OKUYUCUYA Bu kitapta ve dier almalarmzda evrim teorisinin kne zel bir yer ayrl-masnn nedeni, bu teorinin her trl din aleyhtar felsefenin temelini oluturmas-dr. Yaratl ve dolaysyla Allah'n varln inkar eden Darwinizm, 140 yldr pekok insann imann kaybetmesine ya da kukuya dmesine neden olmutur. Dola-ysyla bu teorinin bir aldatmaca olduunu gzler nne sermek ok nemli birimani grevdir. Bu nemli hizmetin tm insanlarmza ulatrlabilmesi ise zorunlu-dur. Kimi okuyucularmz belki tek bir kitabmz okuma imkan bulabilir. Bu neden-le her kitabmzda bu konuya zet de olsa bir blm ayrlmas uygun grlmtr.

Belirtilmesi gereken bir dier husus, bu kitaplarn ierii ile ilgilidir. Yazarn tmkitaplarnda imani konular, Kuran ayetleri dorultusunda anlatlmakta, insanlarAllah'n ayetlerini renmeye ve yaamaya davet edilmektedir. Allah'n ayetleri ileilgili tm konular, okuyann aklnda hibir phe veya soru iareti brakmayacak e-kilde aklanmaktadr.

Bu anlatm srasnda kullanlan samimi, sade ve akc slup ise kitaplarn yedidenyetmie herkes tarafndan rahata anlalmasn salamaktadr. Bu etkili ve yaln an-latm sayesinde, kitaplar "bir solukta okunan kitaplar" deyimine tam olarak uymak-tadr. Dini reddetme konusunda kesin bir tavr sergileyen insanlar dahi, bu kitaplar-da anlatlan gereklerden etkilenmekte ve anlatlanlarn doruluunu inkar edeme-mektedirler.

Bu kitap ve yazarn dier eserleri, okuyucular tarafndan bizzat okunabilecei gi-bi, karlkl bir sohbet ortam eklinde de okunabilir. Bu kitaplardan istifade etmekisteyen bir grup okuyucunun kitaplar birarada okumalar, konuyla ilgili kendi tefek-kr ve tecrbelerini de birbirlerine aktarmalar asndan yararl olacaktr.

Bunun yannda, sadece Allah rzas iin yazlm olan bu kitaplarn tannmasnave okunmasna katkda bulunmak da byk bir hizmet olacaktr. nk yazarn tmkitaplarnda ispat ve ikna edici yn son derece gldr. Bu sebeple dini anlatmakisteyenler iin en etkili yntem, bu kitaplarn dier insanlar tarafndan da okunma-snn tevik edilmesidir.

Kitaplarn arkasna yazarn dier eserlerinin tantmlarnn eklenmesinin isenemli sebepleri vardr. Bu sayede kitab eline alan kii, yukarda sz ettiimiz zel-likleri tayan ve okumaktan holandn umduumuz bu kitapla ayn vasflara sa-hip daha birok eser olduunu grecektir. mani ve siyasi konularda yararlanabile-cei zengin bir kaynak birikiminin bulunduuna ahit olacaktr.

Bu eserlerde, dier baz eserlerde grlen, yazarn ahsi kanaatlerine, phelikaynaklara dayal izahlara, mukaddesata kar gereken adaba ve saygya dikkat edil-meyen sluplara, burkuntu veren mitsiz, pheci ve ye'se srkleyen anlatmlararastlayamazsnz. .

KURAN'DATEMEL

KAVRAMLAR

HARUN YAHYAEkim, 2001

... irk, Fitne, Nefs, Heva, Vicdan, Kalp, Akl, Gaflet,

Zan, Sadakat, taat, Sabr, Salih Amel, kr, hlas,

Tesand, Tevazu, Tevekkl, Tevbe, Dua...

YAZAR ve ESERLER HAKKINDA

Harun Yahya mstear ismini kullanan yazar, 1956 ylnda Ankara'dadodu. lk, orta ve lise renimini Ankara'da tamamlad. Daha sonra stan-bul Mimar Sinan niversitesi Gzel Sanatlar Fakltesi'nde ve stanbul ni-versitesi Felsefe Blm'nde renim grd. 1980'li yllardan bu yana, ima-ni, bilimsel ve siyasi konularda pek ok eser hazrlad. Bunlarn yan sra, ya-zarn evrimcilerin sahtekarlklarn, iddialarnn geersizliini ve Darwi-nizm'in kanl ideolojilerle olan karanlk balantlarn ortaya koyan oknemli eserleri bulunmaktadr.

Yazarn mstear ismi, inkarc dnceye kar mcadele eden iki Pey-gamberin hatralarna hrmeten, isimlerini yad etmek iin Harun ve Yahyaisimlerinden oluturulmutur. Yazar tarafndan kitaplarn kapanda Resulul-lah'n mhrnn kullanlm olmasnn sembolik anlam ise, kitaplarn ieri-i ile ilgilidir. Bu mhr, Kuran- Kerim'in Allah'n son kitab ve son sz,Peygamberimizin de hatem-l enbiya olmasn remzetmektedir. Yazar da, ya-ynlad tm almalarnda, Kuran' ve Resulullah'n snnetini kendine reh-ber edinmitir. Bu suretle, inkarc dnce sistemlerinin tm temel iddialar-n tek tek rtmeyi ve dine kar yneltilen itirazlar tam olarak susturacak"son sz" sylemeyi hedeflemektedir. ok byk bir hikmet ve kemal sahi-bi olan Resulullah'n mhr, bu son sz syleme niyetinin bir duas olarakkullanlmtr.

Yazarn tm almalarndaki ortak hedef, Kuran'n tebliini tm dn-yaya ulatrmak, bylelikle insanlar Allah'n varl, birlii ve ahiret gibi te-mel imani konular zerinde dnmeye sevk etmek ve inkarc sistemlerin -rk temellerini ve sapkn uygulamalarn gzler nne sermektir.

Nitekim Harun Yahya'nn eserleri Hindistan'dan Amerika'ya, ngilte-re'den Endonezya'ya, Polonya'dan Bosna Hersek'e, spanya'dan Brezilya'yakadar dnyann pek ok lkesinde beeniyle okunmaktadr. ngilizce, Fran-szca, Almanca, talyanca, spanyolca, Portekizce, Urduca, Arapa, Arnavut-a, Rusa, Bonaka, Uygurca, Endonezyaca gibi pek ok dile evrilen eser-ler, yurt dnda geni bir okuyucu kitlesi tarafndan takip edilmektedir.

Dnyann drt bir yannda olaanst takdir toplayan bu eserler pekok insann iman etmesine, pek ounun da imannda derinlemesine vesileolmaktadr. Kitaplar okuyan, inceleyen her kii, bu eserlerdeki hikmetli, z-

l, kolay anlalr ve samimi slbun, aklc ve ilmi yaklamn farkna var-maktadr. Bu eserler sratli etki etme, kesin netice verme, itiraz edilemezlik,rtlemezlik zellikleri tamaktadr. Bu eserleri okuyan ve zerinde ciddibiimde dnen insanlarn, artk materyalist felsefeyi, ateizmi ve dier sap-kn gr ve felsefelerin hibirini samimi olarak savunabilmeleri mmkn de-ildir. Bundan sonra savunsalar da ancak duygusal bir inatla savunacaklardr,nk fikri dayanaklar rtlmtr. amzdaki tm inkarc akmlar, Ha-run Yahya klliyatnda fikren malup olmulardr.

Kukusuz bu zellikler, Kuran'n hikmet ve anlatm arpclndan kay-naklanmaktadr. Yazarn kendisi bu eserlerden dolay bir vnme iinde de-ildir, yalnzca Allah'n hidayetine vesile olmaya niyet etmitir. Ayrca bueserlerin basmnda ve yaynlanmasnda herhangi bir maddi kazan hedeflen-memektedir.

Bu gerekler gz nnde bulundurulduunda, insanlarn grmedikleri-ni grmelerini salayan, hidayetlerine vesile olan bu eserlerin okunmasntevik etmenin de, ok nemli bir hizmet olduu ortaya kmaktadr.

Bu deerli eserleri tantmak yerine, insanlarn zihinlerini bulandran,fikri karmaa meydana getiren, kuku ve tereddtleri datmada, iman kur-tarmada gl ve keskin bir etkisi olmad genel tecrbe ile sabit olan kitap-lar yaymak ise, emek ve zaman kaybna neden olacaktr. man kurtarmaamacndan ziyade, yazarnn edebi gcn vurgulamaya ynelik eserlerdebu etkinin elde edilemeyecei aktr. Bu konuda kukusu olanlar varsa, Ha-run Yahya'nn eserlerinin tek amacnn dinsizlii rtmek ve Kuran ahlaknyaymak olduunu, bu hizmetteki etki, baar ve samimiyetin aka grld-n okuyucularn genel kanaatinden anlayabilirler.

Bilinmelidir ki, dnya zerindeki zulm ve karmaalarn, Mslmanla-rn ektikleri eziyetlerin temel sebebi dinsizliin fikri hakimiyetidir. Bunlar-dan kurtulmann yolu ise, dinsizliin fikren malup edilmesi, iman hakikatle-rinin ortaya konmas ve Kuran ahlaknn, insanlarn kavrayp yaayabilecek-leri ekilde anlatlmasdr. Dnyann gnden gne daha fazla iine ekilmekistendii zulm, fesat ve kargaa ortam dikkate alndnda bu hizmetin el-den geldiince hzl ve etkili bir biimde yaplmas gerektii aktr. Aksi hal-de ok ge kalnabilir.

Bu nemli hizmette nc rol stlenmi olan Harun Yahya klliyat,Allah'n izniyle, 21. yzylda dnya insanlarn Kuran'da tarif edilen huzur vebara, doruluk ve adalete, gzellik ve mutlulua tamaya bir vesile olacaktr.

KLTRYAYINCILIK

ataleme sk. retmen Han No: 29/7

Caalolu - stanbul Tel : (0 212) 511 44 03

Bask: an Ofset

Cendere Yolu No: 23 Ayazaa - stanbul

Tel: (0 212) 289 24 24 (pbx)

w w w. h a r u n y a h y a . o r g - w w w. h a r u n y a h y a . c o mw w w. h a r u n y a h y a . n e t

Bu kitapta kullanlan ayetler, Ali Bula'n hazrlad"Kur'an- Kerim ve Trke Anlam" isimli mealden alnmtr.

GR .............................................................................................................................8

RK.............................................................................................................................10

FTNE..........................................................................................................................19

NEFSN K YN ...................................................................................................32

STEK VE TUTKULARINI LAH EDNENLER ....................................................38

VCDAN VE RUH .....................................................................................................41

KALP, AKIL VE ZEKA..............................................................................................43

AKIL SAHPLER VE AKLI RTEN ETKENLER.................................................57

AKIL VE DUYGUSALLIK .........................................................................................63

AKLIN KAYNAKLARI..............................................................................................69

GAFLET HAL VE DKKAT ....................................................................................73

ZANNA VE TAHMNE UYMAK ............................................................................76

SADAKAT VE TAAT..............................................................................................81

KARARLILIK..............................................................................................................88

SABRETMEK..............................................................................................................91

SALH AMEL .............................................................................................................93

KR......................................................................................................................100

IKAR GZETMEMEK..........................................................................................106

KARDELK VE BERABERLK..............................................................................112

ALAK GNLLLK VE KBR ......................................................................117

ALLAH'A GVEN VE TESLMYET....................................................................132

BAILANMA VE TEVBE ....................................................................................139

DUA ..........................................................................................................................147

EVRM YANILGISI ..................................................................................................166

N D E K L E R

GR

G nlk hayatmzda kullanmaya alk olduumuz birok kav-ram Kuran ayetlerinde sk sk yer alr Akl, sabr, sadakat,inkar, nimet, hikmet vs. bunlardan bazlardr. lerleyen sayfalardaele alnacak olan bu kavramlarn Kuran'n anlalmasnda ve haya-ta geirilmesinde kilit rolleri vardr. Ancak ou gnlk hayat-mzda gerek anlamlarndan daha farkl anlamlarda kullanlrlar.Bu nedenle, zellikle Kuran' yeni okumaya balayan bir kii, bukavramlar gndelik yaamda kullanlan anlamlaryla alglamayakalkarsa Kuran' gerektii gibi kavrayamaz.

Bir rnek olarak "akl" kelimesini ele alalm. Akl halk arasnda,zeka, kurnazlk, uyanklk, i bitiricilik veya bunlara benzer zel-likleri ifade etmek iin kullanlr. Halbuki Kuran'da bahsedilen ak-ln bu kavramlarla hibir benzerlii yoktur. Kuran'a gre, akl yal-nzca mminlere mahsus olan bir meziyettir ve kiinin iman vetakvas orannda artar veya azalr. Akl, mminin, Allah'n en okraz olduu, en doru tutum ve davranlar sergilemesini, Allah'nsnrlarn korumada, Kuran'n emir ve yasaklarna uymada tambir titizlik gstermesini, Allah' gerei gibi takdir edebilmesini, iyi-yi ktden, doruyu yanltan ayrt edebilmesini, en gzel ahlakedinmesini, her konuda en doru karar vermesini, en isabetlitercihi yapmasn, ahireti iin en faydal ve en gzel bir biimdehareket edebilmesini salayan bir yol gstericidir.

8

Dini inkar eden bir kiide ise, ne kadar zeki olursa olsun, aklyoktur. nkarc bir insan en fazla zeka ile hareket edebilir. manolmad iin akln ya da akletmenin nasl bir ey olduunu bile-mez. Yalnzca akln, zekayla e anlaml bir kelime olduunu zanne-der. Kimisi de kelimeye biraz fark katarak akln zekayla birlikte,olgunluk ve arballk gibi vasflar da ierdiini dnr. Gerek-te ise, inkarclarn en zeki, en olgun, en tecrbeli, en arbal, enoturakl olannda bile akl mevcut deildir.

Kuran'da geen akl yukarda bahsettiimiz yanl biimiyle alg-layan bir kii ise ayetlerden, kastedilenden ok farkl, ok yanlanlamlar karabilir. Kafasnda Kuran'da belirtilenden bambakabir model oluabilir. Kimi zaman bu yanl anlayn boyutlar kii-yi tamamen sapkn bir inan ve dnceye srkleyecek derece-de ciddi de olabilir. Ayn durum dier kavramlar iin de geerli-dir.

te, Kuran'n hakkyla ve en doru bir biimde anlalmas, kal-be yerlemesi ve uygulanabilmesi iin Kuran'da geen bu temelkavramlarn ne anlamda ve ne maksatla kullanldklarn, ne trhikmetler ierdiklerini doru olarak bilmek arttr.

Bu kitapta, Kuran'da en sk geen kavramlar, ilerinde getikle-ri ayetlerin nda incelenerek, bunlarn genel olarak ve zel du-rumlarda hangi anlamlarda ve ne gibi hikmetler dorultusundakullanldklar aklanmaya alld. Elbette ki hereyin en doru-sunu Allah bilir.

9

RK

irk Arapada "ortaklk" anlamna gelir. Kuran'da ise irk,herhangi bir eyi veya herhangi bir kimseyi ya da herhangibir kavram, nem verme, deer verme, stn tutma, tercih et-me bakmndan Allah'la eit veya ileri bir dzeyde grmek ve buarpk bak asyla hareket etmek eklinde ele alnr.

irk, Kuran meallerinde Allah'a "e komak", "ortak komak",olarak tercme edilir. Kuran'da Allah'a irk komak, "Allah'tanbaka ilah edinmek", "Allah'tan bakasna kulluk etmek" olarakda ifade edilir.

En geni manada ise irk, inan, dnce, ahlak anlay, yaamtarz ve deer yarglar bakmndan Allah'n Kuran'da bildirdii l-lerden ve mutlak dorulardan farkl kstaslar edinmek ve haya-tn bu kstaslara gre dzenlemektir. Byle bir kii bu kstaslarkoyan Allah'a irk kouyor demektir. Bu kstaslar koyan, kendi-si, babas, dedesi, atalar, iinde yaad toplum, eitli felsefe veideolojilerin kurucular ve uygulayclar vs. olabilir. Bu geni tan-myla hak dinin, yani slam'n izdii yoldan farkl bir yolu benim-seyen kimse irkin iine girmi demektir. Bu kii kendisini dinsiz,ateist, Hristiyan, Yahudi vs. olarak tanmlayabilir. Hatta Msl-man olduunu bile syleyebilir. slam'n baz artlarn yerine geti-riyor da olabilir. Fakat tek bir noktada bile Kuran'a muhalif bir an-lay, dncesi, deer yargs varsa o kii mrik olma tehlikesi

10

iindedir. nk Allah'tan baka kural koyucu(lar) edinmitir.irkin mant iinde Allah'n mutlak bir inkar sz konusu de-

ildir. Hatta mriklerin byk bir blm kendilerinin mrik ol-duklarn aka kabullenmek, kendilerine byle bir vasf kondur-mak istemezler. Vicdanlarn rttkleri ve kendilerini kandrdkla-r iin ahirette bile irklerini inkar eder hale gelirler. Onlarn budurumlar Kuran'da yle bildirilir:

Onlarn tmn toplayacamz gn; sonra irk koan-lara diyeceiz ki: "Nerede (o bir ey) sanp da ortakkotuklarnz?" (Bundan) Sonra onlarn: "Rabbimizolan Allah'a and olsun ki, biz mriklerden deildik"demelerinden baka bir fitneleri olmad (kalmad.)Bak, kendilerine kar nasl yalan sylediler ve dz-mekte olduklar da kendilerinden kaybolup-uzaklat.(Enam Suresi, 22-24)

Allah'a ortak koan birisinin, mutlaka ortak kotuu ey iin,"Bu da bir ilahtr", "Ben bunu Allah'tan baka bir ilah ediniyorum,buna da tapyorum" demesi veya bu ekilde dnmesi gerekmez.irk hereyden nce kalpte olur, daha sonra dnce ve hareket-lere yansr. Kuran'dan anladmza gre bir kiinin irke girmesi-nin temelinde Allah'tan baka herhangi bir eyi Allah'a tercih et-mesi yatar. rnein bir kimsenin honutluunu Allah'n honutlu-una tercih etmek veya bir kimseden Allah'tan korkar gibi hattadaha fazla korkmak ya da bir kimseyi Allah' sever gibi sevmek okimseyi Allah'a ortak komak, onu Allah'n yan sra ayr bir ilahedinmek demektir. te Kuran'da en ok zerinde durulan irkeitleri de bunlardr.

Az nce de bahsettiimiz gibi irki douran en nemli sebep-lerden birisi Allah'n yaratltan verdii "sevgi" duygusunun yanlynlendirilmesidir. Ayette mriklerin putlarna besledikleri yo-un sevgiden yle bahsedilir:

nsanlar iinde, Allah'tan bakasn "e ve ortak" tutan-

11

lar vardr ki, onlar (bunlar), Allah' sever gibi severler.

man edenlerin ise Allah'a olan sevgileri daha gldr.

O zulmedenler, azaba urayacaklar zaman, muhakkak

btn kuvvetin tmyle Allah'n olduunu ve Allah'n

verecei azabn gerekten iddetli olduunu bir bilse-

lerdi. (Bakara Suresi, 165)

Ayetten anlald gibi "sevgi", irkin olduu gibi tevhidin de te-melindeki en nemli unsurdur. Dolaysyla, iman edenler ilerin-deki sevgiyi tamamen Allah'a yneltirler. Mrikler ise Allah ilesamimi bir yaknlk kuramadklarndan, Allah' gerei gibi takdiredemediklerinden sahip olduklar sevgi potansiyelini, kendi nefis-lerine veya baka kiilere ynlendirirler. Bunlar babalar, oullar,kardeleri, karlar, kocalar, sevgilileri, rnek aldklar kimseler,hayran olduklar kiiler gibi pek ok insan olabilir. Baz kimseler-de bu sevgi insanlarn yan sra, cansz nesnelere, hatta soyut kav-ramlara da ynlendirilir. Para, mal, ev, araba, herhangi bir eya,makam, mevki, iktidar vs. gibi... eyler putlatrlr.

Hereyde ve herkeste mevcut olan btn stn ve gzel sfat-lar, gerekte yalnzca Allah'a ait olan sonsuz mkemmellikteki s-fatlarn bir yansmasdr. Btn bu gzel ve stn vasflarn tekkayna Allah'tr. Dolaysyla, sevgiye layk olan yegane varlk daancak bu stnlk ve gzelliklerin sahibi olan Allah'tr. Bu neden-le, Allah'n Zatna yneltmeden herhangi bir varl Allah'tan ba-msz grerek ona sevgi gstermek de, onu sahte bir ilah edin-mek ve Allah'a ortak komak olur.

Bir baka ayette Hz. brahim'in azndan, mriklerin Allah' b-rakp, kendilerine sevgi ba ile balandklar putlar edindiklerin-den yle sz edilir:

(brahim) Dedi ki: "Siz gerekten, Allah' brakp dnya

hayatnda aranzda bir sevgi-ba olarak putlar (ilahlar)

edindiniz. Sonra kyamet gn, kiminiz kiminizi inkar

edip-tanmayacak ve kiminiz kiminize lanet edeceksi-

12

niz. Sizin barnma yeriniz atetir ve hibir yardmcnz

yoktur." (Ankebut Suresi, 25)

Sevgi ba kurularak irk komann en somut rneklerinden bi-risi de, kadnlara kar beslenen tutku dolu sevgidir. Bu kadn ki-inin kars, sevgilisi, hatta uzaktan platonik olarak sevgi beslediiherhangi bir kadn da olabilir. Sonuta bu kadna kar beslenensevgi Allah' unutturan, Allah' gerei gibi anmay engelleyen,Allah sevgisine tercih edilen, kalpten Allah sevgisini karp daonun yerine konulan bir sevgi tryse, kiiyi dorudan irke s-rkler. Toplumda masum grlen byle bir tutumun aslndaAllah katnda ok farkl bir karl olabileceini Kuran'dan ren-mekteyiz:

Onlar, O'nu brakp da (birtakm) diilere taparlar. On-

lar o her trl hayrla ilikisi kesilmi eytandan baka-

sna tapmazlar. (Nisa Suresi, 117)

Ayn tehlike yalnzca erkekler iin deil kadnlar iin de geer-lidir. Toplumda bu irk sevgisi, "ak", "romantizm", "saf ve temizduygular" vs. eklinde masum gsterilir, hatta yceltilip tevikedilir. zellikle gen yataki insanlar etkisine alan bu romantizmtelkini akl ve uurun gelimesini engelledii iin, dinden, iman-dan, yaratl amalarndan haberleri olmayan, Allah' unutmu,Allah sevgisini, Allah korkusunu bilmeyen, irki doal bir davra-n, bir yaam tarz haline getirmi sapkn nesiller meydana getir-mektedir.

nsanlar irke sokan unsurlardan bir dieri de "korku"dur. Ay-nen sevgi gibi yalnzca Allah'a kar duyulmas gereken bir his olankorku, O'nun yarattklarna kar duyulduunda irk olumuolur. nk Allah'tan bakasndan korkmak, korktuu eyi adetaAllah gibi bir g ve kudret sahibi olarak grmek, onun Allah'tanbamsz olduunu, Allah'n yaratt kader dnda karar verip ha-reket ettiini dnmek, ksaca onu ilahlatrmak anlamna gelir.

13

Allah'tan bakasna kar korku beslemenin ikinci bir ilah edinmekolduu Kuran'da yle belirtilir:

Allah dedi ki: "ki ilah edinmeyin: O, ancak tek bir ilah-

tr. yleyse benden, yalnzca benden korkun." Gkler-

de ve yerde ne varsa O'nundur, itaat-kulluk da (din de)

srekli olarak O'nundur. Byleyken Allah'tan bakasn-

dan m korkup-saknyorsunuz? (Nahl Suresi, 51-52)

Mriklerin insanlardan duyduklar iddetli korku da ayetlerdeyle tarif edilir:

... Onlardan bir grup, insanlardan Allah'tan korkar gi-

bi -hatta daha da iddetli bir korkuyla- korkuya kapl-

yorlar... (Nisa Suresi, 77)

Sevgi ve korku dnda, Allah'tan deil de bakalarndan yardmdilemek, Allah' deil de insanlar memnun etmeye almak,Allah'a gvenmeyip, sebeplere, insanlara gvenmek, Allah'n ya-rattklarn Allah'tan bamsz bir g, irade ve etki sahibi olarakgrmek hep irki douran sebepler arasndadr.

Buraya kadar incelediimiz Kuran ayetlerinden de anlald gi-bi, irki yalnzca, elle yontulmu birtakm heykelciklere secde et-mek eklinde alglamak ok dar ve basit bir bak as olacaktr. Butr bir mant ancak mrikler kendilerini temize karmak ama-cyla kullanrlar. Bunlar irk olaynn slam'n yaylmasndan sonraKabe'deki putlarn krlmalaryla ortadan ebediyen kalktn savu-nurlar. Bu arpk deerlendirmeye gre, kyamete kadar hkmgeerli olacak olan, Kuran'da irki ayrntlaryla tarif eden ve m-minleri irkten iddetle sakndran yzlerce ayetin, gnmzde yal-nzca ilkel totemci baz kabilelere bakmas gerekirdi. Byle birmantn Kuran'n sonsuz hikmetiyle badamayaca aktr. Ayr-ca, yine Kuran'dan renmekteyiz ki mrikler, her devirde, biz-zat en byk dmanlar olarak mminlerle ayn toplumda ii eyaamaktadrlar. Bununla ilgili ayetlerden bazlar yledir:

14

Andolsun, insanlar iinde, mminlere en iddetli d-

man olarak Yahudileri ve mrikleri bulursun... (Maide

Suresi, 82)

"Gnlden katksz ballar" olarak, O'na ynelin ve

O'ndan korkup-saknn, dosdoru namaz kln ve m-

riklerden olmayn. (O mrikler ki,) Kendi dinlerini fr-

kalara ayrm ve kendileri de para para olmulardr;

ki her grup kendi elindekiyle vnp sevin duymakta-

dr. (Rum Suresi, 31-32)

Grld gibi mriklerin en nemli zelliklerinden birisi dekendilerine gelen hak dinde ayrlk karp frkalara blnmeleri,her birinin kendini doru bilip aralarnda ihtilaf iinde olmalardr.Dolaysyla Kuran'dan zerre kadar bir ayrlk, Kuran'dan zerre ka-dar bir eksiltme veya ekleme, bir frka meydana getirmek olacak-tr ki bu da mrik olmakla e anlamldr.

irk koanlarn, yaptklar hibir amelin Allah katnda makbul ol-mad, btn amellerinin boa gidecei de ayetlerde yer almak-tadr:

Andolsun, sana ve senden ncekilere vahyolundu (ki):

"Eer irk koacak olursan, phesiz amellerin boa -

kacak ve elbette sen, hsrana urayanlardan olacak-

sn." (Zmer Suresi, 65)

O'nun retip-trettii ekin ve hayvanlardan Allah iin

bir pay ayrdlar, sonra kendi zanlarnca: "Bu Allah'n-

dr, bu da ortaklarmzndr" dediler. Kendi ortaklar

iin olan (pay), Allah tarafna gemez, ama Allah'a ait

olan kendi ortaklarnn tarafna (payna) geer. Ne k-

t hkm veriyorlar? (Enam Suresi, 136)

Mminlerin ileyebilecekleri eitli gnahlarda dorudanAllah'n Zatna ynelik kastl bir tavr yoktur. irkin dier gnah-lardan fark ise Allah'la birlikte baka bir ilah edinerek O'na kar

15

iftira etmek dolaysyla en byk suu ve saygszl ilemi ol-maktr. Nitekim Allah diledii gnah affedeceini, ancak irki as-la affetmeyeceini Kuran'da bildirmitir. Nisa Suresi'ndeki ayet-lerde yle buyrulmaktadr:

Gerekten, Allah, Kendisine irk koulmasn bala-

maz. Bunun dnda kalan ise, dilediini balar. Kim

Allah'a irk koarsa, dorusu byk bir gnahla iftira

etmi olur. (Nisa Suresi, 48)

Hi phesiz, Allah, Kendisine irk koanlar bala-

maz. Bunun dnda kalanlar ise, (onlardan) dilediini

balar. Kim Allah'a irk koarsa elbette o uzak bir sa-

pklkla sapmtr. (Nisa Suresi, 116)

Bu nedenle Allah Kuran'n pek ok yerinde gerek bizzat, gerek-se elilerinin szlerinden aktararak mminleri irke kar uyar-m, bu byk gnahtan iddetle sakndrmtr. irk konusunuaklayan ayetlerden bazlar yledir:

Ey iman edenler, mrikler ancak bir pisliktirler... (Tev-

be Suresi, 28)

Allah' birleyen (Hanif)ler olarak, O'na (hibir) ortak

komakszn. Kim Allah'a ortak koarsa, sanki o gkten

dm de onu bir ku kapvermi veya rzgar onu s-

sz bir yere srkleyip atm gibidir. (Hac Suresi, 31)

Hani Lokman oluna -t vererek- demiti ki; "Ey o-

lum, Allah'a irk koma. phesiz irk, gerekten byk

bir zulmdr." (Lokman Suresi, 13)

De ki: "phesiz ben, ancak sizin benzeriniz olan bir be-

erim; yalnzca bana sizin ilahnzn tek bir ilah olduu

vahyolunuyor. Kim Rabbine kavumay umuyorsa, artk

salih bir amelde bulunsun ve Rabbine ibadette hi kim-

seyi ortak tutmasn." (Kehf Suresi, 110)

Mriklerin Allah'a e kotuklar, ilah edindikleri eylerin elbet-

16

te ki hibir ilahlk vasflar yoktur. Bunlarn kiiye ne yarar ne dezarar salayamayacaklarn (Yunus Suresi, 18), hibir ey yapmayave yaratmaya glerinin yetmediini (Yunus Suresi, 34; Araf Sure-si, 191), ne kendilerine ne de bakalarna yardma g yetireme-yeceklerini (Araf Suresi, 192), doru yola iletemeyeceklerini (Yu-nus Suresi, 35) Allah ayetlerinde bildirmitir. Durum bu kadarakken mriklerin byle aciz varlklar ilah edinmelerinin, put-latrmalarnn sebebi, gerekte Allah'n Zatna ait olan baz zel-liklerin bu varlklar zerinde tecelli etmesidir.

rnein bir insann sahip olduu g, heybet, iktidar, servet,ihtiam gibi zelliklerin tm aslnda Allah'a aittir. Allah bu dn-ya da, Kendisinde sonsuz olan bu zelliklerden, yalnzca bir im-tihan unsuru olarak, bu insanda da bir derece tecelli ettirmitir.Bu zellikleri o insann kendisine ait zannederek ondan kork-mak, onun Allah'a kar gelen emirlerine uymak, ksaca onuAllah'a irk komak bu yanl zanna uymaktan kaynaklanr. O in-san ne bir ilahtr, ne de herhangi bir eye g yetirebilir. Onuilahlatrp ona uyanlar ise yalnzca zan ve tahminle kendi hayal-lerinde kurduklar, sahte bir ilaha tapmaktadrlar. Kuran'da bukonu yle aklanr:

Haberiniz olsun; phesiz gklerde kim var, yerde kim

var tm Allah'ndr. Allah'tan bakasna tapanlar bile,

irk kotuklar varlklara ve glere (gerekte) uymaz-

lar. Onlar yalnzca bir zanna uyarlar ve onlar ancak

"zan ve tahminde bulunarak yalan sylemektedirler."

(Yunus Suresi, 66)

Allah'tan bakasn ilah edinen bir kii en byk pimanl, ahi-rette irk kotuklarnn gerekte hibir vasflar olmadn anlad- zaman yaayacaktr. Dnya hayatnda Allah'a tercih edip O'naortak kotuu eyler, yegane kudret, izzet ve eref sahibi olan,yegane dost edinilmesi gereken Allah' dman edinmesine vesonsuz azaba girmesine sebep olacaktr. irk kotuklar da orada

17

kendisinden uzaklaacak, kendilerini inkar edip tanmayacaklardr.Allah ayetlerinde yle buyurmaktadr:

O gn, onlarn tmn birarada toplayacaz, sonrairk katanlara: "Yerinizden ayrlmaynz; siz de, irkkotuklarnz da" diyeceiz. Artk onlarn arasn am-zdr. irk kotuklar derler ki: "Siz bize ibadet ediyordeildiniz. Bizim ile sizin aranzda ahid olarak Allahyeter. Gerekten biz, sizin ibadetinizden habersizdik."te orada, her nefis nceden yaptklaryla imtihana e-kilmi olacak ve onlar asl-gerek mevlalar olan Allah'adndrlecekler. Yalan yere uydurduklar da, kendile-rinden kaybolup uzaklaacaklar. (Yunus Suresi, 28-30)Sonra onlara denilecek: "Sizin irk kotuklarnz nere-de? Allah'n dnda (taptklarnz)." Dediler ki: "Bizi b-rakp-kayboluverdiler. Hayr, biz nceleri (meer) hi-bir eye tapar deilmiiz." te Allah, kafirleri byle a-rtp-saptrr. (Mmin Suresi, 73-74)

Mriklerin son durumlar ise Kuran'da yle tarif edilir:

Bizim dayanlmaz-azabmz grdkleri zaman, dedilerki: "Bir olan Allah'a iman ettik ve O'na irk kotuumuzeyleri de inkar ettik." Ama Bizim dayanlmaz-azabm-z grdkleri zaman, imanlar kendilerine hibir yararsalamad. (Bu,) Allah'n kullar arasnda srp-gidensnnetidir. te kafirler burada hsrana uramlardr.(Mmin Suresi, 84-85)

18

FTNE

A rapada baz kelimeler -her dilde olduu gibi- birden fazlamanaya gelebilmektedir. Trkede "yz" kelimesinin farklanlamlar olduu gibi Arapadaki "fitne" kelimesinin de farkl kar-lklar bulunmaktadr.

Fitne, asl olarak "altnn dier yabanc madenlerden ayrlmasamacyla kaynatlmas ilemi" iin kullanlan bir kelimedir. Kuran'nbirok ayetinde fitne -kelime kkyle balantl olarak- mminler-le, inkarclarn veya mnafklarn birbirinden ayrlmas iin yarat-lan imtihanlara verilen isimdir. Bu imtihanlarn temel vasf, iindesaptrc unsurlar da tamasdr. Yani insann doru yoldan sap-mas veya hidayete tabi olmas bu imtihan karsnda gsterdiitutuma baldr. Hz. Musa'nn Kuran'da haber verilen duas fitne-nin hem saptrc hem de hidayete erdirici yn olduunu gster-mektedir. Ayette yle buyrulmaktadr:

Musa, belirlediimiz buluma zaman iin kavminden

yetmi adam seip-ayrd. Bunlar da 'dayanlmaz bir

sarsnt' tutuverince, dedi ki: "Rabbim, eer dileseydin,

onlar ve beni daha nceden helak ederdin. (imdi) i-

mizdeki beyinsizlerin yaptklarndan dolay bizi helak

edecek misin? O da Senin deneme (fitne)nden bakas

deildir. Onunla sen dilediini saptrr, dilediini hida-

yete erdirirsin. Bizim velimiz Sensin. yleyse bizi ba-

19

la, bizi esirge; Sen balayanlarn en hayrlssn."

(Araf Suresi, 155)

Dnyann bir imtihan yeri olduu ve insanlarn imanlarnn mut-laka snanaca Kuran'n birok ayetinde hatrlatlmaktadr:

nsanlar, (sadece) "man ettik" diyerek, snanmadan

(fitneyle denenmeden) braklacaklarn m sandlar?

Andolsun, onlardan ncekileri snadk (fitneyle dene-

dik). Allah, gerekten dorular da bilmekte ve gerek-

ten yalanclar da bilmektedir. (Ankebut Suresi, 2-3)

Dier bir ayette de fitnenin iki trl olaca bildirilmitir:

Her nefis lm tadcdr. Biz sizi, erle de, hayrla da

deneyerek (fitneye tabi tutarak) imtihan ediyoruz ve

siz bize dndrleceksiniz. (Enbiya Suresi, 35)

nsann ok mal sahibi olmas ve birok nimetle donatlmas,Kuran'a gre hareket ettii takdirde onun Allah'a yaklamasnavesile olur. Ama vnd ve sahip olduklarn Allah rzasna uy-gun biimde sarf etmedii takdirde doru yoldan sapm olur.Byle bir kii iin "mal fitnesine kapld", "mal fitnesine" dt ta-biri kullanlr. Bu kii imtihan kaybetmi ve ahirette "hsrana u-rayanlardan" olma noktasna gelmitir.

Ayn ekilde baa gelen bir sknt, bir hastalk, kiinin evini, ai-lesini kaybetmesi gibi durumlar da fitneye rnek verilebilir. Ancakinsan burada isyan ettii, umutsuzlua ve zntye kapld tak-dirde, fitne onun imannn zayf olduunu ortaya karm olur.

Mmin ise her trl olayn Allah'tan geldiini bilir ve her trlolay karsnda Allah'tan raz olur, en byk sknty bile tevek-klle karlar. Dnyaya ait hibir deer onun kalbinde yer tutma-dndan bunlarn kaybndan veya elden kmasndan znt duy-maz. Bu ruh halinin Allah'n rzasn kazanabilmek iin en uygunolduunu bilir.

20

Yoldan karc Fitneler

Kuran'n baz ayetlerinde, inkarclarn durumlarn apak orta-ya karmak iin Allah'n baz olaylar yarattna iaret edilmekte-dir. Bunlardan bir tanesinde yle buyrulur:

Bylece: "Allah iimizden bunlara m ltufta bulundu?"

demeleri iin onlardan bazsn bazsyla denedik (fitne-

ye tabi tuttuk). Allah, kredenleri daha iyi bilen deil

mi? (Enam Suresi, 53)

Konu ile ilgili ayetlerden bazlar yledir:

Biz senden nce hibir Resul ve Nebi gndermi olma-

yalm ki, o bir dilekte bulunduu zaman, eytan, onun

dilediine (bir kuku veya sapma unsuru) katp brak-

m olmasn. Ama Allah, eytann katp-brakmalarn

giderir, sonra kendi ayetlerini salamlatrp-pekitirir.

Allah, gerekten bilendir, hkm ve hikmet sahibidir.

eytann (bu tr) katp brakmalar, kalplerinde hasta-

lk olanlara ve kalpleri (her trl) duyarllktan yoksun

bulunanlara (Allah'n) bir deneme (fitne) klmas iin-

dir. phesiz zalimler, (gerein kendisinden) uzak bir

ayrlk iindedirler. (Hac Suresi, 52-53)

Aadaki ayette de insanlarn bazlarnn sapmas iin bir fitneolarak mal verildiinden sz edilir:

Onlardan baz gruplara, kendilerini denemek (fitne ol-

mas) iin yararlandrdmz dnya hayatnn ssne

gzn dikme. Senin Rabbinin rzk daha hayrl ve da-

ha sreklidir. (Taha Suresi, 131)

Sz konusu denemeler, birtakm insanlarn iyi veya kt olduk-larnn ortaya karlmasndan ziyade, inkarlarnn pekimesi vegerein tartmasz ekilde ortaya kmas grevini grmektedir-ler. Konu baka bir ayette ise yle bildirilmektedir:

u halde onlarn mallar ve ocuklar seni imrendirme-

21

sin; Allah bunlarla ancak onlar dnya hayatnda azab-

landrmak ve canlarnn inkr iindeyken zorlukla k-

masn ister. (Tevbe Suresi, 55)

Allah'n baz insanlar bir ilim zerine saptrd da Kuran'dayle haber verilmektedir:

imdi sen, kendi hevasn ilah edinen ve Allah'n bir ilim

zere kendisini saptrd, kulan ve kalbini mhrle-

dii ve gz stne bir perde ektii kimseyi grdn

m? Artk Allah'tan sonra ona kim hidayet verecektir?

Siz yine de t alp-dnmyor musunuz? (Casiye

Suresi, 23)

Allah'n sularndan dolay saptrd byle kimseler iin artkbir k yolu yoktur:

u halde mnafklar konusunda ikiye blnmeniz ne

diye? Oysa Allah, onlar kazandklar dolaysyla tepe

taklak etmitir. Allah'n saptrdn hidayete erdirmek

mi istiyorsunuz? Allah kimi saptrrsa, artk sen ona ke-

sin olarak bir yol bulamazsn. (Nisa Suresi, 88)

Fitne ile Sapma

Yukarda da bahsettiimiz gibi fitnenin bir sapma vesilesi olabi-lecei Kuran'da birok ayette hatrlatlm, bu konuda gemi m-metlerden rnekler verilmitir. rnein Hz. Musa kendilerindenuzaklatktan sonra kavminin Samiri tarafndan saptrlmas ve birbuza heykeli yaparak, ona tapmaya balamalar ayetlerde "fitne-ye drlmek" eklinde tarif edilmektedir:

Dedi ki: "Biz senden sonra kavmini deneme (fitne)den

geirdik, Samiri onlar artp-saptrd." (Taha Suresi,

85)

Bylece (Samiri) onlara bren bir buza heykeli d-

kp kard, "te, sizin ve ilahnz, Musa'nn ilah budur;

22

fakat (Musa) unuttu" dediler. Onun kendilerine bir sz-

le cevap vermediini ve onlara bir zarar veya fayda sa-

lamaya gc olmadn grmyorlar m? Andolsun,

Harun bundan nce onlara: "Ey kavmim, gerekten siz

bununla fitneye drldnz (denendiniz). Sizin asl

Rabbiniz Rahman (olan Allah)dr; u halde bana uyun

ve emrime itaat edin" demiti. (Taha Suresi, 88-90)

Fitnelerin saptrmasna delil olan ayetlerden bazlar yledir:

Artk yaknda greceksin ve onlar da grecekler. Siz-

den, hanginizin "fitneye tutulup-ldrdn."Elbette se-

nin Rabbin, kimin kendi yolundan arp-saptn daha

iyi bilendir; ve kimin hidayete erdiini de daha iyi bilen-

dir. (Kalem Suresi, 5-7)

mtihan Olarak Fitne

Baz ayetlerde ise mminlerin fitne ile glerine g katldn-dan ve Allah'a yaklamalarna fitnelerdeki olumlu tavrlarnn vesi-le olduundan bahsedilir.

rnein mminlere kar sava almas ve scak sava an b-yk bir fitnedir. Ayetlerde mminlerin dmanla kar karya gel-diklerinde nasl bir ruh hali sergiledikleri yle haber verilmitir:

Mminler (dman) birliklerini grdkleri zaman ise

(korkuya kaplmadan) dediler ki: "Bu, Allah'n ve Resu-

l'nn bize vadettii eydir; Allah ve Resul doru sy-

lemitir." Ve (bu,) yalnzca onlarn imanlarn ve tesli-

miyetlerini arttrd. (Ahzab Suresi, 22)

Onlar, kendilerine insanlar: "Size kar insanlar top-

la(n)dlar, artk onlardan korkun" dedikleri halde iman-

lar artanlar ve: "Allah bize yeter, O ne gzel vekildir"

diyenlerdir. (Al-i mran Suresi, 173)

Fitne ne kadar byk olursa olsun mmin Allah'n rzasn ka-

23

zanmak iin hareket ettiinden onun stesinden gelecektir.Mminler iin rahmet olan, onlarn imanlarn artran bir olay,

iman sahibi olmayanlar iin saptrc bir fitne olabilmektedir. Aa-daki ayetlerde, cehennemde grevli meleklerin saysnn m-minlerin imann, inkarclarn ise tam tersine aknlklarn ve in-karlarn artraca yle bildirilmektedir:

Onun zerinde ondokuz vardr. Biz o atein koruyucu-

larn meleklerden bakasn klmadk. Ve onlarn says-

n inkr edenler iin yalnzca bir fitne (konusu) yaptk

ki, kendilerine kitap verilenler, kesin bir bilgiyle inansn,

iman edenlerin de imanlar artsn; kendilerine kitap ve-

rilenler ve iman edenler (bylece) kukuya kaplmasn.

Kalplerinde bir hastalk olanlar ile kafirler de yle de-

sin: "Allah, bu rnekle neyi anlatmak istedi?" te Allah,

dilediini byle artp-saptrr, dilediini byle hidaye-

te erdirir. Rabbinin ordularn Kendisinden baka (hi

kimse) bilmez. Bu ise, beer (insan) iin yalnzca bir

ttr. (Mddessir Suresi, 30-31)

Fitneye Drme Gayreti

nsanlardan bazlar mminleri yoldan saptrmak, kendi inanla-rna ve yaam biimlerine, ksaca kendi dinlerine evirmek iingayret ederler. Kuran'da mminlerin tarih boyunca bu ynde teh-dit ve saldrlara maruz kaldndan bahsedilir. Bunlar mminleriKuran'dan ve dinin emirlerinden uzaklatrmay temel gaye edin-milerdir. Allah iman edenlerin bu oyuna gelmeleri durumunda,fitneye dm olacaklarn ayetlerinde yle bildirir:

Onlar neredeyse, sana vahyettiimizden bakasn bize

kar dzp uydurman iin seni fitneye dreceklerdi;

o zaman seni dost edineceklerdi. (sra Suresi, 73)

Aralarnda Allah'n indirdiiyle hkmet ve onlarn heva-

24

larna uyma. Allah'n sana indirdiklerinin bir ksmndan

seni artmamalar iin diye onlardan sakn. ayet yz

evirirlerse, bil ki, Allah bir ksm gnahlar nedeniyle

onlara bir musibeti (fitne) tattrmak istemektedir. p-

hesiz, insanlarn ou fasklardr. (Maide Suresi, 49)

Artk siz de, tapmakta olduklarnz da.

O'na kar kimseyi fitneye srkleyecek deilsiniz.

Ancak kendisi lgnca yanan atee girecek olan baka

(onu srklersiniz). (Saffat Suresi, 161-163)

Fitne kartmak ve Kuran'daki Karl

Allah fitneyi Bakara Suresi'nin 191. ve 217. ayetlerindeki "fitneldrmekten beterdir" ifadesiyle insan ldrmekten daha b-yk bir su olarak tanmlar. Dolaysyla fitnenin ne denli byk birsu olduunu anlamak iin, Kuran'da daha hafif bir su denilen "in-san ldrmenin" karlna bakmak yerinde olur. Ayette ylebuyrulmaktadr:

Kim bir mmini kastl olarak (taammden) ldrrse

cezas, iinde ebedi kalmak zere cehennemdir. Allah

ona gazaplanm, onu lanetlemi ve ona byk bir azap

hazrlamtr. (Nisa Suresi, 93)

Buradaki fitne doru yoldan karc faaliyetleri iine alr ve dahance bahsettiimiz "deneme" manasndan farkl bir kullanma sa-hiptir.

Kuran'da "fitne karclar" olarak zellikle mnafklar zerindedurulmaktadr. Allah ayetlerde mnafklarn, mminleri savatanalkoymaya almaktan, elinin ve mminlerin ardndan gizli plan-lar kurmaya ve mminleri mcadeleden alkoyup, geveklie s-rklemeye kadar birok fitne aray iine gireceklerini bildirmek-tedir.

Mnafklar ayetlerin manasn arptacak, ilerine gelene uyup

25

ilerine gelmeyene uymayacaklardr. Mminlerin ise tavr tambir teslimiyetten bakas deildir. Bu konudaki bir ayette ylebuyrulmaktadr:

Sana Kitab indiren O'dur. O'ndan Kitabn anas (teme-

li) olan bir ksm ayetler muhkemdir; dierleri ise m-

teabihtir. Kalplerinde bir kayma olanlar fitne kar-

mak ve olmadk yorumlarn yapmak iin ondan mte-

abih olanna uyarlar. Oysa onun tevilini Allah'tan ba-

kas bilmez. limde derinleenler ise: "Biz ona inandk

tm Rabbimizin katndandr" derler. Temiz akl sahip-

lerinden bakas t alp-dnmez. (Al-i mran Sure-

si, 7)

Fitne karmak mnafklarn temel vasflarndan biridir. Zatenmnafk kelimesi, nifak yani ayrlk karan manasndadr. Mmin-ler arasnda ayrlk karmak ise fitne kapsamna giren nemli birsutur. Mnafklarn mminler arasndaki fitne karma gayretle-rinden bahseden ayetlerden bazlar yledir:

Sizinle birlikte ksalard size "ktlk ve zarardan"

baka bir ey ilave etmez ve aranza mutlaka fitne sok-

mak zere iinizde aba yrtrlerdi. inizde onlara

'haber tayanlar' vardr. Allah zulmedenleri bilir. (Tev-

be Suresi, 47)

Eer onlara (ehrin her) yanndan girilseydi sonra da

kendilerinden fitne (karklk karmalar) istenmi ol-

sayd hi phesiz buna yanar ve bunda pek az (za-

man) dnda (kararsz) kalmazlard. (Ahzab Suresi, 14)

Andolsun, daha nce onlar fitne aramlard. Ve sana

kar birtakm iler evirmilerdi. Sonunda onlar, iste-

medikleri halde hak geldi ve Allah'n emri ortaya kp-

stnlk salad. (Tevbe Suresi, 48)

Allah'n Resulne ve mminlere kar gizlice eitli dzenler ku-

26

ran mnafklar, deifre olduklarnda, ilerinden bazlar mminler-den ekindikleri ve cezalandrlmaktan korktuklar iin mminle-ri, aslnda kendilerinin mnafk olmadklarna inandrmaya ve ken-dilerini temize karmaya alrlar. Bu nedenle dier mnafklar-la bir tutulmamalarn ve kendilerine hibir ey olmam gibi dav-ranlmasn ister ve mminlerle birlikte olmaya devam etmeleriiin izin isterler:

Onlardan bir ksm: "Bana izin ver ve beni fitneye kat-

ma" der. Haberin olsun, onlar fitnenin (ta) iine d-

mlerdir. Hi phesiz cehennem, o inkr edenleri

mutlaka epeevre kuatcdr. (Tevbe Suresi, 49)

Ayette bu kiilerin yalan syledikleri, dier mnafklar gibi, ay-n fitnenin iinde olduklar haber verilmekte ve mminler onlarnhilelerine aldanmamalar iin uyarlmaktadr.

Mnafklarn ve kafirlern kardklar fitnenin karln, cehen-nemde azap olarak alacaklar yle haber verilmektedir:

Tadn fitnenizi. Bu, sizin pek acele isteyip durduunuz

eydir. (Zariyat Suresi, 14)

Mminlerin ekimesi Fitneye Sebep Olur

Allah Enfal Suresi'nde mminlerin birbirinin velisi olmadklartakdirde dnyann fitne ile dolacan yle haber vermektedir:

nkr edenler birbirlerinin velileridir. Eer siz bunu

yapmazsanz (birbirinize yardm etmez ve dost olmaz-

sanz) yeryznde bir fitne ve byk bir bozgunculuk

(fesat) olur. (Enfal Suresi, 73)

Mminler fitne karmaktan titizlikle kanr, fitneye yol aabi-lecek en ufak bir hata iine girmezler. Ancak dorudan kastl ola-rak olmasa da mminlerin iine debilecei baz hal ve tavrlarfitne ihtimalini dourabilmektedir.

rnein, stteki ayette, mminlerin birbirlerinin velileri olma-

27

malar, birbirleriyle ekimeleri halinde yeryznn fitneyle dola-can Allah bildirmitir. Byle bir durumda kendileri de sorumlu-luk altna girmi olacaklarndan, gerek iman sahipleri birbirlerinikollayp, gzetmeye, ekimek bir yana tam manasyla birbirleri-nin velileri olmaya zen gsterirler.

Fitne Unsurlar

Mminin dnya hayatnda nasl yaamas gerektiini, hereyinYaratcs olan Allah en ince ayrntsna kadar bildirmitir. Ancakinsan istek ve tutkularn l aldnda, bedeni arzularn ve ken-di beklentilerini dinin menfaatlerinin ve Allah'n honutluununnne alabilmekte, gaflet dolu bir ruh haline girebilmektedir.Byle olunca da Allah'n, saknmasn syledii eylerin iine bs-btn dalabilmekte, titizlik gstermesi gereken konularda vur-dumduymaz bir duruma gelebilmektedir.

Allah, dnya nimetlerinin geici olduunu ve dnyann bir imti-han yeri olduunu defalarca bildirmesine ramen byle bir insandnyay kendine "asl yurt" edinmekte, ahiretten bsbtn yzevirebilmektedir.

Kuran' kendine l almayan bir insan, sadece dnyaya yne-lik amalar edinebilmekte, imtihan iin yaratlan olaylar iinde bo-ulabilmektedir. Allah mal ve ocuklarn bir fitne olacan birayetinde yle haber vermektedir:

Mallarnz ve ocuklarnz sizin iin ancak bir fitne (bir

deneme)dir. Allah ise, byk ecir (en gzel karlk)

O'nun katnda olandr. (Tegabn Suresi, 15)

Arapada imtihan kelimesinin baka karlklar olmasna ra-men bunlar iin fitne kelimesinin kullanlmas olduka dikkat eki-cidir. nk insan, dnyadaki grevini anlamazlktan gelip "mut-laka evlenmeliyim", "bir yuvam, ocuklarm olmal", "mal mlk sa-hibi olmalym" diye dnmekte, iinde bulunduu cahiliye toplu-

28

munun telkiniyle bunu dnyann en nemli kural sanabilmekte-dir. Bu insanlarn birou, evlilik, mal-mlk ve ocuk sahibi olmakkonusundaki hassasiyetlerini Allah'n emirlerini yerine getirme veO'nun snrlarn korumada gstermemektedirler.

Allah ocuk istemenin ve ocuk sahibi olmann lsn yineKuran'da vermitir. Bu lye gre, adet olduu iin deil,Allah'n rzasna uygun grld takdirde ocuk istenir. Bu ko-nudaki rnek Hz. mran'n karsnn u duasdr:

Hani mran'n kars: "Rabbim, karnmda olan, "her

trl bamllktan zgrle kavuturulmu olarak"

Sana adadm, benden kabul et. phesiz iiten bilen

Sensin Sen" demiti. (Al-i mran Suresi, 35)

Kuran'da peygamberlerin benzer dualarndan rnekler veril-mekte ve inananlara bu konuda yol gsterilmektedir:

Hz. Zekeriya'nn duas yledir:

Orada Zekeriya Rabbine dua etti: "Rabbim, bana katn-

dan tertemiz bir soy armaan et. Dorusu Sen, dualar

iitensin" dedi. (Al-i mran Suresi, 38)

Hz. brahim ise yle dua etmitir:

"Rabbimiz, ikimizi sana teslim olmu (mslmanlar) kl

ve soyumuzdan sana teslim olmu (mslman) bir m-

met (ver). Bize ibadet yntemlerini (yer veya ilkelerini)

gster ve tevbemizi kabul et. phesiz, Sen tevbeleri

kabul eden ve esirgeyensin." (Bakara Suresi, 128)

Mal ise yine Allah rzas ve dinin menfaatleri dorultusunda kul-lanldnda rahmete dnecek ve ahirette olumlu karl olanbir fayda salayacaktr. Bunun dnda kalan ksm ise fitne yanisaptrc bir unsurdur. Mala yaklamda mminler Hz. Sleyman'ntavrn rnek alr, mal sahibi olmaktan kamasalar da onu Allah'ayaknlamaya vesile sayarlar. Hz. Sleyman'n tutumu Kuran'dayle bildirilir:

29

Hani ona akama yakn, bir ayan trna stne di-ken, br ayayla topra kazyan, yaz atlar sunul-mutu.O da demiti ki: "Gerekten ben, mal (veya at) sevgisiniRabbimi zikretmekten dolay tercih ettim." Sonunda buatlar (kotular ve toz) perdesinin arkasna saklandlar."Onlar bana geri getirin" (dedi). Sonra (onlarn) ba-caklarn ve boyunlarn okamaya balad. (Sad Suresi,31-33)

Allah fitne olarak belirttii mal ve ocuklar konusunda bakauyarlar da yapm, mminlerin uyank olmalar gerektiine y-le iaret etmitir:

Ey iman edenler, ne mallarnz, ne ocuklarnz siziAllah' zikretmekten "tutkuya kaptrarak-alkoymas";kim byle yaparsa, artk onlar hsrana urayanlarn takendileridir. (Mnafikun Suresi, 9)

Allah'n rzasn gzeterek sahip olmad srece, mal ve ocuk-larnn insana ahirette hibir faydas olmayacaktr:

Ne mallar, ne ocuklar onlara Allah'a kar hibir ey-le yarar salamaz. Onlar, atein halkdr, iinde sresizkalacaklardr. (Mcadele Suresi, 17)

Zulm, kence ve Azap

Kuran'da, insanlara zulm, ikence ve bask uygulamaya da fitneismi verilmektedir:

Sonunda Musa'ya kendi kavminin bir zrriyetinden(genlerinden) baka -Firavun ve nde gelen evresininkendilerini belalara (fitnelere) arptrmalar korkusuy-la- iman eden olmad. nk Firavun, gerekten yery-znde byklenen bir zorba ve gerekten ly ta-ranlardand. (Yunus Suresi, 83)

30

Gerek u ki mmin erkeklerle mmin kadnlara iken-ce (fitne) uygulayanlar sonra tevbe etmeyenler; ite on-lar iin cehennem azab vardr ve yakc azab onlaradr.(Bruc Suresi, 10)Aralarnda Allah'n indirdiiyle hkmet ve onlarn heva-larna uyma. Allah'n sana indirdiklerinin bir ksmndanseni artmamalar iin diye onlardan sakn. ayet yzevirirlerse, bil ki, Allah bir ksm gnahlar nedeniyleonlara bir musibeti (fitne) tattrmak istemektedir. p-hesiz, insanlarn ou fasklardr. (Maide Suresi, 49)

Aadaki ayetlerde, mminlerin inkarclarn zulmne maruz b-raklmamak iin dua ederken yine fitne kelimesini kullandklarngryoruz:

Dediler ki: "Biz Allah'a tevekkl ettik; Rabbimiz bizizulmeden bir kavim iin bir fitne (konusu) klma." (Yu-nus Suresi, 85)"Rabbimiz bizi inkr edenler iin bizi fitne (deneme ko-nusu) klma ve bizi bala Rabbimiz. phesiz Sen s-tn ve glsn hkm ve hikmet sahibisin." (Mmte-hine Suresi, 5)

Kuran'da insanlarn uratldklar sknt ve felaketlere de fitnead verilmektedir:

Grmyorlar m ki, gerekten onlar her yl, bir veya ikidefa belaya (fitneye) arptrlyorlar da sonra tevbe et-miyorlar ve t alp (ders karp) dnmyorlar.(Tevbe Suresi, 126)

31

NEFSN K YN

nsann yaps hakknda Kuran'da verilen bilgileri incelerken,"nefs" kavramna olduka sk rastlarz. Nefs Arapada "insannkendisi", anlamna gelir ve Trkede tam bir karl olmasa da"benlik" kelimesiyle bir derece tercme edilebilir.

Kuran'da haber verildiine gre, "nefs" iki tarafldr: nsanniinde ktl emreden bir taraf ve o ktlkten saknmay em-reden bir taraf bulunmaktadr. ems Suresi'nde bu durum yleanlatlr:

Nefse ve ona "bir dzen iinde biim verene",

Sonra ona fcurunu (snr tanmaz gnah ve ktl-

n) ve ondan saknmay ilham edene (andolsun).

Onu arndrp-temizleyen gerekten felah bulmutur.

Ve onu (isyanla, gnahla, bozulmalarla) rtp-saran da

elbette ykma uramtr. (ems Suresi, 7-10)

Ayetlerde nefisle ilgili olarak verilen bilgiler son derece nem-lidir: Allah, insan yaratrken nefsini dzenlemi ve ona "fcur" il-ham etmitir. Fcur Arapada, "doruluk snrlarnn yrtlp par-alanmas" anlamna gelir. Dini terim olarak fcurun anlam iseyle verilir:

"Gnaha ve isyana girimek, fask olmak, yalan syle-

mek, bakaldrmak, kar gelmek, haktan yz evir-

mek, nizam bozmak, zina, ahlaki knt..."

32

ems Suresi'ndeki ayetlerden rendiimize gre Allah, bu k-tlklerin yan sra, insana nefsin fcurundan saknmay da ilhametmitir. Ayrca nefsini arndrp-temizleyen, yani nefsinin fcuru-nu kabul edip, Allah'n ilhamna uyarak ondan saknanlar kurtula-caklardr. Bu, ebedi ve gerek kurtulutur, yani Allah'n rzasn,rahmetini ve cennetini kazanmak... Buna karlk, nefsini rten,yani onun fcurunu, pisliini dar atp temizlemeyen, iinde sak-l tutan kii ise ykma urayacaktr. Ykm da Allah'n laneti ve ce-hennem azab demektir.

Bu noktada ok nemli bir sonuca varyoruz: Herkesin nefsin-de mutlaka ktlk vardr. Bir insann, nefsindeki ktlkten te-mizlenmesinin tek yolu ise, bu ktln varln kabul etmesi veAllah'n gsterdii biimde ondan saknmasdr.

te mminlerle inkarclar arasndaki en nemli farklardan biribu noktada ortaya kmaktadr. nsan, ancak slam'n verdii bilgive terbiye sonucunda nefsinin iinde ktlk bulunduunu ve on-dan saknmas gerektiini renir ve kabul eder. Dinin ve dolay-syla dini tebli eden peygamberlerin en byk zelliklerinden bi-ri, insanlarn nefislerindeki ktl ortaya karmalar ve onu te-mizlemeleridir. Bu nedenle Kuran'da, Bakara Suresi'nin 87. aye-tinde inkarc Yahudilere seslenilirken "... size ne zaman bir el-i nefsinizin holanmayaca bir eyle gelse, byklktaslayarak bir ksmnz onu yalanlayacak, bir ksmnz daonu ldrecek misiniz?" denildii bildirilmektedir.

Ayette bildirildii gibi, inkarclar nefislerindeki ktle teslimolurlar ve bu nedenle de nefislerine aykr gelen eyleri kendileri-ne tavsiye eden hak dini ve o dini tebli edenleri yalanlarlar. Budurumdaki bir insan, ems Suresi'ndeki ayetlerde bildirildii gibi,nefsini rter ve onun fcuruna esir olur.

Buna karlk mminler Allah'n varlnn, birliinin farknda-drlar; O'ndan korkar ve Rabbimizin hkmlerine kar gelmek-ten saknrlar. Bu nedenle de nefislerindeki fcura teslim olmaz,

33

onu rtmez, aa karr ve Allah'n ilham ettii ekilde ondansaknrlar.

Kuran'da haber verilen Hz. Yusuf'un, "Ben nefsimi temizekaramam. nk gerekten nefs -Rabbimin kendisiniesirgedii dnda- var gcyle ktl emredendir.phesiz, benim Rabbim, balayandr, esirgeyendir"(Yusuf Suresi, 53) szleri, mminlerin nasl dnmeleri gerekti-ini gstermektedir. Mmin, her ortamda nefsinin kendisini yan-l yola yneltmek isteyeceinin bilincinde ve uyank olmaldr.

Buraya kadar, arlkl olarak nefsin iki zt ynnden "fcur" ks-mn inceledik. Ayn ayetin devamndan nefse fcurunun yan srabir de, bu fcurdan saknmasn salayan bir kabiliyetin ilham edil-diini renmekteyiz. nsan Allah'a ve dinin bildirdii dorulara,hayrlara ynelten, iyiyi ve kty ayrt etmesini salayan nefsinbu yn, halk arasnda "vicdan" olarak tanmlanr.

te, nefsin iinde, insan daima ktle aran hevaya karn,onu daima iyilie aran vicdan da vardr. Dolaysyla insan, iin-de, kendisini srekli olarak doruya aran amaz bir pusulayasahiptir. Vicdan, bir anlamda doruya ynelten Allah'n sesidir.nsan srekli olarak bu sese kulak verdii ve Kuran'da gsterilentemel prensipleri tam olarak kavrad takdirde, srekli olarakdoru yolda ilerleyecektir.

nsan, vicdanna uyduu srece, Allah'n baz sfatlarn stndetar. Allah sonsuz merhamet sahibidir, dolaysyla Allah'a teslimolan bir mmin de merhametli olur. Allah sonsuz akl sahibidir buO'na kulluk eden bir mminin de stn bir akla sahip olmas de-mektir. nsan Allah'a ne kadar yaknlar, ne kadar teslim olursa,Rabbimizin stn ahlakn daha ok tar ve ayette haber verildiizere "yaratlmlarn en hayrls" (Beyyine Suresi, 7) olur.

Kuran'n tm hkmleri, insann iindeki vicdana uygun, o vic-dann llerine gre belirlenmi durumdadr. Ancak, Kuran'nbelirledii vicdan lleri, toplumda yerleik olan "vicdan" lle-

34

rinden olduka farkldr. Toplumun vicdan anlay, yolda rastla-nan bir fakire sadaka vermek ya da hayvanlara sevgi gstermek gi-bi son derece yzeysel rneklerle snrldr. Oysa mminin vicda-n, Kuran'n tm emirlerinin ve tavsiyelerinin yerine getirilmesinigerektirir. Hatta Kuran'da genel hatlaryla belirtilen pek ok ko-nunun ayrntlar vicdan sayesinde belirlenir ve uygulanr.

rnein, Kuran'da iman edenlere ihtiyalarndan arta kalan in-fak etmeleri emredilir. Fakat ihtiyacnn ne kadar olduunu her-kes kendi vicdan ile belirler. Vicdan yeterince gl olmayan birinsan ise, dinin hkmlerini Allah'n rzasna en uygun biimde uy-gulayamaz.

Mmin gnlk hayatta srekli olarak birka seenek arasndaseim yapmak durumunda kalr. Karlat seenekler iinde,Allah'n rzasna en uygun olann, dinin menfaatlerine en yararlolann semekle ykmldr. Bu seimi yaparken muhatap oldu-u seenekler karsnda vicdan ilk olarak devreye girer ve hangiseenein Allah'n rzasna daha uygun olacan ona syler. Ancakikinci aamada hevas da devreye girecek ve onu dier alternatif-lere yneltmeye alacaktr. Bunun iin de genellikle insana ma-zeretler fsldayacaktr. Kuran'da nefsin ne srd bu "maze-ret"lere sk sk dikkat ekilmektedir.

Mmin, nefsin kendisine fsldad tm mazeret ve bahanelerekulaklarn tkamal ve vicdannn kendisine gsterdii doruyu uy-gulamaldr. Kuran'da mminlerin vicdanna dair verilen rnekler,insan bu konuda dnmeye yneltmelidir. Ayetlerde mminle-rin savaa kma evklerinden yle sz edilmektedir:

Allah'a ve elisine kar "iten bal kalp hayra aran-

lar" olduklar srece, gsz-zayflara, hastalara ve in-

fak etmek iin bir ey bulamayanlara bir sorumluluk

(gnah) yoktur. yilik edenlerin aleyhinde de bir yol

yoktur. Allah, balayandr, esirgeyendir.

35

Bir de (savaa katlabilecekleri bir binee) bindirmeniin sana her gelilerinde "sizi bindirecek bir ey bula-myorum" dediin ve infak edecek bir ey bulamayphznlerinden dolay gzlerinden yalar boana boanageri dnenler zerinde de (sorumluluk) yoktur. (TevbeSuresi, 91-92)

Savaa kmak grnte son derece tehlikelidir. Savamaya gi-den bir insan, lme ya da yaralanmaya gittiini bilir. Ancak bunakarn Peygamberimiz dneminde mminler Allah yolunda sava-mak iin byk bir istek duymular, savaa kamadklar iin dezlmlerdir. Bu, Kuran'da kastedilen vicdann arpc bir rne-idir.

Nefis mmini bir anda dinden dndremez ama kk tavizlerkoparmaya alr. rnein, mmini Allah yolunda yapmas gere-ken bir ite tembellie yneltmeye alr. Birtakm mazeretlerne srerek onu geveklie srklemeyi dener. Eer nefsin k-k isteklerine taviz verilirse, nefsin insan zerindeki etkisi git-tike byr ve sonu, insann imandan vazgemesi, yeniden nef-sinin esiri olmasna kadar varabilir.

man eden her insan, her ne durumda olursa olsun, nefsine de-il, Allah'n hkmne gre hareket etmekle, nefsini ezmek, benciltutkularn dizginlemekle ykmldr. Bir ayette yle bildiril-mektedir:

yleyse g yetirebildiiniz kadar Allah'tan korkup-sa-knn, dinleyin ve itaat edin. Kendi nefsinize hayr (enbyk yarar) olmak zere infakta bulunun. Kim nefsi-nin bencil-tutkularndan (ya da cimri tutumundan) ko-runursa; ite onlar, felah (kurtulu) bulanlardr. (Tega-bn Suresi, 16)

Ayette, mminlere Allah'tan korkmalar, O'na itaat etmeleri,O'nun hkmlerini dinlemeleri ve infakta bulunmalar, yani malla-rn Allah'n rzasna uygun olarak harcamalar emredilmektedir.

36

nk bunlar, insann "nefsinin bencil-tutkularndan" korunmas-na ve sonuta felaha (byk kurtulu ve mutluluk) ulamasna ne-den olur. Ayn gerek baka ayetlerde de yle vurgulanr:

Kim Rabbinin makamndan korkar ve nefsi heva (istekve tutkular) dan sakndrrsa,Artk phesiz cennet, (onun iin) bir barnma yeridir.(Naziat Suresi, 40-41)

Nefsinin bencil tutkularndan korunarak nefsini arndrp-temiz-lemi, dolaysyla Allah'n honutluuna ve cennetine kavumuolan kiinin nefsi ise Kuran'da mutmain olmu, yani tatmin bulmunefis olarak tanmlanr. Ayetlerde yle buyrulmaktadr:

Ey mutmain (tatmin bulmu) nefis,Rabbine, honut edici ve honut edilmi olarak dn.Artk kullarmn arasna gir.Cennetime gir. (Fecr Suresi, 27-30)

Nefsinin kt isteklerine tabi olup da onu temizleyip arndrma-m ve bu ekilde ahirete gitmi bir kimsenin de pimanlktan ba-ka bir nasibi yoktur. Gelmi gemi milyarlarca inkarcnn kyametgnnde yaadklar pimanlk ve nefislerini knamalar gerektenok dehetli bir manzara oluturur. Bu, kafirleri bekleyen ylebyk ve kanlmaz bir gerektir ki, Allah ayetlerde kyamet g-nnn hemen ardndan kendini knayp duran nefsin durumunayemin etmektedir:

Hayr, kalk (kyamet) gnne and ederim.Ve yine hayr; kendini knayp duran nefse de and ede-rim. (Kyamet Suresi, 1-2)

37

STEK VE TUTKULARINILAH EDNENLER

A z nce nefsin iki tarafl olduunu, Allah'n nefse fcuru veondan saknmay ilham ettiini vurgulamtk. Kuran'da, nef-sin fcurunu ifade etmek iin ou kez "heva" terimi de kullanlr.Heva szlkte; "istek, tutku, nefsin arzu ve hevesi, ehvet, ehve-te kar iddetli eilim, insann bozulmasna yol aan btn olum-suz isel etkenler" eklinde tanmlanr.

nkarclar, nefsin bu negatif ynn, yani hevay tek yol gsteri-ci ve ama edinirler. Tm hayatlarn, hevalarn tatmin etmekzerine kurmulardr. Bu nedenle tm zihinlerini hevann tatmini-ne yneltirler ve dolaysyla dinin insana rettii gerekleri kav-rayamayacak hale gelirler. Allah, hevalarnn denetimine giren in-sanlarn, Kuran' ve peygamberin tebliini kavrayamadklarn y-le bildirir:

Onlardan kimi gelip seni dinler. Nitekim yanndan -kp-gittikleri zaman, ilim verilenlere derler ki: "O bi-raz nce ne syledi?" te onlar; Allah, onlarn kalple-rini mhrlemitir ve onlar kendi heva (istek ve tut-ku)larna uymulardr. (Muhammed Suresi, 16)

Nefsini rten, nefsinin fcuruna teslim olan bir insan, her olay-da ve yargda hevasnn hakemliine bavurur. Hevann istek vearzular doru ve yanlta kstas olur. Kii artk kendi nefsine tap-

38

maktadr. Kuran'da insann bu duruma gelmesine, "kendi hevasnilah edinme" ad verilir. Allah Casiye Suresi'ndeki ayette bu duru-ma yle dikkat ekmektedir:

imdi sen, kendi hevasn ilah edinen ve Allah'n bir ilimzere kendisini saptrd, kulan ve kalbini mhrle-dii ve gz stne bir perde ektii kimseyi grdnm? Artk Allah'tan sonra ona kim hidayet verecektir?Siz yine de t alp dnmyor musunuz? (Casiye Su-resi, 23)

Heva ve hevesi dorultusunda hareket ettii iin akledemez ha-le gelen kii, ayn zamanda Kuran'da grmez ve iitmez olarak ta-nmlanmaktadr. Akleden mminler ise iyiyle kty ayrt edenbir anlaya (ferasete) ve olaylara hakim olan bir bak asna,kavraya (basirete) sahip olurlar. Kuran'da, hevalarna uyduklariin akletme yeteneklerini yitiren ve sapan insanlar ve toplumlar-la ilgili pek ok ayet vardr. Bu ayetlerden bazlar unlardr:

De ki: "Ey kitap Ehli, haksz yere dininiz konusunda a-r gitmeyin ve daha nce sapm, birounu saptrmve dmdz yoldan kaym bir topluluun heva (istek vetutku)larna uymayn." (Maide Suresi, 77)Ne oluyor ki size, kanlmaz bir ihtiyala kar karyakalmanz dnda, O, size haram kldklarn ayr ayraklamken, zerinde Allah'n ismi anlan eyleri ye-miyorsunuz? Gerekten ou, bir ilim olmaksnz kendiheva (istek ve tutku)laryla (kimilerini) saptryorlar.phesiz, senin Rabbin haddi aanlar en iyi bilendir.(Enam Suresi, 119)Ey iman edenler, kendiniz, anne-babanz ve yaknlarnzaleyhine bile olsa, Allah iin ahitler olarak adaletiayakta tutun. (Onlar) ister zengin olsun, ister fakir ol-sun; nk Allah onlara daha yakndr. yleyse adalet-ten dnp heva (tutkular)nza uymayn. Eer dilinizi

39

eip bker (sz geveler) yada yz evirirseniz, phe-

siz Allah, yaptklarnzdan haberi olandr. (Nisa Suresi,

135)

Hayr, zulmedenler, hibir bilgiye dayanmakszn kendi

hevalarna uymulardr. Allah'n saptrdn kim hida-

yete erdirebilir? Onlarn hibir yardmclar yoktur.

(Rum Suresi, 29)

Eer hak, onlarn heva (istek ve tutku)larna uyacak ol-

sayd hi tartmasz, gkler, yer ve bunlarn iinde olan

herkes (ve herey) bozulmaya urard. Hayr, Biz onla-

ra kendi an ve eref (zikir)lerini getirmi bulunuyoruz,

fakat onlar kendi zikirlerinden yz eviriyorlar. (Mmi-

nun Suresi, 71)

Sana da (Ey Muhammed) nndeki kitap(lar) dorula-

yc ve ona 'bir ahit-gzetleyici' olarak Kitab' (Kuran')

indirdik. yleyse aralarnda Allah'n indirdiiyle hk-

met ve sana gelen haktan sapp onlarn heva (istek ve

tutku)larna uyma. Sizden her biriniz iin bir eriat ve

bir yol-yntem kldk. Eer Allah dileseydi, sizi bir tek

mmet klard; ancak (bu,) verdikleriyle sizi denemesi

iindir. Artk hayrlarda yarnz. Tmnzn dn

Allah'adr. Hakknda anlamazla dtnz eyleri

size haber verecektir. Aralarnda Allah'n indirdiiyle

hkmet ve onlarn hevalarna uyma. Allah'n sana indir-

diklerinin bir ksmndan seni artmamalar iin diye

onlardan sakn. ayet yz evirirlerse, bil ki, Allah bir

ksm gnahlar nedeniyle onlara bir musibeti tattrmak

istemektedir. phesiz, insanlarn ou fasklardr.

(Maide Suresi, 48-49)

Heva insan birtakm tutkulara kaptrr, onun gzlerini kreder. Bu durumdaki insan da ebedi felaketine doru hzla ilerler.

40

VCDAN VE RUH

N efsin iki ayr yn olduu Kuran'da bildirilir ve nefsin birksmnn "heva"dan, yani insan Allah'n yolundan alkoyanbencil tutku ve hrslardan olutuuna dikkat ekilir. Nefsin tekiksm olan vicdan ise, insan Allah'a ve dinin ierdii dorulara y-neltir, nefsin iindeki "fcur"dan saknmasn salar. Vicdan, insa-na Allah'n fledii "ruh"tan kaynak bulur.

Secde Suresi'nde Allah'n insana Kendi ruhundan "fledii" y-le haber verilir:

... O, yaratt hereyi en gzel yapan ve insan yarat-maya bir amurdan balayandr.Sonra onun soyunu bir zden (slale'den), basbayabir sudan yapmtr.Sonra onu 'dzeltip bir biime soktu" ve ona ruhundanfledi... (Secde Suresi, 7-9)

te insann sahip olduu tm gzel vasflar, Allah'n kendisine"flemi" olduu ruhtan kaynaklanmaktadr. nsan, eer nefsin f-curuna (hevasna) saplanarak bu ruhu rtmezse, Allah'n stn s-fatlarndan bazlarn stnde tamaya balar.

Zaten Kuran'n tm hkmleri, insann iindeki vicdana uygun,o vicdann gereklerine gre belirlenmi durumdadr. Rum Sure-si'ndeki iki ayet, bu konuda aklaycdr:

Hayr, zulmedenler, hibir bilgiye dayanmakszn kendi

41

heva (istek ve tutku)larna uymulardr. Allah'n saptr-dn kim hidayete erdirebilir? Onlarn hibir yardmc-lar yoktur.yleyse sen yzn Allah' birleyen (bir hanif) olarakdine, Allah'n o ftratna evir; ki insanlar bunun zeri-ne yaratmtr. Allah'n yarat iin hibir deitirmeyoktur. te dimdik ayakta duran din (budur). Ancak in-sanlarn ou bilmezler. (Rum Suresi, 29-30)

Ayetlere gre, inkar edenler nefislerinin fcuruna, yani hevala-rna uyarak sapmlardr. Buna karn mminlerin yapmas gere-ken, Allah'n insanlara vahiy yoluyla ulatrd dine uymaktr. Vebu din, Allah'n insanlar yaratt ftrata (yaratla), yani Allah'tankendilerine flenmi olan ruha, vicdana en uygun yaam eklidir.

42

KALP, AKIL VE ZEKA

nsann iinde heva ve vicdan eklinde iki ayr yn olduuna da-ha nceki blmlerde dikkat ekmitik Bu noktada akl veaklszlk kavramlar da byk nem tamaktadr. nk Ku-ran'da, hevaya uymann aklszl, vicdana uymann ise akl getir-dii haber verilir.

Az nce de belirttiimiz gibi, hevasna uymu, dolaysylaAllah'tan kopmu bir insan, ksa srede akletme zelliini yitirir.Allah Kuran'da, inkarclardan sz ederken, onlarn "akletmeyenbir kavim" (Har Suresi, 14) olduklarn bildirmektedir. lk andabunun nasl olduu anlalmayabilir. nk ou kimse, her insa-nn belli bir akla sahip olduunu ve bunun da deimediini san-maktadr. Bu bir yanl anlamadr ve akln zeka zannedilmesindenkaynaklanmaktadr. Oysa zeka ve akl ok farkl eylerdir. Herkeszeki olabilir, ancak akl yalnzca iman edenlerde bulunur.

Nefsin fcuruna, yani hevaya uymak insann akln rttne g-re, acaba akl aan ey ne olabilir? Bunun cevab aktr: nsan nef-sinin fcuruna (hevaya) deil de, ona bu fcurdan saknmay tel-kin eden gce (vicdana) itaat ederse, akl sahibi olur.

Nitekim Kuran'da kastedilen akl ruhta yaanan manevi birzelliktir. Kuran, ou ayette "akleden kalplerden" sz eder. Do-laysyla gerek akl, beynin bir fonksiyonu olan zekadan ok fark-ldr. Akl, "vicdan"n da yeri olan kalpte bulunur. Kuran ayetlerin-

43

de akln kalpte olduu ve "aklsz"larn kalplerinin kapal olduuiin akledemedikleri aka ifade edilmektedir. Ayetlerde ylebuyrulmaktadr:

Yeryznde gezip dolamyorlar m, bylece onlarn

kendisiyle akledebilecek kalpleri ve iitebilecek kulakla-

r oluversin? nk dorusu, gzler kr olmaz, ancak

sinelerdeki kalpler krelir. (Hac Suresi, 46)

Andolsun, cehennem iin cinlerden ve insanlardan ok

sayda kii yarattk (hazrladk). Kalpleri vardr bununla

kavrayp-anlamazlar, gzleri vardr bununla grmezler,

kulaklar vardr bununla iitmezler. Bunlar hayvanlar

gibidir, hatta daha aalktrlar. te bunlar gafil olan-

lardr. (Araf Suresi, 179)

(Savatan) Geri kalanlarla birlikte olmay setiler. On-

larn kalpleri mhrlenmitir. Bundan dolay kavrayp-

anlamazlar. (Tevbe Suresi, 87)

Ve onlarn kalpleri zerine, onu kavrayp anlamalarn

engelleyen kabuklar, kulaklarna da bir arlk koyduk.

Sen Kuran'da sadece Rabbini "bir ve tek" (ilah olarak)

andn zaman, 'nefretle kaar vaziyette' gerisin geriye

giderler. (sra Suresi, 46)

Kuran'da, ancak "kalbi olanlar"n t almaya ve dolaysylaiman etmeye istidatl olduklar da yle bildirilir:

Hi phesiz, bunda, kalbi olan ya da bir ahit olarak ku-

lak veren kimse iin elbette bir t (zikir) vardr. (Kaf

Suresi, 37)

Dolaysyla, Kuran'da sz edilen gerek akl, dorudan kalpleve vicdanla ilgilidir.

Dikkat ekici olan, bu akln artp-azalabilmesidir. Beynin birfonksiyonu olan zeka, nemli bir yaralanma ya da hastalk dnda,artp-azalmaz, herkesin "IQ"su sabittir. Ama akl azalp-artabilir.

44

Akln bu artp-azalabilme zellii, insann vicdan ile ilgilidir. Vic-dan glenir ve insan Allah'tan daha ok korkup-saknrsa (takva-s artarsa), "doruyu yanltan ayran bir anlay" kazanlr. Tmy-le "metafizik" olan bu sr, bir Kuran ayetinde yle bildirilir:

Ey iman edenler, Allah'tan korkup-saknrsanz, size

doruyu yanltan ayran bir nur ve anlay (furkan) ve-

rir, ktlklerinizi rter ve sizi balar. Allah byk

fazl sahibidir. (Enfal Suresi, 29)

Allah'tan korkup-saknmayan bir kii ise, bu "doruyu yanltanayran nur ve anlay"tan mahrumdur. ok zeki olabilir, iyi bir fi-ziki, sosyolog ya da herhangi bir "saygn kii" olabilir, zeka r-n yaptlar ortaya koyabilir. Ama, gerek vicdandan ve dolaysy-la gerek akldan yoksundur. yi bir bilim adam olup, szgelimi in-san vcudunun bilinmeyen srlarn ortaya karabilir, ama o vcu-dun kim tarafndan yaratldn dnecek vicdana ve kavrayacakakla sahip deildir. Kefettii eyin mkemmellii ile hayrete d-p, o eyi yaratan Allah'a ynelip ve Rabbimizi vecek (tesbihedecek) yerde, bulduu eyden dolay gururlanp kendisini vme-ye (tesbih etmeye) balar, bu "bilim adam", hevasn ilah edinmive bir bilgi zere sapmtr. Allah Kuran'da bu tr insanlarn du-rumunu yle haber vermitir:

imdi sen, kendi hevasn ilah edinen ve Allah'n bir ilim

zere kendisini saptrd, kulan ve kalbini mhrle-

dii ve gz stne bir perde ektii kimseyi grdn

m? Artk Allah'tan sonra ona kim hidayet verecektir?

Siz yine de t alp-dnmyor musunuz? (Casiye

Suresi, 23)

Buna karn Kuran'da mminler, "kalpleri Allah'n zikriylemutmain olanlar" olarak tarif edilir. (Rad Suresi, 28) Ayetindevamnda, "... kalpler yalnzca Allah'n zikriyle mutmainolur". eklinde buyrulmaktadr.

45

Allah inkarclarla ilgili olarak da ayetlerde yle buyurmaktadr:

Allah, onlarn kalplerini ve kulaklarn mhrlemitir;gzlerinin zerinde perdeler vardr. Ve byk azap on-laradr. (Bakara Suresi, 7) O gn onlar, imandan ok kfre daha yakndlar.Kalplerinde olmayan azlaryla sylyorlard. Allah,onlarn gizli tuttuklarn daha iyi bilir. (Al-i mran Sure-si, 167)

Zeki kii bilimsel bulu yapabilir, baarl bir i adam olabilir,mhendis ya da baka herhangi bir ite uzman olabilir. Ancak bu-rada en nemli nokta ou zaman yapt ilerin yarar ve zararnayrt edecek bir anlaya sahip olmadan bu ileri yapmasdr. De-falarca dinledii dorulara kar tepkisiz ve kr gzlerle cevapvermesi, ayetlerdeki krlk ve sarl, yani kavrayn ve anlay-n yok oluunu gsterir. Tevbe Suresi'nin 87. ayetindeki "onla-rn kalpleri mhrlenmitir. Bundan dolay kavrayp an-lamazlar" ifadesi kalbin kavraytaki nemini gstermesi asn-dan nemli bir rnektir.

Kuran'n daha pek ok ayetinde, insan davranlarnn kalpleolan ilikisi konu edilmektedir. Bunlar yle sralayabiliriz:

Allah'n Kii le Kalbi Arasna Girmesi

Ey iman edenler, size hayat verecek eylere sizi ar-d zaman, Allah'a ve Resulne icabet edin. Ve bilin kimuhakkak Allah, kii ile kalbi arasna girer ve siz ger-ekten O'na gtrlp toplanacaksnz. (Enfal Suresi,24)

Kalp Uzlamas

Ve onlarn kalplerini uzlatrd. Sen, yeryzndekilerintmn harcasaydn bile, onlarn kalplerini uzlatra-mazdn. Ama Allah, aralarn bulup onlar uzlatrd.

46

nk O, stn ve gl olandr, hkm ve hikmet sa-

hibidir. (Enfal Suresi, 63)

Allah'n ipine hepiniz smsk sarln. Dalp ayrlmayn.

Ve Allah'n sizin zerinizdeki nimetini hatrlayn. Hani siz

dmanlar idiniz. O, kalplerinizin arasn uzlatrp-sn-

drd ve siz O'nun nimetiyle kardeler olarak sabahlad-

nz. Yine siz, tam ate ukurunun kysndayken, oradan

sizi kurtard. Umulur ki hidayete erersiniz diye, Allah, si-

ze ayetlerini byle aklar. (Al-i mran Suresi, 103)

Kalplerine Sindirilmesi

Hani sizden misak alm ve Tur'u stnze ykseltmi-

tik (ve): "Size verdiimize (Kitaba) smsk sarln ve

dinleyin" (demitik). Demilerdi ki: "Dinledik ve ba

kaldrdk." nkarlar yznden buza (tutkusu) kalple-

rine sindirilmiti. De ki: "nanyorsanz, inancnz size

ne kt ey emrediyor?" (Bakara Suresi, 93)

Kalplerin Takvas

te byle; kim Allah'n iarlarn yceltirse, phesiz

bu, kalplerin takvasndandr. (Hac Suresi, 32)

Kalpleri Isndrlacaklar

Sadakalar -Allah'tan bir farz olarak- yalnzca fakirler,

dknler, (zekat) iinde grevli olanlar, kalpleri snd-

rlacaklar, kleler, borlular, Allah yolunda (olanlar) ve

yolda kalm(lar) iindir. Allah bilendir, hkm ve hik-

met sahibidir. (Tevbe Suresi, 60)

Kalbin Tatmin Bulmas

Bunlar, iman edenler ve kalpleri Allah'n zikriyle mut-

47

main olanlardr. Haberiniz olsun; kalpler yalnzca

Allah'n zikriyle mutmain olur. (Rad Suresi, 28)

Bu sefer (Havariler:) "Ondan yemek istiyoruz, kalpleri-

miz tatmin olsun, senin de gerekten bize doru syle-

diini bilelim ve buna ahitlerden olalm" demilerdi.

(Maide Suresi, 113)

man edip salih amellerde bulunanlar ve "Rablerine

kalpleri tatmin bulmu olarak balananlar", ite bunlar

da cennetin halkdrlar. Onda sresiz kalacaklardr.

(Hud Suresi, 23)

(Bir de) Kendilerine ilim verilenlerin, bunun (Kuran'n)

hi tartmasz Rablerinden olan bir gerek olduunu

bilmeleri iin; bylelikle ona iman etsinler ve kalpleri

ona tatmin bulmu olarak balansn. phesiz Allah,

iman edenleri dosdoru yola yneltir. (Hac Suresi, 54)

Allah bunu (yardm) size ancak bir mjde olsun ve

kalpleriniz bununla tatmin bulsun diye yapt. "Yardm

ve zafer" (nusret) ancak stn ve gl, hkm ve hik-

met sahibi olan Allah'n katndandr. (Al-i mran Suresi,

126)

Kalbin Salamlamas

Sana elilerin haberlerinden -kalbini salamlatracak-

doru haberler aktaryoruz. Bunda sana hak ve mmin-

lere bir t ve uyar gelmitir. (Hud Suresi, 120)

Kalplerin Bo Olmas

Balarn dikerek koarlar, gzleri kendilerine dnp-

evrilmez. Kalpleri (sanki) bombotur. (brahim Suresi,

43)

48

Kalplerine Korku Salnmas

Kendisi hakknda hibir delil indirmedii eyi Allah'a or-

tak kotuklarndan dolay kfredenlerin kalplerine kor-

ku salacaz. Onlarn barnma yerleri atetir. Zalimle-

rin konaklama yeri ne ktdr. (Al-i mran Suresi, 151)

Kalbin fkeyle Kabarmas

Sadece Allah anld zaman, ahirete inanmayanlarn

kalbi fkeyle kabarr. Oysa O'ndan bakalar anldnda

hemen sevince kaplrlar. (Zmer Suresi, 45)

Kalplerin Meyletmesi

Bir de ahirete inanmayanlarn kalpleri ona meyletsin

de ondan (bu yaldzl ve ii arpk szlerden) holansn-

lar ve yklenmekte olduklarn yklene dursunlar.

(Enam Suresi, 113)

Kalplerde Onulmaz Bir Hasret Klnmas

Ey iman edenler, inkr edenler ile yeryznde gezip

dolarken veya savata bulunduklar srada (len) kar-

deleri iin: "Yanmzda olsalard, lmezlerdi, ldrl-

mezlerdi" diyenler gibi olmayn. Allah, bunu onlarn

kalplerinde onulmaz bir hasret olarak kld. Dirilten ve

ldren Allah'tr. Allah, yaptklarnz grendir. (Al-i

mran Suresi, 156)

Kalplerde Olmayan Azla Sylemek

Mnafklk yapanlar da belirtmesi iindi. Onlara: "Ge-

lin, Allah'n yolunda savan ya da savunma yapn" de-

nildiinde, "biz savamay bilseydik elbette sizi izlerdik"

49

dediler. O gn onlar, imandan ok kfre daha yaknd-

lar. Kalplerinde olmayan azlaryla sylyorlard.

Allah, onlarn gizli tuttuklarn daha iyi bilir. (Al-i mran

Suresi, 167)

Kalplerde Gizli Tutmak

Ey iman edenler, sizden olmayanlar srda edinmeyin.

Onlar size ktlk ve zarar vermeye alyor, size zor-

lu bir sknt verecek eyden holanrlar. Buz (ve d-

manlklar) azlarndan da vurmutur, sinelerinin giz-

li tuttuklar ise, daha byktr. Size ayetlerimizi akla-

dk; belki akl erdirirsiniz. (Al-i mran Suresi, 118)

Kalplerin Paralanmas

Onlarn kalpleri paralanmadka, kurduklar bina kalp-

lerinde bir phe olarak srp-gidecektir. Allah bilen-

dir, hkm ve hikmet sahibidir. (Tevbe Suresi, 110)

Kalplerin Kaymas

"Rabbimiz, bizi hidayete erdirdikten sonra kalplerimi-

zi kaydrma ve katndan bize bir rahmet bala. p-

hesiz, ba en ok olan Sensin Sen." (Al-i mran Su-

resi, 8)

Andolsun Allah, Peygamberin, Muhacirlerin ve Ensarn

zerine tevbe ihsan etti. Ki onlar -ilerinde bir blm-

nn kalbi nerdeyse kaymak zereyken- ona glk sa-

atinde tabi oldular. Sonra onlarn tevbelerini kabul etti.

nk O, onlara (kar) ok efkatlidir, ok esirgeyici-

dir. (Tevbe Suresi, 117)

50

Kalplerin Benzemesi

Bilgisizler, dediler ki: "Allah bizimle konumal veya bi-ze de bir ayet gelmeli deil miydi?" Onlardan ncekilerde onlarn bu sylediklerinin benzerini sylemilerdi.kalpleri birbirine benzedi. Biz, kesin bilgiyle inanan birtoplulua ayetleri apak gsterdik. (Bakara Suresi,118)

Kalplerin Kar Koymas

Nasl olabilir ki!.. Eer size kar galip gelirlerse sizekar ne "akrabalk balarn", ne de "szleme hkm-lerini" gzetip-tanrlar. Sizi azlaryla honut klarlar,kalpleri ise kar koyar. Onlarn ou fask kimselerdir.(Tevbe Suresi, 8)

mann Kalbe Girmemesi

Bedeviler, dedi ki: "man ettik." De ki: "Siz iman etme-diniz; ancak "slam (mslman veya teslim) olduk de-yin. man henz kalplerinize girmi deildir. EerAllah'a ve Resul'ne itaat ederseniz, O, sizin amelleri-nizden hibir eyi eksiltmez. phesiz Allah, ok ba-layandr, ok esirgeyendir." (Hucurat Suresi, 14)

Kalpte Hastalk Olmas

Kalplerinde hastalk vardr. Allah da hastalklarn artr-mtr. Yalan sylemekte olduklarndan dolay, onlariin ac bir azap vardr. (Bakara Suresi, 10)te kalplerinde hastalk olanlar: "Zamann, felaketle-riyle aleyhimize dnp bize arpmasndan korkuyoruz"diyerek aralarnda abalar yrttklerini grrsn.Umulur ki Allah, bir fetih veya katndan bir emir geti-

51

recek de, onlar, nefislerinde gizli tuttuklarndan dolay

piman olacaklardr. (Maide Suresi, 52)

eytann (bu tr) katp-brakmalar, kalplerinde hasta-

lk olanlara ve kalpleri (her trl) duyarllktan yoksun

bulunanlara (Allah'n) bir deneme klmas iindir. p-

hesiz zalimler, (gerein kendisinden) uzak bir ayrlk

iindedirler. (Hac Suresi, 53)

Kalbin Katlamas

Bundan sonra kalpleriniz yine katlat; ta gibi, hatta

daha kat. nk talardan yleleri vardr ki, onlardan

rmaklar fkrr, yleleri vardr ki yarlr, ondan sular -

kar, yleleri vardr ki Allah korkusuyla yuvarlanr. Allah

yaptklarnzdan gafil (habersiz) deildir. (Bakara Sure-

si, 74)

Onlara, zorlu azabmz geldii zaman yalvarmalar ge-

rekmez miydi? Ama onlarn kalpleri katlat ve eytan

onlara yapmakta olduklarn ekici (ssl) gsterdi.

(Enam Suresi, 43)

Allah, kimin gsn slam'a amsa, artk o, Rabbin-

den bir nur zerinedir, (yle) deil mi? Fakat Allah'n

zikrinden (yana) kalpleri katlam olanlarn vay haline.

te onlar, apak bir sapklk iindedirler. (Zmer Sure-

si, 22)

Kalbin Mhrlenmesi

Onlarn kendi szlerini bozmalar, Allah'n ayetlerine

kar inkara sapmalar, peygamberleri haksz yere l-

drmeleri ve "kalplerimiz rtldr" demeleri nede-

niyle (onlar lanetledik.) Hayr; Allah, inkarlar dolay-

syla ona (kalplerine) damga vurmutur. Onlarn az d-

nda, inanmazlar. (Nisa Suresi, 155)

52

yle olmasa, Kuran' iyiden iyiye dnmezler miydi?

Yoksa birtakm kalpler zerinde kilitler mi vurulmu?

(Muhammed Suresi, 24)

(Btn bunlar,) Sakinlerinden sonra yeryzne mirasolanlar doruya erdirme(ye veya ortaya karmayayetmez) mi? Eer biz dilemi olsaydk onlara gnahlarnedeniyle bir musibet isabet ettirirdik; ve kalplerinedamgalar vururduk da onlar bylelikle iitmeyenlerolurlard. (Araf Suresi, 100)Allah, onlarn kalplerini ve kulaklarn mhrlemitir;gzlerinin zerinde perdeler vardr. Ve byk azaponlaradr. (Bakara Suresi, 7)Ki onlar, Allah'n ayetleri konusunda kendilerine gel-mi bir delil bulunmakszn mcadele edip dururlar.(Bu,) Allah katnda da, iman edenler katnda da bykbir fke (sebebi)dir. te Allah, her mtekebbir zorba-nn kalbini byle mhrler. (Mmin Suresi, 35)Ey Peygamber, kalpleri inanmad halde azlaryla"inandk" diyenlerle Yahudilerden kfr iinde abaharcayanlar seni zmesin. Onlar, yalana kulak tutanlar,sana gelmeyen dier topluluk adna kulak tutanlar (ha-ber toplayanlar)dr. Onlar, kelimeleri yerlerine konul-duktan sonra saptrrlar, "size bu verilirse onu aln, overilmezse ondan kann" derler. Allah, kimin fitne(yedme)sini isterse, artk onun iin sen Allah'tan hibireye malik olamazsn. te onlar, Allah'n kalplerini art-mak istemedikleridir. Dnyada onlar iin bir aalan-ma, ahirette onlar iin byk bir azap vardr. (MaideSuresi, 41)

Sonra onun ardndan kendi kavimlerine (baka) elilergnderdik; onlara apak belgeler getirmilerdi. Amadaha nce onu yalanlamalar nedeniyle inanmadlar. -

53

te Biz, haddi aanlarn kalplerini byle mhrleriz. (Yu-

nus Suresi, 74)

te bu lkeler, sana onlarn "haberlerinden aktarmalar

yapyoruz." Gerekten, onlara elileri apak belgelerle

gelmilerdi. Ama daha nceden yalanlamalar nedeniyle

iman eder olmadlar. te Allah, inkar edenlerin kalpleri-

ni byle damgalar. (Araf Suresi, 101)

Yol, ancak o kimseler aleyhinedir ki, zengin olduklar

halde (savaa kmamak iin) senden izin isterler ve

bunlar geride kalanlarla birlikte olmay seerler. Allah,

onlarn kalplerini mhrlemitir. Bundan dolay onlar,

bilmezler. (Tevbe Suresi, 93)

De ki: "Dndnz m hi; eer Allah sizin iitmenizi

ve grmenizi alverir ve kalplerinizi mhrlerse, onlar

size Allah'tan baka getirebilecek ilah kimdir?" Bak, Biz

nasl ayetleri "eitli biimlerde aklyoruz da" sonra

onlar (yine) srt evirip-engelliyorlar? (Enam Suresi, 46)

Tm bu ayetler ok ak bir gerei ortaya koymaktadr: man,insann kalbinin duyarl olmasyla ilgilidir. Kalbi katlamam, m-hrlenmemi bir insan, Allah' tanmaya ve O'na itaat etmeye za-ten eilimlidir. Din kendisine anlatldnda, kalbinin verdii kavra-yla gerei grr ve hemen iman eder. Oysa inkarclar farkl birruh hali tarlar. Onlarn kalpleri ldr, mhrldr. Kalplerin-de bir duyarllk olmad iin, akl sahibi de olamazlar. Bu durum-da iman etmeleri de sz konusu deildir. Kuran'n farkl ayetlerin-de, mmin yapsna sahip kimselerin kendilerine verilen tlerihemen dinledikleri, oysa inkarc yapsna sahip kimselerin de neolursa olsun iman etmeyecekleri haber verilir. Ayetlerde ylebuyrulmaktadr:

Andolsun, onlarn ou zerine o sz hak olmutur; ar-

tk inanmazlar. Gerekten Biz onlarn boyunlarna, e-

54

nelere kadar (dayanan) halkalar geirdik; bu yzden

balar yukar kalkktr. Biz nlerinde bir sed, arkalarn-

da bir sed ektik. Bylelikle onlar rtverdik, artk gr-

mezler. Kendilerini uyarsan da, uyarmasan da onlar

iin birdir; inanmazlar. (Yasin Suresi, 7-10)

Sen ancak, zikre (Kuran'a) uyan ve gayb ile Rahman

olan (Allah')a (kar) ii titreyerek korku duyan kimse-

yi uyarrsn. te bylesini, bir balanma ve stn bir

ecirle mjdele. (Yasin Suresi, 11)

phesiz, inkar edenleri uyarsan da, uyarmasan da, on-

lar iin fark etmez; inanmazlar. Allah, onlarn kalpleri-

ni ve kulaklarn mhrlemitir; gzlerinin zerinde

perdeler vardr. Ve byk azap onlaradr. (Bakara Su-

resi, 6-7)

nk gerekten sen, llere (sz) dinletemezsin ve

arkasn dnp kaan sarlara da ary iittiremezsin.

Ve sen krleri dtkleri sapklktan ekip hidayete er-

dirici deilsin; sen ancak, ayetlerimize iman edenlere

(sz) dinletebilirsin, ite Mslman olanlar bunlardr.

(Neml Suresi, 80-81)

Kalpleri katlam ve dolaysyla akletme yeteneini yitirmiolan inkarclara kar, bir de vicdan sahibi olan ancak henz dinirenmemi kiiler vardr. Bunlar, kendilerine din tebli edildiin-de, dinin hak olduunu kalpleriyle kavrar ve hemen iman ederler.Bu iki taraf, yani kalpleri kat olan inkarclar ile imana yakn olanancak kendilerine tebli ulamam kiiler arasndaki en bykfark ise, bir tarafn kibirli, teki tarafn tevazulu oluudur. (lerle-yen sayfalarda kibir ve tevazuya daha ayrntl olarak deineceiz.)Bunun bir rnei, kendilerini beenen ve bu nedenle de "kalple-ri kaskat klnm" (Maide Suresi, 13) olan bir ksm Yahudiler-le, tevazu sahibi olan bir ksm Hristiyanlar arasndaki farktr. Ku-

55

ran'da bu durum yle aklanr:Andolsun, insanlar iinde, mminlere en iddetli d-man olarak Yahudileri ve mrikleri bulursun. Onlar-dan, iman edenlere sevgi bakmndan en yakn olarakda: "Hristiyanlarz" diyenleri bulursun. Bu, onlardan(birtakm) papaz ve rahiplerin olmas ve onlarn ger-ekte byklk taslamamalar nedeniyledir. Eliye indi-rileni dinlediklerinde hakk tandklarndan dolay gzle-rinin yalarla dolup tatn grrsn. Derler ki: "Rab-bimiz inandk; yleyse bizi ahidlerle birlikte yaz." (Ma-ide Suresi, 82-83)

Mmin ftratna (yaratlna) sahip kimseler, dine davet edildik-lerinde, "Rabbimiz, biz: 'Rabbinize iman edin' diye imanaarda bulunan bir arcy iittik, hemen iman et-tik..." (Al-i mran Suresi, 193) ayetinde tarif edilen tavr gster-mekte ve hemen kabul etmektedirler. nkarclar ise srekli birtepki, hatta dmanlk iinde bulunmaktadrlar.

56

AKIL SAHPLER VE AKLIRTEN ETKENLER

A kl insana Allah verir; diledii anda da geri alr. (Zekay da in-sana Allah vermektedir, ama zeka an an deimez.) nsannaklnn gelimesi ise, kalbinin gelimesine, yani kalbinin "Allah'nzikri" ile dolmasna baldr.

Peki "akl sahibi" ne demektir? Kuran'n genel mantna baktmzda, bu sorunun cevabn ko-

laylkla bulabiliriz: nsann kalbini ve akln kapal tutan eyler, hrsve bencil tutkulardr. rnein, kskanlk halinde bulunan bir in-san, aklnn nemli blmn yitirir. nk kskanlk duygusu,onu srekli megul etmekte, akln oyalamaktadr. Btn gn ks-kand kiiyi dnr, ona sinirlenir, kin besler. Byle bir duru-ma dm olan insan, zihnini kskanlk duygusuna kaptrmtrve zgr bir biimde akletme yeteneini kaybetmitir. Etrafnda-ki gerekleri soukkanl ve mantkl bir biimde deerlendiremez.

Dier hrslar da ayn ekilde insann akln kapatr. Paraya veyabenzeri maddi deerlere kar duyulan tutkulu istek, insann zih-nini istila eder. Bu durumdaki bir insan, srekli olarak yalnzca na-sl daha ok mal ve para sahibi olacan dnr.

nkarclarn bir dier zellii, srekli bir gelecek korkusu iindebulunmalardr. Daima fakir kalma, sahip olduklarn kaybetme,hastalanma korkusu iindedirler. Saatler boyunca ileride nasl bir

57

hayat sreceklerini dnrler. Bu da akln byk lde kapan-masyla sonulanr. nk duyduklar korku ve endie, onlar ra-hatsz etmekte ve zgr bir biimde dnmelerini engellemek-tedir. lm korkusu da ayndr. nkarclarn hemen hepsi, lmakllarna her geldiinde byk bir korku, ac ve znt duyarlar.lm bir anlk bir olaydr; ancak inkarclar bunun acsn 40-50 ylnceden yaamaya balarlar. Buna karn lmn mminler iinac verici bir taraf yoktur.

te bu ve benzeri korkular, hrslar ve tutkular, insann aklnkapatr. nsan, bu duygularn esiri olur ve asl akln yneltmesigereken konular grmezlikten gelir. rnein, bir insann enok dnmesi gereken ey, Allah'n bykl, yaratnn m-kemmelliidir. nsan Allah'n nimetlerini anmak, O'nu vmek(tesbih etmek) ve O'na ibadet etmekle ykmldr. Ancak ka-pal bir aklla bunlar gerekletiremez. Ancak akl sahipleri,Allah' tanyan ve O'na itaat eden, yani hrslardan, korkulardan,bencil tutkulardan arnm kimselerdir.

Akl sahipleri, ayn zamanda t alabilen ve bakalarndan ge-len dorular kolaylkla kabul edebilen kimselerdir. nk kalple-rinde kibir, kendini beenmilik yoktur. Kendilerinde grdklerihatalar rahatlkla dzeltir, bakalarndan gelen tleri de kolay-lkla kabul ederler. Bir konuma srasnda amalar doruyu orta-ya karmaktr; mutlaka kendi fikirleri kabul edilsin diye hrs yap-mazlar ve srar etmezler. Bu nedenle Allah, onlar "Ki onlar, s-z iitirler ve en gzeline uyarlar..." (Zmer Suresi, 18) aye-tiyle tarif etmektedir.

nkarclar akl sahibi olmadklar iin, etraflarndaki byk ger-ekleri gremezler. Tm varlk alemi Allah'n delilleriyle doludur;ancak bir inkarc bunlarn hibirini gremez. nk akl ak de-ildir. Kendi bencil hrs ve tutkularyla krelmi bir akl vardr.Kafasn kuma gmen deve kuu gibi, zihnini yalnzca basit kar-larna, bencilliklerine, komplekslerine ayrr ve Allah'n yceliini

58

kavrayamaz. Bu nedenle Allah, Kuran'da "akl sahipleri"ni Kendi-sine iman etmeye armaktadr. Bu konuyla ilgili ayetlerden ba-zlar unlardr:

"Eer aklnz kullanabiliyorsanz, O, dounun da, bat-nn da ve bunlar arasnda olan hereyin de Rabbidir" de-di (Musa). (uara Suresi, 28)

Allah Kuran'da inkarclara seslenirken, onlar ncelikle akla da-vet etmektedir. Resuller de gnderildikleri kavimleri akletmeyearmlardr. Konuyla ilgili ayetlerden bazlar yledir:

Biz senden nce, ehirler halkna kendilerine vahyetti-imiz kimseler dnda (bakalarn eli olarak) gnder-medik. Hi yeryznde dolamyorlar m, ki kendilerin-den ncekilerin nasl bir sona uradklarn grm ol-sunlar? Korkup-saknanlar iin ahiret yurdu elbette da-ha hayrldr. Siz yine de akl erdirmeyecek misiniz?(Yusuf Suresi, 109)Ey Kitap ehli, brahim konusunda ne diye ekiip tart-yorsunuz? Tevrat da, ncil de ancak ondan sonra indi-rilmitir. Yine de akl erdirmeyecek misiniz? (Al-i m-ran Suresi, 65)Andolsun, size (btn durumlarnz kapsayan) zikrini-zin iinde bulunduu bir Kitap indirdik. Yine de akllan-mayacak msnz? (Enbiya Suresi, 10)De ki: "Gelin size Rabbinizin neleri haram kldn oku-yaym: O'na hibir eyi ortak komayn, anne-babayaiyilik edin, yoksulluk-endiesiyle ocuklarnz ldrme-yin. -Sizin de, onlarn da rzklarn Biz vermekteyiz-irkin-ktlklerin ana ve gizli olanna yaklamayn.Hakka dayal olma dnda, Allah'n (ldrlmesini) ha-ram kld kimseyi ldrmeyin. te bunlarla size tavsi-ye (emr) etti; umulur ki akl erdirirsiniz." (Enam Sure-si, 151)

59

Onlarn ardndan yerlerine kitaba miras olan birtakm

"kt kimseler" geti. (Bunlar) u deersiz olan (dn-

ya)n geici-yararn alyor ve "yaknda balanacaz"

diyorlar. Bunun benzeri bir yarar gelince onu da alyor-

lar. Kendilerinden Allah'a kar hakk sylemekten ba-

ka bir eyi sylemeyeceklerine ilikin Kitap sz aln-

mam myd? Oysa iinde olan okudular. (Allah'tan)

Korkanlar iin ahiret yurdu daha hayrldr. Hl akl er-

dirmeyecek misiniz? (Araf Suresi, 169)

De ki: "Eer Allah dileseydi, onu size okumazdm ve

onu size bildirmezdi. Ben ondan nce sizin iinizde bir

mr srdm. Siz yine de akl erdirmeyecek misiniz?"

(Yunus Suresi, 16)

Dnya hayat yalnzca bir oyun ve bir oyalanmadan ba-

kas deildir. Korkup-saknmakta olanlar iin ahiret

yurdu gerekten daha hayrldr. Yine de akl erdirme-

yecek misiniz? (Enam Suresi, 32)

Allah'n tm evrendeki ayetlerini (varlnn ve gcn delilleri-ni) grebilecek olanlar da yine ancak akl sahibi insanlardr:

Yeryznde birbirine yakn komu ktalar vardr; zm

balar, ekinler, atall ve atalsz hurmalklar da vardr

ki, bunlar ayn su ile sulanr; ama rnlerinde (ki verim-

de ve lezzette) bazsn bazsna stn klyoruz. phe-

siz, bunlarda akln kullanan bir topluluk iin gerekten

ayetler vardr. (Rad Suresi, 4)

De ki: "O, size stnzden ya da ayaklarnzn altndan

azap gndermeye veya sizi para para birbirinize kr-

drp ki