_________________________

BROADACRE CITY

Frank Lloyd Wright

_________________________

Doç. Dr. Zeynep Enlil

Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü

The new city will be

nowhere,

yet

everywhere.

(Frank Lloyd Wright)

BROADACRE CITYFrank Lloyd Wright

• Howard’ın Bahçeşehir önerisi gibi DESANTRALİZASYON amacı güdüyor.

• Çok radikal bir yaklaşım � Bahçe Şehir yanında çok geleneksel kalıyor

BROADACRE CITYFrank Lloyd Wright

HOWARD � Kent ile kırı birleştirmekten söz ediyor, ama ikisini sadece yan yanagetiriyor. Kır ile kent hala ayrı.

Howard’ın Bahçe Şehirinin

• Sınırları belli

• Kompakt

• Simetrik

• Kentsel

• Merkezi var

nüfusu belli birnoktada topluyor

BROADACRE CITYFrank Lloyd Wright

Kır ile kent sadece birbirine yaklaşıyor:

• Kır erişilebilir oluyor

• Yerleşme kentsel özelliklerini koruyor ama nüfus daha az ve yoğunluk düşük(yüzyüzeilişkilere olanak tanıyor)

• Kır ile kentin birleşmesinden yeni bir yerleşme formu doğmuyor � tarihsel olarak var olandan farklı bir öneri değil (Yunan kenti, Ortaçağ kenti)

BROADACRE CITYFrank Lloyd Wright

Wright’ın ideal kentinde �Kent “yok oluyor”

• Tanımlı bir merkez yok

• Kır ile kent ayrımı yok � kırın nerede bittiği, nerede başladığı belli değil

• Son derece yaygın, düşük yoğunluklu bir yerleşme modeli � öyle ki yapılaşmış çevre kırsal alanda yayılmış, adeta onun organik bir parçası haline gelmiş

• Bahçe Şehir’in kompakt mahallelerinin yerine kırsal alanda yayılmış yüzlerce homestead (çiftlik)

BROADACRE CITYFrank Lloyd Wright

Howard � toplumsal dayanışma – işbirliği Wright � “Bireysellik”

(Jefferson’cu gelenek � bağımsız, kendi kendine yeten, kendi ayakları üzerinde durabilen çiftçi ailesi modeli)

Wright demokrasiye çok önem veriyor:

• Demokrasinin ancak yurttaşların fiziksel ve ekonomik bağımsızlığı ile mümkün olacağına inanıyor

• Bunun için de radikal bir desantralizasyon gerekli

• Ancak gücün ve toprak mülkiyetinin desantralizasyonu ile GERÇEK DEMOKRASİYE ve GERÇEK KAPİTALİZME erişmek mümkün.

BROADACRE CITYFrank Lloyd Wright

Howard ve Wright’a göre:

• Sermaye ile emek arasındaki çelişkinin sorumlusu ne kapitalist sistem, ne de endüstri toplumu

• Bu çelişkinin temelinde toprak mülkiyetinin eşitsiz dağılımı yatmakta

• bu eşitsiz dağılım giderilirse hem bu çelişki, hem de toplumdaki yoksulluk ortadan kalkacak.

BROADACRE CITYFrank Lloyd Wright

ANCAK � Bu eşitsizliğin nasıl giderileceğine ilişkin stratejiler farklı.

• Howard � KAMUSAL MÜLKİYET

• Wright � BİREYSEL MÜLKİYET – herkesin ihtiyacı olduğu kadar toprağa sahip olma

hakkı var

– en az 1 acre olmalı � 1 konut/acre ; 10kişi/ha

(Unwin’in sloganı � 12 konut/acre; 120 kişi/ha.)

BROADACRE CITYFrank Lloyd Wright

• Bireysellik, bağımsızlık, kendi kendisinin efendisi � DEMOKRASİ’de

• Toprak mülkiyetinin yaygınlaşması �DESANTRALİZASYON’da

• Ailenin önemi � Hem domestik, hem de ekonomik bir birim � tek ailelik konut Boradacre City’nin temel dileği.

• Howard � idealini yaşama geçirmek için detaylıprogramlar yapıyor, araçlar geliştiriyor. “Form”ile uğraşmıyor.

• Wright � “sanatçı/tasarımcı”ya yüklediği toplumsal ROL ile toplumsal “VİZYON” geliştirip detaylandırıyor.

Wright’a göre:– SANATÇI � gerçek plancı ve toplumsal önder:– Vizyonu var– Toplumsal dönüşümü yönlendirme– Istekleri, ihtiyaçları somutlaştırma, biçime dökme

yetisi, hayal gücü var.– Tasarımcı “en büyük makine” olan “kenti”

dönüştürebimeli, ona “Ruh” kazandırabilmeli

BROADACRE CITYFrank Lloyd Wright

• Gücün, paranın, nüfusun, kurumların odaklandığı merkezler olarak METROPOLLER � gelişmenin, ilerlemenin”göstergesi değil;

• aksine ilerlemeye engel

• Büyük kent � üretimde verimliliği ve insani değerleri mahveden, insanı yabancılaştıran bir yerleşme (psikolojik, ekonomik negatif etkileri var)

Kentin kötülükleri � RANT kavramında toplanıyor.

• Toprak rantı

• Para rantı � faiz

• Bilgi rantı � bilginin, buluşların kontrolü

Öte yandan � Rantiye üretken bir insan olma şansını

yitiriyor.

Büyük kentleri ortaya çıkaran ekonomik güçler artık büyük kent olgusunun aleyhine işlemekte,onu YOZLAŞTIRMAKTA!

• Öte yandan � OTOMOBİL & TELEFON gerçeği

• Insanların belli merkezlerde yoğunlaşmasıpahalı ve gereksiz �“modern iletişim teknolojisi” mesafeleri küçültüyor.

• Bu teknoloji planlı bir desantralizasyon için kullanılmalı

• insan ait olduğu yere � doğal çevreye; koptuğu toprağa dönmeli

• ancak böylelikle “makine çağının”nimetlerinden gerçekten yararlanabilir.

• Çeşitli kurumların, fonksiyonların da kentlerde yoğunlaşması gereksiz :– okullar, fabrikalar, kültürel merkezler, ticari

birimler hepsi “Broadacre City”de çiftliklerin arasına dağılmalı (Howard’ın kamu yapılarının

toplandığı kompakt kent merkezi)

• Hayatın merkezi � tek ailelik ev

• Hiçbir şey ev ile yarışmamalı � “kamusal alan” yok.

BROADACRE CITYFrank Lloyd Wright

• Ulusal devletin de giderek yok olacağı; politik bir güç odağı olmaktan ziyade sadece doğal kaynakları regule eden, yönetsel işlere bakan bürokratik bir mekanizmaya indirgeneceği

• Ne politika ne de politikacılar olacak

• tüm yönetsel fonkisyonları yüksek bir ofis yapısında, sakin bir göl kıyısında topluyor. erişilebilir ama odak değil � kenarda/kıyıda

tüm yönetsel fonkisyonlarıyüksek bir ofis yapısında, sakin bir göl kıyısında topluyor. Erişilebilir amaodak değil � kenarda/kıyıda

ticaret

Ofisler

ormanların içinde fabrikalar.

geniş çiftlik arazileri içinde serpiştirilmiş okullar, kiliseler

BROADACRE CITYFrank Lloyd Wright

• AİLE � üretimin, eğitimin, kültürün temeli

• KONUT’un ve KONUT MİMARİSİNİN önemi

• Insanlar � part-time çiftçi – part-time işçi (19.

yy ütopyaları)

• İş yaşamı ile özel yaşamın arasındaki ayrımın kalkması, ikisinin kaynaşması.– Iş yaşamının zevk haline gelmesi

• Konut’un dış dünyadan kaçıp, sığınılan bir yer olmaktan çıkması.

BROADACRE CITYFrank Lloyd Wright

• BROADACRE CITY � OTOMOBİL ÇAĞININ sonucu

• Yeni teknoloji zamanı ve mekanı farklı bir biçimde kontrol etmeyi olanaklı kılıyor.

• Yeni bir kent formunu olanaklı kılıyor.

• BAHÇEŞEHİR ise DEMİRYOLU çağının ürünü

(Otomobil, hız yolları Howard’ın hayal dahi edemeyeceği şeyler)

• Howard’ın Bahçe Şehri � bir yaya kenti, herşeyyürüme mesafesinde, tıpkı ORTAÇAĞ kentleri gibi.

• Demiryolu belli bir hızı mümkün kılıyor.

• Ama � belli bir hat üzerinde.

� İstasyonlar çeşitli fonksiyonların odaklandığımerkezler

� Kentten kopuş olanaklı ama noktasal

• Bahçeşehir � nüfusu desantralize ediyor ama kırsal alanda serpiştirilmiş kompakt, planlı kentler.

• Böyle bir form � Howard’a çok yabancı

• Yüzyıl başında � demiryolu çağının adamı

• Otomobil, hız yolları Howard’ın hayal dahi edemeyeceği şeyler

• Onun Bahçe Şehri � bir yaya kenti, herşey yürüme mesafesinde, tıpkı ORTAÇAĞ kentleri gibi.

• Demiryolu belli bir hızı mümkün kılıyor.• Ama � belli bir hat üzerinde.

� İstasyonlar çeşitli fonksiyonların odaklandığımerkezler

� Kentten kopuş olanaklı ama noktasal• Bahçeşehir � nüfusu desantralize ediyor ama

kırsal alanda serpiştirilmiş kompakt, planlı kentler.

• Otomobil � araları dolduruyor.

� yüksek hız

� tek hatta ve bir avuç istasyona bağımlıdeğil

• Kırsal alanda boşluksuz yayılma: hem kent, hem de kır dönüşüyor

HİBRİD bir yerleşme formu.