logic mo va cac ung dung trong linh vuc tai chinh

18
TẬP SAN TIN HỌC QUẢN LÝ Tập 03, số 1&2, 2014, 27-44. LOGIC MỜ VÀ CÁC BÀI TOÁN ỨNG DỤNG TRONG LĨNH VỰC TÀI CHÍNH Phan Hiền 1 Thái Kim Phụng 1 1 ĐẶT VẤN ĐỀ Logic mờ (Fuzzy logic) được biết đến lần đầu tiên trong nghiên cứu về tập mờ (fuzzy set) của Zadeh (1965) và nhanh chóng được ứng dụng rộng rãi trong hầu hết các lĩnh vực khoa học kỹ thuật. Đến nay, việc ứng dụng logic mờ dần chuyển sang các lĩnh vực kinh tế, đặc biệt là trong tài chính và đã đạt được những kết quả khả quan (Korol, 2012). Tại Việt Nam, việc ứng dụng logic mờ còn nhiều hạn chế, nhất là trong lĩnh vực kinh tế (Duc & Thien, 2013). Với những ứng dụng rộng rãi và hiệu quả của logic mờ trên phạm vi toàn thế giới, trong bài viết này chúng tôi muốn giới thiệu đôi nét về logic mờ và một số bằng chứng thực nghiệm của việc ứng dụng logic mờ trong lĩnh vực tài chính. Qua đây, chúng tôi nhận thấy rằng logic mờ được xem như một phương pháp tiếp cận mới để giải quyết các bài toán trong lĩnh vực tài chính. 2 LOGIC MỜ 2.1 Giới thiệu về tập mờ Trong thực tế, khi định nghĩa một tập các số lớn hơn 10 và ký hiệu là A, ta có định nghĩa như sau: Khi đó, rất dễ xác định được các phần tử chắc chắn thuộc và không thuộc khái niệm A. Tuy nhiên, nếu đưa ra một khái niệm về tập nhà giàu (với những người có thu nhập hơn hay bằng 10 triệu một tháng) và ký hiệu là B Khi đó ta bảo một người có thu nhập là 10 triệu/tháng là thuộc nhà giàu, tuy nhiên bằng trực giác bình thường nó sẽ không hợp lý nếu gọi người có thu nhập 9999999/tháng không phải là nhà giàu. Vì vậy, khái niệm tập mờ xuất hiện để giải quyết những ý niệm nhắm tới các tập không có ranh giới rõ ràng. Thường thì tập mờ biểu diễn cho một thể hiện ngôn ngữ, lấy ví dụ: “trời rất nóng”, “anh ta rất hiền”,… 1 Khoa Hệ Thống Thông Tin Kinh Doanh – ĐH Kinh Tế HCM

Upload: blue

Post on 10-Nov-2015

225 views

Category:

Documents


1 download

DESCRIPTION

Discovery!

TRANSCRIPT

  • TP SAN TIN HC QUN L Tp 03, s 1&2, 2014, 27-44.

    LOGIC M V CC BI TON

    NG DNG TRONG LNH VC TI CHNH

    Phan Hin1

    Thi Kim Phng1

    1 T VN

    Logic m (Fuzzy logic) c bit n ln u tin trong nghin cu v tp m (fuzzy set) ca Zadeh (1965) v nhanh chng c ng dng rng ri trong hu ht cc lnh vc khoa hc k thut. n nay, vic ng dng logic m dn chuyn sang cc lnh vc kinh t, c bit l trong ti chnh v t c nhng kt qu

    kh quan (Korol, 2012). Ti Vit Nam, vic ng dng logic m cn nhiu hn ch, nht l trong lnh vc kinh t (Duc & Thien, 2013). Vi nhng ng dng rng ri

    v hiu qu ca logic m trn phm vi ton th gii, trong bi vit ny chng ti mun gii thiu i nt v logic m v mt s bng chng thc nghim ca vic ng dng logic m trong lnh vc ti chnh. Qua y, chng ti nhn thy rng

    logic m c xem nh mt phng php tip cn mi gii quyt cc bi ton trong lnh vc ti chnh.

    2 LOGIC M

    2.1 Gii thiu v tp m

    Trong thc t, khi nh ngha mt tp cc s ln hn 10 v k hiu l A, ta c nh ngha nh sau:

    Khi , rt d xc nh c cc phn t chc chn thuc v khng thuc khi nim A. Tuy nhin, nu a ra mt khi nim v tp nh giu (vi nhng ngi c thu nhp hn hay bng 10 triu mt thng) v k hiu l B

    Khi ta bo mt ngi c thu nhp l 10 triu/thng l thuc nh giu, tuy nhin bng trc gic bnh thng n s khng hp l nu gi ngi c thu nhp 9999999/thng khng phi l nh giu.

    V vy, khi nim tp m xut hin gii quyt nhng nim nhm ti cc tp khng c ranh gii r rng. Thng th tp m biu din cho mt th hin ngn ng, ly v d: tri rt nng, anh ta rt hin,

    1 Khoa H Thng Thng Tin Kinh Doanh H Kinh T HCM

  • Logic m v cc bi ton ng dng trong lnh vc ti chnh

    28

    Gi X l khng gian cc i tng v x l cc phn t tng qut thuc X. Khi , theo Zadeh (1965), mt tp m A trong X c nh ngha l tp cc cp nh sau:

    trong , c gi l hm thnh vin ca tp m A. Hm thnh vin ny ch mc thuc ca x trong khng gian X v c gi tr t 0 n 1. Hay k hiu khc khi X l khng gian lin tc: (k hiu ny khng phi ch hm tch phn m ch s hi cc phn t lin tc)

    D dng nhn thy, nu nh tp m A ch ton nhng hm thnh vin c gi tr 0

    hoc 1 th A tr thnh mt tp r.

    Ly v d: khi m t tp khi nim v tui l tr k hiu l:

    Khi v hm thnh vin c dng nh sau:

    Hnh 1: Hm thnh vin

    y l dng s m hnh thang v thng c k hiu l b bn s tre: [15, 20, 27, 37]

    2.2 Php m rng hnh tr trn tp m

    Cho mt nh ngha tp m A vi hm thnh vin l trong khng gian X. Ta c php m rng hnh tr ca tp m A trn khng gian Y, ta c mt tp m mi nh ngha trong khng gian X x Y nh sau

  • Tp san Tin hc qun l, tp 03, s 1&2, 2014.

    29

    hay

    Hnh 2: Php m rng hnh tr trn tp m

    2.3 Php giao trn tp m

    Cho tp m A v B cng trong khng gian X. Giao ca tp m A v tp m B l tp m mi C trong khng gian X c nh ngha nh sau:

    Trong T c bit nh hm T-norm (triangular norm) [12]. Hm T ny thng c 4 dng

    2.4 Php hi trn tp m

    Cho tp m A v B cng trong khng gian X. Hi ca tp m A v tp m B l tp m mi C trong khng gian X c nh ngha nh sau:

    Trong S c bit nh hm T-conorm (S-norm) [12]. Hm S ny thng c 4 dng

  • Logic m v cc bi ton ng dng trong lnh vc ti chnh

    30

    2.5 Quan h m

    Cho tp m A trong khng gian X, tp m B trong khng gian Y. Quan h R ca A

    v B hay cn gi l quan h m 2 - ngi c nh ngha nh l mt tp m R trn

    khng gian :

    2.6 Php chiu

    Cho tp m R trong khng gian X x Y, khi ta nh ngha php chiu ca R trn khng gian X v Y nh sau:

    2.7 Lut m v suy din lut

    Lut m c bit n nh dng lut nuth nhng c s dng cc khi nim tp m ch ng ngha. Cho 2 tp m A trong khng gian X v B trong khng gian Y. Ta pht biu mt lut nh sau:

    Nu x l A th y l B

    Vi lut nh vy, ta c th nh ngha lut m nh mt quan h m R ca A v B.

    C th hiu lut m theo mt s cch khc :

  • Tp san Tin hc qun l, tp 03, s 1&2, 2014.

    31

    Trong bi ny, nhm tc gi la chn cch hiu lut m nh mt quan h m ca A v B.

    Nh vy, nu ta c s tht l x l A v ta c lut Nu x l A th y l B th ta s c kt qu l y l B.

    Hay trong trng hp s tht x l A v ta c lut Nu x l A th y l B th ta s c kt qu l y l B.

    tnh ton c kt qu, ta thc hin vic suy lun trn nh sau: (phng php suy din v hm T-norm theo xut ca Mamdani [13])

    B1: Giao gia tp hnh tr m rng ca A vi RAxB , ta c:

    B2: Chiu trn khng gian Y, ta c tp m

    B3: Ta c hm thnh vin

    Tng t nu ta c lut vi 3 tp m A,B,C trong 3 khng gian X,Y,Z nh sau:

    Nu x l A v y l B th z l C

    V khi ta c s tht x l A v y l B th z l C, vi hm thnh vin ca C

    nh sau:

    Hnh 4: Suy din lut

    w1

    w2

  • Logic m v cc bi ton ng dng trong lnh vc ti chnh

    32

    2.8 M hnh suy din m

    Hnh 5: M hnh suy din m (tham kho Jang & Sun (1996))

    u vo: Cc gi tr r hay m ca cc tnh cht

    H thng: H suy lun da vo tp lut (tri thc)

    u ra: Cc gi tr r m c suy lut da trn tp lut v phng php suy lun.

    Theo nh h suy din th kt qu l mt tp m, chnh v vy m c thnh phn gii m lm kt qu tr thnh kt qu r.

    Mt s phng php gii m theo Mamdani [13]:

    Phng php phn i:

    Phng php bnh qun hay ln nht hay nh nht ca gi tr ln nht:

    Phng php trng tm vng:

    2.9 V d minh ho

    Cho tp lut m t chnh nhiu my lnh theo s ngi v nhit ngoi tri :

    Nu phng nhiu ngi v tri nng th my iu ha ch lnh.

    Nu phng nhiu ngi v tri bnh thng th my iu ha ch bnh thng.

    Nu phng t ngi v tri nng th my iu ha ch bnh thng.

    Nu phng t ngi v tri lnh th my iu ha ch nng. Vi cc khi nim m c biu din dng s m hnh thnh vi 4 chn nh sau:

    Nhiu ngi: [10,15,18,22] t ngi [2,8,12,15]

    Nng (nhit) [26,31,31,35] Bnh thng [20,22,25,29]

    Lnh [14,16,20,24]

    Tri thc (dng lut)

    Gii m

    H suy din

    u vo r

    u ra r

    u vo m

  • Tp san Tin hc qun l, tp 03, s 1&2, 2014.

    33

    Vy nu phng c 20 ngi v nhit ngoi tri l 28 , th my iu ha phi ch th no ?

    Ta thy c 20 ngi thuc khi nim nhiu ngi v 28 thuc khi nim nng, bnh thng. Ta s dng 2 lut u tin trong 4 lut.

    Hnh 6: V d v suy din m

    3 MT S NGHIN CU NG DNG LOGIC M TRONG LNH VC

    TI CHNH

    Vlachos & Tolias (2003) bo co nghin cu ti hi ngh Vn tr hc (Operational Research) ti Balkan v ng dng logic m trong d bo ph sn.

    Nhm mc ch so snh kt qu vi m hnh ca Altman, nghin cu ch xem xt 5 ch s ti chnh m Altman (1968) a ra trc . D liu bao gm 129 cng ty xem xt giai on 1975 1982, trong c 65 cng ty ph sn. D liu s dng d bo l bo co ti chnh nm cui cng trc khi cng ty tuyn b ph sn. Kt qu thu c ngoi s mong i ca cc tc gi khi d bo chnh xc 100%,

    tt hn hn so vi cc m hnh nh lng (ch t 85%). Mc d, nghin cu chn la trn cc cng ty ph sn, nn s ngu nhin khch quan trong nh gi cha tuyt i. Tuy nhin, kt qu cng cho thy nhng u im vt tri ca logic m.

    w21

    w22

    Nhiu ngi Bnh thng

    Bnh thng

    w11

    w12

    Nhiu ngi Nng Lnh

    49.203.4

    125.88

    6*25.07*4.0

    5.144*25.0130*4.0

    5.144)6/1264(*)4/1()2/47*3(128*)6/1(

    )]3/())2/1(29[()4/1()2/(]10)3/[()2/1(

    )29()4/1()20()2/1()(

    1301024*)24/1(72)6/92(

    )]3/())2/1(24[()4/1()2/(]7)3/[()2/1(

    )24()4/1()14()2/1()(

    3229

    25

    225

    22

    2322

    20

    29

    25

    25

    22

    22

    20

    3224

    20

    220

    16

    2316

    14

    24

    20

    20

    16

    16

    14

    COA

    binhthuong

    lanh

    Z

    zzzzz

    zdzzzdzzdzzzdzz

    zzzzz

    zdzzzdzzdzzzdzz

  • Logic m v cc bi ton ng dng trong lnh vc ti chnh

    34

    Malagoli & cng s (2009) xp hng v xp hng tn dng cng ty phn phi gas Camuzzi ca s dng kin chuyn gia kt hp logic m. Tc gi dng mnh hp thnh nu th. tng hp im v xp hng tn nhim da trn c tiu ch nh tnh v nh lng. Vi 21 ch tiu u vo, nghin cu tng hp li thnh cc bin trung gian thng qua cc lut m ra kt qu. Bin

    gi tr doanh nghip s c gii m ra kt qu trong khong [0;1] th hin kh nng ti chnh ca doanh nghip. Tuy nghin cu ch tp trung vo mt cng ty c th nhng m hnh vn c th dng nh gi cho cc doanh nghip trong cng ngnh.

    Yildiz & Akkoc (2010) thc hin nghin cu d bo ph sn ngn hng s dng logic m Th Nh K. Cuc khng hong ti chnh ton cu cun i kh nhiu doanh nghip yu km. Do vy, nh gi hiu qu hot ng ca cng ty v

    ri ro ph sn, c bit h thng ngn hng tr nn cc k cn thit. Nghin cu xem xt d liu 55 ngn hng, chn lc 24 ch tiu t 36 ch tiu ti chnh, vi mc

    ngha thng k l 5%. Thc nghim so snh da trn 2 phng php: (i) m hnh hi qui tuyn tnh; v (ii) hm phi tuyn da trn logic m, s dng lut hp thnh vi mnh nu . th.. Kt qu t c cho thy dng phng php s dng l thuyt m c kh nng d bo ng l 90,91% trong khi m hnh hi quy

    ch t 81,82%.

    Othman & Etienne (2010) s dng logic m kt hp tr tu nhn to thc hin nghin cu Ra quyt nh s dng logic m trong giao dch chng khon. Cc yu t u vo cho m hnh m cc tc gi quan tm l kin chuyn gia, li nhun trn tng c phiu v t l li nhun mong mun. Kt qu ca nghin cu

    cho thy hiu qu u t khi s dng logic m tt hn so vi nhng phng php nghin cu trc y trong iu kin thiu thng tin.

    Korol & Korodian (2011) tin hnh nghin cu, nh gi mc hiu qu ca

    logic m trong vic d bo ph sn ca doanh nghip. Trong qu trnh nghin cu, tc gi s dng bo co ti chnh ca 132 cng ty trn th trng chng khon (trong c 25 cng ty ph sn). Cc tc gi s dng c d liu chc chn (nh lng) v khng chc chn (nh tnh) lm d liu u vo d bo kh

    nng ph sn ca cng ty trong 1, 2 v 3 nm ti. Kt qu khi s dng d liu chc chn th kt qu khng khc bit nhiu so vi cc m hnh d bo ri ro, ph sn

    khc nh Z-score. Nhng kt qu khi s dng d liu khng chc chn th kt qu t m hnh logic m c ci thin rt nhiu.

    4 NG DNG LOGIC M CHO BI TON XP HNG TN DNG

    Xp hng tn dng l nh gi kh nng tn dng ca bn phi thc hin ngha v ti chnh trong tng lai da trn nhng yu t hin ti v quan im ca ngi nh gi (Standard & Poors, 2012). Theo quan im ca Moodys (2013), xp hng tn dng nhm mc ch nh gi cc ri ro tn dng lin quan n ngha v

    ti chnh ca mt i tng trong tng lai. Bi ton xp hng tn dng c th c m hnh ha di dng ton hc nh sau (Lahsasna & cng s, 2010):

  • Tp san Tin hc qun l, tp 03, s 1&2, 2014.

    35

    Trong :

    x1,x2,,xm : l m thuc tnh ca i tng c xp hng (hoc nh gi)

    yi: l hn mc tn dng ca i tng th i (i = 1,2,n)

    f l hm hoc m hnh xp hng tn dng, thc hin d bo gi tr yi khi bit gi tr ca cc thuc tnh x1,x2,,xm.

    C rt nhiu m hnh xp hng tn dng c s dng nh: m hnh Z-score ca Altman (1968), m hnh hi quy logistic (Logistic Regression), mng thn kinh nhn to (Artificial Neural Network), SVM (Support Vector Machine),

    Trong ni dung ca bi vit ny, chng ti mun gii thiu mt cch tip cn mi da trn logic m cho bi ton xp hng tn dng khch hng ca Korol (2012).

    Tt c khch hng c m t bi 10 bin bao gm: nhm bin nhn khu hc (demographical variables) v nhm bin ti chnh (financial variables).

    K hiu

    bin

    Tn bin

    X1 Tui (Age)

    X2 Trnh hc vn (Education)

    X3 Tnh trng hn nhn (Marital status)

    X4 S con (Number of children)

    X5 Thu nhp hng thng (Monthly income)

    X6 Thm nin cng tc (Length of employment)

    X7 Loi hp ng lao ng (Type of employment contract)

    X8 Gi tr ti sn xe hi (Value of owned car)

    X9 Gi tr ti sn nh (Value of owned

    apartment/house)

    X10 Gi tr ti sn khc (Value of other assets)

    Bng 1: Cc bin nhn khu hc v ti chnh ca khch hng

    M hnh c chia ra lm 4 nhm lut (rule blocks). Nhm 1 Nhn khu hc, bao gm: Tui, Trnh hc vn, Tnh trng hn nhn v S con. Nhm 2 Ti chnh, nh gi iu kin ti chnh ca khch hng, bao gm: Thu nhp hng thng, Thm nim cng tc v Loi hp ng lao ng. Nhm 3 Ti sn m bo, bao gm: Gi tr ti sn xe, Gi tr ti sn nh v Gi tr ti sn khc.

    Nhm 4 Xp hng, bao gm: Cc bin nhn khu hc, Cc bin ti chnh v cc bin ti sn m bo da bo kt qu u ra.

  • Logic m v cc bi ton ng dng trong lnh vc ti chnh

    36

    Hnh 6: Cu trc m hnh Logic m cho bi ton xp hng tn dng (Korol, 2012)

    Tp m v ngng cho cc hm thnh vin c trnh by trong bng sau:

    Tn bin Ngng cho tt c cc hm thnh vin

    Tui (t 18 n 65 tui) Tr: nh hn 33

    Trung nin: t 27 n 53

    Gi: ln hn 48

    Trnh hc vn (t 1 n 3: 0- ph thng, 1- cng nhn k thut, 2- cao ng, 3- i hc v sau i hc)

    Thp: nh hn 1

    Trung bnh: t 0.8 n 2.25

    Cao: hn 1.5

    Tnh trng hn nhn (t 0 n 1: 0 c thn, 1 c gi nh; t 0-1: l tnh nhn hoc ga ph,)

    c thn: nh hn 0.7

    C gia nh: ln hn 0.7

    S con (t 1 n 5 con) t: nh hn 2

    Va: t 1 n 3.7

    Nhiu: ln hn 3

    Thu nhp hng thng (t 800 n 5000)

    Thp: nh hn 2900

    Trung bnh: t 1850 n 3950

    Cao: ln hn 2950

  • Tp san Tin hc qun l, tp 03, s 1&2, 2014.

    37

    Thm nin cng tc (t 0 n 15 nm) Ngn: nh hn 7.5 nm

    Trung bnh: t 3.7 n 11.25 nm

    Di: trn 7.5 nm

    Loi hp ng lao ng (t 0 n 2: 0-thi v, 1- c thi hn, 2-khng thi hn)

    Thi v: nh hn 1

    C thi hn: t 0.5 n 1.5

    Khng thi han: ln hn 1

    Gi tr ti sn xe hi (t 10000 n 100000)

    R: nh hn 55000

    Va: t 33000 n 77500

    t: ln hn 55000

    Gi tr ti sn nh (t 0 n 500000) Thp: nh hn 325000

    Trung bnh: t 237500 n 412500

    Cao: ln hn 325000

    Gi tr ti sn khc (t 1000 n 20000)

    Thp: nh hn 4500

    Trung bnh: t 2700 n 15250

    Cao: ln hn 10500

    Kt qu xp hng (t 0 n 1) Ri ro cao: nh hn 0.3

    Ri ro trung bnh: t 0.3 n 0.7

    Ri ro thp: ln hn 0.7

    Bng 2: Xc nh ngng cho cc hm thnh vin

    Nu Tui Nu Trnh hc vn Nu Tnh trng hn nhn Nu S con Th Nhn khu hc

    Tr Thp c thn t Yu

    Tr Trung bnh c thn t Trung bnh

    Tr Cao c thn t Trung bnh

    Trung nin Thp c thn t Yu

    Trung nin Trung bnh c thn t Trung bnh

    Trung nin Cao c thn t Trung bnh

    Gi Thp c thn t Yu

    Gi Trung bnh c thn t Trung bnh

  • Logic m v cc bi ton ng dng trong lnh vc ti chnh

    38

    Gi Cao c thn t Trung bnh

    Tr Thp C gia nh t Yu

    Tr Trung bnh C gia nh t Trung bnh

    Tr Cao C gia nh t Mnh

    Trung nin Thp C gia nh t Yu

    Trung nin Trung bnh C gia nh t Trung bnh

    Trung nin Cao C gia nh t Mnh

    Gi Thp C gia nh t Yu

    Gi Trung bnh C gia nh t Trung bnh

    Gi Cao C gia nh t Mnh

    Tr Thp c thn Va Yu

    Tr Trung bnh c thn Va Yu

    Tr Cao c thn Va Trung bnh

    Trung nin Thp c thn Va Yu

    Trung nin Trung bnh c thn Va Trung bnh

    Trung nin Cao c thn Va Trung bnh

    Gi Thp c thn Va Yu

    Gi Trung bnh c thn Va Trung bnh

    Gi Cao c thn Va Trung bnh

    Tr Thp C gia nh Va Yu

    Tr Trung bnh C gia nh Va Trung bnh

    Tr Cao C gia nh Va Mnh

    Trung nin Thp C gia nh Va Yu

    Trung nin Trung bnh C gia nh Va Trung bnh

    Trung nin Cao C gia nh Va Mnh

    Gi Thp C gia nh Va Yu

    Gi Trung bnh C gia nh Va Trung bnh

    Gi Cao C gia nh Va Mnh

  • Tp san Tin hc qun l, tp 03, s 1&2, 2014.

    39

    Tr Thp c thn Nhiu Yu

    Tr Trung bnh c thn Nhiu Yu

    Tr Cao c thn Nhiu Trung bnh

    Trung nin Thp c thn Nhiu Yu

    Trung nin Trung bnh c thn Nhiu Trung bnh

    Trung nin Cao c thn Nhiu Trung bnh

    Gi Thp c thn Nhiu Yu

    Gi Trung bnh c thn Nhiu Yu

    Gi Cao c thn Nhiu Trung bnh

    Tr Thp C gia nh Nhiu Yu

    Tr Trung bnh C gia nh Nhiu Trung bnh

    Tr Cao C gia nh Nhiu Trung bnh

    Trung nin Thp C gia nh Nhiu Yu

    Trung nin Trung bnh C gia nh Nhiu Trung bnh

    Trung nin Cao C gia nh Nhiu Trung bnh

    Gi Thp C gia nh Nhiu Yu

    Gi Trung bnh C gia nh Nhiu Trung bnh

    Gi Cao C gia nh Nhiu Trung bnh

    Bng 3: Lut cho nhm Nhn khu hc

    Nu Thu nhp hng thng Nu Thm nin cng tc Nu Loi hp ng Th Ti chnh

    Thp Ngn Thi v Yu

    Thp Trung bnh Thi v Yu

    Thp Di Thi v Trung bnh

    Thp Ngn C thi hn Yu

    Thp Trung bnh C thi hn Yu

    Thp Di C thi hn Trung bnh

    Thp Ngn Khng thi hn Yu

    Thp Trung bnh Khng thi hn Trung bnh

  • Logic m v cc bi ton ng dng trong lnh vc ti chnh

    40

    Thp Di Khng thi hn Trung bnh

    Trung bnh Ngn Thi v Yu

    Trung bnh Trung bnh Thi v Trung bnh

    Trung bnh Di Thi v Trung bnh

    Trung bnh Ngn C thi hn Yu

    Trung bnh Trung bnh C thi hn Trung bnh

    Trung bnh Di C thi hn Trung bnh

    Trung bnh Ngn Khng thi hn Trung bnh

    Trung bnh Trung bnh Khng thi hn Trung bnh

    Trung bnh Di Khng thi hn Mnh

    Cao Ngn Thi v Trung bnh

    Cao Trung bnh Thi v Trung bnh

    Cao Di Thi v Mnh

    Cao Ngn C thi hn Trung bnh

    Cao Trung bnh C thi hn Mnh

    Cao Di C thi hn Mnh

    Cao Ngn Khng thi hn Mnh

    Cao Trung bnh Khng thi hn Mnh

    Cao Di Khng thi hn Mnh

    Bng 4: Lut cho nhm Ti chnh

    Nu Gi tr ti sn xe Nu Gi tr ti sn nh Nu Gi tr ti sn khc Th Ti sn m bo

    R Thp Thp Yu

    R Trung bnh Thp Yu

    R Cao Thp Trung bnh

    R Thp Trung bnh Yu

    R Trung bnh Trung bnh Yu

    R Cao Trung bnh Mnh

  • Tp san Tin hc qun l, tp 03, s 1&2, 2014.

    41

    R Thp Cao Yu

    R Trung bnh Cao Trung bnh

    R Cao Cao Mnh

    Va Thp Thp Yu

    Va Trung bnh Thp Trung bnh

    Va Cao Thp Mnh

    Va Thp Trung bnh Trung bnh

    Va Trung bnh Trung bnh Trung bnh

    Va Cao Trung bnh Mnh

    Va Thp Cao Trung bnh

    Va Trung bnh Cao Trung bnh

    Va Cao Cao Mnh

    t Thp Thp Yu

    t Trung bnh Thp Trung bnh

    t Cao Thp Mnh

    t Thp Trung bnh Trung bnh

    t Trung bnh Trung bnh Trung bnh

    t Cao Trung bnh Mnh

    t Thp Cao Trung bnh

    t Trung bnh Cao Mnh

    t Cao Cao Mnh

    Bng 5: Lut cho nhm Ti sn m bo

    Nu Nhn khu hc Nu Ti chnh Nu Ti sn m bo Th Kt qu (Xp hng)

    Yu Yu Yu Ri ro cao

    Yu Yu Trung bnh Ri ro cao

    Yu Yu Mnh Ri ro cao

    Yu Trung bnh Yu Ri ro cao

    Yu Trung bnh Trung bnh Ri ro trung bnh

  • Logic m v cc bi ton ng dng trong lnh vc ti chnh

    42

    Yu Trung bnh Mnh Ri ro trung bnh

    Yu Mnh Yu Ri ro trung bnh

    Yu Mnh Trung bnh Ri ro trung bnh

    Yu Mnh Mnh Ri ro thp

    Trung bnh Yu Yu Ri ro cao

    Trung bnh Yu Trung bnh Ri ro cao

    Trung bnh Yu Mnh Ri ro trung bnh

    Trung bnh Trung bnh Yu Ri ro trung bnh

    Trung bnh Trung bnh Trung bnh Ri ro trung bnh

    Trung bnh Trung bnh Mnh Ri ro trung bnh

    Trung bnh Mnh Yu Ri ro trung bnh

    Trung bnh Mnh Trung bnh Ri ro thp

    Trung bnh Mnh Mnh Ri ro thp

    Mnh Yu Yu Ri ro trung bnh

    Mnh Yu Trung bnh Ri ro trung bnh

    Mnh Yu Mnh Ri ro trung bnh

    Mnh Trung bnh Yu Ri ro trung bnh

    Mnh Trung bnh Trung bnh Ri ro trung bnh

    Mnh Trung bnh Mnh Ri ro thp

    Mnh Mnh Yu Ri ro thp

    Mnh Mnh Trung bnh Ri ro thp

    Mnh Mnh Mnh Ri ro thp

    Bng 6: Lut cho Xp hng tn dng

    Korol (2012) thc nghim m hnh logic m cho bi ton xp hng tn dng trn tp d liu 500 khch hng ti Ba Lan. Hiu qu ca phng php tip cn da trn logic m vt tri hn hn so vi cc m hnh thng k (88,75% so vi 72%).

  • Tp san Tin hc qun l, tp 03, s 1&2, 2014.

    43

    5 THO LUN V TRAO I

    Cc bi ton ti chnh ni ring v lnh vc kinh t ni chung thng cha ng nhng yu t (bin) khng chc chn, kh lng ha mt cch r rng. Phng php logic m c th gii quyt tt nhng bi ton c tnh cht ny (t cc minh chng thc nghim gii thiu trn).

    c im ca logic m l khng cn phi xc nh m hnh ton hc (hoc m hnh thng k) m t mi quan h gia cc bin trong bi ton m ch cn pht biu tp lut di dng ngn ng t nhin Nu th. iu

    ny lm cho phng logic m tr nn mm do v linh hot hn cc phng php ton v thng k truyn thng. Tp lut trong h logic m c th do chuyn gia cung cp hoc c rt ra t tp d liu qu kh nh vo cc phng php khai ph d liu (data mining).

    Hin nay c rt nhiu cng c mnh h tr vic ng dng logic m gii quyt cc bi ton trong lnh vc kinh t v k thut nh: SPSS Clementine, MATLAB,

    Vi nhng bng chng thc nghim, chng ti nhn thy rng logic m c xem nh l mt phng php tip cn mi gii quyt cc bi ton trong lnh vc ti chnh.

    Ti liu tham kho

    [1] Duan, J. C., & Shrestha, K. (2011), Statistical Credit Rating Methods, Global Credit Review, 1, 43-64.

    [2] Duc, V. H., & Thien, N. D. (2013), A new approach to determining credit rating & Its applications to Vietnams listed firms.

    [3] Jang, J. S. R., & Sun, C. T. (1996), Neuro-fuzzy and soft computing: a computational approach to learning and machine intelligence , Prentice-Hall, Inc..

    [4] Korol, T. and Korodian, A. (2011), Evaluation of effectiveness of fuzzy logic model in predicting the business bankruptcy, Romanian Journal of Economic Forecasting, pp 92 107.

    [5] Korol, T. (2012), Fuzzy logic in financial management, Fuzzy logic-emerging technologies and applications.

    [6] Lahsasna, A., Ainon, R. N., & Teh, Y. W. (2010), Credit Scoring Models Using Soft Computing Methods: A Survey. Int. Arab J. Inf. Technol., 7(2), 115-123.

    [7] Malagoli, S., Magni, C., A, Buttignon, F. and Mastroleo, G. (2009), Rating and Ranking Firms with Fuzzy Expert Systems: The Case of Camuzzi, IUP Journal of Applied Finance, Vol (15), October 2009.

    [8] Othman, S. and Etienne, S. (2010), Decision making using fuzzy logic for stock trading, Institute of Electrical and Electronics Engineers (IEEE), Information Technology (ITSim), International Symposium Publications, Vol (2), pp 880 - 884.

    [9] Vlachos, D. & Tolias, Y. A. (2003), Neuro-fuzzy modeling in bankruptcy prediction, Yugoslav Journal of Operations Research , Vol (13), Issue (2), pp 165-174.

    [10] Yildiz, B. v Akkoc, S, (2010), Bankruptcy Prediction Using Neuro Fuzzy: An Application in Turkish Banks, International Research Journal of Finance and Economics, Issue (60).

    [11] Zadeh, L.A. (1965), Fuzzy sets, Information and Control 8: pp 338353. [12] D. Dubois, H. Prade. Fuzzy sets and systems: Theory and applications. Academic

    press, New York, 1980.

  • Logic m v cc bi ton ng dng trong lnh vc ti chnh

    44

    [13] E. H. Mamdani, S. Assilian. An experiment in linguistic synthesis with a fuzzy logic controller. International Journal of Man-Machine Studies, 7(1):1-13, 1975

    Thng tin tc gi

    Phan Hin, Khoa H Thng Thng Tin Kinh Doanh H Kinh T HCM, Email: [email protected]

    Thi Kim Phng, Khoa H Thng Thng Tin Kinh Doanh H Kinh T HCM, Email: [email protected]