1

Czy mikropożyczka przeciwdziała wykluczeniu finansowemu? Społeczny wymiar działania instytucji finansowych

Konwersatorium „CZWARTKI U EKONOMISTÓW”Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego

w czwartek 15 listopada 2012 r.

Ewa JanikowskaConCorda

2

Muhammad Yunus

dr nauk ekonomicznych umożliwił osobom niezamożnym dostęp do kredytów bez

zabezpieczenia stworzył własną definicję przedsiębiorstw społecznych

„no loss no dividend” doradca Komisji Europejskiej (gospodarka społeczna

stanowi 10 % ogółu przedsiębiorstw europejskich oraz zapewnia zatrudnienie ponad 11 milionom pracowników UE)

innowator społeczny członek zarządów, rad nadzorczych i komitetów

doradczych w około 60 organizacjach międzynarodowych 32 honorowe stopnie naukowe na forum

międzynarodowym

3

Pokojowa Nagroda NoblaPokojowa Nagroda Nobla dla M.Yunusa & Grameen Bank „za wysiłek na rzecz stworzenia warunków do ekonomicznego i społecznego rozwoju od podstaw”

13 października 2006

Znalezienie przez duże grupy społeczne sposobów na wyrwanie się z biedy jest niezbędne do osiągnięcia trwałego pokoju. Mikrokredyt jest jednym z takich sposobów.

Każdy człowiek na Ziemi ma potencjał i prawo do godnego życia.

Kredyt jest prawem człowieka. Ubóstwo jest zagrożeniem dla pokoju. Rozwój ekonomiczny i demokracja polityczna nie osiągną

swojego pełnego potencjału, o ile żeńska połowa ludzkości może w nich uczestniczyć na równi z mężczyznami.

4

Grameen Bank Grameen Bank obecnie (wrzesień 2012) to

2 567 oddziałów /143 201 centrów kredytowych / zlokalizowanych w 81 383 wsiach Bangladeszu

około 22,5 tysiąca pracowników 8,367 miliona kredytobiorców – osób fizycznych od

początku działania 12,676 miliarda USD udzielonych kredytów od początku

działania znakomity wskaźnik spłaconych kredytów na poziomie

96,8% 96,2% kredytobiorców i akcjonariuszy banku to kobiety Zarząd Banku stanowi 11 osób, w tym 8 kobiet

reprezentujących kredytobiorczynie. 1,444 mld USD depozytów, w tym 60% od akcjonariuszy –

ubogichŹródło: www.grameen.com

5

Grameen BankOsiągnięcia programu przeciwdziałania ubóstwu i wykluczeniu:

82,2 tysiące żebraków objętych kredytowaniem 809,7 tysiąca telefonów komórkowych we wsiach 693 tysiące nowych & wyremontowanych domów 51,5 tysięcy udzielonych kredytów studenckich (23,1% dla

kobiet) 156,5 tysięcy wypłaconych stypendiów dla uczniów (58,4% dla

dziewcząt) 8,3 tysiąca osób otrzymuje emerytury dzięki indywidualnym

kontom emerytalnym @ 99,3 miliona USD 148 tysięcy rodzin otrzymało wypłaty z funduszu ubezpieczenia

na życie @ 4,9 miliona USD 253 tysiące rodzin otrzymało wypłaty z funduszu ubezpieczenia

kredytów @ 34,75 miliona USD

Źródło: www.grameen.com

6

Ekonomiczne znaczenie mikrokredytu Wypełnia lukę na rynku – dociera do grup klientów

dotychczas pomijanych rozszerza rynek Recepta na sukces?

proste procedury & mało formalności & szybkie decyzje proste zasady spłaty & małe kwoty kredytu & częsta

spłata rat & wysoki wskaźnik spłat przychodzi do klienta

Poprawia dostępność nieformalnych źródeł kapitału bez wyzysku (sąsiedzi)

Pozwala na niezależność od lichwiarzy Aktywizacja zawodowa nowe miejsca pracy Nie uzależnia & bez środków z pomocy społecznej Stanowi dodatkowe zabezpieczenie finansowe w razie

trudności finansowych Mobilizuje oszczędności ubogich

7

Społeczne znaczenie mikrokredytów kredyt jest prawem człowieka („human right”); nie można

odmówić kredytu z tego powodu, że ktoś jest zbyt biedny Grupa

wsparcie samopomoc podstawy ekonomii

Aktywizacja zawodowa Oferta jest adresowana do osób ubogich, zwłaszcza kobiet

poprawa jakości życia i perspektyw rodziny lepsze warunki mieszkaniowe lepiej odżywione & szczepione dzieci świadome macierzyństwo

Oferta jest adresowana do studentów lepsze perspektywy edukacyjne

Partycypacja & demokracja & uczestnictwo w życiu publicznym … partia Nagorik Shakti „Siła Obywateli”

Gospodarka inkluzywna/integrującaINCLUSIVE BUSINESS (biznes inkluzywny / biznes integrujący) zwany HYBRID VALUE CHAIN (hybrydowy łańcuch wartości) to model rozszerzania bazy klientów podmiotów komercyjnych, zakładający częściową rezygnację biznesu z zysku oraz współpracę ze słabszymi uczestnikami rynku, zakładający ich stopniowe włączanie do życia gospodarczego.

Zdefiniowano siedem modeli prowadzenia takiego biznesu, m.in:pożyczki udzielane zaufanym klientom – sklep/sprzedawca daje możliwość odroczonej zapłaty klientowi na podstawie bezpośredniej znajomości, nie badając jego zdolności kredytowej

James Mwangi, EQUITY BANK, Kenia – Przedsiębiorca Roku 2012 (Ernst & Young) Przekształcił upadającą unię kredytową w notowany na giełdzie bank z aktywami blisko 2 mld $, który działa w pięciu krajach i jest największą instytucją finansową we wschodniej Afryce. W Kenii bank obsługuje 7,5 milionów klientów – to około 60% Kenijczyków, którzy mają konto bankowe! Bank wykorzystuje telefony komórkowe i internet jako podstawowe sposoby przeprowadzania transakcji bankowych. Udziela mikropożyczek osobom rozpoczynającym działalność gospodarczą, utworzona przez bank fundacja daje stypendia uczniom i studentom, szkoli z ekonomii. Kiedy zaczynali działalność na początku lat 90 tych, 96% Kenijczyków nie korzystało z systemu bankowego…

Źródło: Jenkins, B., Ishikawa, E. et al [2011], Accelerating Inclusive Business Opportunities. Business Models that Make a Difference, International Finance Corporation

Źródło: http://www.concorda.pl

Inicjatywa rządowa. Fundusz powstał z inicjatywy brytyjskiego Ministerstwa Skarbu – jako firma inwestycyjna, która w swojej działalności może wykorzystywać różne instrumenty finansowe. Podlega nadzorowi FSA (Financial Services Authority).

Pobudka uśpionych rachunków. Fundusz będzie dysponował kapitałem 600 milionów funtów (około 480 milionów euro). Znaczna część kapitału Big Society Capital pochodzi ze środków klientów pozostawianych na tzw. uśpionych rachunkach w bankach i w kasach mieszkaniowych.

Partnerstwo publiczno-prywatne. Około 200 milionów funtów pochodzi od największych brytyjskich banków prywatnych, które w okresie kryzysu korzystały z pomocy publicznej: Barclays, Lloyds, HSBC oraz RBS (Royal Bank of Scotland). 40% kapitału w zamian za 20% głosów na WZA.

Cel: rozwój rynku inwestycji społecznych. Środki otrzymają instytucje zajmujące się problematyką społeczną (np. edukacja młodzieży z ubogich rodzin, wspieranie samozatrudnienia absolwentów, w gminach zagrożonych bezrobociem, inwestycje gminne w „zieloną” energię).

Cel: wzrost zaufania do inwestycji społecznych. Wzrastają możliwości działania 600 tys. org. społecznych i spółdzielni, 171 tys. org. charytatywnych oraz 62 tysięcy przedsiębiorstw społecznych; wzrasta poziom zaufania ze strony potencjalnych inwestorów społecznych oraz dostęp do rynku finansowego głównego nurtu.

Zysk, dywidenda i samowystarczalność. Samofinansująca się instytucja finansowa. Działa na zasadach komercyjnych, zysk reinwestuje w działalność finansową; akcjonariusze mogą otrzymywać dywidendę. Zespół doświadczonych menedżerów z wieloletnim stażem w instytucjach finansowych. Przedsiębiorstwa społeczne mogą otrzymać finansowanie (pożyczkę lub udział kapitałowy) na długi okres, jednak nie ma ono charakteru dotacji.

Big Society Capital – na rzecz innowacji społecznych (UK)

10

Mikrofinansowanie - definicja dostarczanie usług finansowych, tj. mikropożyczek, depozytów,

ubezpieczeń oraz usług płatniczych na rzecz gospodarstw domowych o niskich dochodach, jest powszechnie uważane za narzędzie sprzyjające poprawie jakości życia ubogich gospodarstw domowych, wzmacnianiu ich odporności wobec niesprzyjających okoliczności oraz wspierające samodzielność społeczną i ekonomiczną.definicja CGAP– Microfinance, Grants, and Non-financial Responses to Poverty Reduction: Where Does Microcredit Fit?, CGAP Focus Note 20 (2006)

finansowanie poniżej kwoty 25 000 euro na rzecz mikroprzedsiębiorstw, rozumianych jako przedsiębiorstwa zatrudniające poniżej 10 osób i osiągające obroty poniżej 2 milionów euro, a ponadto na rzecz osób pozostających bez pracy lub nieaktywnych zawodowo, którzy chcą podjąć samozatrudnienie, a nie posiadają dostępu do tradycyjnych usług bankowychdefinicja Unii Europejskiej – Commission Staff Working Paper „Microcredit for European small businessem”, SEC(2004)1156; “Competitiveness and Innovation Framework Programme”, 1639/2006/EC

11

Uczestnicy debaty: Otwarcie: prof. Elżbieta Mączyńska, Prezes Polskiego Towarzystwa

Ekonomicznego Uczestnicy dyskusji panelowej:

prof. Agnieszka Alińska, Kolegium Ekonomiczno-Społeczne, Szkoła Główna Handlowa

dr Tomasz Bąkowski, Prezes Zarządu, Krajowe Stowarzyszenie Funduszy Poręczeniowych

Grzegorz Galusek, Dyrektor Zarządzający, Microfinance Centre MFC Włodzimierz Grudziński, Doradca Zarządu, Związek Banków

Polskich Marek Mika, Prezes Zarządu, Polski Związek Funduszy Pożyczkowych Janusz Szewczak, Główny Ekonomista SKOK Karol Sachs, Prezes Honorowy, Federacja Banków Etycznych i

Alternatywnych FEBEA Moderator: Ewa Janikowska, Klub Przedsiębiorców i Ekspertów PTE,

polski wydawca Muhammada Yunusa

12

Pytania debaty:

… a co TY zrobiłeś dzisiaj dla rozwoju przedsiębiorczości i inkluzji finansowej? Dane ilustrujące społeczny wymiar działania instytucji finansowych

Co to znaczy w Polsce „mikropożyczka”? Kto ich udziela?

Czy w Polsce powstanie Big Society Capital? Czy sektor finansowy włącza się do inwestowania w

sprawy społeczne? Do gospodarki inkluzywnej?