionych stanem wyższej konieczności. Prawo odstępowania od zasad działania uznanych powszechnie za bezpieczne. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - określić uprawnienia kierującego akcją ratowniczą, - wymienić osoby obligatoryjnie i fakultatywnie przejmujące kierowanie działaniem

ratowniczym, - wymienić katalog uprawnień kierującego działaniem ratowniczym, - scharakteryzować okoliczności zaistnienia stanu wyższej konieczności, - wskazać sytuacje w jakich można odstąpić od zasad działania uznanych

powszechnie za bezpieczne. 3. Wypadki i katastrofy w transporcie drogowym – 4T,14P

Rozpoznanie zdarzenia i identyfikacja zagrożeń. Zabezpieczenie miejsca zdarzenia. Prowadzenie działań – stabilizujących pojazd, cięcie, odginanie konstrukcji, lewarowanie. Uwalnianie i wydobywanie poszkodowanych. Działania ratownicze przy samochodach ciężarowych i autobusach.

Statystyka wypadkowości w Polsce pod kątem miejsca zdarzenia. Usystematy-zowanie sytuacji wypadkowych w zależności od miejsca i ułożenia pojazdu, ich konsekwencji dla pasażerów, wynikające z tego zagrożenia. Organizacja akcji ratowniczej na miejscu wypadku. Zabezpieczenie ratowników. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - omówić budowę samochodów zgodnie z terminologią ratowniczą, - ustawić odpowiednio samochody ratownicze na miejscu akcji, - omówić i zastosować zasady oznakowania i zabezpieczenia terenu akcji, - dobrać odpowiednie do warunków sposoby oznakowania terenu akcji, - scharakteryzować zniekształcenia pojazdów w zależności od miejsca uderzenia

i jego ułożenia, - określić sposoby postępowania przed przystąpieniem do czynności ratowniczych

(pierwsza pomoc poszkodowanym, stabilizacja pojazdu), - przeprowadzić rozpoznanie miejsca zdarzenia, - określić wpływ istniejących zagrożeń na bezpieczeństwo i przebieg akcji, - dobrać metody powiększania przestrzeni w uszkodzonych pojazdach oraz

stworzenia możliwości dostępu do osób poszkodowanych, - stosować różne sposoby wyjmowania i wydobywania ofiar wypadków, - dostosować techniki prowadzenia działań do rodzaju uszkodzeń, budowy

pojazdów i występującego zagrożenia,

51

- omówić zasady postępowania podczas nietypowych sytuacji wypadkowych: przy wycieku paliwa, kolizji samochodów napędzanych gazem, pojazdów dostaw-czych, ciężarowych i autobusów,

- współpracować z innymi służbami ratowniczymi, - wyszczególnić główne przyczyny i miejsca kolizji i wypadków drogowych, - wymienić elementy organizacji terenu akcji, - określić podstawowe czynności wykonywane podczas działań ratownictwa

technicznego oraz miejsca ich wykonywania, - omówić zasady i sposoby odciągania pojazdów i ich stabilizowania, cięcia

elementów konstrukcyjnych, lewarowania i odginania elementów konstrukcji, - objaśnić sposoby uwalniania poszkodowanych z uszkodzonych pojazdów, - dobrać metody i środki służące do zabezpieczenia ratowników i osób poszko-

dowanych, - określić niebezpieczeństwa wynikające z występujących zdarzeń, - zabezpieczyć miejsce zdarzenia, - likwidować zagrożenia towarzyszące zdarzeniom, - wykonać stabilizowanie pojazdu w różnych warunkach terenowych, - przygotować i skompletować sprzęt do działań, - dobrać metodę powiększania przestrzeni w zdeformowanych pojazdach w celu

stworzenia możliwości dostępu do osób poszkodowanych i ich odblokowania, - wyjmować i wydobywać ofiary wypadku, - przygotować miejsce składowania sprzętu ratowniczego, - zabezpieczyć poszkodowanych podczas prowadzenia czynności ratowniczych, - współdziałać przy uwalnianiu osób poszkodowanych, - dostosować techniki prowadzenia działań ratowniczych do uszkodzeń, deformacji

i budowy pojazdu, - usuwać szyby z zachowaniem bezpieczeństwa poszkodowanych, - stosować techniki i sposoby ratowniczego otwierania drzwi pojedynczych

i „zespolonych” określanych jako boku, - określić miejsca i wykonać cięcia słupków ułatwiających dostęp do poszkodo-

wanych, - omówić sposoby i techniki usuwania dachu oraz dokonać usunięcia dachu, - omówić sposoby i dokonać odepchnięcia i odciągnięcia kolumny kierowniczej, - omówić sposób i techniki wykonywania tzw. „łamania przodu” powiększając

przestrzeń wokół zablokowanych kończyn dolnych, - omówić cel, sposoby i wydobyć poszkodowanych wraz z fotelem, - przedstawić techniki wykonania tzw. trzecich drzwi w pojazdach dwudrzwiowych, - omówić sposoby postępowania podczas nietypowych sytuacji wypadkowych: przy

karambolach, nietypowych ułożeniach pojazdów, wyciekach paliwa, kolizji samochodów napędzanych gazem,

- omówić różnicę w działaniach ratowniczych przy wypadkach samochodów ciężarowych i autobusów w stosunku do samochodów osobowych,

- stosować techniki działań ratowniczych przy samochodach ciężarowych, - wykonać odciąganie, rozpychanie przodu ciężarówki za pomocą rozpieraczy

kolumnowych, - odciągnąć przód kabiny samochodu ciężarowego za pomocą wyciągarki, - usunąć dach w kabinie samochodu ciężarowego, - przedstawić przebieg działań związanych z dotarciem do poszkodowanego od

tylnej części kabiny, - określić techniki działań ratowniczych przy mikrobusach i autobusach,

52

4. Wypadki i katastrofy w transporcie szynowym – 4T,14P Rozpoznanie zdarzenia. Zabezpieczenie miejsca zdarzenia. Technika

prowadzenia działań ratowniczych. Specyfika katastrof w tunelach, na wiaduktach i nasypach.

Specyfika wypadków w komunikacji tramwajowej i kolejowej z uwzględnieniem trakcji parowej, spalinowej i elektrycznej. Cechy charakterystyczne i skala zagrożeń. Budowa pojazdów ze zwróceniem uwagi na miejsca charakterystyczne w ich konstrukcji – rzutujące na zagrożenia i umożliwiające podjęcie działań ratowniczych. Organizacja akcji ratowniczej podczas wypadków pojazdów szynowych. Współpraca z branżowymi grupami ratowniczymi. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - omówić budowę elektrycznej sieci trakcyjnej, - omówić budowę i zasilanie pojazdów trakcji elektrycznej, - omówić specyfikę wypadków pojazdów trakcji elektrycznej, wskazać na

występujące zagrożenia i ich wpływ na bezpieczeństwo ludzi, - określić zasady zabezpieczania i oznakowania terenu akcji, - omówić elementy i sposoby prowadzenia rozpoznania w zależności od specyfiki

zdarzenia, - przeprowadzić rozpoznanie i zabezpieczenie miejsca zdarzenia, - wyłączyć bezpiecznie zasilanie pojazdów trakcji elektrycznej, - wymienić główne przyczyny wypadków i katastrof w trakcji szynowej, - wyszczególnić zagrożenia występujące podczas katastrof szynowych, - określić miejsca i sposobu wykonywania dróg dojścia do poszkodowanych

w pojazdach szynowych, - omówić techniki prowadzenia działań w utrudnionych warunkach – na nasypach,

w tunelach i na wiaduktach, - zastosować umowne znaki bezpieczeństwa używane w kolejnictwie, w przypadku

zagrożenia, - przeprowadzić rozpoznanie zagrożeń występujących podczas zdarzenia, na

swoim odcinku czynności ratowniczych, - wykonać zabezpieczenie miejsca zdarzenia, - wykonać podstawowe czynności ratownicze (umożliwienie dojścia i wydobywanie

poszkodowanych), z zachowaniem zasad bezpieczeństwa zarówno dla ratowników jak i poszkodowanych,

- skompletować i przygotować sprzęt do działań, - określić sposoby ratowania ludzi we współpracy ze służbami medycznymi, - określić zasady współpracy z innymi służbami ratowniczymi, - przeprowadzić ewakuację i ratowanie ludzi, - omówić organizację i możliwości taktyczno - techniczne pociągu ratunkowego, - dostosować działania ratownicze do występujących zagrożeń. 5. Wypadki i katastrofy w transporcie lotniczym – 2T

Lotniska, hangary, hale napraw. Zabezpieczenie podczas tankowania i przy-gotowania samolotu do startu. Postępowanie podczas startu i lądowania oraz lądowania awaryjnego. Zagrożenie i postępowanie podczas katastrof poza lotniskiem. Współpraca z innymi służbami. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - przedstawić zagrożenia ludzi i pożarowe w obiektach lotniskowych,

53

- przedstawić skalę zagrożenia w przypadku awarii, katastrofy samolotu pasażer-skiego i innych,

- ocenić możliwości działań ratowniczych (terenowych) JRG w przypadku awaryj-nego lądowania samolotów w przygodnym terenie,

- określić cel i zasady zabezpieczenia miejsc tankowania samolotów oraz lądowań i startów poza lotniskiem,

- omówić możliwości ewakuacji ludzi z samolotów, - omówić podstawowe zasady ustawienia pojazdów i rozwinięć gaśniczych przy

pożarach samolotów wojskowych i cywilnych. 6. Ratownictwo chemiczne – 3T,8P

Materiały niebezpieczne – podstawowe definicje, właściwości i sposób od-działywania. Sposoby oznakowania materiałów niebezpiecznych w transporcie (rurociągi) oraz opakowań i przesyłek według umów międzynarodowych i PN. Organizacja działań ratowniczych. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - zdefiniować podstawowe pojęcia dotyczące materiałów niebezpiecznych, - określić wpływ materiałów niebezpiecznych na organizm ludzki, - omówić zasady i sposoby znakowania materiałów niebezpiecznych, - stosować zasady dojazdu i ustawienia pojazdów ratowniczych podczas zdarzeń

z udziałem materiałów niebezpiecznych, - pozyskiwać informacje dotyczące rodzaju i właściwości materiałów niebez-

piecznych, - określić wpływ czynników zewnętrznych na zasięg strefy zagrożenia, - omówić zasady i przeprowadzić rozpoznanie rodzaju i skali zdarzenia, - omówić zadania funkcyjnych w grupie ratownictwa chemicznego, - stosować zasady podziału terenu akcji na strefy zagrożenia, - stosować zasady zabezpieczenia ratowników stosownie do występującego

zagrożenia, - omówić metody ograniczania i likwidacji emisji materiałów niebezpiecznych, - korzystać z informacji zawartych w rozmaitych źródłach o materiałach i za-

grożeniach przez nie powodowanych, dla potrzeb organizacji akcji, - określić dostępnymi metodami i środkami strefę zagrożenia, w zależności od

warunków atmosferycznych, pionowej stateczności powietrza, ukształtowania terenu, stanu skupienia i rodzaju substancji,

- oznakować teren akcji ratowniczej z uwzględnieniem podziału na strefy, - zorganizować stanowisko i przeprowadzić dekontaminację wstępną, - prowadzić działania ratownicze w zakresie ograniczenia i likwidacji emisji

materiałów niebezpiecznych, - współdziałać z innymi jednostkami i podmiotami ratowniczymi. 7. Ratownictwo ekologiczne – 3T,8P

Źródła zagrożeń ekologicznych. Wpływ substancji ropopochodnych na środowisko. Charakterystyka cieków i wód stojących. Zachowanie się plam olejowych na wodach i gruncie. Metody zwalczania rozlewów, pole operacyjne. Stosowanie zapór i zastawek. Zasady pracy operatora sprzętu zbierającego. Zasady bezpieczeństwa ratowników podczas akcji. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - scharakteryzować źródła zagrożeń ekologicznych,

54

- określić wpływ substancji ropopochodnych na środowisko naturalne, - omówić charakterystykę cieków i wód stojących, - omówić zachowanie się plam olejowych na wodach i gruncie, - zdefiniować elementy i omówić zasady organizacji pola operacyjnego, - określić metody i fazy likwidacji rozlewów olejowych, - omówić metody zwalczania rozlewów olejowych w gruncie, - omówić przeznaczenie poszczególnych typów zapór, - omówić zasady i stawiać zapory, - stosować doraźne metody ograniczenia rozprzestrzeniania się rozlewów

olejowych na wodzie i gruncie. 8. Katastrofy budowlane – 3T,8P

Zadania PSP podczas katastrof budowlanych. Przyczyny katastrof budowlanych. Rodzaje zawałów. Rozpoznanie zagrożenia. Zabezpieczenie instalacji w budynkach. Prowadzenie prac zabezpieczających, rozbiórkowych i wyburzenio-wych. Zabezpieczenie gruzowiska. Rozpoznanie, zabezpieczenie i oznakowanie terenu akcji.

Techniki poszukiwania, wybór dróg dojścia, sposoby dotarcia i ratowania osób uwięzionych w zawałach budowlanych, wykopach i studniach. Bezpieczeństwo pracy w obrębie akcji ratowniczej. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - omówić zadania PSP podczas katastrof budowlanych, - scharakteryzować przyczyny awarii i katastrof budowlanych oraz występujące

zagrożenia, - określić zagrożenia związane z katastrofą budowlaną i ich wpływ na przebieg

działań, - omówić rodzaje zawałów i ich wpływ na sposób dotarcia do uwięzionych, - określić podstawowe metody prowadzenia prac rozbiórkowych, zabezpieczają-

cych i wyburzeniowych, - omówić sposoby lokalizacji i dotarcia do osób poszkodowanych, - omówić sposoby zabezpieczenia instalacji w budynkach, - omówić sposoby znakowania sektora działań i zabezpieczenie terenu akcji, - wykonać oznakowania ratownicze terenu akcji (zniszczonych budynków), - omówić zasady prowadzenia rozpoznania statyki obiektu, liczby poszkodo-

wanych, stanu infrastruktury komunalnej i instalacji użytkowej oraz ewentualnego zagrożenia pożarem,

- wykonać rozpoznanie zagrożeń wynikających z utraty stabilności konstrukcji budowlanych i występujących instalacji,

- przeprowadzić prace zabezpieczające, wyburzeniowe i rozbiórkowe, - omówić sposoby stabilizacji gruzowiska, - określić i ocenić zagrożenie, podjąć działania eliminujące, - oznakować i odczytywać znaki informacyjne sektora i terenu akcji, - określić znaczenie znakowania odcinków działań znakiem wg ustaleń

„INSARAGu” - wykorzystać podstawowe sposoby lokalizacji poszkodowanych sposobami

tradycyjnymi oraz przez wykorzystanie aparatury nasłuchowej i termowizyjnej, - wybrać miejsce i dokonać przebicia w stropie, tunelu, podkopie i wykopie, - wykonać mocowanie zawiesi, lin, podłożenia poduszek pneumatycznych do

podnoszenia elementów budowlanych, odgruzowywania, - określić miejsce stemplowania, podpierania i wzmacniania,

55

- wykonać stemplowanie, podpieranie i rozpieranie, - wykonać przebicia w ścianach i stropach, tunele, podkopy, wykopy,

odgruzowywania, podnoszenia elementów budowlanych w ramach dostępnych środków.

9. Powodzie – 3T,7P

System organizacyjno – administracyjny przeciwdziałania powodziom. Zasady zachowania się w wodzie w warunkach powodzi.

Przyczyny i rodzaje powodzi. Ogólne wiadomości z zakresu rozpoznania i prowa-dzenia akcji ratowniczych podczas powodzi – zadania jednostek PSP.

Zabezpieczenie obiektów zagrożonych (mosty, drogi, wały, studnie, budowle). Ewakuacja i ratowanie ludzi, zwierząt i mienia z zagrożonych terenów. Zasady zachowania się w wodzie, w warunkach powodzi. Zasady lokowania ludzi i zwierząt w środkach pływających. Likwidacja skutków powodzi. Zasady współpracy z innymi służbami (w tym jednostkami pływającymi i lotnictwem). Zasady bezpieczeństwa podczas powodzi. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - omówić strukturę i zadania komitetów przeciwpowodziowych, - omówić sposób przekazywania informacji i utrzymania łączności w warunkach

powodzi, - omówić zadania jednostek PSP, - omówić przyczyny i rodzaje powodzi, - scharakteryzować występujące zagrożenia podczas powodzi, - omówić sposoby i środki zabezpieczenia ratowników i poszkodowanych, - omówić podstawowe metody zabezpieczania obiektów (budynków, mostów, dróg,

wałów, studni), - omówić zasady i sposoby ewakuacji i ratownictwa ludzi, zwierząt i mienia, - ewakuować i ratować ludzi, zwierzęta i mienie, - podejmować osoby i zwierzęta znajdujące się w wodzie na środki pływające i na

brzeg (rzutki, koła ratunkowe, sprzęt strażacki), - zastosować sposoby i środki zabezpieczenia ratowników i poszkodowanych, - stosować zasady bezpieczeństwa obowiązujące podczas pracy na wodzie oraz

przy transporcie osób, zwierząt i mienia, - współdziałać w ratowaniu ludzi, zwierząt i mienia, - współdziałać w zakresie zabezpieczenia obiektów i terenów przed zalaniem, - podejmować na sprzęt pływający osoby z wody, obiektów pływających i budo-

wlanych, - wyjaśnić zagrożenia epidemiologiczne występujące podczas powodzi, - omówić metody usuwania zatorów lodowych, - omówić zasady obowiązujące przy wypompowywaniu wody z obiektów i ze

studni, - dobrać sposób i przeprowadzić pompowanie wody z obiektów i studni oraz zrzut

wypompowywanej wody. 10. Klasyfikacja źródeł i rodzajów zagrożeń miejscowych – 2T,2P

Wypadki i katastrofy komunikacyjne. Rozszczelnienia oraz uszkodzenia rurociągów i zbiorników z chemikaliami. Klasyfikacja i oznaczanie materiałów niebez-piecznych. Wartości progowe najważniejszych materiałów niebezpiecznych. Awarie infrastruktury komunalnej. Zagrożenia hydrologiczne. Zagrożenia biologiczne i sanitarne. Zagrożenia materiałami promieniotwórczymi.

56

Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - scharakteryzować różnicę między wypadkiem a katastrofą komunikacyjną, - wymienić przyczyny rozszczelniania i uszkodzeń rurociągów oraz zbiorników

z chemikaliami, - wymienić klasy i oznaczenie materiałów niebezpiecznych, - określić właściwości fizykochemiczne, w tym wartości progowe materiałów

niebezpiecznych najczęściej spotykanych, - omówić rodzaje infrastruktury komunalnej, - scharakteryzować zagrożenia hydrologiczne, - omówić najważniejsze czynniki wpływające na skalę zagrożenia biologicznego

i sanitarnego, - wymienić źródła promieniowania jonizującego, - scharakteryzować ogólnie materiały pirotechniczne, miotające, kruszące

i inicjujące. 11. Inne miejscowe zagrożenia – 2T,7P

Działania ratownicze przy zawałach w wykopach i studniach. Uwalniane ofiar i zwierząt ze studni i innych zagłębień. Usuwanie skutków huraganów i śnieżyc. Organizacja działań podczas zerwania linii energetycznych, przewrócenia drzew, zablokowania dróg w wyniku oddziaływania sił przyrody. Uwalnianie osób zablokowanych w windach. Działania ratownicze na lodzie.

Zasady postępowania podczas zagrożeń wynikających za strony zwierząt. Zasady ratowania i ewakuacji zwierząt. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - scharakteryzować trudności i zagrożenia działań ratowniczych w studniach

kopanych, - przedstawić zagrożenia w toku działań wydobywania poszkodowanych z opróż-

nionych szamb, kopców itp., - scharakteryzować zagrożenia stwarzane przez huragany i śnieżyce, - omówić sposoby organizacji i zabezpieczenia miejsca akcji ratowniczej podczas

huraganów i śnieżyc, - przedstawić podstawowe zadania jednostek PSP podczas wymienionych zdarzeń

i zasady współpracy z innymi instytucjami i służbami ratowniczymi, - przedstawić zasady usuwania skutków huraganów i śnieżyc, (wywrócone,

połamane drzewa, zagrożone linie i słupy energetyczne, itp.), - przedstawić możliwości wykorzystania pożarniczego sprzętu specjalistycznego

podczas działań przy ww. zdarzeniach, - przedstawić sposoby postępowania przy wywróconych drzewach na szlakach

komunikacyjnych, liniach energetycznych (w tym pracach na wysokości), - przedstawić sposoby zapobiegania napięciu krokowemu, - przedstawić zasady awaryjnego uwalniania osób z unieruchomionych dźwigów

osobowych, - odryglować drzwi dźwigu osobowego, - określić warunki bezpiecznego przesuwania kabiny windy, - wykorzystać do działań sprzęt specjalistyczny i mechaniczny w różnych

warunkach terenowych (na poziomie ziemi, na wysokościach, w szybach windowych, studniach itp.),

- określić zasady postępowania przy usuwaniu roi - gniazd pszczół, os, szerszeni, przy chwytaniu węży w sytuacji zagrożenia.

57

III. UWAGI O REALIZACJI W trakcie realizacji zajęć programowych zwracać szczególną uwagę na następujące elementy: - poprawną terminologię, - używanie do ćwiczeń sprzętu sprawnego pod względem technicznym, - poprawne wykonywanie czynności i kształtowanie pożądanych umiejętności

i koniecznych nawyków, - przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Zajęcia prowadzić należy metodami aktywizującymi i waloryzacyjnymi. Łączyć wiedzę techniczną z praktyką funkcjonowania w jednostkach straży pożarnej oraz prowadzenia działań ratowniczych. Uwzględniać możliwości percepcyjne słuchaczy. Zwracać uwagę na samodzielną pracę słuchaczy. Wykorzystać osobiste doświadczenia słuchaczy wynikające z ich dotychczasowej służby. Zabezpieczyć należy odpowiednią ilość sprzętu, pozwalającą na równoczesną pracę co najmniej połowy grupy. Ćwiczenia taktyczne realizować w różnych obiektach, w tym także wykorzystując w szerokim zakresie istniejące poligonowe stanowiska do ćwiczeń. Zajęcia prowadzić w różnych warunkach terenowych i atmosferycznych, również w porze nocnej. Zwracać uwagę na korelację z przedmiotami: „wyposażenie techniczne”, „taktyka działań gaśniczych”, „ratownictwo medyczne”. IV. LITERATURA 1. Bednarek Z., Marciniak A.: Działania ratownicze podczas katastrof budowlanych.

SAPSP Kraków 1995. 2. Będkowscy E i A.: Zwalczanie rozlewów olejowych i chemicznych na wodach

powierzchniowych i gruncie. NOT RW Gdańsk 1984. 3. Filingier Z.: Działalność straży pożarnej w akcji przeciwpowodziowej. WMON

Warszawa 1959. 4. Gierski E.: Problemy działań ratowniczo-gaśniczych w tunelach kolejowych.

SAPSP Kraków 1996. 5. Gołębowski W.: Zarys prawa i administracji w ochronie przeciwpożarowej. SAPSP

Poznań 1998. 6. Guzewski P., Pawłowski R.: Auto na gaz. SPPSP Opole 1994. 7. Guzewski P., Pawłowski R., Ranecki J.: Ubrania ochrony przeciwchemicznej.

SAPSP Poznań 1997. 8. Hancyk B., Grzegorczyk K., Buchcar R.: Transport drogowy materiałów

niebezpiecznych ADR. 1997. 9. Kociołek K.: Taktyka działań ratowniczych. Ratownictwo kolejowe. SAPSP

Kraków 1996. 10. Kociołek K.T.: Taktyka działań ratowniczych – wypadki i katastrofy w transporcie

lotniczym. SAPSP Kraków 1997. 11. Konieczny J.: Bezpieczeństwo publiczne w nagłych i nadzwyczajnych

zagrożeniach. PANOPTIKOS Poznań 1995. 12. Małaczyński M.: Zagrożenie środowiska rozlewami olejowymi. SAPSP Kraków

1994. 13. Ranecki J., Schroeder M.: Uszczelnienia w ratownictwie. Firex Warszawa 1998. 14. Ranecki J.: Pompy i osprzęt stosowane w ratownictwie chemiczno-ekologicznym.

SAPSP Poznań 1995. 15. Ranecki J.: Ratownictwo chemiczno-ekologiczne. SAPSP Poznań 1998.

58

16. Stachowiak B.: Budowa i wykorzystanie w działaniach ratowniczych PSP lekkich samochodów specjalnych ratownictwa drogowego. SA PSP Poznań 1996.

17. Watson L.M.: Ratownictwo w wypadkach drogowych. 18. Zasady postępowania ratowniczego. Przewodnik. Red. R. Grosset. PIOŚ

Warszawa 1997. 19. Zawadzki B.: Katastrofy komunikacyjne (wybrane zagadnienia). Skrypt. SPPSP

Bydgoszcz 1995. 20. Zarządzenia branżowe, instrukcje i materiały z sympozjów. 21. Czasopisma: „Biuletyn Informacji Technicznej KGSP”, „Przegląd Pożarniczy”,

„Zagrożenia” VII. OCHRONA LUDNOŚCI I. PODZIAŁ TREŚCI KSZTAŁCENIA

Liczba godzinLp. T e m a t T P R

1. Ochrona ludności w świetle przepisów prawa 1 - 1 2. Organizacja systemu ochrony ludności w Polsce 3 - 3

3. Zagrożenia obszaru województwa (powiatu, gminy, zakładu pracy) wynikające z możliwości awarii, katastrofy i innych nadzwyczajnych zdarzeń w okresie pokoju i wojny

2

-

2

4. Broń masowego rażenia 2 - 2 5. Sprzęt i sposoby wykrywania skażeń 2 3 5

6. Zbiorowe i indywidualne środki ochrony ludności, sposoby posługiwania się indywidualnymi środkami ochrony przed skażeniami

2

2

4

7.

Ogólne wiadomości o systemie wykrywania i alarmowania, zasady i sposoby zachowania się po ogłoszeniu sygnałów alarmowych

1

-

1

8. Ewakuacja i rozśrodkowanie ludności 1 - 1 9. Wybrane zagadnienia z terenoznawstwa i nawigacji

satelitarnej 1 6 7

10. Współdziałanie podczas prowadzenia akcji ratowniczej 2 - 2 O g ó ł e m : 17 11 28 II. TREŚCI I SZCZEGÓŁOWE CELE KSZTAŁCENIA 1. Ochrona ludności w świetle przepisów prawa – 1T

Międzynarodowe prawo wojenne i prawo o ochronie ludności. Międzynarodowe Konwencje Genewskie i protokoły dodatkowe. Podstawy prawne systemu ochrony ludności w Polsce. Cele szczegółowe. W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - omówić ograniczenia w zakresie prowadzenia działań wojennych, - omówić główne ustalenia Konwencji Genewskich i protokołów dodatkowych

w zakresie ochrony ludności cywilnej, - przedstawić podstawy prawne organizacji i funkcjonowania sytemu ochrony

ludności w Polsce.

59

2. Organizacja systemu ochrony ludności w Polsce – 3T Struktura obrony cywilnej w Rzeczypospolitej Polskiej. Podstawowe zadania obrony cywilnej. Podział (specjalizacja) formacji obrony cywilnej. Możliwości działania. Zadania spoczywające na formacjach ochrony przeciwpożarowej. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - wymienić strukturę obrony cywilnej w Polsce, - wymienić zadania obrony cywilnej, - scharakteryzować podstawowe rodzaje formacji obrony cywilnej, - omówić możliwości działania formacji obrony cywilnej, - wymienić zadania spoczywające na formacjach obrony cywilnej. 3. Zagrożenia obszaru województwa (powiatu, gminy, zakładu pracy)

wynikające z możliwości awarii, katastrofy i innych nadzwyczajnych zdarzeń w okresie pokoju i wojny – 2T

Zagrożenia skażeniem środowiska naturalnego materiałami niebezpiecznymi oraz materiałami promieniotwórczymi stosowanymi w przemyśle. Zagrożenia wynikające z możliwości awarii elektrowni jądrowych na terenach państw sąsiednich. Katastrofy komunikacyjne i techniczne. Powodzie (tereny zalewowe). Pożary, inne zagrożenia naturalne. Zagrożenia czasu wojny. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - wymienić podstawowe zagrożenia mogące wystąpić na danym obszarze, - dokonać krótkiej charakterystyki poszczególnych zagrożeń, - określić miejsca szczególnie narażone na wystąpienie zagrożeń, - scharakteryzować zagrożenia czasu wojny. 4. Broń masowego rażenia – 2T

Podział i charakterystyka broni masowego rażenia. Skutki oddziaływania broni masowego rażenia. Pojęcie skażenia promieniotwórczego, dawki promieniowania, mocy dawki. Podstawowe sposoby ochrony i postępowania ludności po zastosowaniu broni masowego rażenia. Cele szczegółowe. W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - dokonać podziału broni masowego rażenia, - scharakteryzować środki napadu i rażenia, - omówić czynniki rażenia bronią jądrową, - omówić skutki działania poszczególnych rodzajów broni masowego rażenia, - przedstawić podstawowe sposoby postępowania i ochrony po zastosowaniu broni

masowego rażenia. 5. Sprzęt i sposoby wykrywania skażeń – 2T,3P Sprzęt i urządzenia będące na wyposażeniu pododdziałów likwidacji skażeń, sprzęt dozymetryczny, sprzęt rozpoznania chemicznego. Ogólne zasady organizacji i prowadzenia zabiegów sanitarnych (specjalnych). Cele szczegółowe.

W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - posługiwać się sprzętem i urządzeniami do wykrywania i likwidacji skażeń, - omówić ogólne zasady prowadzenia zabiegów specjalnych, - przedstawić obowiązujące przepisy bezpieczeństwa podczas prowadzenia

działań specjalnych.

60

6. Zbiorowe i indywidualne środki ochrony ludności, sposoby posługiwania się indywidualnymi środkami ochrony przed skażeniami – 2T,2P

Indywidualne środki ochrony przed skażeniami. Budowle ochronne, podział, lokalizacja i właściwości. Zasady zachowania się w schronach. Zasady oznakowania obiektów obrony cywilnej. Cele szczegółowe. W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - scharakteryzować i stosować podstawowe indywidualne środki ochrony przed

skażeniami, - omówić rodzaje i przeznaczenie budowli ochronnych, - zlokalizować budowle ochronne na danym obszarze, - omówić zasady i przepisy bezpieczeństwa dotyczące pobytu w budowlach

ochronnych, - omówić sposoby oznakowania obiektów obrony cywilnej. 7. Ogólne wiadomości o systemie wykrywania i alarmowania. Zasady

i sposoby zachowania się po ogłoszeniu sygnałów alarmowych – 1T Elementy systemu wykrywania i alarmowania. Rodzaje alarmów i sposoby ich ogłaszania. Zasady zachowania się po ogłoszeniu alarmu. Cele szczegółowe. W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - wymienić elementy systemu ostrzegania i alarmowania, - rozpoznać sygnały alarmowe, - omówić zasady zachowania się po ogłoszeniu i odwołaniu alarmu, - omówić zasady zachowania się w rejonie porażenia. 8. Ewakuacja i rozśrodkowanie ludności – 1T Ogólne zasady przygotowania i realizacji ewakuacji i rozśrodkowania. Zasady zachowania się ludności podczas ewakuacji. Cele szczegółowe. W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - określić podstawowe zasady przygotowania i prowadzenia ewakuacji i rozśrod-

kowania, - omówić zasady współpracy pomiędzy poszczególnymi służbami podczas

ewakuacji i rozśrodkowania, - omówić zasady zachowania się ludności podczas ewakuacji i rozśrodkowania. 9. Wybrane zagadnienia z terenoznawstwa i nawigacji satelitarnej – 1T,6P Orientowanie się w terenie. Posługiwanie się planem i mapą. Posługiwanie się kompasem i busolą. Podstawowe wiadomości o systemie nawigacji satelitarnej (GPS). Cele szczegółowe. W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - posługiwać się mapą i planem operacyjnym, - przeliczać skale map i dokonywać pomiaru odległości na mapie, - orientować się w terenie bez mapy, - posługiwać się kompasem, busolą, - omówić podstawowe wiadomości o systemie nawigacji satelitarnej.

61

10. Współdziałanie podczas prowadzenia akcji ratowniczej – 2T Zadania straży pożarnych w stanach nagłych zagrożeń. Podstawowe zasady

współdziałania służb, przedstawicieli administracji publicznej podczas akcji ratowni-czej. Kompetencje. Cele szczegółowe. W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - scharakteryzować zadania spoczywające na strażach pożarnych w stanach

nagłych zagrożeń, - scharakteryzować kompetencje i podstawowe zasady współdziałania poszczegól-

nych służb, przedstawicieli administracji publicznej. III. UWAGI O REALIZACJI Postępujące zagrożenia zdrowia, życia i mienia ludności, wymuszają potrzebę systemowego przygotowania i wdrażania nowych, skutecznych form organizacji działań ochronno - ratowniczych oraz likwidacji skutków tego typu zagrożeń. Program ujmuje organizację systemu postępowania w przypadku nadzwyczajnych zagrożeń występujących w warunkach pokoju jak i zagrożenia wojennego. Tematykę szkolenia obronnego należy uważać za minimum niezbędne do opanowania wiedzy i umiejętności koniecznych do wykonywania zadań obronnych spoczywających na ratownikach pełniących służbę w jednostkach ochrony przeciwpożarowej w okresie pokoju, w przypadkach zmilitaryzowania tych jednostek i w służbach przeciwpożarowych formacji obrony cywilnej. W trakcie realizacji należy łączyć zadania i obowiązki wynikające z regulaminów wojskowych, postanowień przepisów o ochronie ludności i regulaminów obowiązujących w ochronie przeciwpożarowej. Część zajęć prowadzić w terenie z wykorzystaniem jego naturalnych właściwości. Organizować wycieczki celem obejrzenia wzorcowych budowli specjalnych służących ochronie ludności. Szczególne znaczenie mają ćwiczenia kształtujące umiejętności praktyczne. Zajęcia powinny być prowadzone z wykorzystaniem materiałów i środków dydaktycznych (np.: plansze, slajdy, zdjęcia, filmy dydaktyczne, mapy, plany operacyjne, bojowe środki zapalające itp.). W szerokim zakresie stosować aktywizujące metody nauczania. Zwracać uwagę na korelację międzyprzedmiotową, wykorzystując wiedzę i umiejętności kształtowane głównie podczas realizacji przedmiotów: taktyka działań gaśniczych i ratowniczych, wyposażenie techniczne, zagadnienia pedagogiki i psychologii, organizacyjno prawne podstawy służby w ochronie przeciwpożarowej. IV. LITERATURA 1. Obowiązujące akty prawne dotyczące systemu ochrony ludności, 2. Barton K., Grochalski L.: Szkolenie obronne. MNiSW Warszawa 1975. 3. Białek W.: Ochrona dóbr kultury w czasie zagrożenia bezpieczeństwa państwa

i wojny. AON i MKiS Warszawa 1995. 4. Bogusz J.: Dydaktyka wojskowa. WMON Warszawa 1983. 5. Chęciński A.: Ochrona ludności we współczesnej wojnie. WMON Warszawa

1974. 6. Fleming M., Gołębiewski J., Olbryś S.: Ochrona ludności. Wybrane zagadnienia.

USzOCK Warszawa 1997. 7. Instytut Ochrony Środowiska. Konwencje międzynarodowe i uchwały organizacji

międzynarodowych - zeszyty.

62

8. Ludwiczak J., Wilczkowiak S.: Nadzwyczajne zagrożenia środowiska. Zadania administracji rządowej i samorządowej w zakresie profilaktyki ratownictwa i likwidacji ich skutków. AON i MOŚ,ZNiL Warszawa 1995.

9. Metodyka nauczania topografii wojskowej. Podręcznik. WMON Warszawa 1982. 10. Mierzwiński A.: Państwowy monitoring środowiska. AON i MOŚZNiL Warszawa

1994. 11. Ochrona przed skażeniami w obronie cywilnej. Cz.II. WMON Warszawa 1989. 12. Stępień A., Zajdel A.J.: Uwaga substancje promieniotwórcze. IW CRZZ

Warszawa 1972. 13. Szałek J.: Psychologia obrony cywilnej. WMON Warszawa 1988. 14. Szałek J.: Zarys psychologii akcji ratunkowych. WMON Warszawa 1979. 15. Terenoznawstwo. Podręcznik. WMON Warszawa 1965. 16. Tyrała P.: Wartości oraz cele kształcenia i wychowania obronnego. Rzeszów

1986. 17. Zbiór zasad i sposobów prowadzenia prac ratownictwa technicznego w Rejonie

Porażenia Bronią jądrową. WMON Warszawa 1985. 18.Czasopisma: „Obrona Cywilna”, „Ratownictwo Polskie”, „Przegląd Pożarniczy”,

„Zagrożenia”. W związku ze zmianami dokonującymi się w organizacji ochrony ludności literatura musi być bieżąco uaktualniana. VIII. RATOWNICTWO MEDYCZNE I. PODZIAŁ TREŚCI KSZTAŁCENIA

Liczba godzin Lp. T e m a t T P R

1. Resuscytacja krążeniowo – oddechowa. Poszkodowany nieprzytomny.

1 5 6

2. Krwawienia zewnętrzne. Obrażenia układu kostno-stawowego, termiczne, chemiczne, elektryczne. Obrażenia poszczególnych okolic ciała.

2 5 7

3. Wydobywanie i transport poszkodowanych - 2 2 4. Zatrucia chemiczne 2 2 4 5. Pierwsza pomoc w wybranych sytuacjach. Elementy

organizacji akcji ratowniczej. 2 4 6

O g ó ł e m: 7 18 25 II. TREŚCI I SZCZEGÓŁOWE CELE KSZTAŁCENIA 1. Resuscytacja krążeniowo – oddechowa. Poszkodowany nieprzytomny – 1T,5P

Postępowanie w przypadku nagłego zatrzymania podstawowych funkcji życiowych (przytomność, oddychanie, krążenie). Czynności ratownicze w ramach resuscytacji krążeniowo-oddechowej. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - omówić różnice między śmiercią kliniczną a biologiczną, znaczenie postępowania

resuscytacyjnego u osoby w stanie śmierci klinicznej, - omówić przyczyny nagłego zatrzymania oddychania i krążenia (wymienić kilka

63

- sytuacji prowadzących do utraty przytomności, bezdechu i zatrzymania krążenia np. utonięcie, upadek z wysokości, wypadek komunikacyjny itp.),

- wymienić objawy zatrzymania krążenia i oddychania (utrata przytomności, bezdech, brak tętna),

- omówić algorytmy postępowania przy ocenie stanu poszkodowanego w zakresie podstawowych funkcji życiowych:

• cena przytomności, algorytm postępowania u osoby nieprzytomnej oraz u osoby przytomnej, • ocena oddychania, algorytm postępowania u osoby oddychającej i nie

oddychającej, • ocena krążenia, algorytm postępowania u osoby z wyczuwalnym tętnem

i u osoby bez wyczuwalnego tętna, - omówić postępowanie w ramach resuscytacji krążeniowo – oddechowej

u dorosłych: • ciało obce w drogach oddechowych, rękoczyn Heimlicha, • niebezpieczeństwa wynikające z utraty przytomności u poszkodowanego

oraz znaczenie zachowania drożności dróg oddechowych i czynności oddychania u osoby nieprzytomnej, pozycja boczna ustalona,

• udrożnienie dróg oddechowych za pomocą rękoczynów udrażniających, - udrożnienie z zastosowaniem rurki ustno - gardłowej oraz ocenę skuteczności

wykonanych czynności, • sztuczna wentylacja płuc metodą usta – usta, usta - nos, usta -usta / nos

bez użycia oraz z zastosowaniem worka samorozprężalnego, masek, z zastosowaniem tlenu,

• zasady prowadzania zewnętrznego masażu serca. - omówić specyfikę resuscytacji krążeniowo – oddechowej u dzieci i niemowląt:

• ocena stanu poszkodowanego dziecka w zakresie podstawowych funkcji życiowych,

• udrożnienie dróg oddechowych, • sztuczna wentylacja płuc, • zewnętrzny masaż serca,

- ocenić stan poszkodowanego w zakresie podstawowych funkcji życiowych (przytomności, oddychania i krążenia) zgodnie z poznanym algorytmem postępowania, - wykonać resuscytację krążeniowo-oddechową zgodnie z poznanymi zasadami, - wykonać udrożnienie dróg oddechowych, za pomocą rękoczynów udrażniających,

udrożnienie z zastosowaniem rurki ustno – gardłowej, - wykonać sztuczne oddychanie metodą usta – usta, usta - nos, usta -usta / nos bez użycia oraz z zastosowaniem worka samorozprężalnego, masek, z zastoso-

waniem tlenu, - wykonać zewnętrzny masaż serca, - posłużyć się podstawowym sprzętem (rurka ustno - gardłowa, ssak mechaniczny, worek samorozprężalny, rezerwuar tlenu, maski do prowadzenia sztucznej wentylacji), - ułożyć poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej, - zapewnić komfort cieplny, spokój i bezpieczeństwo do chwili przekazania poszkodowanego służbie medycznej, - przekazać poszkodowanego i informacje służbie medycznej o podjętych

działaniach w stosunku do poszkodowanego posługując się „kartą udzielonej pomocy medycznej.

64

2. Krwawienia zewnętrzne. Obrażenia układu kostno-stawowego, termiczne, chemiczne, elektryczne. Obrażenia poszczególnych okolic ciała – 2T,5P

Tamowanie doraźne krwawienia zewnętrznego. Niebezpieczeństwa towarzyszące złamaniom, zwichnięciom i skręceniom. Sposoby unieruchamiania złamań, zwichnięć i skręceń. Zasady postępowania w obrażeniach kręgosłupa. Objawy wstrząsu i zasady postępowania we wstrząsie. Procedury ratownicze w zakresie pierwszej pomocy, zabezpieczające podstawowe funkcje życiowe.

Udzielanie pierwszej pomocy w przypadku oparzeń chemicznych. Zasady postępowania w przypadku obrażeń poszczególnych okolic ciała. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - omówić sposoby doraźnego tamowania krwawień zewnętrznych (bezpośredni i pośredni ucisk ręczny, opaska uciskowa, opatrunek uciskowy miejsca krwawią- cego), - omówić okoliczności zastosowania opaski uciskowej, opatrunku uciskowego - oraz określić punkty uciskowe przy pośrednim ucisku ręcznym, - omówić główne niebezpieczeństwa związane z krwawieniami (wstrząs

pokrwotoczny), - zatamować doraźnie krwawienie z kończyny w sytuacji symulowanej, - wykonać opatrunek uciskowy na miejsce krwawiące w symulowanej sytuacji

różnych okolic ciała: na kończynach, na głowie, na tułowiu, - założyć opaskę uciskową na kończynę (po amputacji urazowej) w symulowanej

sytuacji, - omówić niebezpieczeństwa związane z nieprawidłowym postępowaniem z

poszkodowanymi z obrażeniami kostno – stawowymi, - omówić niebezpieczeństwa oraz zasady postępowania w przypadku złamania otwartego, - omówić cel unieruchamiania złamań i zwichnięć, - unieruchomić kończynę za pomocą np. chusty trójkątnej, szyny Kramera i innych prostych sposobów w symulowanych sytuacjach, - założyć opatrunek procowy, zastosować odpowiednią procedurę przy podejrzeniu złamania żuchwy, - wykonać odpowiednie czynności zgodnie z procedurą ratowniczą w przypadku zmiażdżenia, - omówić objawy związane z uszkodzeniem kręgosłupa, - omówić konsekwencje nieprawidłowego postępowania z poszkodowanym z uszkodzonym kręgosłupem, - omówić zasady postępowania z poszkodowanym przy podejrzeniu uszkodzenia kręgosłupa, - unieruchomić odcinek szyjny kręgosłupa za pomocą kołnierza lub innymi prostymi

metodami, - unieruchomić poszkodowanego z podejrzeniem uszkodzenia kręgosłupa, - wykorzystać dostępny sprzęt unieruchamiający ( kamizelka Kendricka, nosze

typu Sked z pasami mocującymi lub inny) w celu unieruchomienia poszkodowanego z podejrzeniem uszkodzenia kręgosłupa w symulowanej sytuacji (działania grupowe i indywidualne),

- wymienić podstawowe, charakterystyczne objawy wstrząsu, - omówić zasady postępowania z poszkodowanym we wstrząsie, - ułożyć poszkodowanego w pozycji przeciwwstrząsowej, - zapewnić komfort termiczny,

65

- zapewnić komfort psychiczny, - omówić postępowanie ratownicze przy oparzeniach chemicznych zewnętrznych z uwzględnieniem środków ostrożności, - omówić objawy oparzenia chemicznego przewodu pokarmowego oraz dróg - oddechowych - omówi zasady postępowania w tych sytuacjach, - omówić niebezpieczeństwa towarzyszące oparzeniom ( wstrząs, utrata podstawo-

wych funkcji życiowych), - omówić sposoby pomocy w przypadku oparzeń chemicznych (TSP), - wymienić charakterystyczne objawy towarzyszące obrażeniom głowy, - wymienić charakterystyczne objawy towarzyszące obrażeniom klatki piersiowej, brzucha i miednicy. 3.Wydobywanie i transport poszkodowanych – 2P

Sposoby wydobywania poszkodowanych. Charakterystyczne cechy ułożeń poszkodowanych stosowanych w pierwszej pomocy. Prawidłowe wydobywanie poszkodowanych z zachowaniem właściwych zasad. Sposoby prawidłowego ułożenia poszkodowanego w zależności od charakteru obrażenia. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - omówić sposoby wydobywania poszkodowanych z uszkodzonych pojazdów, z budynków itd., - omówić zasady transportu poszkodowanego z uszkodzonym kręgosłupem, - omówić zasady transportu poszkodowanych z obrażeniami innych okolic ciała (obrażenia głowy, klatki piersiowej, brzucha i miednicy), - omówić zasady transportu poszkodowanych z innymi obrażeniami (np. złamania, krwawienia zewnętrzne, rany różnych okolic ciała), - omówić charakterystyczne cechy ułożeń poszkodowanych stosowanych w pierwszej pomocy oraz sytuacje, w których są wykonywane, pozycje: boczna ustalona, w urazach głowy, w urazie klatki piersiowej, w urazie brzucha, pozycja przeciwwstrząsowa, - stosować chwyt Rautka (lub modyfikacje metody), - stosować zespołowe sposoby wynoszenia (ze szczególnym uwzględnieniem wydobycia poszkodowanego z obrażeniami kręgosłupa), - stosować odpowiednie ułożenie poszkodowanego w sytuacji: obrażenia głowy,

obrażenia klatki piersiowej, obrażenia brzucha i miednicy, podejrzenia wstrząsu. 4. Zatrucia chemiczne – 2T,2P

Drogi wnikania i działanie na organizm ludzki niektórych substancji chemicznych. Udzielanie pierwszej pomocy poszkodowanym w wyniku zatrucia chemicznego. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - omówić drogi wnikania trucizn do organizmu, - wymienić charakterystyczne objawy zatruć, na przykładzie chloru, amoniaku,

tlenku węgla, - postępować według obowiązujących zasad w przypadku zatruć substancjami chemicznymi:

- zapewnienie własnego bezpieczeństwa, - ewakuacja poszkodowanego z miejsca zagrożenia, - zabezpieczenie podstawowych funkcji życiowych poszkodowanego,

66

- udzielić pierwszej pomocy poszkodowanemu w sytuacji symulowanej (działania grupowe i indywidualne w korelacji z przedmiotami: taktyka działań ratowniczych i gaśniczych). 5. Pierwsza pomoc w wybranych sytuacjach. Elementy organizacji akcji ratowniczej – 2T,4P

Zasady szybkiej oceny stanu poszkodowanego w podstawowym zakresie. Zasady podziału poszkodowanych na grupy segregacyjne. Zasady koordynowania akcją ratowniczą z poszkodowanymi. Ocena stanu poszkodowanego w podstawo-wym zakresie. Kwalifikowanie poszkodowanych do odpowiednich grup segregacji. Koordynacja działania grupy ratowników w zakresie pierwszej pomocy. Zasady oceny zastanej sytuacji ratowniczej. Zasady prognozowania rozwoju sytuacji ratowniczej. Konstruowanie planu medycznych działań ratowniczych. Cele szczegółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien umieć: - omówić zasady prowadzenia oceny stanu poszkodowanego w oparciu o

algorytmy: • oceny podstawowych funkcji życiowych ( przytomność, oddychanie,

krążenie ), • badania ogólnego całego ciała w zakresie podstawowym (badanie

wzrokowe, manualne) w celu ustalenia obrażeń (rany, krwawienia, obrażenia kostno – stawowe, obrażenia kręgosłupa, obrażenia termiczne, chemiczne itd.),

- omówić zasady podziału poszkodowanych na grupy segregacyjne: • poszkodowani ciężko ranni wymagający pomocy natychmiastowej, • poszkodowani wymagający pomocy w drugiej kolejności, • poszkodowani lekko ranni,

- omówić zasady koordynowania działań grupy ratowników w zakresie pierwszej pomocy:

• priorytet pomocy natychmiastowej wobec poszkodowanych ciężko rannych przy wykorzystaniu grupy kilku ratowników,

• priorytet ewakuacyjny w sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia w miejscu zdarzenia,

• wydobycie i transport rannych do punktu pierwszej pomocy medycznej, • zasada własnego bezpieczeństwa oraz bezpieczeństwa ratowników

podczas udzielania pierwszej pomocy, - omówić kolejność podejmowanych działań kilkuosobowej grupy ratowników w zakresie pierwszej pomocy wobec kilku poszkodowanych z różnymi

obrażeniami ( np. obrażenia klatki piersiowej , złamanie zamknięte w obrębie kończyny górnej, poszkodowany nieprzytomny, krwawienie zewnętrzne),

- omówić zasady współdziałania z innymi służbami ratowniczymi : służbą zdrowia, WOPR, GOPR itd.,

- dokonać oceny stanu poszkodowanego (sytuacja symulowana) np.: rana głowy, obrażenie kręgosłupa, złamanie w obrębie kończyny dolnej i górnej, krwawienie zewnętrzne w obrębie kończyny górnej, obrażenie klatki piersiowej, obrażenie

jamy brzusznej, - dokonać segregacji poszkodowanych ( sytuacja symulowana – wypadek np. z udziałem 4 poszkodowanych) z uwzględnieniem procedur ratowniczych w odniesieniu do poszczególnych grup segregacji :

• osoby wymagające natychmiastowej pomocy,

67

• osoby wymagające pierwszej pomocy w drugiej kolejności, • osoby lekko ranne,

- omówić organizację ratownictwa medycznego realizowanego w ramach systemu ratowniczego,

- dokonać analizy symulowanej sytuacji pod kątem prognozy rozwoju sytuacji ratowniczej,

- zaplanować działania ratownicze w zakresie ratownictwa medycznego w założonej, symulowanej sytuacji.

III. UWAGI O REALIZACJI

Szkolenie medyczne powinno być realizowane przez wykładowców i instruktorów, których kompetencje są określone przez Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej w „Wytycznych w sprawie realizacji zadań z zakresu ratownictwa medycznego przez strażaków ratowników Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego” z dnia 17.03.1999r. Realizacji programu powinna towarzyszyć świadomość, że efektem szkolenia będzie duże zróżnicowanie wyników nauczania związane z różnymi predyspozycjami słuchaczy i stosunkowo wysokie wymagania dotyczące finalnej wiedzy i umiejętności. Zakres materiału ujętego w programie stanowi częściowo repetytorium z kursu ratownictwa medycznego realizowanego według „Wytycznych w sprawie realizacji ratownictwa medycznego przez strażaków ratowników Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego” poszerzony zarówno w części teoretycznej, jak również praktycznej o nowe elementy. Celem wprowadzenia tego tematu w takim kształcie jest odnowienie oraz utrwalenie wiedzy i umiejętności nabytych, skorygowanie ewentualnych niedociągnięć i błędów w postępowaniu ratowniczym słuchaczy, a także podniesienie świadomości w zakresie mechanizmów prowadzących do poszczególnych obrażeń oraz wynikających z nich stanów zagrożenia życia, co pozwoli na przewidywanie konsekwencji urazów i wdrożenie odpowiednich procedur ratowniczych. Ponadto, wprowadzono elementy prognozowania oraz analizy rozwoju sytuacji ratowniczej. Przy realizacji materiału prowadzący przedmiot powinien przedstawić założenia zgodnie z wiedzą i umiejętnościami słuchaczy. W konsekwencji słuchacz powinien zaplanować i prowadzić działania ratownicze w zakresie ratownictwa medycznego w założonej przez prowadzącego przedmiot sytuacji. Zajęcia należy prowadzić metodami słownymi, aktywizującymi, waloryzacyjnymi oraz praktycznymi. W czasie zajęć należy łączyć wiedze naukową z praktyką funkcjonowania w jednostkach straży pożarnej i prowadzenia akcji ratowniczych.

Na zajęciach praktycznych słuchacz powinien się wykazać zarówno umiejętnościami indywidualnymi, jak również umiejętnościami współpracy w zespole jako członek i jako dowodzący zespołem kilkuosobowym.

Stosować instruktaż wstępny i bieżący oraz wzorcowy pokaz przyjętej techniki zabezpieczenia. Eliminować niekorzystne przyzwyczajenia motoryczne i nawyki zauważane w czasie ćwiczeń. Dążyć do osiągnięcia u słuchaczy dobrego opanowania umiejętności wykorzystania podstawowego sprzętu. Dobierać go według zaleceń, potrzeb i możliwości - głównie z przyjętego standardu wyposażenia jednostek PSP i Pogotowia Ratunkowego. Urozmaicać ćwiczone sytuacje - do ich wykonywania w warunkach pozorowanych włącznie.

68

IV. LITERATURA 1. Dreisbach R.W., Robertson W.O.: Vademecum zatruć, PZWL, Warszawa, 1995. 2. Dziak A., Dziak M.: Pierwsza pomoc. Podręcznik dla średnich szkół medycznych.

PZWL, Warszawa, 1988. 3. Groszek B., Panas M., Obara M., Kusiak - Sędzielewska M., Motyka E.,

Wilk E.: Wybrane związki chemiczne stanowiące potencjalne źródło zatruć masowych. Właściwości fizyko - chemiczne, objawy zatrucia, postępowanie lecznicze. „Przegląd Lekarski” 1996, 43, 4.

4. Meuret G.H., Lollgen H.: Podstawy reanimacji. Medycyna Praktyczna. Kraków, 1993.

5. Pierwsza Pomoc. Poradnik dla każdego. Sposoby postępowania w nagłych wypadkach - w domu, w pracy i w czasie wolnym od zajęć. Muza S.A. Warszawa, 1996.

6. Sych M.: Resuscytacja.Teoria i praktyka ożywiania. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1995r.

69

S P I S T R E Ś C I

Strona A. Organizacja kształcenia ....................................................................................3

I. Założenia dydaktyczno – wychowawcze ...............................................................3

II. Opis kwalifikacji absolwenta ..................................................................................4

III. Realizacja procesu dydaktyczno – wychowawczego ............................................6

B. Treści kształcenia .............................................................................................12

I. Podstawy psychologii i pedagogiki .....................................................................12

II. Bezpieczeństwo budynków ................................................................................17

III. Podstawy profilaktyki pożarowej ........................................................................22

IV. Wyposażenie techniczne ....................................................................................28

V. Taktyka działań gaśniczych ................................................................................38

VI. Taktyka działań ratowniczych ............... .............................................................50

VII. Ochrona ludności ...................... .............................................................. ..........59

VIII. Ratownictwo medyczne .....................................................................................63

Załączniki ..........................................................................................................71 - 72

70

Załącznik Nr 1

Ś W I A D E C T W O ................................................................................................................................

imię (imiona) i nazwisko urodzon..... dnia .................................. .......... r. w ............................................................ woj. ......................................................... ukończył..... w okresie od .............................. ......... r. do ............................. ......... r. kurs ........................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ według programu z dnia ......................................... ...........r. przeprowadzony w .................................................................................................... ................................................................................................................................ .........................................................., dnia ............................................ ............ r.

(miejscowość)

KOMENDANT Nr .......................

...................................... (pieczęć, podpis)

AU № ... ... ... ... ... ...

m.p.

BS-III-711/10/2001

WYNIKI KLASYFIKACJI KOŃCOWEJ Zajęcia edukacyjne objęte zaliczeniem

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . .

Zajęcia edukacyjne objęte egzaminem

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . CZŁONKOWIE KOMISJI PRZEWODNICZĄCY KOMISJI EGZAMINACYJNEJ EGZAMINACYJNEJ

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (pieczęć , podpis)

Skala ocen - celujący, bardzo dobry, dobry, dostateczny, dopuszczający, niedostateczny.

m.p.

Załącznik Nr 2

..................................... (pieczęć podłużna)

Z A Ś W I A D C Z E N I E ................................................................................................................................

imię (imiona) i nazwisko urodzon..... dnia .................................. .......... r. w ........................................................... woj. .......................................................... uczestniczył..... w okresie od ........................... ......... r. do ........................... ......... r. w kursie .................................................................................................................. ................................................................................................................................ według programu z dnia ......................................... ...........r. przeprowadzonym w ................................................................................................. ................................................................................................................................ Zaświadczenie jest dokumentem informującym

o uczestniczeniu w kursie i nie zdaniu egzaminu końcowego.

Termin egzaminu poprawkowego wyznaczono w dniu ................................. .......... r.*

................................................................., dnia ........................................ .......... r.

(miejscowość)

KOMENDANT Nr .......................

...................................... (pieczęć, podpis)

BS-III-711/10/2001