lo diari n°32 · o diari « À la une » le retrait : caroline dufau pagina 10 n°32 julhet –...

o diari

« À la Une »Le Retrait : Caroline Dufau

pagina 10

N°32Julhet – Agost

2016

5 €

Lo Diari, La cultura, en occitan – Revista bimestriala de l’IEO Miègjorn-PirenèasDisponible au numéro et par abonnement ISSN : 2427 - 5735 – CPPAP :0117 G 92946

Reportatge : Nadal Rey

pagina 12

L L a cultura, en occitan

Lo Scopitòne : Boisson Divine

pagina 19

Lo Diari et lodiari.com sont des publications de l’IEO Midi-Pyrénées, association sise 11 rue Malcousinat, 31000 Toulouse.

ISSN : 2427–5735 CPPAP : 0117 G 92946

Directeur de la publication : Pierre Loubère

Rédacteur en chef : Sébastien Pugin

Rédacteur & Maquettiste : Aldric Hagège

Impression & Routage :

P.R.D., Millau

Photos de couverture :

Caroline Dufau © Véronique Chochon

Remerciements à nos partenaires, relecteurs,

contributeurs et collaborateurs.

Aqueth numerò qu’arrepresenta eth numerò an-niversari dau Diari navèra formula. Un an après, que podem estar contents de la nosta jòga.

Tractar l’actualitat culturau en occitan que revié a tractar ua ma-

tièra umana, a hèr encontres. Tot permèr, que ns’i èm hèit entà

balhar la paraula aus artistas, aus pensaires e aus organizators

d’eveniments (de Tolosa entiò Lavercantièra e de Montpelhièr en-

tiò Agedèth). Eths invitats, que’us avem hèit parlar e argumentar,

escotar com ac cau. Qu’an podut profitar dau temps e de la plaça

qui cau entà podé’s exprimir. D’Aurelia Lassaca a Marilis Orio-

naa, de Claudi Sicre a Michel Maffrand, que son dejà nombrós

eths qui’ns hedón l’amistat de participar en estar plan disponible.

Tanben, que i avó un encontre dab eths nostes cronicaires.

Lo Diari que s’a sabut arcuélher participants plan diferents.

Que n’i a de tots, dab ua multiplicitat de tons : seriós, pro-

vocators, universitaris, punks, erudits, mès tots apassionats.

Enfin, de mes en mes, que ns’i escagem entà encontrar partenaris

(véger eth noste agenda) e sustot un public. Eth nivèu de lectura de

la nosta version numerizada qu’ei important e la nosta version papèr

non dèisha pas de créisher.

Au cap d’un an, que’vs volem tots mercejar vosauts los invitats,

los cronicaires, los partenaris e los lectors. Eth noste unic objec-

tiu qu’ei de contunhar a avançar en hèr un magazine ena lenga

aon cada un (artistas, partenaris, cronicaires e lectors) e pósquie

trobar drin de satisfaccion.

Sebastian Pugin

Un an !

Edito

Novèlas – p.4

Edicions – p.6

Tresaurs en lumVentadorn – p.8

Lo RetraitCaroline Dufau – p.10

ReportatgesNadal Rey – p.12

La lenga sarda – p.14

Las Setmanas Occitanas – p.17

Carta blanca (version paganta)Lo Scopitòne – p.19

3 questions a – p.20

Las Bèlas Letras – p.22

« Midi espòrt »– p.23

Lenga – p.25

Ne parlamQu’avèm legit – p.26

TV – p.27

Agenda – p.28

Photo : Aldric Hagège

4 N°32 – Julhet Agost

TeatreLe canton de Josefina : Teatre occitan sus-titolat en françés (Per Les Galejaires. Còla de l’IEO d’Arièja).Dins una contrada rurala ont i tusta gaire le rambalh modèrne, la mendra pecadilha ven un eveniment. Mondes diferents vivon amassa, s’ignòran o s’opau-

san : les rurals ancians e novèls, les autentics e les materialistas, les consumaires e les au-tartics, les convencio-nals e les alternatius… Es de bon véser que las discutidas mancan pas. Cada jorn vesins s’amassan en çò d’una menina, la Josefina. S’i charra de tot e de res mas tot acaba per se sapier…

L’estivada de Rodés de 2016 !

L’edicion 2016 dau hestau interregionau de las cultu-ras occitanas « Estivada » que’s tierà dau 21 entiò eth 23 de julh au bèth mei de Rodés.A l’ocasion d’aquera navèra edicion, l’Estivada que’ns vòu presentar creacions ineditas en convidar sus l’empont artistas confirmats e joens.Lòc de creacion e d’efervescéncia, plantanha de talents gessits dau terrador occitan, l’Estivada de 2016 qu’a la volentat de portar tà la lutz propausicions musicaus ineditas entà sostier eths joens artistas emergents.La programacion qu’ei plan aubrita, que n’i aura entà tots : musica, teatre, conferéncias, cinema, lecturas espectacles e danças. Entà’n saber mes, consultatz eth noste agenda (fin dau Diari).

NovèlasUn projècte navèth a La Rampa Tiò.

Entà la rentrada 2016, La Rampa que’vs prepausarà la soa darrèra creacion entaus joens. Aqueste projècte qu’ei basat sus la descobèrta d’un tèxte de Michel Piquemal, « Lo manege de Pichòt Pèire » tradusit per Sèrgi Carles. Atau, l’enveja de l’adaptar au teatre occitan qu’ei vajuda. Com eth noste petit Pèire, que cau saber amassar e assem-blar eths mots entà hèr virar lo manege. La pèça de Suzanne Lebeau que da bèras perspectivas tea-traus. Qu’èm en presé-ncia d’un long poèma qui s’escota. Suzanne Lebeau, autora drama-tica quebequesa, que’ns prepausa ua lectura can-tada de petit Pèire, un long monològue a dus votz aon e’s mesclan la grana e la petita istòria. Un anar-tornar permanent entre la vita de Pierre Ave-zard, eth « Petit Pèire », e un monde qui s’embala : guèrras, crisis, modernitat… Michel Piquemal, eth, que’s transfòrma en cronicaire de ua vita inacostu-mada, aquera de Pèire.

Eth Servici Ci-vic, un utís entà desvolopar las

associacions.

La Seccion Regio-nau Meidia-Pireneas de l’Institut d’Estu-dis Occitan qu’arri-ba tot just d’obtier l’agradament d’in-termediacion dau Servici Civic. Dab aqueth agradament, l’IEO MP que’s hica a la dispausicion de totas las associacions qui’s dedican a la lenga ena Region Lengadòc-Rosselhon-Meidia-Pireneas. En efèit, l’IEO MP que’vs da la possibilitat d’arcuélher, pendent ua mission de 6 a 12 mes, ua volentària o un volentari que poderà participar a la vita de la vòsta estructura e au sué desvolopament. Atau, se voletz arcuélher quauquarrís, que’vs podem hèr pro-fitar d’ua convencion de Servici Civic. Tanben, que v’aidaram entà : hèr las vòstas demarchas adminis-trativas, cercar un volentari o ua volentària, prepa-rar l’arribada de la joena o dau joen, definir la o las missions de la persona en Servici Civic, gerir eths pagaments, etc.Ara, s’ètz interessats per eth dispositiu de Servi-ci Civic, n’esitetz pas mes e contactatz l’IEO MP : 09 62 56 09 01 (diluns e dimars al matin) o [email protected]

Un IEO Regionau !Las seccions Regionaus de Lengadòc e de Meidia-Pireneas qu’an decidit de crear ua seccion regionau d’ampla adaptada a la Region navèra : Lengadòc-Rosselhon-Meidia-Pireneas.Atau, eth 31 d’aost l’ensemble daus aderents de l’IEO ena region que seràn invitats au CIRDÒC de Besièrs entà hargar aquera estructura qui’s vòu estar un in-terlocutor privilegiat de la Region navèra e un utís entà federar e aidar l’ensemble de las associacions de l’IEO de la region entà desvolopar las loas accions culturaus ena lenga.

« La sabor de la lenga » : legir amb las aurelhas !

Se volètz entendre la lenga occitana dins totes sos es-tats, connectatz vos sus Radio Temps Rodés (107 FM o www.radiotemps.com) lo dimarç e lo dimenge de matin a 10 oras. Se sètz pas aquí al bon moment e al bon endrech, i a totjorn la solucion podcast. Simòna e Ivon vos parlan literatura… L’escomesa es de do-nar a entendre, far escotar e tanplan, deman, legir… Se laissar embelinar !Aital descobriretz d’autors mai o mens coneguts d’ièr o de d’uèi. Entendretz lecturas, comentaris e musicas. Pròsa o poesia, romans o policièrs, contes e novèlas, la lenga occitana parlada o cantada… Lenga de cada jorn e lenga literària, lenga de vida, de rea-litat o de sòmi. Qualques exemples (en mai dels « classics » coma lo nòstre Joan Bodon) :

• La paraula foguèt dona-da a « La pès nuds » de Joan Ganhaire, una lèbre lemosina que n’aviá a contar sus la vida dels òmes.

• Los « Mestièrs d’antan » contats per Josèp Maffre an

tornat viure. • Marcèu Esquieu a afirmat que « Nos fotèm

d’èsser mortals ».• Sergi Gairal nos a menats en Argentina e nos a

fach dançar un « Tango d’Estiu en Roergue ».• Sèm partits « Cap a China » amb Miquèla Ca-

baye Ramos.• Las femnas tarnesas an pogut prene la paraula

amb l’ajuda de Ramon Ginolhac.• Ives Roqueta nos a fach sentir « L’ordinari del

mond » e lo mièg lum de cada jorn.• Avèm viajat en Espanha al rescontre de « Laza-

rillo de Tòrmes ».• Avèm viscut amb « Lo paisanton d’a Badalhac »

dins lo Carladés.• « La color lenta de la pluèja » de Maelle Dupont

nos a fach cabussar dins lo negre de la guèrra.• Max Roqueta nos a esclairats amb « D’aicí mila

ans de lutz ».La tièra es dubèrta, que la lite-ratura occitana es de las bèlas e es desconeguda. « La sabor de la lenga » a per tòca de vo’n far descobrir qualques tròces.

Nom – Association – Structure :

............................................................................

............................................................................

Prénom : ..........................................................

Adresse : ..........................................................

............................................................................

Code Postal : .................................................

Ville : ...............................................................

e-mail : .............................................................

N° de téléphone : ..........................................

Lo Diari : abonatz-vos !Lo Diari pendent 1 an, siá 6 numeròs ; 32 paginas e 4 rubricas exclusivas ;

un exemplar adreçat per corrièr en çò vòstre

= 24 €(en plaça de 30 €)

Podètz utilizar aquel bulletin, le copiar sus papièr

liure o le telecargar sus lodiari.com/le-magazine.

Completar lo mai legiblement possible. Tornatz-le,

amb le pagament per chèc a l’òrdre de « IEO MP » a :

IEO MP – Lo DiariAbonnements

11 rue Malcousinat 31000 TOULOUSE


Edicions

Manipòlis

Las edicions Reclams que s’arregaudeishen de l’es-pelida de Manipòlis, lo recuèlh de novèlas de Joan Luc Landi. Que ns’i parla de çò qui maneja, ad es-curs, los òmis e las hemnas, dens situacions excep-cionaus o estranhas ; fòrças escuranhosas qui s’i

hèn au pregond. Joan Luc Landi que sap tanben es-piar çò d’aute, çò de des-parièr qui viu lahòra.

Manipòlis, Jean-Luc Landi, Reclams, Novèlas, Occitan gasconISBN : 978-2-909160-59-715x21cm, 114 paginas12 €

L’espace occitan dans l’Histoire

L’espace occitan dans l’Histoire, Ses visages divers de la Protohistoire à nos jours.Las regions occita-nas an conegut, dins l’Istòria, estructuras territorialas que cor-respondèron a l’im-plantacion de popu-lacions d’originas divèrsas e qu’an dais-sat traças dins dia-lèctes principals de l’occitan, coma dins la toponimia. En nòu capítols, l’obratge conta, d’un biais cronologic, l’evo-lucion de l’espaci occi-tan dins l’encastre europenc. L’autor cèrca pas tant les detalhs d’un periòde que passar les 3 000 ans de l’istòria per i metre en avant las constantas, ruptu-ras, basculaments, renvèrsaments de situacions.

L’espace occitan dans l’Histoire, Georges Labouysse, Ieo Edicions15x21cm, 116 paginas, IllustratISBN : 978-2-955064-11-519.50 €

Filmer en bords de mer

Filmer en bords de mer. Le littoral du Languedoc et du Roussillon - 40 extraits de films amateurs.1èr numèro de la colleccion « Mémoire filmique du Sud », co-editada amb l’Institut Jean Vigo de Perpignan. Quina utilitat per las vièlhas bobinas que demòran dins le granièr ? Quin s’es pas jamai pausat la question de l’avenidor dels filmes de familha, que devenon, amb l’observància dels materials, complicat de véser. Dins la linha de l’apelar de la Fédération Internationale des Archives de Films (FIAF) amb l’idèa « Sacatatz pas vòstres filmes ! », filmes amators, d’entrepresas, publi-citaris o encara institucionals an trobat una segonda joinesa en çò de la cinematèca de l’Institut Jean Vigo.La causida facha per aquel primièr libre/DVD es la del patrimòni maritim. Cinc tèmas l’organizan doncas : De Port-Camargue à Cerbère ; Histoire de pêcheurs ; Bateaux petits et grands ; Bords de mer et canetons ; Le littoral, rêves d’architectes. L’iden-

titat del Golf de Lion es longament desvelhada, sus una musica originala de Virgile Goller. Le libre prepausa una contextuali-zacion dels imatges.

Filmer en bord de mer, Obratge collectiu, Institut Jean Vigo, 120 paginas & 1 DVD, 25 €,

Lo Hussard sus lo teit

Estiu de 1832. Angelo, joen carbonari, que huei los agents autrians, galopant shens cès ni pausa capvath ua Provença decimada peu colerà. Invulnerable e blos, que hè rampèu a tots los dangèrs, qu’ajuda las victimis, en tot préner lo temps d’aimar ad escurs Paulina de Thérus, hemna de las joenas, atrevida en cèrcas d’un marit mis-teriós, dejà mort, dilhèu…

Lo Hussard sus lo teit, Jean-Paul RappeneauHachette Première et Cie – France 2 Cinéma – Centre Européen Cinématogra-phique Rhône-Alpes – La-gardère StudiosFiccion, 135 min.19 €

7N°32 – Julhet Agost

Vaquí l’album novèl del Christian Almerge !Totjorn la meteissa recèpta amb de cançons france-sas e internacionalas fòrça conegudas que son pa-rodiadas sus una musica ròck’n ròll, coma lo tube intemporal « O sole mio » qu’es devengut « O solex mio », sens parlar de « Marylène » cambiada en « O macarèl ! ».Se pòt trapar dins aquel disc un ventalh de tèmas dempuèi l’adaptacion de la troita de Schubert fins al singlar de la Malapèira. Poiretz tanben seguir dins lor viatge sideral lo Philae e la Roseta perseguissent la cometa Tchouri.La tièra se completa amb qualques composicions plan agradivas coma « Los castèls catars » o « Lo Cagaròl de Sant Bres », e subretot « Ma Tèrra Occitana », can-çon esmoventa sus lo Nòstre País compau-sada per festejar la Re-gion novèla.

De Schubert a Philae, Christian Almerge, Rock’citanie, 17 pistas, 1h2015 €

De Schubert à Philae

Cinc

Du Bartàs canta en òc e en arab las piadas ancia-nas e recentas daissadas per l’istòria al pus pri-gond del Lengadòc medi-terranenc, tèrras de mes-cladísses culturals. De cançons que parlan del monde d’aquí, dels pla-sers e dels patiments de la vida, entre cronica sociala

e poesia libertària. Una musica que balha vida e carn al « continent mediterranenc », duscas al Saharà ont bufa lo vent caud d’Africa color de blues. Cinc voses que fan gisclar de paraulas intimas e coloradas, ritma-das per las percussions e maridadas a la calor del cua-tro, de l’oud, de l’acordeon e del violon oriental. Entre influéncias d’aquí e metissatges naturals d’aquelas tèr-ras de Lengadòc, una musica per escotar e se bolegar !A travèrs les 14 títols contant las vidas de «gueules» del país e cants mai poetics, cinc evòcan las fatalitats e les plasers de l’existéncia, coma còps de gola politics qu’apuèjan sus la fatalitat de la bestiesa umana.

Cinc, Du Bartàs, Sirventés, 15 €

Sus lei piadas de l’Absenta

Lo languiment arrapa un òme que passeja sus lei piadas de sa jovença. Passejada d’azard, tot li re-menta l’enfança. Comença alòrs una segonda quis-ta : quau es « Nimes l’Occitana » ? Perqué lo vai me-nar au mai pregond dau mond aquela que li dison l’« Absenta » ? Lo personatge principau tòrna sus lei camins de son enfança. Lo fotograf seguís la dralha e nos liura aquí leis imatges inspirats per sa caminada.

Sus lei piadas de l’Ab-senta, Matthieu Poitavin, fotografias Stéphane BarbierEdicions Atelier BAIE, Coll. Beau livre, 48 paginas 16x20,5 mm, 19 €.

Pepin TrespomasUn còp èra, un chivalièr pichon, pichonèl, que corrís lo vast mond, en companhiá de Magret, son cosinièr de fisança, e Picanhièr, lo fat del rei. Valent, plen de bontat e curiós, Pepin Trespomas trobarà totjorn la solucion dels problèmas que los tres amics encontraràn.Dab las votz de : Ives Durand, Laurenç Labadia, Pèir Arnaut Grosclaude–Lapléchère, Caroline Dufau, Cecila Chapduelh, Olivier Pijasson, Monica Burg, Guilhem Surpas, Emilie Esquerré, Violette

labadie, Philippe Neyrat, Eliane Tourtet, Marie-Hélène Peyresaubes, Jòrdi Besombes...

Pepin Trespomas, Realizat per Jacky Bretau-deau e Luc Vinciguerra, 40x13 minutas, Les Cartooneurs Asso-ciés.15 €


A la debuta de las annadas 1970, un corrent musical novèl, la Nòva Cançon Occitana se desvolopa dins

lo borbolh social eissut de las contestacions del mes de mai de 1968. Aquela epòca vei la joventut criticar los quadres establits per las institucions e portar de rei-vindicacions regionalistas novèlas. La Nòva Cançon Occitana es lo rebat musical d’aquelas reivindicacions. Sos cantaires-militants – que los mai emblematics son Marti, Gui Broglia, Patric, Mans de Breish, Maria Roanet o encara Miquèla – capitan d’ancorar lo dis-cors militant de l’aprèp mai de 1968 dins un territòri e lo religan a las problematicas occitanistas. Es tanben mercés a l’edicion de disques que los cantaires difusan tant largament aquel discors que ressona alara fins als salons d’escotaires sempre mai nombroses. Es amb lo movement de la Nòva Cançon Occitana que son creats los primièrs labèls discografics occitans coma l’ostal Ventadorn, que, en defòra dels circuits de distribucion classics, semenan la paraula e la musica d’aqueles can-taires de la reivindicacion occitana.

Es en 1965 e 1966 que son editats los dos primièrs disques de la Nòva Cançon Occitana, a l’iniciativa de la seccion gardenca de l’Institut d’Estudis Occitans, doas interpretacions musicalas de tèxtes de Robèrt Lafont per Gui Broglia. Puèi, lèu, amb la montada en poténcia de la Nòva Cançon Occitana, l’idèia de montar un labèl dis-cografic vertadièr per tal de faire circular mai largament lo messatge militant sus un supòrt novèl apareis dins l’esperit dels responsables de la seccion « Espandiment de la Cultura d’òc » de l’IEO. Es en 1969 que Ventadorn espelís, amb la tòca de fondar una estructura dedicada a la difusion del messatge dels novèls cantaires-militants, e d’èsser tanben en adequacion amb lor aspiracions e rei-vindicacions. Lo labèl es a aquel moment una associa-cion que trabalha a una produccion locala de disques, en autogestion, amb l’engatjament de militants nombroses.

Per manca de mejans, es dins de garatges o de cavas que son enregistrats los primièrs disques. E son de grafistas e plasticians pròches del mitan occitan que se veson fisar la realizacion de las pochetas : Patric Divaret e Pèire Francés mai que mai. Enfin, las paraulas e lor traduccion, picadas a la maquina, son apondudas a la man dins las pochetas,

per de militants e de benevòls. Son los meteisses mili-tants que permeton lo finançament del primièr disque de Marti Un pais que vòl viure, que se vendrà a 1500 exem-plaris en tres meses.La distribucion de Ventadorn se fa en defòra del circuits abituals e ensaja de se sortir de l’influéncia de las gran-das ensenhas e circuits de distribucion que se desvolopan al meteis moment. Es per correspondéncia, en soscrip-cion, mas tanben al prèp de las seccions localas de l’IEO qu’es venduda la majoritat dels disques. Una campanha de venda a domicili al prèp dels discaris independents es tanben menada. Fàcia al succès rescontrat e l’ample de la produccion de disques, Ventadorn es forçat d’evoluir e se transforma en SARL (Société À Responsabilité Limitée) tre 1973, sens renonciar a sos ideals primièrs. Ventadorn deu èsser un otís de difusion per totes los cantaires e mi-litants que reclaman la paraula. La fin de las annadas 1970 correspond a l’apogèu de la pro-duccion discografica en cò de Ventadorn, amb en particu-lar la venda de mai de 50 000 disques entre 1978 e 1979. Es dins la meteissa annada que lo labèl se dobrís a d’au-tras expressions musicalas e fa dintrar dins son catalòg de compositors classics d’expression occitana mas tanben de musicas tradicionalas. Comença tanben a distribuïr de disques catalans, bretons, bascs, alsacians e còrses.

Las vendas de Ventadorn demesisson al meteis moment que lo movement de la Nòva Cançon Occitana. Lo la-bèl desapareis en 1985 aprèp aver produsit e distribuït 90 disques per lo sol corrent musical e reivindicatiu de las annadas 1970. Pasmens, a costat de Revolum, l’autre os-tal de disques de l’epòca, Ventadorn s’es intituït coma un modèl de distribucion alternatiu, complètament dedicat a la causa occitana que contunha d’inspirar e condicio-nar lo circuit de distribucion de la creacion musicala oc-citana contemporanèa.

Se es en granda partida mercés al supòrt del disque vinil que la Nòva Cançon Occitana a pogut se desvolopar, es plan dins las amassadas popularas e militantas que los cantaires del movement debutan. Es pendent los acamps politics, al prèp dels obrièrs, dels vinhairons o encara dins las MJC que de concèrts son organizats, sistematicament acompanhats d’un debat. Ives Roqueta, coma ancian creator e membre de Ventadorn, considerava qu’aquela Nòva Cançon Occitana èra eissida d’una construccion collectiva e que son messatge mas tanben sa fòrma ar-tistica èran elaborats en relacion estrecha amb lo public, pendent aqueles moments d’escambis. Uèi, es mercés a aquela edicion discografica que demòran qualques testimoniatges materials d’aquel movement, militant e musical a l’encòp.

Per ne saber mai sus la nòva cançon occitana e sul fons Ventadorn conservat al CIRDÒC :

www.occitanica.eu/NCO

Tresaurs en lum amb lo Cirdòc-Mediatèca occitana

Ventadorn, un ostal de disques per la reivindicacion en cançons


Lo Retrait

Caroline Dufau : « arrefusar la mediocritat »

Qualques elements biografics per començar : Caroline Dufau, qual sètz ? d’ont venètz, que fa-sètz ? Volèm tot saber !

Que soi sortida de Sent Pèr de Lèren, un vilatge gascon enter Salias de Biarn e Pèirahorada, on l’associacion Chancaires e s’i hè tà transméter la cultura populara gascona, per la dança, la musica, la canta, las chancas. Adara que damori a Tolosa, e que soi hòrt estacada a la lenga nosta, a l’expres-sion culturau e mediatica, e que soi curiosa de las

perpausicions qui’n pòden gessir, per biaishs creatius e inventius. Que’m soi interessada permèr au cinèma, puish aus mèdias e a la comunicacion en ge-nerau, e mei anar mei, a la canta o au conte. Tot condat e rebatut, qu’aimi véder, escotar, escambiar e contar is-tuèras, per quau mèdia que sii.

Uèi, que soi ua « detzaira », membre deu collectiu de creacion vidèo DÈTZ1, que soi ua de las cantairas de Cocanha2, e que preni part a mantruns eveniments culturaus en produccion, organisacion o comunicacion (Lo Primtemps de l’Ar-ribèra3, la Chancada4…).

Explicatz de còps qu’es al Canadà que comencèt vòstre interès per la lenga e cultura occitanas. Qu’es aquela paradòxa ?

Ne’m sembla pas briga estar un pa-radòxa. Qu’estudièi dus ans a Montreal au Quebec, de 19 tiò 21 ans. Que’m passèvi la vita a explicar au monde qu’Euròpa n’èra pas França, e que França n’èra pas Paris, que i avè un haish d’autas lencos e culturas preus

entorns. La mea, enter autas (qui ne pensavi pas aver a deféner mei qu’aquò, ad aqueth moment…). Que’m sentishói hòrt mei pròche deus sobiranis-tas, politicament. Que grasivi d’audir e de’m botar en boca aqueth francés d’America. Que comencèi a pagerar los enjòcs de reconeishença entaus grops

1. detz.tv2. cocanha.net3. loprimtempsdelarribera.com4. chancada.com ; (illustracion çai-contra ndlr.).

I a, dins la creacion artistica, in-tellectuala, gens que demòran dins lor domeni per l’explorar fins a la fin, fins a l’esséncia, fins a la perfeccion. N’i a d’autras que tròban la riquesa e la qualitat del trebalh dins la diversitat. E per parlar de las activitats de la do-maisèla, « diversitat » es pas pro !


etnics o comunautats, lo besonh d’aver un enviro-nament de vita vitanta qui preni en compte e validi l’existéncia deus qui hèn la societat. Que comprenoi lavetz l’importància de’s pelejar tà víver en la soa lenco pròpia, qui mia a ua dignitat essenciau. En tor-nar per noste, que’m sen-tishói tau com ua quebe-quesa au demiei d’ua mar de cultura anglo-saxona : ua occitana en ua França parisenca, centralizada e monolenga. Que m’avisèi tanben e n’aví pas tot a fèit la medisha lenco mai-rau que non pas los mens grans-pairs (imaginatz tot çò que mancam com sub-tilitat e conivéncia dab lo monde de duas genera-cions mei ençà), tanben de la violéncia de’s véder impausar ua auta lenco mei potenta en plaça de la soa, com aparishó aus mens grans-pairs… Un còp installada a Tolosa tà har un master a l’ESAV, que’m perfeccionèi a de bonas la lenco mairau deu territòri on soi vaduda, mercés a Dètz e au CFPÒ de Mijorn Pirenèus. Qu’avi per mira de melhorar las meas competéncias professionaus, de har lo men mestièr de comunicanta en occitan, e tot sim-plament d’estar plan hens los mens baskets, tà har créisher la diversitat de lencos e de culturas, l’espe-rit clar e ubèrt.

Comunicanta de formacion, e ara tanben cantaira, comediana de doblatge, contaira... to-

car a tot : vòstra for-ma d’engatjament ?

N’ac èi pas forçada-ment planificat, que son las oportunitats qui’s son presentadas. Solide qu’assagi de har peu mélher, de’m documentar, de’m for-mar, quan accèpti ua perpausicion o quan ua navèra via profes-sionau e m’interèssa. Qu’aimi tribalhar en equipa, hargar pro-jèctes, téisher ligams, transméter tanben…

Aquò qu’ac èi descubèrt e apregondit mercés au collectiu Dètz, lo labo-ratòri de creacion audio-visuau en occitan. Qu’èm un detzenat de joens pro-fessionaus deus mèdias a crear amassa, a har créi-sher un vam collectiu, fresc, audaciós. Atau que hèm lo noste engatjament viu e vededèr.

Question trapèla : se ne deuriatz gardar sonque una, quina ac-tivitat, fin finala, pre-valriá ?

Ah !… Ne sèi pas. Ua activitat que teula dab l’auta, que’s completan. Qué que’n sii, ne pòts pas destacar la lenco de la votz, la votz deu raconte,

lo raconte de la canta, o d’un escenariò de filme, o d’un talhèr dab escolans, o d’ua nòta d’intencion tà hargar un projècte. Per jo, tot que’s tien.

Per vos, del punt de vista de la comunicacion, de l’imatge, que caldriá melhorar o cambiar per ajudar a una difusion mai larga de la cultura e de la lenga ?

Ne crei pas qu’i agi ua recèpta miracle, malaja. Que cau sustot hidà’s a monde competent, for-mà’s, tribalhar tostemps mei hòrt entà arrefusar la mediocritat, aver hami d’inventar, de gausar, d’estar bròis… créder en çò que hèm, estar vius, gaujos e descomplexats de la cultura nosta, e d’ac muishar per l’accion e la creacion.

Avètz projèctes per la seguida ? Pensatz prendre vacanças un jorn o l’autre ? !

Ha ha ! Per las vacanças, que vederam ! Totun qu’èm hòrt contentas dab las Cocanha, qu’avem un sarròt de concèrts tà l’estiu 2016. Qu’entram en estudiò en seteme entà enregistrar lo noste permèr album (un EP 5 títols qu’ei sortit en mai 2015). Los projèctes que son gessits deus en-contres, que s’i parla de causas, de carnavals, de filmes, d’espectacles... que vederam çò qui s’escad a vàder. Qué que’n sii, l’occitan qu’ei ua hont de las bèras : qu’avem de qué téisher. E tan mélher.

Entrevista realizada per Aldric HagègeFotographias : Véronique Chochon

Trad’hivernales 2016.


Nadal Rey : sa vida,

sas accions, son òbra.

Tot ben qu’aguèsse pas aprés lo francés qu’a par-tir de l’atge de sièis ans, Nadal faguèt una remar-cabla escolaritat que lo menèt fins a l’escòla nor-mala superiora de l’ensenhament tecnic (ENSET) a París. Apassionat de cultura e de lenga espanhòla, faguèt sa tèsi universitària suls tèmas d’un escrivan espanhòl : Gabriel Mirò e venguèt professor d’es-panhòl ; ensenhèt en particular al Marròc.

De retorn en França en 1973, s’installa dins lo Tarn e Garona, a La Vila Diu del Temple. A 62 ans, en profeitant de son retorn a la campan-ha, lo fòrt actiu Nadal participa a la vida rura-la del vilatge e se regala de parlar occitan amb lo monde del país. Constata alara que los ainats semblan replegats sus eles-mèmes, de còps isolats e sens vertadièr gost a la vida. Alara, aquel òme d’accion a volgut far quicòm pels ancians. Atal, creèt lo club dels ainats rurals per les reünir e las MARPA (Maison d’Acuèlh Rurala per las Perso-nas Atjadas) per les aculhir, al mai prèp d’en çò d’eles, dins un lòc de vida propici als escambis dins un environament securizat. Uèi i a mai de 600 MARPA en França. Aprèp creèt la FIAPA (Federacion Internacionala de las Associacions de Personas Atjadas) que comptava 54 païses membres. Correguèt lo mond, obtenguèt una votz consultativa a l’Euròpa e a l’ONU.

Nadal, dont l’esperit fertil es totjorn estat al servici del melhorament del quadre de vida dels

ainats, a inventat e creat Preséncia Verda : un sis-tèma que permet de portar mai de seguretat a las personas soletas. E qu’evita l’isolament de las per-sonas dependentas.

Aquel amorós de l’occitan a encoratgèt totjorn e promoguèt lo manten e lo desvolopament d’aquela lenga. En particular, creèt lo prèmi Na-dal Rey, dubèrt a totes, que recompensa d’òbras tan plan d’adultes coma d’enfants en francés o en occitan. Foguèt tanben a l’origina de la creacion de l’associacion « Lo recaliu » a La Vila Diu, dins la quala animèt corses d’occitan e dictadas occi-tanas fins a 103 ans.

Nadal es tanben un amorós de la literatura e de l’escritura. Sa pluma se vòl torn a torn biografa, poè-ta, contaira, autora de novèlas, umoristica o roman-cièra. Son òbra es consequenta : prèp d’una trentena d’obratges e 9 tòmes sul movement dels ainats.

Son experiéncia de la guèrra noirís Le batail-lon perdu dins lo qual conta las annadas de guèr-ra 1939-1940 amb los batalhons d’Africa, ont s’es retrobat dins una unitat ont i aviá los « joyeux » (escais donat als represes de justícia).

Son combat pels ainats a inspirat La belle aventure : l’émancipation des Aînés qu’evòca son combat e sas accions a totes los nivèls, per tornar donar dignitat, dreits e deverses a las personas

Nadal Rey nasquèt lo 23 de decembre de 1911 a l’Espital de la Grava a Tolosa. Dempuèi tot jove, Nadal banha dins las lengas regionalas, entre un paire que parla lengadocian e una maire que parla lo gascon. – Charline Pellegry.

Reportatge


atjadas. Nadal a tanben escrit Le mouvement des Aînés, 9 tòmes e una annèxe de publicar.

Son atrach per l’escritura, la literatura e la poe-sia a engendrat poèmas sul tèma de l’amor, de pe-çòtas, d’estudis e criticas literàrias, de novèlas, de contes de Nadal o umoristics.

Son gost prononciat per la ruralitat e los rurals del país d’òc es a l’origina dels libres Lo temps es-torrit e Les quatre vents, que retraçan la vida d’un vilatge occitan entre las doas guèrras mondialas. Aqueles libres son instructius perque coma o ditz Nadal : « cal conéisser lo passat, per comprendre lo present e poder orientar lo futur ». Sus aquel meteis tèma retrobam tanben recuèlhs de poèmas en occitan amb una version francesa coma Escla-rida o Espèr... o tanben peçòtas occitanas coma Brigahals de vida sus las gents del país d’òc, lor umor, lor bon sens, lor tolerància, lor umanitat e lor autoderision.

Mai particularament, La sagesse des humbles es un recuèlh de dires e de provèrbis occitans que los rurals an ausit e utilizat. Tradusits e explicats en francés, aqueles provèrbis plens de bon sens son nascuts de l’observacion e de l’experiéncia dels òmes del país d’òc que, confrontats a las rea-

litats quotidianas, son estats capables de por-tar lor saber.

Per Nadal, l’occi-tan li permet d’anar al fons de las causas, dels sentiments e es garant de l’autenticitat dels provèrbis. Les traduire en francés permet a totes de les descubrir : « Planheriái que los que coneisson pas aquela lenga pòscan pas presar la densitat dels mots, la sabor de las expres-sions, la doçor de sa musica, l’agradament de son ritme. »

Dins aquel recuèlh impregnat de l’amna de las gents del país, retrobam lors valors :

Lo trabalh : « Lo trabalh de la matinada se co-neis tota la jornada » : lo primièr sens es que lo trabalh de bona ora fait de bon trabalh e lo se-gond sens mai prigond es que lo qu’a començat de trabalhar jove ne tira beneficis tota sa vida.

Lo bon sens : « Val mai prene vaca e vedèl que demorar ase » : s’avèm pas la causida, val melhor esposar una filha maire que de demorar celibatari.

La prediccion del temps : « Quand lo faucilhar ganha la campanha la pluèja foranha » : l’irondèla vòla en rasejant perque los insèctes an desertat la nauta atmosfèra cargada de pluèja.

L’anti-gaspilhatge : « A taula, degun recula » : los païsans coneisson la fam e donc deven far onor a la taula perque es dificil d’aver çò que i a dessús. Un autre exemple sul tèma de l’anti-gaspilhatge : « Lo petaçar fa durar » : cal reparar los objèctes puslèu que de los getar.

Nadal Rey es un exemple de seguir, un òme d’accions gloriós de sas racinas e un fòrt bon es-crivan. Nadal festejarà a la fin de l’annada sos 105 ans e a qual lo vòl entendre, li agrada de donar son secret de longevitat : « ai fòrça trabalhat, ai fòrça creat, ai fòrça somiat, ai fòrça... aimat ».

La Dépêche du Midi, 15 février 1983


La Sardenha es la segonda isla mai granda de la Mar Mediterranèa aprèp la Sicília, se situa al centre de la mar a 800km d’Itàlia al sud de la Corsega, amb una distància respècte a Itàlia tra-dusida en 12 oras de batèu o una ora d’avion.

La lenga Sarda

Sard

egna

pan

oram

a (T

ram

arig

lio) ©

Ari

anta

Map

a lin

güist

ica

bilin

güa

de S

arde

nha

© D

ch


Una separacion geografica e culturala e sa posicion estrate-

gica, qu’a totjorn permés un barreja-ment de culturas, una continua in-vasion dels estrangièrs qu’arribavan de la mar per aprofeitar de las sevas ressorsas naturalas.

La lenga de Sardenha se sona lo Sard, es parlada unicament a Sardenha e aparten a la branca romana meridionala de las lengas inde-europencas, qu’a conservat los aspèctes originals del latin. D’efièch demòra coma la lenga mai arcaïca d’aqueste grop lingüistic, que se divisa a son torn en dife-rentas variantas segon lo territòri, e que son dirèc-tament derivadas d’una evolucion istorica marcada per influéncias lingüisticas diferentas.

Es per aiçò que la lenga se divisa en cinc brancas principalas mai los principals dialèctes derivats, amb quicòm prèp de 1 350 000 locutors presents a l’isla.

Lo dialècte Logudorés es un de las principalas macrò-variantas de la lenga, originala de la zòna nòrd-oèst e centre de l’isla, amb la convivéncia d’autras diferenciacions dialectalas e una varianta mixta, un lengatge de transicion Còrs-Sard que s’apèla lo Mag-dalenenc, qu’es parlat solament a l’isla de la Magdalena e que ten plan afiantats amb los dialèctes còrses parlats a la ciutat de Bonifàcio e Pòrto Vièlh.

A la vila de Sassar (còsta nòrd-oèst) se parla lo Sas-sarés o Turritano, qu’es un dialècte renascut d’una basa toscana-còrsa, evolucionada dempuèi en autonomia e amb influéncias genovesas-ibericas. Lo dialècte Nuo-rés es parlat al centre e considerat coma lo Sard mai antic de totas las variantas. Un aspècte caracteristic es la conservacion del son velar C e G tanben davant la vocala, e lo còp de glòt1 coma caracteristica fonetica.

Lo Campidanés es parlat a la plana mai granda si-tuada al centre-sud, e dins lo sistèma lingüistic Sard totas las variantas del Campidanés son consideradas las mai envinadoiras e que demòstran pus elements de distància del modèl latin classic.

A Sardenha existisson tanben autras varietats lingüisticas romanas diferentas, coma lo tabarquin qu’es un dialècte ligur parlat a CarloForte e San An-tioco, las doas islas que pertanhent a l’archipèl del Sul-cis al sud-oèst, e l’alguerés parlat a la vila de l’Alguer qu’es una varianta del catalan.

La bandièra Sarda. Un simbòl de las batalhas is-

1. La consonanta oclusiva sorda de la glòt (cop de glòt) es rea-lizada quand las còrdas vocalas se tampan per aturar lo flus del aira e apuèi venen dobèrtas.

toricas es representat de la seuna bandièra d’origina medievala, que se compausa de la crotz de Sant Jòrdi amb quatre caps talhats de color negre, que pòrtan un bendèl suls uèlhs, e demest totas las explicacions conegudas, la bandièra representariá los quatre reis sarrasins que volián conquistar l’isla, mai desbarro-tats pel exercit aragonés. La meteissa bandièra es lo simbòl nacional de Corsega, amb la representacion de solament un cap de moro talhat que pòrta lo bendèl.

La situacion actuala de la lenga Sarda. Dem-puèi sègles de batalhas per l’autonomia, l’an 1948 la Republica Italiana a balhat la normativa de Region Autonòma a Estatut Especial amb un pròpri poder executiu, e un conselh regional capable de legife-rar d’un biais autonòm. La lenga sarda es protegida per una lei de 1999, es estada reconeguda coma una segonda lenga oficiala de la Region Autonòma de Sardenha, al costat de la lenga italiana.

Cultura. Lo sègle XX se dobrís amb la tendéncia a la transformacion de las estruc-turas tradicionalas de la so-cietat sarda, e tanben al nom cultural. Una posicion de relèu dins la literatura es ocupada da Grazia Deledda Prèmi Nobèl en 1926, escrivana de Nuoro qu’a consacrat la valor e l’ori-ginalitat de la literatura sarda.

Las principalas tematicas fo-guèron l’ etnica patriarcala del mon Sard, la mòrt e lo dolor, la pèca e la consciéncia de la fina-litat de l’òme. Sempre de la vila de Nuoro es Salvatore Satta, jurista e escrivan qu’a escrit su-bretot en lenga italiana poesias, e lo roman Il giorno del giudizio

La bandièra Sarda © icnussa


(revirada en Lo jorn del judici) escrich en 1977 qu’aguèt una ampla difusion e un creissent succès de critica, amb la publi-cacion de reviradas en diferen-tas lengas estrangièras. Emilio Lussu (1890-1975). Nascut a la província de Cagliari foguèt un politic e escrivan, un combatent de la Brigada de Sassari, e dins los formators del Partit Sard d’Accion PSA. Antonio Segni (1891-1972) de Sassari, un al-tre personatge important de la politica que foguèt President de la Republica Italiana de 1962 a 1964. Antonio Gramsci (1891-1937) nascut a Ales (província de Oristano) èra un politic, fi-losòf, jornalista, linguista, cri-tic literari e fondador del Par-tit Comunista Italian, a escrit Lettere dal Carcere (rev. Letras da la prison) e I quaderni (Los quasernets). Gramsci es consi-derat coma un dels pensadors

mai importants del siècle XX que a analisat la es-tructura culturala e politica de la societat contem-poranea.

Enrico Berlinguer (1922-1984) de Sassari, a estat una figura importanta del segon aprèp guèrra. Foguèt lo secretari nacional del Partit Comunista Italian de 1972 fins a la seva mòrt. Èra cosin de Francesco Cossi-ga (President de la Republica Italiana de 1985 a 1992) ambedós èran parents de Antonio Segni.

Subretot dins los darrièrs ans en Sardenha s’ a as-sistit a un reflorir de òbras literàrias en particular de genre policièr e negre, probablament per remesurar lo rescontrar a la societat antica e modèrna. Dins la cultura e la tradicion sarda, mai cal dire que la loco-motiva que totjorn a traïnat lo car de la cultura es lo radical interès a las sevas originas, a la istòria de l’isla, a la cultura nuragica2, a las tradicions e las cre-senças popularas.

Giuliana Mulas

2. Un Nuraghe es una torre redonda en forma de còn troncat que se trapa principalament en Sardenha. Aqueste edifici me-galitic es caracteristic de la cultura nuragica que a aparegut a Sardenha entre lo 1900 e730 AC.

Nuraghe Ruju (Chiaramonti) © M4rvin


Las Setmanas occitanas

Per començar, cossí descriure Las Setmanas Occitanas en dus mots ?

Las Setmanas occitanas son un dispositiu que metèc en plaça la Region Miègjorn-Pirenèus en 2013 e le CFPO n’èra ja le mèstre d’òbra. Ongan, s’agís d’un projècte comun menat per la Region Miè-gjorn-Pirenèus e la Region Aquitània, lors Acadè-mias respectivas e la DRAAF (Direccion regionala de l’alimentacion, de l’agricultura e del bòsc de Miè-gjorn-Pirenèus).

Las « Setmanas » son d’accions de sensibilizacion a la lenga e a la cultura occitanas qu’an mantun ob-jectiu. Le mès ambiciós es de motivar mès de liceans a estudiar l’occitan, coma lenga viva o coma opcion. Cal dire qu’après le collègi les liceans an la causida al nivèl de las opcions, alavetz l’occitan es pas la priori-tat. Les collegians qu’an començat l’occitan e qu’ar-riban al licèu deurián poder contunhar de l’aprene.

L’autre objectiu màger es de far conéisher la lenga e la cultura occitanas a totis les liceans, e d’ensajar de far evoluir positivament lor vision de la lenga, se la coneishen ja.

Una setmana occitana vòl dire : una exposicion que presenta la lenga e la cultu-ra occitanas (onze panèls e duas bòrnas interactivas ambe de videòs dedins) ; una animacion a l’entorn de l’ex-posicion a travèrs un jòc de questions ; una conferéncia sus l’emplec ; un repais occi-tan a la cantina e un espec-tacle que cada licèu causís (musica, cinemà, teatre…).

Vos podètz presentar en qualquis mòts, nos explicar un pauc qual foguèt le vòstre ròtle dins l’eveniment, cossí trebalhatz ?

Nòstre ròtle es estat le d’un mèstre d’òbra. Doncas,

avèm organizat las setmanas, e tanbens las anima-cions occitanas dins le quadre dels festenals de li-ceans en Aquitània, en Miègjorn-Pirenèus e las jor-nadas de ligason collegians-liceans.

Per cada setmana, avèm començat per contac-tar le licèu e presentar le contengut de la setmana. Apuèi, avèm causit les intervenents ambe le profes-sor e les jorns e oraris ambe l’administracion. Un còp causits les intervenents (conferéncia, concèrt, espòrt, cinemà... ), les avèm contactats e avèm fait le ligam ambe le licèu. Avèm ensajat de far venir a cada còp d’intervenents del parçan per balhar als liceans d’exemples de çò que se fa en occitan près d’elis.

Aquò es estada la partida d’organizacion prea-labla, e apuèi i a le trebalh sul terren. Avèm plan viatjat aquesta annada ! De Milhau a Sent Vincenç de Tiròssa e de Tarba a Perigüers avèm percorregut las rotas d’Aquitània e de Miègjorn-Pirenèus ambe l’expò, avèm realizat d’animacions e avèm aculhit e acompanhat totis les intervenents de las anima-cions programadas.

Anatz ! Una question volontàriament provo-canta : las animacions èran a destinacion de licèus de Miègjorn-Pire-nèus e sa vesina Aquitània, ont la lenga e cultura occitanas son localas, son plan d’aicí. A despart de çò que se-riá una promocion de las accions e estructuras occitanas (èm pas a dire que siá pas importan-ta, o necessària), quina importància dins l’ac-cion d’un licèu ? E pels liceans ?

L’importància pel li-cèu es qu’aquela setmana ven sostenir e valorizar le

Volgudas per las Regions L.-R.–M.-P. e A.–L–.P.-C., organizadas pel Centre de For-macion Professionala d’Occitània, las Setmanas Occitanas s’acaban amb l’annada escolara. Avèm pausat qualques questions a Anne Azimont e Estel Llansana, que

trebalhan pel CFPO. – A.H.

Era setmana occitanaEra setmana occitanaAth licèu BagatelleAth licèu Bagatelle

MÒSTRA - EXPOSITION

Occitan, lenga e culturaOccitan, lenga e culturaOccitan, langue et culture

Deth 7 ath 11 de març de 2016 – hall centrauDu 7 au 11 mars 2016

Diluns 7 de març - Lundi 7 mars 14h - 15hPRESENTACION dera mòstra

Divendres 11 de març - Vendredi 11 mars

CONFERÉNCIA

Occitan : emplec e formacionOccitan : emplec e formacionOccitan : emploi et formation

Sala de conferéncias deth CDI 10h30 - 12h

Concèrt Concèrt Pierre Rouch e Gérard GarriguesPierre Rouch e Gérard Garrigues

Sala polivalenta 13h – 13h45 14h – 14h45

Dimars 8 de març – Mardi 8 mars

ARREPÈISH OCCITAN ara cantinaREPAS OCCITAN à la cantine


trebalh del professor d’occi-tan, e sustot li donar un pauc de visibilitat. Es una matèria opcionala, sovent pas brica re-coneguda, e le fait de far venir d’intervenents exteriors, de gropes de musica, una expo-sicion, etc... aquò sensibiliza les liceans mès tanbens le per-sonal del licèu a l’existéncia de l’occitan e lor mòstra qu’es una lenga viva. Permet tanbens de far le ligam entre le licèu e les operators occitans del parçan, per de futuras collaboracions. La mòstra e las videòs dins las bòrnas revelhan la curiositat dels joves e dels adultes, e pendent una setmana l’occitan es mès present dins le licèu.

L’importància pels liceans es dobla : pels que co-neishon pas e que participan a las animacions, es l’ocasion de descubrir una lenga e una cultura. Per les que fan occitan, senton que la lenga qu’estúdian es mesa en valor e lor balha l’enveja de contunhar. D’unis decidiràn de prene l’opcion occitan a la din-trada que ven, e es plan aquela, la tòca primièra de las Setmanas. Avèm ja agut de retorns positius de mantun licèu.

Les disèm ultraconnectats, completament mondializats, quand es pas estandardizats e normalizats… Es complicat d’interessar aquesta joinessa al subjècte ?

Es pas totjorn aisit, mès depend de las anima-cions. La musica (coma le cinemà e l’espòrt) interèssa vertadièrament les joves e fa passar le messatge d’un biais plan mès eficaç que mila discorses. A cada còp, quin que fosquèsse le grope e l’estile de musica, avèm agut un public nombrós, de joves que nos mercejan, que venon pausar de questions als musicians suls

instruments… Un plaser. Tot çò qu’es imatge e son les interèssa plan, per aquò las bòrnas an totjorn de pu-blic. Un licean al FESTIV de Tolosa nos expliquèc qu’es excepcional d’aver aquesta mena de manifestacion, èra plan atentiu e nos diguèc que les joves son en deman-da de culturas diferentas.

Mèma s’es lor cultura, mas o sabon pas !Per las autras animacions, avèm agut de tot, de

gropes mès interessats que d’autres, mès i a totjorn de joves curioses e se les intervenents lor parlan de causas que les tòcan, son participatius. Mèma quand son provocators, aquò permet de dialogar e d’abordar les prejutjats per lor transmetre una vision diferenta de la lenga e de la cultura occitanas.

Segur, es encara tròp d’ora per far un bilan, mas quina foguèt –del punt de vista de vosautras sul terren– la recepcion per las equipas pedagogi-cas ? E, benlèu çò mai important, pels joves ?

La recepcion en general es estada puslèu bona, sustot quand le cap d’establiment èra convençut e implicat. Après, i a encara de trebalh a far per sensi-bilizar, non solament les joves, mès tanbens l’equipa dels professors. Les prejutjats son encara plan pre-sents, e les professors d’occitan ne patisson. Si que non, les professors de lenga (francés, espanhòl…), d’istòria e geografia son sovent curioses e favo-rables. Les professors que parlan la lenga son totjorn contents de véser qu’es mesa en valor e de participar a las animacions.

Coma disiam per la question precedenta, a cada animacion avèm agut de joves curioses, e ambe la

musica avèm capitat d’entosiasmar les quites indiferents. I a encara de trebalh a far, mès les retorns posi-tius qu’avèm aguts mòstran que cal contunhar e que sèm sus la bona dralha.

Le territòri de las doas regions s’es espandit, e per l’avenidor, après lo bilanç e caldrà soscar a l’adapta-cion d’aquel dispositiu a las condi-cions novèlas. Aqueste projècte, s’es validat pel novèl Ofici Public Per l’Occitan, poirà contunhar de far partida dels objectius de la politica lingüistica interregionala, per çò que tòca la transmission e la sensi-bilizacion en occitan.

« L’autre objectiu màger es de far conéisher la lenga e la cultura occitanas a totis les liceans, e d’ensajar de far evoluir positivament lor vision de la lenga (...) »

19

Dempuish un detzenat d’annadas, la Gasconha que s’impausa, e de faiçon clara, com la soleta

sorga de creacion musicau en lenga occitana laguens un estile ròck-metau.Hantaoma, Stille Volk, Arnapi, Gojats of Hedàs, o enqüèra Papà Gahús (tà non citar qu’eths !) que’s son hèits ambaishadors d’ua dobla cultura ròck-occita-na, tostemps en ligam dab la tasca vascona.A la popa d’ua lenga gascona de qui arrapa las len-gas e las amnas, arren de miélher tad aquestes mu-sicians-precursors qu’ua guitarra saturada e ua ba-teria esvarjada entà portar la paraula d’un pòble de qui’s vòu pas carar.E que n’i a un aute grop de qui’s vòu pas carar, qu’ei lo grop Boisson Divine, tots originaris deu Gèrs, de qui venguen de sortir lo sué dusau disc aperat Volentat.E francament, aqueth disc qu’ei ua escaduda de las bèras, on se pòt enténer, avisatz-ve amics, çò de qui considèri jo com lo mes bèth tube de ròck occitan deu monde dab la canta Quin braguèr… eh tiò, mos-sur curè, la goja que hè braguèr quan escota lo disc Volentat ! La pèth deu diable !Adaptacions de cantas tradicionaus que son envia-

das dab hòrça e eficacitat com los tilholèrs, en tot deishar la plaça a la creacion, dab la cançon en auròst a la nosta dauna de Brassempoi, de qui sembla lançar ua reflexion sus las originas deu noste pòble gascon, dab ua finessa admira-bla laguens l’escritura. La canta Pujar en fin de disc que poderé devénguer un imne en capablor d’estruçar l’Immortèla de Nadau, e que dèishi a càger ua lagrema dab la cançon Los invisibles, enas dralhas d’un Jan deu Sabalòt e deu son tèxte Nosauts qu’èm los petits.Fin finau, se cau qualificar aqueth disc, que diserí un mot : sinceritat !

Boisson Divine que respectan l’energia deu ròck, la rigor deu metau, e la poesia païsana gavidada en gascon per òmes com Alban Destournes o Marius Noguès (tà non citar qu’eths... enqüèra !). Baptiste Labenne e los sons amics que’s son hicats, dab umi-litat e simplicitat, au servici d’un pòble gascon de qui non gausa pas quauques còps de díser çò que pensa... l’afront qu’ei adara estruçat !Longa vita a Boisson Divine, e sustot, contunhatz de cantar en gascon, lo noste avénguer no’s pòt escríver en lenga administrativa !

boissondivine.com

Lo Scopitòne de Silvan Carrère

Carta blanca


1 – Disètz sus vòstre site internet que sètz una « platafòrma occitana de recèrca-accion en desvolopament territorial ». Concretament que vòl dire aquò ?

Començarem per dire que lo site es tot noveu, e lo project tanben. Exista oficialament dempuei lo 1er d’abriu, quitament si matura dins nòstres espe-rits dempuei un brave moment. Endonc, vos merce-jam de nos balhar, aquí, la paraula.

La nocion de rechercha-accion prend, per nautres, una fòrma principala : un project de rechercha uni-versitària de tresesme cicle s’integra tanleu la des-buta dau project d’Occitània creativa. Quò sira una tesa en geografia umana. Queu trabalh de rechercha sira menat per Alexia Charrier, estudianta a l’Uni-versitat de Pau. L’objecte d’aquela tesa sira d’estudiar coma l’occitan pòt « participar a la mutacion sociala e sociò-economica de nòstres territòris ».

Qu’es a dire que sem dins un periòde de muta-cion. Nòstra societat a mestier de se tornar inventar, que nos podem pas satisfar de l’avenidor que nos es, per lo moment, perpausat. Vesem frotjar tot un fum de perpausicions novelas : economia sociala e so-lidària, economia collaborativa o, mai simplament, de las fòrmas novelas de governança, mai orizon-talas, de las organizacions localas, que l’uman, mai una fòrma de resiliénça, ne’n son lo centre, e non pus l’economia.

Partejam la conviccion que l’occitan, tras las va-lors que pòrta, son istòria, sa cultura, son biais di-ferent de veire lo monde, pòt portar beaucòp a totas ‘quelas faiçons de veire l’avenidor. La tesa d’Alexia cherchera a botar daus concret, dau tangible, sus çò qu’es per nòstres una (fòrta) intuicion. Mas chercha-ra d’abòrd a comprener quaus son los ligams entre la lenga, la cultura e lo territòri, e coma lo fach d’aver una melhora conneissança de ‘quelas partidas de se se podem investir dins los domenis que viran a l’en-torn de l’idéia de desvelopament territoriau : econo-mia, cultura, torisme, coesion sociala…

Si nos presentem pas unicament coma una es-tructura de desvelopament de l’occitan, nos situem tot parier dins lo domeni de la socializacion de la

lenga. Las responsas que perpausa, per exemple, l’economia sociala e solidaria, son per nautres, de las responsas a la crisa sociala que vivem. Plaçar aquí l’occitan, qu’es lo plaçar dins lo tren per do-man. Qu’es lo botar en perspectiva emb lo monde de doman, e entau contribuar a li balhar una chança de mai de subreviure.

Vòstra question concerna tanben le terme de « platafòrma ». Aquí, vos podriam far doas res-ponsas diferentas.

La prumiera siria de dire que nos perpausem de far, tant que possible, lo ligam entre lo monde de la rechercha e lo de l’accion en favor de l’occitan.

La seconda siria de dire que fau ben utilizar daus mots. Uei, tot lo monde se dich « platafòrma », tot lo monde vòu crear de las « dinamicas », far de la « concertacion », « desvelopar » lo territòri, la cultu-ra (cultura ?), l’economia. Nos pausem, daus uns còp, tot un fum de questions sus l’emplech e lo po-der daus mots. ‘Quilhs mots que druben sus daus concepts diferents segon nòstre niveu de conneis-sança, nòstra cultura personala o tot simplament nòstra profession. Una de nòstras interrogacions pòrta, d’un biais generau, sus lo rapòrt que pòt exis-tir entre la lenga e lo territòri. Nos demandam quaus podrian estre ‘quilhs mots si eran pensats dins una autre lenga que non pas lo francés. E si las accions qu’entrainen sirian las mesmas.

Segur, quante parlem d’occitan, pensem tanben a las autras lengas regionalas, minoritarias o tot sim-plement localas, en França, mai sus la planeta. Par-lem d’occitan perque vivem en Occitània. Un biais, per nòstres, de pensar globau e agir locau.

2 – Quines son los objectius d’aquela estruc-tura e quines son los mejans meses en plaça per los tocar ?

Los objectius ? N’i a tot plen. Lo prumier es de trobar lo(s) biais de rendre lo project economica-ment viable. Avem mestier de poder viure de l’ac-tivitat de l’estructura per contunhar de persegre nòstra tòca. Per quò-qui, sem a desfinir una ofèrta de servicis, que ne’n podetz prener conneissança sus nòstre site internet. Mas un còp de mai, lo project es dins sas prumieras setmanas d’existénça, e ‘quela ofèrta devria evoluar dins lo temps. Per lo moment, perpausem daus servicis que repausan sus las com-petencias prumieras daus tres membres de nòstra còla : engenheria de project, estuda e analisa territo-

3 questions a : Occitània Creativa


riala e realizacion audiovisuala.Un de nòstres objectius principaus es tanben lo

de nos integrar armoniosament dins lo malhum associatiu e professionau occitan, en Perigòrd (que sem de Perigòrd), mai en Occitània e, perque pas, en delai, que la question de l’integracion de la cultu-ra locala dins las problematicas de desvelopament concernen pas unicament Occitània.

Enquera mai globalament, volem montrar que l’occitan, las lengas regionalas e tot çò que tòca una compreneson mai fina de las problematicas localas, mai de l’accion locala son de las responsas a d-una crisa globala. Volem montrar tanben qu’una perso-na, un jòune per exemple, qu’es sensibilizada a la pratica de sa cultura mai de sa lenga sira una perso-na que se podra considerar autrament, e aura d’au-tras armas per se posicionar coma un actor locau, dins una consciença globala dau monde. Fin finala, podriam presque dire que l’ADN dau project se tròba dins ‘quela idéia simpla. Mas per conser-var un pauc d’umilitat, ajoutarem que sabem plan qu’inventem ren, e que ‘quela mena de vision es plan correnta dins lo malhum occitan.

En çò que concerna los mejans, siran uros de trobar de l’ajuda tras las collectivitats, quitament si pensem viure prin-cipalament de nòstra activitat, çò que supau-sa de bastir un modele economic viable. Qu’es justament lo trabalh que sem a menar, per aura, dins l’encastre d’un Dis-positiu locau d’acompanhament (DLA). Es realizat per l’Agença Sirventés, que fai un pauc, per nautres, chara de grand frair, en estre la pròva qu’um pòt bastir una activitat economica a l’entorn de la lenga e de la cultura occitanas.

3 – Cossí nasquèt l’idèa d’aquel projècte ?Quò fai un brave moment qu’avem ‘quela idéia !Avem trabalhat mai de quinze ans a botar en pla-

ça la politica en favor de l’occitan en Perigòrd. D’en prumier dins lo mitan associatiu, au dedins dau Co-mitat Perigòrd Lenga Occitana (CPLO), qu’era un espaci d’eschange e d’accion qu’amassava lo Bornat e Novelum (Las seccions localas dau Felibritge e de l’IEO), puei dins l’Agença culturala despartamenta-

la Dordonha Perigòrd e lo Conselh despartamentau de Dordonha, onte nòstra accion principala fuguet la construccion de l’eschema despartamentau de desvelomament de la lenga e de la cultura occitanas. ‘Questa partida de nòstra istòria nos mena tanben a contunhar d’aver enveja de situar nòstra accion dins lo domeni de las politicas publicas.

Endonc, totas ‘quelas annadas de trabalh nos balheron l’enveja, d’en prumier, de passar dau cos-tat de tots quilhs actors que, per lors engatjament e lor creativitat, luchan tots los jorns per la lenga, mas tanben d’aver de las possibilitats de reaccion mai grandas que las que podem aver au dedins de l’institucion. De segur, ‘quela chausida implica tan-ben de las constrentas, tant sus lo plan professionau que personau. Mas nos laisserem tanben guidar per l’idéia que la presa de risca fai partida de las condi-cions per bastir lo monde de doman. Si vos volian

respondre emb d’un pauc d’umor, vos auriam tan-ben pu dire que la « crisi de la quarantena » es ben-lèu pas per ren dins tot aquel afar.

Mai seriosament, l’idéia nos venguèt, au fiau de las annadas, en veire totas las possibilitats qu’òfra la transversalitat ligada a las accions que podem menar a l’entorn de l’occitan. Avem passat tot queu temps a dire qu’es possible de desvelopar daus mo-deles economics que repausan sus l’occitan. Puei un jorn avem pensat que zo dire, qu’es ben, zo far qu’es mielhs.

occitaniacreativa.org

3 questions a realizadas per Pierre Molin


Aquí un títol que ne soi plan fièra e que se vòl volontàriament racolaire. Lo podètz utilizar

tant que volètz alprèp de qual volètz per far aimar la literarura en occitan. Totas las rasons d’aimar los libres son bonas ! Un títol que auriam poscut legir en bandèu publicitari de quin site internet que siá. Sabètz, al moment de telecargar illegalament un film : vesètz un rectangle que clinhòta ont es mar-cat « ganha de milions d’euros gràcia a sos libres en occitans : Los traders de la city son furioses. Desco-brissètz cossí en clicant aicí ! ».

De segur qu’anatz oblidar lo vòstre telecarga-ment de la sason 12 de Game of Thrones e clicar… E aquí comença l’aventura. Anatz començar per legir Chamin de Copagòrja, un roman policièr de Joan Ganhaire que se nosa a l’entorn d’un libre vièlh que ne manca una pagina. Un libre de granda valor sen-timentala per un personatge del raconte, que s’agís del libre repertòri de cançons del grop flocloric del vilatge dins las annadas setanta. E la pagina que manca ? Ah… una polida mas crusèla cançon que fa afrosament resson al raconte d’aquel roman policièr « Son tres garçons de Rofinhac, Que en Espanha se son anats… »

Una istòria en cançon d’una polida dròlla qu’ai-ma mai de se tuar que non pas perdre baga d’aur e piucelatge. Vos disètz : Aquí una cançon brava-ment rimada, de crana narracion. L’autor s’es plan embestiat per escriure aquela cançon tant concisa que conta tot en qualques vèrses e que nos fa sentir tota l’emocion tragica. Un cap d’òbra. Mas es pas tròp dins l’estile de Joan Ganhaire. O alavetz, li cal dire que contunhar dins aquela dralha poetica. La soscadissa contunha. Anatz quitament cercar se se vend lo libre Vielhas chançons de Nauta Dordon-ha. Mas non, la Nauta Dordonha, aquò’s un sòmi de Joan Ganhaire, un univèrs bastit per permetre a Maraval, prefectura d’aquela circonscripcion de viure e de justificar d’un comissariat occitanofòne. Podriam cambiar Nauta Dordonha per Perigòrd benlèu ? Demandatz a Google. Pas res. Mas que sètz piòt ! la recèrca, la cal far en francés ! Los recuèlhs de cançons floriguèron a una epòca ont se fasiá be-sonh del francés per justificar l’interèst etnografic de l’occitan. Vos disètz qu’es pas una epòca d’un còp èra mas quitament encara d’ara – mas pro de sos-car que vos anatz perdre dins la vòstra quista. Picatz « Vieille chanson du Périgord », e aquí tombatz sus la famosa antologia Les vieilles chansons patoises

du Périgord. Famosa, perque l’avètz tostemps aguda jols uèlhs, la coneissètz per còr, del mens sa tren-ca. Famosa mas pas tant, perça fa partida d’aque-les libres qu’a dicha de los aver jos uèlhs cresètz de los conéisser, mas quand lo crosatz per carrièra, vos avisatz que ne sabètz pas un pel de cabra. La coneissètz pro per la plaçar dins una conversacion d’universitaris, d’etnografs, emai d’estanquetaires : « Coneissètz pas Les Vieilles Chansons Patoises du Périgord ? Enfin ! Aquel recuèlh que los autors, l’ab-bé Casse [sic !] e Chaminade en signat en rebus lor òbra ! » e pro. Mas çò que s’i tròba a l’interior, devètz a Joan Ganhaire de vos i aver cloncat, se que non auriatz gardat aquel risolet trufandièr en ne parlant. Cançons dels trabalhs dels camps, cançons de quis-ta – que lo repertòri embelinairiá plan las bienna-las manifestantas occitanistas – legendas istoricas, cants sacrats. E una perlòta : doas petitas paginas per repertoriar los crits de per carrièra amb las particions, çò que cridavan, cantavan los mercants ambulants « Qui vòu mas cagolhas ? » – per dire que i aviá un mercant especificament de cagaròls… « Tortilhons tot bulhents ! Tot chauds los tortilhons, tot bulhents ! ». Nostalgia… lo darrièr mercant de tortilhons que coneissiatz se prenguèt la retirada fa dètz ans e cridava pas grand causa, lo bogre…

E aquela cançon qu’inspirèt tot un roman a Joan Ganhaire ?

Son tres garçons de RofinhacQu’en Espanha se son anatsDins las boijas, dins la valetaÇai se van metre a l’ombreta

E tot parlant, en tot ralhant, Jòuna filheta vai passar :– Ent’ anatz vos jòuna filheta, Quand traversatz lo bòsc soleta ?

– Ieu sui la filha d’un merchandE mon paire m’envòia au champPòrti baga d’aur e ma tantaQu’age pietat de ma dolanta.

– La baga d’aur vos aurem benE lo pus bel de vòstre còr– E ieu preferi d’estre tuadaAperavant que mon còr merlha.

Las Bèlas Letras de Cecila ChaPduelh

Se far de moneda amb sos vièlhs libres occitans, es possible !


Remisada la bicicleta Mercièr, companha fidèla de cada jorn per anar a l’usina Latecoèra. Sus

la tela cerada de la taula de la cosina, un botilhon acompanha las lescas de cambajon, le « Jèsus » de l’ivèrn passat, les uòus bolhuts e le clafotís de la Joana. Viatjaràn dins la glacièra. Defòra la « Sim-ca messagère », lums alucats e puntejats sul galinièr, breça primalba del siu ronron mecanic. Las galinas son sortidas e an pro d’aiga per la jornada. Qualques braçadas de milh-gròs e zo !

Le Luigi dintra dins la cosina : « Ètz prestis ? Anem vai, que de passar a Lordas nos i cal 5h al mens ! ». Le Peironet es plantat coma un dijaus sul dabant de pòrta tot ensucat. Sap qu’aquelas 5h el, las se passarà darrèr sus una caisha de botilhas revira-da. Pel confòrt trobarem plan milhor mès val bra-vament le pet de sarrar las paternas. Pas per l’aiga de Lordas, nani, d’aquesta se’n chauta de prumièra, mès pel « Gino », « Gino le piós », un piós protector dels roges e dels josius pendent la guèrra passada, ça ditz le papà. Sap de que parla le Luigi, dos ans

e mièg a patir de la set e la torrada dins un camp del costat de Rawa-Ruska en Ucraina per insomis-sion e un parelh d’evasions al « stalag ». Malastruc se fasquèc recuperar a 50 km de la frontièra. Se’n tornèc d’apr’alhà pas qu’amb la pèl e l’òs, setmanas d’espera e de desesper per la Joana e le Peironet sul caish de Matabiau, una paura pancarta de carton a la man. Puta de guèrra !...

La « messagère » es cargada dels presents pels amics e la familha ; un pish, un pet, un bram : « Anem macarel que serem tardièrs ! » ; e fai tirar Marion ! Las mans a dètz oras e dètz e las vilas van desfilar per la sortida annadièra long de Sava, Nèsta e Ador. Las pausas immudablas a Lombèrs, Bolonha de Gessa e Capvèrn per refredir les pistons e idratar les garganhòls eishuts. La pausa de Lordas ela, dura pas, per dire la vertat es pas la mira principala e le Luigi si se venera le vin, jamès se batèc pas per una gota d’aiga fusquèsse senhada. Le temps d’emple-nar les botilhons, crompar qualques medalhòtas e rai. Tre acabat cal trobar lèu Argelèrs de Gasòst e

« Midi espòrt » per Hervé Pouvillon

Gino

E lo pus jòune s’es levatFaguet semblant de l’atraparEla sauta cotèl d’en borsaDins gente còr lo se ronça

Quilhs tres garçons se son levatsE a l’auberja son anatsVan al logis de filha mòrtaQuò’s lo bon Diu que los i pòrta.

– Aportatz-nos, dama l’Ostessa, A soper avec du bon vinAvant de nous lever de tableEt nous vous serons redevables.

Quand fuguet question de pagarSe lo pus jòune s’es levatQuand se el ne sauta ‘na borsaLa baga d’aur prenguet gran corsa

L’ostessa prompta e leugierSus la baga d’aur vai ronçar– Quò’s la baga d’aur de ma filhaRendetz-la me mòrta o viva

Los garçons se son regardatzE lo jòune li respondet– Dins la boija e dins la valetaAval l’avetz mòrta a l’ombreta.

Tant ne trobaretz aquí dedins. E tè ! s’anavètz sus un site mercant per crompar aquela belòria e l’ofrir a la neboda qu’es regenta a Calandreta ? Miladius ! Aquel reprint de 120 paginas es agotat. Se ven pas que suls sites de colleccionaires per la polida soma de cent euros en mejana. Ara comprenètz tot ! E manquètz pas ! Dins la cronica venenta, vos expli-carem coma utilizar la colleccion Farfadets de l’IEO coma anti-rida.

• Chamin de Copagòrja, Joan Ganhaire, co-edicion IEO edicion / Novelum, Atots nº200, 2015, 15 €.

• Les vieilles chansons patoises du Périgord, Abbé Casse, Abbé Chaminade, Laffite Reprints Marseille, 1981, reïmpression de l’edicion de Perei-güers, 1902. Se pòt trobar dins son edicion origi-nala dins la bibliotèca numerica del Perigòrd, còta MZ2513.


sas montanhas bigordanas, sul pic Lus e Sent Sau-vaire non pas per las aigas de cura tanpauc mès per trobar les pujòls de Tormalet. Cal èstre tinhós per se far una plaça dins aquesta etapa legendari Tar-bas-Lushon de 1951. Dejà, long de la rota que mena a Varetja, ases capejan, bicicletas desalenan e veitu-ras s’aparcan. Cal serpejar per poder passar entre les gropes d’afogats e arribar a Varetja vendrà im-possible. A Bèthpuei, cal pausar pè per tèrra dins una mar de carris entremesclats. La gendarmaria blòcan le pas, per contunhar cal marchar. De cré-ser qu’aurián pena per la santat de la « messagère » qu’escupís un purèa negrassa dempuèi mès de 5 km amb un bruch de ferralha debigossada. Plan arran-cat a l’ança de la glacièra, parasolelh sus muscle, le Luigi marca le ritme del peloton seguit per la Joana tirant le Peironet e qu’i popa l’espardenha sens cap se plànher, en aquesta fin de maitinada dejà Maho-met tusta e la susada raja, la pujada serà longassa. Pels pòstes de ràdio que bronzinan se sap que tre la sortida de Tarbas, pels carrèrs de Julhan, le luxem-borgés Joan Diederich s’es escapat. « – E l’amic, un pet de ravitò ? – Segur ! ». Le roge fresc giscla de la bota e reviscola. A tot perdre cal passar Varetja (marcada : pòrt 10,5 km) per s’enfonhar pels virolets de Hontaniòu.

En aqueste 18 de julhet asondat de solelh, le monde s’espèran un espleit del Bauvin, le « peda-laire de charme », de jauna al despart e que resis-tarà coma un lion per dèishar la prumièra plaça a Lushon per una bonif d’una minute. Mès se somian subretot un duèl Coppi-Bobet, dos joves aganits, un italian e un francés. Pel moment le principal anima-tor se ditz Diederich que s’ataca les contrafòrts de Tormalet amb una brava nhaca. Darrèr, les tenòrs se marcan a la culòta e se nomenan Geminia-ni, Koblet, Lazaridès, Coppi e Bartali. Bartali, « Gino », le « vièlh », que festèja sos 37 ans auèi e qu’un jove elegant sortit de Castellania dins la region del Piemont vòl recaptar al capítol dels sovenirs, « –Bona retreta vecchietto ! ».

La familhòta se trobèc una plaça en companhiá d’una còla d’auvernhats gaujoses e regaudits per la pre-séncia del Geminiani dins las cimas del clas-

sament. Pel Peironet la caravana es un abans-tast mirgalhat e musical : « juvaquatre » e camionetas « Renault » e « Citroën » cargan reclamas ja vistas sistematicament al cinèma comunal e a la TV que comença dejà de se far una plaça importanta.

Tre la caravana passada, un tarrabast sord puèi de mès en mès afirmat coma una andada d’iste-ria anóncia l’arribada dels forçats. Sus aquesta rota roganhada, picada per la torrada e l’èrnha d’un solelh de montanha, Diederich se bat amb le Coppi e le Koblet suls sius talons, le « Gino » e le Bobet amb le Peiron Barbottin coma companhon fidèl en embuscada. Enquadrat per las motòs de la gendarmaria e de la prensa, Diederich alterna sus la sela e en dançaire, passarà le pòrt amb quatre minutas d’avança sul Coppi e sa casqueta a la co-quinassa mès amb un Hugo Koblet aisit que cabus-sarà cap a Senta Maria de Campan tal un davalaire de l’equipe Soissa d’esquí e doblarà son monde per fondre sus Diederich dins Aspin e Peirasorda e s’impausar sus las alèas d’Etigny en campion. Dins aqueste Torn 1951, Bartali al trelusc de sa carrièra, acabarà quatren a París, al pè del podium, gràcias a una coratjosa campanha alpenca, tretze ans aprèps sa prumièra victòria e malgrat cinc ans de guèrra e la represa del Torn en 1947.

Pel Luigi, la Joana e le Peironet, familha d’obrièrs, per tota aquesta generacion, la bicicleta es una ado-racion carrejant las esperanças de 1936, las paurs de 1940 e las jòias de la liberacion. Les « Gino », « Ra-phaël », « Fausto » o « Louison » son amics de cada jorn a l’usina o al camp. Son aquí per s’abeurar d’una comunion populara, d’una fèsta emancipatritz.


Los mèstres de la lenga, son los parlaires naturals. Fa plan pauc de temps, n’i aviá

de milions. E se los poders publics de la Re-publica francesa avián vertadièrament una politica de respècte de la diversitat lingüisti-ca naturala, de segur que la lenga nòstra seriá pas dins la situacion que sabèm.

Soi pro vièlh per aver ausits de parlaires naturals de l’occitan de Gasconha qu’avián aqueste sistèma d’emplec dels pronoms a l’acusatiu :

Masculin : Aqueth òme, le conegui.Femenin : Aquera hemna, la conegui.Neutre : Aquò, ac sabi.(Citi aquelas frasas dins la fòrma d’occitan de ma familha lomanhòla. L’equivalent en occitan estandard

es : Aquel òme, lo coneissi ; Aquela femna, la coneissi ; Aquò, o sabi.)Pel masculin e pel femenin, aquel emplec de lo e de la es general. Pel neutre, las variantas dialectalas

son nombrosas : Aquò o sabi ; Aquò zo sabi ; Aquò va sabi ; Aquò òc sabi ; Aquò lo sabe (occitan de Frederic Mistral) ; Aquò ac sabi (occitan lomanhòl) ; Aquò qu’at sabi (occitan bearnés).

L’emplec de la fòrma o pel neutre a pas res d’artificial. Es pas un arcaïsme reviscolat. Es una de las fòrmas atestadas dins los parlars actuals : «Fòrça reis volguèron véser çò que vesètz vosautres e o vegèron pas ; ausir çò qu’ausissètz vosautres e o ausiguèron pas.» (Cantalausa, Bona Novèla, 1982, p. 287. - Luc 10, 24.)

Coma equivalent d’aquel o de l’occitan estandard, aicí çò qu’ai ausit en occitan gascon, a Garravet (dins lo Savés, canton de Lombès), d’una femna nascuda en 1913 :

«Òc, t’ac vau balhar tot !» (16 de febrièr de 1985) ;«Ac sulfàtan tot !» (16 de febrièr de 1985) (la consequéncia es que podètz pas anar amassar de repon-

chons : son empoisonats) ;«Ac hèu jo !» (28 de julhet de 1986) ;«Enguan an pas cecat a-z-ác hèr» (es a dire : «los piòts an pas “cercat” a s’escapar del parc, coma fasián

los piòts de l’an passat». (28 d’octobre de 1993).Se tròba dins l’occitan gascon de Bernat Manciet lo meteis emplec de ac : «Quan volè partir, qu’ac disè a

la vielha cosia deu Barralh.» (Lo Gojat de noveme, 1964, p. 5) ; «La Denisa l’aimava pas tanpauc, ac aví vist.» (ibidem, p. 73.)

Se tròba tanben un at bearnés neutre, equivalent de l’occitan estandard o e del francés le dins la pròsa de Joan Eygun : «L’ensenhament [... ] ne pòt pas sol sauvar la lenga, qu’at tornam díser un aute còp.» (Ua lenga qui s’esvaneish ?, 2015, p. 17.) Dins un occitan bearnés autentic, aquel emplec de at es sistematic. *Lo es im-possible ambe lo meteis sens que at.

Jacme TaupiacLa Piboleta, divendres 20 de novembre de 2015.

O sabi

Lenga


La Composition française de Mona Ozouf que tor-na sortir a las edicions Gallimard (colleccion de

pòcha Folio, 270p.). Diguens aqueth obratge editat peu prumèr còp en 2009 l’istoriana que s’assaia a apregondir la reflexion sus la nocion d’identitat a l’interior de la concepcion etatica francesa.Coma tà se n’explicar qu’acaba lo sué assai sus aquestes mots : « ... le parcours biographique corrige, nuance, complique à l’infini la vision absolutisée des identités. Tel est en tout cas le sentiment qui m’a conduite à reconsidérer l’austère commandement qui invite les historiens à s’absenter, autant que faire se peut, de l’histoire qu’ils écrivent. Puis déterminée, toute réflexion faite, à le transgresser ».Tà hèr brac l’assai comença tà de bon a la paja 189. Avant l’autora nos pintra lo sué temps de mainada en Bretanha autorn las annadas de guèrra.E puish arriba lo capitol eponime au nom deu libe. Mona Ozouf que’s liura a un puishent exercici de decorticacion de las duas pensadas qui’s son opo-sadas au temps de la Revolucion puish après. Que hica en scena las personalitats de l’epòca, las datas, los eveniments marcants. La demonstracion ei clara e didactica. Qu’explica l’exaltacion de la Revolucion, l’esfaçament deu mes gran nombre faça a la minori-tat, la presa de poder deus Jacobins, la mesa en plaça d’ua vertadèra dictatura (la Terror criticada quasi un sègle après per Jules Ferry p. 223).Los artificis hicats en davant de faiçon duradera peus Revolucionaris tà balhar legitimat ad aquesta frenesia serén la recerca de l’Unicitat, lo pleitei tà l’Individualisme, l’accès a la Libertat tà cada un.Tota referéncia a l’estacament au territòri, a la len-ga, a las tradicions èra vista alavetz coma anti-revo-lucionària. Ad aqueth perpaus Benjamin Constant qu’escrivèva : « Les intérêts et les souvenirs qui naissent des habitudes locales contiennnent un germe de résistance que l’autorité ne souffre qu’à regret, et qu’elle s’empresse de déraciner. Elle a meilleur mar-ché des individus, elle roule sur eux sans effort son poids énorme sur le sable » (p. 213). Citant lo quasèrn de las doleanças de Morlaas en Biarn Mona Ozouf que i tròba escriuta aquesta interrogacion :« Jusqu’à quel point nous convient-il de cesser d’être Béarnais pour devenir Français ? » (p.204). Lo gran partatge a la taula republicana passa alavetz necessariament per l’abandon deus sués vestits tradicionaus. Totun daubuns territòris ne seràn pas autan viste aquesits

a l’uniformisacion forçada. D’on la reflexion de l’au-tora : « Les Français peinent toujours à reconnaître la tension entre l’universel et le particulier, pré-sente pourtant dès l’origine au coeur du républica-nisme »(p. 220).Mona Ozouf non desbremba pas la plaça ocupada per Jules Ferry dens la construccion nacionala ac-tuau. L’autora que bremba que lo futur Ministre en percórrer lo pais nòta de qui lo territòri d’oltra Ga-rona ei un endret exuberant e exotic, quasi ua tèrra estranhèra. Aqueth òme vòu tornar cóser la França d’ancian regime a la França modèrna. Lonh d’eth l’idea de nivelament de las classas totun au còr de la Comuna de París1 (p. 224). Quauques linhas mes baish Mona Ozou qu’escriu : « L’imperméabilité de Ferry à la différence ethnographique et culturelle est donc totale... La francisation réputée bénéfique est alors un crédo commun ». L’epòca aquesta qu’a ua grana importança. Qu’ei la de la creacion de drets navèths : l’eleccion deus maires, dret de reunion, d’associacion, neishença deus sindicats, prensa. Qu’ei un moment de tria per’mor l’interèst deu grop que pren ua dimension navèra, alavetz que dinc adara sol l’interèst de l’individús comptava. Aquera dimension de la vita politica deu país que pren un resson particular uei lo dia quan òm hè lo constat de la capitulacion sindicala (leguir Syndicats ; Corrup-tion, dérives, trahisons, de R. Lenglet et J-L Touly, First, Paris, 2013). Mona Ozouf explica que : « à l’abstraction que stigmatisait Joseph de Maistre, la République a su imaginer des correctifs » (p. 230). E de desrotlar los compromés negociats dab lo pòple coma la lei de 1901 sus las associacions –ua com-pausicion entre drets de l’Un e drets collectius– , o en 1905 la separacion Estat-Glèisa en tot conservar lo calendari religiós, o lo finançament de l’ensenha-ment privat.Mono Ozouf acaba lo sué assai en evocar diferents tèmas d’actualitat coma la plaça de las hemnas dens l’espaci politic actuau, l’introduccion deu concept de comunautarisme dens l’espaci mentau o encòra la plaça de las lengas de França en França. Aque-ras questions son autant de desbats en suspen de qui la societat aurà a resòlver. A perpaus de la non ratificacion de la Carta europenca de las lengas mi-norizadas l’autora escriu : « ...si l’idée et la pratique

1 Shens desbrembar en 1871 tanben la Comuna de Marseilha e la Liga deu mieidia de qui amassava quinze departaments.

Qu’avem leguit... Mona Ozouf

Ne parlam


républicaines ont connu au long de la IIIe République une longue ac-culturation libérale, elles n’ont pas rompu, tant s’en faut, toute amarre avec leur jacobinisme natif. La République n’a jamais tout à fait intériorisé les lois libérales qu’elle a elle-même fait voter. Et les « Ré-publicains » continuent de mécon-naître la profonde transformation du modèle légué par le Révolution francaise et d’associer le républica-nisme à sa forme autoritaire. Mal-gré tout ce qu’elle a, en un siècle de compromis, accordé aux groupes particuliers, la République n’a pu se défaire de son surmoi jacobin ».

Tà conclúder que tenguem aquiu un assai de bon manejar, clar e sintetic2. Qu’auré lhèu ganhat en flui-

2 L’obratge figurava enguan sus la lista deus assais a la pre-paracion de Sciença Po. Lo subjècte perpausat en mai 2016 qu’estè : «L’identité ne peut plus être ce qu’on nous décrit comme une assignation à résidence dans une communauté culturelle immuable d’une prison sans levée d’écrou». Cette formule permet-elle de comprendre les défis des sociétés contemporaines en recomposition et les perspectives qui leur sont ouvertes ?

ditat se l’autora avèva causit de hèr ua demonstracion en seguir un òrdi cronologic (o au mensh talhucar capitols dens la redaccion deu sué expausat) tà explicitar la linha de tension entre airetatge montanhard e airetatge girondin. Quauques pajas que pòden deishar perplèxe, coma la plaça minorada deus re-gents dens l’acculturacion forçada a la francesa, o encòra lo silenci autorn los efèits deu gran genòcide de 1914-1918 (pp. 232-233). L’expo-sicion deus actes fondators e de la corta istòria de la Republica de qui airetam que permet totun au legui-dor d’anar mes lonh deguens la sua reflexion personau. Despassats los

fantasmes e la mitologia, lo leguidor que pòt empa-rar-se sus elements tangibles.En darrèra analisa qu’ei ça’m-par aquiu de qui de-mora la fòrça de Mona Ozouf : a maugrat la sua apartenença dobla –en immersion dens la cultu-ra Bretona e la cultura academica– que nos invi-ta shens entrar dens l’ideologia a tornar pensar un navèth modèle politic e sociau tà ua societat francesa inclusiva.

Fabrice Bernissan

Lei corts metratges rodats en collègi a Cessenon e Sanch Inian seràn projetats un pauc de pertot

(veire fotografia)

Total Festum de 2016 lo 8 de junhEs a Somèires que la còla de Tè Vé Òc cubrirà l’eve-niment « La fèsta dei cafès Òc ! »A 17 oras la passejada en vila serà filmada per nòstra còla.A 18 oras : Davant la cava dei vinhairons, de tal-hièrs duberts, de vidèos amb Tè Vé Òc, conferéncias e contes. Après lo repais, lo balèti amb Cabr’ e can farà bolegar lei gambetas !

Castelnaudary lei 1, 2 e 3 de julhet : Forum Euroré-gional Patrimoine et CréationTè Vé Òc cubrirà l’eveniment e anarà a la descuberta dei riquesas culturalas occitanas.

Universitat Occitana d’Estiu a Nimes dau 8 au 12 de julhet : « D’un temps a un autre »Lo 7 de julhet la dubertura se farà per Total

festum : passejada en vila e balèti. Aquí tanben Tè Vé Òc culhirà d’imatges !

Rodès e son Estivada dau 21 au 23 de julhet nos veiràn trepar amb camèras e micròs per una recòl-ta sus un programa que vòu « conciliar creacion en lenga occitana e artistes eissuts dau territòri occi-tan»

Agost veirà de re-difusions d’emissions sus TV Sud : Lenga d’Òc/ Lengo d’O, mas la còla de Tè Vé Òc aprofiecharà dau temps dei meissons per faire la sieuna un pauc de pertot en Occitania per ofrir una dintrada de setembre rica e gostosa !

Lisa GròsPresidenta de Tè Vé Òc

Un estiu mai que mai occitan per Tè Vé Òc


A l’ora d’acabar la revista, totas las programacions son pas arrestadas, per las informacions que mancan, consultar la documentacion dedicada.

del 1er al 3 de julhetForum Patrimòni e Cultura EuroregionCastèlnau d’ArriConferéncias, taulas redondas , teatre, Conferéncia musicala, Espectacle musical, Deambulacion cantada, Presentacions e projeccions , Festenal d’espòrts tradicionals.GratuitProgrammacion e inscripcions : 04 67 11 85 [email protected] fabrica.occitanica.eu/euroregion

1èr de julhetTeatreMontabazens (12)Sala de las fèstasQuesaquò e Mascomprès, espectacle de la Rampe Tiò

2 de julhetEspectacleCabanas de Perinhan21h30 : espectacle Òc-La Fèsta dels Pescaires (ocmusic.org)

ConcèrtTornissanLo Barrut

Contes e musicaMontfalconGlèisa21hContes e musicas de Guilhem Boucher per la « Nèch de las Glèias »Amélie Vacossin, associacion Des pierres en héritage, 06 71 52 01 30

3 de julhetEspectacleLos BanhsLos Banhs d’Alet21h30 : Espectacle Òc-Lumina

(ocmusic.org)

del 4 al 15 de julhetSirventés d’EstiuCarcassonaOstal Sirventés, La TrivalaMòstra de pinturas : Corbièras de Miquèl Porcel estrena : diluns 4, a 18h30 ; C. Almerge presenta son darrièr Cd : divendres 8, 18h30 Je t’écris de Carcassone ; Claudi Marti e Patrici Cartièr, diluns 11h a 18h30 ; Paul Tirand parla d’Armand Barbès, divendres 15h a 18h30.

4 de julhetTeatreEspaliuGimnasi escòla St Hilarian14h : Quesaquò e Mascomprès, espectacle de la Rampe Tiò

6 de julhetRescontre de musicaCarcassonaA la calandretaRescontres de musica tradicionala (estagi e talhièrs) e balèti (17h30-21h30) amb [email protected]

7 de julhet Recital, Lesinhan, Ostal Gibèrt21h30 : recital Cristian Almerge

del 7 al 11 de julhetUniverstitat Occitana d’EstiuNimesUniversitat Occitana d’Estiu de Nimes : Caminada Nimesenca, conferéncias, Cabarets siesta literària, Teatre, Ethno-conf., Balèti... Amb Claire Toreilles, Marie-Jeanne Verny, Gérard Zuchetto, Philippe Martel, Giovanni Agresti, Gérard Zuchetto, Alem Surre-Garcia, Patrick Roux, Josiane Ubaud e d’autres ! Setmana : 80 € Setmana + 4 espectacles 100 €Jornada : 18 € ½ jornada : 10 €

Jornada + espectacle 25 € (del 9 al 12)Espectacle Tarificacion : 10 € tarifa redusida 8 €Albèrgament e repais sus reservacionProgramacion complèta e inscripcion :M.A.R.P.OC www.ieo30.org04 66 76 19 09 – 06 32 19 92 67 [email protected]

9 de julhetEspectacleBotenacCastèl21h30 : espectacle Òc-Lumina (ocmusic.org)

del 10 al 15 de julhetUniversitat Occitana d’Estiu de La GuépiaLa GuépiaConcors de burlas e racontes – per rire o per plorar, Estagis de cant, dança, musica, Corses de lenga, Obrador de revirada del francés a l’occitan, Obrador de literatura, Conferéncias cada jorn en lenga d’òc e en francés sus un tèma particular (istòria, literatura, edicion, accion culturala occitana... ) amb Felip Martèl, Joan Eygun, Roland Pecot, Jòrdi Laboissa, Joan-Claudi Drolhet. Conferéncias en anglés pel public anglofòne.Projeccions de filmes d’Amic Bedel (Piget Production), aperò-concèrts, lecturas d’òbras en occitan e en francés, rencontres amb de locutors mairals de l’occitan, d’artistas, d’autors, d’abitants…Omenatge a Ives Roqueta lo divendres 15 de julhet amb una conferéncia d’Ivon Puèch, de lecturas de l’òbra e la projeccion del filme « En camin amb Ives Roqueta ».Grand bal trad e neò-trad roots del divendres 15 de julhet amb lo grop Contrebande de Pena-Vaur, los musicians de l’OFF (e de

Agenda


convidats suspresa de marca) per acabar la setmana.11 de julhet : Cafè-cantaire, Laguépia. Xavier Vidal e Guilhem Boucher de l’associacion La Granja animaràn un cafè-cantaire al Troubadour d’a 18h30 a 19h30. Vos cal : quatre sòuses per una pauca, un parelh d’uèlhs e d’aurelhas e una bona enveja de cantar.LAGUÉPIE OFF : Fèstas al castèl, construccion d’embarcacions e davalada de las ribièras, talhièrs d’acordeon e de tamborin, camping, velhadas salvatjas... Organizat per Lenga Viva e co-organizat per Escambiar, Carrefour Culturel Arnaud-Bernard. Lo programa detalhat e las modalitats d’inscripcion son accessibles sus lengaviva.com/programa

del 13 al 15 de julhetFesten’òcSauratEstagis de lenga e cultura occitanas per Camilha Bilhac « 150 ans de literatura d’expression occitana dins Arièja, 1800-1950 », Salon del libre, Musica, Jòcs ancians, Petit mercat alimentari, Exposicion « 100 ans de folclòr sauradèl », Danças Folcloricas, Trad’ Aperitiu, Estagi de cants occitans (Arnaud Cance), Estagi pels enfants (Claude Delsol, en Òc e Fr « Être et devenir un apprenti en Magicologie ») ; Teatre Occitan ande Les Galejaires de l’IEO Arièja, « Le canton de Josefina » (sus-titolat en françés), Concèrts (Parpalhon, Alidé Sans, Les Irètges e d’autres !), Espectacle pels enfants, Bal Trad... Informacions complètas e reservacions :[email protected]

15 de julhetTeatreSerras

Teatre Deschamps21 h : Òda a Montsegur, festival-troubadoursartroman.fr

16 de julhetFesten’òcSaurat10h-12h : Estagi lenga e cultura occitanas per Camilha Bilhac « 150 ans de literatura d’expression occitana dins Arièja, 1800-1950 » : una passejada per un periòde de 150 ans de produccion literària per descobrir o tornar descobrir una part del nòstre patrimòni. 2/2 « Acabadet » : qualques autors màgers del periòde14h30-16h30 : Estagi de danças tradicionalas ande Cap Aicí15h-17h : Estagi de cants occitans per Arnaud Cance16h30 : Film « Une Histoire Occitane » presentat per Camilha Bilhac18h : Bal Trad’ ande Cap Aicí19h30 : Trad’ Aperitiu e restitucion de l’estagi de cant ande A.Cance. Repaish sus plaça previst22h : Concèrt / Bal ande Lou Dalfin0h30 : Concèrt / Bal Djé BalètiInformacions complètas e reservacions :[email protected]

DoberturaArgelièrsDobertura del Cafè de Marcelin Albèrt www.cafemarcelinalbert.com

19 de julhetRecitalVilanòva de MenerbésRecital de Mans de Breish

del 21 al 23 julhetEstivadaRodèzPresentacion de film, Espectacle de clown, Animacions literaris, Concèrt, Mini-Festenal del cort-metratge occitan, Bal, Balèti, Animacions, Teatre...

Alidé Sans, La Mal Coiffée, Marilis Orionaa, Claude Sicre, Bombes 2 Bal, Manu Théron, Duo Abela – Vidal, Paulin Courtial, Tres a cantar, Arnaud Cance, Les Diables de la Guarrigue, Molière d’Òc (La Rampe TIÒ), Lionel Suarez, JeHaN, Art Mengo, Bernard Combi, Mouss&Hakim, Les Cousins du Quercy, Dià e d’autres ! Programacion complèta : www.ville-rodez.fr/fr/culture-et-loisirs/estivada/le-festival.php

del 22 al 24 de julhetTrad’EstiuFoishDivendres 22 : dubertura del festenal amb le concèrt dels estagiaris del talhièr occitano-breton. 21h30 : concèrt amb la NilhaDissabte 23 : Tre 16h, jos la Halle aux Grains, talhièrs de jòcs en partenariat amb la ludotèca del País de Foish ; 17h : iniciacion a las danças tradicionalas ; 18h30 : trad’apero21h : bal trad amb Abaca Folk23h : bal trad amb CoriandreDimenge 24 : 17h : bal dels enfants amb 1 kilo de Cirque18h30 : trad’apero21h : bal trad amb le Trio Abrégé23h : bal trad amb Ja Podes Creir.Gratuit

22 de julhetEspectacleArgelièrs21h30 : Espectacle Òc-Lo Sòmi de Riquet (ocmusic.org)

23 de julhetFest’ÒcMailhacLe MailhFest’Òc amb Golamas’K

26 e 27 de julhetOccitanas d’EstiuDeganhac Lavercantièra


Le 26, Deganhac, sul tèma de l’aiga : 9h : a partir de la sala de las fèstas, passejada en direccion de l’òrt borian, visita de l’òrt e d’un o dus molins a proximitat.12h : retorn a l’òrt, repais partejat tirat del sac amb qualques nòtas de musica tradicionala occitana. 14h : animacion a l’entorn de l’aiga e dels molins amb les enfants del Centre de lésers de Deganhac. 16h : retorn a la sala de las fèstas, visita d’una mòstra suls molins, prepausada per l’associacion Natenpa de Concorès.19h : Repais occitan, 12 €, sus reservacion (05 65 41 53 21, Marie-Jo Vilard). 21h : Espectacle prepausat per l’AMTPQ, associacion per las musicas tradicionalas del Carcin. 22h30 : Bal tradicional animat per Los Barjacaires e mai. Le 27, Ostal de Rampoux : 9h30 : Despartin a l’Ostal de Rampoux, dubèrt a totis, sus reservacion (Maxime Souriat, 06 20 52 73 90). Cadun pòrta un quicòm, se possible bio e de la sua fabricacion. 17h : Projeccion d’un film en occitan sus la vida païsana. Estand de l’IEO-Òlt per prepausar libres d’autors occitans. 19h : mercat golard animat per cants occitans e danças folcloricas amb l’associacion dels Bourianols de Montclera.21h : Primièr concèrt amb l’ensemble Abela Vidal. 22h30 : Segond concèrt amb Xavier Vidal e sos convidats.00h : Cants occitans e fin de serada amb totis les musicians. Los Barjacaires, Maxime Souriat, 06 20 52 73 90

28 de julhetRecitalLesinhanOstal Gibèrt21h30 : recital Morena la Griotte

29 de julhet

TeatreSt Chély d’Apcher (48)Sala de las fèstas20h30 : Espanhòl d’Aqui, espectacle de la Rampe Tiò

TeatreFraisse sis Agot (34)Sala de las fèstas21h : Lo Boçut, espectacle de la Rampe Tiò

31 de julhetCantNarbonaFontfreda21h30 : Erransa, Cants sefarades festival-troubadoursartroman.fr

3 d’agostConcèrtSt-Martin- le-VièlhAbadiá de Vilalonca18h : Lessons Consort Trio, Chansons et Airs de cour.festival-troubadoursartroman.fr

5 d’agostBalL’AlbencaBal amb Jan Glaudi Portal e los musicians de la Granja per l’Estiv’òc de L’Albenca.Per ne saber mai, telefonar a : Myriam Conquet 06 77 16 62 44 / 05 65 24 37 66

6 d’agostConcèrtBisan de MenerbésDu Bartàs

ConferénciaL’AlbencaConférencia sus l’òbra de Jules Cubaynes : « Camin de guèrras »Organizat pel Cercle Occitan de l’Albenca

Fèsta annuala del Grelh Roergàs (dempuèi 1921)Sant-JustinEntraigas9h : Amassada generala del Grelh roergàs a l’Ostal de vila.

Intervencion de Zéphir Bosc sul botanista Jean Carbonèl.11h15 : Messa en occitan12h15 : Vin d’onor. Inauguracion de la placa en l’onor de J. Carbonèl.14h : Repais al gimnasi, 22 €/persona, reservacions abans le 1èr d’agost.15h30 : Visita d’Entraigas17h : Concèrt de Vow Bigetti a la glèisa, 10 €.Infos e reservacions : Grelh Roergàs05 65 68 18 75 o 06 80 82 75 [email protected]

7 d’agostMusicaSant-PapolAbadiá18 h : Ghaetta, musica dels XIIen e XIIIen sèglesfestival-troubadoursartroman.fr

del 8 al 14 d’agostLe bout de la queue du DracCaramauç, AlmairacFestenal contes e poesias en SegalarDiluns 8 d’agost, Almairac : Dubertura del festenal, Inauguracion de la mòstra « Marius Valière e Lo Calelh »Conferéncia « Charles Espié, Marius Valière e Lucien Naves » A la recèrca « de la cauda del Drac », animacions franco-occitanas : balada descobèrta en musica, aperitiu, contes de J. Bessou e J.Séguret. Demonstracions e iniciacions a las danças occitanas.Del dimarç 9 al dijoùs 11 d’agost, Caramauç – AlmairacEstagis de contes, talhièrs d’eslam.Al Clap Ciné de Caramauç : vèspre a l’entorn del libre, apero contat, projeccion-debat del film « Le Prophète ». Balada contada dels dus costats del Viaur fins a la « tutas de Pourcassès »Conferéncia « Rites et légendes du Ségala » Espectacle de contes de J. Bodon. Espectacle d’eslam amb Double


Hapax (J. Cabot e B. Izarn).Divendres 12 e dissabte 13, festenal scenic de CaramauçMòstra de poesia illustrada, imatgièr en Segalar. Divendres au matin : Mercat, contes/poesias parlotejats en musica.Divendres au vèspre : Inauguracion del festenal, « lancé de vers », eslam. Taulada d’inauguracion. Espectacle « La montanha negra » per l’Ostal Bodon (fr/oc).Repais. Espectacle d’eslam amb Râjel.Dissabte 13, pargue del candou (o sala F. Miterrand)Jornada, mercat de país, talhièr de descobèrta de la lenga occitana. Lo matin, canton dels enfants : dança del Drac, espectacle « L’oiseau de pluie », animacions, arts plasticas. Aperitiu contat, repais. Aprèp-miègjorn : siesta contada, scènas dubèrtas contes e poesias. Vespralh en musica e eslam : espectacle-creacion de Jo Corbeau. Espectacle contat familial (fr/oc). Repais regional. Serada : espectacle contes amb Rachid Hakbal, estanquet contes e poesias erotics.Dimenge (la de la roucarié o sala de las fèstas) : passejada contada, pica-mica partejat. Associacion Contes e Poesias en Segalar, 07 77 39 13 53 Ofici de torisme del segalar tarnés 05 63 43 46 44f e s t i v a l - c o n t e s - p o e s i e s .blogspot.com

Del 8 al 15 d’agostEspectacleCarcassonaGrand Teatre de CiutatEspectacle Òc-Lumina www.ocmusic.org

10 d’agostConcèrtSt-Martin-le-VièlhAbadiá de Vilalonca18h : Trio Lo Fuèlh New-Yorkfestival-troubadoursartroman.fr

11 d’agost BalètiLa RedòrtaBalèti occitana amb TradAlam

13 d’agostConcèrtsLimósconcèrt de Nadau 04 68 31 85 26Cuxac-Cabardès, Sta-Ceselha16 h : Troubadours Art Ensemble, Cants sacrats festival-troubadoursartroman.fr

15 d’agostCantPuicheric, Glèisa Notre-Dame18h : Voses de Femnas Sefaradesfestival-troubadoursartroman.fr

Contes e musicaSent Martin LabovalContes e musica de Guilhem Boucher per la fèsta del lac de Nogairac.Per ne saber mai, telefonar a : Lucien Galaret, 05 65 31 38 20

Del 16 al 19 d’agostEstagi danças, cants e musicas tradicionalsRodésLicèu Louis Querbes, 29 car. M. BompartAcuèlh dels estagiaris a partir del 16, 9h, fins al 19 aprèp le dinnar. Danças : Gilles LauprêtreCant : Arnaud CanceFabricacion d’enches : Marius LutgerinkCabreta : Michel EsbelinVièla : Pascal JaussaudAcordeon cromatic : Nicolas PuechmailleAcordeon diatonic (complèt) : Cyrille Brotto & Rémi GeoffroyLe dimècres 17 d’agost, 21h, Sebasac, La Doline : bal gratuit e dubèrt a totis.Prètzfaits internat/mitat-internat, externat/mitat-externat, jornada.Organizat pel Centre Cultural

Occitan de Roèrgue05 65 68 18 [email protected] www.ccor.eu

17 d’agostEspectacleLas Tors21h30 : espectacle Òc-Los Vinhairons (ocmusic.org)

20 e 21 d’agostNarbona-PlatjaNarbonaFestenal Occitan, amb una serada Mal-Cofada e Òc-Lumina, lo dissabte.

21 d’agostFèsta de la Craba CrabairetsEn jornada, fièra animada pels musicians de la Granja e dança / passejada de la Craba. Per ne saber mai, telefonar : Nicole Delvit, presidenta del fogal rural de Crabairets, 05 65 31 26 42

del 5 al 8 de setembreViatge en tèrra occitana espanhòlaVal d’AranLo Centre Occitan del País Castrés organiza un viatge de 4 jorns, del 5 fins al 8 de setembre de 2016, dins la Val d’Aran. Al programa : rescontres occitans, vistalhas culturalas (glèisas, musèus) e de passejadas dins los Pirenèus sens doblidar de temps liure per comprar de cadèus !Tarifas : 350 €/persona en cambra dobla, 400 €/persona en cambra individuala e mai l’adesion a la nòstra associacion.Demòra encara de plaças, sufís de sonar al 05 63 72 40 61 per se marcar.Centre Occitan del País Castrés al 05 63 72 40 61 - [email protected]

Bon estiu !

o diariL Le bimestrial d'actualitattot en occitan

legit de pertot !

ABONATZ-VOS !

www.lodiari.com/[email protected]

IEO MP – Lo Diari 11 rue Malcousinat

31000 Toulouse

lo diari n°32 · o diari « À la une » le retrait : caroline dufau pagina 10 n°32 julhet –...

Documents