maliyet

8/7/2019 Maliyet

1/24

www.MaximumBilgi.com

ARATIRMA SERS No.156

Maliyet

8/7/2019 Maliyet

2/24

Aratrma Serisi No.156 Maliyet

__________________________________________________________________ WWW.MAXIMUMBILGI.COM

1

MALYET TANIMI

Maliyet kavramn tm sanayi ve ticari iletmelerde geni anlamyla tanmlarsak; maliyet bir

maln, bir hizmetin kullanld ya da dolaysz olarak yaplan harcamalarn toplamdrdiyebiliriz. Bu

tanmlama dnda maliyet sanayide yani retim iletmelerinde harcamalar, tketimlergibi szckler

kullanlarak aklanmaktadr.

rnein: iletmelerin kendi alma konusuna giren mal ve hizmetlerin elde edilmesi iin

harcanan eitli giderlerin, toplam para deeridir. Bu tan

mlamada mal ve hizmetlerin harcamas

na vepara ile deer toplamna maliyet denilmektedir. Bir dier yazar maliyeti retim iin yaplan mal ve hizmet

tketiminin para ile anlatmdr biiminde tanmlamaktadr.

MALYETLERN OLUUM NOKTALARI

Yukarda yaplan genel tanmlar maliyet kavramn soyut bir deyim olmaktan kurtaramamaktadr.

Muhasebe teknii ynnden maliyet kavram giderlerin nihai dnmnden baka bir anlam

tamadna gremaliyet kavramn iletmelerin ura konularna uygun alarak yaplan gider akmlarnn

mamule ya da maliyeti aranan birime gre dzenlemek ve bylece:

Yar ve ara mamul maliyeti

Satnalma maliyeti

Maliye ynnden retim maliyeti

retim maliyeti (stok maliyeti)

Satlarn maliyeti

Gibi eitli maliyet ve bunlar oluturan giderleri renmek ihtiyacndadr.

Uygulamada ska rastlanan baz nemli maliyetdeimlerinin emalarla aklamalar aaya

karlmtr:

YARI VE ARA MAMUL MALYET

8/7/2019 Maliyet

3/24



2

Direkt ilk madde Direkt iilik Genel imal YARI

ve Malzeme + %...pay + giderleri = MAMUL

%...pay %...pay MALYET

(dnem sonunda yaplan saymlar ve hesaplarla karlan)

(A)masraf yeri (B)masraf yeri (C),(D),(E)...

Masraf yerinde tamamlanan (A)Masraf yerinden gelen (B)masraf yerinden (A)MASRAF

mamuln bir paras ya da ara mamuln deitirilmesi gelen ara mamuln = YERNDEN (B)

bir ksm ya da yeni paralarn eklenmesi deitirilmesi ya da yeni MASRAF YE-

yeni paralarn eklenmesi RNE GDEN

MALYET

SATINALMA MALYET

SATINALMA ESAS GDERLER

letme iin satnalnan maln fatura deeri

Komisyon

+

SATINALMA YARDIMCI GDERLER

Satnalnan maln nakliye, hamaliye,

gmrk,sigorta, ambalaj,muayene v.b. giderleri

SATINALMA MALYET

MAL BLANO YNNDEN RETM MALYET

(Tam ve yarmamuller)

8/7/2019 Maliyet

4/24

8/7/2019 Maliyet

5/24



4

Direkt ilk madde ve Direkt iilik Genel imal retim

Malzeme giderleri + giderleri + giderleri = maliyeti

RETM FL MALYET

Direkt ilk madde ve malzeme

+

Direkt iilik

+

Genel imal giderleri

RETM MALYET

lk madde ve malzeme sapmalar

(+/-)

Direkt iilik sapmalar

(+/-)

Genel imal giderleri bte sapmalar

(+/-)

Stok deger ve saym farklar

(+/-)

MALYET DZELTMELER

RET MALYET(+/-) MALYET DZELTMELER= RETM FL MALYET

SATILARIN MALYET

retim fiili maliyeti +

Yedek duran varlk giderleri

zel mamul mhendislik giderleri

Satlan tesislerin montaj giderleri

Programlanm proje giderleri

RETME

DAI-

TILMA-

YAN

GDER

TOPLAMI

8/7/2019 Maliyet

6/24



5

RETM FL MALYET+RETME DAITILMAYAN GDERLER = SATILARIN MALYET

Yukarda zellii nedeniyle ematik olarak gsterilen retim fiili maliyeti ve satlarn maliyeti

konular, iletmelerde dnem sonlarnda karlacak, satlarn maliyeti tablosuna geirilecek bilgiler iin

byk nem tamaktadr.

Genel imal giderleri, fiili maliyet sisteminin geerli olduu iletmelerde de grlebilecei gibi,

daima nceden saptanm esaslara gre mamul maliyetine girmektedir. Bu esaslar iletme bteleriyle

gsterildii gibi standartlarla da belirtilebilir. Bylece mamul maliyetlerine bte esaslaryla giren genel

imal gider paylaryla dnem sonunda fiili giderler arasnda bulunan fazla ve noksan uygulamalar sapma

hesaplarna kaydedilmeli ve bu sapmalar hangi maliyet sistemiyle uygulama yaplrsa yaplsn sadece

satlarn maliyeti hesabyla ilgilendirilmelidir.

zel olarak tanmlanan satlarn maliyeti, u matematiksel eitlik iinde grlmelidir:

Sanayi iletmelerinde:

SM=DBS+M+DA-DSS-

Satlarn maliyeti=Dnem ba stok+retim maliyeti+Datlmayan giderler-Dnem sonu stok-

letme iin retim

Ticari iletmelerde:

SM=DBS+SMM+DA-DSS

Satlarn maliyeti=Dnem ba stok+Satnalnan mallarn maliyeti+Datlmayan giderler-Dnem

sonu stok

8/7/2019 Maliyet

7/24



6

RETM MALYET

Bilindii gibi ister fiili maliyet sisteminde olsun, ister standart ya da bte maliyet sitemiuygulans n

retim maliyetini oluturan giderler;

Direkt ilk madde ve malzeme + Direkt iilik + Genel imal giderleri = RETM MALYET

1. DREKT LK MADDE VE MALZEME MALYET

Bir mamul, bir ilem veya bir ilemin bir paras, bir maliyet merkezi, bir fonksiyon veya satalan ile balants direkt olarak kurulabilecek ilk madde ve malzemeler eklinde tanmlanan ilk madde

ve malzeme giderlerine ilikin bu aklamadan karlan anlam; retimde mamuln bnyesine onu

oluturmak iin dorudan doruya verilen ya da endirekt olarak katlan, harcanan ilk madde ve

malzemenin evre (safha) ve sipari maliyet sistemlerinde ayr ayr dnldnde konu daha ok

akla kavuabilir.

lk madde ve malzeme maliyeti:

Maliyetleri dorudan doruya etkisi altnda tutan bu maliyet esinin satn alnmasndan mamul

maddelerin iine aktarlncaya kadar geirecei evrelerin belirli sistem ve yntemlerle kaydedilmesi,

izlenmesi ve hesap edilmesiyle gerek sonulara ulalabilir. Bu konu iki ayr evrede ele alnr:

(1) lk madde ve malzemenin satnalma maliyeti

(2) lk madde ve malzemenin retime ykleme maliyeti

retimde kullanlacak ilk madde ve malzeme maliyet yntemleri:

lk madde ve malzeme maliyetleri stoklarla yakndan ilikilidir. Buna bal olarak gelitirilmi olan

stok deerleme yntemleri unlardr:

(1) Ortalama maliyet yntemi

(2) lk giren ilk kar (fifo) yntemi

(3) Son giren ilk kar (lifo) yntemi

(4) Dier ilk madde ve malzeme maliyet yntemleri

8/7/2019 Maliyet

8/24



7

Standart maliyet yntemi

Stok klarnn piyasa fiyatyla deerleme yntemi

2. DREKT LK MALYET

Tek dzen muhasebe sisteminde direkt iilik tanmyle yaplmaktadr:

Bir mamul, bir ilem, veya bir ilemin bir paras, bir maliyet merkezi, bir fonksiyon veya sat

alan ile balants direkt olarak kurulabilen iiliklerdir.

Bu tanmlama ile direkt iiliin geerli olduu alan ve niteler ok geni bir kapsam iinde

dnlmtr.

Direkt iilik, ncelikle bir mamul maliyetinde deerlendirilirken bir hizmetin grlmesinde ya da

bir ticari faaliyetin yerine getirilmesinde de ayn derecede nemli olduu anlalmaktadr. Hizmet

retiminde ortaya karlan deerin para ile ifadesinde, direkt iiliin oran yksek bir dzeyde

grlrken, sanayi iletmelerinde bu oran dier maliyet elerinin ok altnda uygulanmaktadr.

Bilindii gibi iilik giderleri sadece saptanan zaman llerine gre iiye denen esas cret,

pirim ve fazla alma zamm gibi cretlerden ibaret deildir. eitli zel ve resmi giriimlerde alan

iilere, gerek yasalarn ve gerekse toplu szlemelerin emredici hkmleriyle ok eitli demeler de

yaplmaktadr. ilik giderleri arasnda bulunan bu giderler de maliyetlerle ilgili giderler kategorisi iinde

yer almaktadr.

Genel ve hafta tatil cretleri

zin cretleri

ocuk zamlar

Yedirme giderleri

Kdem ikramiyeleri

ten karma ihbar ve tazminat

renci yardmlar

Doum ve lm yardmlar

SSK primleri

8/7/2019 Maliyet

9/24



8

gibi giderler gnmzde en fazla uygulama gren giderlerdir.

3. GENEL MAL GDERLER MALYET

letmenin faaliyet konusu mal ve hizmetin retimi iin yaplan fakat direkt ilk madde ve malzemeile direkt iilik dnda kalan giderlereklinde tanmlanr.

Ayn akl kapsayan bir baka tanm da genel imal giderleri retim birimiyle sipari ve

mamullere dorudan doruya aktarlmayan endirekt iilik ve sair iletme giderlerini kapsayan giderler

biimindedir.

Bu tanmlardan ve aklamalardan anlalaca gibi direkt olarak retim konusu mal ve

hizmetlerin maliyetlerine giren ilk madde ve malzeme iilik giderleri dnda anlan, mal ve hizmetin

retimi iin yaplan ve ancak datm yoluyla maliyetlere yanstlabilinen gider ve harcamalarn tmne

genel imal giderleri denilmektedir.

Bir giderin genel imal gideri olabilmesi iin ;

retim maliyetiyle ilgili bir gider karakterini tamas

eit ve deer ynyle dorudan doruya deil ancak datm yoluyla maliyetlere

yanstlabilmesi

gibi iki zellie sahip olmas gereklidir.

Ancak burada hemen eklenmesi gerekli olan bir dier nemli zellik de, anlan giderlerin mali

mevzuat ynnden, maliyet gideri olarak maliyetlere yklenmesinde herhangi bir saknca

bulunmamasdr. Genel imal giderleri ad altnda toplanacak giderlerin her iletme faaliyet dalnda ayn

zelliklere sahip olmalar gerei de unutulmamaldr.

8/7/2019 Maliyet

10/24



9

MALYET NUHASEBES SSTEM VE YNTEMLER

Maliyetlerin belirli noktalarda tutulmas bir baka deyile maliyetlerin tamamlanma derecelerine

gre ayrlmasnn istenmesi de eitli maliyet sistemlerinin dou nedeni olmutur. Bunun dnda,

retim faaliyetlerinin cinsi ve maliyet hesaplama amalarna gre de eitli maliyet sistemleri

oluturulmutur.

1. SPAR ( EMR) MALYET SSTEM

Maliyetler i emirlerine gre aklanr. Stoka ya da mteri sipariine gsterilen verilere grehesap edilen maliyetler esas alnr. Sistemde, bir mamul ya da mamul grubunun maliyeti zel bir biimde

izlenir ve maliyetlerin toplanmasnda zamannda ok yaplan retimin nemi vardr.

Sipari maliyet sistemine; sipari emri maliyeti, i emri maliyeti, smarlama maliyeti arj maliyeti,

parti maliyeti, de denir. Bu sistemin biri retime dieri de muhasebeye dnk iki zellii vardr. lk madde

ve malzemenin mamul oluncaya kadar retim faaliyetlerinin geirdii deiiklikleri zel birimler ya da

partilerde izleyebilmek yetenei retime dnk zelliini, direkt ilk madde ve malzemeyle direkt iilik

giderlerinin ilgili mamullerde seilmesi ve endirekt giderlerin eitli mamullere uygun bir biimdedatabilmek yetenei de muhasebe ye dnk zelliini belirlemektedir.

Sipari maliyeti bir mterinin verdii siparie ait olaca gibi iletmenin sata sunaca stok iin

de verilmi olabilir. Burada kullanlan sipari szc, belirli mallarn ya da mal gruplarnn retilmek

zere, bir ynyle retim emri dir. Uygulamada, sipari emri ya da retim emri adyla iletmenin

ynetim kademesince dzenlenen ve retim rgtne verilen bu yazda tm teknik ve mali konular

belirtilir.

Sipari maliyet sistemi, genellikle zel iler ya da sipariler zerine retimde bulunan iletmelerde

uygulanr. rnein makine, aygt, gibi mamullerin retildii iletmeler ile hizmet, inaat, mobilya, giyecek

ve ss eyas, kimyasal madde reten iletmelerde sipari maliyet sistemi geerli grlmektedir. Yaplar

karmak olan kompleks iletmeler, ilemlerinin bir ksm iin sipari maliyet sistemi ni ve dier bir

ksm iin de evre maliyet sistemi ni uygulayabilirler.

2. EVRE (SAFHA) MALYET SSTEM

Evre maliyet sistemi srekli ve birbiri ard

ndan gelen bir mamul ya da montaj ilemiyle ok say

damamullerin retildii ve zel sipariler ya da sipari gruplar yoluyla maliyetlerin anlaml bir biimde

saptanmad durumlarda kullanlr. Bu sistemin uyguland iletmelerde, retim devaml bir ak

8/7/2019 Maliyet

11/24



10

halindedir ve mamuln ya da mamul grubunun maliyet giderlerini saptamak iin zel bir yol izlemeye

gerek yoktur.

Srekli bir retimde, maliyet giderlerini zaman ve yer olarak toplamak ve toplanan giderleri bu

zaman ve yerde retilen mamullerle ilgilendirmek suretiyle maliyetler kolaylkla karlabilir. retim

giderlerinin, zaman ve yer olarak toplanmas ve retilen mamullerin miktaryla ilgilendirilmesine ilikin

maliyet hesaplanmas sistemine evre maliyet sistemi denilmektedir. Burada belirtilen evre szc,

retimin ak srasnda getii retim blmlerini bir baka deile ilem aamalarn belirtmektedir.

Evre maliyet sistemi uygulanrken retim; esas retim masraf yerlerine gre ya da atlye ve dairelere

gre ayrma tabi tutulur.

Evre maliyet sisteminin uyguland retim dallarnda grlen zellikleryle zetlenebilir:

Srekli ve ktle halinde retim yaplmaktadr.

Ayn cins mamulleri tek tek tanma ya da ayrma olanakszdr.

retim evreleri ve mamullerin tam bir standardizasyonu yaplmtr.

Mamul eidi fazla olmamakla birlikte, mamul oluturan retim birimlerinin nitelik ve nicelikleriayndr.

Bu zelliklere sahip iletme kollarna rnek olarak;eker,tekstil, imento, bira, arap, kat, petrol,

lastik, plastik, otomobil, tezgah, elektrik, teneke ve levha, boru, boya, ve seramik iletme ya da fabrikalar

verilebilir.

3. SPAR VE SAFHA (EVRE) MALYET SSTEMLERNN KOMBNASYONU

Baz iletmelerde sipari ve safha maliyetleri birletirilmi olabilir. rnein, bir iletmenin bakm

onarm servisinde siparilere gre maliyet karlrken, dier masraf yerlerinde evrelere gre giderler

toplanarak retim miktarlarna datlabilir. Genellikle, otomobil, uak ve buzdolab, amar makinesi,

t, radyo, televizyon gibi ev eyalar reten iletmelerde sipari-evre maliyet sistemi uygulanmaktadr.

Sipari ve evre (safha) maliyet sistemlerinde, maliyetlerin toplanmas ve hesaplanmasyla ilgili ilemlerin

ayrmn gsterir aklama aaya karlmtr:

Sipari maliyet sisteminde Evre maliyet sisteminde

retim Genellikle siparilere dayaldr Stok iindir

retim raporlar Siparilere gre verili Esas retim masraf yerine gre verilir

Maliyetlerin toplanmas Siparilere gre ayr ayr toplanr Esas retim masraf yerine gre toplanr

Top.maliyet hesaplanmas Sipariin tamamlanmasyla yaplr Maliyet karma dnemlerinde yaplr

Birimin hesaplanmas Sipari maliyeti Esas retim masraf yeri maliyeti

retim miktar Esas retim masraf yeri retim mik.

8/7/2019 Maliyet

12/24



11

FYATLAMA TANIMI VE AMALARI

Bir mal bedelinin baka bir mal bedeliyle dendii dnemlerde, gnmz anlayna uygun,

geerli bir deer ls yoktu ve deimeler, alclarn ve satclarn znel yarglarna gre

yaplmaktayd. Bu ise alnp satlan mal ve hizmetlerin deerleri arasnda uygunsuzluk yaratyordu.

Parann bulunmas ve deiimlerde bir deer ls olarak kullanlmaya balamas, mallarn deerlerinin

belirli bir birimle ifade edilmesini gerektirmitir. Bylece, iktisadi sistemde bir kalp gibi hizmet gren

nemli bir ara olarak, fiyat kavram ortaya kmtr.

Fiyat, fayda ve deer kavramlar birbiriyle ok yakndan ilikilidir. Kiilerin ihtiyalarn giderme

zelliine sahip olan mallara faydal mallar ad verilir. Bu mallarn faydalarna verilen nem ise, o

mallarn deerini oluturur.

Bir mal deerinin para ile ifadesine o maln fiyat denir. Bu fiyat pazarda oluur. Demek ki,

mallarn pazardaki parasal deerine fiyat ad verilir. letme biliminde fiyat, genellikle, genel iktisat

bilimindeki gibi anlalr. Baka bir deile fiyat, herhangi bir mal karlnda, satc tarafndan istenen

yada alc tarafndan denmesi gereken para anlamna gelir.

Fiyat yoluyla, herhangi bir maln deeri ile dier mallarn deerleri arasnda kolaylkla

karlatrma yaplabilir. Bu bakmdan fiyatlar, iletmenin rekabet durumunu ve pazardaki payn

etkileyen nemli bir faktrdr. Fiyat hem imalatlar hem de tketiciler bakmndan son derece nemlidir.

Tketiciler ynnden fiyat, bir maliyet unsuru, imalatlar ynnden ise bir kar unsurudur. Ayrca bir

satcnn fiyat, dier bir satc iin maliyet olabilir.

Fiyat ok deiik ekillerde blmlendirilebilir. Amacmza uygun olarak fiyat, gerek fiyat ve

teorik fiyat olmak zere iki blmde inceleyeceiz.

1.Gerek fiyat: Belirli bir yerde ve belirli bir zamanda ya da deiik yerlerde ve deiik

zamanlarda, pazarda fiilen uygulanan fiyattr. Gerek fiyatlar, gnn artlarna gre deime gsteren ve

pazarda yrrl olan fiyatlardr. Bu fiyatlar mamullerin eidine gre baka baka dzeylerde olabilir.

Pazara mal sunan bir imalat, gerek fiyatlar gz nnde bulundurmak zorundadr. malatnn

yapt mamul iin pazarda geerli olan fiyat bu gerek fiyattr. Gerek fiyat kararllk bakmndan

doyurucu deilse, pazardan ekilme zorunluluu ortaya kabilir. malatlar gerek fiyatlardan iki ekilde

etkilenirler. Birinci durumda imalat, belirli bir mamul iin yapt maliyet giderlerinin zerine bir kar marj

ekler ve bu fiyattan sat yapabilmek iin bir takm abalara giriir. Bylece gerek fiyat imalat

8/7/2019 Maliyet

13/24



12

tarafndan yaratlm olur. kinci durumda ise, imalatnn mamul iin, pazarda sre gelen bir gerek

fiyatn bulunmas sz konusudur. O zaman imalat, imalat giderlerini bu fiyata gre ayarlamak ve

doyurucu bir kar elde etmek amacn gder. Tketiciler ise ya gerek fiyat kabul ederler ya da gerek

fiyatn yksek bulduklar mamullerden vazgeerek baka mamulleri satn alma yoluna giderler.

2.Teorik fiyat: Deiik Pazar artlarna bal olarak arz ve talep dengesine gre olumas

gereken fiyatlar, teorik fiyatlar adn alr. Fiyatlar normal olarak, arz ve talebe gre olumaktadrlar. Arz

ve talepteki aksamalar, fiyatlar zerinde etkili olur. Bu nedenle pazarlar gsterdikleri zelliklere gre

blmlendirilir ve fiyatlar bu pazarlar asndan ele alnr. Gerek fiyata daha iyi ulaabilmek iin, teoride

sz edilen bu fiyatn eidinin bilinmesi gerekir.

Gerek fiyatlarla, teorik fiyatlar arasnda yakn bir iliki grlr. Gerek fiyatlar uzun dnemde

teorik fiyatlara yaklama eilimindedir. Fakat bunun gereklemesi ou zaman mmkn deildir.

3.1 FRMALARDA FYATLANDIRMANIN NEM

Belli bir pazarlama kanalnn herhangi bir kademesinde yer alan bir firmann temel

fonksiyonlarndan biri ve hatta mevcudiyetinin sebebi, sattr. Nitekim firmann varln srdrebilmesi

satlardan salayabilecei kara bal olduu gibi, pazarlama kanalnn da fonksiyonunun yerine

getirebilmesi, esas itibariyle sat faaliyetlerinin aksamadan yrtlmesine baldr. Halbuki, sat

faaliyetinin aksamadan tamamlanabilmesi, taraflarn sat artlar zerinde anlaabilmelerini gerektirir.

Baka bir deile, taraflarn satlan maln cinsi, kalitesi, sat fiyat, sat miktar, teslim yeri zaman ve

tarz zerinde anlamas salanmadka, sat ileminin gereklemesi mmkn olmayacaktr.

Fiyatn alc ve satclar iin veri olduu tam rekabet dnda, satlan maln fiyat, tediye zaman ve

tarz ile birlikte, satn temel artlarndan biri olacaktr. Bu sebepten dolay, daha ziyade eksik rekabet

artlarnn hakim olduu gnmzde, satlan maln fiyatnn tayini ilemi, satc firmann pazarlama

faaliyetlerinde nemli bir yer igal etmektedir. Bilakis, satlan maln fiyat doru ve makul bir seviyede

olabildii lde, satc firmann, satta baarl olmas salanabilmektedir. Bu hale gre doru ve makul

fiyat hem alcy hem de satcy tatmin edebilen, bylece aralarndaki alm satm mnasebetinin

devamn salayan fiyat olmaktadr.

Fiyatlandrma ilemi firmann pazarlama yneticilerinin nemli kararlarndan biri olmakla beraber

satlan maln fiyatnn tayini ile ilgili baka yneticiler de vardr. Fiyatn tayininde gz nnde tutulmas

gereken maliyet unsurlar hakknda bilgi veren muhasebe departmannn yneticileri ile yatrm karlln

planlamakla ykml finansman blmnn yneticileri saylabilir. Dolaysyla fiyatlandrma ii firma

iinde ilgili yneticilerin koordineli almasn gerektirmektedir. Aksi halde, tespit edilen fiyatn ve takip

edilecek fiyat politikasnn firmann amalaryla badamamas veya yneticiler ve departmanlar arasmnasebetin aksamas tehlikesi ba gsterecektir.

8/7/2019 Maliyet

14/24



13

Bu mahsuru nlemek amacyla, fiyat politikasyla fiyat stratejisini tayin ve tespitini ayr ayr ele

almak gerekir. Satlan maln fiyatlandrmasnda dikkate alnmas gereken bir faktr de firmann

mnasebet halinde bulunduu menfaat gruplar arasndaki dengedir. Bu menfaat gruplarn, mteriler,

araclar, rakipler, firmann ii ve memurlar,sermayedarlar, devlet ve halk olarak yediye ayrabiliriz.

Her ne ekilde ifade edilirse edilsin, firma yneticileri satlan maln fiyatn tayin etmekle, herhalde

gelecein belirsizliinin sebep olduu riski asgari klmak, makulbir kar hacmini garanti altna almak,

rakipler karsndaki durumlarn hi deilse korumak isteyecektir. Dier taraftan firmann iinde

bulunduu sosyo-ekonomik artlar sebebiyle, uygulanabilir fiyatn bir alt ve st snr bulunacaktr. Firma

yneticilerinin fiyatlandrmadan bekledikleri hemen her gaye iin, uygulanabilir fiyatn bu iki snrnn

varl inkar edilemez.

letmeler, baarnn ls olan kar, uzun bir dnemde en yksee karmaya yardmcolabilecek fiyatlandrma politikalarn semelidir. ksa dnemde bu amaca ulamaya almak, iletmeleri

g duruma sokabilir. nk, baz durumlarda iletmeler karsz da alabilirler. Bu bakmdan,

iletmelerin uzun dnemli gvenlerini n planda tutmalar gerekir. Fiyatlandrma politikas uzun bir sre

iinde en uygun geliri salayan fiyatlar elde edebilme sanatdr.

Fiyat politikalarnn belirli lde bir esneklie sahip olmamas, iletmenin yararna olmaz. Bu

bakmdan, iktisadi artlardaki deimelere ve rekabetin etkisine gre, yeni ayarlamalara elverili olan

esnek bir politika izlenmelidir. Fiyat politikalarnn iletmelerin dier politikalarndan bamsz olarakdnlmesi ve uygulanmas da baarszlk ihtimalini arttrr.

Fiyatlandrma ve fiyatlandrma politikalarnn, kesin verilere ve ilkelere dayandrlarak

uygulanmas imkan ok snrldr. Eer belirsizlik halleri bu alanlar iin szkonusu olmasayd,

fiyatlandrma ve fiyatlandrma politikalar, iletmeler iin bir sorun olmaktan kard. Bu bakmdan,

iletme yneticilerinin ileriyi iyi birekilde tahmin ederek ve deien koullara ksa zamanda uyarak fiyat

kararlarn almalar gerekir.

3. 2. FYATLANDIRMA POLTKALARI

eitli sistemlerde mamullerine uygulayacaklar temel fiyatlar bulan iletmeler, mamullerin

pazarlanmas ile ilgili olarak ortaya kan deiik artlara gre belirleyecekleri eitli politikalarla,

amalarna ulamak isterler. Bu politikalar, iletmelerin yapsna, alclarn durumuna ve Pazarartlarna

bal olarak iletmeden iletmeye ve endstriden endstriye baka baka ekillerde olabilir.

Ama ve politikalarn aklanmasna gemeden nce, mamul, yeni mamul ve mamuln hayat

seyri kavramlarnn bilinmesi gerekir. nk, fiyat politikalaryla ulalmas istenen amalar ve

uygulanacak politikalar, bu kavramlara gre belirlenir.

8/7/2019 Maliyet

15/24



14

3.2.1. FYAT POLTKALARI YNNDEN MAMULN NEM

Mamul en yaln ekilde bir takm zelliklerin yapsnda birletirilmi olan fiziksel bir birimdir. Oysa

tketici bu bileimin dnda kendisine salanan baz imkanlar da mamulle birlikte dnr. Szgelimi

garantiler, kredi kolaylklar, mamuln kullanm sresince satcnn yapaca onarm ve bakm hizmetleri

mamulle ayrlmaz bir btn olarak dnlr. te bu son anlay gerek mamul kavramna ulamamz

salar.

Fiyat politikalaryla ulalmak istenen amalar, mamuln yeni olup olmamasna gre de deiir.

Bu noktay gz nnde tutan yneticiler, srekli olarak yenilik peinde koarlar. Burada unutulmamas

gereken nokta, yeni mamul denince, salt pazarda benzeri olmayan mamullerin dnlmediidir.

Pazarda bulunmayan bir mamul, eitli deneylerden sonra pazara sunulabilir. Bu mamul yenidir; fakat

pazarda ayn snfa giren bir ok mal varsa, bir satcnn , tketiciyi eitli yollarla etkileyerek malnndier mallardan ayr olduu izlenimini yaratmas durumunda da yeni bir mamul sz konusudur. Ayn

snfa giren mamullerin, kalite, biim, renk, ambalaj gibi zelliklerinde baz deiikliklerin yaplmas, yeni

bir mamuln ortaya kmas demektir.

Olgunlam endstrilerde yeni mamul yaratmann en yaygn yolu budur. Mamulde hibir

deiiklik yapmadan, yalnzca yeni kullanma imkanlar yaratlr ve bunlar geni bir reklam kampanyasyla

yaygnlatrlr. Bylece bu mamul de yeni bir duruma girmi olur. Ayrca, belirli bir pazarda uzun sreden

beri bilinen bir mamul, baka bir pazara sunulduunda, bu Pazar bakmndan yeni olabilir. Gerek yenilikpeinde koan imalatlar, gerekse bu mallarn satn yapacak olan alclar eitli ynlerden tatmin edici

olmadka altklar altklar dzenden vazgemek istemezler.

Yeni mamulleri gelitirebilmek ve izlenecek fiyat politikalarn baarl klabilmek iin bir mamuln

geirdii eitli evrelerin bilinmesi gerekir. nsanlarnki gibi bir hayat seyri olan mamuller bu seyri drt

evreden geerek tamamlarlar.

Birinci evrede reklam ve sat arttrc dier eylemlere bavurularak, mamuln eitli zellikleri

hakknda bilgi verilir ve mamul tketicilere tantlr. Bu balang dneminde, zellikle aratrma ve

gelitirme eylemleri nedeniyle giderler yksektir, sat hacmi dktr ve datmda aksaklklar vardr.

Pazarda yeni mamuln benzeri yoksa rekabetin etkisi ok az hissedilir. Bu da iletmelere yksek fiyatlar

uygulayabilme imkann hazrlar.

Balang dneminden sonra gelime veya byme dnemine gelinir. Birinci dnemde pazarda

kabul salanan mamulden, bu dnemde yksek kazanlar elde edilebilir. Rakiplerin bollamas, pazarn

tekelci rekabet zelliine brnmesine yol aar. Toplam endstri satlar ykselir ve tketicinin tuttuu

mallar iin iletmeler deiik amalara gre fiyat politikalar uygularlar.

8/7/2019 Maliyet

16/24



15

Pazara giren rakiplerin rakiplerin oalmas ve mamuln yaygnlamas, olgunluk dneminde

olur. Gelime dnemindeki tekelci rekabet durumu, ar bir rekabete dnr. letmeler, markalaryla

tketiciyi etkilemek isterler ve reklam abalarn da bu yolda gelitirirler. Bu dnemde, her ne kadar

endstri satlar artarsa da, fiyat indirimleri ve ar reklam giderleri nedeniyle imalatlarn ve satclarn

karlarnda dmeler balar. letmeler mamul farkllatrmas yannda, yeni modeller gelitirerek,

rekabetten kama yollar ararlar.

Olgunluk dnemini izleyen gerileme dneminde, yeni bir mamul eskisinin yerini al r. Yok olmak

zere olan iletmeler arasnda ok iddetli bir fiyat rekabeti ba gsterir. Sarsntdan kurtulabilecek gl

olan iletmeler, kar etmeyi srdrrler.

Bir mamuln geirdii evreler, deiik sreleri kapsar. Bu, mamuln zellii ile ok yakndan

ilgilidir. Ayrca, mamule olan ihtiyacn ortadan kalkmas, ayn ihtiyac karlayan baka bir mamuln dahadk maliyet giderleriyle yaplabilmesi ve bir rakibin ok gl olmas, ad geen dnemleri etkiler.

Belirli bir mamuln yerini tutabilen ve tketici zerinde mamul farkllatrmas ve dier yollarla

yeni izlenimi yaratabilen mallar iin, fiyatlandrma sistemi ve politikalar bakmndan temel olabilecek

veriler, daha kolay salanabilir. Tamamen yeni olan mamuller iin uygulanacak fiyat politikalarnda ise,

belirsizliin etkisi daha oktur.

3.2.2. FYAT POLTKALARINDA TEMEL AMALAR

letmeler,mamullerinin hayat seyirlerini gz nnde tutarak, uygulayacaklar fiat politikalarnda iki

ayr ama gderler. Bu amalarn birincisinde, pazarn kayman alma, ikincisinde ise pazar ele

geirme ve Pazar payn arttrma dncesi n planda gelir.

Bu amalarn nasl ve hangi artlarda gerekleebileceini ksaca inceleyelim.

1.Pazarn kayman alma:Pazarn kayman alma amacn gerekletirmek iin, yeni bir

mamule olduka yksek bir fiyat konur. Uygulanacak fiyat politikalar, yksek fiyat dzeylerine gre

belirlenir. Bu fiyatttaki bir mamuln pazarda tutunabilmesi, mamuln reklam ve sat arttrc dier

eylemler araclyla tketiciye tantlmasyla olur. Mamuln hayat seyrinin zellikle ikinci dneminde,

pazarn kayman alma hedefini gden politikalar, baar ile yrtlebilir. Yksek fiyatlarn uygulanma

sresi, Pazar artlarna gre deiir. Mamuln taklit edilmesi geciktike, yeni mamul pazara sunan

iletme, pazarn kayman almaya devam edebilir.

Pazarn kayman alma amacyla uygulanacak politikalarn baar kazanabilmesi iin aadaki

noktalara dikkat etmek gerekir:

8/7/2019 Maliyet

17/24



16

Mamuln ortaya kt ilk dnemlerde, talep esneklii, mamuln yerleme dnemlerine

gre daha serttir. zellikle,tketim mallar iin geerli olan bu durumun nedeni, tketicilerin ayn

snfa giren mallarn deerleriyle, yeni mallarn deerleri arasnda, karlatrma yapma imkanlarnn

olmamasndandr. Ayrca rekabetin azl talebin geni esnekliinin dk olmasna yol aar.

Pazar esnekliinin derecesine bal olarak, Pazar eitli blmlere ayrlr ve mamuln

fiyata kar gsterdii duyarlla gre, farkl fiyatlar uygulanr. Duyarlln dk olduu Pazar

blmlerinde, yksek bir fiyatla pazarn kayma alnabilir. Talebin esnek olduu Pazar blmlerinde

ise fiyatlar drmek zorunluluu vardr.

Yeni mamul fiyatlarnn belirlenmesinde, yanlla dme ihtimalini nlemek bakmndan,

pazarn kayman alma politikas emin bir yoldur. nk, balangta dk bir fiyat koyma, talep

esnekliinin kesinlikle bilinmemesi nedeniyle, tehlikeli olabilir. Mamulleri yksek bir fiyatla pazarasunmak ve mamullerin tutulmamas halinde fiyatlar indirmek daha kolaydr. Oysa ki, dk bir fiyatn

mamul gelitirme giderlerini karlamayarak zarara yol at anlaldktan sonra, fiyatlar

ykseltmek,elverili bir yol deildir.

Yeni bir mamul balangta aratrma,gelitirme,imalat,datm kanallarnn

rgtlendirilmesi ile reklam ve sat arttrc dier eylemler iin, geni miktarda harcama yapmay

gerektirir. Dk fiyatlarla bu giderlerin karlanmas, uzun bir sre ister. Pazarn kayman alma

politikalarn uygulayarak bir yandan bu giderleri karlamak, bir yandan da iletmenin genilemesi vepazara yaylmas iin gerkli fonlar elde etmek imkan ortaya kar.

Yksek fiyatlarla pazarn kaymann alnd alanlar, baka iletmeler iin de ekicidir. Yeni

mamuln taklit edilmesi, rakiplerin uyanklna, toplam sat miktarna, gerekli yatrm hacmine bal

olduu gibi, markalarla ilgili kanunlarn sertliine de baldr. Rekabetin artmaya balad dnemlerde

pazarn kayman alma amac yerine, pazara yaylma amac gtmek ve bunu gerekletirecek yeni

politikalar uygulamak gerekir.

2.Pazar ele geirme ve Pazar payn arttrma: Gl bir pazara sahip olmak amac, yeni

mamullere balangta dk bir fiyat uygulamay gerektiren politikalarla gerekletirilir. Bu politikalar,

balangta yksek bir fiyat uygulayan pazarn kayman alma politikalarnn kartdr. Pazar ele

geirmek ve Pazar payn arttrmak iin uygulanan politikalar uzun bir dnemi gz nnde

bulundurduundan nceden bilimsel yollarla aratrma ve tahminler yapmak ve bu amacn gerekleme

ihtimalini hesaplamak gerekir. Bu amaca uygun politikalar, mamuln hayat seyrinin herhangi bir

dneminde kullanlabilir. Sz gelimi, pazarn kayman alma politikalarnn uygulanma alan azalnca,

pazar ele geirme politikalarna bavurmak iletme iin kurtarc bir yol olabilir.

8/7/2019 Maliyet

18/24



17

Pazar ele geirme ve Pazar payn arttrma politikalar, aadaki artlarn bulunmas halinde,

pazarn kayman alma politikalarna gre ok daha elverilidir:

Sat miktar fiyata kar ok duyarlysa, baka bir deile talebin fiyat esneklii yksekse,

dk fiyatlarla talebi arttrma imkan daha fazladr. Byle bir durumda, pazarn kayman alma

amacyla yksek fiyatlar uygulamak, sat miktarn azaltr.

Geni apta imalata girildiinde, imalat ve pazarlama giderlerinin birim bana den

miktarlarnda bir azalma olmaldr. Bu art talep esneklii yksek olan mamuller iin gereklidir.

nk,Pazar payn arttrma politikalaryla, kat bir talep esnekliinde, geni apta imalatn

salayaca arttrmlar olmadan da elverili bir gelir elde edilebilir.

Pazara yeni olarak srlen bir mamul tketiciler zerinde yeni izlenimi brakmayabilir veya

uygulanan yksek fiyatlarla mamule kar talepte bulunacak, yksek gelirlerden olumu yeterli bir

pazar olmayabilir. Bu durumda, fiyatlar zorunlu olarak tketicilerin harcama glerine gre ayarlanr.

En nemli art, mamul pazara sunulduktan hemen sonra kuvvetli bir rekabetin ortaya

kmasdr. Dk fiyatlar uygulayarak pazar ele geirme ve Pazar payn artrma amac gden

iletmeler, bir yandan da pazara girmek isteyen rakip iletmelerin cesaretini krmak isterler. Fakat,

rakiplerin pazara girmesini engellemek iin dk fiyat uygulamak yetersiz olabilir. Rakipler fiyat

yannda, pazara giri maliyetini ve potansiyel talep hacmini de gz nnde bulundururlar. Talep

hacminin kk olmas dk fiyat politikasn baarl klar.

Yeni bir mamul pazara sunan iletmeler, izleyecekleri fiyat politikalarn kararlatrmadan nce

bir ok incelemeler yapmaldrlar. Bu mamule kar olan talebin ve talep esnekliklerinin tahmininden

sonra hitap edilecek pazar geniliinin kararlatrlmas gerekir. Bundan baka, reklam ve sat arttrc

dier eylemleri, en etkin bir biimde yrtlmesi iin izlenecek yollar aratrlr. Ayrca, imalat giderlerinin

yannda nemli bir yeni olan datm giderlerinin de tahmin edilmesi ve datm tatmin edici birekilde

gerekletirecek, datm kanallarnn seilmesi gerekir. Btn bu ilemlerden sonra, mamuln

zelliklerine ve pazar artlarna gre, ya pazarn kayman alma ya da pazar ele geirme amacna

uyan eitli politikalara ba vurulur. Bu amalardan herhangi birini gerekletirme imkan zamanla

ortadan kalkabilir. Byle bir durumda, baarl iletmeciler, dier bir amac gerekletirecek yeni fiyat

politikalarn uygulayarak, deien artlara kolayca uyabilirler.

3.2.3 BALICA FYAT POLTKALARI

letmeler pazarn kayman alma veya pazar ele geirme ve Pazar paylarn arttrma amacyla

eitli fiyat politikalarna bavururlar. Pazardaki rekabet derecesi, fiyat politikalarnn uygulanmas

bakmndan nemli rol oynar.

8/7/2019 Maliyet

19/24



18

ktisadi hayatta en ok aksak rekabet pazarnn zelliklerini gsteren endstrilerle karlalr.

Fiyat politikalarnn bazs yalnzca imalatlar ve toptanclar tarafndan uygulanabilir. Ayrca iletmelerin

kendilerine zg fiyat politikalar da olabilir. Bu bakmdan incelenen politikalarn, iletmelerin

uyguladklar btn politikalar kapsadn dnmemek gerekir.

Aada eitli fiyat politikalarna deinilmitir.

Tek fiyat ve pazarlk fiyat politikas: tek fiyat politikasna gre, kalite miktar, deme,

satn alma yeri ve zaman bakmndan ayn artlarla mal alan mterilere ayn fiyat uygulanr.

Bunlara uygulanacak indirim ve dier haklar tamamen birbirinin ayn olur. Pazarlk fiyat politikasnda

ise, ayn artlarla alm yapan mterilere deiik fiyatlar uygulanr. Bu fiyatlar, mteri ve satc

yaknl, alclarn pazarlk gc gibi etkenlere bal olarak deiir.

Allm fiyatlar politikas: Tek fiyat politikasnn uzun zaman uygulanmas sonucunda

mteriler, baz mallar iin belirli fiyatlar demeye alrlar. Allm fiyat politikas gden iletmelerin

amac, mterileri belirli mallar iin belirli fiyatlara altrmaktadrlar. Bu politika ounlukla imalatlar

ve perakendeciler tarafndan uygulanr.

nceden belirlenmi veya nerilmi fiyat politikas: Baz imalatlar, mamullerini satan

perakendecilerin sat fiyatlarn nermek veya dorudan doruya belirlemek isterler. Bu amala

imalat, perakendecinin ve toptancnn uygulamasn istedii fiyatlar ya neri eklinde bildirir ya da

kesin olarak belirtir. Bu politikann en nemli amac pazarda tutulan mamullerin, tketici zerindeki

olumlu izlenimlerinin sarslmasnn nne gemektir.

3.3. FYATLANDIRMA SSTEMLER

Fiyatlandrma sistemlerinde iki ana noktadan hareket edilir. Birinci durumda maliyet giderleri gz

nne alnr ve buna belirli bir pay eklenerek fiyata ulalr. kinci durumda ise belirli bir fiyat esas olarak

alnr ve maliyet giderleri bu fiyata gre ayarlanr. Bu iki temel sistem iletmeler tarafndan ok deiik

ekillerde uygulanr. imdi bu sistemleri ayrntl olarak inceleyelim.

3.3.1. MALYET VER OLARAK ALAN SSTEM

Gerek imalatlar, gerekse datm kanalndaki aralar, uygulayacaklar fiyatlar belirlerken,

mamullerin maliyetlerini n plana alrlar. Bu uygulama, maliyeti veri olarak alan sistemin kapsamna

girer. Maliyetten hareket eden sistemlerden en gelimii ve ene ok kullanlan, maliyet-art sistemi adn

alr. letmelerin uyguladklar maliyet-at sistemi deiik ekillerde olabilir. Bunlar e ayrarak

inceleyebiliriz.

8/7/2019 Maliyet

20/24



19

1.Basitletirilmi ekil: imal edilecek maln birim maliyetine, belirli bir marj ekleyerek fiyat

bulma, maliyet-art sisteminin basit eklidir. Birim maliyetleri;gemi bir dnemin toplam maliyet giderleri,

ayn dnemde imal edilip satlan mamul miktarna blnerek elde edilir. Szgelimi, igc , materyal ve

genel giderler iin ,temel olarak alnan dnemde toplam olarak,10.000.000 TL. lk harcama yaplmsa

ve ayn dnemde 10.000 birimlik mal imal edilmise imal edilen mallarn tamamnn satldn

varsayarak, birim maliyetini 1.000 TL. olarak bulabiliriz. Birim bana 1** TL. lk kar marj eklenmesi

dnlmse sat fiyat olarak 1.100 TL. uygulanacaktr.

Bu sistem basit olmasna karn baz durumlarda istenmeyen sonular ortaya karabilir.

Yukardaki rnekte 10.000 birim yerine 5.000 birim mal satlrsa, iletme umduu sonuca ulaamaz.

Basitletirilmi maliyet- art sisteminin en nemli noksan, eitli imalat hacimlerinde meydana gelecek

deiiklikleri gz nnde tutmamasdr. Maliyet giderleri imalat hacmine bal olarak deiik oranlarda

ykselir veya der. Toplam maliyet giderlerinin ierisinde, deiik zellikler gsteren bir ok gider eidi

vardr. Bunlar gz nnde tutmadan yaplan fiyatlandrmada, baarszlk ihtimali artar.

2. Ortalama maliyet giderlerine dayanan ekil: Yukardaki sistemde birim bana den

maliyet gideri, toplam maliyet giderine dayanlarak hesaplanyor ve toplam maliyet giderlerini oluturan

gider eitleri gz nnde tutulmuyordu. eitli maliyet giderleri iletmenin imalat hacmi ve fiyatlar

zerine nemli etkilerde bulunmaktadr. eitli maliyet giderlerini ve bunlarn imalat hacmiyle olan

ilikilerini gz nnde bulundurarak, daha gereki bir maliyet-art sistemi uygulanabilir.

Ortalama maliyet giderleri kullanld takdirde, ngrlen retim hacminde, ortalama deimez

maliyet giderlerinin ve ortalama deiir maliyet giderlerinin, birim bana den miktarlar hesaplanr ve

bunlarn toplamlarna bir kar marj eklenerek fiyat bulunur. malat hacminin ngrlenin stnde veya

altnda olmas halinde, sz konusu maliyet giderlerindeki deiikliklerin, kar miktarn etkileyecei bilinir.

Fiyatlar ortalama maliyet giderlerinden yukar olduu srece iletme karla retimini yrtebilir. Fiyat

ortalama maliyetin giderlerinin altna derse, zarara balar.

3. Belirli bir kar hedefi gden ekil: Bu sistemde, belirli bir dnemde,iletmenin yapaca

yatrmlardan belirli bir kar elde etme amac gdlr. Bu kar ya yatrmlarn bir yzdesi olarak, yada

toplam bir miktar olarak belirtilir. Bu sistemin balang noktas, yatrmlardan beklenen karn

belirlenmesidir. Bunun iin de normal bir imalat hacminin tahmini gerekir.

malatlarn uyguladklar maliyet- art sisteminin bir ok zayf yn vardr. Belirli bir yln

satlarn temel almasna ramen, talebi, tketici, ihtiyalarn ve tketicilerin deme glerini hesaba

katmaz. Ayrca ,ayn mal satan rakiplerin maliyete bir yzde eklenerek belirlenen fiyat karsndaki

taleplerine ve ikame edici mallar satan iletmelerin durumuna da gerektii gibi nem verilmez. Maliyet-

art sisteminde, birim maliyetlerinin hesaplanmas gemi bir dneme ait maliyet giderlerine gre

yapldndan, yanlma ihtimali fazlalar. Gelecee dnk bir hesaplama yapldna gre gemie

8/7/2019 Maliyet

21/24



20

dayanmak ve bir takm tahminler yrterek birim maliyetlerini bulmak gerekir. Bltrlecek giderlerin

tahmini baz durumlarda mmkn olmayabilir. Ortak mamuller yapan ve muhasebe sistemlerinin yeterli

olmay nedeniyle bltrmede keyfilie fazla yer veren iletmelerde, bireysel mamullerin maliyetleri

kesinlikle belirlenemez. Bundan baka maliyetler zerine eklenecek kar marjlarnn belirlenmesi de g

bir sorundur.

3.3.2. FYATI VER OLARAK ALAN SSTEM

Baz durumlarda iletmelerin fiyat konusunda serbest hareket etme imkanlar yoktur. Belirli bir

fiyat veri olarak kabul edip, maliyetleri buna gre ayarlama zorunluluu ortaya kabilir.

Bir pazarda tam rekabet artlar bulunuyorsa mamuller zdetir, alc ve satclar son derece

oktur ve bu pazardaki iletmeler fiyat kabullenici durumdadr. Pazar artlarna gre belirlenen fiyat

aamayan iletmeler imalat hacimlerini ve maliyet yaplarn bu fiyata gre ayarlamak zorundadrlar.

Baz endstrilerde bir iletme, fiyat bakmndan nder olur. Fiyat nderlii ayn mal satan btn

satclarn bir satcnn uygulad fiyat kabul etmeleridir. Bu durumun meydana gelebilmesi iin satc

saysnn snrl olmas gerekir. Keza satclar fiyat krmalardan ve fiyat ile yaplacak rekabetten

ekinmelidir.

Bazen yneticiler pazar hissedip fiyat tahmin ederler. Genellikle eski verilerden gelecekteki

akmlardan hareket edilerek , yneticinin igdsne gre fiyatlar tahmin edilir. Fiyat saptama mekanikesaslara dayanmaktan ok psikolojik hesaplara dayanr.

Baz iletmeler eitli denemeler yaparak fiyatlamalarn deneye dayandrrlar. genellikle test

yaplacak bir Pazar ve Pazar pay bulunur ve eitli denenerek en iyi fiyatlar bulunur. Bu eit

fiyatlamann gerek kiiler gerek alclar bakmndan deneme aamasnda baz tepkiler ortaya karmas

olasl vardr.

Fiyat veri alan sistemde veri fiyatn elde edilmesinden sonra iletmeler iin fiyat belirleme

ynnde zorluklar kalmaz. Belirli bir fiyat veri olarak alan iletmeler, datm kanalndaki satclara

verilecek olan kar marjlarn bu fiyattan dtkten sonra, uygulanacak olan sat fiyatlarn bulurlar. Belirli

bir fiyatn veri olarak alnmas halinde, imalatnn abas btn giderlerden sonra elverili bir kar payn

elde edebilmektir. Yaplan hesaplar sonunda, veri fiyatta imalat zarara yol aarsa ya imalattan vazgeilir

ya da fiyat d rekabet aralarna bavurarak satlar artrma areleri aranr.

3.4. FRMALARDA FYATLANDIRMANIN SAFHALARI

Fiyatlandrma ii, fiyat,firmann genel ama ve politikalar karsnda genel pazarlama programiinde ele almay firma d ilgili gruplarn dnce ve davranlarna uygun olarak tayin etmeyi

8/7/2019 Maliyet

22/24



21

gerektirmektedir. Bu sebeple pazarlama yneticileri iin fiyatn tayinini, birbirini tamamlayan bir faaliyetler

dizisi iinde gerekletirmek mecburiyeti vardr. yle ki bu ilerde her safha bir nceki safhaya nazaran

yneticilerin karar sahasn daraltacak, dolaysyla ileri safhalara geildike yneticilerin aralarnda

mukayese yapmak zorunda bulunduu alternatif fiyat seviyelerinin says azalacaktr. Fiyatlandrma iinin

gerekli kld faaliyetleri be grup iinde ele alabiliriz. Bunlar srasyla;

Piyasa hedeflerinin tayin edilmesi

Hedef alnan piyasa blmlerinde yaratlmak istenen firma ve marka imajnn

karlatrlmas

Bu gayeye hizmet edebilecek pazarlama programnn hazrlanmas

Fiyat politika ve stratejisinin tespit edilmesi

Mevcut artlar dahilinde optimum fiyat seviyesinin tayin edilmesi faaliyetleridir.

Fiyatlandrma iinin ilk kademesinde pazarlama yneticileri firmann ana gaye ve politikalarna

uygun debilecek piyasa blmnn hangisi olduunu dnmek zorundadr. Firmann

fiyatlandrmaya alt maln cinsi ve tipi yannda mterilere sunulabilecek sat ncesi ve sonras

hizmetlerin nitelik, kapsam ve sz konusu maln fiyat seviyesi esas itibar ile hitap edilmek istenen

tketici grubunun sosyo-ekonomik zelliklerine bal

olarak tayin edilebilecektir. der tarftan firman

nhitap edebilecei piyasa blmleri geni lde firmann etkisi altnda bulunduu baz snrlayc

faktrlere gre kolaylkla tahmin edilebilecektir. Bu snrlaycartlarn belli ballar;

Firmann kurulu yeri, retim ve pazarlama kapasitesi

Firmann sermaye gc, zsermaye paynn bykl

Firmann nceki faaliyet devrelerinde genel dncede yaratt firma ve marka

imaj

n

n nitelik ve kapsam

te bu ve buna benzer snrlaycartlar iinde piyasa hedefinin tayin edilmesi firma yneticilerine

tketicilerin gelir seviyesini, sosyal statlerini, fiyatlandrlmas dnlen ana mala olan ihtiyalarnn

iddet derecesini, bu mal iin gze alabilecekleri maksimum harcaman n ne olabileceini ve fiyat

deimeleri karsnda taleplerinin ynn ve iddetini tanmak imkann verecektir.

Hitap edilmek istenen piyasa blmlerinin tayininden sonra, firma yneticileri bu piyasaya hakim

olabilmek iin yaratlmas gerekli marka imajnn niteliini tespit etmek zorundadr. Firmann faaliyetlerini

etkileyen snrlayc artlar yannda tayin edilen piyasa hedefini tekil eden tketicilerin psikolojisi ve

sosyo-ekonomik zellikleri dnlebilecek alternatif marka imajlarndan en uygununun seimine imkan

8/7/2019 Maliyet

23/24



22

verebileceklerdir. Halbuki,marka imajnn nitelii de sz konusu maln fiyatnn alt ve st snrlarnn da

daha belirgin hale gelmesine yardm edecektir.

Fiyatlandrlmas dnlen maln hedef alnan piyasa blmne kabul ettirilebilmesi ve seilen

firma ve marka imajlarnn onlarn zihnine yerletirilebilmesi maksad ile hazrlanabilecek alternatif

pazarlama programlarnn tayini fiyatlandrlma iinde yaplmas gerekli faaliyetlerin nc grubunu

meydana getirir. Bu suretle , fiyatn dier pazarlama aralar ile olan ikame ve tamamlayclk ilikileri

renilmi ve bylece fiyatn pazarlama programndaki nisbi nemi belirlenmi olacaktr.

Fiyatlandrma iinin drdnc safhasnda sz konusu mal iin uygulanabilecek optimum fiyat

politika ve stratejisi tayin edilebilecektir. Nitekim daha nceki safhalarda firmann fiyat politikasn

etkileyebilecek faktrlerden birou analiz edilmi durumdadr, dolaysyla bu safhada sadece

fiyatlandrma iini etkileyen tketiciler dndaki messeselerin muhtemel davranlar karsndataknlacak tavrn tayin edilmesi yeterli olacaktr. Bu amala firma yneticilerinin cevaplandrmak zorunda

bulunduu sorularn belli ballarn aadaki gibi zetleyebiliriz;

Sz konusu maln fiyat rakip markalarn fiyatna gre ne seviyede olmaldr?

Rakiplerin fiyat rekabeti karsnda firmann tutumu ne olacaktr?

Rekabetin yn ve iddetine gre,firmann kendi malna koyaca fiyatn talebi tevik

hususundaki nemi nedir?

Firma yneticileri fiyat hangi artlarda ve ne oranla deitirmelidir?

Maln fiziki datmnn hangi kademesine kadar firmann fiyat kontrol etmesi

gerekecektir?

Piyasa blmleri itibaryla fiyat farkllatrlmasna gidilecekmidir?

Fiyatland

rma iinin bu safhas

nda pazarlama yneticisine den grev, optimum fiyat politika vestratejisinin snrlar dahilinde o gnk evre artlarna gre optimum fiyat seviyesini tayin etmekten

ibarettir.

Fiyatlandrma ilemi birbirini takip eden safhalar halinde ele alndnda firma yneticilerinin gz

nnde tutmak zorunda olduu faktrlerin neler olduunu ve nasl deerlendii lazm geldii tm detay

ile aklanamamaktadr. Bununla beraber bu dnce tarz, firma yneticilerini kendi insiyatif ve

yetenekleri dahilinde deerlendirecekleri faktrlerin neler olabileceini gstermekten geri kalmamaktadr.

Bunun yannda fiyatlandrma ileminin safhalar halinde ele alnmas, fiyat ile dier pazarlama

vastalarnn koordine edilmesini telkin eden bir gr tarzna sahip bulunmaktadr. Nihayet bu bak

8/7/2019 Maliyet

24/24

Aratrma Serisi No.156 Maliyet 23

as, fiyatlandrma ii ile sadece firmann fiyat politika ve stratejisinden sorumlu st kademe yneticilerini

mesul tutmakta, bylece fiyatn tayini ilemini ilgisiz kiilerin elinden kurtarmaktadr.

maliyet

Documents