kusaidia watoto kupumua - aap.org...angalia mama na mtoto baada ya kuzaliwa. kunyonyesha kunatoa...

Kusaidia Watoto KupumuaKitabu cha mafunzo

2

© 2010 by American Academy of PediatricsISBN-13:978-1-58110-354-0

Rev A

3

Kusaidia watoto kupumua ni mpango wa kufundisha wakunga jinsi ya kumhudumia mtoto wakati wa kuzaliwa.- Watoto wote wanahitaji kuwekwa katika hali ya usafi, kupatiwa joto na kusaidiwa kuanza kunyonyeshwa maziwa ya mama.- Mtoto anayeshindwa kupumua peke yake anahitaji kusaidiwa katika kipindi cha dakika moja baada ya kuzaliwa.

Kumsaidia mtoto kupumua kuna lenga katika dakika moja ya dhahabu ambapo kumsaidia mtoto kupumua na kumpuliza kwa kifaa maalumu chenye bag na mask wa kupumulia huokoa maisha. Kwa kila mjamzito wakati wa kujifungua, angalau mkunga mwenye ujuzi anatakiwa awe na msaidizi mwenye ujuzi wa kumsaidia mtoto kupumua.

Kitumie kitabu hiki kabla, wakati na baada ya mafunzo haya.Kabla ya mafunzo - Soma kitabu hiki - Jibu maswali ya kujitathmini mwenyewe - Fuatilia Mpango Kazi kwa vitendo - Fikiria majibu ya majadiliano kwenye vikundi

Wakati wa mafunzo - Shirikisha uzoefu wako na maswali yako - Fahamu vizuri Mpango Kazi kwa vitendo na ujuzi wa kutumia kifaa cha kumsaidia mtoto kupumua - Wasaidie wenzio kujifunza

Baada ya mafunzo - Jizoeze kutumia Mpango Kazi kwa vitendo - Jizoeze kutumia kifaa cha kumsaidia mtoto kupumua

Maandalizi ya mpango wa kujifungua unaanzia ngazi ya kaya na jamii. Mjamzito huandaampango binafsi wa kujifungua na endapo kutajitokeza dharura wakati wa ujauzito. Viongozi wa afya na jamii wawahimize wajawazito kuzalishwa na wakunga wenye ujuzi. Vituo vya kutolea huduma za afya vinabidi kuwa na wakunga wenye ujuzi wa kutosha navifaa. Kuwa na mpango na ujuzi wa jinsi ya kumsaidia mtoto kupumua, kutamuwezesha kila mtoto anayezaliwa kupumua mara baada ya kuzaliwa.

Kwa ajili ya wale wanaowahudumia watoto wakati wa kuzaliwa

Yaliyomo

4

Maandalizi ya wakati wa kujifunguaKama muhudumu mwenye ujuzi, Unaweza kuleta tofauti ...... ........................ 6

Mazoezi: Maandalizi kabla ya kujifungua............................................................................. 8 Ujuzi: Kuandaa msaidizi na kupitia mpango wa dharura Kuandaa eneo la kujifungulia Kunawa mikono Kuandaa eneo la kumsaidia mtoto kupumua na vifaa

Matunzo muhimuMkaushe vizuri .......................................................................................................................................... 10Kama kuna mekonium, safisha njia ya hewa ...................................................................... 10Je, mtoto analia? ...................................................................................................................................... 11Mpe joto, angalia anavyopumua, kata kitovu .................................................................... 12Jinsi ya kufunga na kukata kitovu ............................................................................................... 13

Mazoezi: Huduma ya kawaida ...................................................................................................... 14 Ujuzi: Kukausha vizuri Kumpatia joto Kutathimini kulia kwa mtoto Kuangalia anavyopumua Kufunga na kukata kitovu au kiunga mwana

Dakika ya Dhahabu® Safisha njia ya hewa na mshitue apumue ............................................................................. 16Je, mtoto anapumua vizuri? ............................................................................................................ 17

Mazoezi: Dakika ya Dhahabu – Safisha njia ya hewa na kumshitua apumue ... 18 Ujuzi: Kuweka kichwa cha mtoto vizuri Kusafisha njia ya hewa Kumshitua aweze kupumua Kutathmini upumuaji

Mpe pumzi kwa kutumia bag na mask ................................................................................... 20Jinsi ya kumpa pumzi kwa bag na mask ................................................................................ 21Je, mtoto anapumua vizuri? ............................................................................................................ 22

Mazoezi: Dakika ya Dhahabu- Usaidizi wa upumuaji (Ventilation) .................... 24 Ujuzi: Jinsi ya kuanzisha upumuaji Kutumia bag na mask

5

Kutoa pumzi kwa muda mrefu kwa mtoto mwenye kasi ya kawaida ya mapigo ya moyo au ya taratibuOmba msaada. Mpe pumzi vizuri zaidi ................................................................................... 26Je, mapigo ya moyo ni ya kawaida au taratibu? ............................................................... 27Mpe pumzi mpaka apumue vizuri kisha endelea kumuangalia akiwa na mama ........................................................................................................ 28Endelea kumpa pumzi na tafuta uangalizi wa hali ya juu zaidi ............................. 30Msafirishe mama na mtoto pamoja na toa msaada kwa familia .......................... 31

Mazoezi: Endelea kumpatia pumzi ikiwa kasi ya mapigo ya moyo ni kawaida ............... 32

Mazoezi:Endelea kumpa pumzi ikiwa kasi ya mapigo ya moyo ni chini/taratibu......... 34

Ujuzi: Boresha kutoa pumzi Kutathmini mapigo ya moyo Hamasisha mpango wa dharura Msaada wa kifamilia

Mpango Kazi .................................................................................................................................. 36Fuatilia mifano sita ................................................................................................................................. 37Endelea kujifunza kwa kutumia Mpango Kazi ................................................................... 38Kufuzu kutumia bag na mask ........................................................................................................ 38

Vielelezo zaidi .............................................................................................................................. 39Kunawa mikono na kukausha mikono .................................................................................... 39Kutakasa na kuhakiki vifaa kila baada ya kutumika ...................................................... 40Kuhamasisha unyonyeshaji ............................................................................................................. 41Viashiria vya kumfuatilia mtoto aliyesaidiwa kupumua ............................................. 41Kutambua dalili za hatari .................................................................................................................. 42Matunzo ya mtoto aliyezaliwa na uzito pungufu ............................................................ 42Kumbukumbu za kuzaliwa............................................................................................................... 42Kamusi ............................................................................................................................................................ 43Shukrani ........................................................................................................................................................ 44

6

Kama mkunga mwenye ujuzi wa kusaidia mtoto kupumua, unaweza kuokoa maisha ya watoto. Lazima uwepo wakati wa kujifungua na uwe tayari kuchukua hatua za haraka kufanikisha lengo hili. Ndani ya dakika moja baada ya kujifungua-Dakika ya Dhahabu® – mtoto awe ameshapumua vizuri au inabidi uwe unaweza kutoa huduma ya kumpatia mtoto pumzi.

Mkunga mwenye ujuzi anawezaje kuleta tofauti?- Anaweza kumsaidia mtoto asiyeweza kupumua- Anasaidia kumpatia joto, utaratibu wa kujifungua kuwa safi, salama, anauangalifu na kusaidia unyonyeshaji kwa watoto

Maandalizi kabla ya kujifungua

Msaidizi na Mpango wa dharura.Andaa msaidizi au mkunga mwenye ujuzi aweze kukusaidia ikiwa mtoto ameshindwa kupumua. Msaidizi aliyemsindikizaji anaweza kumsaidia mamana kumuita msaidizi mwingine na anapaswa kujua mpango wa dharura. Msaidizi mwenye ujuzi anaweza kumhudumua mtoto. Mpango wa dharura unajumuisha mawasiliano, usafiri na huduma za rufaa.

Andaa eneo la kujifungulia.Eneo ambalo mtoto atazalishiwa linapaswa kuwa:Safi - Msaidie mama aoge ili aweze kumuweka kifuani mtoto ngozi kwa ngozi Joto - Funga milango na madirisha kuzuia upepo. Ongeza joto la chumba kama inahitajikaMwanga wa kutosha - Tumia taa yenye mwanga kumchunguza mtoto

Kunawa mikono.Kunawa mikono vizuri kunasaidia kuzuia kusambaa kwa magonjwa ya uambukizo. Nawa mikono vizuri kwa sabuni na maji safi au tumia "alcohol based cleaner" kabla na baada ya kumhudumia mama au mtoto (angalia ukurasa wa 39). Glavu inakulinda na uambukizo kutoka kwenye damu na majimaji toka mwilini.

Kuandaa eneo la kumsaidia mtoto kupumua na vifaa.Andaa sehemu kavu, bapa, salama na yenyemwanga wa kutosha pamoja na vifaa salamavya kujifungulia pamoja na vifaa vyakusaidia mtoto kupumua. Vifaa vinapaswa kutakaswa baada ya matumizi na kutunzwa sehemu safi (angalia uk 40). Hakikisha vifaa (bag na mask) vinafanya kazi na vitu vingine viko tayari katika eneo la kutolea huduma.

Sawidi

...................................................................

...................................................................

...................................................................

..................................................................

Kama muhudumu mwenye ujuzi, Unaweza kuleta

tofauti

7

JitathminiWeka alama ya jibu sahihi kwenye kisanduku.

Ni wakati gani mtu mwenye ujuzi ana-takiwa kuwepo wakati wa kujifungua?

Wakati matatizo yanapojitokeza Kwa kila mama anayejifungua

Wakati gani unawe mikono yako? Wakati inapoonekana michafu Kabla na baada ya kumuhudumua

mama au mtoto

Fuata Mpango Kazi (Uk 8)Mpango kazi unakuongoza kulingana na maswali uliyouliza, maamuzi uta-kayofanya na hatua utakazochukua kumsaidia mtoto kupumua. Angalia hatua Maandalizi kabla ya kujifungua. Ni vifaa na vitendea kazi gani muhimu vinahitajika

Sawidi

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

Zoezi: Maandalizi kabla ya kujifungua

Mwezeshaji ataonesha jinsi ya kufanya maandalizi kabla ya kuzalisha.

Mtafanya majaribio wawili wawili kufanya maandalizi, mmoja wenu akiwa mkunga mwenye ujuzi na mwingine akiwa msaidizi kisha mtabadilishana majukumu.

Anza kwa kujitambulisha kwa mama. Halafu fuata maelekezo ya dodoso.

* Maandalizi kabla ya kujifungua


8

Andaa msaidizi na pitia mpango wa

dharura

Andaa eneo la kuzalishia

Nawa mikono Andaa eneo la kumsaidia mtoto kupumua, kagua vifaa na angalia kama

vinafanya kazi

Kazi ya kikundi

Jadili na washiriki wengine wa kikundi chako jinsi gani mtaweka na kutumia ujuzi mliojifunza katika sehemu zenu za kazi.

Chagua maswali ya muhimu sana katika maswali yafuatayo au uliza maswali yako mwenyewe.

Onesha matatizo yanayoweza kujitokeza na vikwazo katika sehemu yako ya kazi. Mfanye kazi pamoja kutafuta majibu.

1. Je kuna mpango wa dharura katika kituo chako cha kazi?2. Nani atakua msaidizi wako wakati unazalisha? Utamuandaaje msaidizi?3. Jinsi gani utaandaa eneo la kuzalishia na la kumsaidia mtoto kupumua?4. Je kuna chanzo cha maji safi? Kama hakuna unaandaa vipi upatikanaji wa maji safi?5. Jinsi gani unaweza kupata vifaa na mahitaji mengine kama kuna kitu hakipo au hakifanyi kazi vizuri?6. Je unawezaje kuwa na vifaa vilivyotakaswa na vinavyofanya kazi kwa kila mjamzito anayejifungua?

Sawidi .........................................................

......................................................................

......................................................................

......................................................................

......................................................................

......................................................................

............................................................

Dodoso

Andaa msaidizi na pitia mpango wa dharura

............................................................

Andaa eneo la kuzalishia

............................................................

Nawa mikono

............................................................

Andaa eneo la kusamsaidia mtoto kupumua

............................................................

Tayarisha na panga vifaa vinavyohitajika

............................................................

Kagua na hakiki bag na mask kama inafanya kazi

............................................................

9

1 0

Sawidi

...................................................................

...................................................................

...................................................................

..................................................................

Hatua gani ya kwanza utaichukua baada ya mtoto kuzaliwa?Mkaushe mtoto vizuri baada ya kuzaliwa. Kukausha kunasaidia kumpa mtoto joto na kunachochea kupumua. Mtoto mara baada ya kuzaliwa anakuwa ameloana na majiyaliyokuwa yamemzunguka kwenye mfuko wa uzazi, anaweza kuwa baridi hata kama yuko kwenye chumba chenye joto.Kausha mwili, mikono, miguu na kichwa kwa kumfuta taratibu na nguo au taulo. Futa damu zilizoko usoni. Ondoa nguo iliyolowa. Angalia muda aliozaliwa.

Kama kuna mekonium, safisha njia ya hewa kabla ya kumkausha.Kama mtoto akivuta mekonium kwenye mapafu inaweza kusababisha matatizo ya kupumua. Safisha mdomo na pua kabla ya bega kutoka au mara moja baada ya mtotokuzaliwa. Tumia “penguin” au mpira na kifaa cha kufyonza chenye sehemu ya kuhifadhi uchafu, au nguo kuondoa majimaji. Mkaushe mtoto vizuri baada ya kusafisha njia ya hewa.

Wakati wa kuzaliwa

Mkaushe vizuri


Mtoto hajakaushwa lakini amewekwa kwenye nguo pembeni mwa mama yake. Kitu gani kinaweza kutokea?

Mtoto anaweza kuwa baridi. Mtoto atabaki na joto.

Kitu gani kinaweza kutokea mtoto akivuta mekonium

Mtoto anaweza kupata matatizo ya kupumua.

Mekonium mara chache sana inaweza kuleta matatizo ya kupumua.

Fuata Mpango Kazi.Ni hatua gani ya kwanza utaifanya kwa mtoto asiye na mekonium? Na kwa mtoto aliye na mekonium?

1 1

Sawidi

...................................................................

...................................................................

...................................................................

..................................................................

Unamfanyia vipi tathimini mtoto baada ya kuzaliwa?Kila mtoto 1 kati ya watoto 10 anahitaji kusaidiwa kupumua. Kufanya tathimini wakati mtoto anapozaliwa ni njia nzuri kabisa ya kufahamu kama mtoto anahitaji msaada wa kupumua. Jiulize swali hili mara moja baada ya mtoto kuzaliwa: Je, mtoto analia?

Unaamua vipi kwamba mtoto anahitaji huduma ipi? Mtoto ambaye analia anahitaji huduma ya kawaida. Watoto wengi hulia baada ya kuzaliwa. Kulia kunamaanisha mtoto anapumua vizuri. Mtoto anaweza kulia wakati kiasi kikubwa cha hewa kinapopita ndani na nje ya mapafu. Mtoto anayelia mara nyingi huchezesha mikono na miguu yake na anakuwa na nguvu nzuri katika msuli.Baada ya kulia kwa sekunde kadhaa mtoto anaweza kunyamaza na kuanza kupumua taratibu na kawaida. Mtoto anaweza pia kuendelea kulia kwa muda fulani.

Mtoto ambaye halii anahitaji msaada wa kupumua. Watoto ambao hawalii wanaweza kuwa hawapumui baada ya kuzaliwa. Mtoto ambaye hapumui ni mlegevu/amechoka na hachezichezi. Ngozi inaweza kuwa nyeupe au ya rangi ya bluu. Mtoto anayepumua kijuujuu “shallow”, anatweta, au ambaye hapumui kabisa, anahitaji msaada wa

kupumua. Msaada wa haraka unaongeza nafasi ya matokeo mazuri. Kama hakuna msaada utakaotolewa kwa mtoto ambaye hapumui, mtoto anaweza kupoteza maisha au kupata matatizo makubwa katika ubongo wake.

Tathimini baada ya kumkausha

Je, mtoto analia?


Mtoto amelia baada ya kuzaliwa nabaadaye anapumua kawaida bila kulia.Je, unapaswa kufanya nini?

Toa huduma ya kawaida. Msaidie kupumua.

Mtoto hakulia baada ya kuzaliwa. Hapumui wala hachezichezi. Je, unapaswa kufanya nini?

Toa huduma ya kawaida. Msaidie kupumua.

Fuata Mpango Kazi.Tambua mtoto anayelia na asiyelia .

1 2

Sawidi

...................................................................

...................................................................

...................................................................

..................................................................

Unatoaje huduma ya kawaida baada ya kumkausha mtoto?Kama mtoto analia baada ya kumkausha, apatiwe huduma ya kawaida • Mpejoto(muwekengozikwangozi).• Angaliaanavyopumua.• Katakitovu.• Hamasishaunyonyeshaji• MpatieDawayamacho-1%Tetracycline eye ointment

Mpe joto.Muweke mtoto ngozi kwa ngozi kwenye kifua cha mama. Joto la mwili wa mama ni njia bora sana ya kumpa mtoto joto. Mfunike mtoto na nguo kavu na yenye joto pamoja na kofia au khanga/kitenge. USIMUOGESHE MTOTO WALA KUMPIMA UZITO. Hakikisha chumba kina joto.

Angalia anavyopumua.Endelea kuangalia namna mtoto anavyopumua. Sikiliza sauti za kupumua na angalia kifua kinavyotanuka wakati wa kupumua. Angalia kama mtoto anapumua kawaida au analia. Hakikisha kwamba hewa inapita bila kizuizi kwenye pua ya mtoto.

Kata kitovu.Mtoto anapata damu inayohitajika kutoka kwenye kondo la nyuma katika dakika ya 1 baada ya kuzaliwa. Subiri japo dakika 1 hadi dakika 3 kabla yakufunga na kukata kitovu kama mtoto anapata huduma ya kawaida.

Hamasisha unyonyeshajiHamasisha kunyonyesha wakati unawa-angalia mama na mtoto baada ya kuzaliwa.

Kunyonyesha kunatoa virutubisho muhimu na kunasaidia kuzuia maambukizi ya magonjwa kwa mtoto. Mtoto asipewe vyakula vingine tofauti na maziwa ya mama. Andika muda wa kuzaliwa na hamasisha mtoto anyonye ndani ya saa 1 baada ya kuzaliwa. Hakikisha mama na mtoto hawako peke yao kwenye saa ya mwanzo baada ya kuzaliwa. Muweke mama na mtoto pamoja. Kumuweka mtoto ngozi kwa ngozi kunamsaidia mtoto aliyezaliwa apumue vizuri na abaki na joto. Mtoto aliyezaliwa na uzito pungufu atanufaika na huduma yamatunzo kwa njia ya Kangaruu.

Kama mtoto analia

Mpe joto, angalia anavyopumua, kata kitovu


Unaweza kufanya nini kuwezesha kunyonyesha?

Kumuweka mama na mtoto pamoja. Kumpa mama na mtoto chai ya moto.

Usubiri kwa muda gani kabla ya kufunga na kukata kitovu cha mtoto anayelia?

Funga kitovu haraka. Subiri dakika 1 mpaka 3 kabla ya

kufunga na kukata kitovu.

Fuata Mpango Kazi.Kwa kutumia vidole vyako, fuatilia kwa vidole kila hatua kwenye uangalizi wa huduma ya kawaida (sehemu ya kijani) kwenye Mpango Kazi

1 3

Sawidi

...................................................................

...................................................................

...................................................................

..................................................................

Unafungaje na kukata kamba kitovu? Funga kitanzi kwenye kitovu kama upana wa vidole 2 vya mikono kutoka kwenye tumbo la mtoto. Funga kitanzi kingine au “clamp” kama upana wa vidole 5 kutoka tumboni.

Kata katikati ya hivi vitanzi na mkasi safi au wembe safi. Angalia kama kuna damu inavuja. Kama damu inavuja weka kitanzi cha pili au “clamp” kati ya kitanzi cha kwanza na ngozi ya mtoto.

Acha upande ule uliokatwa wazi kwenye hewa ili ukauke.Kitu chochote kitakachogusa kitovu kiwe safi kuepuka maambukizi. Vaa glavu safi wakati wa kufunga na kukata kitovu.

7

Jinsi ya kufunga na kukata kitovu


Umeona kwamba kuna damu inatoka kwenye kitovu japo kitanzi kipo sawa. Utafanya nini?

Weka kitanzi kingine kati ya kitanzi cha kwanza na ngozi ya mtoto

Subiri uone kama damu itaacha kutoka yenyewe

Utachukua hatua gani kusaidia kuzuia maambukizi ya kitovu?

Kunawa mikono vizuri, kuvaa glavu iliyo safi, kukata na mkasi safi

Kufunika kitovu kukifanya kiwe na unyevu

Fuata Mpango Kazi.Onesha hatua za kukata kitovu na eleza zinatokea wakati gani wakati wa kutoa huduma ya kawaida.

1 4


1 4

Zoezi: Huduma ya kawaida

Mwezeshaji ataonesha jinsi ya kutoa huduma ya kawaida kwa mtoto na mwitikio wa mtoto (response).

Mtafanya majaribio wawili wawili mkitumia mwanasesere kufanya majaribio ya kutoa huduma ya kawaida. Mmoja wenu akiwa mkunga mwenye ujuzi na mwingine akiwa msaidizi atatoa mwitikio wa mtoto.

Mtabadilishana majukumu na kurudia zoezi hilo.

1 51 5

Kazi ya kikundi

Jadili na washiriki wengine wa kikundi chako jinsi gani mtatumia Mpango Kazi na tathmini ya kila hatua. Jadili changamoto zilizopo katika sehemu yako ya kazi na kwa pamoja mtafute njia za utatuzi.

1. Unamtambuaje mtoto asiye na tatizo?

2. Unamuweka wapi mtoto ambaye hana tatizo mara baada ya kuzaliwa? Kwa uzoefu wako umeona akina mama wanawabeba watoto wao ngozi kwa ngozi?

3. Je, ni kwa namna gani unaweza kumlinda mama na mtoto wasipate maambukizi wakati wa kujifungua na baada ya kujifungua?

4. Je, kwa kawaida kitovu cha mtoto kina- tunzwa vipi? Je matunzo hayo yanasaidia kitovu au ni hatarishi au hayana madhara wala faida?

Sawidi

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

Dodoso

Kama mekonium, safisha njia ya hewa

............................................................

Mkaushe mtoto vizuri

............................................................

Gundua mtoto analia

............................................................

Mpatie mtoto joto

............................................................

Angalia anavyopumua

............................................................

Funga na kata kitovu

............................................................

Muweke kwenye kifua cha mama ngozi-kwa-ngozi ili kuwezesha kunyonyesha

............................................................

1 6

Sawidi

...................................................................

...................................................................

...................................................................

..................................................................

Kama mtoto halii

Safisha njia ya hewa na shitua kupumua


Je, ni muda gani utatumika kumkausha mtoto, kusafisha njia ya hewa na kufanya uamsho wa kupumua?

Chini ya dakika 1 – Dakika ya Dhahabu

Dakika mbili

Kufyonza zaidi ya muda mrefu au kufyonza kwa ndani sana kunaweza;

Kumfanya mtoto apumue Kumfanya mtoto asipumue

Fuata Mpango Kazi.Angalia tofauti zilizopo katika hatua za kuchukua wakati wa kutoa huduma ya kawaida na ya Dakika ya Dhahabu (sehemu ya njano)

Unasafisha vipi njia ya hewa na kusaidia uamsho wa kupumua?Kama mtoto halii au hapumui vizuri baada ya kumkausha vizuri, inabidi umsaidie aweze kupumua katika Dakika ya Dhahabu®

Mpatie joto.Muweke mtoto ngozi kwa ngozi kwenye kifua/tumbo la mama. Kama haiwezekani muweke mtoto kwenye blanketi kavu lenye joto karibu na mama. Muombe msaidizi wako afunike kichwa cha mtoto.

Weka kichwa vizuri.Muweke mtoto pembeni huku shingo yake ikiwa imenyooka kidogo kusaidia kuweka njia ya hewa wazi. Wakati kichwa cha mtoto kipo kwenye sehemu sahihi, pua itakua mbele zaidi kama inavyowezekana. Kama shingo imejikunja au imenyooka sana, hewa inaweza isiingie kwa urahisi.

Safisha njia ya hewa.Safisha mdomo halafu pua kwa kutumia kifaa safi cha kufyonza au futa kwa kitambaa. Safisa mdomo kwanza ili kutoa kiasi kikubwa cha mchojozo kabla mtoto hajatweta au kulia. Kufyonza pua kwanza inaweza kusababisha kutweta na kuvuta hewa yenye mchojozo. Wakati unatumia kifaa cha kufyonza cha mpira, uminye mpira kabla ya kuingiza kwenye mdomo au pua na achia kabla ya kuutoa. Acha kama hakuna mchojozo hata kama mtoto hajapumua. Ukifyonza kwa muda mrefu au kwa nguvu sana au ndani sana inaweza kumuumiza mtoto, kupunguza mapigo ya moyo na kuzuia kupumua. Ikiwa unatumia kifaa cha kufyonza chenye mrija, ingiza mrija ndani ya mdomo wa mtoto sio zaidi ya sm 5 baada ya mdomo. Fyonza ukiwa unatoa mrija wa kufyonza. Ingiza mrija wa kufyonza

sentimita 1 hadi 2 ndani ya kila tundu la pua na fyonza huku unatoa mpira wa kufyonza nje ya pua.

Kumshitua kupumua.Futa taratibu mgongo mara moja au mbili. Usichelewe au kutumia muda mrefu kuamsha kupumua. Endelea haraka kuangalia anavyopumua na amua kama anahitaji kumpa pumzi. Kukausha, kusafisha njia ya hewa na hatua za kwanza katika kuamsha kupumua zisichukue zaidi ya dakika moja. Hatua zako katika dakika ya kwanza ya dhahabu® zinaweza kusaidia watoto wengi kuanza kupumua.

1 7

Sawidi

...................................................................

...................................................................

...................................................................

..................................................................

Baada ya kusafisha njia ya hewa na kumshitua apumue

Je, mtoto anapumua vizuri?


Kama mtoto hapumui vizuri baada ya kumkausha, kusafisha njia ya hewa na kumsugua mgongoni mara moja au mbili, inabidi

Endelea kumshitua apumue zaidi Umsaidie kupumua kwa “bag” na

“mask”

Mtoto yupi anapumua vizuri? Mtoto anayepumua taratibu na

kawaida Mtoto anayevuta pumzi ndefu halafu

anapumzika kwa muda mrefu

Fuata Mpango Kazi.Ni swali gani la tathmini baada ya kusafisha njia ya hewa na kumsaidia kupumua?

Unafanyaje tathmini ya mtoto baada ya hatua za kwanza za kumsaidia kupumua? Mfanyie tathimini mtoto baada ya hatua za kwanza za kumsaidia kupumua kwa kujiuliza maswali yafuatayo: Je mtoto anapumua vizuri?

Mtoto anayepumua vizuri anaweza akawa• Analia au• Anapumuataratibu/kimyanakifua kinatanuka kawaida

Mtoto ambaye hapumui vizuri anaweza akawa• Anatweta–anavutapumzindefumaramoja kwa muda mrefu halafu anapumzika kwa muda mrefu au anavuta pumzi ndefu mara nyingi isivyo kawaida halafu anapumzika au• Havutipumzikabisa.

Watoto wengine wanaweza wakawa wanavuta pumzi kijuujuu, isivyo kawaida, taratibu au kupumua kwa sauti kali mara baada ya kuzaliwa. Wengine wanaweza kuwa na kifua kubonyea. Watoto hawa watahitaji kufuatiliwa kwa ukaribu kupumua kwao, kasi ya mapigo ya moyo na rangi yao ili kuamua kama wanahitaji msaada zaidi wa kupumua.

Utaamuaje kama mtoto anahitaji huduma gani baada ya hatua za kwanza za kumsaidia kupumua?Kama mtoto anapumua vizuri, hakuna huduma ya ziada inayohitajika. Endelea kuangalia namna anavyopumua. Funga na kata kitovu. Hamasisha kunyonyesha ndani ya saa moja. Kama mtoto hapumui vizuri (anatweta au hapumui kabisa),

anza kumpa pumzi kwa kutumia “bag” na “mask”. Haraka funga na kata kitovu kabla ya kumpeleka mtoto kwenye eneo la kumpa pumzi. Kuchelewesha kumpa pumzi kunaweza kusababisha kifo au uharibifu wa ubongo wa mtoto.

-

1 8

Zoezi: Dakika ya Dhahabu® – safisha njia ya hewa na kumshitua apumue


Mwezeshaji ataonesha jinsi ya kusafisha njia ya hewa na kumsaidia mtoto kupumua ndani ya dakika ya Dhahabu na mwitikio wa mtoto

Mtafanya majaribio wawili wawili mkitumia mwanasesere kufanya majaribio ya jinsi ya kusafisha njia ya hewa na kumsaidia mtoto kupumua. Mmoja wenu akiwa mkunga mwenye ujuzi na mwingine akiwa msaidizi atatoa mwitikio wa mtoto na wakati mwingine atakuwa msaidizi anapohitajika kufanya hivyo.


-

1 9

Kazi ya kikundi


1. Unasafisha vipi njia ya hewa kwa mtoto mwe nye mekonium? Je, njia hiyo ina faida na hasara gani?

2. Unamtambuaje mtoto anayepumua vizuri na asiye pumua vizuri?

3. Kukausha na kusugua mgongo taratibu ni njia za kushitua kupumua. Je kuna njia zingine unazotumia katika sehemu yako ya kazi? Je, njia hizi zina faida au madhara kwa mtoto au hazileti madhara wala faida?

Sawidi

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

Zoezi: Dakika ya Dhahabu® – safisha njia ya hewa na kumshitua apumue

Dodoso

Kama kuna mekonium, safisha njia ya hewa

............................................................


............................................................

Gundua mtoto halii

............................................................

Chukua hatua za kumpa mtoto joto

............................................................

Weka kichwa cha mtoto vizuri

............................................................

Safisha njia ya hewa

............................................................

Shitua kupumua

............................................................

Tambua kupumua vizuri

............................................................

Mpatie mtoto joto

............................................................

Angalia upumuaji wa mtoto

............................................................

Funga na kata kitovu

............................................................

Muweka kwenye kifua cha mama ngozi-kwa-ngozi ili kuwezesha kunyonyesha ............................................................

2 0

Sawidi

...................................................................

...................................................................

...................................................................

..................................................................

Kama mtoto hapumui vizuri, kata kitovu na

Mpe pumzi kwa kutumia bag na mask

Hatua ipi ni sahihi zaidi wakati wa kusaidia mtoto kupumua?Kumpa pumzi kwa bag and mask ni njia ya muhimu na sahihi zaidi kumsaidia mtoto ambaye hapumui au anayetweta. Kumpa pumzi hufungua mapafu yake kwa hewa.

Unaanda vipi kumpa pumzi? Muweke mtoto sehemu safi, yenye joto, kavu na yenye mwanga wa kutosha ili uweze kumtathmini.Eneo hili ulikwisha kuliandaa kabla mtoto hajazaliwa

Simama upande wenye kichwa cha mtoto.Angalia na kuhakikisha kichwa kimekaa vipi na pia angalia jinsi kifua kinavyopanuka.

Chagua mask yenye ukubwa sahihi.Mask ifunike kidevu, mdomo, na pua lakini siyo macho. Mask ishikane kabisa na uso ili hewa iingie kwenye mapafu ya mtoto.

Mask kubwa sana haitafunika kabisa uso vizuri. Hewa itapenya pembeni mwa mask. Mask ndogo sana haitafunika mdomo na puakwa pamoja na inaweza kuziba pua. Hewa haitaingia kwenye mapafu bila kizuizi.


Utachagua vipi ukubwa sahihi wa mask? Chagua mask inayofunika kidevu,

mdomo na pua lakini siyo macho Chagua mask inayofunika kidevu,

mdomo, pua na macho

Nguo gani utaitumia kumpa mtoto joto wakati wa kumpa pumzi?

Nguo iliolowekwa kwenye maji ya uvuguvugu

Nguo kavu yenye joto Fuata Mpango Kazi.Ni hatua ipi inajumuisha kumpa pumzi mtoto?

2 1

Sawidi

...................................................................

...................................................................

...................................................................

..................................................................

1 3

Jinsi ya kumpa pumzi kwa bag na mask

Weka kichwa kimenyoka kidogo.Saidia kuweka njia ya hewa ya mtoto wazi kwa kuweka kichwa wima (extended) kidogo na kushikilia kidevu.

Weka mask kwenye uso.Weka mask ilale kwenye ncha ya kidevu halafu funika mdomo na pua.

Hakikisha hamna sehemu iliyo wazi kwa kushikilia mask kwenye uso wakati unaiminya ili kupanua kifua cha mtoto taratibu.Shikilia mask kwenye uso kwa kutumia kidole gumba na shahada kwa juu. Tumia kidole cha kati kushikilia kidevu huku unasukuma juu kwenye mask. Tumia kidole cha nne na cha tano kuinua taya mbele kusaidia kufungua njia ya hewa.

Shikilia kabisa kuzuia hewa isipenye pembeni kwa kugandamiza kidogo kwenye mask ukiwa umeshikilia kidevu. Kama hujashikilia vizuri kuzuia hewa isipenye pembeni, hutaweza kupeleka hewa kwenye mapafu wakati unaminya bag. Hewa itapenya pembeni mwa mask. Usisukume mask chinikwenye uso. Hii inaweza kubadili mkao wa kichwa cha mtoto na kuzuia hewa kuingia kwenye mapafu.

Minya bag ili kufanya kifua kitanuke kidogo kama vile mtoto anapumua mwenyewe. Hakikisha hakuna hewa inayopenya kati ya mask na uso wa mtoto. Minya bag kwa

nguvu kama unataka kumpatia hewa zaidi kwa kila pumzi.

Mpe pumzi 40 kwa dakika.Ili kusaidia kuweka kasi ya pumzi 40 kwa dakika, hesabu kwa nguvu “moja……mbili……tatu…..moja……mbili…….tatu” Kama umeminya bag wakati unasema “moja” na kuachia wakati unasema “mbili…..tatu” utatoa pumzi kwa kasi ambayo inasaidia hewa kuingia ndani na kutoka nje ya mapafu vizuri.


Kitu gani kinaruhusu hewa kuingia ndani ya mapafu ya mtoto wakati unampa pumzi?

Kichwa kilichowekwa katika “flexed position”

Mgandamizo mzuri wa mask katika uso

Kufungua njia ya hewa ya mtoto, inabidi uweke kichwa cha mtoto

Kiangalie juu “Extended” kidogo Kiangalie juu “Hyperextended” sana

Fuata Mpango Kazi.Ni hatua zipi ndani ya Dakika ya Dhahabu®?

2 2

Sawidi

...................................................................

...................................................................

...................................................................

..................................................................

Jitathmini jinsi unavyotoa pumzi kwa mtotoJitathmini kwa kujiuliza: Je, mtoto anapumua vizuri?

Baadhi ya watoto wanapata nafuu haraka na wanaanza kupumua vizuri baada ya kupuliziwa kidogo. Watoto wengine wanahitaji kupuliziwa kwa bag na mask kwa muda mrefu.

Mtoto anayepumua vizuri atakuwa.• Analia au• Anapumuataratibu/kimyanakifua kinatanuka kawaida

Mtoto ambaye hapumui vizuri atakuwa.• Anatweta–anavutapumzindefumara moja kwa muda mrefu halafu anapumzika kwa muda mrefu au anavuta pumzi ndefu mara nyingi isivyo kawaida halafu anapumzika au• Havutipumzikabisa

Utaamua vipi kwamba mtoto anahitaji huduma gani baada ya kuanza kumpa pumzi?Acha kumpatia pumzi ikiwa mtoto anapumua vizuri na anaweza kukaa na mama ukiwa unamfuatilia kwa ukaribu. Hesabu kasi ya kupumua, sikiliza “grunting” na angalia kifua kubonyea.

Mtoto ambaye hapumui vizuri anahitaji kuendelea kupatiwa pumzi kwa bag na mask.

Wakati wa kumpa pumzi

Je, mtoto anapumua vizuri?


Unampa mtoto pumzi kwa bag na mask. Mtoto anatweta. Unatakiwa kufanya nini?

Acha kumpa pumzi na muangalie mtoto na mama kwa ukaribu

Endelea kumpa pumzi

Mtoto anaanza kupumua vizuri baada ya sekunde 30 za kumpa pumzi kwa bag na mask. Utatoa huduma gani kwa huyu mtoto?

Muangalie mtoto na mama kwa ukaribu

Mpatie huduma ya kawaida

Fuata Mpango Kazi.Ni swali gani la tathmini baada ya kuanza kumpa mtoto pumzi?

2 3

Sawidi

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

-

Zoezi: Dakika ya Dhahabu®- kumpa pumzi “ventilation”

2 4


Mwezeshaji ataionesha Dakika ya Dhahabu na mwitikio wa mtoto .Mtafanya majaribio wawili wawili mkitumia mwanasesere kufanya majaribio ya Dakika ya Dhahabu. Mmoja wenu akiwa mkunga mwenye ujuzi na mwingine akiwa msaidizi atatoa mwitikio wa mtoto na wakati mwingine atakuwa msaidizi anapohitajika kufanya hivyo.


Itabidi kila mmoja kuwa tayari kum-hudumia mtoto ambaye - ana “maji meupe ya amnion” au “mekonium”- hapumui baada ya kumsafisha njia ya hewa na kumshitua- anapumua baada ya muda kidogo kumpatia pumzi kwa bag na mask.

-

Dodoso

Kama mekonium, safisha njia ya hewa

............................................................


............................................................

Gundua mtoto hakulia

............................................................

Chukua hatua za kumpa mtoto joto, weka kichwa, safisha njia ya hewa ............................................................

Shitua kupumua ............................................................

Tambua hapumui vizuri

............................................................

Funga na kukata kitovu*

............................................................

Nenda kwenye eneo la kumpatia pumzi simama nyuma ya kichwa, chagua mask sahihi

............................................................

Mpatie pumzi (ndani ya dakika 1) ............................................................

Tambua kupumua vizuri

............................................................

Mfuatilie kwa karibu akiwa na mama

............................................................* Muweke mtoto kando ya mama akiwa hajafungwa kitovu na kitanzi

2 5

Kazi ya kikundi


1. Utamuweka mahali gani mtoto anayehitaji kupewa pumzi kwa bag na mask? Utampatiaje mtoto joto?

2. Ni wakati gani utafunga na kukata kitovu ambaye anahitaji kupewa pumzi? Utawezaje kuepuka ucheleweshaji wa kuanza kumpa pumzi?

Sawidi

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

2 6

Sawidi

...................................................................

...................................................................

...................................................................

..................................................................

Ikiwa mtoto hapumui, endelea kumpatia pumzi na omba msaada. Mwambie msaidizi amwangalie na kumhudumuia mama.

Angalia kila unapotoa pumzi kifua kinapanuka kama vile mtoto angekuwa anapumua mwenyewe. Ikiwa kifua hakipanuki chukua hatua zifuatazo kurekebisha namna unavyotoa pumzi.

Kichwa: - Weka kichwa vizuri shingo ikiwa imenyooka kidogo - Weka tena mask kwenye uso ishike kabisa bila hewa kupenya pembeni.

Mdomo: - Angalia mdomo, nyuma ya koo, na kwenye pua kama kuna mchojozo na safisha kama inavyohitajika. - Fungua mdomo wa mtoto kidogo kabla ya kuweka tena mask vizuri. Bag: - Minya bag kwa nguvu kutoa pumzi kubwa zaidi.

Kama hewa inapita chini ya mask au kichwa cha mtoto hakikuwekwa vizuri ni sababu muhimu za kusababisha kushindwa kifua kupanuka vizuri. Kama bado huoni kifua kinapanuka, tafuta sababu na rudia tena hatua hizo hapo juu za jinsi ya kumpatia pumzi vizuri zaidi. Angalia tena kama bag

inafanya kazi vizuri. Ibadilishe kama ipo nyingine.


Mtoto hapumui baada ya kumpa pumzi kwa muda kidogo. Je, utafanya nini kwanza?

Minya bag kwa nguvu kumpa pumzi kubwa zaidi

Omba msaada

Kifua cha mtoto hakipanuki jinsi unavyompa pumzi. Je utafanya nini?

Mshitue apumue Weka tena mask kwenye uso na

uweke kichwa vizuri shingo ikiwa imenyooka kidogo

Fuata Mpango Kazi.Fuatilia hatua na tathmini zilizopo wakati wa kuendelea kumpatia pumzi (sehemu nyekundu).

Kama mtoto hapumui

Omba msaadaMpe pumzi vizuri zaidi

2 7

Sawidi

...................................................................

...................................................................

...................................................................

..................................................................

Unafanya vipi tathimini kwa mtoto anayehitajikupewa pumzi kwa muda mrefu zaidi?Kama mtoto hataanza kupumua baada ya dakika moja ya kumpa pumzi ikiwa kifua kilikuwa kinapanuka, tathmini mapigo ya moyo kuamua kwamba anapata pumzi ya kutosha.

Kumfanyia tathimini mtoto anayehitaji kupewa pumzi kwa muda mrefu, jiulize hili swali: Je, mapigo ya moyo yako kawaida au taratibu?

Kupima mapigo ya moyo ni rahisi na haraka zaidi kama una msaada wa mtu mwingine mwenye ujuzi. Msaidizi mwenye ujuzi anaweza kuhesabu mapigo kwenye kitovu wakati wewe unampa pumzi mtoto. Kama huna msaidizi mwenye ujuzi au kama husikii mapigo kwenye kitovu itabidi uangalie tu jinsi kifua kinavyopanuka kama kiashiria cha kutoa pumzi ya kutosha. Endelea kutoa pumzi kwa dakika 1 kabla ya kuacha ili kusikiliza mapigo ya moyo.

Tathimini mapigo ya moyo kama ni ya kawaida au yako chini.Fanya tathimini ya mapigo ya moyo kwa kuzikiliza mapigo kwa kushika kitovu au kwa kutumia stethoscope. Sikiliza mapigo ya moyo wa mtoto kwenye kitovu kinapojishika kwenye tumbo lake. Kama hakuna mapigo yanayosikika katika kitovu lazima wewe na msaidizi wako msikilize upande wa kushoto wa kifua kwa stethoscope na muhesabu mapigo ya moyo. Acha kutoa pumzi kwa sekunde kadhaa ili uweze kusikia mapigo ya moyo.• Mapigoyamoyoyakasiya100auzaidi kwa dakika moja ni ya kawaida.• Mapigoyamoyoyakasichiniya100kwa dakika moja ni ya taratibu/chini.

Kama mapigo ya moyo ni taratibu endelea kumpa pumzi kwa dakika moja kabla hujaangalia tena mapigo ya moyo. Punguza muda unaokaa bila kumpa pumzi wakati unasikiliza mapigo ya moyo. Sikiliza mapigo ya moyo kwa muda wa kutosha kubaini kama yapo kawaida (haraka kuliko yako). Kama mapigo ya moyo ni taratibu (taratibu kuliko yako), ina maana yapo chini.

Kama mtoto hapumui vizuri baada ya kumpa pumzi vizuri zaidi

Je, mapigo ya moyo ni ya kawaida au taratibu?

JitathminiWeka alama ya jibu sahihi kwenye kisanduku.Unampa mtoto pumzi kwa bag na mask. Ni wakati gani utasikiliza mapigo yake ya moyo?

Kila baada ya kupuliza mara 10 kwa bag na mask

Baada ya dakika 1 ya kumpa pumzi

Unashika kitovu kwa ajili ya kuhesabu mapigo ya moyo. Huhisi mapigo yoyote. Hatua gani inafuata?

Sikiliza mapigo ya moyo kwa stethoscope

Usifanye kitu kingine chochote mtoto amefariki

Fuata Mpango Kazi.Fuatilia hatua na tathmini zilizopo wakati wa kuendelea kumpatia pumzi (sehemu nyekundu)

2 8

Sawidi

...................................................................

...................................................................

...................................................................

..................................................................

Kama mtoto atapata nafuu, ni wakati gani utaacha kumpa pumzi?Kama mapigo ya moyo ni ya kawaida, endelea kumpa pumzi kwa bag mpaka mtoto apumue vizuri. Punguza kasi ya pumzi taratibu huku unaangalia jinsi mtoto anavyopumua peke yake. Kama mapigo ya moyo yatabaki kawaida wakati mtoto ameanza kupumua, endelea kupunguza kasi ya kumpa hewa halafu acha kumpa pumzi. Unaweza kuacha kumpa pumzi kama mtoto anapumua na mapigo ya moyo yamebaki kawaida (zaidi ya mapigo 100 kwa dakika moja).

Mtathmini mtoto baada ya kumpa pumzi?Kumhudumia mtoto akiwa ngozi kwa ngozi na mama yake (matunzo kwa njia ya kangaruu) kunaweza kuwa muhimu sana kwa mtoto mdogo sana au mtoto mgonjwa anayehitaji kupewa pumzi. Mtoto atahitaji kuangaliwa viashiria muhimu kwa ukaribu zaidi ikiwemo kasi ya kupumua, mapigo ya moyo, joto la mwili na rangi yake. Mtoto aliyesaidiwa kupumua kwa bag na mask anaweza kuhitaji kusaidiwa kula. Toa unasihi kwa mama na aliyemsindikiza kuhusu hali ya mtoto na mpango wake wa huduma ya baadaye.

Itakuwaje kama mtoto hapumui kabisa au hapumui vizuri?Kama mtoto ana mapigo ya moyo ya kawaida na ana rangi ya pinki lakini hapumui, endelea kumpatia pumzi kwa bag na mask.Kupunguza kasi ya kumpulizia pumzi kwa dakika kadhaa kunaweza kumsababisha mtoto kupumua mwenyewe. Kama bado hapumui, endelea kumpa pumzi na fikiria kutafuta ushauri/msaada wa utaalamu zaidi au kumpa rufaa

- Kama mtoto ataanza kupumua kwa shida na mapigo yake ya moyo yako chini ukipunguza kasi ya kumpa pumzi, utahitaji kuendelea kumpatia pumzi na maangalizi ya kitaalamu zaidi.- Mtoto mwenye rangi ya bluu, “pale”, au anayepumua haraka anaweza kusaidiwa kwa kupewa hewa ya oxygeni kwa kutumia “nasal prongs” au “catheter”- Kifua kubonyea sana, “grunting”, au kupumzika mara kwa mara wakati wa kupumua (zaidi ya sekunde 15 hadi 20) kunaweza kuhitaji “mechanical respiratory support”.

Mtoto aliyepewa pumzi kwa muda mrefu sana (zaidi ya dakika 5) atahitaji uangalizi wa karibu zaidi, uangalizi wa kitaalamu au rufaa. Atahitaji pia kupatiwa joto na usaidizi katika ulishaji.

Kama mapigo ya moyo ni ya kawaida

Mpe pumzi mpaka apumue vizuri kisha endelea

kumuangalia akiwa na mama

2 9

Sawidi

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................


Mtoto amepewa pumzi kwa zaidi ya dakika 3 kwa bag na mask. Kasi ya mapigo ya moyo ni 120 kwa dakika. Mtoto hapumui. Hatua gani utachukua?

Punguza kasi ya kumpa pumzi taratibu na angalia jinsi anavyopumua

Acha kumpa pumzi japo kwa dakika moja uone kama mtoto atapumua

Mtoto amepewa pumzi kwa dakika 10 kwa bag na mask. Mtoto anapumua peke yake na kasi ya mapigo ya moyo ni zaidi 100 kwa dakika. Mtoto huyu anahitaji huduma gani?

Huduma ya kawaida na mama Uangalizi wa karibu sana, kuonwa

na mtaalamu au rufaa

Fuata Mpango Kazi.Fuatilia hatua mbili mtoto akiwa na mapigo ya moyo ya kawaida wakati anaendelea kupewa pumzi kwa bag na mask.

3 0

Sawidi

...................................................................

...................................................................

...................................................................

..................................................................

Utafanya nini kama mapigo ya moyo yapo taratibu?Kama mapigo ya moyo yapo taratibu,hakikisha umechukua hatua zote kumpapumzi vizuri zaidi. Inabidi kifua kipanukekwa kila pumzi unayompa. Kama mtoto hapati nafuu kwa kumpa pumzi, inawezekana ana tatizo kubwa zaidi.Matatizo hayo ni kama nimonia, kuvutamekonium, mapafu yasiyokomaa au matatizo ya maumbile . Mtoto anaweza kuhitaji utaalamu zaidi kama “endotrachealintubation”na oxygeni au “chestcompressions” na dawa. Tumia mpangowa dharura ili kumpatia mtoto huduma zauangalizi kwenye kituo chenye wataalamu.Endelea bila kuacha kumpatia pumzi mtotoikiwa utamsafirisha.

Kama mtoto hana mapigo ya moyo auhapumui baada ya kumpa pumzi kwa dakika10, mtoto amefariki. Acha kumpa pumzi.

Ngozi yenye rangi ya zambarau-nyeupeau inamenyeka “maceration” inamaanishakwamba mtoto alifariki muda mrefu kablaya kuzaliwa. Kama ikigundulika wakati wakuzaliwa, hamna haja ya kuanza kumpapumzi. Unaweza kuacha kumpa pumziwakati wowote unapotambua “maceration”.Hakuna hatua zinazohitajika kuchukuliwa.Mtoto ambaye hakuwa na mapigo ya moyona hakupumua baada ya kuzaliwa ni mfu.

Kama mapigo ya moyo ni ya taratibu au kwaida na mtoto hapumui

Endelea kumpa pumzi na tafuta utaalamu zaidi


Umempa mtoto pumzi kwa bag na mask kwa dakika 5. Kifua cha mtoto kinapanuka lakini mapigo ya moyo yapo taratibu kwa kasi ya mapigo 70 kwa dakika. Je, utafanya nini?

Endelea kumpa pumzi, anza mpango wa dharura na tafuta msaada kutoka kituo chenye wataalamu

Acha kumpa pumzi na angalia kama mapigo ya moyo yataongezeka

Baada ya dakika 10 za kumpa pumzi huku kifua kinapanuka vizuri, mtoto hapumui na hana mapigo ya moyo (kwenye kitovu, wala hakuna mapigo ya moyo unaposikiliza na stethoscope). Je, utafanya nini?

Acha kumpa pumzi. Mtoto amekufa Endelea kumpa pumzi kwa dakika

nyingine 10

Fuata Mpango Kazi.Fuatilia hatua za mapigo ya moyo ya chini wakati unaendelea kumpa pumzi kwa bag na mask.

3 1

Sawidi

...................................................................

...................................................................

...................................................................

..................................................................

Utampa matunzo gani mtoto anayehitaji rufaa?Mtoto anaweza kuwa na matatizo ya kupumua au dalili nyingine za hatari ambazo zitahitaji uangalizi wa kitaalamu zaidi. Kila kituo lazima kiwe na mwongozo wa rufaa (usafiri) kwa watoto wagonjwa.

Msafirishe mama pamoja na mtotoEndelea kufuatilia kasi ya kupumua, mapigo ya moyo, rangi na joto la mwili kwa ukaribu. Mfahamishe mtu anayehusika katika kituo ulichompeleka mtoto tathmini ya ufuatiliaji wa mtoto na hatua ulizochukua kumsaidia mtoto. Jaribu kuwaweka mama na mtoto pamoja wakati unawasafirisha hata kama anayeumwa ni mmojawapo. Wakati wa ushafirishaji angalia uwezekano wa kumuweka mtoto ngozi kwa ngozi na mama ili kuwezesha uangalizi wa karibu na pia kumlinda mtoto na kupoteza joto lake la mwili.

Usaidie familia ya mtoto mgonjwa au mtoto aliyekufaEleza familia ya mtoto mgonjwa kitu gani kinachomsumbua na kitu gani kinaweza kufanyika ili kumsaidia. Jibu maswali ya familia au tafuta msaada wa kujibu maswali yao. Kama mtoto amekufa, jibu katika namna inayofaa na inayokubalika katika jamii. Kama inakubalika, elezea familia kwanini unafikiri mtoto amekufa na jadili nao matukio kabla mtoto hajafariki. Waruhusu wana

familia kumuona na kumshika mtoto kama watapenda. Heshimu maamuzi ya familia, usiri, na imani za kidini. Mpe mama ushauri kuhusu utunzaji wa matiti na uzazi wampango.

Ikiwa rufaa inahitajika

Msafirishe mama na mtoto pamoja na toa msaada kwa familia


Mtoto anahitaji kupewa pumzi na bag na mask. Anapumua haraka na hawezi kunyonya. Je, utafanya nini?

Waache mama na mtoto wapumzike Mueleze mama na msindikizaji hali

ya mtoto

Mtoto aliye zaliwa na uzito pungufu atapelekwa kwenye hospitali ya wilaya kwa sababu ya shida ya kupumua. Utampa mama ushauri gani?

Mshauri asisafiri japo kwa wiki moja Mshauri aende pamoja na mtoto

wake kama inawezekana

Fuata Mpango Kazi.Kwenye Mpango kazi angalia namba za simu au njia yoyote ya mawasiliano ili uanzishe mpango wa dharura na upate ushauri wa kitaalamu au uandae rufaa.

3 2

Zoezi: Endelea kumpatia pumzi ikiwa kasi ya mapigo ya moyo ni kawaida


Mwezeshaji ataonesha jinsi ya kuendelea kumpatia mtoto pumzi mwenye kasi ya kawaida ya mapigo ya moyo.

Mtafanya majaribio wawili wawili mkitumia mwanasesere kufanya majaribio ya kumpatia mtoto pumzi mwenye kasi ya kawaida ya mapigo ya moyo. Mmoja wenu akiwa mkunga mwenye ujuzi na mwingine akiwa msaidizi atatoa mwitikio wa mtoto na wakati mwingine atakuwa msaidizi anapohitajika kufanya hivyo.


Itabidi kila mmoja kuwa tayari kumhudumia mtoto ambaye:- kifua chake hakipanuki vizuri- ana kasi ya mapigo ya moyo ya kawaida na anapumua vizuri AU hapumui vizuri

3 3

Dodoso

Tambua hapumui na kifua hakipanuki vizuri

............................................................

Omba msaada

............................................................

Endelea kumpa pumzi vizuri zaidi

...............................................................

Tambua bado hapumui vizuri

...............................................................

Tambua mapigo ya moyo ya kawaida

...............................................................

Tambua anapumua vizuri AU bado hapumui vizuri ...............................................................

Kama anapumua vizuri, AU kama hapumui vizuri, endelea kumpatia pumzi na tafuta ushauri wa kitaalamu au rufaa

...............................................................

Kazi ya kikundi


1. Utampaje mtoto pumzi na kumfanyia tathimini kama hakuna mtu wa pili mwenye ujuzi wakati wa kuzalisha?

2. Utaanzisha vipi mpango wa dharura kama mtoto anahitaji kupewa huduma ya kitaalamu au rufaa?

Sawidi

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

3 4

Zoezi: Endelea kumpa pumzi ikiwa kasi ya mapigo ya moyo ni chini/taratibu


Mwezeshaji ataonesha jinsi ya kuendelea kumpatia mtoto pumzi mwenye kasi ya chini/taratibu ya mapigo ya moyo.

Mtafanya majaribio wawili wawili mkitumia mwanasesere kufanya majaribio ya kumpatia mtoto pumzi mwenye kasi ya taratibu ya mapigo ya moyo. Mmoja wenu akiwa mkunga mwenye ujuzi na mwingine akiwa msaidizi atatoa mwitikio wa mtoto na wakati mwingine atakuwa msaidizi anapohitajika kufanya hivyo.


3 4

3 5

Kazi ya kikundi


1. Ikiwa mtoto anahitaji kuendelea kupatiwa pumzi kwa muda wa zaidi ya dakika kadhaa, ni mahali gani anaweza kupatiwa huduma hiyo?

2. Unaweza ukaboresha vipi mahali hapo pa kutolea huduma hiyo katika sehemu yako ya kazi na ni sababu zipi zinakufanya umpatie rufaa mtoto?

3. Jamii yako inawezaje kusaidia familia yenye mtoto mgonjwa au aliyefariki?

Sawidi

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

...............................................................................

Dodoso

Tambua hapumui na kifua hakipanuki vizuri

...............................................................

Omba msaada

...............................................................

Endelea kumpa pumzi vizuri zaidi

...............................................................

Tambua bado hapumui vizuri

...............................................................

Tambua mapigo ya moyo ya taratibu

...............................................................

Endelea kumpatia pumzi na tafuta ushauri wa kitaalamu au rufaa ...............................................................

3 6


Mpango Kazi

3 7

Fuatilia mifano sita

1 2 3 4 5 6If mekonium, Safisha njia ya hewa

Mkaushe vizuri

Mkaushe vizuri

Mkaushe vizuri

Mkaushe vizuri

Mkaushe vizuri

Mkaushe vizuri

Analia Halii Halii Halii Halii Halii

Mpe joto Mpe joto Mpe joto Mpe joto Mpe joto Mpe jotoAngalia upumuaji

Weka kichwa vizuri

Weka kichwa vizuri

Weka kichwa vizuri

Weka kichwa vizuri

Weka kichwa vizuri






Shitua kupumua

Shitua kupumua

Shitua kupumua

Shitua kupumua

Shitua kupumua

Anapumua vizuri

Anapumua vizuri

Hapumui Hapumui Hapumui Hapumui

Kata kitovu Kata kitovu Kata kitovu Kata kitovu Kata kitovu Kata kitovuHuduma ya kawaida

Huduma ya kawaida

Mpe pumzi Mpe pumzi Mpe pumzi Mpe pumzi

Anapumua vizuri

Hapumui Hapumui Hapumui

Muangalie kwa ukaribu na mama

Omba msaada

Omba msaada

Omba msaada

Mpe pumzi vizuri zaidi



Anapumua Hapumui Hapumui


Endelea kumpa pumzi

Endelea kumpa pumzi

Mapigo ya moyo ni ya kawaida

Mapigo ya moyo ni taratibu AU ya kawaida

Anapumua Hapumui


Endelea kumpa pumziUangalizi wa hali ya juu/Rufaa

Kuna maswali makuu matatu katika Mpango Kazi:• Analia?• Anapumua?• Kasiyamapigoyamoyo?

Majibu yako kwa maswali matatu ya tathimini yatakuonesha mtiririko tofauti utakaouchukua kuwahudumia watoto tofauti kama ilivyooneshwa hapo juu kwenye Mpango Kazi ( uk 36)

Kumbuka mtoto akiwa na mekonium, safisha njia ya hewa kabla ya kumkausha. Mafanikio ya jinsi ya kumsaidia mtoto kupumua ni mazoezi. Fanya mazoezi ya kutosha wakati wa na baada ya mafunzo.

60 sec

Dak

ika

ya D

haha

bu®

Kufuzu kutumia bag na maskKutoa pumzi kwa kutumia bag na mask kunaokoa maisha ya mtoto aliyeshindwa kupumua baada ya kusafisha njia ya hewa na kumshitua kupumua. Kufuzu kudumisha ujuzi wa matumizi ya kifaa hiki kunahitaji mazoezi ya kila siku. Fuata hatua hizi kufanya mazoezi ili uweze kufanya hatua zote kwa usahihi.

Imefanyika Haikufanyika 1. Kagua vifaa na chagua mask inayohitajika .................................................................................... Hakiki ufanyaji kazi wa bag na mask Hakikisha kuwa mask inashika vizuri kwenye uso wa mtoto 2. Weka mask itengeneze mgandamano kwenye uso .............................................................. Nyoosha kichwa, weka mask kidevuni ifunike mdomo na pua Mgandamano mzuri unaruhusu kupanuka kifua wakati unapominya bag 3. Puliza kwa kasi ya pumzi 40 kwa dakika ............................................................................................. Kasi inatakiwa isiwe chini ya pumzi 30 au zaidi ya pumzi 50 kwa dakika 4. Angalia jinsi kifua kinavyopanuka .......................................................................................................... Hakikisha kuwa kwa kila mpulizo unafanya kifua kupanuka 5. Boresha utoaji wa mpulizo ikiwa kifua hakipanuki a) Kichwa- weka upya mask na weka kilale vizuri zaidi ....................................................... b) Mdomo-safisha mchojozo na achanisha midomo iwe wazi ............................... c) Minya bag kwa nguvu kutoa pumzi kubwa zaidi................................................................ 3 8

Endelea kujifunza kwa kutumia Mpango KaziJizoezi maswali unayotakiwa kujiuliza na hatua unazotakiwa kuchukua kwa mtiririko sahihi.Ujitathmini wakati mwenzio anakupa mfano wa hali ya mtoto. Jiulize maswali ya tathmini.Mwenzio atajibu kwa kutumia mwanasesere au kwa maneno. Fikiria vitendo sahihi nafanya vitendo hivyo. Jiulize swali linalofuata la tathmini. Endelea hivyo hadi mtoto awezekupumua vizuri. Ikiwa mtoto hapumui vizuri, endelea kumpatia pumzi na onesha ikiwaanahitaji kupata huduma maalumu au rufaa.

Fikiria utafanya nini wakati una changamoto kadhaa. Utafanya nini ikiwa mtoto amezaliwana ngozi inamenyeka ?, ikiwa mtoto hana mapigo ya moyo baada ya dakika moja au kumi baada ya kusaidiwa kupumua?

Tumia Mpango Kazi kama kiongozi cha kufikiria huduma utakayotoa kwa watoto katika sehemu yako ya kazi.- Umefanya nini kumsaidia mtoto apumue?- Imetokea nini kwa mtoto?- Kitu gani umekifanya vizuri?- Kitu gani kingeweza kufanyika kwa vizuri zaidi?- Umejifunza nini kutokana na huduma uliyompatia mtoto huyo?Washirikishe wahudumu wenzio uzoefu wako ili waweze kujifunza toka kwako.

Jinsi ya kusugua mikono KWA “ALCOHOL-BASED FORMULATION”

Jinsi ya kunawa mikono KWA SABUNI NA MAJI

Weka kimiminika cha kunawia mikono cha kutosha kwenye mkono uliokunjwa kuenea sehemu zote.

Kusugua mikono kiganja na kiganja weka kiganja cha kulia nyuma ya mkono wa kushoto na sugua katikati ya vidole

kiganja kwa kiganja ukisugua katikati ya vidole.

nyuma ya vidole vilivyokunjwa kwenye kiganja cha mkono mwingine

sugua kwa kuzungusha, mbele na nyuma kutumia vidole vya mkono wa kulia kwenye

kiganja cha kushoto kisha badili mkono

sugua kidole gumba kwa kukizungusha kwenye kiganja cha kulia kisha badili

kidole gumba kingine

…mikono yako ni salama.

Loanisha mikono na maji. mimina sabuni ya kutosha kuenea sehemu zote za mikono.

suuza mikono na maji kavu vizuri kwa kitambaamatumizi moja

kutumia kitambaa kufunga bomba

...mikono ikikauka iko salama

40-60 sec20-30 sec

Des

ign:

mon

dofr

agili

s ne

twor

k

WHO acknowledges the Hôpitaux Universitaires de Genève (HUG) in particular the membersof the Infection Control Programme, for their active participation in developing this material.

October 2006, version 1.3 9

3 9

Vielelezo zaidi: Kunawa mikono na kukausha mikono

4 0

Kutakasa na kuhakiki vifaa kila baada ya kutumika

Jinsi ya kusafisha• Tenganishabagnamasknakifaachakufyonzamchojozo(suctiondevice).Ikiwakifaachakufyonza hakifunguki ili kioshwe kwa ndani inabidi kitupwe mara baada ya kutumika kumuhudumia mtoto mmoja.

• Kuuavijidudu: Viloweke kwenye Chlorine 0.5% kwa dakika 10.

• Kuvisafisha: Vioshe kwenye maji yenye sabuni na visuuze na maji safi.

• Kuvitakasa: Vichemshe kwenye maji kwa dakika 10 au viweke kwenye mashine ya kutakasa vifaa (steam sterilizer) kwa dakika 10.

• Achavifaavyotevikaukehewanikablayakuviunganishatena.• Unganishabagnamaskkamainavyoolekezwanamtengenezaji.

Jinsi ya kujaribu• Kujaribukamakifaachakutoleapumzikinafanyakazi:

3. Angalia ufito wa mask kama imeharibika isije ikashindwa kugandamiza inavyopaswa.4. Angalia bag kama imetoboka.

Kuhakikisha kuwa vifaa viko tayari kutumika wakati wowote• Tengenezaaubadilishakifaakisichofanyakazipaleunapogundua• Hifadhivifaasafimahalisalamapanapofikiwakirahisikamakwenyekashaaukabati.Wekavifaa vyote kwa pamoja ili iwe rahasi wakati vinapohitajika.• Hifadhinguozakumkaushiamtotonavifaavyotemuhimu.

Air flow

1. Minya bag na angalia mdomo wa presha (valve) kama unapanuka kuonesha kuwa iko tayari kupitisha hewa kwa mgonjwa.

2. Weka mask kwenye kiganja na minya bag kwa nguvu ili ufungue mdomo wa presha kwenye mask. Hii inaonesha kuwa hewa ambayo haiwezi kupita kwenda ndani itapita kwenye hiyo valve.

Inapitisha Hewa

4 1

Kuhamasisha unyonyeshaji

• Ruhusumgusanowamamanamtoto.Muweke mtoto katika tumbo la mama yake unapompatia huduma ya kawaida au wakati unasafisha njia ya hewa na kumshitua ili apumue. Baada ya kukata kitovu mlaze mtoto kifuani kwa mama yake.

• Hamasishaunyonyeshajindaniyasaa1baadayakuzaliwa.Watoto wengi wanakuwa tayari kunyonya mara baada ya kuzaliwa. Siyo wote watakuwa tayari kwa wakati mmoja. Msaidie mama kutambua ni wakati gani mtoto wake yuko tayari kunyonya.

• Msaidiekumpakatanakukaavizurikwenyetiti. Msaidie mama kumpakata mtoto vizuri. Mama lazima akae vizuri bila maumivu. Mtoto aelekee na asaidiwe kukaa kwenye titi kama ikibidi.

• Hamasisha mtoto anyonye kila wakati na anapohitaji. Usimtenganishe mama na mtoto. Mfundishe mama kutambua wakati gani mtoto anahitaji kunyonya na amnyonyeshe.

• Usimpatie kinywaji/chakula kingine mtoto. Mtoto hahitaji chakula wala kinywaji kingine isipokuwa maziwa ya mama pekee. Mama anahitaji kula vyakula vyenye virutubisho na vinywaji kwa wingi.

Viashiria vya kumfuatilia mtoto aliyesaidiwa kupumuaFuatilia viashiria• Upumuaji - Hesabu kasi ya kupumua, sikiliza “grunting” na angalia kifua kubonyea. Kasi ya kawaida ya kupumua ni pumzi 30 hadi 60 kwa dakika.

• Rangi -Angalia rangi ya midomo na ndani ya kinywa. Angalia rangi ya ngozi ya uso, mwili mikono na nyayo. Midomo na kinywa inabidi rangi ya pinki. Ikiwa midomo, kinywa, uso au mwili una rangi ya bluu au nyeupe inaashiria kuwa mtoto hapumui vizuri. Mikono na nyayo zikiwa bluu wakati sehemu zingine za mwili ni pinki hii ni kawaida.

• Mapigoyamoyo-Fanya tathmini ya mapigo ya moyo ikiwa upumuaji au rangi siyo kawaida. Kasi ya mapigo ya moyo ya kawaida ni zaidi ya mapigo 100 kwa dakika saa chache za mwanzo baada ya mtoto kuzaliwa.

• Joto-Gusa mwili, mikono, na nyayo mtoto. Joto la sehemu hizo lazima zilingane. Ikiwa nyayo ni za baridi, mweke mtoto agusane ngozi kwa ngozi na mama yake ilia pate joto. Kisha mfunike mtoto na nguo zingine alizonazo mama au blanketi. Kama hakuvalishwa kofia baada ya kuzaliwa, mvalishe.

Fuatilia uchangamfu• Uangavu,mkaonakuchezacheza-Angalia kufunguka kwa macho, mikunjo kidogo ya mikono na miguu na anavyochezacheza. Hii ni kawaida. Mtoto anayekuwa amelala kila wakati au analialia, amelegea au amekakamaa au hachezichezi anaweza kuwa mgonjwa.

• Unyonyaji - Mtoto anatakiwa anyonye zaidi ya mara 10 kwa siku. Mtoto asiyenyonya au anayetapika baada ya kunyonya anaweza kuwa mgonjwa.

4 2

Kutambua dalili za hatariTambua dalili za hatari zinazokuonesha kuwa mtoto yuko kwenye hatari ya kufa. Mfundishe mama dalili hizi. Mtoto mwenye dalili mojawapo anahitaji huduma na matibabu ya haraka au rufaa ya haraka.• Kupumuakwashida- Kupumua haraka sana, au taratibu sana, “grunting“ au kifua kubonyea sana• Rangimbaya- ngozi ya bluu, nyekundu, nyeupe au njano (ndani ya saa 24 za kuzaliwa)• BaridiauJotokwakugusa- nyayo baridi au mwili wa moto kwa kugusa• Hachangamki- hana ungavu wa kawaida, hachezichezi na mkao wake si wa kawaida• Kutonyonya vizuri• Machokutoausahanaaukuvimba;kitovuchekunduaukinachotoausaha;vipele vyenye usaha• Degedege

Matunzo ya mtoto aliyezaliwa na uzito pungufuMtoto aliyezaliwa na uzito pungufu anahitaji kupatiwa matunzo ikiwemo joto, usafi na chakula.• Usafi-Wale wanaomuhudimia mtoto inabidi wanawe mikono kabla ya kumgusa mtoto. Vitu vyote vinavyotumiwa na mtoto (nguo, vikombe na vifaa vyote vinavyotumika katika kuandaa/kupimia maziwa ya mama) lazima kuwa visafi.• Kumbebangozi-kwa-ngozi-Mtoto akibebwa ngozi-kwa ngozi kifuani kwa mama yake kunamsaidia kupumua na kuhifadhi joto lake la mwili. Pia inamsaidia kunyonya kila anapohitaji.• Unyonyeshajiwamarakwamara-Mtoto akinyonyeshwa kila mara kunazuia upungufu wa sukari ya damu mwilini.• Maziwayaliyokamuliwa- Watoto wenye uzito pungufu au wagonjwa wanahitaji kunyonya na kuongezewa maziwa ya mama yaliyokamuliwa kwa kikombe.

Matunzo kwa njia ya Kangaruu ni njia maalumu ya kuwatunza watoto waliozaliwa na uzito pungufu kwa kuwabeba kifuani ngozi kwa ngozi na kunyonyeshwa maziwa ya mama pekee. Njia hii inasaidia unyonyeshaji, kumpatia joto, kuzuia maambukizi na kutoa usaidizi wa familia kwa mama na mtoto.

Kumbukumbu za kuzaliwaAndika kumbukumbu za kuzaliwa mapema iwezekanavyo baada ya mama na mtoto kuwa na hali nzuri• Tarehenasaayakuzaliwa• Apgarscore - Mpatie Apgar score kutathmini jinsi mtoto anavyomudu kuwa nje ya mfuko wa uzazi. Mpatie pointi kwa kila tendo, halafu jumlisha hizo pointi katika dakika 1 na 5 baada ya kuzaliwa. Rudia kutathmini kila baada ya dakika 5 mpaka jumla iwe 7 au zaidi. Mtoto mwenye Apgar score katika dakika 5 kati ya pointi 0-3 ana uwezekano mkubwa wa kuwa na matatizo baada ya kuzaliwa kuliko yule mwenye Apgar score kubwa. Apgar score inatoa taarifa muhimu ya mtoto anayehitaji kupatiwa huduma na mtaalamu au rufaa.• Uzito-Mpime uzito saa moja baada ya kuzaliwa na ndani ya saa 24 za kuzaliwa wakati joto la mtoto limeimarika. Uzito wa kuzaliwa chini ya kilo 2.500 ni uzito pungufu.• Hudumaaliyopatiwamtotowakatialipozaliwa- Elezea alichofanyiwa mtoto kumsaidia kupumua na pia elezea mwitikio wa mtoto.

4 3

Ishara 0 1 2 AlamaDakika 1 Dakika 5

Kupumua Hakuna Kulia kwa kuchoka,Kupumua kijuujuu

Analia vizuri

Mapigo ya moyo Hakuna Mapigo<100/dakika Mapigo>100/dakikaRangi Bluu au nyeupe Mikono na nyayo bluu,

mdomo na mwili pinkiMwili mzima ni rangi ya pinki

Msuli (tone) Amelegea Anakunja kidogo Anakunja na kukunjua vizuri

Tendo hisia Hakuna Anakunja uso Analia au anacheza vizuri

Jumla

Kamusi Apgar score – Ni jumla ya alama inayoonesha mtoto amopokea vipi maisha nje ya tumbo la uzazi (jina lake ni baada ya daktari aliyeielezea).Alama za hatari – ushahidi unaonekana wa matatizo ya kiafya ambayo ni hatari au yenye kuhatarisha maisha na yanahitaji uangalizi wa harakaChunguza – kufanya tathimini; kuangalia alama fulani au mambo fulani yanayofahamika na kufanya uamuzi ; kumpima mtoto au mwanamke na kutambua dalili za ugonjwa au afya.Dalili/Alama/Kiashiria – ushahidi wa kimwili wa hali ya aina fulani au tatizo la kiafya inayoonekana kwa kuangalia, kusikiliza, kuhisi/kushika au kupimaDalili za hatari – hali isiyo ya kawaida inayoashiria hatari ya maisha na inayohitaji huduma ya haraka“Endotracheal intubation” – kuweka mpira kupitia mdomoni kwenda kwenye koo la hewa ili kutoa oksijeni ya ziada na kutoa pumzi“Grunting” – sauti fupi laini ambayo mtoto anatoa wakati wa kutoa pumzi nje; inamaanisha kupumua kwa shidaHospitali – kituo cha afya kinacholaza wagonjwa na kina uwezo wa kutibu wanawake wenye matatizo na watoto Hospitali ya rufaa – hospitali yenye huduma zote za uzazi, ikijumuisha upasuaji, huduma ya kuongeza damu na uan-galizi wa watoto wachanga wenye matatizoHuduma – hatua inayochukuliwa kusaidia kuboresha hali ya afyaKifua kubonyea sana – kifua kuingia ndani wakati hewa inaingia kwenye mapafu wakati wa kuvuta pumzi.Kituo cha huduma – eneo ambalo huduma ya afya yenye mpangilio inatolewa, kama zahanati, kliniki, kituo cha afya au hospitaliKuchunguza tena – kupima (mama au mtoto) tena kwa dalili za hali fulani au kuamua kama hali inakuwa nafuu, inazidi zaidi au imebaki kama ilivyoKuingia ndani kwa kifua –Kuvuta pumzi kunafanya kifua kuingia ndani wakati hewa inaingia kwenye mapafu Kutoa pumzi – kumsaidia mtoto kupumua kwa kutumia bag na mask au kifaa kingine; kupeleka hewa ndani na nje ya mapafuKutweta – kuvuta pumzi ndefu, wakati mwingine mara

moja; kwa watoto inamaanisha kupumua kwa shidaKuvuta mekonium – mtoto kuvuta maji yenye kinyesi cha kwanza kwenye mapafu yake; husababisha kupumua kwa shidaMpango Binafsi wa kujifungua – mpango wa uzazi salama wa mtoto unaotengenezwa wakati wa kliniki ya ujauzito ambao unaangalia hali ya mama, namna anavyopenda/chagua na rasilimali zilizopo.Mpango wa Dharura – mpango wa kutafuta huduma kwa ajili dalili za hatari wakati wa ujauzito, kujifungua na kipindi baada ya kujifungua, kwa mtoto na mamaMsindikizaji wa mjamzito – mume, bwana, au mwanafa-milia mwingine au rafiki anayemsindikiza mama mjamzito wakati wa kujifunguaMatatizo ya maumbile – ulemavu/ubovu wa mwili unaoku-wepo tangu kuzaliwa Mkunga mwenye ujuzi – mtu aliye na mafunzo ya kuzalisha kwa njia ya kawaida na kutambua au kutoa rufaa kwa mad-hara yatakayojitokeza kwa mama au mtotoMtoto mchanga – mtoto aliyezaliwa karibuni chini ya mwaka mmoja; inatumika kwa kubadilishana na mtotoMtoto mdogo sana – mtoto aliyezaliwa kabla ya wiki 37 za mimba zilizokamilikaMtoto mfu – uzazi wa mtoto ambaye haoneshi dalili za kuishi (hatweti, hapumui, hana mapigo ya moyo, hachezi)Nimonia – maambukizi ya mapafu; inasababisha kupumua kwa shidaNgozi kumenyeka – mabadiliko ya ngozi yanayoonesha kifo cha mtoto kabla hajazaliwaRufaa – kumpeleka mama au mtoto kwa kupimwa na kuangaliwa zaidi kwenye uangalizi wa hali ya juu zaidi; inajumuisha mipango ya usafiri, uangalizi wakati wa usafiri, mawasiliano ya kuandikwa nay a kuongea na kituo kitaka-chompokeaUangalizi wa karibu – vipimo vya mara kwa mara vya viashiria muhimu au kuangalia alama za kimwiliUmri wa mimba kamili –ni umri baada ya wiki 37 za mimba zilizokamilika

Adapted from IMPAC – Pregnancy, Childbirth, Postpartum and Newborn Care: A Guide for Essential Practice. World Health Organization; 2006

ApgAR SCORE

4 4

Editor Susan Niermeyer, MD, MPH, FAAP University of Colorado Denver Aurora, CO

Associate Editors William J. Keenan, MD, FAAP St Louis University St Louis, MO

George A. Little, MD, FAAP Dartmouth Medical School Lebanon, NH

Nalini Singhal, MD, FRCPC, FAAP University of Calgary Calgary, AB, Canada

Educational Design Editor Harald Eikeland Stavanger, Norway

Illustrator/Art Director Anne Jorunn Svalastog Johnsen Stavanger, Norway

Evaluation and Data Analysis Jocelyn Lockyer, PhD University of Calgary Calgary, AB, Canada

Managing Editor Eileen Hopkins Schoen American Academy of Pediatrics Elk Grove Village, IL

Global Implementation Task Force 2006 – 2009 William J. Keenan, MD, FAAP – Cochair George A. Little, MD, FAAP – Cochair Waldemar Carlo, MD, FAAP Robert Clark, MD, MPH, FAAP Troy Jacobs, MD, MPH, FAAP Joy E. Lawn, MB BS, MRCP, MPH, PhD Susan Niermeyer, MD, MPH, FAAP Jeffrey Perlman, MB, ChB, FAAP Nalini Singhal MD, FRCPC, FAAP Jonathan Spector, MD, MPH, FAAP Dharmapuri Vidyasagar, MD, FAAP Stephen Wall, MD, MS, MSW, FAAP Linda L. Wright, MD, FAAP

The American Academy of Pediatrics and the Helping Babies Breathe Editorial Board acknowledge with appreciation the following individuals for valuable time spent reviewing program materials.

Rajiv Bahl, MD, PhDSeverin von Xylander, MDJelka Zupan, MDWorld Health OrganizationGeneva, Switzerland

Zulfiqar Bhutta, FRCP, FRCPCH, PhD Maqbool, Qadir, MD, DABP Aga Khan University HospitalKarachi, Pakistan

Ronald Bloom, MD, FAAP Bernhard Fassl, MD, FAAP University of UtahSalt Lake City, UT

Sherri Bucher, PhD Indiana University School of MedicineIndianapolis, IN

Fabian Esamai, MB, ChB, Mmed, MPH, PhD Moi University School of MedicineEldoret, Kenya

Troy Jacobs, MD, MPH, FAAP Lily Kak, PhDUS Agency for International Development Washington, DC

Beena Kamath, MD, MPH University of Colorado Aurora, CO

John Kattwinkel, MD, FAAPJerry Short, PhD University of Virginia Charlottesville, VA

Joy E. Lawn, MB BS, MRCP, MPH, PhDStephen Wall, MD, MS, MSW, FAAP Save the Children Washington, DC

Douglas D. McMillan, MDDalhousie UniversityHalifax, NS, Canada

Indira Narayanan, MDUSAID/BASICS Arlington, VA

Kristian Olson, MD, MPH Harvard Medical SchoolBoston, MA

Vinod K. Paul, MD All India Institute of Medical Sciences New Delhi, India

Bertha Pooley, MD Save the Children La Paz, Bolivia

Martin Weber, MDWHO Indonesia OfficeJakarta, Indonesia

David Woods, MB, ChB, MD, FRCP University of Cape Town Cape Town, South Africa

Acknowledgements

Errol R. Alden, MD, FAAP, Executive Director, CEORobert R. Perelman, MD, FAAP, Associate Executive DirectorWilliam J. Keenan, MD, FAAP, Medical Director, International AffairsWendy Marie Simon, MA, CAE, Director, Division of Life Support ProgramsEileen Hopkins Schoen, Manager, Helping Babies Breathe InitiativeKaren Lim, Life Support Programs Assistant

The AAP Global Implementation Task Force is grateful for the 2005 International Liaison Committee on Resuscitation Consensus on Science and Treatment Recommendations which are the evidence-based foundation for Helping Babies Breathe®.

The AAP extends sincere appreciation to the World Health Organization for their collaboration and consultation as we all strive to achieve Millennium Development Goal number four: to reduce the under-five mortality rate by two-thirds, between 1990 and 2015.

Helping Babies Breathe is supported by an unrestricted educational grant from The Laerdal Foundation for Acute Medicine, Stavanger, Norway. Special thanks to Tore Laerdal for his innovation, compassionate spirit, and dedication to saving lives.

Evaluation of educational materials is supported by Latter-Day Saints Charities, Salt Lake City, Utah.

Implementation evaluation is supported by USAID.

All rights reserved. Except as permitted under the United States Copyright Act of 1976, no part of the material protected by this copyright notice may be reproduced or utilized in any form, electronic or mechanical, including photocopying, recording, or by any information storage and retrieval system, without written permission from the copyright owner.

The material is made available as part of the professional education programs of the American Academy of Pediatrics. No endorsement of any product or service should be inferred or is intended. Every effort has been made to ensure that con-tributors to the Helping Babies Breathe materials are knowledgeable authorities in their fields. Readers are nevertheless advised that the statements and opinions expressed are provided as guidelines and should not be construed as official policy of the American Academy of Pediatrics. The recommendations in this publication and the accompanying materi-als do not indicate an exclusive course of treatment. Variations, taking into account individual circumstances, nature of medical oversight, and local protocols, may be appropriate. The American Academy of Pediatrics disclaims any liability or responsibility for the consequences of any actions taken in the reliance on these statements or opinions.

© 2010 by American Academy of Pediatrics

4 5

Sawidi

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

Shukrani

Wizara ya Afya na Ustawi wa Jamii inapenda kutoa shukrani kwa American Academy of Paediatrics kuruhusu kitabu hiki kutafsiriwa pamoja na waandishi na wachangiaji ambao jitihada zao zimesaidia katika kutayarisha kitabu hiki cha mafunzo.

Wizara inapenda kutambua michango muhimu ya kikundi cha wataalamu wafuatao waliotafsiri kitabu hiki: Dk Augustine Massawe-Daktari bingwa magonjwa ya watoto wachanga na mhadhili MUHAS

Dk Neema Rusibamayila-Mkurugenzi msaidizi Kitengo cha Afya ya Uzazi na Mtoto

Dk Georgina Msemo- Meneja wa program ya afya ya watoto

Mr John Meena-Afisa unit ya afya ya watoto

Aidha Wizara inatoa shukrani kwa Laerdal Foundation kwa kuwezesha kutafsiri na kuchapisha kitabu hiki.

Evaluation at birth

Is the baby crying?

Kusaidia Watoto Kupumua

Cheti cha kumaliza mafunzo

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jina

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Taasisi/Kitengo

Amehitimu mafunzo ya jinsi ya Kusaidia Watoto Kupumua

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mahali/ Tarehe

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mratibu Muwezeshaji

kusaidia watoto kupumua - aap.org...angalia mama na mtoto baada ya kuzaliwa. kunyonyesha kunatoa...

Documents