money mechanism 2008

Ι Α ΝΟΥΑ Ρ Ι Ο Σ 2 0 0 9

Τα παθήµατα των ξένων έδωσαν στους έλληνες τραπεζίτες το πολύτιµο φιλί της εµπειρίας. Ακριβή τους γνώση ότι οι παραδοσιακές τραπεζικές εργασίες είναι αυτές που µπορούν να στη-ρίξουν τη διατηρήσιµη ανάπτυξη. Μία έκδοση αφιερωµένη στη µεγάλη περιπέτεια των αγορών

που αναδεικνύει τη διαχρονική αξία των Basics!

ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΕΠΙΛΟΓΗ ΕΤΟΣ 18Ο ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2009

2 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

Θεοφάνους 19, 115 23 ΑθήναΤηλ.: 210 64 01 850 Fax: 210 64 24 850

email: [email protected]: www.economics.gr/allmedia/epilogi.asp

ή www.επιλογη.gr

EΚΔΟΤΗΣ - ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΑΞΗΣ& ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ ΕΚΔΟΣΕΩΝ

ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ

ΣΥΝΤΑΞΗTηλ. 210 64 01 852 email: [email protected]

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗTηλ. 210 64 23 688 email: [email protected]

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣTηλ. 210 64 01 849

email: [email protected]

ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟTηλ. 210 64 01 850 email: [email protected]

ΑΝΑΛΥΣΕΙΣΚΩΣΤΑΣ ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗΣ, ΛΟΥΚΑΣ ΚΑΤΣΩΝΗΣ,

ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΣ, ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟΣ, ΠΑ-ΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΑΥΡΙΔΗΣ

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΝΔΡΙΑΝΕΣΗΣ, ΘΑΝΑΣΗΣ ΑΝΤΩ-

ΝΙΟΥ, ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΠΕΡΝΑΡΑΚΟΥ, ΕΛΛΗ ΚΟΝΤΟ-ΝΑΣΙΟΥ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΡΔΕΡΑΣ, ΣΙΜΟΣ ΚΟΣΜΕ-ΤΑΤΟΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΣ, ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ,

ΝΙΚΟΣ ΜΠΕΛΛΟΣ, ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΝΙΚΟΠΟΥΛΟΣ, ΑΝΔΡΕΑΣ ΡΙΖΟΠΟΥΛΟΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΗΓΑΣ, ΚΩ-

ΣΤΑΣ ΧΑΛΚΙΑΔΑΚΗΣ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΗΣΕΙΣΘΑΝΑΣΗΣ ΤΣΟΓΚΑΣ

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ & ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣΜΑΡΙΝΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣΛΙΤΣΑ ΦΡΑΓΚΟΥ, ΦΛΩΡΑ ΛΕΝΟΥ

ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΑΡΛΕΤΑ ΖΙΩΓΚΑ

ART DIRECTORALLMEDIA CREATIVE

ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗΑ. ΠΑΠΑΔΕΑ, Μ. ΚΟΥΦΟΥΔΑΚΗ

ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑALLMEDIA ΜΕΣΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ A.E.

Απαγορεύεται η αναδηµοσίευση, ανα-παραγωγή, ολική, µερική ή περιληπτι-κή, κατά παράφραση ή διασκευή από-δοση του περιεχοµένου του εντύπου µε οποιονδήποτε τρόπο, µηχανικό, ηλε-κτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλον, χωρίς πρoηγούµενη γραπτή

άδεια του εκδότη. Νόµος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν

στην Ελλάδα.

Τιµή πώλησης: 7 €

Ι Α ΝΟΥΑ Ρ Ι Ο Σ 2 0 0 9

ΕΤΟΣ 18Ο ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2009

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

6 Editorial

Παγκόσµια Οικονοµία 8 Στόχος των κυβερνήσεων στον κό-

σµο να αποτρέψουν την αγορά αρκού-δας να γίνει αγορά πολικής αρκούδας. Του Κ. Καλλωνιάτη

16 Έπεσε το προσωπείο της αισιοδοξί-ας για συνέχιση της ανάπτυξης Ποιες οι νέες ισορροπίες; Του Α. Λιβιεράτου

24 Οι κεντρικοί τραπεζίτες µειώνουν τα επιτόκια χωρίς να καταφέρνουν να ανα-θερµάνουν την οικονοµία. Της Ε. Παπαϊ-ωάννου

34 Ογδόντα χρόνια µετά την κρίση του 1929, το φάντασµα µιας µεγάλης ύφε-σης πλανιέται πάνω από την υδρόγειο. Του Γ. Ρήγα

42 Ντόµινο εξελίξεων στα χρηµατιστήρια και την πραγµατική οικονοµία. Από το επιτελείο των ΜτΧ

46 Μικρά τα περιθώρια για µέτρα ενί-σχυσης της ελληνικής οικονοµίας. Από το επιτελείο των ΜτΧ

Banks Insight58 Ποια τα νέα δεδοµένα εάν υιοθετηθεί

η πρόταση για κατάργηση της Τειρεσί-ας; Του Γ. Μούργελα

64 Η επιστροφή στην παραδοσιακή τραπεζ ική σηµατοδοτεί την ισχύ των ικανών για τους έλληνες τραπεζ ίτες. Του Χ. Κώνστα

70 Πόσο οχυρωµένες είναι κεφαλαιακά οι τράπεζες για να αντιµετωπίσουν την κρίση; Του Ν. Γεωργικόπουλου

84 Οι πρωτοβουλίες του φθινοπώ-ρου του 2008 θα συνιστούν το µε-γαλύτερο πείραµα στην επιστήµη της άσκησης µακροοικονοµικής πολιτικής και πρακτικής σε εθνικό και σε υπερε-θνικό επίπεδο. Του Π. Καπόπουλου

εάν υιοθετηθεί η πρόταση για κατάργηση της Τειρεσί-

Η επιστροφή στην παραδοσιακήτραπεζ ική σηµατοδοτεί την ισχύ των ικανών για τους έλληνες τραπεζ ίτες.

είναι κεφαλαιακά οι τράπεζες για να αντιµετωπίσουν

γαλύτερο πείραµα στην επιστήµη της άσκησης µακροοικονοµικής πολιτικής και πρακτικής σε εθνικό και σε υπερε-

16

8

42

ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΕΠΙΛΟΓΗ


Doing business with banks

92 Ο Σ. Ιωαννίδης, υπεύθυνος για το «Παρατηρητήριο Επι-χειρηµατικότητας» του ΙΟΒΕ, πιστεύει ότι το ελληνικό επιχει-ρείν χαρακτηρίζεται από χρό-νιες παθογένειες. Συνέντευξη στον Γ. Ρήγα

96 Η αγορά επιχειρηµατικών δανείων διατηρεί τη δυναµική της. Του Γ. Ρήγα

100 Ο Δ. Δηµόπουλος, γεν. δ/ντής εταιρικής τραπεζικής της ΕΤΕ εκτιµά ότι συντονισµένα οι τράπεζες πρέπει να µεθο-δεύσουν τη διευκόλυνση των επιχειρήσεων.

104 Ο Κ. Βαρλαµίτης, δ/ν τής ανάπ τυξης αγορών µ ικρών επιχειρήσεων και επαγγελµα-τιών της Εµπορικής Τράπεζας αναλύει ποιες είναι σήµερα οι επιλογές των µικροµεσαίων επιχειρήσεων.

108 Ο Δ. Βασιλάκος, δ/ντής της Διεύθυνσης Ναυτιλιακών Εργα-σιών της ΕΤΕ χαρτογραφεί τις δυσκολίες της ναυτιλίας στους σηµερινούς χαλεπούς καιρούς.

110 Φρένο βάζουν τα νοικοκυ-ριά σ τα νέα δάνεια, µε την πτώση στα στεγαστικά να είναι µεγάλη. Του Γ. Ρήγα

112 Την επ ι κοινων ιακή τους στρατηγική αναπροσαρµόζουν οι ελληνικές τράπεζες ως απο-τέλεσµα των εσωτερικών τους αλλαγών για την αντιµετώπιση της ύφεσης. Του Δ. Κορδερά

116 Η ε γ χώρια ασφα λ ισ τ ική αγορά διάγει µια από τις κρισι-µότερες περιόδους της ιστορίας της. Θα καταφέρει να ισορρο-πήσει; Των. Γ. Ρήγα και Κ. Ζο-πουνίδη

Investment Time128 Ο Μίνως Ζοµπανάκης, πατέ-

ρας των κοινοπρακτικών δανεί-ων στην Ευρώπη, είναι ίσως ένα από τα πιο κατάλληλα πρόσωπα στη χώρα να µιλήσει για τους ξένους αλλά και τους εγχώριους κλυδωνισµούς της εποχής. Συνέ-ντευξη στη Θ. Μελίδου

132 Ο Δηµοσθένης Αρχοντίδης, private banker της Eurobank εκτιµά ότι αυτό που αναδεικνύ-εται ως επιτοµή των διδαγµά-των από την τρέχουσα ύφεση των αγορών είναι το αίτηµα για οικοδόµηση ορθότερου r i sk perception. Συνέντευξη στον Γ. Ρήγα

136 Τα τελευταία 20 χρόνια, σε όλες τις κρίσεις, η τέχνη απο-τελούσε ένα ισχυρό καταφύγιο σταθερότητας. Όµως στην πρό-σφατη κρίση, οι µεγάλοι οίκοι δηµοπρασιών είδαν την έλλειψη ενδιαφέροντος να απειλεί ακό-µα και τα µεγαλύτερα ονόµατα της τέχνης. Του Σ. Κοσµετάτου

148 Στην εποχή της ύφεσης οι τρά-πεζες που ταυτίζονται µε τις τελευ-ταίες τεχνολογίες της ψηφιακής εποχής έχουν ήδη ένα ανταγωνι-στικό πλεονέκτηµα καθώς είναι σε θέση να προσφέρουν στους κατα-ναλωτές µοναδικά προνόµια και υπηρεσίες. Του Σ. Κοσµετάτου

156 Ο Γιώργος Παπασταµατίου, γεν. δ/ντής της Mellon Οικονο-µικές Υπηρεσίες επισηµαίνει ότι σήµερα περισσότερο απαραίτη-τα από ποτέ είναι τα συστήµατα διαχείρισης απαιτήσεων.

158 Ο Κ . Σ τ ε ρ ι ά δ η ς , F u s i o n Middleware Sales Consulting Team Leader της Oracle Ελλάς, εξηγεί γιατί ο µόνος τρόπος να επιβιώσει ένας οργανισµός στο µε-ταβαλλόµενο περιβάλλον, είναι η προσαρµογή µέσω της αλλαγής.

ΕΤΟΣ 18Ο ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2009

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

132

92

128


ΛΙΓΟΙ ΗΤΑΝ ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΕΝΑ ΧΡΟΝΟ πριν προέβλεπαν ότι τα πράγµατα θα δυσκόλευαν τόσο πολύ για την παγκόσµια οικονοµία. Σήµερα, σε γενι-κευµένο συναγερµό, οι κυβερνήσεις ανά τον κόσµο σπεύδουν να στηρίξουν τις απειλούµενες, µε βαθιά ύφεση, οικονοµίες.Το προσωπείο της ευφορίας των προηγούµενων ετών, που όµως έκρυβε τους σπόρους του κακού, δίνει τη θέση του στο προσωπείο της περισυλλογής, της προσγείωσης στην πραγµατικότητα των συνεπειών της κρίσης. Όµως και αυτό το προσωπείο κρύβει τις διεργασίες για µία νέα τάξη πραγµάτων:

- Με αυστηρότερη εποπτεία που θα βάζει φρένο στην παντοδυναµία των αγορών.

- Με µεγαλύτερη συµµετοχή και λόγο των αναδυόµενων γιγάντων και των αναπτυσσόµενων χωρών στις διεργασίες για τη νέα αρχιτεκτονική του πα-γκόσµιου χρηµατοπιστωτικού, και όχι µόνο, συστήµατος.

Οι ισορροπίες αλλάζουν. Στο Bretton Woods κυρίαρχη δύναµη ήταν η Αµε-ρική. Σήµερα απέναντί της έχει την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους αναδυόµε-νους πόλους της παγκόσµιας οικονοµίας. Οι διεργασίες για ένα ασφαλέστε-ρο µέλλον έχουν µακρύ δρόµο ακόµη.

ΤΟ ΕΞΩΦΥΛΛΟ ΠΟΥ ΔΕΝ ΠΡΟΚΡΙΘΗΚΕ

Μέσα από την κρίση αναδεικνύεται το νέο πρόσωπο της οικονοµίας και µέ-σα από αυτό το επόµενο. Μέσα από την αέναη διαδικασία της δηµιουργι-κής καταστροφής. Όπου ο κόσµος µαθαίνει από τα λάθη του και προχωρά µπροστά. Με αυτές τις σκέψεις η οµάδα των Μηχανισµών επέλεξε τη σύνθε-ση της διπλανής σελίδας για εξώφυλλο.Όταν όµως εστιάσαµε στην Ελλάδα επικράτησαν άλλες σκέψεις. Ποιες είναι αυτές; Η Ελλάδα βρίσκεται σήµερα στη δίνη της κρίσης, το ίδιο και οι τρά-πεζες, ο αιµοδότης της οικονοµίας. Ο αιµοδότης αυτός παραµένει σχεδόν αλώβητος, µε την ενίσχυση και του πακέτου ρευστότητας της κυβέρνησης, καθώς η στρατηγική του δεν περιλάµβανε τις σειρήνες της εύκολης ανάπτυ-ξης µε στήριγµα τα «επικίνδυνα» εργαλεία των αγορών. Οι ελληνικές τρά-πεζες µέσα σε ένα περιβάλλον που αλλάζει ραγδαία, δείχνουν να έχουν τη δυναµική να ξεπεράσουν τα προβλήµατα της συγκυρίας, µέσα και από τις κατάλληλες δοµικές αλλαγές. Έτσι, επιλέξαµε το εξώφυλλο µε τους Έλλη-νες τραπεζίτες, που στο τιµόνι της ατµοµηχανής της οικονοµίας, κρατούν τις τύχες της ανάπτυξης στα χέρια τους.

Ευαγγελία Παπαϊωάννου

EDITORIAL

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 7

� � ��

��

��

��

��

��

��

��

��

ΕΠΙΛΟΓΗ 9

Μεταξύ Σεπτεµβρίου και Νοεµβρίου 2008 σηµει-ώθηκε µ ία δραµατ ική αλ λαγή σε π λανητ ικό επίπεδο: η χρηµατοπι-στωτική κρίση που εκδη-λώθηκε ανοιχτά ένα χρό-

νο πριν - µε αφετηρία την πτώση της αµερικα-νικής αγοράς ακινήτων - ως κρίση της αγοράς τιτλοποιηµένων ενυπόθηκων δανείων χαµηλής εξασφάλισης και µετατράπηκε ακολούθως, µετά την άνοιξη του 2008, σε γενική κρίση των αγορών (ακινήτων, µετοχών, εµπορευµάτων, νοµισµάτων και αναδυόµενων οικονοµιών), υπέστη µία ακόµη σοβαρότερη µετάλλαξη: µετατράπηκε σε παγκόσµια συστηµική κρίση τραπεζών και οικονοµιών υποχρεώνοντας σε πρωτοφανή µέτρα νοµισµατικής και δηµοσιο-νοµικής παρέµβασης σε ΗΠΑ, Ευρώπη, Ιαπω-νία, Κίνα, Ρωσία κ.α.

Ποτέ στο παρελθόν δεν υπήρξε τόσο µεγά-λη κρατική παρέµβαση στο τραπεζικό σύστηµα

και την πραγµατική οικονοµία. Το µέγεθος και ο συντο-νισµένος χαρακτήρας της κρατικής (και πληθωριστικής είτε µέσω δηµοσίων ελλειµµάτων είτε µέσω έκδοσης τραπεζικού χρήµατος) αυτής ενίσχυσης αντανακλά όχι µόνο την έκταση και το βάθος της πρωτόγνωρης κρίσης που σήµερα αντιµετωπίζουµε, αλλά και τον πανικό των κεντρικών αρχών µπροστά στον κίνδυνο µιας αλυσίδας τραπεζικών χρεοκοπιών και µιας νέας Μεγάλης Ύφεσης ανάλογης ή και χειρότερης αυτής της δεκαετίας του ’30. Σε ένα περιβάλλον όπου τα 2/3 των αναπτυγµένων οικονοµιών έχουν ήδη διαβεί το κατώφλι της ύφεσης, όπου οι αναδυόµενες οικονοµίες η µία µετά την άλλη εγκαταλείπονται από ξένα κεφάλαια και στρέφονται στο ΔΝΤ για βοήθεια (όταν δεν έχουν τη δυνατότητα να στηρίξουν µόνες τους την οικονοµία όπως η Κίνα) και όπου η ηγετική πλανητική δύναµη (ΗΠΑ) αντιµετωπί-ζει συνθήκες κατάρρευσης του τραπεζικού συστήµατος (βλ Citigroup) και της βιοµηχανίας της (βλ αυτοκινητο-βιοµηχανίες GM, Ford, Chrysler), διεθνείς οργανισµοί, κεντρικές τράπεζες και κυβερνήσεις δεν φοβούνται αυτή καθεαυτή την έλευση της ύφεσης ή τον αποπλη-θωρισµό που µπορεί να τη συνοδέψει. Φοβούνται τον

Εποχή παγετώνων;Μέχρι πρότινος τις κυβερνήσεις του κόσµου απασχολούσε η υπερ-θέρµανση του πλανήτη και η κλιµατική αλλαγή και λιγότερο η υπερθέρµανση των χρηµαταγορών. Για το περιβάλλον ο κίνδυνος παραµένει, στις χρηµαταγορές όµως η φούσκα έσκασε. Και τώρα πρώτη προτεραιότητα τους είναι η αναθέρµανση των οικονοµιών τους. Σε ένα συνασπισµό για να αποτρέψουν την αγορά αρκούδας να γίνει αγορά πολικής αρκούδας. Του ΚΩΣΤΑ ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗ

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

παρεπόµενο κίνδυνο της πιστωτικής και οικονοµικής κατάρρευσης υπό το βάρος των τεράστιων συσσωρευ-µένων χρεών δύο δεκαετιών.

Η δραµατική επιτάχυνση της κρίσης το τελευταίο δί-µηνο και η µετάδοσή της σε όλα τα µήκη και πλάτη του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος και της πραγµατικής οικονοµίας ακυρώνει και υποχρεώνει σε συνεχή ανα-θεώρηση όλες τις επίσηµες προβλέψεις για την «ανά-πτυξη» των επόµενων ετών και αποκαλύπτει την µέχρι τούδε αδυναµία των πολιτικών αύξησης της τραπεζικής ρευστότητας να αναθερµάνουν την οικονοµική δραστη-ριότητα. Το τραπεζικό σύστηµα παραµένει σε πλήρη παραλυσία φοβούµενο τις νέες εκρήξεις χρεοκοπιών στην πιστωτική και επιχειρηµατική αγορά, δανείζει µε το σταγονόµετρο και ακριβότερα, ενώ διακρατεί χρή-µα για την αντιµετώπιση των δικών του ανοιγµάτων και δυνητικών επισφαλειών. Όταν η µεγαλύτερη τράπεζα στον κόσµο τελεί υπό εθνικοποίηση (300 δις δολ από την αµερικανική κεντρική τράπεζα για άµεση ή έµµεση στήριξη της Citigroup το ενεργητικό της οποίας ανέρχε-ται σε 2 τρισ), οι ευρωπαϊκές τράπεζες είναι πολλαπλά-σια εκτεθειµένες στη κρίση των αναδυόµενων αγορών και οι επόµενες υποψήφιες αγορές-θύµατα είναι αυτές των εταιρικών οµολόγων, των πιστωτικών καρτών και των συνθετικών οµολόγων, όταν δηλαδή η κρίση είναι σε πλήρη εξέλιξη, ποιο χρηµατοπιστωτικό ίδρυµα θα δανείσει χρήµατα επιστρέφοντας στη λογική του busi-ness as usual;

Συναγερµός στις κυβερνήσεις

Αντιλαµβανόµενες, λοιπόν, οι κυβερνήσεις πως οι ενέσεις ρευστότητας και κεφαλαιακής στήριξης των τραπεζών δεν διοχετεύονται στη πραγµατική οικονο-µία η οποία ασφυκτιά από πιστώσεις, αποφάσισαν να στηρίξουν απευθείας το εισόδηµα και τη ζήτηση για να αποφύγουν την παγίδα ρευστότητας (φαύλος κύκλος όπου οι καταναλωτές αποταµιεύουν αντί να καταναλώ-νουν προσδοκώντας ακόµη χαµηλότερες τιµές λόγω της ύφεσης, µε συνέπεια κάµψη της ζήτησης, των τιµών, των µισθών και της απασχόλησης και νέα µείωση της ζήτησης και της οικονοµικής δραστηριότητας κ.ο.κ.). Προκειµένου να αποτρέψουν φαινόµενα αλυσιδωτών επιχειρηµατικών χρεοκοπιών και βαθιάς ή παρατετα-µένης ύφεσης προχώρησαν παγκοσµίως - αλλού πε-ρισσότερο αλλού λιγότερο - σε συµπληρωµατικά των τραπεζικών ενισχύσεων πακέτα στήριξης των χαµηλών εισοδηµάτων, των µικρών επιχειρήσεων και της απα-σχόλησης µέσω δηµοσίων επενδύσεων.

Βεβαίως, η αναλογία κρατικών ενισχύσεων προς τις

οικονοµίες είναι υποπολλαπλάσια αυτής προς τις τρά-πεζες. Στη περίπτωση των ΗΠΑ, η κυβέρνηση προτίθε-ται να παράσχει πάνω από 7,8 τρις δολ χρήµατα των φορολογουµένων για τη διάσωση του χρηµατοπιστωτι-κού συστήµατος, ποσό που αναλογεί στο 50% του ΑΕΠ της. Από αυτά, τα 3,2 τρισ. έχουν ήδη δεσµευτεί για χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα παντός τύπου, σε µία επι-χείρηση διάσωσης που όµοιά της δεν έχει υπάρξει από την εποχή του New Deal της δεκαετίας του ’30. Στα µέ-σα Νοεµβρίου ο εβδοµαδιαίος δανεισµός που χορηγού-σε η κεντρική τράπεζα, η Fed, ξεπερνούσε 1900 φορές τον µέσο εβδοµαδιαίο δανεισµό που πρόσφερε στα τρία προηγούµενα της κρίσης χρόνια! Πρόκειται, φυσικά, για κολοσσιαία νούµερα που ξεπερνούν κάθε φαντασία και δεν έχουν ανάλογο στην ευρωπαϊκή και ασιατική ήπειρο, µέχρι στιγµής τουλάχιστον. Υποδηλώνουν, δε, δύο πράγµατα: πρώτο, ότι το αµερικανικό χρηµατοπι-στωτικό σύστηµα βρίσκεται στο χείλος της αβύσσου και, δεύτερο, ότι η αµερικανική κυβέρνηση δεν προτίθεται να το αφήσει να πέσει.

Η εκλογή νέας αµερικανικής ηγεσίας σε συνδυασµό µε τη δεδηλωµένη πολιτική βούληση στήριξης της κλονι-ζόµενης αµερικανικής οικονοµίας και τον διεθνή συντο-νισµό (βλ G20) ενίσχυσης τραπεζών και οικονοµιών προ-κάλεσε ένα νέο κύµα σχετικής αισιοδοξίας και την ανά-καµψη των διεθνών χρηµατιστηριακών αγορών (16-18% το τελευταίο 10ήµερο του Νοεµβρίου). Έπονται νέες µει-ώσεις επιτοκίων και συµπληρωµατικά πακέτα ενισχύσε-ων που ενδεχοµένως να διαµορφώσουν ακόµη καλύτερο κλίµα στις αγορές. Ένα ανοδικό ράλι τιµών εν µέσω µιας µακροχρόνια πτωτικής αγοράς είναι πολύ πιθανό. Πολύ

ο τραπεζικό σύστηµα πα-ραµένει σε πλήρη παρα-λυσία φοβούµενο τις νέες εκρήξεις χρεοκοπιών στην πιστωτική και επιχειρηµα-τική αγορά, δανείζει µε το σταγονόµετρο και ακριβό-τερα, ενώ διακρατεί χρή-µα για την αντιµετώπιση των δικών του ανοιγµάτων και επισφαλειών.

ΕΠΙΛΟΓΗ 10

Τ


περισσότερο που έρχεται µετά από διαγραφή 23 τρισ. δολ χρηµατιστηριακής αξίας, κάµψη 40% περίπου στις αξίες των επιχειρήσεων παγκοσµίως και τη χρεοκοπία τριών από τις µεγαλύτερες επιχειρήσεις της Wall Street.

Ωστόσο, θα πρόκειται περί απλού χρηµατιστηριακού αντικατοπτρισµού. Τίποτα στην ουσία δεν αλλάζει, εκτός από την επιβράδυνση της ταχύτητας µε την οποία βυθι-ζόµαστε στη κρίση. Οι ενέσεις ρευστότητας στις τράπεζες δεν επιλύουν τα προβλήµατα φερεγγυότητας και κακών χρεών που πολλές αντιµετωπίζουν, όπως οι ενισχύσεις στα εισοδήµατα και τις επιχειρήσεις δεν θα αποτρέψουν το τελικό ξεκαθάρισµα της αγοράς από τις ζηµιογόνες πρακτικές και τις προβληµατικές επιχειρήσεις. Η ύφεση είναι ήδη παρούσα και οι άνωθεν παρεµβάσεις δεν θα την ξορκίσουν, απλώς θα απαλύνουν προσωρινά τον πό-νο που κοµίζει επιβραδύνοντας τις αναγκαίες επιχειρη-µατικές προσαρµογές και, άρα, καθιστώντας συγχρόνως µακρύτερη τη διάρκειά της. Οι παρεµβάσεις αποσκο-πούν στην ευκολότερη κοινωνική και πολιτική αποδοχή της κρίσης (µεγαλύτερο διάστηµα συνειδητοποίησης και αντίδρασης), όχι στην αποτροπή της. Λειτουργούν ως αµορτισέρ, εάν όµως δεν είναι καλά σταθµισµένες και

στοχευµένες, εκτός από το να επιβραδύνουν, συχνά πε-ριπλέκουν τις υφεσιακές διαδικασίες.

Υπάρχει ανάλογο προηγούµενο;

Η σηµερινή κρίση δεν συγκρίνεται µε καµία απλή µεταπολεµική ύφεση. Μόνο µε τον ιαπωνικό αποπληθω-ρισµό της δεκαετίας του ’90 και τη Μεγάλη Ύφεση του ’30 µπορεί να συγκριθεί, περιπτώσεις µακροχρόνιας οι-κονοµικής κρίσης όπου, όπως και σήµερα, προκάλεσε η διάρρηξη κάποιας χρηµατοπιστωτικής φούσκας (µετοχές και ακίνητα). Και εδώ ακόµη υπάρχουν, ωστόσο, σηµα-ντικές διαφορές µε συνέπεια να µην αποτελούν ακριβή οδηγό για την έκβαση της τρέχουσας κρίσης.

Για παράδειγµα, ο πανικός της δεκαετίας του ’30 που ακολούθησε το χρηµατιστηριακό κραχ του ’29 µε την άτακτη φυγή των καταθετών από τις τράπεζες και την αλυσίδα τραπεζικών χρεοκοπιών µείωσε το αµερι-κανικό ΑΕΠ κατά 15% µέσα σε λίγα χρόνια και εκτί-ναξε την ανεργία στο 25%. Όµως, τότε δεν υπήρχαν µηχανισµοί ασφάλισης των τραπεζικών καταθέσεων και κεφαλαίων όπως σήµερα το FDIC, οπότε µία αδι-

ΕΠΙΛΟΓΗ 12


άπτωτη συρρίκνωση των ισολογισµών εξελισσόταν σε µείωση της προσφοράς χρήµατος και φαινόµενα απο-πληθωριστικής οικονοµικής κατάπτωσης. Επίσης, το δολάριο ήταν συνδεδεµένο µε τον χρυσό, οπότε η Fed δεν είχε τη δυνατότητα να παράγει ατελείωτους όγκους χρήµατος από το πουθενά όπως κάνει σήµερα, πληµ-µυρίζοντας τον κόσµο µε δολάρια.

Επίσης, στη δεκαετία του ’90, η ιαπωνική κυβέρ-νηση αύξησε τα επιτόκια της σε µία προσπάθεια να ξεφουσκώσει τις υπερτιµηµένες αγορές µετοχών και ακινήτων. Οι αγορές αυτές έπεσαν, συγχρόνως όµως ανατιµήθηκε πολύ το γεν περιορίζοντας τη δυνατότητα όσων είχαν χρέη σε γεν να τα ξεπληρώσουν την ίδια ώρα που υποχωρούσαν οι τιµές των περιουσιακών τους στοιχείων. Μολονότι αυτό δείχνει να προσοµοι-άζει µε ότι συµβαίνει σήµερα στις ΗΠΑ, υπάρχει µία σοβαρή διαφορά: το δολάριο ανατιµάται όχι λόγω µιας νοµισµατικής αναδίπλωσης που προκάλεσε η Fed - στη πραγµατικότητα η Fed µειώνει τα επιτόκια και επεκτείνει πολλαπλά την προσφορά χρήµατος - αλλά εξαιτίας της ανάγκης περιορισµού των χρεών

(αποµόχλευση) µέσω της ρευστοποίησης ξένων πε-ριουσιακών στοιχείων (µετοχές, οµόλογα κ.λπ.) που είχαν αγορασθεί τα προηγούµενα έτη µε δανεικά. Η διαδικασία αυτή βρίσκεται ήδη κοντά στο τέλος της, εξ ου και οι προβλέψεις νέας υποτίµησης του δολαρίου στις συνθήκες υψηλού νοµισµατικού πληθωρισµού που προκαλεί η Fed. Εξάλλου, πρέπει να λάβουµε υπόψη µας (α) πως ο Ιάπωνας καταναλωτής υπήρξε και µέγας αποταµιευτής, γεγονός που του επέτρεψε να επιπλεύσει καλύτερα σε δύσκολους οικονοµικά καιρούς και (β) πως ο ιαπωνικός εξαγωγικός τοµέας παρέµεινε ισχυρός σε όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του ’90 απασχολώντας πολλούς Ιάπωνες και λειτουρ-γώντας ως µαξιλάρι στην ύφεση.

Σε καµία από τις δύο παραπάνω µεγάλες κρίσεις

δεν υπήρξε από πλευράς κεντρικών τραπεζών πολιτι-κή µαζικής διοχέτευσης ρευστότητας στις αγορές, όπως συµβαίνει σήµερα προετοιµάζοντας το έδαφος για ένα νέο µεγάλο κύµα πληθωρισµού. Βεβαίως, η Ιαπωνία τελικά αντέστρεψε την νοµισµατική πολιτική της προ-καλώντας το περίφηµο carry trade στο γεν, το φθηνό χρήµα αντί να τροφοδοτήσει την εγχώρια ζήτηση διο-χετεύτηκε στις υψηλότερες αποδόσεις ξένων τίτλων που σήµερα µε την αποµόχλευση ρευστοποιούνται. Στο ση-µείο αυτό υπάρχει, ίσως, µία οµοιότητα µε την έννοια ότι ο νέος όγκος πληθωριστικών δολαρίων που δηµι-ουργεί η Fed για να λύσει το πρόβληµα ρευστότητας µπορεί να διοχετευτούν τελικά και πάλι σε τίτλους του εξωτερικού υψηλότερων αποδόσεων.

Σε κάθε περίπτωση η τρέχουσα κρίση είναι µοναδι-κή, ακριβώς επειδή ενσωµατώνει σε επίπεδο οικονοµι-κής και νοµισµατικής πολιτικής την εµπειρία των προ-ηγούµενων δύο µεγάλων κρίσεων αλλοιώνοντας την πιθανή εξέλιξη των πραγµάτων. Καταλήγοντας πρέπει να τονίσουµε (α) πως το µεγαλύτερο πρόβληµα είναι ο µεγάλος όγκος χρεών από τα οποία η λύτρωση συνε-

πάγεται αναγκαστικά σειρά εταιρικών χρεοκοπιών, (β) πως δεν έχει ακόµη συζητηθεί και επιλυθεί το πρόβλη-µα αλλαγής του µη λειτουργικού πλέον, λόγω δολαρί-ου, διεθνούς νοµισµατικού συστήµατος και (γ) πως ο συντονισµός των πολιτικών δεν είναι ουσιαστικός παρά µόνον σε ότι αφορά το timing, αφού η σύνθεση και δο-σολογία των µέτρων ποικίλλει αναλόγως της δυνατότη-τας κάθε οικονοµίας και της αντίληψης των αρµοδίων για τη χάραξη της οικονοµικής πολιτικής. Για όλους αυτούς τους λόγους η κρίση θα είναι µακροχρόνια και ιδιαιτέρως επώδυνη για όλους. Ταχύτερα θα εξέλθουν από αυτήν όσοι διακρίνουν το βάθος και τη βαρύτητά της αναγνωρίζοντας την ανάγκη της λιτότητας και των απαραίτητων προσαρµογών. Μαγικά µέσα για να βγού-µε από την κρίση δεν υπάρχουν.

OΤΑΝ Η ΜΕΓΑΛYΤΕΡΗ ΤΡAΠΕΖΑ ΣΤΟΝ ΚOΣΜΟ, η Citigroup, τελεί υπό εθνικοποίηση, οι ευρωπαϊκές τράπεζες είναι εκτεθειµένες στην

κρίση των αναδυόµενων αγορών και οι επόµενες υποψήφιες αγορές-θύµατα είναι αυτές των εταιρικών οµολόγων, των πιστωτικών καρτών και των συνθετικών οµολόγων, ποιο χρηµατοπιστωτικό ίδρυµα θα δα-

νείσει χρήµατα επιστρέφοντας στη λογική του business as usual;

ΕΠΙΛΟΓΗ 14


Νέο Bretton Woods ή νέες αξίες;

Το προσωπείο της αισιοδοξίας για συνέχιση της ανά-πτυξης έπεσε, µε τις διεργασίες για την ανάδειξη νέ-ων ισορροπιών του καπιταλισµού να έχουν ξεκινήσει.

Του ΑΝΤΩΝΗ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟΥ


ΕΠΙΛΟΓΗ 17

Από καιρό τώρα, ο γράφων εκ-πλήσσεται µε την «έκπληξη» πλήθους υπευθύνων, οι οποίοι «αιφνιδιάστηκαν» µε την πα-ρεµβολή στην καθηµερινότητα, µέσα σε ελάχιστο χρόνο, της κρίσης του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος. Υποδεχόµενοι το

2008, κατά τη µέγιστη πλειοψηφία τους οι πολίτες του κόσµου έβλεπαν ένα καινούργιο χρόνο προέκτασης των προηγουµένων, πλήρη ελπίδων, κατανάλωσης και ευη-µερίας. Και όµως για πολλούς, που έβλεπαν λίγο πιο πέρα και λίγο περισσότερο σε βάθος, υπήρχαν όλες οι ενδείξεις µιας επερχόµενης καταιγίδας.

Η τεχνική ανάλυση του φαινοµένου θα αργήσει ακόµη και οι πάµπολλες παρουσιάσεις, κυρίως στα ΜΜΕ, έχουν σκοτίσει το µυαλό µας και συσκοτίσει την πραγµατικότη-τα. Τα ερωτήµατα είναι πελώρια. Πώς είναι δυνατόν µέσα σε λίγους µήνες να «φτωχύνουν» εκατοντάδες εκατοµµύρια πολιτών που τοποθέτησαν τις ελπίδες τους για το µέλλον, στο µέλλον των επιχειρήσεων; Πώς είναι δυνατόν αιφνιδί-ως να απειλούνται ή να έχουν αγωνία για το εργασιακό τους µέλλον εκατοντάδες εκατοµµύρια εργαζοµένων, ανά-µεσα τους να βρίσκονται µελλοντικοί άνεργοι; Πως είναι δυνατόν η ελπίδα απόκτησης στέγης και η σχετική διαδι-κασία να µετατρέπονται σε εφιάλτη από τη µια µέρα στην άλλη; Ποιοι είναι οι υπεύθυνοι, οι τραπεζίτες, οι πολιτικοί, οι δανείζοντες και δανειζόµενοι, οι οικονοµολόγοι, οι σπε-κουλαδόροι;

Η απάντηση είναι: ΟΛΟΙ, σε διαφορετικό βαθµό βέ-βαια ο καθένας, ανάµεσα τους θύτες και θύµατα. Η πε-ριρρέουσα αισιοδοξία των πολλών, η καλλιέργεια της µε περισσή επιπολαιότητα από, είτε πράγµατι αισιόδοξους παραγωγούς είτε προαγωγούς κάθε είδους, από τον κα-λοπροαίρετο βιοµήχανο νέας τεχνολογίας και τον διαφη-µιστή του, µέχρι τους «µασκαράδες» traders και brokers, υιούς της απληστίας και τροφίµους της µαταιοδοξίας. Όλοι, ακόµη και οι γνωρίζοντες, δεν ήθελαν να βλέπουν τους κινδύνους αλλά προτιµούσαν να τους υποβαθµίζουν.

Κρίση αξιών ή ανθρώπινες αδυναµίες;

Και βέβαια οι πολλοί που οι ελπίδες τους υπερπη-δούσαν τη φωνή της λογικής παρασυρόµενοι, ανθρώ-

πινο το λάθος, από ψευδαισθήσεις όπως π.χ. οι δανει-ολήπτες κατοικίας που ήθελαν να πιστεύουν ότι η αξία της νεοαποκτηθείσας στέγης θα τους παρείχε, συνεχώς αυξανόµενη, µε κατάλληλους χειρισµούς την ασφάλεια αποπληρωµής του χρέους. Δεν υπάρχει ποινολόγιο για την αισιοδοξία ή τις προσδοκίες και κατά συνέπεια και καταλογισµός ευθυνών εκτός από τους συνειδητούς παί-κτες του συστήµατος.

Το φόντο της κακοτυχίας δεν είναι οι «technicalities», στις οποίες θα αναφερθούµε, εν συντοµία, αλλά η κρίση αξιών, γι’ αυτό και η κρίση πονάει σε βάθος. Δεν λησµο-νείται ατιµωρητί η σύνεση των «µεγάλων» και η επιβαλ-λόµενη σωφροσύνη των µικρών και πολλών. Δεν τιµάται ατιµωρητί η εκτίµηση των άπληστων αναρριχητών και ο θαυµασµός της προκλητικής ευηµερίας των «τζιπάτων», των «σκαφάτων» και των «πισινάτων», όπως κατατάσσει τους «επιτυχηµένους», φίλος ερασιτέχνης ανθρωπολόγος, πιστός του αποφθέγµατος «ότι είναι νόµιµο είναι και ηθι-κό», πορευόµενων χωρίς το βάρος στοιχειώδους ηθικής στάσης. Γιατί µέσα από αυτή την αντίληψη ζωής προκύ-πτουν οι technicalities της οικονοµίας.

Η κρίση δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία, όταν γίνεται άκριτα αποδεκτή η θεωρία της συνεχούς ανάπτυξης. Βέ-βαια δεν µπορεί να ξεχνάει κανείς ότι αυτή προσέφερε, µέσα σε πενήντα χρόνια, ανέσεις που γεύονταν µόνο οι πλούσιοι σε πολίτες µε µέσο ή ακόµα και µε µικρό εισόδη-µα µετά τον πόλεµο. Ο δρόµος προς την κρίση ήταν προ-διαγεγραµµένος, και η κρίση ίσως και αναγκαία, αν τελικά συνεισέφερε στον εξορθολογισµό της κατανάλωσης και την απόρριψη ξεπερασµένων παραγωγικών µονάδων... και το παραπάνω δεν είναι µοραλισµός αλλά ρεαλισµός.

Είναι γνωστό ότι ο καπιταλισµός είναι από τη φύση του, ως σύστηµα, ασταθής. Κατά τον Κέυνς… «η αστά-θεια οφείλεται, εν µέρει, στο γεγονός ότι οι επενδυτές αντί να προβαίνουν σε φωτισµένες και κοινωνικά ωφέ-λιµες επενδύσεις, προοριζόµενες να νικήσουν τις σκο-τεινές δυνάµεις του χρόνου, αντιθέτως αναζητούν τον πλουτισµό τους, το ταχύτερο δυνατόν, σε βάρος των άλ-λων»... Βέβαια η σηµειολογία της λέξης επενδυτές είναι ίσως χαρακτηριστική, κατ’ εξοχήν, της αστάθειας. Πε-ριλαµβάνει, τον επενδύοντα µεσο-µακροπρόθεσµα και τον σπεκουλαδόρο της ηµέρας. Αν π.χ. στο χρηµατιστή-ριο η επένδυση ήταν κάτι σαν τον «γάµο» όπου το «δια-ζύγιο» είναι µεν δυνατό όχι όµως απλή διαδικασία της


ρουτίνας αλλά µια άλλη σοβαρότερη διαδικασία (µια ιδέα του Κέυνς), τότε οι τοποθετήσεις θα ήταν µονιµότε-ρες και η αστάθεια περιορισµένη. Και αν, θα συµπλή-ρωνε ο γράφων, λειτουργούσαν παράλληλα δύο χρηµα-τιστήρια (ή δύο συνεδριάσεις ηµερησίως στο µοναδικό), ένα µε βάθος χρόνου και ένα για τους σπεκουλαδόρους ίσως η ισορροπία από ασταθής θα µπορούσε να είναι ακόµα και αδιάφορη. Προς το παρόν, και προσωρινά, έχει επιβληθεί η απαγόρευση της ηµερήσιας σπέκου-λας, όπου µάλιστα δεν χρειάζεται χρήµα, αλλά αρκεί η εµπιστοσύνη του χρηµατιστή.

Η οικονοµική θεωρία είναι προϊόν µιας δεδοµένης δι-αρρύθµισης της παραγωγής και των συνθηκών διαβίωσης, της κοινωνικής διάστρωσης κ.α. αλλά οι αποφάσεις βρα-χυπρόθεσµα λαµβάνονται από άτοµα ή µικρότερες κοι-νωνικές οµάδες... Ο Κέυνς γράφει... «σε αυτό το πλαίσιο, η αλληλεπίδραση τριών βασικών ψυχολογικών παραγό-

ντων»... καθορίζει το επίπεδο απασχόλησης και το εθνικό εισόδηµα (προϊόν)... «Είναι η ψυχολογική τάση προς κα-τανάλωση, η ψυχολογική στάση προς τη ρευστότητα και η ψυχολογική εκτίµηση της µελλοντικής απόδοσης των κε-φαλαίων»... Και σήµερα βρισκόµαστε σε µια µεταβατική περίοδο από την πρώτη στη δεύτερη µε την ελπίδα να πε-ράσουµε σε µια αισιόδοξη τρίτη. Η επιθυµία για όλο και περισσότερη κατανάλωση στην τελευταία δεκαετία, ακό-µη και άχρηστη, είναι, ή καλύτερα ήταν, το πρόβληµα. Και επειδή το πρόβληµα δεν επιλύεται µε ευχολόγια, η «αυτορυθµιζόµενη αγορά», σκαιότατα το θέτει ενώπιον µας προς επίλυση. Το φάρµακο που λογικά προβάλλεται είναι ρυθµίσεις (regulations) στην οικονοµική δραστηριότητα και στενή παρακολούθηση της λειτουργίας της. Έτσι οι κ. κ. Σαρκοζί και Μπράουν µιλούν για ένα (δεύτερο) Bretton Woods αλλά διερωτάται κανείς αν ξέρουν για ποιο πράγ-µα µιλούν ή αν απλώς συνθηµατολογούν.

Ο Ντοµινίκ Στρος-Καν (δεξιά) είναι πολύ επιφυλακτικός στις σκέψεις για δηµιουργία ενός συστήµατος έγκαιρης προει-δοποίησης κρίσεων, ένα σύστηµα «προαναγγελίας θυέλλης». Προτιµά να επαναπαυθεί στον προορισµό του ΔΝΤ να πα-ράγει αναλύσεις και συστάσεις και να δανείζει σε χώρες σε κρίση. Προς το παρόν συστήνει χαµηλότερα επιτόκια στον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Ζαν Κλοντ Τρισέ (αριστερά).

PHO

TO: Ε

ΡΑ /

ΑΠΕ

ΕΠΙΛΟΓΗ 19

Από το Pearl Harbor στο Bretton Woods

Λίγες µέρες µετά το Pearl Harbor, ο πρόεδρος Ρούζ-βελτ δίνει εντολή στον υπουργό Οικονοµικών Μοργκε-ντάου να αρχίσει να µελετά την αναδιοργάνωση του Παγκόσµιου Οικονοµικού Συστήµατος. Ακόµη νωρίτερα o Κέυνς µε τους συνεργάτες του, συσκέπτονται για τη χρηµατοδότηση του πολέµου αφενός και αφετέρου την αναδιοργάνωση και εκσυγχρονισµό του χρηµατοπιστω-τικού συστήµατος, του παγκοσµίου εµπορίου και φυσι-κά την ανοικοδόµηση του κόσµου που δεν έχει ακόµα καταστραφεί! Στις 8 Σεπτεµβρίου 1941, ανεξάρτητος, µη αµειβόµενος, σύµβουλος του υπουργείου Οικονοµικών διανέµει, κατά τη συνήθεια του, δύο προτάσεις προς τους οµολόγους του για κριτική.

Είναι η «Post-War Currency Policy» και η «Propos-als for an International Currency Union». Σε πρόλογο γράφει... «Το να πιστεύει κανείς ότι υπάρχει ένας µηχα-νισµός αυτορρύθµισης, που λειτουργεί χωρίς προσκόµ-µατα, που συντηρεί την ισορροπία αρκεί µόνο να έχου-µε εµπιστοσύνη στις µεθόδους του «Laissez Faire» είναι µια δογµατική χίµαιρα που αγνοεί εντελώς την ιστορική εµπειρία και δεν βασίζεται σε καµία στέρεα θεωρία»... Αυτό το κείµενο είναι η αρχή των διαβουλεύσεων που θα καταλήξουν στις συµφωνίες του Bretton Woods, πα-ραµορφωµένο τελικά λόγω των αµερικανικών αντιδρά-σεων. Και µέχρι να φτάσουµε µέχρι εκεί (Οκτώβριος 1944) µεσολάβησαν πέντε επανεκδόσεις κατά τη διάρ-κεια των συζητήσεων µε τον Αµερικανό αρµόδιο, τον υφυπουργό Harry Dexter White.

Οι συµφωνίες του Bretton Woods ουσιαστικά επέ-βαλαν την οικονοµία του δολαρίου και της Wall Street, η οποία πια ευθέως αµφισβητείται από τους ισχυρούς της Ευρώπης και, εκ των πραγµάτων, από τις περιπέτειες των αγορών. Εδώ, ο Γάλλος πρόεδρος, Νικολά Σαρκοζί και η καγκελάριος, Άνγκελα Μέρκελ σε περίπατο στο Παρίσι.

PHO

TO: Ε

ΡΑ /

ΑΠΕ


Ο Βρετανός πρωθυπουργός, Γκόρντον Μπράουν ζητά από την Κίνα και τις πετρελαιοπαραγωγούς χώρες να συνδρά-µουν το ΔΝΤ δηλώνοντας ότι έτσι θα έχουν και λόγο στους πολυεθνικούς οργανισµούς. Όµως µια ανακατανοµή της ισχύος στον διεθνή οργανισµό συναντά αντιδράσεις, καθώς ήδη οι Αµερικανοί δηλώνουν ότι η Ευρώπη έχει δυσανάλογα µεγάλη αντιπροσώπευση σε ψήφους, υπονοώντας ότι οποια-δήποτε αλλαγή δεν µπορεί να είναι σε βάρος των ΗΠΑ.

Ο τελευταίος, ένας περίεργος άνθρωπος, αλλά µε στέ-ρεες οικονοµικές γνώσεις, δόκτορας του Harvard, ακαδη-µαϊκός διδάσκαλος, αντίπαλος µάλλον, παρά συνοµιλητής του Κέυνς. H τελική διαµόρφωση του µελλοντικού οικονο-µικού καθεστώτος προέκυψε από διεργασίες τριών περί-που ετών, µε συνδιαλεγόµενους ουσιαστικά µόνο δύο, τις ΗΠΑ και το Ην. Βασίλειο, µε πλήρη επικράτηση των από-ψεων των πρώτων, που επεδίωξαν και επέβαλαν τελικά την οικονοµία του δολαρίου και της Wall Street, χωρίς κάτι τέτοιο βέβαια να θεσµοθετηθεί εµφανώς... Κατά συνέπεια όταν µιλά κανείς για «Bretton Woods 2», µε τον βαθµό του επείγοντος που επιβάλλει η σηµερινή κρίση, είναι εκτός πραγµατικότητας. Και φυσικά λείπει ο Διευθυντής της Ορ-χήστρας, ο Τζον Μέιναρντ Κέυνς…

Σε συνάρτηση µε τα παραπάνω προβάλλεται η «ανά-

σταση» των οργανισµών που προέκυψαν από τις συνθήκες του Bretton Woods, της Παγκόσµιας Τράπεζας (ΠΤ) και του Διε-θνούς Νοµισµατικού Ταµείου (ΔΝΤ). Αµ-φότεροι οι οργανισµοί έχουν πέσει από καιρό σε ανυποληψία και πολλοί έχουν προτείνει τη διάλυση τους ή τη συγχώ-νευση τους σε µία πιο σύγχρονη και πιο ευέλικτη ενότητα, αφού περιοριστεί και το προσωπικό τους. Η Παγκόσµια Τράπεζα» ιδρύθηκε για να βοηθήσει στην ανοικο-δόµηση, σήµερα όµως, µετά από χρόνια αποτυχιών διατηρεί 10,000 καλοπληρω-µένους υπαλλήλους και ενεργεί περισ-σότερο ως γραφείο συµβούλων παρά ως τράπεζα, καθώς ακόµα και µικρά κράτη, που έχουν ανάγκη, αποφεύγουν να ζη-τήσουν τη βοήθεια της που συνοδεύεται συνήθως από ανόητες προϋποθέσεις. (βλ. και ΕΠΙΛΟΓΗ, Μηχανισµοί του Χρήµατος 2007).

Το Διεθνές Νοµισµατικό Ταµείο βρι-σκόταν πρόσφατα σε τέτοιο σηµείο απαξί-ωσης ώστε δεν ήταν σε θέση να πληρώσει τους µισθούς των εργαζοµένων και πρότει-νε προς τούτο την πώληση ράβδων χρυ-σού από τα αποθέµατα του, γεγονός όµως που προϋποθέτει τη συµφωνία του 85% των ψήφων των µετόχων του, κάτι δύσκο-λο. Η κρίση έφερε πελάτες στο ΔΝΤ, την Ουγγαρία, την Ουκρανία, την Τουρκία, την Πολωνία και άλλους. Αυτή τη φορά µε τη πείρα των αποτυχιών από τις προϋπο-θέσεις του Consensus της Ουάσιγκτον, το Δ.Σ. συζητεί την αλλαγή του συνταγολογί-

ου (F.T. 30/10/08), την παροχή δηλαδή, άνευ όρων, βο-ήθειας στο πενταπλάσιο της quota του ενδιαφεροµένου. Όµως χρειάζεται επιπλέον κεφάλαια, και αυτά µπορούν να έλθουν µόνο από χώρες του περσικού κόλπου. Ο κ. Μπράουν µετέβη εκεί και προσπάθησε...

Αναζητήσεις για ένα νέο κόσµο

Ο Νικολά Σαρκοζί ζητά από το ΔΝΤ να αναλάβει τον ρόλο του ρυθµιστή του διεθνούς χρηµατοπιστωτικού συ-στήµατος και του επιθεωρητή των νοµισµατικών περιπε-τειών του κόσµου. Όµως ο Στρος Καν, διευθυντής του Τα-µείου, πρώην υπουργός Οικονοµικών της Γαλλίας, βλέ-πει διαφορετικά τα πράγµατα σε συνέντευξη του στους F.T. (8-9/11/08)... «Η διάσκεψη των G20… είναι απίθανο

ΕΠΙΛΟΓΗ 20

PHO

TO: Ε

ΡΑ /

ΑΠΕ


να παραγάγει µια σηµαντική αλλαγή πορείας της πα-γκόσµιας οικονοµίας».. (και επαληθεύτηκε). Συγκρίσεις µε το Bretton Woods είναι απίθανο να γίνουν... «Τα πράγ-µατα δεν πρόκειται να αλλάξουν από τη µια µέρα στην άλλη. Το Bretton Woods πήρε δύο χρόνια προετοιµασί-ας. Πάρα πολλοί µιλούν για ένα σύστηµα Bretton Woods 2. Οι λέξεις ακούγονται όµορφα αλλά δεν πρόκειται να δηµιουργήσουµε µια νέα διεθνή συνθήκη»... Οι Ευρω-παίοι ηγέτες ευελπιστούν ότι το G20 θα επιτύχει θεαµατι-κές λύσεις, παρέχοντας νέες δυνατότητες στο ΔΝΤ, άλλα ο κ. Στρος Καν δεν συµµερίζεται τις απόψεις τους χωρίς την παρέµβαση της νέας κυβέρνησης των ΗΠΑ.

Ο διευθυντής του ΔΝΤ είναι πολύ επιφυλακτικός στις σκέψεις για δηµιουργία ένος συστήµατος έγκαιρης προ-ειδοποίησης κρίσης, ένα σύστηµα «προαναγγελίας θυέλ-λης»... «Άκουσα αντιφατικά πράγµατα»... «Δεν νοµίζω ότι µπορούµε να έχουµε ένα µηχανικό σύστηµα µε κόκκινα και πράσινα φώτα και ενίοτε, σε µια χώρα, το φως από πράσινο να γίνεται κόκκινο».. Ο κ. Στρος Καν λέει ότι το ΔΝΤ µπορεί να χρησιµοποιήσει την εµπειρία του στις εκτιµήσεις καταστάσεων και τη συµπαράσταση σε περι-φερειακό και εθνικό επίπεδο. Αντίθετα µε τις απόψεις πολλών ότι το ΔΝΤ µπορεί να γίνει παγκόσµιος χρηµα-τοπιστωτικός σύµβουλος, υπογραµµίζει ότι το Ταµείο θα

αντισταθεί στην ανάληψη ενός ρόλου τέτοιου είδους λέ-γοντας ότι ο προορισµός του είναι να παράγει αναλύσεις και να δανείζει σε χώρες σε κρίση.

Παρόλο που τα χρηµατοκιβώτια είναι γεµάτα χρήµα δεν βλέπει ότι το IMF µπορεί να αντιµετωπίσει ύστερα από τόσα χρόνια παραµερισµού, κρίση αυτού του µε-γέθους. Από την άλλη µεριά ο κ. Μπράουν κάλεσε την Κίνα και τους πετρελαιοπαραγωγούς να συνδράµουν το Ταµείο και δήλωσε ότι έτσι θα έχουν και λόγο στους πο-

λυεθνικούς οργανισµούς. Ο κ. Στρος Καν βρίσκει καλο-δεχούµενο ένα τέτοιο χρήµα, δεν έχει όµως την πρόθεση να ξανανοίξει το θέµα ψήφων στο ΔΝΤ.

Το περίπλοκο σύστηµα των quotas αναµορφώθη-κε πρόσφατα ύστερα από ένα χρόνο συζητήσεων, όπου η Γαλλία και το Ηνωµένο Βασίλειο προέβαλαν σκληρή αντίδραση στην αλλαγή... Ο κ. Στρος Καν συµπληρώνει... «Το σύστηµα κατανοµής των ψήφων προσδιορίζεται από µια περίπλοκη φόρµουλα. Δεν προτίθεµαι να ζητήσω αλλαγή του»... Βέβαια θα είναι τουλάχιστον περίεργο να συνεισφέρουν χρήµατα οι έχοντες, παραµένοντες θεατές στη διαχείριση τους. Και η διατήρηση κεκτηµένων προ-νοµίων του παρελθόντος, ενός κόσµου που δεν υπάρχει πλέον, είναι άλλη µια υπόµνηση της ανάγκης αναθεώ-ρησης της αρχιτεκτονικής του οικονοµικού συστήµατος, .

Μόνη διέξοδος η ενίσχυση των τραπεζών

Όσο και να προσπαθεί κανείς δεν βρίσκει ακόµα µια συγκροτηµένη πρόταση εκτός από την επανακεφαλαιο-ποίηση των τραπεζών, που παρουσιάζει όµως και προ-βλήµατα και ανησυχίες για τους κινδύνους που µπορεί να προκύψουν από τη διαχείριση του κρατικού πακέτου ενίσχυσής τους από τους «τραπεζίτες». Από την πληθώρα αναλύσεων θα πρέπει να ξεχωρίσει κανείς τις προτάσεις του κ. Στίγκλιτζ, Nobel της Οικονοµίας, αλλά και γνώστη των οργανισµών που αναφέρθηκαν. Έχει προ πολλού αναφερθεί στα προβλήµατα που έχουν προκύψει, σε γλώσσα προσπελάσιµη από το ευρύ κοινό µε πρόσφατα βιβλία του που είχαν απήχηση.

Ο κ. Στίγκλιτζ προβάλλεται τελευταία ως αναλυτής και εισηγητής προτάσεων. Σε ξεχωριστό από άποψη πυκνό-τητας κείµενο στο TIME (26/10/08) αναλύει τις αιτίες της κρίσης αναφερόµενος όµως µόνο στο τεχνικό µέρος, και υποδεικνύει µέτρα που θεωρεί αναγκαία για την ανάκαµ-ψη και οµαλή λειτουργία του συστήµατος. Δεν είναι εδώ ο χώρος να µεταφέρει κανείς το κείµενο, όµως ο γράφων δεν αντέχει να µην κάνει ένα σχόλιο. Ο κ. Στίγκλιτζ περιο-ρίζεται µόνο στις τεχνικές πλευρές του προβλήµατος, π.χ. αναφερόµενος στις αιτίες γράφει ότι τα προβλήµατα που αντιµετωπίζουµε οφείλονται κατά µεγάλο µέρος στον συγ-χρονισµό της απορρύθµισης (deregulation) µε τα χαµη-λά επιτόκια δανεισµού (το φθηνό χρήµα), και µέχρις εκεί. Αλλά η απορρύθµιση δεν κατέφθασε αυτοµάτως, ούτε τα επιτόκια προέκυψαν από κάποιο computer. Άνθρωποι τα αποφάσισαν και τα προώθησαν, αγνοώντας, θα έλεγε κα-νείς επιδεικτικά, τις ανθρώπινες αδυναµίες και την οποια-δήποτε ηθική αξιολόγηση. Και το πρόβληµα είναι εκεί και γι’ αυτό είναι δύσκολο να επιλυθεί.

Ποιοι είναι υπεύθυνοι για την κρίση, οι τραπεζίτες, οι πολιτι-

κοί, οι δανείζοντες και δανειζόµενοι, οι οικονοµολόγοι, οι σπεκουλαδόροι; Η απάντηση είναι: ‘Ολοι. Σε δια-φορετικό βαθµό βέβαια ο καθένας, ανάµεσα τους θύτες και θύµατα. Όλοι, ακόµη και οι γνωρίζοντες, δεν ήθελαν να βλέπουν τους κινδύνους.

ΕΠΙΛΟΓΗ 22


Ο ανεπτυγµένος κόσµος σε ύφεση, οι αναπτυσσόµενες χώρες επιβραδύνουν και οι κεντρικοί τραπεζίτες µειώνουν τα επιτόκια χωρίς να καταφέρνουν να αναθερµάνουν την οικονοµία. Tης ΕΥΑΓΓΕΛΙΑΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ


Χαµηλό Βαροµετρικό

Δύσκολη χρον ιά αναµένεται το 2009. Όλοι οι διεθνείς Οργανι-σµοί αναθεωρούν συνεχώς προς τα κάτω τις προβλέψεις τους για την ανάπτυξη σε παγκόσµια κλί-µακα. Οι Ηνωµένες Πολιτείες, η Ευρώπη και η Ιαπωνία θα κινη-θούν µε αρνητικούς ρυθµούς το 2009, µε την ανάκαµψη (όχι για

όλους) να αναµένεται από το 2ο εξάµηνο του έτους. Χα-ρακτηριστικό µιας εικόνας που επιδεινώνεται, είναι το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προέβλεπε στασι-µότητα για την Ευρωζώνη το 2009. Οι προβλέψεις του ΟΟΣΑ, περίπου ένα µήνα αργότερα, στα τέλη Νοέµ-βριο, µιλούν για αρνητικό ρυθµό ανάπτυξης, 0,6%.

Για τις ΗΠΑ προβλέπεται υποχώρηση του εγχώριου προϊόντος κατά 0,9% το 2009 και στην Ιαπωνία σχεδόν στασιµότητα (-0,1%). Και µάλιστα, ο ΟΟΣΑ, βασίζει τις προβλέψεις του σε ακόµα χαλαρότερη νοµισµατική πολιτική συστήνοντας νέα µείωση του βασικού επιτο-κίου της αµερικανικής κεντρικής τράπεζας στο 0,5% στις αρχές του 2009 και της ΕΚΤ στο 2%, από το 1% και 2,5% αντίστοιχα τον Δεκέµβριο 2008. Για το επιτόκιο του δολαρίου προβλέπει σταδιακή άνοδο από τα τέλη του 2009 για να φτάσει το 2,5% στα τέλη του 2010 ενώ για το επιτόκιο του ευρώ προβλέπει διατήρηση στο 2% ως τα µέσα του 2010 µε άνοδο στο 2,5% στα τέλη του έτους.

Οι επιπτώσεις της κρίσης στις χρηµαταγορές και το black out στις πιστώσεις που ακολούθησε την κα-τάρρευση της Lehman Brothers τον Σεπτέµβριο 2008

κινητοποίησαν τις κυβερνήσεις σε όλο τον κόσµο που έσπευσαν να στηρίξουν τη ρευστότητα των τραπεζών τους ώστε να συνεχίσουν να τροφοδοτούν µε πιστώσεις την οικονοµία. Όπως όµως αποδεικνύεται αυτό δεν αρ-κεί. Και τώρα εξετάζουν µέτρα ενίσχυσης της πραγµα-τικής οικονοµίας, όπως µειώσεις φόρων και ενισχύσεις των οικονοµικά ασθενέστερων, αλλά και άνοδο των δηµοσίων επενδύσεων (µέτρο όµως όχι άµεσα αποτε-λεσµατικό).

Η ένταση της κρίσης γίνεται εµφανής από το γε-γονός ότι από τις τέσσερις µεγαλύτερες οικονοµίες του πλανήτη, οι τρεις το 2009 θα βρίσκονται σε ύφεση. Οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία και η Γερµανία θα έχουν αρνητική ανάπτυξη ενώ η τέταρτη, η Κίνα, θα συνεχίσει να ανα-πτύσσεται µε υψηλούς, αλλά χαµηλότερους, ρυθµούς. Αντίστοιχα υψηλοί, αλλά επιβραδυνόµενοι, ρυθµοί ανάπτυξης προβλέπονται για την Ινδία και σε µικρότε-ρο βαθµό τη Βραζιλία και τη Ρωσία.

Με τις τιµές των κατοικιών να υποχωρούν (πιο ευ-άλωτες είναι οι ΗΠΑ, η Βρετανία, η Ισπανία και η Ιρ-λανδία), τις επιχειρηµατικές επενδύσεις σε ύφεση, κα-θώς οι όροι χρηµατοδότησης γίνονται πιο αυστηροί, το επιχειρηµατικό κλίµα στο ναδίρ, το 2009 θα αποτελέ-σει έτος δοκιµασίας για τις περισσότερες ανεπτυγµένες οικονοµίες. Και έτος ανατροπών, καθώς η νοµισµατική πολιτική θα αποδεικνύεται ανεπαρκής για να πυροδο-τήσει το φιτίλι της ανάκαµψης και οι κυβερνήσεις θα στρέφονται σε κεϋνσιανού τύπου συνταγές για την τό-νωση της οικονοµίας: αύξηση των δηµοσίων δαπανών και µείωση των φόρων για να προλάβουν τα χειρότερα και η ύφεση να διαρκέσει µόνο το 2009. Και αυτό ισχύ-

ΕΠΙΛΟΓΗ 25ΕΠΙΛΟΓΗ 25

ει για τη Ευρωπαϊκή Ένωση, τη Βρετανία, την Ιαπωνία, την Κίνα και άλλες. Γιατί στην παρούσα φάση οι µειώ-σεις επιτοκίων δεν αρκούν, καθώς η κρίση εµπιστοσύ-νης στις τράπεζες δεν επιτρέπει τη µετάδοση της χαλα-ρότερης νοµισµατικής πολιτικής στην οικονοµία.

Η εικόνα στην Ελλάδα

Στο περιβάλλον αυτό η Ελλάδα αντιµετωπίζει µε-γάλες προκλήσεις. Με περιορισµένα περιθώρια άσκη-σης επεκτατικής πολιτικής, λόγω του υψηλού δηµοσί-ου χρέους και των ελλειµµάτων, µε υψηλό εξωτερικό έλλειµµα, (που ίσως µεγαλώσει ακόµη πιο πολύ από το 15% του ΑΕΠ καθώς η κρίση πλήττει τη ναυτιλία δι-εθνώς και τις εισπράξεις από αυτή αλλά και τον του-ρισµό), µε αρνητικό διεθνές περιβάλλον για τις εξα-γωγές της και αυξανόµενο κόστος δανεισµού, βαδίζει προς επιβράδυνση. Όπως χαρακτηριστικά τόνισε ο επίτροπος Αλµούνια παρουσιάζοντας τις προτάσεις του για την ενίσχυση της οικονοµίας των χωρών µελών της

ΕΕ, χώρες µε ελλείµµατα κοντά στο όριο του 3% του αεπ και υψηλά εξωτερικά ανοίγµατα, έχουν πολύ πε-ριορισµένα περιθώρια ενίσχυσης της οικονοµίας από τον κρατικό προϋπολογισµό. Το 1,5% του αεπ που προ-βλέπει το σχέδιο ενίσχυσης της οικονοµίας της ΕΕ (πε-ρίπου 3 δισ. ευρώ) είναι δυσβάστακτο για την Ελλάδα. Το υπουργείο Οικονοµίας εκτός από τη µείωση κατά µια µονάδα του κεντρικού φορολογικού συντελεστή φυσικών προσώπων και των εταιρειών στο 24%, εξετά-ζει την αύξηση των δηµόσιων επενδύσεων, τη διεύρυν-ση των κοινωνικών µεταβιβάσεων και την επίσπευση της εκταµίευσης των ευρωπαϊκών κονδυλίων για την ενίσχυση των µικροµεσαίων επιχειρήσεων.

Με τον ρυθµό ανάπτυξης να υποχωρεί στο 2,7% το 2009, σύµφωνα µε το Υπουργείο Οικονοµίας, ή στο 1,9% κατά τον ΟΟΣΑ, τις επενδύσεις σε στασιµότητα (µετά από άνοδο µόλις 0,1% το 2008 θα αυξηθούν 1,5% το 2009) και την ιδιωτική κατανάλωση να χάνει τη δυ-ναµική της (καθώς ο δανεισµός των νοικοκυριών γίνεται δυσκολότερος και ακριβότερος) το 2009 θα είναι έτος αυξηµένων προκλήσεων για το Υπουργείο Οικονοµίας. Ο ρυθµός ανάπτυξης πάντως παραµένει υψηλότερος από των περισσότερων οικονοµιών της Ευρωζώνης, µε ουσιαστική ανάκαµψη να αναµένεται από το 2010.

Ρυθµός ανάπτυξης 2008 2009 2010

Παγκόσµια οικονοµία 3,7 2,2 ...

Ανεπτυγµένες οικονοµίες 1,4 -0,4 1,5

Πηγή: ΔΝΤ, ΟΟΣΑ

ΕΛΛΑΔΑ 2008 2009 2010

Ρυθµός ανάπτυξης της Ελλάδας 3,2 1,9 2,5

Πηγή: ΟΟΣΑ


Η.Π.Α.Ιδιαίτερη δύσκολη περίοδος για την αµερικανική οικονοµία. Η κατανάλωση υποχωρεί, το ίδιο και οι επενδύσεις και η ανεργία αυξάνεται. Τις µαζικές παρεµβάσεις της κεντρικής τρά-πεζας, της Fed, για ενίσχυση της ρευστότητας και κεφαλαιακή ενίσχυση των τραπεζών, θα ακολουθήσει δηµοσιονοµικό πακέτο ενίσχυσης της οικονοµίας. Η υποχώρηση της αγοράς κατοικίας, η καρδιά του προβλήµατος, συνεχίζεται (τον περασµένο Οκτώβριο η µείωση των τιµών έφθανε το 11%) όπως και η αβεβαιότητα για την αξία των τίτλων στους ισολογισµούς των τραπεζών. Η σταθεροποίηση των τιµών των ακινήτων αποτελεί προϋπόθεση για την εξο-µάλυνση της κατάστασης για τους καταναλωτές και τις τράπεζες. Η αµερικανική κεντρική τράπεζα, σε µια ύστατη προσπάθεια να σταθεροποιήσει την οικονοµία, αποφάσισε στα τέλη Νοεµβρίου να διαθέσει 800 δισ. δολάρια για την αγορά τίτλων τραπεζών ώστε να διευκο-λυνθεί η ροή δανείων προς ιδιώτες και µικρές επιχειρήσεις. Θα αγοράσει τιτλοποιηµένα στεγαστικά δάνεια 600 δισ. δολ. ενώ θα διαθέσει 200 δισ. για την αγορά τίτλων βασισµένων σε δάνεια για αγορά αυτοκινήτου, πιστωτικές κάρτες και επιχειρηµατικά δάνεια. Μέσα στο 2008 χάθηκαν 1,9 εκατ. θέσεις εργασίας στην αµερικανική οικονοµία.

2008 2009 2010

Ρυθµός ανάπτυξης της αµερικανικής οικονοµίας

1,4 -0,9 1,6

Πηγή: ΟΟΣΑ



Ευρωζώνη Με τις µεγάλες οικονοµίες της σε ύφεση το σκηνικό για την ευρωπαϊκή οικονοµία είναι συννε-φιασµένο το 2009. Η Γερµανία θα έχει αρνητικό ρυθµό ανάπτυξης, επηρεαζόµενη και από την υποχώρηση των εξαγωγών, το ίδιο και η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία. Αρνητική ανάπτυξη προβλέπεται για την Ιρλανδία. Η Ιρ-λανδία, η Ισπανία και το Ηνωµένο Βασίλειο πλήττονται ιδιαίτερα από την κρίση στην αγορά ακινήτων. Ουσιαστική ανάκαµψη δεν αναµένεται πριν από τα µέσα του 2010, και αυτό υπό την προϋπόθεση της εξοµάλυνσης της κατά-στασης στις χρηµαταγορές. Η ανεργία αυξάνεται. Οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποφάσισαν στα τέλη Νοεµ-βρίου να ενεργοποιήσουν ένα δηµοσιονοµικό πακέτο ενίσχυσης των οικονοµιών των χωρών µελών ύψους 200 δισ. ευρώ, που αντιστοιχεί σε 1,5% του συλλογικού αεπ της ΕΕ. Το πακέτο περιλαµβάνει επιτάχυνση της εκταµίευσης των ευρωπαϊκών κονδυλίων, φορολογικές ελαφρύνσεις, ενίσχυση κλάδων σε κρίση, όπως η αυτοκινητοβιοµηχανία και οι κατασκευές, ενισχύσεις για επενδύσεις από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και χαλάρωση των περι-ορισµών του Συµφώνου Σταθερότητας για τα δηµόσια ελλείµµατα. Τα κεφάλαια θα προέλθουν κατά το µεγαλύτερο µέρος τους, 170 δισ. ευρώ, από τους εθνικούς προϋπολογισµούς ενώ 15 δισ. θα προέλθουν από τον κοινοτικό προ-ϋπολογισµό και 15 δις. από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Αναγνωρίζοντας τη διαφορετική δηµοσιονοµική κατάσταση κάθε χώρας, αφήνει στις κυβερνήσεις να επιλέξουν το καταλληλότερο µίγµα πολιτικής αλλά και το µέγεθος των µέτρων ενίσχυσης των οικονοµιών τους. Μέχρι στιγµής η γαλλική κυβέρνηση υπολογίζει ότι τα δηµο-σιονοµικά µέτρα ενίσχυσης της οικονοµίας θα φθάσουν τα 26 δισ. ευρώ, η γερµανική τα 12 δισ., η ισπανική τα 40 δισ. ενώ της ιταλικής υπολογίζονται σε 6 δισ. ευρώ. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα µείωσε το επιτόκιο της κατά 1,75 µονάδες σε διάστηµα 2 µηνών, στο 2,5% τον Δεκέµβριο 2008.

Ρυθµός ανάπτυξης 2008 2009 2010Ευρωζώνη 1,0 -0,6 1,2

Γαλλία 0,9 -0,4 1,5

Γερµανία 1,4 -0,8 1,2

Ιταλία -0,4 -1,0 0,8

Ισπανία 1,3 -0,9 0,8

ΕΕ-27 1,4 0,2 1,1


Ηνωµένο ΒασίλειοΠλήττεται ιδιαίτερα από την κρίση στις χρηµαταγορές, λόγω του εκτεταµένου χρηµατοοι-κονοµικού της τοµέα. Επίσης, πλήττεται από την κρίση στην αγορά κατοικίας, οι τιµές στην αγορά αυτή αναµένεται να υποχωρήσουν και άλλο, µε επιπτώσεις στην κατανάλωση κα-θώς επηρεάζεται η οικονοµική κατάσταση των νοικοκυριών, αλλά και στους ισολογισµούς των τραπεζών. Η κεντρική τράπεζα της χώρας µειώνει τα επιτόκια, κατά 2,5 µονάδες το τελευταίο δίµηνο, στο 2% τον Δεκέµβριο 2008, καθώς η οικονοµία επιβραδύνει δραµατικά για να εισέλθει σε ύφεση το 2009. Η κυβέρνηση υιοθέτησε ένα δηµοσιονοµικό πακέτο στήριξης της οικονοµίας 20 δισ. λιρών, το οποίο περιλαµβάνει µείωση του συντελεστή ΦΠΑ κατά 2,5 µονάδες στο 15%, φορολογικές ελαφρύνσεις για τα ασθενέστερα στρώµατα του πληθυσµού και δαπάνες για έργα υποδοµής, σχολεία, οδικά έργα, κοινωνική στέγη κλπ. Μικρή ανάκαµψη προβλέπεται για το 2010.

Ιαπωνία Σε ύφεση το 2009, καθώς, τα κυβερνητικά µέτρα ενίσχυσης της οικονοµίας (πακέτο 52 δισ. δολ.) δεν αναµένεται να έχουν ιδιαίτερη επίπτωση στην οικονοµική δραστηριότητα, σύµφωνα µε τον υπουργό Οικονοµίας της χώρας αφορούν κυρί-ως εγγυήσεις δανείων και δεν αποτελούν νέο χρήµα. Η υποχώ-ρηση των εξαγωγών, λόγω και της επιβράδυνσης της παγκόσµιας οικονοµίας, και της ανόδου του γιεν, αποτέλεσµα της αντιστροφής των carry trades καθώς τα επιτόκια υποχωρούν παγκοσµίως, επιδεινώνουν το σκηνικό. Ο κίνδυνος επανάκαµψης του αποπλη-θωρισµού είναι υπαρκτός, µε δεδοµένη την προοπτική υποχώρη-σης της κατανάλωσης και της παραγωγής. Η παγίδα ρευστότητας µε το σχεδόν µηδενικό επιτόκιο του γιεν (0,3%) επανέρχεται.

2008 2009 2010

Ρυθµός ανάπτυξης της βρετανικής οικονοµίας

0,8 -1,1 0,9

Πηγή: ΟΟΣΑ

2008 2009 2010

Ρυθµός ανάπτυξης της Ιαπωνίας

0,5 -0,1 0,6

Πηγή: ΟΟΣΑ


Κίνα Για πρώτη φορά την τελευταία πενταετία ο ρυθµός ανάπτυξης υποχωρεί κάτω από το 10%. Εργοστάσια κλείνουν καθώς η ζήτηση από το εξωτερικό υποχωρεί, και η κυβέρνηση προχωρά σε σηµαντική αύξηση των δηµοσίων δαπανών για έργα υποδοµής µε στόχο την ενίσχυση της ζήτησης. Στο κυριότερο εξαγωγικό κέντρο της χώρας, τη Shenzhen, έχουν χαθεί 50 χιλ. θέσεις εργασίας και η κυβέρνηση ανησυχεί για το ενδεχόµενο κοινωνικής αναταραχής στις περιοχές που πλήττονται µε δεδοµένο και το χαµηλό δίχτυ κοινωνικής προστα-σίας. Η σηµαντική χαλάρωση της αγοράς κατοικίας (οι τιµές υποχωρούν σε ορισµένες περιοχές) και η µεγά-λη επιβράδυνση των εξαγωγών βάζουν φρένο στη δυναµική της οικονοµίας. Οι διεθνείς οργανισµοί συστήνουν αλλαγή ισορροπιών µε µετατόπιση της έµφασης από τις εξαγωγές στην ενίσχυση της εγχώριας ζήτησης, των επενδύσεων και της κατανάλωσης. Η κινεζική κεντρική τράπεζα µείωσε τέσσερις φορές το επιτόκιό της το τελευ-ταίο τρίµηνο του 2008, µε πιο πρόσφατη τη µείωση κατά 1 µονάδα στα τέλη Νοεµβρίου, η µεγαλύτερη µείωση της τελευταίας δεκαετίας, στο 5,6%. Τα κυβερνητικά µέτρα ενίσχυσης της ζήτησης για να αντιµετωπισθούν οι επιπτώσεις της µειούµενης ζήτησης από το εξωτερικό φθάνουν τα 430 δισ. ευρώ. Υψηλότερος ρυθµός ανάπτυ-ξης προβλέπεται για το 2010, µε την προϋπόθεση βέβαια της ανάκαµψης της παγκόσµιας οικονοµίας. Έχει τα υψηλότερα συναλλαγµατικά αποθέµατα στον κόσµο, προσεγγίζουν τα 2 τρισ. δολάρια, όµως ο ρυθµός αύξησής τους υποχωρεί σηµαντικά.

2008 2009 2010

Ρυθµός ανάπτυξης της Κίνας

9,5 8,0 9,2

Πηγή: ΟΟΣΑ


Βαλκάνια

Έτος δυσχερειών για τις µεγάλες οι-κονοµίες της περιοχής, Βουλγαρία και Ρουµανία, που πλήττονται από την κρί-ση στις χρηµαταγορές. Τα υψηλά εξω-τερικά ελλείµµατα (22% του αεπ για τη Βουλγαρία και 13% στη Ρουµανία) σε περίοδο κρίσης όπως η τωρινή, απο-τελούν πηγή ανησυχίας. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για την περίπτωση της Ρου-µανίας, που βασίζει την κάλυψή του σε αυξανόµενο βαθµό µε βραχυχρόνιους τίτλους, ενώ τα δηµόσια οικονοµικά της είναι ελλειµµατικά. Η Βουλγαρία έχει πλεόνασµα στα δηµόσια οικονο-µικά της, και οι δύο χώρες όµως είναι ιδιαίτερα ευάλωτες στο εξωτερικό πε-ριβάλλον που επιδεινώνεται. Η τάση αποφυγής κινδύνου των ξένων επενδυ-τών στην παρούσα φάση θα µπορούσε να επηρεάσει τις εισροές κεφαλαίων µε τις οποίες καλύπτονται τα εξωτερικά τους ελλείµµατα.

2008 2009 2010

Ρυθµός ανάπτυξης της Ινδίας

7,0 7,3 8,3

Πηγή: ΟΟΣΑ

Ινδία: Επιβράδυνση για τον αναδυόµενο ασιατικό γίγα-ντα, µε ρυθµούς ανάπτυξης κοντά στο 7%. Το νόµισµά της δέ-χεται πιέσεις καθώς οι επενδυτές αναζητούν ασφαλέστερες το-ποθετήσεις σε περιβάλλον κρίσης. Η κυβέρνηση της χώρας δεν ελέγχει τη δηµοσιονοµική κατάσταση, µε το έλλειµµα να αυξά-νεται στο 10% του αεπ της χώρας, µε αποτέλεσµα την υποβάθ-µιση της πιστοληπτικής ικανότητας χώρας. Αυτό έχει ως συνέ-πεια υψηλότερα επιτόκια, πιέσεις στο χρηµατιστήριο αλλά και κινδύνους για απώλεια εµπιστοσύνης των ξένων επενδυτών σε κρατικούς τίτλους.

Ρυθµός ανάπτυξης 2008 2009 2010

Βουλγαρία 6,5 4,5 4,7

Ρουµανία 8,5 4,7 5

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή


Ρωσία Έτος προσγείωσης θα εί-ναι το 2009 για τη ρωσική οικονοµία. Ο ρυθµός ανάπτυξης θα υποχωρήσει στο 1/3 περίπου. Η υποχώρη-ση των τιµών του πετρελαίου και των βασικών µετάλλων βάζει τέ-λος στη δυναµική ανάπτυξη της ζήτησης. Το χρηµατοοικονοµικό της σύστηµα επλήγη ιδιαίτερα από τις επιπτώσεις της διεθνούς κρίσης στις χρηµαταγορές, καθώς οι επενδυτές απέσυραν µαζι-κά κεφάλαια από την οικονοµία της, στο πλαίσιο αναδίπλωσης από τις αναδυόµενες αγορές. Οι κινήσεις αυτές ήταν ιδιαίτερα αισθητές στο χρηµατιστήριο της χώρας, το οποίο οι αρχές σε ορι-σµένες περιπτώσεις έκλεισαν για να αποτρέψουν κατάρρευση. Ανάκαµψη προβλέπεται από το 2010.

2008 2009 2010

Ρυθµός ανάπτυξης της Ρωσικής Οµοσπονδίας

6,5 2,3 5,6

Πηγή: ΟΟΣΑ

1. Το βάρος της αντιµετώπισης της σηµερινής κρίσης µοιραία πέφτει στις πλάτες του νέου Αµερικα-νού Προέδρου. Ένα δύσκολο στοίχηµα που πρέπει να κερδίσει ο Μπαράκ Οµπάµα.

2. Το New Deal, ένα σχέδιο δηµοσίων επενδύσεων, του Ρούζβελτ αποτέλεσε την άµπωτη στην πληµ-µυρίδα της «Μαύρης Τρίτης» της Wall Street, του 1929.

3. Λόγω του κραχ εκατοµµύρια άνθρωποι αντιµετώπισαν πρόβληµα επιβίωσης και αναγκάστηκαν να καταφύγουν στα κρατικά συσσίτια.

2

1

ΕΠΙΛΟΓΗ 35

1928 / 2008

The past comes back from the history dustbin

Το ηµερολόγιο έγραφε Τρίτη 29 Οκτωβρίου 1929. Ήταν η µέρα που θα πέρναγε στην Ιστορία ως η Μαύρη Τρίτη της αµερικανικής οικονοµίας, ήταν η µέρα που το χρηµατιστήριο της Νέας Υόρ-κης κατέρρευσε εξανεµίζοντας, ταυτόχρονα µε τις αξίες των µετοχών, τη φενάκη µιας διατηρήσιµης ανάπτυξης που στην πραγµατικότητα δεν είχε υπάρξει ποτέ. Πρωτοποριακές ιδέες και πρακτικές για ασύµµετρη παραγωγή πλούτου δεν επέδειξαν την απαιτούµενη ανθεκτικότητα και η εικόνα, που η µητρόπολη του καπιταλισµού είχε για τον εαυτό της, άλλαξε από τη µια µέρα στην άλλη. Ο σει-σµός της Wall Street κλυδώνισε άµεσα την πραγ-µατική οικονοµία, επενδύσεις πάγωσαν, επιχειρή-σεις και τράπεζες χρεοκόπησαν και αναρίθµητες θέσεις εργασίας χάθηκαν, δηµιουργώντας µια πρωτόγνωρα ζοφερή κατάσταση. Σήµερα, ογδόντα χρόνια µετά, το φάντασµα µιας µεγάλης ύφεσης πλανιέται και πάλι πάνω από την υδρόγειο καθώς για άλλη µια φορά ο κόσµος έχει εισέλθει σε µια οικονοµική δίνη που κανείς δεν γνωρίζει που θα καταλήξει. Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΡΗΓΑ

3

Πολλοί αναλυτές επισηµαίνουν πως όλα όσα εκτυλίσσονται στις µέρες θα είναι σηµείο αναφοράς για τις γενιές που θα έρθουν. Στο µέλλον θα µιλάµε για τις περιόδους πριν και µετά τη χρηµα-τοπιστωτική κρίση του 2008, η ιστορία θα τέµνεται στο «σήµερα» και αυτό καταδεικνύει το µέγεθος των γεγονό-των που συνειρµικά παραπέµπουν στο µεγάλο κραχ του 1929. Όµως τι ακριβώς συνέβη πριν 79 χρόνια; Πό-σο µπορούν να θυµίζουν εκείνες οι µέρες τις σηµερινές; Που έγκεινται οι διαφορές και κατά πόσο µπορούν να εφαρµοστούν ανάλογες λύσεις; Για να απαντήσουµε σε αυτά τα ερωτήµατα οφείλουµε να ανατρέξουµε πίσω στο χρόνο, στις λεπτοµέρειες µιας άλλης εποχής.

Μετά τον Πρώτο Παγκόσµιο Πό-λεµο ακολούθησαν στην Αµερική τα λεγόµενα roaring twenties. Ήταν µια περίοδος όπου σηµειώθηκε άνθηση σε όλες σχεδόν τις εκφάνσεις της ζωής

Οι ουρανοξύστες του Μανχάταν από αδιαφιλονίκητο σύµβολο της

ανάπτυξης µετατράπηκαν στο δηµο-φιλέστερο βήµα για την ελεύθερη

πτώση των κατεστραµµένων από το κραχ του ‘29 επιχειρηµατιών.

ΕΠΙΛΟΓΗ 37

από την οικονοµία και το εµπόριο µέχρι τη λογοτεχνία και το θέατρο. Ήταν µια εποχή καταναλωτικής άνθη-σης καθώς αυτοκίνητα, ψυγεία, ηλεκτρικές σκούπες, κουζίνες, ραδιόφωνα και πλυντήρια έκαναν την εµ-φάνιση τους ως είδη µαζικής κατανάλωσης. Μάλι-στα, τότε άρχισε να εξελίσσεται ως επαγγελµατικός κλάδος η διαφήµιση. Επιπλέον εισήχθησαν πολλές µηχανικές καινοτοµίες προκαλώντας µειώσεις σε κόστος και τιµές. Ενδεικτικά, η περιστρεφόµενη κά-µινος στην τσιµεντοβιοµηχανία και οι µύλοι πίεσης στη χαλυβουργία ανάγονται σε εκείνα τα χρόνια. Ένα κύµα αισιοδοξίας κατέκλυσε τους πάντες που αρ-γά αλλά σταθερά απέκτησε τα χαρακτηριστικά ενός µαζικού ευφορικού επεισοδίου, ιδίως όταν η θετική αυτή ενέργεια έφτασε στο νότιο Μανχάταν και κατέ-κτησε το επενδυτικό κοινό της Wall Street. Τα πρώτα θετικά αποτελέσµατα ανατροφοδότησαν το αισιόδοξο κλίµα που άρχισε να διογκώνεται επικίνδυνα καθώς η ανάπτυξη ενδύθηκε έναν µανδύα πλασµατικής υπερ-ανάπτυξης, πίσω από τον οποίο οι πάντες αρνήθηκαν να κοιτάξουν. Έτσι αυτό που ξεκίνησε ως µαζική ανα-τίµηση των µετοχών το 1924 εξελίχθηκε σε κούρσα υπερτίµησης την περίοδο 1928-29. Αποκαλυπτικό της επενδυτικής µανίας είναι το γεγονός ότι τον Νοέµβριο του 1928 έγιναν αγοραπωλησίες 5 εκατ. µετοχών και 11 µήνες αργότερα, τον Οκτώβριο του 1929, ο αριθµός των µετοχών που άλλαξαν χέρια ανήλθε στα 13 εκατ. Και για να γίνει αντιληπτό µέχρι που µπορούσε να φτάσει η υπερτίµηση, αξίζει να αναφερθεί πως η µε-τοχή της RCA από τα 85 δολ. έφτασε κάποια στιγµή τα 420 δολ.

Το χρηµατιστηριακό «θαύµα» δεν είχε στέρεες βάσεις και αρκούσε µια ρωγµή για να καταρρεύσει. Aυτό συνέβη την Πέµπτη 24 Οκτωβρίου, οπότε σηµει-ώθηκε απότοµη πτώση των τιµών των µετοχών. Eκείνη τη στιγµή προσπάθησαν να επέµβουν, µάταια όπως αποδείχτηκε, οι µεγάλοι Αµερικανοί τραπεζίτες, όµως η πτωτική τάση συνεχίστηκε και ο πανικός που επι-κράτησε οδήγησε στην ιστορική πλέον Μαύρη Τρίτη, µέρα που πωλήθηκαν 16 εκατ. µετοχές και οι υπεύ-θυνοι της Wall Street έκλεισαν το χρηµατιστήριο για να αποτρέψουν περαιτέρω απώλειες. Η καταστροφή ήταν ολοκληρωτική, από τη Μαύρη Τρίτη µέχρι τον Δεκέµβριο του 1932 περίπου 5.000 τράπεζες χρεοκό-πησαν, η οικοδοµική δραστηριότητα µειώθηκε 80%, η βιοµηχανική παραγωγή υποχώρησε κατά 45%, ενώ 13 εκατ. άνθρωποι έχασαν τις δουλειές τους.

Από το χθες στο σήµερα

Σε µια πρώτη σύγκριση, η σηµερινή κατάσταση εί-ναι αρκετά διαφορετική καθώς η κρίση δεν ξεκίνησε ως χρηµατιστηριακή αλλά ως χρηµατοπιστωτική. Το πρόβληµα προκλήθηκε µε την ευρεία χορήγηση στε-γαστικών δανείων υψηλού ρίσκου στην Αµερική και κυρίως µε την τιτλοποίηση και επανεπένδυση αυτών από τα χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα που τα εξέδωσαν. Με αυτόν τον τρόπο δηµιουργήθηκε µια αλυσιδωτή επένδυση µε εξαιρετικά ασταθείς βάσεις καθώς η εξυ-πηρέτηση των δανείων δεν ήταν εγγυηµένη και τελι-κά κάποια στιγµή το ποσοστό της µη αποπληρωµής τους ξεπέρασε ένα κρίσιµο µέγεθος µε αποτέλεσµα η αλυσίδα να σπάσει και το σαθρό επενδυτικό οικοδό-µηµα να αρχίσει να καταρρέει. Η εµπιστοσύνη µεταξύ τραπεζών κλονίστηκε και η έλλειψη ρευστότητας που ήρθε στην επιφάνεια ήταν τέτοια που τραπεζικά και ασφαλιστικά ιδρύµατα κολοσσοί ουσιαστικά κήρυξαν πτώχευση. Το όλο πρόβληµα σταδιακά περνά στην πραγµατική οικονοµία σε ΗΠΑ και Ευρώπη παγώνο-ντας τις επενδύσεις και τις αγορές, τρελαίνοντας τους δείκτες των χρηµατιστηρίων και προκαλώντας απώ-λεια χιλιάδων θέσεων εργασίας.

Παρά το γεγονός ότι οι ιδιαίτερες συνιστώσες των δύο κρίσεων διαφέρουν, πολλά κοινά σηµεία µπορούν να εντοπιστούν ανάµεσά τους. Μάλιστα δεν περιορί-ζονται στις παρόµοιες συνέπειες και επιπτώσεις τους στον ευρύτερο κοινωνικό ιστό. Κοινός τόπος υπάρχει και στη συλλογιστική που τις προκάλεσε, όπως και σήµερα έτσι και το 1929 άνθρωποι που κατείχαν θέ-σεις κλειδιά προσπάθησαν να παράγουν υπερκέρδη, θέλησαν δηλαδή να καταργήσουν τα απλά µαθηµα-τικά και πολλαπλασιάζον τας ουσιαστικά το µηδέν επιδίωξαν κέρδη εκατοµµυρίων. Προσωρινά οι ρηξι-κέλευθες αλχηµείες έµοιαζαν να αποδίδουν αλλά σε κάποιο σηµείο ακόµα και οι ίδιοι εµπνευστές τους πα-ρασύρθηκαν από την αληθοφάνεια του δικού τους µύ-θου και, κινούµενοι από απληστία, ώθησαν την κατά-σταση στα άκρα. Η ύβρις τους µοιραία προεξοφλούσε την πτώση, τόσο τη δική τους όσο και του συστήµατός τους. Και στις δύο περιπτώσεις η οικονοµική καινο-τοµία µόχλευσε τη διόγκωση και την κατάρρευση. Το 1929 ήταν η χρηµατιστηριακή κερδοσκοπική µανία στη Wall Street, της οποίας την πραγµατική λειτουρ-γία ελάχιστοι καταλάβαιναν. Σήµερα η «πρωτοπόρα» καινοτοµία συνίστατο στην τιτλοποίηση δανείων υψη-λού ρίσκου σε πολύ µεγάλη έκταση.


PHO

TO: Θ

ΑΝΑΣ

ΗΣ

ΤΣΟ

ΓΚΑΣ

ΕΠΙΛΟΓΗ 39

Πως οδηγηθήκαµε στο κραχ του 1929; Πως και γιατί η χρηµατιστηριακή ευµάρεια οδήγησε στην άβυσσο; Εκείνη την εποχή, δεν υπήρχε κάποιο οργανωµένο σχέδιο ούτε εφαρµοζόταν κάποια ορθολογική ανα-πτυξιακή χρηµατιστηριακή πολιτική. Αυτό που συνέβη µπορούµε να πούµε πως ήταν στην πραγµατικότητα µια ανθυγιεινή κερδοφορία. Άνθρωποι µαζικά «επένδυ-αν» στο χρηµατιστήριο µε µοναδικό σκοπό τον εύκολο πλουτισµό. Οι περισσότεροι µάλιστα από αυτούς δρού-σαν αποκλειστικά µε κερδοσκοπικά κριτήρια χωρίς να αντιλαµβάνονται την ιδιαίτερη λειτουργία της χρηµατι-στηριακής αγοράς και έδειχναν να είχαν πιστέψει πως η άνοδος του γενικού δείκτη θα µπορούσε να συνεχί-ζεται αέναα. Έτσι, είχε επικρατήσει ένα επικίνδυνο και παράδοξο κλίµα ευφορίας το οποίο κανένας δεν τολ-µούσε να διαταράξει ή να κρούσει κάποιο κώδωνα κιν-δύνου. Ενδεικτικό του πόσο απροετοίµαστοι ήταν όλοι για µια κρίση και του πόσο κανείς δεν είχε προβλέψει όσα ακολούθησαν, ήταν το γεγονός ότι µέχρι τότε δεν υπήρχε καµία εγγύηση καταθέσεων. Για πρώτη φο-ρά οι τράπεζες εγγυήθηκαν καταθέσεις µέχρι 10.000 δολ. µόλις το 1933 µε την ίδρυση της Federal Deposit Insurance Corporation. Αυτό που προκάλεσε την οι-κονοµική κατάρρευση πολλών επιχειρηµατιών µετά

Κύρια δόνηση ή προσεισµός;

το κραχ ήταν η δυνατότητα που µέχρι τότε παρείχε η Wall Street στους επενδυτές να αγοράζουν on margin, να αποκτούν δηλαδή µετοχές χωρίς ίδια κεφάλαια µε µόνο µια µικρή προκαταβολή. Τα κεφάλαια τους προέ-κυπταν συνήθως από δάνεια µε συγκεκριµένο επιτόκιο το οποίο υπολειπόταν πολύ σε σχέση µε τις αποδόσεις που ευελπιστούσαν να έχουν από τις χρηµατιστηρια-κές µετοχές. Την περίοδο της µεγάλης ανόδου το σύ-στηµα αυτό λειτουργούσε και κάποιος που δανειζόταν χρήµατα µε - ας πούµε - 5% και η µετοχή του ανέβαινε κατά 20% στο ίδιο διάστηµα, απολάµβανε ένα εύκολο καθαρό κέρδος 15%. Όσο µεγαλύτερο το κεφάλαιο, τόσο µεγαλύτερο και το κέρδος, όπως και το ρίσκο, αν και αυτό ελάχιστοι τα λάµβαναν υπόψη. Έτσι όταν µετά τη Μαύρη Τρίτη οι µετοχές ακολούθησαν πορεία ελεύθερης πτώσης, χιλιάδες επιχειρήσεις έχασαν µε-γάλα κεφάλαια και βρέθηκαν µε υπέρογκα χρέη που αδυνατούσαν να εξοφλήσουν. Αµέσως µετά από τις επι-χειρήσεις κατέρρευσαν τραπεζικά ιδρύµατα αφού τα δάνεια που είχαν εκδώσει δεν µπορούσαν πια να εξυ-πηρετηθούν και έτσι πέραν των µετοχών δεκάδες εκα-τοµµύρια δολάρια αποταµιεύσεων εξανεµίστηκαν. Το επόµενο στάδιο της κρίσης ήταν η έξαρση της ανεργίας που όξυνε περαιτέρω την κατάσταση αφού η έλλειψη

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΩΤΤΗΣ Ο εµπειρογνώµονας της Παγκόσµιας Τράπεζας και οµότιµος καθηγητής Μακροοικονοµικής του Πανεπιστηµίου Αθηνών πιστεύει ότι το βάθος της παγκόσµιας οικονοµικής κρίσης µπορεί να είναι µεγαλύτε-ρο από αυτό που σήµερα ζούµε. Ο καθηγητής που µεταξύ άλλων έχει διατε-λέσει γενικός γραµµατέας του υπουργείου Οικονοµίας βασίζει την ανησυχία του στο ότι σήµερα, σε σχέση µε το 1929, τρίζουν συθέµελα οι βασικοί πυλώ-νες του συστήµατος. Συνέντευξη στον ΓΙΩΡΓΟ ΡΗΓΑ


ρευστού από τους πολίτες διατηρούσε τα προϊόντα στα ράφια αδιάθετα, αυξάνοντας και άλλο τον αριθµό των προβληµατικών επιχειρήσεων.

Υπό ποιες προϋποθέσεις η σηµερινή κρίση παραπέµπει στη Μαύρη Τρίτη της Wall Street;Καταρχάς, το κλίµα που προηγήθηκε πριν το κραχ θυµίζει λίγο την αδράνεια των υπεύθυνων, από τους οποίους κανένας δεν έδειξε σηµάδια ανησυχίας και συλλήβδην επικρότησαν φιλελεύθερες πολιτικές για να φτάσουµε στο σήµερα όπου όλοι µε πρώτο τον τέ-ως επικεφαλής της Fed, Αλαν Γκρήνσπαν, µετανιώνουν για την απουσία ελεγκτικών µηχανισµών. Επίσης υπάρ-χουν φυσικά κοινές αναφορές ως προς τις συνέπειες, η χρηµατοπιστωτική κρίση προκαλεί έλλειψη ρευστό-τητας οπότε η ζήτηση µειώνεται, αυτό µε τη σειρά του επιφέρει µείωση στην προσφορά, δηλαδή µικρότε-ρη παραγωγή αγαθών άρα και µικρότερες ανάγκες για εργατική δύναµη. Η ύφεση µε απλά λόγια γεννά ανεργία και βλέπουµε ήδη ότι οι αυτοκινητοβιοµηχανί-ες κάνουν περικοπές στο προσωπικό τους, είτε µε άµε-σες απολύσεις, είτε µε χορήγηση στους εργαζοµένους τους υποχρεωτικών αδειών άνευ αποδοχών. Αυτά είναι τα πρώτα σηµάδια, αν δε η κρίση προχωρήσει και σε άλλους τοµείς όπως στον κατασκευαστικό θα δούµε πολλές χιλιάδες ανειδίκευτους ή ειδικευµένους εργά-τες που απασχολούνται σε οικοδοµές να µένουν χωρίς δουλειά. Ο κίνδυνος διατάραξης του κοινωνικού ιστού είναι ορατός, γι’ αυτό και οι κυβερνήσεις σπεύδουν να

παρέµβουν για να µην υπάρξουν σήµερα εικόνες ανα-λογίες µε τα συσσίτια που στήθηκαν τη δεκαετία του ’30 σε πολλές αµερικανικές µεγαλουπόλεις.

Πως αντιµετωπίστηκαν τότε τα πράγµατα, µπορεί να εφαρµοστούν ανάλογα µέτρα;Εκείνη την εποχή υπήρχε µεγάλη δυσκολία ως προς την κατανόηση και την αντιµετώπιση της κατάστασης. Για τους τότε οικονοµολόγους πρώτος, κύριος και απα-ράβατος κανόνας ήταν η πάση θυσία ισοσκέλιση του προϋπολογισµού. Όταν λοιπόν η κυβέρνηση Χούβερ είδε να σχηµατίζονται µαύρες τρύπες προσπάθησε να αντιµε-τωπίσει την κατάσταση αυξάνοντας δασµούς και φόρους αφενός και περικόπτοντας δηµόσιες δαπάνες αφετέρου. Για τη συγκεκριµένη συγκυρία αυτή η πολιτική κάθε άλ-λο παρά ιαµατική µπορούσε να είναι διότι αµφότερες η ζήτηση και η κυκλοφορία του χρήµατος µειώθηκαν πε-

ραιτέρω. Η ύφεση δεν ανακόπηκε και το 1932 τα κλειδιά του Λευκού Οίκου πέρασαν στον Φραγκλίνο Ρούζβελτ ο οποίος εφάρµοσε εκ διαµέτρου αντίθετη πολιτική. Επη-ρεασµένος από τις ιδέες του Κέυνς εφάρµοσε το λεγό-µενο New Deal, ένα πρόγραµµα δηµοσίων επενδύσεων και έργων που βασικός του στόχος ήταν η αντιµετώπιση της κυριότερης επίπτωσης του κραχ στην πραγµατική οι-κονοµία, δηλαδή της ανεργίας. Εκατοντάδες χιλιάδες νέοι βρήκαν εργασία και η οικο-νοµία άρχισε να κινείται πάλι. Ήδη από το 1933 υπήρξε σταθεροποίηση της αµερικάνικης οικονοµίας που όµως ανέκαµψε, δηλαδή παρουσίασε πάλι ανάπτυξη, µόνο µετά το ξέσπασµα του 2ου Παγκοσµίου Πολέµου λόγω των εξαγωγών πολεµικού υλικού στους Ευρωπαίους που πολεµούσαν τον Άξονα. Δικαίως θα αναρωτηθεί κάποιος πώς χρηµατοδοτήθηκε το New Deal; Η απάντηση είναι από το πουθενά, οι εργάτες πληρώνονταν µε πληθωρι-στικά δολάρια που η κυβέρνηση τύπωνε αποκλειστικά για αυτό τον σκοπό. Με αυτό τον τρόπο βέβαια δηµιουρ-γήθηκαν τεράστια ελλείµµατα αλλά αυτό ήταν δευτερευ-ούσης σηµασίας µπροστά στα προβλήµατα επιβίωσης που αντιµετώπιζε µεγάλος αριθµός αµερικανών πολιτών. Κάποτε ρώτησαν τον Ρούσβελτ τι ακριβώς έπρεπε να κά-νουν όσοι απασχολούνταν σε δηµόσια έργα, τότε ο πρό-εδρος των ΗΠΑ απάντησε πως, εν ανάγκη θα πρέπει να τους βάλουν να ανοίγουν τρύπες στο έδαφος και πως όταν τις τελειώσουν να τους ανατεθεί να τις κλείσουν. Η παραπάνω ιστορία αποδίδει µε τα πιο έντονα χρώµατα την πραγµατική στόχευση του New Deal και της γενικό-

τερης πολιτικής Ρούσβελτ. Ανάλογη πολιτική δηµιουρ-γίας ελλειµµάτων δύσκολα µπορεί να επαναληφθεί και ειδικά σε µια χώρα σαν την Ελλάδα που δεν έχει εκδο-τικό προνόµιο. Αυτό που βλέπουµε να συµβαίνει όµως είναι ότι περνάµε σε µια εποχή µε περισσότερο κράτος, ο παρεµβατισµός κερδίζει έδαφος έναντι του φιλελευθε-ρισµού φέρνοντας µας στη µνήµη τη δεκαετία του ’30.

Πόσο σοβαρή είναι σήµερα η κατάσταση; Είναι καλύ-τερα ή χειρότερα τα πράγµατα από τη δεκαετία του ’30 και γιατί;Ως γνωστόν, η σηµερινή κρίση διαφέρει από αυτή του ’29 στον βαθµό που εκείνη εκδηλώθηκε από το χρη-µατιστήριο, ενώ σήµερα τα χρηµατιστήρια κλυδωνίζο-νται όπως και οι υπόλοιποι τοµείς της οικονοµίας από την κατάρρευση της στεγαστικής πίστης στις ΗΠΑ η οποία επηρεάζει πολλαπλά την παγκόσµια οικονοµία

ΑΝ ΜΠΟΡΟΥΣΑΜΕ ΝΑ ΠΑΡΟΜΟΙΑΣΟΥΜΕ την οικονοµική δραστη-ριότητα µε ένα αυτοκίνητο, τότε η ρευστότητα είναι το διαφορικό - ο µηχανισµός που µεταδίδει την κίνηση στους τροχούς. Σήµερα, χωρίς την κρατική παρέµβαση το «διαφορικό» θα σπάσει και το αυτοκίνητο,

δηλαδή η παγκόσµια οικονοµία, θα υποστεί σοβαρή βλάβη.

ΕΠΙΛΟΓΗ 41

λόγω της τιτλοποίησης των επί-µαχων δανείων και κατόπιν της διάθεσης τους ως τραπε-ζ ικά προϊόντα. Τα λεγόµενα junk bonds, δηλαδή οµόλογα σκουπίδια, δηµιούργησαν µια άνευ προηγουµένου τρύπα της οποίας η ακριβής έκταση και η καταστροφική δυναµική δεν έχει ακόµα εκτιµηθεί. Ξαφ-νικά τράπεζες βρεθηκάν να έχουν χορηγήσει δάνεια που ξεπέρνουσαν κατά πολύ τ ις καταθέσεις και έτσι προκλή-θηκε ένας µεγάλος σεισµός. Από την ισχυρή δόνηση γκρε-µίστηκαν κολοσσιαία χρηµα-τοπιστωτικά ιδρύµατα, όµως δεν ξέρουµε µέχρις στιγµής αν αυτή η δόνηση ήταν η κύρια ή απλά ένας προσεισµός. Με άλλα λόγια η σηµερινή κρίση µπορεί να είναι και χειρότε-ρη από του ’29 και αυτό γιατί; Γιατί σήµερα λόγω της κρίσης δεν καταρρέουν πολλές και µικρές επιχειρήσεις και τρά-πεζες, αλλά λίγες, πλην εξαι-ρετικά µεγάλου βεληνεκούς εταιρείες, που κανένας δεν θα περίµενε. Ποιος µπορούσε να φανταστεί ότι µια κραταιά τράπεζα µε ιστορία άνω των 150 χρόνων, όπως η Lehman Brothers, µπορούσε ποτέ να πτωχεύσει. Και όµως συ-νέβη. Όλα αυτά µάλιστα συµβαίνουν σε ένα παγκοσµι-οποιηµένο περιβάλλον όπου υπάρχει µεγάλη αλληλε-ξάρτηση λόγω της δυνατότητας αστραπιαίας µεταφοράς κεφαλαίων και πληροφορίας. Σε αυτό το πλαίσιο είναι πιθανό να δεχτεί η παγκόσµια οικονοµία ένα χτύπηµα πιο ισχυρό από εκείνο που δοκίµασε 79 χρόνια πριν και αυτό γιατί ίσως σπάσουν οι βασικοί πυλώνες του συστήµατος µας.

Ποια η γνώµη σας για τις λύσεις που δίνονται µέχρι σήµερα; Θα µπορούσε να µην υπάρξει κρατική παρέµ-βαση;Αυτή τη στιγµή έχει δηµιουργηθεί µια κατάσταση όπου πέρα από την έλλειψη ρευστότητας υπάρχει και ένα µε-γάλο έλλειµµα εµπιστοσύνης από όλους, κάτι που µας

οδηγεί στο να επιδεικνύουµε µια αναβλητικότητα ως προς τις οικονοµικές µας κινήσεις. Αυτό είναι το κεντρικό ζήτηµα από όπου όλες οι υπόλοιπες επίφοβες παρενέργειες ξεκι-νάνε και αυτό πρέπει να αντι-µετωπιστεί πρωτίστως. Οι τράπεζες µετά το τέλος κάθ ε εργάσ ιµ ης ηµέρας κ λε ίνουν το ταµε ίο τους, όταν προκύπτει έλ λειµµα, και προκύπτει συχνά, δανεί-ζονται από άλλες τράπεζες. Ο δανεισµός αυτός έχει κα-ταστεί πια δύσκολος γιατί οι τράπεζες είτε δεν έχουν να δανείσουν είτε φοβούνται λό-γω του δυσµενούς κλίµατος. Είναι χαρακτηριστικό πως η Deutsche Bank δάνεισε 200 εκατ. ευρώ τη Lehman Broth-ers µια ηµέρα πριν αυτή κα-ταρρεύσει και ουσιασ τ ικά αυτά τα λεφτά τα έχασε. Την αξιοπιστία στον διατραπεζικό δανεισµό που θα επιτρέψει πάλι την εύρυθµη λειτουργία του όλου συσ τήµατος επ ι-θυµούν να επαναφέρουν τα κρατικά σχέδια διάσωσης. Δηλαδή τα 700 δισ. δολ. του σχεδίου Πόλσον, οι παρεµ-βάσεις του Μπράουν και τα

28 δισ. που θέλει να διαθέσει η ελληνική κυβέρνηση αυτό το νόηµα έχουν, να θέσουν πάλι την αγορά σε µια οµαλή τροχιά. Η άποψη περί εθνικοποίησης ζηµιών και ιδιωτικοποίησης κερδών φλερτάρει µε τον λαϊκισµό διότι τα λεφτά αυτά δεν χαρίζονται, το κράτος απλά εγ-γυάται τη ρευστότητα έναντι ορισµένων όρων. Η άποψη που λέει ότι θα έπρεπε να αφήσουµε την αγορά να λει-τουργήσει από µόνη της σε αυτή τη φάση είναι κατα-στροφική. Αν µπορούσαµε να παροµοιάσουµε την όλη οικονοµική δραστηριότητα µε ένα αυτοκίνητο, τότε η ρευστότητα µπορεί να παραλληλιστεί µε το διαφορικό που είναι ο µηχανισµός εκείνος που επιτρέπει τη µε-τάδοση της κίνησης στους τροχούς. Χωρίς την κρατική παρέµβαση το «διαφορικό» θα σπάσει και το αυτοκίνη-το, δηλαδή η παγκόσµια οικονοµία, θα υποστεί σοβα-ρότατη βλάβη.


PHO

TO: E

RA/A

PE

ΕΠΙΛΟΓΗ 43

Τo πρόσωπo της κρίσηςΟι επιπόλαιες επιδιώξεις αυτών που κινούσαν τα νήµατα στις αγορές, ξέφυγαν από τον έλεγχο του συστήµατος δηµιουργώντας ντόµινο εξελίξεων στα χρηµα-τιστήρια και την πραγµατική οικονοµία. Η αυτορύθµιση των αγορών δεν λει-τούργησε, καθώς όπως απογοητευµένος διαπίστωνε ο Άλαν Γκρίνσπαν, στη µακρόχρονη θητεία του οποίου στην αµερικανική Κεντρική Τράπεζα η υπερ-δύναµη αναπτύχθηκε ταχύτατα, αγνοήθηκαν δύο βασικές πτυχές της ανθρώ-πινης φύσης. Η απληστία που οδήγησε σε επικίνδυνες τοποθετήσεις τα στελέ-χη των τραπεζών σε βάρος της βιωσιµότητας των ιδρυµάτων τους και η δύναµη του φόβου που οδήγησε σε κρίση εµπιστοσύνης και πάγωµα των αγορών.

PHO

TO: E

RA/A

PE


Σχεδόν ένα χρόνο πριν οι µεγάλοι κεντρικοί τραπεζίτες, στη συνάντηση του G7, της οµάδας των 7 ισχυρότερων χωρών του πλανήτη, στο Τόκυο, προει-δοποιούσαν για τους κινδύνους στην παγκόσµια οικονοµία από τη διεθνή χρηµατοπιστωτική κρίση. Αυτό που δεν φανταζόντουσαν ήταν η ταχύτητα των εξελίξεων και της επιδείνωσης στις αγορές. Ο κατηφής Μπεν Μπερ-νάνκε (αριστερά) της αµερικανικής FED, έβλεπε τα προβλήµατα στην οι-κονοµία του αλλά ο ευρωπαίος Ζαν Κλωντ Τρισέ (κέντρο) αισιοδοξούσε ότι

η οικονοµία της Ευρωζώνης ήταν ανθεκτική στους κλυδωνισµούς των χρηµαταγορών. Σε µικρότερο βαθµό ο βρετανός Μέρβιν Κινγκ, καθώς ο µεγάλος χρηµατοοικονοµικός τοµέ-ας της χώρας του και η ραγδαία επιδεινούµενη αγορά ακινήτων την καθιστούσαν ιδιαίτε-ρα ευάλωτη στην κρίση. Ο διευθυντής του ΔΝΤ, Ντοµινίκ Στρος Καν (δεξιά) χαµογελούσε στην ασφάλεια του ρόλου του Οργανισµού του στην παραγωγή εκθέσεων και συστάσεων µόνο, ρόλος στον οποίο εµµένει παρά τις προτάσεις για ενεργότερο ρόλο στην έγκαιρη προειδοποίηση κρίσεων. Από τότε η εικόνα έχει αλλάξει άρδην! Το Laissez faire στις αγο-ρές έδειξε τις αδυναµίες του καθώς οι χρηµατοοικονοµικές καινοτοµίες έδωσαν µεγάλη ώθηση στην αναπτυξιακή δυναµική, οι τιτλοποιήσεις επέτρεψαν µεγαλύτερη χρηµατοδό-τηση των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών, αλλά δηµιούργησαν και φούσκες. Η αυτο-ρύθµιση των αγορών δεν λειτούργησε.

PHO

TO: E

RA/A

PE

ΕΠΙΛΟΓΗ 45

Τώρα η εικόνα αλλάζει και ο κόσµος που θα προκύψει µετά την κρίση θα είναι διαφορετικός. Οι πολιτικοί καλούνται να συνδράµουν τις οικονοµίες τους, που βυθίζονται στην ύφεση -οι αναπτυγµένες -και επιβραδύνουν δραµατικά οι ανα-πτυσσόµενες. Δεν είναι όµως και αυτοί άµοιροι ευθυνών. Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε ο Άλαν Γκρίνσπαν, απαντώντας στις κατηγορίες ότι άφησε τις αγορές πα-ράγωγων προϊόντων ανεξέλεγκτες, υπενθύµισε την άρνηση του Κογκρέσου να υι-οθετήσει προτάσεις για έλεγχο της αγοράς πολύ πριν από την κρίση. Σήµερα που

όλοι βρίσκονται αντιµέτωποι µε τη σκληρή πραγµατικότητα παίρνουν δηµοσιονοµικά µέτρα ενί-σχυσης των οικονοµιών τους. Αλλά συνειδητοποιούν συγχρόνως ότι η αρχιτεκτονική του παγκό-σµιου συστήµατος πρέπει να αλλάξει. Χρειάζεται µεγαλύτερος συντονισµός στην εποπτεία των αγορών, ένα υπερεθνικό όργανο που θα παρακολουθεί τις εξελίξεις σε παγκόσµια κλίµακα και θα αποτρέπει συµπεριφορές που θέτουν σε κίνδυνο όλους. Οι ηγέτες του κόσµου απάντησαν στο σήµα συναγερµού µε τη συνάντηση του G20 και όλα δείχνουν πως βαδίζουµε προς νέες ισορ-ροπίες. Όπου µεγαλύτερο λόγο στην παγκόσµια τάξη πραγµάτων θα έχουν οι αναπτυσσόµενες χώρες και οι πετρελαιοπαραγωγοί. Ένας καινούριος κόσµος γεννιέται!

PHOTO: ERA/APE


Τα συµπτώµατα της χρηµατοοικονοµικής κρίσης ήσαν ορατά ήδη από το καλο-καίρι του 2007. Το ότι οι τράπεζες µπο-ρεί να κινδυνεύουν σοβαρά το µάθαµε στα τέλη του ίδιου έτους µέσα από την εµπειρία της Northern Rock. H σηµα-ντική επιδείνωση της παγκόσµιας τρα-πεζικής κρίσης έφερε τα πάνω κάτω

από τον Σεπτέµβριο του 2008, ιδιαίτερα µετά τη χρεο-κοπία της Lehman Brothers, µε τα απόνερα της κρίσης να χτυπούν τη διατραπεζική αγορά στην Ευρώπη. Έτσι, χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα σε όλες τις χώρες του κό-σµου αντιµετωπίζουν σηµαντικά προβλήµατα ρευστό-τητας και κεφαλαιακής επάρκειας. Η ρευστότητά τους περιορίζεται από τη σχετική αδυναµία τους να αναχρη-µατοδοτήσουν τις υποχρεώσεις τους και να συνεχίσουν απρόσκοπτα τη χρηµατοδότησή τους στις αγορές επι-χειρηµατικών οµολόγων και γραµµατίων και στη δια-τραπεζική αγορά, παρά τις σηµαντικές παρεµβάσεις των κεντρικών τους τραπεζών. Από την άλλη πλευρά οι δυνατότητες ενίσχυσης της κεφαλαιακής τους επάρκει-ας περιορίζονται σηµαντικά από τη µεγάλη πτώση των τιµών των µετοχών τους στις διεθνείς κεφαλαιαγορές.

Όλες αυτές οι εξελίξεις επιβάρυναν σε µεγάλο βαθ-µό τα πιστωτικά ιδρύµατα των ευρωπαϊκών χωρών και ιδιαίτερα όσα αντιµετώπιζαν σηµαντικές ζηµιές από επενδύσεις τους σε τιτλοποιηµένα αµερικανικά στεγα-στικά δάνεια υψηλού κινδύνου καθώς και σε οµόλογα που ήταν καλυµµένα µε αυτά τα δάνεια. Ακόµη περισ-σότερο, σε δεινή θέση βρέθηκαν πιστωτικά ιδρύµατα που είτε στήριζαν σε σηµαντικό βαθµό τη χρηµατοδότη-σή τους στη διατραπεζική αγορά προσφέροντας φθη-νότερα επιτόκια στους απλούς αποταµιευτές είτε και εντελώς αθώα πιστωτικά ιδρύµατα που βρέθηκαν για συγκυριακούς λόγους να έχουν σηµαντικές ανάγκες ρευστότητας (π.χ. λόγω µεγαλεπήβολων επιχειρησι-ακών σχεδίων σε εξέλιξη ή είχαν µεγάλες πρόσφατες τοποθετήσεις σε εξαγορές και συγχωνεύσεις άλλων τραπεζών) προσφεύγοντας στη διατραπεζική αγορά και στις αγορές οµολόγων.

Αν και χρονικά αποµακρυνόµαστε από το κραχ του Σεπτεµβρίου, οι εξελίξεις των τελευταίων εβδοµάδων φαντάζουν ακόµη πιο ανησυχητικές αφού το πρόβλη-µα δυσλειτουργίας των διεθνών αγορών χρήµατος και κεφαλαίων παρατείνεται επικίνδυνα και σταδιακά αρ-χίζει να επηρεάζει αρνητικά τη λειτουργία των χρηµα-

Θάλασσα δηµόσιου χρέουςΗ κυβέρνηση προχωρά στη χρηµατοδοτική στήριξη των τραπεζών ώστε να συνεχίσουν να χρηµατοδοτούν επιχειρήσεις και καταναλωτές. Αρκεί όµως αυτό σαν ανάχωµα στην κρίση; Προφανώς όχι, καθώς η υφεσια-κή πορεία της παγκόσµιας οικονοµίας πλήττει και τη δραστηριότητα στην Ελλάδα. Παράλληλα, το πολύ υψηλό δηµόσιο χρέος της χώρας, και το αυξανόµενο επιτόκιο µε το οποίο αυτή δανείζεται, δεν αφήνουν πολλά περιθώρια για µέτρα ενίσχυσης της οικονοµίας. Από το ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ των ΜΗΧΑΝΙΣΜΩΝ του ΧΡΗΜΑΤΟΣ.

Η ΚΡIΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛAΔΑ


τοπιστωτικών ιδρυµάτων και των οικονοµιών σε όλο τον κόσµο. Έτσι, οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τράπεζες από όλες τις χώρες ανέλαβαν συντονισµένη δράση και θέσπισαν µέτρα στήριξης των τραπεζών, µε πιο ολοκλη-ρωµένα εκείνα του Ηνωµένου Βασιλείου.

Οι ανησυχίες στην Ελλάδα

Όσον αφορά στις ελληνικές τράπεζες ξέρουµε δύο πράγµατα. Πρώτον, ότι η έκ-θεσή τους σε τοξικά προϊόντα είναι µηδα-µινή. Δεύτερον, η εξάρτησή τους για χρη-

µατοδότηση από τις διατραπεζικές αγορές και τις αγορές επιχειρηµατικών οµολόγων

δεν είναι τόσο περιορισµένη όσο επι-σήµως αναφέρεται. Αν και οι χορη-

γήσεις τους καλύπτονται κατά 90% από καταθέσεις πελατών τους, τα τελευταία χρόνια προτιµούσαν την άντληση χρηµάτων από τη διατραπεζ ική. Η αύξηση του κόστους δανεισµού τους στην αγορά αυτή και η προσφυγή

στον Έλληνα αποταµιευτή µε αυξηµένα προσφερόµενα επιτόκια είτε θα περιορίσει τα τεράστ ια κέρδη τους

είτε θα οδηγήσει σε µε-τακύλιση του κόστους στους δανειολήπτες.

Για κάθε ενδεχό-µενο σχεδιάσθηκε από την ελληνική κυβέρνη-

ση ένα πρόγραµµα χρη-µατοδοτικής στήριξης των τραπεζών, το

οποίο επιχειρεί να διασφαλίσει πρωτί-στως την αναχρηµατοδότηση των οµολογι-

ακών δανείων των τραπεζών, µε την παροχή εγγυήσεων του Δηµοσίου στις τράπεζες ως το ποσό των 15 δισ. ευρώ έναντι προµήθειας και επαρκών εξασφαλίσεων. Αυτό εί-ναι το σηµαντικότερο αφού κάποιες τράπεζες ήσαν ιδι-αίτερα εκτεθειµένες και στην πραγµατικότητα πίεζαν για την - ως ένα µπλοκ - είσοδο όλων ώστε να µην πληγεί η αξιοπιστία τους.

Επιπλέον το πρόγραµµα αποσκοπεί στην παροχή ρευστότητας µε την παραχώρηση στις τράπεζες ειδικών οµολόγων του δηµοσίου ύψους 8 δισ. ευρώ έναντι προ-µήθειας και επαρκών εξασφαλίσεων. Τέλος το πρόγραµ-µα ενίσχυσης προβλέπει την ενίσχυση των ιδίων κεφα-λαίων των τραπεζών µε την αγορά από αυτές ειδικών προνοµιούχων µετοχών ύψους 5 δισ. ευρώ , οι οποίες παρέχουν δικαίωµα σταθερού µερίσµατος 10% ετησίως.

Και τι γίνεται τώρα µε τα φιλόδοξα business plans; Με τις αγορές οµολόγων και τη διατραπεζική να είναι ουσιαστικά κλειστές ή να δυσλειτουργούν, οι δυνατό-τητες των ελληνικών τραπεζών για ανάπτυξη των ερ-γασιών τους στην περίοδο της κρίσης τόσο στην Ελ-λάδα όσο και στη βαλκανική ενδοχώρα περιορίζονται από τη δυνατότητά τους προσέλκυσης καταθέσεων. Το κόστος των καταθέσεων έχει αυξηθεί κατακόρυφα τους τελευταίους µήνες. Και, όπως αναµενόταν, το πε-ριθώριο πιστωτικού κινδύνου είχε αυξηθεί ιδιαίτερα ήδη πριν από την είσοδο στην κρίση. Δεν είναι τυχαίο ότι και το spread του Ελληνικού Δηµοσίου έχει αυξη-θεί ιδιαίτερα. Θα πρέπει να αναφερθεί ότι οι ανταγω-νίστριες ιταλικές, γαλλικές και γερµανικές τράπεζες στην περιοχή των Βαλκανίων έχουν ήδη λάβει µεγάλα ποσά για αύξηση των ιδίων κεφαλαίων τους και για εγγύηση της αναχρηµατοδότησης των δανείων τους από τις κυβερνήσεις των χωρών τους.

Τα δάνεια µέχρι στιγµής καλά κρατούν

Ιδού το θεµελιώδες ερώτηµα. Πως διασφαλίζεται ότι το αυξηµένο κόστος προσέλκυσης κεφαλαίων δεν θα µετατοπιστεί στον δανειολήπτη. Έχει χυθεί πολύ µε-λάνι γι’ αυτό. Αυτό που πρέπει να διασφαλιστεί είναι ότι οι τράπεζες δεν θα είναι η αιτία, δηλαδή το κανάλι, να περάσει η κρίση στην πραγµατική οικονοµία. Άρα το θέµα είναι να περιοριστεί όσο γίνεται η αδυναµία των τραπεζών να δανείσουν. Ποια ήταν µέχρι το ξέσπασµα της κρίσης η κατάσταση;

Η άνοδος της χρηµατοδότησης του ιδιωτικού απο-κλιµακώνεται ελαφρά, στο 19,7% το από 20,1% τον Αύ-γουστο. Γιατί αυτή η ηρεµία; Τελευταίες ηµέρες πριν από την Ποµπηία; H απάντηση µάλλον εύκολη. Μεγάλη ζήτηση και τράπεζες που δεν φαίνονταν ακόµη θορυβη-µένες. Πράγµατι, στην εξέλιξη αυτή συνέβαλαν κυρίως οι υψηλές ανάγκες των επιχειρήσεων για κεφάλαια κί-νησης και τη συνέχιση της χρηµατοδότησης των επενδυ-τικών τους σχεδίων. Και να µην ξεχνάµε ότι η αύξηση της πιστωτικής επέκτασης των τραπεζών στην Ελλάδα είναι υπερδιπλάσια της αύξησης στις χώρες της Ευρωζώνης.

τοπιστωτικών ιδρυµάτων και των οικονοµιών σε όλο τον κόσµο. Έτσι, οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τράπεζες από όλες τις χώρες ανέλαβαν συντονισµένη δράση και θέσπισαν µέτρα στήριξης των τραπεζών, µε πιο ολοκλη-ρωµένα εκείνα του Ηνωµένου Βασιλείου.

Οι ανησυχίες στην Ελλάδα

Όσον αφορά στις ελληνικές τράπεζες ξέρουµε δύο πράγµατα. Πρώτον, ότι η έκ-θεσή τους σε τοξικά προϊόντα είναι µηδα-µινή. Δεύτερον, η εξάρτησή τους για χρη-

µατοδότηση από τις διατραπεζικές αγορές και τις αγορές επιχειρηµατικών οµολόγων

δεν είναι τόσο περιορισµένη όσο επι-σήµως αναφέρεται. Αν και οι χορη-

γήσεις τους καλύπτονται κατά 90% από καταθέσεις πελατών τους, τα τελευταία χρόνια προτιµούσαν την άντληση χρηµάτων από τη διατραπεζ ική. Η αύξηση του κόστους δανεισµού τους στην αγορά αυτή και η προσφυγή

στον Έλληνα αποταµιευτή µε αυξηµένα προσφερόµενα επιτόκια είτε θα περιορίσει τα τεράστ ια κέρδη τους

είτε θα οδηγήσει σε µε-τακύλιση του κόστους στους δανειολήπτες.

µενο σχεδιάσθηκε από την ελληνική κυβέρνη-

ση ένα πρόγραµµα χρη-µατοδοτικής στήριξης των τραπεζών, το

οποίο επιχειρεί να διασφαλίσει πρωτί-στως την αναχρηµατοδότηση των οµολογι-

Με τον ρυθµό ανάπτυξης να υποχωρεί, τις επεν-

δύσεις σε στασιµότητα και την κατανάλωση να χάνει τη δυνα-µική της, το 2009 θα είναι έτος αυξηµένων προκλήσεων για τον υπουργό Οικονοµίας, Γιώργο Αλογοσκούφη, καθώς το υψηλό

δηµόσιο χρέος και τα αυξανό-µενα επιτόκια δανεισµού της χώρας δεν αφήνουν πολλά περιθώρια για µέ-

τρα ενίσχυσης της οικονοµίας.


Ειδικότερα, η αύξηση των πιστώσεων προς τις επι-χειρήσεις διατηρεί τον υψηλό ρυθµό της, 24,1% τον Οκτώβριο 2008 από 22,9% τον Αύγουστο και 19,9% τον Δεκέµβριο 2007.

Άρα, ειδικά για τις επιχειρήσεις η πορεία είναι ανο-δική. Τα νοικοκυριά βρίσκονται στον αντίποδα. Ο ρυθ-µός αύξησης των δανείων τους περιορίστηκε στο 15% τον Οκτώβριο 2008, από 17% τον Αύγουστο και 22% τον Δεκέµβριο 2007. Ο ρυθµός αυτός, όµως, εξακολου-θεί να είναι υπερδιπλάσιος από τον ρυθµό αύξησης του ονοµαστικού ΑΕΠ. Η µεγαλύτερη µείωση σηµειώθηκε στα στεγαστικά δάνεια.

Μία µείωση στο άµεσο µέλλον των καταναλωτικών δανείων σε συνδυασµό µε περιορισµό των µισθολογικών αυξήσεων θα υπονοµεύσει τα στηρίγµατα της ιδιωτικής κατανάλωσης το 2009. Και να σκεφθεί κανείς ότι τα στοι-χεία για τον δείκτη όγκου των λιανικών πωλήσεων δεί-χνουν στασιµότητα ή και µείωση ήδη από φέτος. Η συ-νεχιζόµενη πάντως αύξηση της τραπεζικής χρηµατοδό-τησης µε ρυθµό πολύ µεγαλύτερο της αύξησης του ΑΕΠ σε ονοµαστικές τιµές συνεπάγεται περαιτέρω άνοδο της δανειακής επιβάρυνσης των επιχειρήσεων και των νοι-κοκυριών ως ποσοστό του ΑΕΠ. Πράγµατι, το χρέος των νοικοκυριών ανήλθε στο 47,3% του ΑΕΠ και η δανεια-κή επιβάρυνση των επιχειρήσεων ανήλθε στο 52,9% του ΑΕΠ στην Ελλάδα έναντι 63,4% στη Ευρωζώνη.

Η ενίσχυση των τραπεζών θα σώσει την πραγµατική οικονοµία;

Αρκεί να συνεχίσουν οι τράπεζες την πιστωτική επέ-κταση για να σωθεί η πραγµατική οικονοµία; Φυσικά και όχι. Η χώρα µας δεν µπορεί είναι µία νησίδα ξε-γνοιασιάς σε διαταρασσόµενο πλανήτη. Υπάρχουν κα-λά και κακά νέα. Τα καλά νέα έρχονται από τη Διεθνή Υπηρεσία Ενέργειας η οποία στην έκθεση της για την παγκόσµια αγορά ενέργειας αναθεώρησε προς τα κά-τω τις εκτιµήσεις της για την παγκόσµια ζήτηση πετρε-λαίου το 2009, γεγονός που ερµηνεύει τη διολίσθηση της τιµής του πετρελαίου στην προθεσµιακή αγορά, κα-τά 62% από τα µέσα Ιουλίου. Αυτό είναι ένα εξ ορισµού καλό νέο για µία χώρα που σπαταλά το συνάλλαγµά της για το πετρέλαιο. Ποιο είναι το κακό νέο τώρα; Ότι αυτή η µείωση της τιµής του µαύρου χρυσού συνδέε-ται µε το γεγονός ότι οι µεγαλύτερες οικονοµίες – αγο-ρές ενεργειακών προϊόντων όπως Ευρωζώνη, Ιαπωνία, ΗΠΑ και Κίνα – παγκοσµίως είτε έχουν ήδη περιέλθει σε κατάσταση ύφεσης είτε εισέρχονται σε περίοδο ύφε-σης ή επιβραδύνουν σηµαντικά την αναπτυξής τους.

Ακόµη χειρότερα, το όφελος από την πτώση της τιµής µάλλον θα είναι παροδικό αφού οι κύριες χώρες πα-ραγωγοί πετρελαίου θα ακολουθήσουν πολιτικές συ-ντηρητικής εξάντλησης των αποθεµάτων τους.

Ένα άλλο δυσάρεστο είναι ότι µία κεϋνσιανή πολι-τική δηµοσιονοµικής επέκτασης, παρόλο που η Ευρω-παϊκή Επιτροπή επιτρέπει προσωρινή χαλάρωση των περιορισµών του Συµφώνου Σταθερότητας, δεν µπορεί να εφαρµοστεί στην Ελλάδα που έχει µείνει ανοχύρωτη µπροστά στο τεράστιο δηµόσιο χρέος της. Δεν είναι τυ-χαία η αύξηση του περιθωρίου πιστωτικού κινδύνου του Ελληνικού Δηµοσίου. Το spread δηλαδή της απόδοσης σε ευρώ των ελληνικών σε σχέση µε τους ξένους τίτ-λους. Πράγµατι, µια από τις πιο αρνητικές επιπτώσεις της παγκόσµιας χρηµατοοικονοµικής κρίσης στην ελ-ληνική οικονοµία είναι οι ρευστοποιήσεις που φαίνεται να λαµβάνουν χώρα στη δευτερογενή αγορά των οµο-λόγων του Ελληνικού Δηµοσίου που οδηγούν σε άνοδο του spread στα ελληνικά 10ετή οµόλογα. Η εξέλιξη αυ-τή είναι ανησυχητική διότι για πρώτη φορά το spread χωρών µελών ανέρχεται σε τόσο υψηλά επίπεδα, όσο είναι σήµερα της Ελλάδας και της Ιταλίας. Στο τελευ-ταίο έχουν ευθύνη και οι τράπεζες. Συµβαίνει και στην Αυστρία που έχει τραπεζική διείσδυση στα Βαλκάνια. Η έκθεση της Αυστρίας και της Ελλάδας µε τα δάνεια των τραπεζών τους στην περιοχή αυτή διαµορφώνεται σε 100% και 25% του ΑΕΠ αντίστοιχα. Στην Ελλάδα προσθέστε τα ελλείµµατα των ασφαλιστικών ταµείων που συνιστούν µελλοντικές υποχρεώσεις και τις βαριές δαπάνες εξυπηρέτησης του χρέους.

Να λοιπόν γιατί η κρίση βρήκε τη χώρα ανοχύρωτη. Η δηµοσιονοµική προσαρµογή που επιτεύχθηκε στα έτη της υψηλής ανάπτυξης της Ελληνικής οικονοµίας υπήρξε τελικά ανεπαρκής. Στην τελευταία οκταετία οι πρωτογενείς δαπάνες του τακτικού προϋπολογισµού αυξάνονται µε µέσο ετήσιο ρυθµό κατά 2 ποσοστιαίες µονάδες υψηλότερο από τον ρυθµό αύξησης του ονο-µαστικού ΑΕΠ ενώ στην ίδια περίοδο τα καθαρά έσο-δα του τακτικού προϋπολογισµού αυξάνονταν µε µέσο ετήσιο ρυθµό κατά 3 ποσοστιαίες µονάδες χαµηλότερο από τον ρυθµό αύξησης του ονοµαστικού ΑΕΠ µε τη φοροδιαφυγή από τους ελεύθερους επαγγελµατίες να τίθεται εκτός ελέγχου.

Τέλος ας µην ξεχνάµε ότι δύο βασικοί συναλλαγµα-τοφόροι τοµείς που στηρίζουν την ελληνική ανταγωνι-στικότητα, η ναυτιλία και ο τουρισµός, εξαρτώνται από την πορεία του παγκόσµιου ΑΕΠ και του παγκόσµιου εµπορίου. Με δεδοµένη πλέον την ύφεση στον ανε-πτυγµένο κόσµο και την επιβράδυνση στις αναπτυσσό-µενες χώρες οι δύο αυτοί τοµείς θα πληγούν ιδιαίτερα.


επιπτώσεις από τη χρηµατοπιστωτική κρίση στην πραγµατική οι-κονοµία σε ευρωπαϊκό και σε παγκόσµιο επίπεδο είναι ιδιαίτερα έντονες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε στις αρχές Νοεµβρίου τις φθινοπωρινές προβλέψεις της για την ευρωπαϊκή οικονοµία, την ευρωζώνη και µια σειρά από χώρες εκτός της Ε.Ε. Οι προβλέψεις αυτές είναι προς το χειρότερο για την ανάπτυξη και την απασχόλη-ση. Παράλληλα, προβλέπεται σηµαντική επιβράδυνση του πληθω-ρισµού και διεύρυνση των δηµοσιονοµικών ελλειµµάτων. Ειδικότε-ρα, ο ρυθµός ανάπτυξης της Ευρωζώνης αναµένεται να µειωθεί από 1,2% το 2008 στο 0,1% το 2009. Το ποσοστό ανεργίας αναµένεται να αυξηθεί από 7,6% το 2008 σε 8,4% το 2009. Τα δηµοσιονοµικά ελλείµµατα προβλέπεται να αυξηθούν από το 1,3% του ΑΕΠ το 2008 στο 1,8% το 2009. Οι πραγµατικοί µισθοί προβλέπεται να αυξηθούν µόλις κατά 0,3% το 2008 και κατά 0,9% το 2009. Το µόνο ευχάριστο είναι η αναµενόµενη σηµαντική επιβράδυνση του πληθωρισµού από το 3,5% το 2008 στο 2,2% το 2009, αλλά και αυτό οφείλεται στη µεί-ωση της ζήτησης. Οι προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι πολύ καλύτερες για την Ελλάδα και επιβεβαιώνουν ότι η ελληνική

Σκάλα σταθερότηταςΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

Οικαι ανάπτυξης

οικονοµία παρουσιάζει µεγαλύτερες αντοχές, σε σύγκριση µε πολλές άλλες χώρες της ευρωζώνης. Η παγκόσµια χρηµατοπιστωτική κρίση έχει, ωστό-σο, συνέπειες και για την ελληνική οικονοµία. Οι συνέπειες αυτές επιδει-νώνονται εξαιτίας των δυο αρνητικών παραγόντων που µας κληρονόµησε το παρελθόν: Της χαµηλής ανταγωνιστι-κότητας και του τεράστιου δηµόσιου χρέους, την «αχίλλειο πτέρνα» της ελ-ληνικής οικονοµίας που περιορίζει πο-λύ τα περιθώρια άσκησης της δηµοσιο-νοµικής πολιτικής.

Το σχέδιο θωράκισης

Για την αντιµετώπιση των συνεπει-ών της διεθνούς χρηµατοπιστωτικής κρίσης, η Κυβέρνηση προχώρησε, από την πρώτη στιγµή που σηµειώθηκαν

οικονοµία παρουσιάζει µεγαλύτερες αντοχές, σε σύγκριση µε πολλές άλλες


τους ρυθµούς της και το κόστος του χρήµατος θα µειωθεί. Έτσι, διευκολύνεται η χρηµατοδότη-ση των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών από το πισ τω-τικό σύστηµα. Η οικονοµική δραστηριότητα επιταχύνεται, η ανάπτυξη διασφαλίζεται, η απασχόληση και το οικογενει-ακό εισόδηµα θωρακίζονται. Αυτός είναι ένας βασικός µη-χανισµός αποφυγής των συ-νεπειών της κρίσης, ο οποίος ενεργοποιείται στη χώρα µας. Το σχέδιο αυτό εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, µε-ταξύ των τριών πρώτων προ-γραµµάτων που έχουν εγκρι-θεί µέχρι σήµερα. Στη σχετική

ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αναφέρεται ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε τη δέσµη µέτρων της Ελλάδας για τη σταθεροποίηση των αγο-ρών ως απάντηση στην παγκό-σµια χρηµατοπιστωτική κρίση. Η Επιτροπή θεωρεί ότι το ελ-ληνικό σχέδιο είναι συµβατό µε τις κατευθυντήριες γραµµές που είχε δώσει για την αντι-µετώπιση των επιπτώσεων της χρηµατοπιστωτικής κρίσης. Και όπως επισηµαίνει χαρακτηρι-στικά: «Η δέσµη µέτρων εξα-σφαλίζει ισότιµη πρόσβαση σε ενισχύσεις, είναι περιορισµένου χρόνου και έκτασης, προβλέ-πει την καταβολή προµήθειας µε βάση τα όσα ισχύουν στην αγορά, ενώ προβλέπει και κα-τάλληλα µέτρα για την ελαχι-

µε βάση τα όσα ισχύουν στην αγορά, ενώ προβλέπει και κα-τάλληλα µέτρα για την ελαχι-

ανησυχητικές ενδείξεις, µε ένα συνολικό σχέδιο για την αντι-µετώπισή της. Μετά την άµεση αντίδραση για την προστασία του συνόλου των καταθέσε-ων στις τράπεζες στην Ελλά-δα, ψηφίσθηκε στη Βουλή το Σχέδιο Νόµου για την προστα-σία των δανειοληπτών. Και η πρωτοβουλία αυτή δεν είναι η τελευταία, θα υπάρξουν και άλλες. Και στη συνέχεια η Κυ-βέρνηση παρουσίασε το Σχέδιο Νόµου για την ενίσχυση της ρευστότητας της οικονοµίας, το οποίο ψηφίσθηκε από τη Βουλή, αφού εγκρίθηκε πρώτα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Στόχος του σχεδίου, που άρ-χισε να εφαρµόζεται, είναι η θωράκιση της ελληνικής οικο-νοµίας από τις επιπτώσεις της διεθνούς χρηµατοπιστωτικής κρίσης. Οι µεγάλες τράπεζες της χώρας έχουν ανακοινώσει ότι θα ενταχθούν και στα τρία σκέλη του σχεδίου. Είναι γνω-στό ότι οι τράπεζες χρησιµοποι-ούν την αύξηση των καταθέσε-ων και τη διατραπεζική αγορά προκειµένου να αποκτήσουν τη δυνατότητα χορήγησης νέων δανείων προς τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Στη σηµε-ρινή συγκυρία, η διατραπεζική αγορά είναι «παγωµένη» και για αυτό είναι και πολύ ακρι-βή. Με την παρέµβαση του Δηµοσίου για την ενίσχυση της ρευστότητας της οικονοµίας, η πιστωτική αγορά θα ξαναβρεί

στοποίηση των δυνητικών στρε-βλώσεων του ανταγωνισµού».

Το σχέδιο εν ίσχυσης της ρευστότητας της οικονοµίας έχει τρία σκέλη:

Πρώτον, τη συµµετοχή του Δηµοσίου στο µετοχικό κεφά-λαιο των πιστωτικών ιδρυµάτων έως το ύψος των 5 δισεκατοµ-µυρίων ευρώ. Η συµµετοχή αυ-τή είναι απαραίτητη προϋπόθε-ση για όσα πιστωτικά ιδρύµατα δεν έχουν ικανοποιητικό δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας, προ-κειµένου να εγκριθεί η συµ-µετοχή τους και στα άλλα δύο σκέλη του σχεδίου. Το Δηµόσιο συµµετέχει µε προνοµιούχες µετοχές που έχουν απόδοση 10% και ορίζει εκπροσώπους του στο Διοικητικό Συµβούλιο κάθε πιστωτικού ιδρύµατος που συµµετέχει στο σχέδιο. Σύµφω-να µε το άρθρο 1 παράγραφος 3, ο εκπρόσωπος του Δηµο-σίου έχει δικαίωµα βέτο στον καθορισµό των αµοιβών των ανωτάτων στελεχών των τρα-πεζών, καθώς και στην πολιτι-κή διανοµής των µερισµάτων. Όπως έχει ήδη ανακοινώσει η Κυβέρνηση, για τα πιστωτικά ιδρύµατα που θα συµµετέχουν στο σχέδιο, οι αποδοχές των ανωτάτων στελεχών – του Προ-έδρου, του Διευθύνοντος Συµ-βούλου, των Γενικών Διευθυ-ντών, των Αναπληρωτών Γενι-κών Διευθυντών και των µελών του Διοικητικού Συµβουλίου – δεν µπορούν να ξεπερνούν το

σύνολο των αποδοχών του Δι-οικητή της Τράπεζας της Ελλά-δος. Τα πάσης φύσεως µπόνους καταργούνται κατά τη διάρκεια εφαρµογής του σχεδίου. Αυτό θα εξασφαλισθεί - και όποιος άλλος επιπλέον περιορισµός κριθεί απαραίτητος στη διάρ-κεια εφαρµογής του σχεδίου - και µε σαφή γραπτή εντολή στον εκπρόσωπο του Δηµοσίου που θα ορισθεί, µε την οδηγία να εξασκεί το δικαίωµα του βέτο. Όσον αφορά τη διανοµή των κερδών, για τη διάρκεια εφαρµογής του σχεδίου, καµία από τις συµµετέχουσες τράπε-ζες δεν θα µπορεί να διανέµει ως µέρισµα στους µετόχους πο-σό µεγαλύτερο από το 35% των συνολικών κερδών της, που είναι το ελάχιστο ποσοστό δι-ανεµοµένων κερδών που προ-βλέπει ο νόµος περί Ανωνύ-µων Εταιριών. Παρότι ο νόµος προβλέπει ότι δεν µπορεί να διανεµηθεί µέρισµα µεγαλύ-τερο από το 35%, οι τράπεζες, οι οποίες θα κάνουν χρήση του µέτρου της κεφαλαιακής ενί-σχυσης, δεν θα επιτραπεί να διανέµουν µέρισµα, προκει-µένου τα όποια κέρδη τους να συµβάλλουν στην κεφαλαιακή τους ενίσχυση. Για την ενίσχυ-ση της εποπτείας της εφαρµο-γής του σχεδίου, δηµιουργείται Συµβούλιο Εποπτείας, υπό την προεδρία του Υπουργού Οικο-νοµίας και Οικονοµικών και µε τη συµµετοχή του Διοικητή

της Τράπεζας της Ελλάδος και του αρµόδιου Υφυπουργού για το Γενικό Λογιστήριο του Κρά-τους. Στο Συµβούλιο Εποπτείας µετέχουν οι εκπρόσωποι του Δηµοσίου στα Διοικητικά Συµ-βούλια των πιστωτικών ιδρυ-µάτων που θα ενταχθούν στο σχέδιο. Το Συµβούλιο αυτό θα συνέρχεται µια φορά το µήνα, προκειµένου να συντονίζει την εφαρµογή του σχεδίου, σύµ-φωνα µε τις επιταγές του νόµου προς όφελος της ελληνικής οικονοµίας και της ελληνικής κοινωνίας.

Το δεύτερο σκέλος του σχε-δίου αφορά στην παροχή των εγγυήσεων του Δηµοσίου για τη σύναψη µεσοπρόθεσµων δανείων από τα συµµετέχοντα πισ τωτικά ιδρύµατα, ποσού έως 15 δισεκατοµµυρίων ευρώ. Στόχος είναι η συνέχιση της παροχής ρευστότητας από το πιστωτικό σύστηµα στην ελλη-νική οικονοµία για την κάλυψη των αναγκών των επιχειρήσε-ων, των νοικοκυριών, των δη-µοσίων έργων που εκτελούνται µε Συµβάσεις Παραχώρησης, των επιχειρήσεων που συµµε-τέχουν στον επενδυτικό νόµο και των έργων που εκτελούνται µε Συµπράξεις Δηµόσιου και Ιδιωτικού Τοµέα. Η εφαρµο-γή και αυτού του σκέλους θα εποπτεύεται από το Συµβούλιο Εποπτείας. Το δικαίωµα βέτο του εκπροσώπου του Δηµοσίου επεκτείνεται και για τις τράπε-


προµηθειών καθορίζεται µε βάση τη διαδικασία που απο-φάσισε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και η οποία καλύπτει το λειτουργικό κόστος και τον πιστωτικό κίνδυνο.

Η δηµιουργούµενη ρευστό-τητα ύψους 28 δισεκατοµµυ-ρίων ευρώ δεν συνιστά επιβά-ρυνση για τον κρατικό προϋ-πολογισµό. Η δηµιουργούµενη ρευστότητα επιστρέφει εξ ολο-κλήρου στη χρηµατοδότηση της οικονοµίας. Η συµµετοχή του Δηµοσίου στο µετοχικό κεφά-λαιο των πιστωτικών ιδρυµάτων αποτελεί περιουσιακό στοιχείο του Έλληνα φορολογούµενου και δίνει στο Δηµόσιο το δικαί-ωµα ελέγχου. Οι εγγυήσεις που δίδονται δεν αποτελούν στοι-χείο ούτε του δηµοσιονοµικού ελλείµµατος ούτε του δηµοσίου χρέους. Τα ειδικά οµόλογα που θα εκδοθούν αντισταθµίζονται µε αντίστοιχες καταθέσεις του Δηµοσίου στο πιστωτικό σύστη-µα. Με την επιτυχή εφαρµογή του σχεδίου, προβλέπεται και άµεση ωφέλεια για τον Έλληνα φορολογούµενο και τον κρατι-κό προϋπολογισµό, καθώς το Δηµόσιο θα εισπράξει από τις τράπεζες ποσό έως 500 εκατοµ-

ελλείµµατος ούτε του δηµοσίου χρέους. Τα ειδικά οµόλογα που θα εκδοθούν αντισταθµίζονται µε αντίστοιχες καταθέσεις του Δηµοσίου στο πιστωτικό σύστη-µα. Με την επιτυχή εφαρµογή του σχεδίου, προβλέπεται και άµεση ωφέλεια για τον Έλληνα φορολογούµενο και τον κρατι-κό προϋπολογισµό, καθώς το Δηµόσιο θα εισπράξει από τις τράπεζες ποσό έως 500 εκατοµ-

ζες που έχουν ικανοποιητική κεφαλαιακή επάρκεια χωρίς τη συµµετοχή του Δηµοσίου µέσω προνοµιούχων µετοχών, αλλά θα κάνουν χρήση αυτού του σκέλους του Σχεδίου.

� Τρίτο σκέλος του σχεδίου είναι η έκδοση ειδικών οµο-λόγων από το Δηµόσιο ύψους έως 8 δισεκατοµµυρίων ευρώ. Στο άρθρο 5 του σχεδίου νόµου προβλέπεται ρητά ότι η επιπλέ-ον ρευστότητα που προκύπτει από αυτούς τους τίτλους προ-ορίζεται αποκλειστικά για τη χρηµατοδότηση µικροµεσαίων επιχειρήσεων και στεγαστικών δανείων µε ανταγωνιστικούς όρους. Το Συµβούλιο Εποπτείας θα παρακολουθεί την εφαρµο-γή του άρθρου 5 και ως προς τη χορήγηση των δανείων, αλ-λά και ως προς τους όρους των δανείων. Προϋπόθεση για τη συµµετοχή και στο τρίτο σκέλος του Σχεδίου είναι η ικανοποιη-τική κεφαλαιακή επάρκεια.

Οι όροι της συµµετοχής

Με απόφαση του Υπουργού Οικονοµίας και Οικονοµικών, καθορίζονται οι ειδικοί όροι για την εφαρµογή του σχεδίου και τη συµµετοχή των πιστω-τικών ιδρυµάτων σε αυτό. Και η Υπουργική αυτή Απόφαση έχει εγκριθεί µαζί µε το σχέ-διο νόµου από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ειδικότερα, µε την Απόφαση καθορίζονται τα κρι-τήρια κατανοµής της ρευστότη-τας στα πιστωτικά ιδρύµατα. Τα βασικά κριτήρια είναι η κεφα-λαιακή επάρκεια των πιστωτι-κών ιδρυµάτων, το µερίδιό τους στην εγχώρια πιστωτική αγορά και η συµβολή τους στη χρη-µατοδότηση των µικροµεσαίων επιχειρήσεων και των στεγα-στικών δανείων. Το ύψος των

µή µεταξύ δύο στόχων: Από τη µία πλευρά, η εµπλοκή του Δηµοσίου στην ενίσχυση της ρευστότητας να µην λειτουρ-γήσει ως αντικίνητρο για την αποτελεσµατικότητα και τον ανταγωνισµό των πιστωτικών ιδρυµάτων. Διότι, ακριβώς, δεν είναι επιθυµητό να υπάρχει µόνιµη εξάρτηση των τραπεζών από εγγυήσεις και κεφάλαια του δηµοσίου. Από την άλλη πλευρά, επιδιώκεται η χορή-γηση δανείων από το πιστωτικό σύστηµα µε ανταγωνιστικούς όρους στους συναλλασσόµε-νους, δηλαδή τ ις επιχειρή-σεις και τα νοικοκυριά. Αυτή η ισορροπία εξασφαλίζεται µε το σχέδιο για την ενίσχυση της ρευστότητας της ελληνικής οι-κονοµίας. Ήδη υπάρχουν θετι-κές ενδείξεις ότι τα µέτρα που αποφάσισε η Κυβέρνηση φέρ-νουν αποτελέσµατα. Οι τράπε-ζες παίρνουν πρωτοβουλίες το τελευταίο διάστηµα, οι οποίες βοηθούν στην ανακούφιση των δανειοληπτών αλλά πρέπει να υπάρξουν περισσότερες πρω-τοβουλίες σ την κατεύθυνση αυτή. Τα επιτόκια στη διατρα-πεζική αγορά άρχισαν να µει-ώνονται µετά από ένα µεγάλο διάστηµα ανόδου. Ωστόσο, η διαδικασία οµαλοποίησης του διεθνούς χρηµατοπιστωτικού συστήµατος ενδεχοµένως να έχει διάρκεια και αναταράξεις. Εµείς, στο µεταξύ, θα πρέπει να προετοιµαστούµε για όλους

τους ενδεχόµενους κινδύνους. Οι αρνητικές διεθνείς οικονο-µικές εξελίξεις απαιτούν συ-νεχή επαγρύπνηση και εγρή-γορση. Οι αβεβαιότητες που δηµιουργούνται, η έλλειψη της ρευστότητας, ο κλονισµός των χρηµατισ τηριακών αξιών, η επίδραση της κρίσης και στις αναπτυσσόµενες οικονοµίες, είναι παράγοντες που γίνονται ασφαλώς αισθητοί και στην ελ-ληνική οικονοµία. Δηµιουργού-νται επιπλέον κίνδυνοι από την αύξηση των περιθωρίων των επιτοκίων και από την επιβρά-δυνση της διεθνούς οικονοµίας. Επηρεάζονται αρνητικά σηµα-ντικοί εξωστρεφείς τοµείς της, όπως είναι ο τουρισµός και η ναυτιλία, ή διάφοροι εξαγωγι-κοί τοµείς. Οι παράγοντες αυ-τοί ασφαλώς επηρεάζουν την κατανάλωση, τις επενδύσεις και το ρυθµό ανάπτυξης της οι-κονοµίας µας. Ωστόσο, οι µέχρι τώρα επιπτώσεις στην οικονο-µία µας είναι µικρότερες από όσο σε άλλες χώρες της ευ-ρωζώνης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Κυβέρνηση βαδίζει µε σύνεση, σοβαρότητα αλλά και αποφασιστικότητα. Με τις µεταρρυθµίσεις των τελευταί-ων ετών, η ελληνική οικονοµία απολαµβάνει αυξηµένες αντι-στάσεις απέναντι στην κρίση. Με τις πρωτοβουλίες που πήρε το τελευταίο διάστηµα, θωρα-κίζει ακόµη περισσότερο την ελληνική οικονοµία.

µύρια ευρώ ετησίως. Τα έσοδα αυτά προκύπτουν από την από-δοση 10% των προνοµιούχων µετοχών και τις προµήθειες για την παροχή των εγγυήσεων του Δηµοσίου και την έκδοση των ειδικών οµολόγων.

Τα οφέλη

Στόχος είναι να µετριασθούν κατά το δυνατόν οι επιπτώσεις από τη διεθνή κρίση στους Έλ-ληνες πολίτες, ιδιαίτερα στους οικονοµικά ασθενέστερους. Να ωφεληθούν οι απλοί πολίτες. Οι µικροµεσαίες επιχειρήσεις που χρειάζον ται δάνεια. Οι µεγαλύτερες επιχειρήσεις που έχουν ανάγκη από πιστώσεις. Οι άνεργοι ή οι εργαζόµενοι που θα κινδυνεύσουν να βρε-θούν στην ανεργία σε περίπτω-ση που δεν υπάρξει επαρκής χρηµατοδότηση της οικονο-µίας. Και το Δηµόσιο θα απο-κτήσει έναν µοχλό πίεσης στο πιστωτικό σύστηµα για να υπο-στηριχθούν ορισµένες κατηγο-ρίες δανειοληπτών που έχουν ιδιαίτερα προβλήµατα, όπως είναι αυτοί που έχουν στεγαστι-κό δάνειο και µένουν άνεργοι. Αυτοί είναι οι στόχοι που έχουν τεθεί µε το σχέδιο.

Σε όλες τις χώρες του κό-σµου αναπτύσσεται κάποιος προβληµατισµός για τα σχέ-δια ενίσχυσης της ρευστότητας του πιστωτικού συστήµατος. Όλοι αναζητούν την χρυσή το-

BANKING INSIGHT

Ώρα περισυλλογής για την ατµο-µηχανή της οικονοµίας. Γιατί µπορεί οι ελληνικές τράπεζες να φαίνονται σχεδόν αλώβητες στην κρίση των αγορών, όµως οι νέες συνθήκες οδηγούν σε αναθεώρηση στόχων και αλλαγή στρατηγικής. Η κρίση εµπιστοσύνης και η στενότη-τα στη διατραπεζική αγορά κάνoυν τους τραπεζίτες να στρέψουν το βλέµµα στην παραδοσιακή τραπε-ζική. Σε αυτή, σηµείο κλειδί για την ανάπτυξη είναι η αποτελεσµατική διαχείριση κινδύνων και µία κεφα-λαιακή διάθρωση που θα µπορεί να θωρακίσει τις τράπεζες στους κλυδωνισµούς των καιρών.

Στον µάντη το ανάθεµα;Η διεθνής χρηµατοπιστωτική κρίση που βρίσκεται σε εξέλιξη, αναµφίβολα προκάλεσε και προκαλεί ανησυχία και προβληµατισµό. Στο πλαίσιο αυτό, έχουν διατυπωθεί πολλές προτάσεις και µέτρα που πρέπει να ληφθούν για την ανάσχεση του επηρεασµού της πραγµατικής οικονοµίας και τη στήριξη κυρίως των µικρών επιχειρήσεων και των δανειοληπτών. Μεταξύ αυτών, προτάθηκε και η κατάργηση της Τειρεσίας ή έστω η ελαστικοποίηση των κριτηρίων καταχώρησης των δεδοµένων στα αρχεία µας. Ποια τα νέα δε-δοµένα όµως εάν οι προτάσεις αυτές υιοθετηθούν;

ΤΕΙΡΕΣΙΑΣ ΑΕ

Oσκοπός της Τειρεσίας, όπως έχει αποτυπωθεί στο καταστατικό της και έχει υιοθετηθεί από την Αρχή Προστασίας Δε-δοµένων Προσωπικού Χαρα κ τ ήρα ( εφε ξ ής «Αρχή») είναι, η ελαχι-

στοποίηση των κινδύνων από τη σύναψη πιστωτι-κών συµβάσεων µε αφερέγγυους πελάτες και εν γένει από τη δηµιουργία επισφαλών απαιτήσεων και τελικά η προστασία της εµπορικής πίστης και η εξυγίανση των οικονοµικών συναλλαγών.

Για την εξυπηρέτηση του σκοπού αυτού, η Τειρεσίας συλλέγει πληροφορίες τις οποίες στη συνέχεια θέτει στη διάθεση των πιστωτικών και χρηµατοδοτικών ιδρυµάτων, υποχρεούµενη να διασφαλίζει ότι αυτές είναι κατά το δυνατόν πλή-ρεις και ακριβείς.

Τα πιστωτικά και χρηµατοδοτικά ιδρύµατα, που έχουν κατ’ αποκλειστικότητα πρόσβαση στα αρχεία της Τειρεσίας, αντλούν την παρεχόµενη πληροφόρηση χωρίς καµία κρίση ή αξιολόγηση. Η αξιολόγηση της κάθε πληροφορίας πραγµατο-ποιείται αποκλειστικά από την τράπεζα. Η τράπε-ζα θα συνεκτιµήσει τις αντληθείσες πληροφορίες µε επιπλέον δεδοµένα που προέρχονται από την αίτηση χρηµατοδότησης, όπως και µε τα δεδοµέ-να που η ίδια ενδεχοµένως έχει (π.χ. επάγγελµα αιτούντος, εισοδήµατα κλπ.) και µε βάση τη χρη-µατοδοτική της πολιτική θα αποφασίσει για την ικανοποίηση ή µη της αίτησης χρηµατοδότησης.

Σηµειώνεται λοιπόν ότι η Τειρεσίας δεν αξιο-λογεί αιτήσεις δανείων και πιστώσεων και πολύ περισσότερο δεν αποφασίζει επ’ αυτών. Η Τειρε-σίας παρέχει µόνο πληροφόρηση, τα χαρακτη-ριστικά της οποίας και η σηµασία της θα εξετα-στούν στη συνέχεια σε σχέση µε καθ’ ένα από τα

Του Γιάννη Μούργελα, προέδρου δ.σ. της Τειρεσίας ΑΕ


δύο κύρια αρχεία που διαχειρίζεται: το Αρχείο Δεδοµέ-νων Οικονοµικής Συµπεριφοράς και το Αρχείο Συγκέ-ντρωσης Κινδύνων.

Σκοπός του Αρχείου Δεδοµένων Οικονοµικής Συµπε-ριφοράς είναι η παροχή πληροφόρησης για την αξιολό-γηση της φερεγγυότητας. Προς τούτο, στο συγκεκριµένο αρχείο καταχωρούνται πληροφορίες για ακάλυπτες επι-ταγές, απλήρωτες συναλλαγµατικές, καταγγελίες συµ-βάσεων δανείων και πιστώσεων, διαταγές πληρωµής, κατασχέσεις, πλειστηριασµούς κ.λπ. Πρόκειται για πλη-ροφορίες επί γεγονότων η συνδροµή των οποίων έχει ήδη βεβαιωθεί, όπως π.χ. έχει βεβαιωθεί η µη εξόφληση της επιταγής µε τη σφράγιση, η καταγγελία σύµβασης µε το σχετικό έγγραφο που η τράπεζα έχει αποστείλει στον πε-λάτη - οφειλέτη της, η διαταγή πληρωµής µε την έκδοσή της από τον αρµόδιο δικαστή κ.λπ.

Πρόκειται λοιπόν για πληροφορίες αθέτησης συ-γκεκριµένης οικονοµικής υποχρέωσης που έπρεπε να εκπληρωθεί σε συγκεκριµένο χρόνο, οι οποίες χαρακτη-ρίζονται από υψηλό βαθµό αντικειµενικότητας. Τη σηµα-σία αυτής ακριβώς της συµπεριφοράς στις οικονοµικές συναλλαγές αρκετοί προσπαθούν να υποβαθµίσουν.

Τέτοιες προσπάθειες είναι αναµφίβολα άδικες σε

βάρος των πολιτών ή νοµικών προσώπων που υπήρξαν συνεπείς στις υποχρεώσεις που ανέλαβαν, κάποιες φο-ρές µε πολύ προσπάθεια και κόπο. Πέραν όµως αυτού, τέτοιες προσπάθειες, όπως καταδεικνύεται από σχετικές µελέτες, οδηγούν σε µη ακριβή εκτίµηση της φερεγγυό-τητας των πελατών, στην αύξηση του αναλαµβανόµενου κινδύνου και τέλος στην αύξηση των επισφαλειών, το πρόσθετο κόστος των οποίων θα κληθούν να καλύψουν και πάλι οι συνεπείς πελάτες - οφειλέτες.

Ο µάντης δεν είναι τυφλός

Από τις στατιστικές αναλύσεις των δεδοµένων του Αρ-χείου Οικονοµικής Συµπεριφοράς προκύπτει ότι, η χορή-γηση δανείων ή πιστώσεων, χωρίς να ληφθούν υπ΄ όψη οι πληροφορίες για υφιστάµενα γεγονότα µη εκπλήρω-σης οικονοµικών υποχρεώσεων, οδηγεί σε αυξηµένο κίν-δυνο αθέτησης των υποχρεώσεων που προέρχονται από το χορηγούµενο δάνειο ή πίστωση.

Η πιθανότητα αθέτησης των αναλαµβανόµενων υπο-χρεώσεων αυξάνεται ανάλογα µε την προηγούµενη ασυνεπή συµπεριφορά ως εξής:

εφόσον έχει σφραγισθεί επιταγή, η πιθανότητα αθέ-τησης διαµορφώνεται στο 53%,

εφόσον δεν έχει εξοφληθεί συναλλαγµατική η πιθα-νότητα αθέτησης διαµορφώνεται στο 39%,

εφόσον έχει προϋπάρξει καταγγελία σύµβασης δανεί-ου ή πίστωσης, η πιθανότητα αθέτησης διαµορφώνεται στο 54% και

εάν έχει εκδοθεί Διαταγή Πληρωµής η πιθανότητα αθέτησης είναι 48%.

Εάν δε η προηγούµενη οικονοµική συµπεριφορά έχει οδηγήσει σε περισσότερα από ένα τέτοια γεγονότα, η πιθανότητα αθέτησης διαµορφώνεται υψηλότερα του 50%, ανάλογα µε τα χαρακτηριστικά τους.

Προκύπτει συνεπώς ότι εφόσον κάποιος έχει ήδη αθετήσει κάποια οικονοµική του υποχρέωση, έχει πολ-λές πιθανότητες να αθετήσει και επόµενες. Οι πιθανό-τητες δε αυτές υπερβαίνουν το 50% στην περίπτωση των επιταγών, ενώ είναι σηµαντικά µικρότερες (15% λιγότερο) στην περίπτωση των ανεξόφλητων συναλλαγµατικών οι οποίες γενικά εκδίδονται για πολύ µικρότερα ποσά από τις επιταγές και των οποίων η χρήση συνεχώς φθίνει.

Πρακτικά αυτό σηµαίνει ότι εάν χορηγηθεί το ίδιο δάνειο σε δύο πρόσωπα που και τα δύο είχαν εκδώσει στο παρελθόν σφραγισµένες επιταγές, το ένα από αυτά δεν θα εξοφλήσει εµπρόθεσµα τις δόσεις του δανείου. Εάν λοιπόν αποφασισθεί ή χαλάρωση των όρων λει-τουργίας του Αρχείου Δεδοµένων Οικονοµικής Συµπερι-φοράς µε τη µη καταχώριση σε αυτό πληροφοριών και µάλιστα αυτών που αφορούν σε σφραγισµένες επιταγές είναι προφανές ότι δεν θα λύσουµε το πρόβληµα της αθέτησης της συγκεκριµένης υποχρέωσης, η οποία θα

συνεχίσει να υπάρχει και απλώς δεν θα γίνεται γνωστή, όπως επίσης προφανές είναι ότι µε τον τρόπο αυτό θα πολλαπλασιάσουµε το πρόβληµα δηµιουργώντας νέες επισφάλειες και επιβαρύνοντας ακόµη περισσότερο ήδη υπερήµερους οφειλέτες.

Όσον αφορά στο Αρχείο Συγκέντρωσης Κινδύνων (ΣΣΚ), σκοπός του είναι η παροχή πληροφόρησης κυ-ρίως για την εκτίµηση της πιστοληπτικής ικανότητας των πελατών των Τραπεζών, δηλαδή της εκτίµησης της δυνα-τότητας του αιτούντος δάνειο ή πίστωση να εκπληρώσει τις εντεύθεν υποχρεώσεις του. Προς τούτο στο αρχείο αυ-τό καταχωρούνται πληροφορίες για τα υπόλοιπα δανείων και πιστώσεων που έχουν χορηγηθεί, ώστε να προκύπτει η συνολική υποχρέωση.

Οι πληροφορίες αυτές αποστέλλονται ηλεκτρονικά από τις τράπεζες, εφόσον οι πελάτες στους οποίους αυτές αφορούν έχουν συγκατατεθεί προς τούτο, ώστε και στην περίπτωση αυτή η καταχωρούµενη πληροφόρηση χαρα-κτηρίζεται από υψηλό βαθµό αντικειµενικότητας.

Το αρχείο αυτό λειτουργεί από τα µέσα του 2003 για τις χορηγήσεις καταναλωτικής πίστης (προσωπικά δά-νεια, πιστωτικές κάρτες, «ανοικτά» δάνεια, κλπ.), από το 2005 για τις χορηγήσεις στεγαστικής πίστης και από φέ-τος για τις χορηγήσεις προς τις µικρές επιχειρήσεις.

Στο αρχείο αυτό έχουν µέχρι σήµερα καταχωρηθεί

πληροφορίες για το 76% των καταναλωτικών δανείων, το 443% των χορηγήσεων µέσω πιστωτικών καρτών και το 48% των χορηγήσεων στεγαστικής πίστης.

Τα ποσοστά που αφορούν στις αορίστου χρόνου χο-ρηγήσεις µέσω πιστωτικών καρτών και στα συνήθως µα-κροχρόνια στεγαστικά δάνεια είναι σχετικά µικρά, λόγω της απαιτούµενης συγκατάθεσης που έθεσε η Αρχή, ως προϋπόθεση για την καταχώρηση. Με τον τρόπο αυτό πρακτικά αποκλείστηκαν από το αρχείο δεδοµένα για όλα τα δάνεια και τις πιστώσεις που χορηγήθηκαν µέχρι και το 2003. Παρά ταύτα η βάση που έχει δηµιουργη-θεί και ο χρόνος που έχει µεσολαβήσει, από την έναρξη λειτουργίας του συγκεκριµένου αρχείου, µας επιτρέπει να αναλύσουµε τα δεδοµένα που καταχωρούνται και να φθάσουµε σε σηµαντικά συµπεράσµατα για τη συµπερι-φορά των πελατών - οφειλετών.

Σχετική ανάλυση και µελέτη των καταχωρούµενων στο Αρχείο Συγκέντρωσης Κινδύνων δεδοµένων κατέληξε στα ακόλουθα συµπεράσµατα:

Όσες περισσότερες χορηγήσεις έχει λάβει ένα άτοµο τόσο περισσότερες πιθανότητες έχει να καθυστερήσει την εξόφληση των υποχρεώσεων του για χρονικό διάστηµα µεγαλύτερο των ενενήντα (90) ηµερών ή τριών (3) µηνών. Συγκεκριµένα ένας καταναλωτής που έχει πάρει δύο (2) δάνεια, έχει 6,9% πιθανότητα να γίνει υπερήµερος για περισσότερο από τρεις µήνες, ενώ εάν έχει πάρει τέσσε-ρις (4) χορηγήσεις, η πιθανότητα αυτή διαµορφώνεται στο 11,2% και εάν οι χορηγήσεις είναι έξι (6), η πιθανό-τητα αυξάνεται στο 15,2%.

Όσες περισσότερες είναι οι τράπεζες από τις οποίες ο καταναλωτής έχει λάβει δάνεια, τόσο αυξάνεται ο κίν-δυνος να παρουσιαστούν καθυστερήσεις στις αποπλη-ρωµές. Συγκεκριµένα εάν ένας καταναλωτής έχει λάβει χορηγήσεις από δύο τράπεζες, η πιθανότητα να παρου-σιάσει καθυστέρηση άνω των ενενήντα (90) ηµερών δια-µορφώνεται στο 9,8% ενώ αν οι χορηγήσεις προέρχονται από τέσσερις (4) τράπεζες, η πιθανότητα αθέτησης προ-σεγγίζει το 20%.

Όταν η καθυστέρηση εξόφλησης µιας υποχρέωσης φθάσει τις ενενήντα (90) ηµέρες, οι πιθανότητες να αυ-ξηθεί και άλλο και τελικά να καταγγελθεί η σύµβαση του δανείου είναι µεγαλύτερη από 75%.

Ένας άλλος παράγοντας ο οποίος συνδέεται µε τον κίνδυνο αθέτησης της αποπληρωµής πιστώσεων είναι το χρονικό διάστηµα που µεσολαβεί µεταξύ των χορη-γήσεων. Έτσι, όσο µεγαλύτερο είναι το διάστηµα µεταξύ

ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ των δεδοµένων του Αρχείου Οικο-νοµικής Συµπεριφοράς προκύπτει ότι η χορήγηση δανείων ή πιστώσε-ων, χωρίς να ληφθούν υπ΄ όψη οι πληροφορίες για υφιστάµενα γεγο-νότα µη εκπλήρωσης οικονοµικών υποχρεώσεων, οδηγεί σε αυξηµένο κίνδυνο αθέτησης των υποχρεώσε-ων που προέρχονται από το χορη-γούµενο δάνειο ή πίστωση.


δύο ή /και περισσοτέρων χορηγήσεων, τόσο µειώνεται ο κίνδυνος αθέτησης αποπληρωµής των αναληφθέντων υποχρεώσεων, ενώ όσο µικρότερο το διάστηµα, τόσο µεγαλύτερος ο κίνδυνος να παρουσιαστούν σηµαντικές καθυστερήσεις ή και πλήρης αδυναµία αποπληρωµής. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι εάν ένας καταναλωτής έχει λάβει δύο (2) χορηγήσεις µε µικρή διαφορά έγκρισης µεταξύ τους (έως περίπου 7 εβδοµάδες) η πιθανότητα να παρουσιάσει καθυστέρηση µεγαλύτερη των ενενήντα (90) ηµερών είναι 14%, ενώ εάν η διαφορά έγκρισης εί-ναι µεγαλύτερη (έως περίπου 52 εβδοµάδες) τότε το πο-σοστό µειώνεται σε 8% περίπου. Για δε διαφορά µεταξύ έγκρισης χορηγήσεων µεγαλύτερη των πενήντα δύο (52) εβδοµάδων, το ποσοστό αθέτησης µειώνεται έως και κά-τω από 5%.

Η άλλη όψη του νοµίσµατος

Από όσα αναπτύχθηκαν µέχρι εδώ προκύπτει η σπουδαιότητα των πληροφοριών που η Τειρεσίας θέτει στη διάθεση των πιστωτικών και χρηµατοδοτικών ιδρυ-µάτων για την αξιολόγηση της φερεγγυότητας και της πιστοληπτικής ικανότητας των πελατών τους. Αναµφίβο-λα ορθή αξιολόγηση των πληροφοριών αυτών οδηγεί στον περιορισµό επισφαλειών, που πολλοί ισχυρίζονται ότι λειτουργεί µόνο υπέρ των τραπεζών. Όµως στις διµε-ρείς, αµφοτεροβαρείς σχέσεις που διαµορφώνονται σε ανταγωνιστικό περιβάλλον, όπως είναι η σχέση τράπε-ζας-πελάτη, ο περιορισµός των επισφαλειών συνεπά-γεται για µεν την τράπεζα µείωση του κόστους της και δηµιουργία προϋποθέσεων µείωσης των επιτοκίων και για τους πελάτες-καταναλωτές περιορισµό της υπερ-χρέωσης.

Ο περιορισµός της παρεχόµενης πληροφόρησης είναι προφανές ότι δεν επιλύει το πρόβληµα εφόσον η µη εµφάνιση µιας σφραγισµένης επιταγής δεν σηµαί-νει ότι αυτή δεν σφραγίσθηκε. Το πρόβληµα παραµέ-νει και απλά αποκρύπτεται, κουκουλώνεται, µε βέβαιο αποτέλεσµα την αύξηση των επισφαλειών και συνακό-λουθα του κόστους και την ανάσχεση της µείωσης των επιτοκίων χορηγήσεων ή και την αύξησή τους, αλλά και τη δηµιουργία νέας γενιάς «υπερχρεωµένων νοι-κοκυριών», για την οποία πιθανότητα θα υπάρξουν και πάλι διαµαρτυρίες, αλλά και αποσιώπηση της αιτίας.

Η οικονοµική κρίση που βιώνουµε νοµίζω ότι, µε-ταξύ άλλων, κατέδειξε πόσο απαραίτητη είναι η ορθή αξιολόγηση του αναλαµβανόµενου κινδύνου. Για το λό-γο αυτό στο επίκεντρο των συζητήσεων για τη δηµιουρ-γία των προϋποθέσεων που θα αποτρέψουν κάτι τέτοιο στο µέλλον είναι και οι όροι λειτουργίας των εταιρειών αξιολόγησης των κινδύνων. Δεν αποτέλεσαν όµως, ούτε αποτελούν αντικείµενο συζήτησης οι ίδιες οι πληροφο-ρίες και οι όροι συλλογής και παροχής τους. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι για κανένα από τα σαράντα τρία (43) γραφεία πληροφοριών πίστης που λειτουργούν στην Ευρώπη δεν έχει τεθεί θέµα περιορισµού της πα-ρεχόµενης πληροφόρησης. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι όταν εκπρόσωπος του ενός από δύο γραφεία πλη-ροφοριών πίστης που λειτουργούν στην Ιταλία ρωτήθη-κε σχετικά, απάντησε «όταν έχεις πυρετό δεν χτυπάς το θερµόµετρο για να κατέβει»!

Πιστεύω ότι και εµείς στην Ελλάδα πρέπει να κά-νουµε το ίδιο, επιλέγοντας τον µακροπρόθεσµο σχεδια-σµό αντί του πρόσκαιρου.

BACK TO REALITYΤΡΑΠΕΖΕΣ

Η πίστη ότι οι κεφαλαιαγορές µπορούν να τροφο-δοτούν, σχεδόν αέναα, την ανάπτυξη αποδείχθηκε απατηλή. Ή µήπως και αυτή η νέα διαπίστωση δεν είναι παρά άλλη µία ψευδής αντανάκλαση στον καθρέπτη των αγορών; Γιατί το καπιταλιστικό σύ-στηµα µπορεί όντως να εδραιώσει την ανάπτυξη φθάνει να µην αναλώνεται σε επιπόλαιες επιδιώ-ξεις, σαν αυτές που παραδίδουν σήµερα τους ξέ-νους τραπεζίτες στα κρατικά οικονοµικά επιτελεία για ανόρθωση της λαβωµένης τους εικόνας. Μέσα στην καταιγίδα της κρίσης, οι έλληνες τραπεζίτες µαθαίνουν από τα παθήµατα των ξένων. Ακριβή τους γνώση, ότι οι παραδοσιακές τραπεζικές ερ-γασίες είναι αυτές που µπορούν να στηρίξουν µία διατηρήσιµη ανάπτυξη. Στο παιχνίδι του ανταγωνι-σµού, στη µικρή ελληνική αγορά µε τον τεράστιο ζωτικό (βαλκανικό και όχι µόνο) χώρο, κερδισµένη θα βγει η τράπεζα που γνωρίζει καλά την παραδο-σιακή τραπεζική. Του ΧΡΗΣΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑ

Η επιστροφή στην παραδοσιακή τραπεζική σηµατοδοτεί την ισχύ των ικανών


Hπαγκόσµια χρηµατοπιστωτική κρίση, όσο κι αν ακούγεται παράταιρο, αποτελεί βάλ-σαµο για τον καπιταλισµό. Όσον αφορά το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα, η παγκόσµια χρηµατοπιστωτική κρίση αναµφίβολα κλείνει οριστικά το κεφάλαιο «εύ-κολα κέρδη για τραπεζίτες» και ανοίγει θεαµατικά µια νέα εποχή, µε νέους µετόχους, νέου τύπου διοικήσεις και νέες προτεραιότητες. Είναι εντυπωσιακό.

Στην Ελλάδα η κρίση άνοιξε µια νέα εποχή για το τραπεζικό επιχειρείν.

Ο παραδοσιακός καπιταλισµός, η θεωρία συγκέ-ντρωσης των κεφαλαίων για την οικονοµική ανάπτυξη έχει αυστηρούς κανόνες. Δεν επιτρέπει ποτέ στο χρηµα-τοοικονοµικό κοµµάτι να ξεπερνά το 100% της πραγµατι-κής οικονοµίας. Τα πράγµατα δυστυχώς είχαν εξοκείλει τα τελευταία χρόνια. Το 2007 τα financials αντιστοιχού-σαν στο 150% των εσόδων της πραγµατικής οικονοµίας. Αναπόφευκτη λοιπόν ήταν η οδυνηρή επιστροφή ενός ολόκληρου πλανήτη στην πραγµατικότητα.

Check to Reality για τις ελληνικές τράπεζες

Για τους επόµενους 6-9 µήνες, η ελληνική οικονο-µία θα βλέπει τον πληθωρισµό να πέφτει (αφού θα συ-γκρίνεται µε την εκρηκτική άνοδο των τιµών των πρώτων υλών αλλά και των προϊόντων τους αντίστοιχους µήνες του προηγούµενου έτους), τα βασικά επιτόκια χρηµα-τοδότησης του ευρώ σε ιστορικά χαµηλά επίπεδα αλλά και την κερδοφορία των τραπεζών να υποχωρεί.

Η Ελληνική Δηµοκρατία θα βρίσκει δανεικά κεφά-λαια δυσκολότερα και ακριβότερα. Η εµπιστοσύνη στα «ελληνικά χαρτιά» µειώνεται. Υπάρχουν αναλυτές που εκτιµούν ότι στην περίπτωση που το spread των ελληνι-κών οµολόγων (η διαφορά απόδοσης από τα αντίστοι-χα γερµανικά) διευρυνθεί πάνω από τις 2 ποσοστιαίες

µονάδες, η χρηµατοδότηση της ελληνικής οικονοµίας όχι µόνον θα κοστίζει ακριβά αλλά θα είναι δύσκολη.

Ανάλογα ακριβότερα θα δανείζονται τότε και οι ελ-ληνικές τράπεζες στη διατραπεζική αγορά. Οι παρα-δοσιακοί µέτοχοι των ελληνικών τραπεζών, οι µεγάλες επενδυτικές τράπεζες του εξωτερικού, δεν θα έχουν ού-τε χρόνο ούτε διάθεση να ασχοληθούν µε την Ελλάδα. Οι ανταγωνιστές των ελληνικών τραπεζών θα πιέζουν τις διοικήσεις τους να πουλήσουν τις πετυχηµένες δρα-στηριότητές τους στα Βαλκάνια και την Ν.Α. Ευρώπη, καθώς το κόστος άντλησης κεφαλαίων για τη συνέχιση της επέκτασής τους στην περιοχή αυξάνεται.

Συµµαχίες σε Νέα Ευρώπη και Τουρκία

Συµµαχίες και συγχωνεύσεις τραπεζών στην ελληνι-κή επικράτεια είναι δύσκολο να πετύχουν αφού κανείς δεν θα τολµήσει να διανοηθεί κινήσεις µείωσης του λει-τουργικού κόστους, απολύσεις και κλείσιµο καταστηµά-των. Μοναδική διέξοδος η συνεργασία των ελληνικών τραπεζών στο εξωτερικό. Εκεί που η ισχύς εν τη ενώσει µπορεί να προσφέρει διέξοδο στον λαβύρινθο των πιέ-σεων και των εκβιαστικών διληµµάτων.

ΟΙ ελληνικές τράπεζες, εκτός Ελλάδος δραστηριο-ποιούνται σε δύο πολύ συγκεκριµένες και πολύ ζωτικές για την κερδοφορία τους περιοχές. Νέα Ευρώπη και Τουρκία. Σε αυτές ακριβώς τις γεωγραφικές ζώνες οι προβλέψεις για το 2009 δεν είναι καλές αφού αναφέ-ρονται σε δραµατική πτώση, έως και κατά 60%, στον ρυθµό αύξησης των δανείων.

Ενώ λοιπόν στην Ελλάδα οι συντονισµένες προσπά-θειες της κυβέρνησης και της Τράπεζας της Ελλάδος στοχεύουν σ’ ένα απλό «φρενάρισµα» στον ρυθµό αύ-ξησης των δανείων από το 20% στο 10% - 11% το 2009, στην Τουρκία ο ρυθµός πιστωτικής επέκτασης εκτιµάται ότι θα µειωθεί από 35% περίπου στο 15% και στη Νέα

ΤΑΚΗΣΑΡΑΠΟΓΛΟΥ

διοικητήςΕθνική Τράπεζα

Ο ισχυρόςΣε εποχή κρίσης, η Εθνι-κή απέδειξε την ισχύ και το κύρος της τόσο στην

ελληνική όσο και τη διε-θνή αγορά.

ΓΙΑΝΝΗΣΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ

πρόεδροςAlpha Bank

Ο δυναµικόςΟλοκλήρωσε τη συµµαχία µε το Investment Fund του Κατάρ και ανακοίνωσε πρώτος συµµετοχή

στο κυβερνητικό σχέδιο ενίσχυσης της ρευστότητας των τραπεζών.

ΝΙΚΟΛΑΟΣΝΑΝΟΠΟΥΛΟΣ

διευθύνων σύµβουλοςEurobank

Ο πρωτοπόροςΗ ισχύς του βασικού µετόχου, Σπύρου Λάτση, και το δυναµι-κό management αποτελούν εγγύηση για την περαιτέρω

δυναµική της ανάπτυξη.

ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΡΟΝΤΗΡΑΣ

διευθύνων σύµβουλος Εµπορική Τράπεζα

Ο διορατικόςΑπέδειξε την ισχύ του βα-σικού µετόχου, της Credit

Agricole, και δροµολόγησε σηµαντική αύξηση κεφαλαί-

ου µε την ενίσχυση του.

ΔΗΜΗΤΡΗΣΜΗΛΙΑΚΟΣδιοικητής

Αγροτική Τράπεζα

Ο αποτελεσµατικόςΟλοκλήρωσε την αναδι-οργάνωση της τράπεζας,

τώρα αποτελεί ισχυρό χαρτί της κυβέρνησης για την αναθέρµανση της οι-

κονοµίας.

ΑΝΔΡΕΑΣΒΓΕΝΟΠΟΥΛΟΣ

εκτελεστικός αντιπρό-εδρος Marfin Bank

Ο ανερχόµενος Ο αιρετικός του λόγος αλλά

και η ισχυρή κεφαλαιακή βά-ση της Marfin, τον έχουν ανα-γορεύσει σε άσπρο ιππότη του

τραπεζικού συστήµατος.

ΜΙΧΑΛΗΣΣΑΛΛΑΣπρόεδρος

Τράπεζα Πειραιώς

Ο καινοτόµοςΟδηγεί τις εξελίξεις, αµέσως µετά τη µείωση του επιτοκί-ου του ευρώ, πρώτος ανα-κοίνωσε ισόποση µείωση

των επιτοκίων χορηγήσεων.

Ευρώπη, δηλαδή Βαλκάνια και Αν. Ευρώπη, οι χορη-γήσεις θα αυξηθούν µόλις 3% µε 4%.

Μέχρι σήµερα κατά µέσο όρο τα δάνεια στη Νέα Ευρώπη αυξάνονταν µε ρυθµό 45% περίπου. Το 2009 είναι φανερό πλέον ότι θα καταγραφεί η µεγαλύτερη επιβράδυνση του ρυθµού αύξησης των δανείων της τε-λευταίας δεκαετίας.

Επιπλέον η προσπάθεια άντλησης καταθέσεων από την τοπική κοινωνία ώστε να χρηµατοδοτηθεί η ανά-πτυξη σ’ αυτές τις περιοχές και δαπανηρή είναι και αλυσιτελής. Τουλάχιστον για το 2009 η Νέα Ευρώπη αλλά και η Τουρκία δεν θα αποδώσουν στους ισολογι-σµούς των ελληνικών τραπεζικών οµίλων τα κέρδη που στο παρελθόν αντιστοιχούσαν στο 30% των συνολικών εσόδων. Είναι πολύ πιθανό να παρατηρηθεί έξαρση του φαινόµενου των επισφαλειών, δηλαδή ταυτόχρονα να σηµειωθεί επιβράδυνση στα νέα δάνεια και αύξηση στις προβληµατικές χορηγήσεις.

Με λίγα λόγια, αν υπάρχει έδαφος για συµµαχίες ελληνικών τραπεζών σήµερα, αυτό βρίσκεται σαφώς εκτός της ελληνικής επικράτειας.

Νέες στρατηγικές και νέες «φιλίες»

Η κυβέρνηση ορθώς παρενέβη για να ενισχύσει µε την απαραίτητη ρευστότητα την ελληνική οικονοµία, µε το περιβόητο «πακέτο των 28 δισ. ευρώ» το οποίο δυ-

στυχώς ούτε µεγάλο είναι ούτε επαρκές. Ήταν απλώς αναγκαίο. Το οικονοµικό επιτελείο της κυβέρνησης σω-στά προέβλεψε τα αδιέξοδα και αποφάσισε να επέµ-βει για να δηµιουργήσει κλίµα ασφάλειας όσον αφορά τη χρηµατοδότηση της ελληνικής οικονοµίας αλλά και συνθήκες ίσου ανταγωνισµού στο ελληνικό τραπεζικό σύστηµα.

Είναι προφανές ότι οι παλιές καλές µέρες για τους Έλληνες τραπεζίτες έχουν παρέλθει. Οι επόµενοι 6-9 µήνες είναι η περίοδος που θα πρέπει να αποδείξουν τις ικανότητές τους στο χρηµατοπιστωτικό επιχειρείν. Στο παιχνίδι του ανταγωνισµού, στη µικρή ελληνική αγορά µε τον τεράστιο ζωτικό (βαλκανικό και όχι µόνο) χώρο, κερδισµένη θα βγει η τράπεζα εκείνη που µπο-ρεί να ασκεί και που γνωρίζει πολύ καλά την παρα-δοσιακή τραπεζική. Τα µερίδια αγοράς θα αλλάξουν. Ωφεληµένες θα βγαίνουν καθηµερινά οι τράπεζες που διαθέτουν τα έµπειρα στελέχη, τις διαδικασίες και τους µηχανισµούς για την αξιολόγηση της πραγµατικής πι-στοληπτικής αξιοπιστίας των επιχειρήσεων και των δα-νειοληπτών.

Η δουλειά του τραπεζίτη είχε παραγίνει εύκολη τα τελευταία 3-4 χρόνια. Κέρδιζαν πολλά από το dealing room και τα golden boys, παραγνωρίζοντας την αξία του παραδοσιακού τραπεζικού στελέχους που είχε τις κεραίες του τεντωµένες στην αγορά, ήξερε τα µυστικά των πελατών της γειτονιάς, τις παραξενιές και τις αδυ-


ναµίες τους. Η τραπεζική επιστρέφει πίσω τουλάχι-στον 15 χρόνια. Όσες τράπεζες «ξέχασαν» το παρα-δοσιακό βιβλίο και «κοιµήθηκαν» πάνω στα εύκολα κέρδη θα υποφέρουν. Θα εξαγοραστούν στην πραγ-µατική τους αξία. Την αξία των κεφαλαίων τους και µόνον.

Δεν είναι τυχαίο ότι το κόστος του χρήµατος σε ολόκληρο τον πλανήτη έχει µειωθεί µε ταχύτητα πρωτοφανή στον παγκόσµιο καπιταλισµό, καθώς οι κεντρικοί τραπεζίτες προσπαθούν να µετριάσουν την απότοµη προσγείωση των χρηµαταγορών στην πραγ-µατικότητα.

Φαύλος κύκλος στην πραγµατική οικονοµία

Είναι προφανές ότι τα χρηµατιστήρια θα ανακάµ-ψουν συντοµότερα από την πραγµατική οικονοµία. Ωστόσο, η οικονοµική ανάπτυξη στην τραυµατισµένη ελληνική οικονοµία θα αργήσει να έρθει.

Η χρηµατοδότηση της πραγµατικής οικονοµίας θα είναι προβληµατική παρά τα µέτρα που παίρνουν οι εθνικές κυβερνήσεις µαζί και η Ελληνική. Η κρυ-στάλλινη σφαίρα που απεικονίζει αυτή την οδυνηρή πραγµατικότητα δεν είναι άλλη από την αγορά των κρατικών οµολόγων:

Η καµπύλη απόδοσης σχηµατίζεται από τη δια-φορά στις αποδόσεις µεταξύ 2ετών και 10ετών κρα-τικών οµολόγων. Όταν µια οικονοµία επιβραδύνεται, η καµπύλη έχει την τάση να διευρύνεται, καθώς µει-ώνονται τα βραχυχρόνια επιτόκια ως µέτρο για την τόνωση της ανάπτυξης. Και όταν η οικονοµία ανακά-µπτει και τα βραχυχρόνια επιτόκια ανεβαίνουν, τότε η καµπύλη συρρικνώνεται.

Με τις κεντρικές τράπεζες του πλανήτη να µειώ-νουν τα επιτόκια ώστε να αποτρέψουν το ενδεχόµενο ύφεσης, η καµπύλη αποδόσεων στις αγορές κρατι-κών οµολόγων έχει ήδη διευρυνθεί σηµαντικά, εξέ-λιξη ενδεικτική των δυσοίωνων προοπτικών για την οικονοµία.

Θεωρητικά, η µεγάλη διαφορά απόδοσης µετα-ξύ βραχυπρόθεσµων και µακροπρόθεσµων τίτλων θα µπορούσε να βοηθήσει τις τράπεζες να βελτιώσουν τον ισολογισµό τους, δανειζόµενες φθηνά βραχυχρό-νια και δανείζοντας ακριβότερα µακροχρόνια. Μόνο που αυτή τη φορά τα πράγµατα είναι διαφορετικά, καθώς οι τράπεζες αποφεύγουν τον δανεισµό.

Παρά τις µειώσεις επιτοκίων και τις ενέσεις ρευ-στότητας από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, οι ελληνικές τράπεζες θέτουν πιο αυστηρούς όρους δανεισµού για καταναλωτές και επιχειρήσεις, φέρ-νοντας πιο κοντά τον κίνδυνο µίας παρατεταµένης ύφεσης. Η στάση τους αυτή ενισχύει τις πιέσεις στην

πραγµατική οικονοµία. Έχει δηµιουργηθεί δηλαδή ένας φαύλος κύκλος…

Οι νέοι κανόνες Προβόπουλου

Πολύ σωστά η Τράπεζα της Ελλάδος έσπευσε να βάλει αυστηρούς, σαφείς και ενιαίους κανόνες στο τραπεζικό παιχνίδι του 2009. Ξεκίνησε από τη δια-σφάλιση της ορθής απεικόνισης της κατάστασης των τραπεζών στους ισολογισµούς του 2008.

Από την πρώτη στιγµή της κρίσης, η διοίκηση της Τράπεζας της Ελλάδος, ο έµπειρος τραπεζίτης Γιώρ-γος Προβόπουλος, έθεσε ως προτεραιότητα τον προσ-διορισµό της εύλογης αξίας των χρηµατοοικονοµικών µέσων, σύµφωνα µε τα προβλεπόµενα από τα Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα, ενώ δόθηκε ιδιαίτερη έµφαση στις περιπτώσεις όπου δεν υπάρχει ενεργός αγορά ή όταν η αγορά παρουσιάζει χαµηλή εµπορευσιµότητα.

Στο τραπέζι των διαπραγµατεύσεων µεταξύ τραπε-ζών και διοίκησης της ΤτΕ τέθηκε και το θέµα των επα-να-ταξινοµήσεων χρηµατοοικονοµικών µέσων ενεργη-τικού σύµφωνα µε τις αλλαγές που έχουν επέλθει στα Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα.

Οι ελληνικές τράπεζες οφείλουν πλέον να συµµορ-φωθούν πλήρως µε στους κανόνες γνωστοποιήσεων έτσι ώστε οι χρήστες των οικονοµικών καταστάσεων να κατανοούν πλήρως την επίπτωση των σχετικών µεταβο-λών. Για τις προβλέψεις που αφορούν την αποµείωση της αξίας χρηµατοοικονοµικών στοιχείων ενεργητικού, κυρίως των δανείων, υπάρχει ανάγκη πλήρους απο-τύπωσης των υφιστάµενων συνθηκών της αγοράς, των

καθυστερήσεων αποπληρωµής, των ενδείξεων επιδεί-νωσης της οικονοµικής κατάστασης των δανειοληπτών και της ενδεχόµενης µείωσης της αξίας των πιθανών εξασφαλίσεων.

Όλα αυτά τα περίπλοκα περιέχουν ένα µήνυµα. Θα υπάρξει παιχνίδι συµµαχιών, εξαγορών και συγ-χωνεύσεων τραπεζών στην Ελλάδα, µε στρατηγικό πεδίο τη Νέα Ευρώπη. Για να λειτουργήσει αυτό το παιχνίδι απαιτείται διαφάνεια, αποτελεσµατικότη-τα και δυνατότητα ασφαλέστερων προβλέψεων ώστε οι επενδυτές να εµπιστευτούν τα κεφάλαιά τους στην ανάπτυξη του ελληνικού τραπεζικού συστήµατος.

Όσοι το τολµήσουν θα πρέπει να έχουν στη διά-θεσή τους όλες τις πληροφορίες που προσφέρουν τη δυνατότητα αξιολόγησης της επίδρασης που έχουν τα σύγχρονα χρηµατοοικονοµικά µέσα στην οικονοµική θέση και απόδοση της τράπεζας και τους κινδύνους στους οποίους η τράπεζα ήταν εκτεθειµένη κατά τη δι-άρκεια και στο τέλος κάθε χρήσης.

ΕΠΙΛΟΓΗ 71

Στα άδυτα τoυ χρήµατος

Οι ελληνικές τράπεζες έχουν ισχυρά ερείσµατα για να αντι-µετωπίσουν το περιβάλλον της διεθνούς κρίσης. Όµως ήδη το αυξηµένο κόστος χρηµατοδότησης, στη διατραπεζική και τις

αγορές υβριδικών και υποχρεώσεων µειωµένης εξασφάλισης, η αβεβαιότητα για το µέγεθος και τη διάρκεια της διεθνούς κρίσης καθώς και οι κίνδυνοι στις αγορές των Βαλκανίων, όπου έχουν σηµαντική διείσδυση, απαιτούν επαγρύπνηση.

ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΗ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ


πως για κάθε επιχείρηση, έτσι και για κάθε πιστωτικό ίδρυµα, το

κεφάλαιο είναι πηγή χρηµατοδότη-σης για τις επενδύσεις του αλλά και

για την επέκταση των δραστηριοτήτων του. Ωστόσο, το κεφάλαιο χρησιµοποιείται

επίσης για την κάλυψη των κινδύνων που το πιστωτικό ίδρυµα αναλαµβάνει στο χαρτοφυ-λάκιό του. Οι κίνδυνοι διαφοροποιούνται σε αναµενόµενους κινδύνους που καλύπτονται τό-σο από την κερδοφορία των πιστωτικών ιδρυ-µάτων όσο και από τις σχηµατιζόµενες προ-βλέψεις (provisions), αλλά και σε µη αναµε-νόµενους κινδύνους όπου το κεφάλαιο παίζει τον πρωταρχικό ρόλο της προστασίας (capital buffer). Σε περιόδους αναταραχών, όπως και η περίοδος που διανύουµε τον τελευταίο ενά-µιση χρόνο, τα πιστωτικά ιδρύµατα θα πρέπει να έχουν διαθέσιµα επιπλέον κεφάλαια πέρα από τα ελάχιστα προβλεπόµενα, έτσι ώστε να αντιµετωπίσουν τους µη αναµενόµενους κίν-δυνους µε ασφαλέστερο τρόπο. Αυτό όµως θα πρέπει να γίνει κατά τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να περιοριστεί, κατά το δυνατόν, το φαινόµενο της προκυκλικότητας (procyclicality που είναι η ενίσχυση των κυκλικών τάσεων από το παρα-γωγικό δυναµικό. Δεδοµένου ότι σε περιόδους οικονοµικής ύφεσης οι πιστωτικοί κίνδυνοι αυ-ξάνονται, τα πιστωτικά ιδρύµατα περιορίζουν κατά κανόνα την πιστωτική επέκταση, µε απο-τέλεσµα την επιδείνωση της ύφεσης) Η συσχέτιση εποµένως του ύψους των κεφαλαί-ων προς τους κινδύνους που αναλαµβάνουν τα πιστωτικά ιδρύµατα (κεφαλαιακή επάρκεια) εί-ναι πρωτίστης σηµασίας για τη χρηµατοπιστω-τική σταθερότητα. Τα κεφάλαια αυτά µπορεί να είναι ίδια κεφάλαια ή δανεικά κεφάλαια. Το ποσοστό των ιδίων κεφαλαίων σε σχέση µε το σύνολο των κεφαλαίων (κεφαλαιακή διάρ-θρωση) παίζει σηµαντικό ρόλο για την αντιµε-τώπιση των κινδύνων, διότι η προστασία από τους κινδύνους δεν έγκειται µόνο στο ύψος των κεφαλαίων αλλά και στην ποιότητα τους. Είναι γεγονός ότι τα ίδια κεφάλαια είναι καλύτερης ποιότητας από τα δανεικά κεφάλαια, γιατί µει-ώνουν τον κίνδυνο χαρτοφυλακίου (portfolio risk) και πληρούν το κριτήριο της µονιµότητας.

Αντίθετα, τα δανεικά κεφάλαια δεν έχουν τα ανωτέρω ποιοτικά χαρακτηριστικά και επιπλέ-ον αυξάνουν τον κίνδυνο µόχλευσης (leverage risk), δηλαδή τον κίνδυνο που προκύπτει από τον αυξηµένο λόγο χρέους προς ίδια κεφά-λαια.

Η αναγκαιότητα για πιο φθηνά κεφάλαια λόγω του ανταγωνισµού και της διαρκούς επέ-κτασης των δραστηριοτήτων των πιστωτικών ιδρυµάτων οδήγησαν στην έκδοση νέων προϊό-ντων, τα οποία παρόλο που ονοµάστηκαν κεφά-λαια είχαν και χαρακτηριστικά χρέους (debt). Δεδοµένου ότι µε την εισαγωγή των προϊόντων αυτών έγινε περισσότερο δυσδιάκριτος ο δια-χωρισµός ανάµεσα στα ίδια κεφάλαια και το χρέος, οι εποπτικές αρχές υπό την αιγίδα της Επιτροπής της Βασιλείας (Basle Committee on Banking Supervision) επέβαλαν ορισµένους κανόνες σύµφωνα µε τους οποίους αναγνωρίζο-νται µια σειρά από αυτά τα προϊόντα ως κεφά-λαια. Τα κεφάλαια αυτά ονοµάζονται εποπτικά ίδια κεφάλαια (supervisory own funds). Ακόµα και στην περίπτωση αυτή όµως και δεδοµένης της πληθώρας των προϊόντων υπάρχει διαφο-ροποίηση µεταξύ των καλύτερης ποιότητας επο-πτικών κεφαλαίων και των λιγότερο καλύτερης ποιότητας εποπτικών κεφαλαίων. Σύµφωνα µε το καινούριο κανονιστικό πλαίσιο της Επιτρο-πής της Βασιλείας, τα εποπτικά ίδια κεφάλαια τα διακρίνουµε γενικά σε βασικά ίδια κεφά-λαια (Tier I capital) – τα καλύτερης ποιότητας, σε συµπληρωµατικά ίδια κεφάλαια (Tier II capital) - τα λιγότερο καλύτερης ποιότητας και σε συµπληρωµατικά ίδια κεφάλαια για την κάλυψη του κινδύνου αγοράς (Tier III capital). Πρέπει να επισηµανθεί ότι προς το παρόν δεν υπάρχει αναγνωρισµένο κεφάλαιο Tier III στο ελληνικό τραπεζικό σύστηµα. Επιπροσθέτως, τα κεφάλαια που περιέχονται στην κατηγορία Tier I, διακρίνονται σε κύρια βασικά ίδια κε-φάλαια (Upper Tier I capital) και σε πρόσθετα βασικά ίδια κεφάλαια (Lower Tier I capital). Αντίστοιχα, τα κεφάλαια που περιέχονται στην κατηγορία Tier ΙΙ, διακρίνονται σε κύρια συ-µπληρωµατικά ίδια κεφάλαια (Upper Tier IΙ capital) και σε πρόσθετα συµπληρωµατικά ίδια κεφάλαια (Lower Tier IΙ capital).

Του Νικόλαου Γεωργικόπουλου, Ερευνητή Χρηµατοοικονοµικών

στο ΚΕΠΕ, επιστηµονικού συνερ-γάτη του Institute for Financial Engineering - Imperial College London και µέλος του διεθνούς

δικτύου ερευνητών του Πανεπιστη-µίου της Νέας Υόρκης, SoFiE

ΕΠΙΛΟΓΗ 73

Σε ό,τι αφορά την αξιολόγηση της ποιότητας στην κεφαλαιακή διάρθρωση, τα εποπτικά κεφάλαια χωρίς χαρακτηριστικά χρέους θεωρούνται τα καλύτερης ποι-ότητας κεφάλαια σε σχέση µε τα εποπτικά κεφάλαια µε ορισµένα χαρακτηριστικά χρέους (τα λιγότερο κα-λύτερης ποιότητας) και πολύ καλύτερα από τα κεφά-λαια µε κυρίως χαρακτηριστικά χρέους (τα χειρότερης ποιότητας κεφάλαια). Ωστόσο, τα καλύτερης ποιότητας κεφάλαια έχουν υψηλότερο κόστος σε σχέση µε τα χα-µηλότερης ποιότητας κεφάλαια τόσο στην απόκτηση όσο και στη διατήρησή τους.

Η ποιοτική διαβάθµιση των εποπτικών κεφαλαίων παρουσιάζεται στο επόµενο σχεδιάγραµµα, ξεκινώντας

από αριστερά µε τα καλύτερης ποιότητας κεφάλαια και µεταβαίνοντας προς τα δεξιά στα λιγότερο καλύτερης ποιότητας κεφάλαια:

Upper Tier I ----> Lower Tier I ----> Upper Tier IΙ ----> Lower Tier IΙ

Εντούτοις, οι εµπορικές τράπεζες ορίζουν τα δικά τους λογιστικά ίδια κεφάλαια (equity) τα οποία συνή-θως διαφέρουν από τα εποπτικά ίδια κεφάλαια. Σε αυ-τό το σηµείο θα πρέπει να επισηµανθεί, ότι η αυξανό-µενη χρήση κεφαλαίων για χρηµατοδότηση των δρα-στηριοτήτων των πιστωτικών ιδρυµάτων, που όµως δεν αποτελούν κεφάλαια για εποπτικούς σκοπούς, πρέπει


να διερευνάται στη συγκεκριµένη περίοδο χρήσης τους και ιδιαίτερα όταν υφίστανται περίοδοι έντονων ανατα-ραχών στο διεθνές χρηµατοπιστωτικό σύστηµα.

Ο ρόλος των υβριδικών κεφαλαίων

Μία σηµαντική κατηγορία εποπτικών κεφαλαί-ων είναι τα ονοµαζόµενα υβριδικά κεφάλαια (hybrid capital), τα οποία παρόλο που ονοµάστηκαν κεφάλαια έχουν και χαρακτηριστικά χρέους. Τα χαρακτηριστι-κά χρέους των υβριδικών κεφαλαίων, που θεωρούνται στην ουσία υβριδικοί τίτλοι, συνίστανται στο γεγονός ότι οι κάτοχοί τους εισπράττουν ένα προβλέψιµο σταθερό ή µεταβλητό κουπόνι, ενώ το κόστος του χρέους εκπί-πτει φορολογικά. Σύµφωνα µε το κανονιστικό πλαίσιο

της Βασιλείας ΙΙ, αναγνωρίζονται µια σειρά από αυτά τα προϊόντα ως βασικά εποπτικά κεφάλαια (Tier I). Τα υβριδικά κεφάλαια συνίστανται από τίτλους εξοµοιού-µενους µε το µετοχικό κεφάλαιο, δικαιώµατα µειοψηφί-ας σε λοιπούς τίτλους που εξοµοιώνονται µε το µετοχικό κεφάλαιο και λοιπούς υβριδικούς τίτλους που κατατάσ-σονται στις υποχρεώσεις και αποτελούν κυρίως µέρος των Lower Tier I κεφαλαίων. Πρέπει να επισηµανθεί ότι στην κατηγορία των Upper Tier I κεφαλαίων δεν υπάρ-χουν καθόλου υβριδικά κεφάλαια.

Επιπροσθέτως, υπάρχει µια σειρά από υβριδικά κεφάλαια τα οποία έχουν περισσότερα χαρακτηριστικά χρέους και δεν αναγνωρίζονται ως Lower Tier I κεφά-λαια, αλλά ως Upper Tier II κεφάλαια, δηλαδή λιγότε-ρο καλύτερης ποιότητας κεφάλαια.

Επιπλέον, µία άλλη κατηγορία υβριδικών κεφα-λαίων, η οποία όµως αποτελεί υποχρεώσεις, ενώ δι-ατηρεί µόνο ορισµένα από τα χαρακτηριστικά των ιδίων κεφαλαίων, ονοµάζεται υποχρεώσεις µειωµένης εξασφάλισης (subordinated debt). Τα χαρακτηριστι-κά ιδίων κεφαλαίων των υβριδικών αυτών κεφαλαίων, συνίστανται στο γεγονός ότι οι αποδόσεις τους σχετί-ζονται µε κριτήρια όπως το κριτήριο της µεγαλύτερης διάρκειας και της ικανοποίησης ενός βαθµού «µερι-σµατικής» απόδοσης. Οι υποχρεώσεις αυτές αναγνω-ρίζονται ως συµπληρωµατικά εποπτικά ίδια κεφάλαια (Tier II) από τις εποπτικές αρχές, και είναι κατά κανό-να χειρότερης ποιότητας σε σύγκριση µε τα υβριδικά που έχουν ήδη προαναφερθεί. Συγκεκριµένα, οι υπο-χρεώσεις µειωµένης εξασφάλισης αόριστης διάρκειας (perpetual subordinated debt) µπορούν να υπαχθούν στα Upper Tier II κεφάλαια, ενώ οι υποχρεώσεις µει-ωµένης εξασφάλισης ορισµένης διάρκειας (long term subordinated debt) υπάγονται στα Lower Tier II κε-φάλαια σύµφωνα µε τους κανόνες της Βασιλείας ΙΙ. Οι υποχρεώσεις µειωµένης εξασφάλισης µπορούν µεν να αυξάνουν τον κίνδυνο µόχλευσης, κάτι που δεν είναι χαρακτηριστικό των βασικών ιδίων κεφαλαίων, συµπε-ριφέρονται ωστόσο ως ίδια κεφάλαια, αφού εκπληρώ-νουν έως ένα βαθµό το κριτήριο της µονιµότητας, συµ-βάλλοντας ταυτόχρονα στη µείωση του κινδύνου χαρ-τοφυλακίου. Στη µείωση του κινδύνου χαρτοφυλακίου συντελούν ωστόσο και οι κάτοχοι (επενδυτές) των τίτλων υποχρεώσεων µειωµένης εξασφάλισης, διότι εξασκούν επιρροή στους εκδότες (τράπεζες) αυτών των προϊόντων ώστε να µην αναλαµβάνουν υψηλούς κινδύνους στα χαρτοφυλάκιά τους. Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι οι επενδυτές δεν έχουν κάποιο επιπλέον οικονοµικό όφελος προερχόµενο από την ανάληψη µεγαλύτερου κινδύνου στο χαρτοφυλάκιο των τραπεζών.

Είναι σηµαντικό να εξεταστεί κατά πόσο τα πιστω-τικά ιδρύµατα χρησιµοποιούν, εκτός των Upper Tier I κεφαλαίων, δηλαδή των καλύτερης ποιότητας κεφα-λαίων, υβριδικούς τίτλους και υποχρεώσεις µειωµένης εξασφάλισης στην κεφαλαιακή τους διάρθρωση για την αντιµετώπιση των κινδύνων που εµπεριέχονται στο χαρτοφυλάκιό τους.

Μια τάση µεγαλύτερης χρήσης υβριδικών κεφαλαί-ων και ιδιαίτερα υποχρεώσεων µειωµένης εξασφάλι-σης, θα είχε ως αποτέλεσµα την αδυναµία των πιστω-τικών ιδρυµάτων να αντιµετωπίζουν τους κινδύνους µε καλύτερης ποιότητας κεφάλαια και η οποία ενδεχοµέ-νως θα υπονόµευε τη χρηµατοπιστωτική σταθερότητα.

Η τάση µεγαλύτερης χρή-σης υβριδικών κεφαλαί-ων και ιδιαίτερα υποχρε-ώσεων µειωµένης εξα-

σφάλισης έχει ως αποτέλεσµα την αδυναµία των πιστωτικών ιδρυµάτων να αντιµετωπίζουν τους κινδύνους µε καλύτερης ποιότητας κεφάλαια και ενδεχοµένως να υπονόµευε τη χρη-µατοπιστωτική σταθερότητα.

ΣΤΟΧΟΙ - ΟΦΕΛΗ¼ Προστασία του θεσµού της πίστης και η εξυγίανση των οικονοµικών συναλλαγών.¼ Μείωση των επισφαλειών και κατ΄ επέκταση του κόστους δανεισµού, καθώς και περιορισµός

της υπερχρέωσης µέσω της ορθής εκτίµησης της φερεγγυότητας.¼ Περιορισµός της απάτης στις συναλλαγές και αύξηση της εµπιστοσύνης στην αγορά.¼ Προστασία των συναλλασσοµένων µε κάρτες, µέσω του αρχείου των επιχειρήσεων

που παρουσίασαν παραβατική συµπεριφορά κατά την αποδοχή καρτών.

1. ΑΡΧΕΙΟ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ (αποφ. 109/99 και 24/04 της ΑΠΔΠΧ*)

Σκοπός του συγκεκριµένου Αρχείου είναι η εκ µέρους των αποδεκτών των δεδοµένων εκτίµηση της φερεγγυότητας ιδιωτών και επιχειρήσεων.

Περιεχόµενο του Αρχείου είναι πληροφορίες σχετικές µε:Ακάλυπτες (σφραγισµένες) επιταγές, απλήρωτες (κατά τη λήξη τους) συ-ναλλαγµατικές, αιτήσεις πτωχεύσεων, κηρυχθείσες πτωχεύσεις, δια- ταγές πληρωµής, προγράµµατα πλειστηριασµών (κινητών και ακινή- των), κατασχέσεις και επιταγές βάσει του Ν.Δ. του 1923 επί ακινή-των, υποθήκες και προσηµειώσεις υποθηκών, τροπές προση-µειώσεων σε υποθήκες, καταγγελίες συµβάσεων πιστωτικών καρτών / δανείων καταναλωτικής στεγαστικής πίστης και χορηγήσεων µέσω παροχής δικαιώµατος υπερανάληψης (overdraft) καθώς και διοικητικές κυρώσεις κατά παραβα-τών φορολογικών νόµων.

Ο χρόνος διατήρησης των ως άνω πληροφοριών στο Αρχείο ισχύει ως εξής:i. Εφόσον στο αρχείο εµφανίζονται µόνον έως

τρεις (3) σφραγισµένες επιταγές ή/και απλήρω-τες συναλλαγµατικές, συνολικού ποσού έως και €1.500,00, αυτές διαγράφονται από το αρχείο µεταδιδοµένων πληροφοριών εφόσον έχουν εξο-φληθεί ή τακτοποιηθεί αποδεδειγµένα και έχει παρέλθει η ηµεροµηνία στέρησης βιβλιαρίου επιταγών.

ii. Εφόσον στο αρχείο εµφανίζονται µόνον έως πέντε (5) σφραγισµένες επιταγές ή/και απλή-ρωτες συναλλαγµατικές, συνολικού ποσού έως και €3.000,00, αυτές διαγράφονται από το αρχείο µεταδιδοµένων πληροφοριών µετά την πάροδο είκο-σι τεσσάρων (24) µηνών, από την ηµεροµηνία έκδοσης ή λήξης, αντίστοιχα, της πιο πρόσφατης από τις ανωτέρω επιταγές ή συναλλαγµατικές, εφόσον έχουν εξοφληθεί ή τα-κτοποιηθεί αποδεδειγµένα και έχει παρέλθει η ηµεροµηνία στέρη-σης βιβλιαρίου επιταγών.

iii. Σφραγισµένες επιταγές και απλήρωτες, κατά τη λήξη τους, συναλλαγµατικές, πέραν των προαναφεροµένων στο i και ii, όπως και καταγγελίες συµβάσεων καρτών, δανεί-ων καταναλωτικής & στεγαστικής πίστης και χορηγήσεων µέσω παροχής δικαιώµα-τος υπερανάληψης (overdraft) από καταθετικό λογαριασµό, διατηρούνται στο αρχείο για χρονικό διάστηµα τριών (3) ετών.

iv. Διαταγές πληρωµής διατηρούνται στο Αρχείο για πέντε (5) χρόνια.v. Προγράµµατα πλειστηριασµών, κατασχέσεις, επιταγές του Ν.Δ.1923 διατηρούνται

στο Αρχείο για επτά (7) χρόνια.vi. Οι αιτήσεις πτωχεύσεων διαγράφονται, είτε µε την καταχώρηση της τελικής πληρο-

φορίας για κήρυξη της πτώχευσης, είτε, εφόσον µαταιωθεί η σχετική µ’ αυτές συ-ζήτηση, µετά δωδεκάµηνο από την ηµεροµηνία της (µαταιωθείσας) συζήτησης, σε κάθε δε περίπτωση διαγράφονται στο µήνα εντός του οποίου συµπλη- ρώνονται πέντε (5) έτη από την ηµεροµηνία κατάθεσης αυτών στο αρµόδιο Δικαστήριο. Σε περίπτωση απόρριψης της αίτησης πτώχευσης, λόγω µη επάρκειας της περιουσίας του οφειλέτη, καταχωρίζεται στο αρχείο η σχετική πληροφορία, η οποία διατηρείται σε αυτό για δεκαπέντε (15) έτη.

vii. Οι πληροφορίες για κηρυχθείσες πτωχεύσεις διαγράφονται από το Αρχείο µετά την πάροδο δέκα πέντε (15) ετών από την κήρυξή τους.

viii. Οι πληροφορίες για διοικητικές κυρώσεις του Υπουργείου Οικονοµικών διαγράφονται από το Αρχείο όταν αρθούν.

ix. Οι πληροφορίες για προσηµειώσεις υποθηκών, υποθήκες καθώς και τροπές προσηµειώσε-ων σε υποθήκες, διαγράφονται από το Αρχείο όταν εξαλειφθούν. Ωστόσο, οι τροπές προση-µειώσεων σε υποθήκες λαµβάνονται υπόψη στους ακόλουθους κανόνες κατηγοριοποίησης.

x. α. Οι πληροφορίες των κατηγοριών i έως και v θα διαγράφονται από το Αρχείο εφόσον έχει εξο-φληθεί η οφειλή στο σύνολό της και έχει παρέλθει το προβλεπόµενο χρονικό διάστηµα για το σύνολο των καταχωρηµένων στο αρχείο δεδοµένων. Σηµειώνεται ότι αν στο αρχείο είναι καταχωρηµένη τροπή προσηµείωσης σε υποθήκη, δεν εφαρµόζεται ο παρών κανόνας.

β. Οι πληροφορίες των κατηγοριών i έως και v θα διαγράφονται από το αρχείο εφό-σον για περίοδο δέκα (10) ετών µετά την πλέον πρόσφατη από αυτές δεν υφίστα-ται στο αρχείο οποιοδήποτε άλλο δεδοµένο πλην προσηµειώσεων και υποθηκών. Εξαιρούνται των, κατά την παρούσα παράγραφο β διαγραφών, πληροφορίες που αφορούν σε κατασχέσεις ακινήτων και επιταγές Ν.Δ. 1923 που δεν έχουν αρθεί καθώς και σε ανεξόφλητες επιταγές για τις οποίες ισχύει διοικητικό µέτρο στέρησης βιβλιαρίου επιταγών.

γ. Πληροφορίες των κατηγοριών i έως και v θα διαγράφονται από το αρχείο σε κάθε περίπτωση µετά την παρέλευση δέκα πέντε (15) ετών.

δ. Κατ’ εξαίρεση, στις κατηγορίες i και ii και εντός του χρόνου της κατηγορίας iii, εάν εµφανισθούν νέα δεδοµένα που αφορούν στις παραπάνω κατηγορίες (i έως και vii), οι µη

µεταδιδόµενες συναλλαγµατικές ή/και επιταγές θα επανεµφανίζονται.xi. Η εφαρµογή των κανόνων κατηγοριοποίησης υπό x. α. και γ. θα γίνεται στο τέλος κάθε

εβδοµάδας, ενώ αυτών υπό x. β. θα γίνεται στο τέλος κάθε µήνα.

Πηγή των πληροφοριών αυτών είναι τα Δικαστήρια και τα Υποθηκοφυλακεία της χώρας, οι Τράπεζες, οι Εταιρίες Έκδοσης και Διαχείρισης Καρτών και το Υπ. Οικονοµίας και Οικονοµικών.

Έλεγχος ακρίβειας δεδοµένων: Με σκοπό την ακριβέστερη ταύτιση των καταχωρούµενων στο αρχείο δεδοµένων φυσικών προσώπων, αλλά και την αναζήτηση αυτών, είναι δυνατόν να ελέγχονται µόνο τα στοιχεία που αφορούν στο ονοµατεπώνυµο, ΑΦΜ, ΑΔΤ και διεύθυνση µέσω αρχείου της Γενικής Γραµµατείας Πληροφοριακών Συστηµάτων, που περιέχει µόνο τα ως άνω στοιχεία, σύµφωνα µε απόφαση της ΑΠΔΠΧ* µε αριθµό 21/2007.

2. ΑΡΧΕΙΟ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΚΙΝΔΥΝΩΝ (αποφ. 86/02 της ΑΠΔΠΧ*)

Σκοπός του συγκεκριµένου Αρχείου είναι η, εκ µέρους των αποδεκτών των δεδοµένων, εκτίµηση της πιστο- ληπτικής ικανότητας των πολιτών και των µικρών επιχειρήσεων (µε ετήσιο τζίρο έως €2,5 εκ.).

Περιεχόµενο του Αρχείου είναι πληροφορίες σχε-τικές µε ενήµερες και σε καθυστέρηση οφειλές προς το τραπεζικό σύστηµα από χορηγήσεις κατα-ναλωτικής, στεγαστικής πίστης, χορηγήσεων µέσω παροχής δικαιώµατος υπερανάληψης (overdraft), δανείων λιανικής πρακτόρευσης, καθώς και επι-χειρηµατικών δανείων και πιστώσεων προς µικρές επιχειρήσεις.

Πηγή των πληροφοριών αυτών είναι οι Τράπεζες και τα χρηµατοδοτικά ιδρύµατα.

Ο χρόνος διατήρησης των πληροφοριών αυτών στο Αρχείο δεν υπερβαίνει τα πέντε (5) έτη, σύµφωνα µε την ΠΔ/ΤΕ

2589/2007.

Συγκατάθεση: Η επεξεργασία δεδοµένων συγκέντρωσης κινδύνων γίνεται µε τη συγκατάθεση των ενδιαφεροµένων.

Η τυχόν µη χορήγηση συγκατάθεσης αξιολογείται από την Τράπεζα.

Ανάκληση συγκατάθεσης: Η χορηγηθείσα συγκατάθεση ανακαλείται οποτεδήποτε. Η πληροφορία ότι έγινε ανάκληση της συγκατάθεσης τηρεί-

ται σε αρχείο µη µεταδιδοµένων πληροφοριών για 12 µήνες. Η πρόσβαση στο αρχείο αυτό γίνεται µε τη συγκατάθεση του ενδιαφεροµένου. Η τυχόν µη χορήγη-

ση της συγκατάθεσης αυτής αξιολογείται από την τράπεζα.

3. ΑΡΧΕΙΟ ΤΑΥΤΟΤΗΤΩΝ / ΔΙΑΒΑΤΗΡΙΩΝ (αποφ. 523/99 και 25/04 της ΑΠΔΠΧ*)

Σκοπός της τήρησης αυτού του επικουρικού Αρχείου είναι η συµβολή στην προστασία του πολίτη από τον κίνδυνο κατάρτισης τραπεζικών συµβάσεων µε στοιχεία της απωλεσθείσας/κλαπείσας ταυτότητάς του.

Περιεχόµενο του Αρχείου αποτελούν α) οι πληροφορίες που αφορούν σε δηλώσεις πολιτών σχε-τικά µε την κλοπή ή απώλεια ΑΔΤ/ διαβατηρίων τους και β) οι αριθµοί ΑΔΤ και διαβατηρίων που έχουν δηλωθεί ως απολεσθέντα/κλαπέντα και προέρχονται από το Υπουργείο Δηµοσίας Τάξης.

Πηγή των πληροφοριών αυτών είναι οι ίδιοι οι πολίτες που προβαίνουν στη σχετική δήλωση όπως και το σχετικό αρχείο του Υπουργείου Δηµοσίας Τάξης.

Χρόνος διατήρησης: Οι πληροφορίες για απώλεια/ κλοπή ΑΔΤ και διαβατηρίων διαγράφο-νται έπειτα από αίτηση των ενδιαφεροµένων (όταν προέρχονται από αυτούς). Τα στοιχεία που αντλούνται από το Υπουργείο Δηµοσίας Τάξης µεταβάλλονται µόνο από αυτό.

4. ΑΡΧΕΙΟ ΚΑΤΑΓΓΕΛΘΕΙΣΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ (αποφ. 6/06 της ΑΠΔΠΧ*)

Σκοπός της παρεχόµενης πληροφόρησης είναι ο περιορισµός της απάτης στα σηµεία συναλλα-γών µε χρήση πιστωτικών καρτών και η εξασφάλιση ενός ασφαλέστερου περιβάλλοντος για τις συναλλαγές αυτές.

Περιεχόµενο του Αρχείου αποτελούν πληροφορίες για καταγγελίες συµβάσεων µεταξύ Τρα-πεζών και επιχειρήσεων για την αποδοχή από αυτές πιστωτικών καρτών, για συγκεκριµένους λόγους, που συνιστούν αντισυµβατική ή παράνοµη εκ µέρους των επιχειρήσεων συµπεριφορά (π.χ αποδοχή κλεµµένων ή παραχαραγµένων καρτών, εικονικές συναλλαγές, “σπάσιµο συναλ-λαγών” κλπ.). Στο Αρχείο δεν περιέχεται καµία πληροφόρηση σε σχέση µε τους κατόχους των καρτών ή τις αγορές που έχουν πραγµατοποιηθεί µε χρήση καρτών.

Πηγή των πληροφοριών αυτών είναι οι Τράπεζες και οι εταιρίες έκδοσης και διαχείρισης καρτών.

Χρόνος διατήρησης: Τα στοιχεία καταγγελθεισών συµβάσεων επιχειρήσεων τηρούνται στο Αρχείο για πέντε (5) χρόνια.

5. AΠOΔEKTEΣΑποδέκτες των δεδοµένων όλων των ως άνω αρχείων είναι µόνον Tράπεζες, Eταιρίες Έκδοσης/ Διαχείρισης Καρτών, Εταιρίες Χρηµατοδοτικής Μίσθωσης (Leasing), Eταιρίες Πρακτόρευσης Eπιχειρηµατικών Aπαιτήσεων (Factoring), Oργανισµοί του Δηµοσίου των οποίων είναι προφα-νές το έννοµο συµφέρον και Νοµικά Πρόσωπα που παρέχουν πίστη και ελέγχονται από την Τράπεζα της Ελλάδος ή από άλλες κεντρικές Τράπεζες κατά τους όρους της υπ’ αρ. 2006/48/ΕΚ Οδηγίας και του ν. 3601/07.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ - ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΗ

Γραφεία Εξυπηρέτησης ΠολιτώνΟι ενδιαφερόµενοι µπορούν να υποβάλλουν έγγραφα αιτήµατα για:� Πληροφόρηση του περιεχοµένου των Αρχείων της εταιρίας που τους αφορά (δικαίωµα πρόσβασης).��Διόρθωση ή συµπλήρωση των δεδοµένων των Αρχείων που τους αφορούν (δικαίωµα αντίρρησης).Για την άσκηση του δικαιώµατος πρόσβασης και αντίρρησης, κάθε ενδιαφερόµενος είναι απαραίτητο να προσκοµίσει το δελτίο αστυνοµικής του ταυτότητας ή το διαβατήριό του.Γραφεία Εξυπηρέτησης Κοινού (εργάσιµες ηµέρες 08:30 έως 14:00): ��Μασσαλίας 1 & Σόλωνος, 106 80 Αθήνα ��Αλαµάνας 1, 151 25 Μαρούσι Τηλ. Κέντρο: 210-36.76.700 ��Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφθείτε µας: http://www.tiresias.gr

Όλες οι υπηρεσίες προς τους πολίτες

παρέχονται Δωρεάν

Ενηµέρωση πολιτών (άρθρα 24 παρ. 3 και 11 παρ. 3 του ν. 2472/1997)

* Αρχή Προστασίας Δεδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα

ΣΤΟΧΟΙ - ΟΦΕΛΗ¼ Προστασία του θεσµού της πίστης και η εξυγίανση των οικονοµικών συναλλαγών.¼ Μείωση των επισφαλειών και κατ΄ επέκταση του κόστους δανεισµού, καθώς και περιορισµός

της υπερχρέωσης µέσω της ορθής εκτίµησης της φερεγγυότητας.¼ Περιορισµός της απάτης στις συναλλαγές και αύξηση της εµπιστοσύνης στην αγορά.¼ Προστασία των συναλλασσοµένων µε κάρτες, µέσω του αρχείου των επιχειρήσεων

που παρουσίασαν παραβατική συµπεριφορά κατά την αποδοχή καρτών.

1. ΑΡΧΕΙΟ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ (αποφ. 109/99 και 24/04 της ΑΠΔΠΧ*)

Σκοπός του συγκεκριµένου Αρχείου είναι η εκ µέρους των αποδεκτών των δεδοµένων εκτίµηση της φερεγγυότητας ιδιωτών και επιχειρήσεων.

Περιεχόµενο του Αρχείου είναι πληροφορίες σχετικές µε:Ακάλυπτες (σφραγισµένες) επιταγές, απλήρωτες (κατά τη λήξη τους) συ-ναλλαγµατικές, αιτήσεις πτωχεύσεων, κηρυχθείσες πτωχεύσεις, δια- ταγές πληρωµής, προγράµµατα πλειστηριασµών (κινητών και ακινή- των), κατασχέσεις και επιταγές βάσει του Ν.Δ. του 1923 επί ακινή-των, υποθήκες και προσηµειώσεις υποθηκών, τροπές προση-µειώσεων σε υποθήκες, καταγγελίες συµβάσεων πιστωτικών καρτών / δανείων καταναλωτικής στεγαστικής πίστης και χορηγήσεων µέσω παροχής δικαιώµατος υπερανάληψης (overdraft) καθώς και διοικητικές κυρώσεις κατά παραβα-τών φορολογικών νόµων.

Ο χρόνος διατήρησης των ως άνω πληροφοριών στο Αρχείο ισχύει ως εξής:i. Εφόσον στο αρχείο εµφανίζονται µόνον έως

τρεις (3) σφραγισµένες επιταγές ή/και απλήρω-τες συναλλαγµατικές, συνολικού ποσού έως και €1.500,00, αυτές διαγράφονται από το αρχείο µεταδιδοµένων πληροφοριών εφόσον έχουν εξο-φληθεί ή τακτοποιηθεί αποδεδειγµένα και έχει παρέλθει η ηµεροµηνία στέρησης βιβλιαρίου επιταγών.

ii. Εφόσον στο αρχείο εµφανίζονται µόνον έως πέντε (5) σφραγισµένες επιταγές ή/και απλή-ρωτες συναλλαγµατικές, συνολικού ποσού έως και €3.000,00, αυτές διαγράφονται από το αρχείο µεταδιδοµένων πληροφοριών µετά την πάροδο είκο-σι τεσσάρων (24) µηνών, από την ηµεροµηνία έκδοσης ή λήξης, αντίστοιχα, της πιο πρόσφατης από τις ανωτέρω επιταγές ή συναλλαγµατικές, εφόσον έχουν εξοφληθεί ή τα-κτοποιηθεί αποδεδειγµένα και έχει παρέλθει η ηµεροµηνία στέρη-σης βιβλιαρίου επιταγών.

iii. Σφραγισµένες επιταγές και απλήρωτες, κατά τη λήξη τους, συναλλαγµατικές, πέραν των προαναφεροµένων στο i και ii, όπως και καταγγελίες συµβάσεων καρτών, δανεί-ων καταναλωτικής & στεγαστικής πίστης και χορηγήσεων µέσω παροχής δικαιώµα-τος υπερανάληψης (overdraft) από καταθετικό λογαριασµό, διατηρούνται στο αρχείο για χρονικό διάστηµα τριών (3) ετών.

iv. Διαταγές πληρωµής διατηρούνται στο Αρχείο για πέντε (5) χρόνια.v. Προγράµµατα πλειστηριασµών, κατασχέσεις, επιταγές του Ν.Δ.1923 διατηρούνται

στο Αρχείο για επτά (7) χρόνια.vi. Οι αιτήσεις πτωχεύσεων διαγράφονται, είτε µε την καταχώρηση της τελικής πληρο-

φορίας για κήρυξη της πτώχευσης, είτε, εφόσον µαταιωθεί η σχετική µ’ αυτές συ-ζήτηση, µετά δωδεκάµηνο από την ηµεροµηνία της (µαταιωθείσας) συζήτησης, σε κάθε δε περίπτωση διαγράφονται στο µήνα εντός του οποίου συµπλη- ρώνονται πέντε (5) έτη από την ηµεροµηνία κατάθεσης αυτών στο αρµόδιο Δικαστήριο. Σε περίπτωση απόρριψης της αίτησης πτώχευσης, λόγω µη επάρκειας της περιουσίας του οφειλέτη, καταχωρίζεται στο αρχείο η σχετική πληροφορία, η οποία διατηρείται σε αυτό για δεκαπέντε (15) έτη.

vii. Οι πληροφορίες για κηρυχθείσες πτωχεύσεις διαγράφονται από το Αρχείο µετά την πάροδο δέκα πέντε (15) ετών από την κήρυξή τους.

viii. Οι πληροφορίες για διοικητικές κυρώσεις του Υπουργείου Οικονοµικών διαγράφονται από το Αρχείο όταν αρθούν.

ix. Οι πληροφορίες για προσηµειώσεις υποθηκών, υποθήκες καθώς και τροπές προσηµειώσε-ων σε υποθήκες, διαγράφονται από το Αρχείο όταν εξαλειφθούν. Ωστόσο, οι τροπές προση-µειώσεων σε υποθήκες λαµβάνονται υπόψη στους ακόλουθους κανόνες κατηγοριοποίησης.

x. α. Οι πληροφορίες των κατηγοριών i έως και v θα διαγράφονται από το Αρχείο εφόσον έχει εξο-φληθεί η οφειλή στο σύνολό της και έχει παρέλθει το προβλεπόµενο χρονικό διάστηµα για το σύνολο των καταχωρηµένων στο αρχείο δεδοµένων. Σηµειώνεται ότι αν στο αρχείο είναι καταχωρηµένη τροπή προσηµείωσης σε υποθήκη, δεν εφαρµόζεται ο παρών κανόνας.

β. Οι πληροφορίες των κατηγοριών i έως και v θα διαγράφονται από το αρχείο εφό-σον για περίοδο δέκα (10) ετών µετά την πλέον πρόσφατη από αυτές δεν υφίστα-ται στο αρχείο οποιοδήποτε άλλο δεδοµένο πλην προσηµειώσεων και υποθηκών. Εξαιρούνται των, κατά την παρούσα παράγραφο β διαγραφών, πληροφορίες που αφορούν σε κατασχέσεις ακινήτων και επιταγές Ν.Δ. 1923 που δεν έχουν αρθεί καθώς και σε ανεξόφλητες επιταγές για τις οποίες ισχύει διοικητικό µέτρο στέρησης βιβλιαρίου επιταγών.

γ. Πληροφορίες των κατηγοριών i έως και v θα διαγράφονται από το αρχείο σε κάθε περίπτωση µετά την παρέλευση δέκα πέντε (15) ετών.

δ. Κατ’ εξαίρεση, στις κατηγορίες i και ii και εντός του χρόνου της κατηγορίας iii, εάν εµφανισθούν νέα δεδοµένα που αφορούν στις παραπάνω κατηγορίες (i έως και vii), οι µη

µεταδιδόµενες συναλλαγµατικές ή/και επιταγές θα επανεµφανίζονται.xi. Η εφαρµογή των κανόνων κατηγοριοποίησης υπό x. α. και γ. θα γίνεται στο τέλος κάθε

εβδοµάδας, ενώ αυτών υπό x. β. θα γίνεται στο τέλος κάθε µήνα.

Πηγή των πληροφοριών αυτών είναι τα Δικαστήρια και τα Υποθηκοφυλακεία της χώρας, οι Τράπεζες, οι Εταιρίες Έκδοσης και Διαχείρισης Καρτών και το Υπ. Οικονοµίας και Οικονοµικών.

Έλεγχος ακρίβειας δεδοµένων: Με σκοπό την ακριβέστερη ταύτιση των καταχωρούµενων στο αρχείο δεδοµένων φυσικών προσώπων, αλλά και την αναζήτηση αυτών, είναι δυνατόν να ελέγχονται µόνο τα στοιχεία που αφορούν στο ονοµατεπώνυµο, ΑΦΜ, ΑΔΤ και διεύθυνση µέσω αρχείου της Γενικής Γραµµατείας Πληροφοριακών Συστηµάτων, που περιέχει µόνο τα ως άνω στοιχεία, σύµφωνα µε απόφαση της ΑΠΔΠΧ* µε αριθµό 21/2007.

2. ΑΡΧΕΙΟ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΚΙΝΔΥΝΩΝ (αποφ. 86/02 της ΑΠΔΠΧ*)

Σκοπός του συγκεκριµένου Αρχείου είναι η, εκ µέρους των αποδεκτών των δεδοµένων, εκτίµηση της πιστο- ληπτικής ικανότητας των πολιτών και των µικρών επιχειρήσεων (µε ετήσιο τζίρο έως €2,5 εκ.).

Περιεχόµενο του Αρχείου είναι πληροφορίες σχε-τικές µε ενήµερες και σε καθυστέρηση οφειλές προς το τραπεζικό σύστηµα από χορηγήσεις κατα-ναλωτικής, στεγαστικής πίστης, χορηγήσεων µέσω παροχής δικαιώµατος υπερανάληψης (overdraft), δανείων λιανικής πρακτόρευσης, καθώς και επι-χειρηµατικών δανείων και πιστώσεων προς µικρές επιχειρήσεις.

Πηγή των πληροφοριών αυτών είναι οι Τράπεζες και τα χρηµατοδοτικά ιδρύµατα.

Ο χρόνος διατήρησης των πληροφοριών αυτών στο Αρχείο δεν υπερβαίνει τα πέντε (5) έτη, σύµφωνα µε την ΠΔ/ΤΕ

2589/2007.

Συγκατάθεση: Η επεξεργασία δεδοµένων συγκέντρωσης κινδύνων γίνεται µε τη συγκατάθεση των ενδιαφεροµένων.

Η τυχόν µη χορήγηση συγκατάθεσης αξιολογείται από την Τράπεζα.

Ανάκληση συγκατάθεσης: Η χορηγηθείσα συγκατάθεση ανακαλείται οποτεδήποτε. Η πληροφορία ότι έγινε ανάκληση της συγκατάθεσης τηρεί-

ται σε αρχείο µη µεταδιδοµένων πληροφοριών για 12 µήνες. Η πρόσβαση στο αρχείο αυτό γίνεται µε τη συγκατάθεση του ενδιαφεροµένου. Η τυχόν µη χορήγη-

ση της συγκατάθεσης αυτής αξιολογείται από την τράπεζα.

3. ΑΡΧΕΙΟ ΤΑΥΤΟΤΗΤΩΝ / ΔΙΑΒΑΤΗΡΙΩΝ (αποφ. 523/99 και 25/04 της ΑΠΔΠΧ*)

Σκοπός της τήρησης αυτού του επικουρικού Αρχείου είναι η συµβολή στην προστασία του πολίτη από τον κίνδυνο κατάρτισης τραπεζικών συµβάσεων µε στοιχεία της απωλεσθείσας/κλαπείσας ταυτότητάς του.

Περιεχόµενο του Αρχείου αποτελούν α) οι πληροφορίες που αφορούν σε δηλώσεις πολιτών σχε-τικά µε την κλοπή ή απώλεια ΑΔΤ/ διαβατηρίων τους και β) οι αριθµοί ΑΔΤ και διαβατηρίων που έχουν δηλωθεί ως απολεσθέντα/κλαπέντα και προέρχονται από το Υπουργείο Δηµοσίας Τάξης.

Πηγή των πληροφοριών αυτών είναι οι ίδιοι οι πολίτες που προβαίνουν στη σχετική δήλωση όπως και το σχετικό αρχείο του Υπουργείου Δηµοσίας Τάξης.

Χρόνος διατήρησης: Οι πληροφορίες για απώλεια/ κλοπή ΑΔΤ και διαβατηρίων διαγράφο-νται έπειτα από αίτηση των ενδιαφεροµένων (όταν προέρχονται από αυτούς). Τα στοιχεία που αντλούνται από το Υπουργείο Δηµοσίας Τάξης µεταβάλλονται µόνο από αυτό.

4. ΑΡΧΕΙΟ ΚΑΤΑΓΓΕΛΘΕΙΣΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ (αποφ. 6/06 της ΑΠΔΠΧ*)

Σκοπός της παρεχόµενης πληροφόρησης είναι ο περιορισµός της απάτης στα σηµεία συναλλα-γών µε χρήση πιστωτικών καρτών και η εξασφάλιση ενός ασφαλέστερου περιβάλλοντος για τις συναλλαγές αυτές.

Περιεχόµενο του Αρχείου αποτελούν πληροφορίες για καταγγελίες συµβάσεων µεταξύ Τρα-πεζών και επιχειρήσεων για την αποδοχή από αυτές πιστωτικών καρτών, για συγκεκριµένους λόγους, που συνιστούν αντισυµβατική ή παράνοµη εκ µέρους των επιχειρήσεων συµπεριφορά (π.χ αποδοχή κλεµµένων ή παραχαραγµένων καρτών, εικονικές συναλλαγές, “σπάσιµο συναλ-λαγών” κλπ.). Στο Αρχείο δεν περιέχεται καµία πληροφόρηση σε σχέση µε τους κατόχους των καρτών ή τις αγορές που έχουν πραγµατοποιηθεί µε χρήση καρτών.

Πηγή των πληροφοριών αυτών είναι οι Τράπεζες και οι εταιρίες έκδοσης και διαχείρισης καρτών.

Χρόνος διατήρησης: Τα στοιχεία καταγγελθεισών συµβάσεων επιχειρήσεων τηρούνται στο Αρχείο για πέντε (5) χρόνια.

5. AΠOΔEKTEΣΑποδέκτες των δεδοµένων όλων των ως άνω αρχείων είναι µόνον Tράπεζες, Eταιρίες Έκδοσης/ Διαχείρισης Καρτών, Εταιρίες Χρηµατοδοτικής Μίσθωσης (Leasing), Eταιρίες Πρακτόρευσης Eπιχειρηµατικών Aπαιτήσεων (Factoring), Oργανισµοί του Δηµοσίου των οποίων είναι προφα-νές το έννοµο συµφέρον και Νοµικά Πρόσωπα που παρέχουν πίστη και ελέγχονται από την Τράπεζα της Ελλάδος ή από άλλες κεντρικές Τράπεζες κατά τους όρους της υπ’ αρ. 2006/48/ΕΚ Οδηγίας και του ν. 3601/07.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ - ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΗ

Γραφεία Εξυπηρέτησης ΠολιτώνΟι ενδιαφερόµενοι µπορούν να υποβάλλουν έγγραφα αιτήµατα για:� Πληροφόρηση του περιεχοµένου των Αρχείων της εταιρίας που τους αφορά (δικαίωµα πρόσβασης).��Διόρθωση ή συµπλήρωση των δεδοµένων των Αρχείων που τους αφορούν (δικαίωµα αντίρρησης).Για την άσκηση του δικαιώµατος πρόσβασης και αντίρρησης, κάθε ενδιαφερόµενος είναι απαραίτητο να προσκοµίσει το δελτίο αστυνοµικής του ταυτότητας ή το διαβατήριό του.Γραφεία Εξυπηρέτησης Κοινού (εργάσιµες ηµέρες 08:30 έως 14:00): ��Μασσαλίας 1 & Σόλωνος, 106 80 Αθήνα ��Αλαµάνας 1, 151 25 Μαρούσι Τηλ. Κέντρο: 210-36.76.700 ��Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφθείτε µας: http://www.tiresias.gr

Όλες οι υπηρεσίες προς τους πολίτες

παρέχονται Δωρεάν

Ενηµέρωση πολιτών (άρθρα 24 παρ. 3 και 11 παρ. 3 του ν. 2472/1997)

* Αρχή Προστασίας Δεδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα

ΕΠΙΛΟΓΗ 77

Στο ελληνικό πιστωτικό σύστηµα την τε-λευταία τριετία 2005-2007 παρατηρείται τάση αύξησης των λογιστικών κεφαλαίων σε επίπεδο υψηλότερο διαχρονικά από τα απαιτούµενα βασικά ίδια κεφάλαια (Tier I). Παρόλα αυτά, ο ρυθµός αύξησης των λογιστικών κεφαλαίων µειώθηκε κα-

τά το παραπάνω χρονικό διάστηµα, ενώ παρατηρούµε µείωση του ύψους των λογιστικών κεφαλαίων το 1ο εξά-µηνο του 2008 σε σχέση µε το 2007. Ανάλογες τάσεις αύξησης παρατηρούνται και στα βασικά ίδια κεφάλαια (Tier I) στην τριετία 2005-2007. Εντούτοις, το 1ο εξάµη-νο του 2008 ο ρυθµός αύξησης των Tier I κεφαλαίων ελαττώθηκε σηµαντικά. Ωστόσο, τα λογιστικά κεφά-λαια των εισηγµένων οµίλων είναι διαχρονικά αρκετά περισσότερα από τα Tier I κεφάλαια, γεγονός που υπο-

Δαυίδ ή Γολιάθ;Ποια τα κεφαλαιακά αναχώµατα των ελληνικών εισηγµένων τραπεζικών οµί-λων; Πόσο τους βοήθησε να οχυρωθούν η εφαρµογή της Βασιλείας ΙΙ φέτος που είναι και το πρώτο έτος εφαρµογής της ευρωπαϊκής Οδηγίας; Στα ερωτή-µατα αυτά µπορούµε να απαντήσουµε συγκρίνοντας την τάση που επικρατεί διαχρονικά στα λογιστικά ίδια κεφάλαια (equity) των τραπεζικών οµίλων και στα εποπτικά τους βασικά ίδια κεφάλαια (Tier I). Στη συνέχεια, αναλύεται η εξέλιξη στην ποιότητα των βασικών ιδίων κεφαλαίων. Η ανάλυση αυτή επε-κτείνεται στη τάση που επικρατεί για την εξέλιξη των υβριδικών τίτλων και των υποχρεώσεων µειωµένης εξασφάλισης. Του ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡΓΙΚΟΠΟΥΛΟΥ, ερευνητή χρηµατοοικονοµικών στο ΚΕΠΕ

ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΗ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΡΑΠΕΖΩΝ

δηλώνει ότι τα ελληνικά πιστωτικά ιδρύµατα επιζητού-σαν συµπληρωµατικά κεφάλαια για την ανάπτυξή τους στις αγορές της αναπτυσσόµενης Ευρώπης. Πρέπει, όµως, να επισηµανθεί ότι ο κίνδυνος για επενδύσεις στις αγορές αυτές είναι πολύ υψηλότερος.

Όσον αφορά τώρα την ποιότητα των αναγνωρι-σµένων ως εποπτικών ιδίων κεφαλαίων, έχει διαχρο-νικά βελτιωθεί από το 2006 µέχρι και το 1ο εξάµηνο του 2008 παρά την αναταραχή στις αγορές χρήµατος και κεφαλαίων. Συµπερασµατικά, διαπιστώνεται µια ελαφρά µείωση του ύψους των Tier II κεφαλαίων ως προς το σύνολο των εποπτικών ιδίων κεφαλαίων κα-τά την τελευταία τριετία αλλά και το 1ο εξάµηνο του 2008. Συγκεκριµένα, το 1ο εξάµηνο του 2008 ο λόγος αυτός ανέρχεται σε 17,3% έναντι 18.4% το 2007. Παρά τη διεθνή συγκυρία, η εξωστρεφής τάση επέκτασης


των ελληνικών πιστωτικών ιδρυµάτων στις χώρες της αναπτυσσόµενης Ευρώπης είχε ήδη ισχυροποιήσει τα εναλλακτικά κανάλια της κερδοφορίας µε αποτέλεσµα να απορροφούνται, εν µέρει, οι πιέσεις στην ποιότητα της κεφαλαιακής βάσης το τελευταίο χρονικό διάστη-µα, γεγονός που συνετέλεσε στη συνέχιση της βελτίω-σης της σύνθεσης των κεφαλαίων το 2008.

Εντούτοις, οι δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας για τις ελληνικές εισηγµένες τράπεζες σε ενοποιηµένη βάση µειώθηκαν διαχρονικά από το 2005 µέχρι σήµερα. Συ-γκεκριµένα, ο γενικός δείκτης κεφαλαιακής επάρκειας παρουσίασε πτωτική τάση από το 2005 µέχρι σήµερα και ανέρχεται το 1ο εξάµηνο του 2008 σε 10.4% ένα-ντι 11.2% το 2007. Η ίδια τάση παρατηρείται και στον δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας µε Tier I κεφάλαια και ανέρχεται το 1ο εξάµηνο του 2008 σε 8.6% έναντι 9.1% το 2007. Ωστόσο, και οι δύο δείκτες παραµένουν σε υψηλότερα επίπεδα σε σχέση µε τους ελάχιστους απαι-τούµενους, δηλαδή 8% για τον γενικό δείκτη και 4% για τον δείκτη µε µόνο TIER I κεφάλαια.

Αναφορικά µε τους αναγνωρισµένους από τις επο-πτικές αρχές κινδύνους, διαπιστώνεται, ότι διαχρονικά ο µεγαλύτερος κίνδυνος παραµένει ο πιστωτικός κίνδυ-νος, ενώ ο κίνδυνος αγοράς είναι περιορισµένος. Ωστό-σο, κατά την εφαρµογή των νέων κανόνων κεφαλαιακής επάρκειας για τους κινδύνους που αναγνωρίζονται από την Επιτροπή της Βασιλείας (Basel II), υπάρχει για πρώ-

Διαφορά µεταξύ λογιστικών και Βασικών Εποπτικών

Ιδίων Κεφαλαίων (σε χιλ. €)

0

5.000.000

10.000.000

15.000.000

20.000.000

25.000.000

30.000.000

2005 2006 2007 H1 2008

��

�� (Tier I)

0,00

2,00

4,00

6,00

8,00

10,00

12,00

14,00

2005 2006 2007 H1 2008

��

�� µ� �� (TIER I)

Δείκτες Κεφαλαιακής Επάρκειας εισηγµένων εµπορικών τραπεζών

ΕΠΙΛΟΓΗ 79

0

5.000.000

10.000.000

15.000.000

20.000.000

25.000.000

30.000.000

2005 2006 2007 H1 2008

�� (Tier I)

�� µ��µ�� (Tier II)

��

Διαφορά µεταξύ Βασικών Ιδίων και Συνολικών Ιδίων Κεφαλαίων (σε χιλ. €)

τη φορά το 2008 αναγνώριση του λειτουργικού κινδύνου. Λόγω των καινούργιων πρακτικών για την αναγνώριση των κινδύνων, διαφαίνεται ότι η διάρθρωση του πιστωτι-κού κινδύνου σε σχέση µε τον συνολικό κίνδυνο µειώθη-κε το 1ο εξάµηνο του 2008 (87.1%) σε σχέση µε το 2007 (96.1%). Εντούτοις, το µεγαλύτερο µέρος της µείωσης αυ-τής καλύπτεται από την παρουσία του λειτουργικού κιν-δύνου το 2008 (7.7%). Ως αποτέλεσµα ο συνολικός ανα-γνωρισµένος κίνδυνος (ως σταθµισµένο ενεργητικό) έχει αυξηθεί κατά 10.2% το 1ο εξάµηνο του 2008 σε σχέση µε το 2007. Παρά ταύτα, η αναγνώριση για πρώτη φορά του λειτουργικού κινδύνου, δεν µπορεί να αιτιολογήσει πλήρως τη µείωση των δεικτών κεφαλαιακής επάρκειας. Ένα σηµαντικό µέρος της µείωσης αυτής οφείλεται στο γεγονός, ότι µερικές τράπεζες παρουσίασαν ζηµιές στο δεύτερο τρίµηνο του 2008 από το διαθέσιµο προς πώλη-ση χαρτοφυλάκιο (available for sale portfolio) και ενέ-γραψαν τις ζηµιές αυτές απευθείας στα κεφάλαιά τους. Συνολικά, η κερδοφορία των ελληνικών εισηγµένων οµίλων µειώθηκε κατά 17,9% το 1ο εξάµηνο του 2008 σε σχέση µε το 1ο εξάµηνο του 2007.

Σε ό,τι αφορά τώρα την εξέλιξη των υβριδικών κε-φαλαίων, παρατηρούµε ότι την τελευταία τριετία 2005-2007 ο λόγος των υβριδικών κεφαλαίων που αναγνω-ρίζονται ως Lower Tier I κεφάλαια παρουσιάζει µείω-ση ως προς το σύνολο των Tier I κεφαλαίων. Για το 1ο

εξάµηνο του 2008, διαφαίνεται µία ανακοπή της πτω-τικής αυτής τάσης των υβριδικών κεφαλαίων που ανα-γνωρίζονται ως Tier I, η εξέλιξη της οποίας όµως µένει να επιβεβαιωθεί από τα ετήσια στοιχεία του 2008. Συ-γκεκριµένα, το 1ο εξάµηνο του 2008 ήταν 16.1% έναντι 15.3% το 2007.

Σχετικά µε την εξέλιξη των υποχρεώσεων µειωµέ-νης εξασφάλισης, παρατηρείται µια ελαφρά διαχρονι-κή µείωση του λόγου των κεφαλαίων αυτών ως προς τo σύνολο των εποπτικών ιδίων κεφαλαίων την τελευταία τριετία 2005-2007 αλλά και το 1ο εξάµηνο του 2008 (το 1ο εξάµηνο του 2008 ήταν 19% έναντι 19.5% το 2007). Αυτό αντανακλά εν µέρει και τη στενότητα στις αγορές κεφαλαίων λόγω και της πρόσφατης αναταραχής. Ωστό-σο, πρέπει να επισηµανθεί ότι το µεγαλύτερο µέρος των υποχρεώσεων µειωµένης εξασφάλισης είναι ορισµένου χρόνου, δηλαδή υπάγεται στην κατηγορία Lower Tier II ενώ µόνο ένα πολύ µικρό µέρος τους υπάγεται στην κα-τηγορία Upper Tier II.

Η παραπάνω τάση στην ποιότητα των ιδίων κεφαλαί-ων που παρατηρείται την τελευταία τετραετία δεν κατα-γράφεται η ίδια σε κάθε τράπεζα. Οι προσδιοριστικοί παράγοντες αυτής της εξέλιξης εξαρτώνται από τον βαθ-µό κεφαλαιοποίησής τους, την πολιτική που ακολουθούν στην δραστηριοποίηση και ανάπτυξή τους και το είδος των εργασιών τους.


Το αίνιγµα της σφίγγαςΟι δυσµενείς διεθνείς εξελίξεις στις αγορές χρήµατος και κεφαλαίων είχαν περιορισµένη, µέχρι πρόσφατα, επίπτωση στη σταθερότητα του ελληνικού χρηµατοπιστωτικού συστήµατος, σε σχέση µε τα χρηµατοπιστωτικά συστήµατα άλλων χωρών που επλήγησαν από τη διεθνή χρηµατοπιστωτική κρίση. Του ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡΓΙΚΟΠΟΥΛΟΥ, ερευνητή χρηµατοοικονοµικών στο ΚΕΠΕ

ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΗ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΡΑΠΕΖΩΝ

ΕΠΙΛΟΓΗ 81

Η αντοχή που επιδεικνύει µέχρι προσφάτως το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα οφείλεται στους εξής σηµαντικούς παράγοντες: στην ικανοποιη-τική κεφαλαιακή του επάρκεια, στη σχετικά ποιοτική διάρθρωση των εποπτικών ιδίων κεφαλαίων του, στην σχεδόν αµελητέα τοποθέτηση των ελληνικών τραπεζών σε προϊόντα άλλων τραπεζών που πτώχευσαν, καθώς και σε προβληµατικά χρηµατοοικονοµικά προϊόντα υψηλού ρίσκου, στην µικρή µόχλευση στους ισολογι-σµούς των τραπεζών, στην ισχυρή καταθετική τους βάση και τέλος στην ικανοποιητική ρευστότητα στο σύστηµα που οφείλεται στην ισχυρή ανάπτυξη της ελληνικής οι-κονοµίας και συγχρόνως την επέκτασης των ελληνικών τραπεζών στις ταχύτατα αναπτυσσόµενες χώρες της Νο-τιανατολικής Ευρώπης.

Την τελευταία όµως περίοδο, οι µετοχές των ελλη-νικών εισηγµένων τραπεζών, παρουσίασαν σηµαντι-κές απώλειες. Αυτό οφείλεται στις κινήσεις ξένων, κυ-ρίως, θεσµικών επενδυτών οι οποίοι ρευστοποιούν τις επενδύσεις τους στην ελληνική χρηµαταγορά για να καλύψουν άλλες επενδυτικές θέσεις τους στο εξωτερι-κό. Επιπλέον, η συµπεριφορά κάποιων ακραίων κερ-δοσκοπικών κεφαλαίων (hedge funds) συµβάλλει σε σηµαντικό βαθµό στην παραπάνω αρνητική τάση. Τα κερδοσκοπικά αυτά κεφάλαια στην αναζήτηση ανα-γκαίας ρευστότητας για την κάλυψη των ζηµιών που έχουν υποστεί από επενδύσεις σε προϊόντα και παρά-γωγα κυρίως σε ξένες αγορές, προβαίνουν σε µαζικές πωλήσεις ελληνικών τραπεζικών µετοχών. Αυτό έχει ως άµεση συνέπεια τη σηµαντική µείωση της αξίας των ελληνικών χρηµατοπιστωτικών ιδρυµάτων και του βαθµού της κεφαλαιοποίησής τους.

Για το διάστηµα που διανύουµε, το ήδη αυξηµένο

κόστος χρηµατοδότησης σε όλες τις αγορές κεφαλαίων και χρήµατος, αρχόµενης από τη διατραπεζική αγορά συµπεριλαµβανοµένης δε και των αγορών υβριδικών και υποχρεώσεων µειωµένης εξασφάλισης, έχει προ-καλέσει επιπτώσεις στις διαµεσολαβητικές δραστηριό-τητες των τραπεζικών οµίλων, ενώ η αβεβαιότητα για το µέγεθος και τη διάρκεια της διεθνούς κρίσης µπορεί να αποτελέσει παράγοντα ανησυχίας.

Δεδοµένων αυτών των προοπτικών, η Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ) θα πρέπει να δράσει συντονισµένα µε την ενθάρρυνση αλλά και την επιβολή έκτακτων µέ-τρων στους οµίλους για την ενίσχυση της κεφαλαιακής τους επάρκειας και συγκεκριµένα του δείκτη κεφαλαι-ακής επάρκειας µε TIER I κεφάλαια καθώς και τη βελ-τίωση της κεφαλαιακής τους διάρθρωσης. Η ενίσχυση της κεφαλαιακής επάρκειας είναι βέβαια ένα µέτρο που η ΤτΕ οφείλει να αξιολογήσει κατάλληλα, σύµ-φωνα µε το µέγεθος του κάθε τραπεζικού οµίλου, τους κινδύνους που εµπεριέχονται στα χαρτοφυλάκιά τους, καθώς και τον όγκο των διασυνοριακών δραστηριοτή-των τους ιδιαίτερα στις χώρες της αναπτυσσόµενης Ευ-ρώπης και της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, δεδοµένου ότι οι κίνδυνοι από επενδύσεις στις αγορές αυτές είναι αρκετά υψηλότεροι σε σχέση µε την εγχώρια αγορά.

Οι ελληνικές τράπεζες, µε δική τους πρωτοβουλία στην παρούσα συγκυρία και παρά την υφιστάµενη αύξηση του κόστους των κεφαλαίων, θα πρέπει να λά-βουν άµεσα µέτρα για τη βελτίωση της ποιότητας των εποπτικών κεφαλαίων τους. Δηλαδή να µεριµνήσουν έτσι ώστε να συνεχιστεί η µικρή διαφαινόµενη µείω-ση των λιγότερο καλής ποιότητας κεφαλαίων που πα-ρατηρείται το 1ο εξάµηνο του 2008 στην κεφαλαιακή τους διάρθρωση. Επιπλέον, θα πρέπει να ικανοποιούν


την αναγκαιότητα για πιο φθηνά κεφάλαια, µε την αξιοποίηση των εποπτικών ορίων για τα υβριδικά κε-φάλαια (τα λιγότερο καλύτερης ποιότητας κεφάλαια) πριν καταφύγουν στις υποχρεώσεις µειωµένης εξα-σφάλισης (τα χειρότερης ποιότητας κεφάλαια). Ακόµα τα πιστωτικά ιδρύµατα θα πρέπει να προσπαθήσουν να αυξήσουν περαιτέρω την καταθετική τους βάση από επενδυτές που στρέφονται σε προθεσµιακές κα-ταθέσεις λόγω της αποφυγής ριψοκίνδυνων επενδύσε-ων καθώς και της κακής πορείας του ελληνικού χρη-µατιστηρίου το τελευταίο διάστηµα. Οι προθεσµιακές καταθέσεις αποτελούν, ως γνωστόν, πηγή άντλησης κεφαλαίων για τις µεσοµακροπρόθεσµες χρηµατοδο-τήσεις των τραπεζών.

Τέλος, οι ελληνικές τράπεζες, που ως γνωστόν δι-αδραµατίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στο ελληνικό επι-χειρηµατικό γίγνεσθαι, αποτελούν έναν από τους βασι-κούς παράγοντες για την ανάπτυξη της ελληνικής οικο-

νοµίας. Για τον λόγο αυτό, θα πρέπει να θωρακιστούν για να αντιµετωπίσουν καλύτερα τους κινδύνους που δεν µπορούν να προβλεφθούν. Τα πιστωτικά ιδρύµατα οφείλουν να αξιοποιήσουν κατάλληλα το πακέτο οικο-νοµικής στήριξης ύψους 28 δισ. ευρώ. Θα ήταν θεµιτό η αξιοποίηση αυτή να συνοδεύεται από αυξήσεις στους δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας, µε παράλληλη βελτί-ωση της κεφαλαιακής τους βάσης και διάρθρωσης µε υψηλής ποιότητας κεφάλαια. Πράττοντας τα παραπά-νω, είναι βέβαιο ότι η επαναφορά της οµαλότητας στη διατραπεζική αγορά χρήµατος και η αποκατάσταση της σταθερότητας στην τραπεζική χρηµατοδότηση της εγχώριας αγοράς θα επανέλθει συντοµότερα.

Στη διαχείριση των χρηµατοοικονοµικών κινδύνων υπάρχει ένας χρυσός κανόνας: Όταν δεν µπορούµε να προβλέψουµε τον κίνδυνο, τότε σωστό είναι να προε-τοιµαστούµε κατάλληλα ώστε να αντιµετωπίσουµε το χειρότερο σενάριο.

Ποσοστιαία Κατανοµή Πιστωτικού, Λειτουργικού και Κινδύνου Αγοράς

0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00 80,00 90,00 100,00

2005

2006

2007

H1 2008��µ��µ�� /�� µ��µ��

��µ��µ�� / ��µ��µ��

��µ��µ�� /�� µ��µ��

Στερνή µου

γνώση...Οι τελευταίοι δεκαοκτώ µήνες είναι βέβαιο ότι θα αποτελέσουν ένα από τα πιο ενδιαφέροντα εδάφια στα βιβλία της οικονοµικής ιστορίας στο µέλλον που θα διερευνούν τα αίτια και τα αιτιατά της χρηµατοοικο-νοµικής κρίσης. Οι πρω-τοβουλίες του φθινοπώρου του 2008 θα συνιστούν, εν-δεχοµένως, το µεγαλύτερο πείραµα στην επιστήµη της άσκησης µακροοικονοµι-κής πολιτικής και πρακτι-κής τόσο σε εθνικό όσο και σε υπερεθνικό επίπεδο.

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΙΝΔΥΝΩΝ

ΕΠΙΛΟΓΗ 85

Από το καλοκαίρι του 2007 έως τον Σεπτέµβριο του 2008 δύο βασικές αντίρ-ροπες δυνάµεις παρα-τηρήθηκαν: Από τη µία πλευρά, η πληθωριστική έκρηξ η σ τη λ ε γόµε ν η πραγµατ ική οικονοµία

που οδήγησε σε µία ενεργειακή και δια-τροφική κρίση και από την άλλη πλευρά ο αποπληθωρισµός των περιουσιακών στοιχεί-ων, µετοχών, χρεογράφων και ακινήτων που σχετίζεται µε την πιστωτική κρίση που αρχικά έπληξε την αµερικανική οικονοµία και µετά επεκτάθηκε παγκοσµίως. Από τον Σεπτέµβριο και µετά το χρηµατοοικονοµικό σύστηµα ει-σήλθε σε µία κρίση που χαρακτηρίστηκε από καταρρεύσεις ή οιονεί-καταρρεύσεις µεγά-λων τραπεζών και ασφαλιστικών εταιρειών, ενώ επήλθε σηµαντικός αποπληθωρισµός σε τιµές ενέργειας και τροφίµων ως πρόδροµος δείκτης µιας επικείµενης ύφεσης στην παγκό-σµια πραγµατική οικονοµία.

Είναι βέβαιο ότι η διεθνής χρηµατοπιστω-τική κρίση θα επηρεάσει σηµαντικά τον τρό-πο λειτουργίας των πιστωτικών ιδρυµάτων και θα έχει σηµαντικές επιπτώσεις στη διοικητική των κινδύνων που αυτά αντιµετωπίζουν. Τού-το αναµένεται να συµβεί µέσα από διάφορα κανάλια. Στο παρόν άρθρο θα επιχειρήσουµε να διερευνήσουµε αυτούς τους µηχανισµούς ποιοτικής µεταβολής του profile κινδύνων των τραπεζών αλλά και των πρακτικών διαχείρι-σης κινδύνων που εφαρµόζουν.

Ό,τι γυαλίζει δεν είναι χρυσός

Ένα πρώτο πρόβληµα που θα κληθεί να βοηθήσει άµεσα στην επίλυσή του η διαχεί-

ριση κινδύνων - αναβαθµίζοντας σηµαντικά τον ρόλο της στο µετά την κρίση περιβάλλον - σχετίζεται µε την πολυπλοκότητα των χρηµα-τοοικονοµικών προϊόντων και την ασυµµετρία πληροφόρησης που αυτή προκαλεί. Το ζήτη-µα αυτό βρίσκεται στην καρδιά της πρόσφα-της κρίσης και είναι ένα από τα µαθήµατα που αντλήσαµε από αυτή. Δάνεια χαµηλής πιστωτικής ποιότητας τιτλοποιούνταν και µετέ-πειτα πωλούνταν αποσκοπώντας στην υψηλή µόχλευση και τη βραχυπρόθεσµη άντληση κεφαλαίων. Η νοµική και τεχνική πολυπλοκό-τητα της διαδικασίας αυτής όπως και άλλων χρηµατοοικονοµικών παράγωγων προϊόντων είχε ως αποτέλεσµα να µην είναι απόλυτα σαφές ποιος είναι ο βαθµός έκθεσης στον κίνδυνο εκάστου εκ των αντισυµβαλλοµένων. Βέβαια, η ανεπάρκεια της πληροφόρησης που διαθέτει το ένα αντισυµβαλλόµενο µέρος σχετικά µε τις προθέσεις και την οικονοµική επιφάνεια του άλλου αντισυµβαλλόµενου µέ-ρους αποτελεί ουσιώδες χαρακτηριστικό των συµβάσεων στις χρηµατοοικονοµικές αγορές. Η πολυπλοκότητα, ωστόσο, φαίνεται να µεγε-θύνει υπερβολικά το πρόβληµα. Η ασυµµε-τρία της πληροφόρησης σε µία αγορά οδηγεί σε ουσιαστική κατάρρευσή της (είναι χαρα-κτηριστικό το παράδειγµα της διατραπεζικής αγοράς στην πρόσφατη περίοδο) αφού η µε-γάλη αβεβαιότητα σχετικά µε την πραγµατι-κή οικονοµική αξία κάθε τίτλου οδηγεί στην υπερτιµολόγησή του από τον πωλητή και την υποτιµολόγηση του από τον αγοραστή.

Η στενή παρακολούθηση και ο έλεγχος των τραπεζικών προϊόντων είναι οι θεµέλι-οι λίθοι για τους κινδύνους που αυτοί ενσω-µατώνουν. Μία από τις βασικές αιτίες που οι τράπεζες είναι ο αυστηρότερα εποπτευόµενος τοµέας της οικονοµίας συνδέεται µε το γεγο-

Του Παναγιώτη Καπόπουλου, δ/ντή διαχείρισης κινδύνων της Εµπορικής Τράπεζας


νός ότι η εµπιστοσύνη στο χρηµατοοικονοµικό σύστηµα - που ουσιαστικά διαµεσολαβεί ανάµεσα στην αποταµί-ευση και την επένδυση αναλαµβάνοντας τους σχετικούς κινδύνους - συνιστά κοινωνικό αγαθό που ενδέχεται να µην τιµολογείται επαρκώς στις αγορές. Είναι ξεκάθαρο πλέον ότι η κρίση δηµιούργησε την ανάγκη για µία ριζική µεταρρύθµιση στη διοικητική των κινδύνων των πιστωτικών ιδρυµάτων. Με άλλα λόγια, τα συστήµατα διαχείρισης κινδύνων θα πρέπει να διασφαλίζουν τον παραδοσιακό ρόλο των τραπεζών ως απορροφητήρων των κραδασµών στο χρηµατοοικονοµικό σύστηµα και να µην αποτελούν οι ίδιες µεγεθυντές και µεταφορείς των κινδύνων από το χρηµατοοικονοµικό σύστηµα στην πραγµατική οικονοµία. Είναι σηµαντικό δε ότι το νέο εποπτικό πλαίσιο της Βασιλείας ΙΙ για τον υπολογισµό της κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών βρίσκεται ουσιαστικά στον πρώτο χρόνο εφαρµογής του και τα ευεργετικά του αποτελέσµατα πάνω στην ευρωστία των συστηµάτων διαχείρισης κινδύνων δεν έχουν πλήρως λάβει χώρα. Η περαιτέρω αξιοποίηση των πυλώνων ΙΙ

και ΙΙΙ του νέου εποπτικού πλαισίου της Βασιλείας στα επόµενα χρόνια συνιστά άλλο ένα σηµαντικό εργα-λείο τόσο για τις εποπτικές αρχές όσο και για τις ίδιες τις τράπεζες. Η στρατηγική της Επιτροπής της Βασι-λείας µετά την κρίση αναµένεται να προσανατολιστεί προς τη βελτίωση της ποιότητας των κεφαλαίων Tier I των τραπεζών, την ενίσχυση του υφιστάµενου πλαισίου ιδιαίτερα στις περιοχές του χαρτοφυλακίου συναλλαγών και των στοιχείων-ανοιγµάτων εκτός ισολογισµού (off-balance sheet exposures) καθώς και την προαγωγή του διασυνοριακού συντονισµού των εποπτικών αρχών.

Το υπό διαµόρφωση ιδιαίτε-ρα ευµετάβλητο µακροοικονο-µικό περιβάλλον αναµένεται να αποτελέσει έναν από τους προσδιοριστικούς παράγοντες των µελλοντικών απαιτήσεων από τον τοµέα της διαχείρι-σης κινδύνων. Η παγκόσµια οικονοµική κρίση αναµένε-ται – σύµφωνα µε όλους τους διεθνείς οργανισµούς – να επηρεάσει εν τονότατα τα βασικά µακροοικονοµικά µεγέθη. Οι ασκήσεις προ-σοµοίωσης διαταραχών (stress tests) είναι αναπό-φευκτο να ενσωµατωθούν

Τα συστήµατα διαχείρισης κινδύνων θα πρέπει να διασφαλίζουν τον παραδο-σιακό ρόλο των τραπεζών ως απορροφητήρων των κραδασµών στο χρηµατο-οικονοµικό σύστηµα και να µην αποτελούν οι ίδιες µεγεθυντές και µεταφο-ρείς των κινδύνων από το χρηµατοοικονοµικό σύ-στηµα στην πραγµατική οικονοµία.

ΕΠΙΛΟΓΗ 87

ως το πιο δοµικό χαρακτηριστικό κάθε χρηµατοοικο-νοµικού και στρατηγικού σχεδιασµού, ως µέσο προ-στασίας των πιστωτικών ιδρυµάτων. Οι µεταβολές στα επιτόκια, για παράδειγµα, θα πρέπει να µελετηθούν ως προς τα αποτελέσµατά τους όχι µόνο στη διαχείρι-ση ενεργητικού /παθητικού καλύπτοντας τον επιτοκια-κό κίνδυνο και τον κίνδυνο ρευστότητας αλλά και στον ίδιο τον πιστωτικό κίνδυνο, δηλαδή στις δυνατότητες των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους. Η πορεία του ποσοστού ανεργί-ας στα επόµενα δύο χρόνια θα αποτελέσει σηµαντική µεταβλητή για την ποιότητα του πιστωτικού χαρτοφυλα-κίου της λιανικής τραπεζικής (καταναλωτικά δάνεια, πιστωτικές κάρτες, στεγαστικά δάνεια κ.λπ.). Τοµείς της ελληνικής οικονοµίας όπως ο τουρισµός, η ναυτιλία και άλλοι που οι επιδόσεις τους συναρτώνται ως γνωστόν από τη διεθνή ζήτηση θα αναλυθούν κάτω από εναλ-λακτικά σενάρια προσοµοίωσης διαταραχών ώστε οι τράπεζες να στηρίξουν τις µακροχρόνιες πιστοδοτικές σχέσεις τους µε αντικειµενικά επιστηµονικά δεδοµένα αναλαµβάνοντας ένα αξιόλογο συµβουλευτικό ρόλο που η κοινωνία αναµένει από αυτές.

Τέλος, η πρόσφατη χρηµατοπιστωτική κρίση ενδέ-χεται να επιφέρει αλλαγές στη µορφολογία της εταιρι-κής διακυβέρνησης των τραπεζών που επίσης επηρε-άζει τη στρατηγική των τραπεζών έναντι των κινδύνων. Σε Ευρώπη και Αµερική έλαβαν χώρα θεαµατικές κρατικές προσπάθειες για την ενίσχυση των τραπεζών και ο ήδη ισχυρός εποπτικός έλεγχος αναµένεται να αναβαθµιστεί περαιτέρω προσπαθώντας να διασφαλί-σει τον άρτιο συντονισµό και την πλήρη διαφάνεια της διοικητικής κινδύνων προς τους µετόχους και τους λοι-πούς εµπλεκόµενους.

Χτίζοντας το Αύριο

Η υψηλού επιπέδου υποδοµή στον τοµέα της διαχεί-ρισης κινδύνων µπορεί να καταστεί επίσης ένα σηµαντι-κό ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα, ιδιαίτερα σε συνθήκες γενικευµένης κρίσης στον χρηµατοοικονοµικό τοµέα. Η εµπιστοσύνη είναι ένα πολύτιµο αγαθό που η αξία του αυξάνεται όσο πιο αβέβαιο είναι το εξωτερικό πε-ριβάλλον. Το σηµείο αυτό είναι κοµβικής σηµασίας για την Εµπορική Τράπεζα που τα τελευταία χρόνια έχει επενδύσει σηµαντικά στην ενδελεχή παρακολούθηση, ανάλυση και διαχείριση των κινδύνων, γεγονός που µε-

ταξύ άλλων αποτυπώνεται και στην υψηλότερη αξιολό-γηση πιστοληπτικής επιφάνειας που διαθέτει ανάµεσα στις ελληνικές τράπεζες. Τούτο - σε συνδυασµό µε τη συµπαγή µετοχική δοµή της ίδιας και της µητρικής της γαλλικής τράπεζας καθώς και τη διασφάλιση εξαιρετι-κών συνθηκών ρευστότητας στα πλαίσια ενός µεγάλου οµίλου µε παγκόσµια παρουσία - προσδίδει ιδιαίτερο βάρος στην εταιρική της ταυτότητα συνδέοντάς την µε έννοιες όπως φερεγγυότητα και αξιοπιστία που αποτε-λούν δοµικά στοιχεία της ίδιας της τραπεζικής εργασίας.

Αυτοµατοποίηση Debt Collection:Kριτήρια επιλογής και αξιολόγηση της απόδοσης της επένδυσης

1. Πιστωτική Κρίση και Debt Collection

Η πολυπλοκότητα του χρηµατοπιστωτικού περιβάλλοντος και η αύ-ξηση του όγκου των ληξιπρόθεσµων οφειλών τα τελευταία χρόνια, έχει κάνει επιτακτική την ανάγκη χρήσης ενός ολοκληρωµένου συ-στήµατος διαχείρισης επισφαλειών, µε υψηλό βαθµό αυτοµατοποί-ησης, για την αποδοτικότερη ανάκτηση των πιστώσεων.Παράγοντες όπως οι παρακάτω καθιστούν τη διαδικασία διαχείρισης των ληξιπρόθεσµων οφειλών περισσότερο αναγκαία από ποτέ:

Ο πολλαπλασιασµός των δανειακών προϊόντων καθώς και των προϊόντων πιστωτικών καρτών, η εµφάνιση νέων καναλιών πωλή-σεων (π.χ. Web banking, phone banking, ATMs) και ο ανταγωνι-σµός µεταξύ τραπεζών αυξάνουν σηµαντικά τους όγκους των ληξι-πρόθεσµων οφειλών

Υψηλής ποιότητας υπηρεσίες απαιτούνται κατά την επαφή µε τον πελάτη, ακόµη και αν αυτή αφορά την ανάκτηση ληξιπρόθε-σµων οφειλών. Οι συγχωνεύσεις µεταξύ τραπεζών εντείνουν το πρόβληµα καθώς η συνολική εικόνα του πελάτη βρίσκεται «δια-σκορπισµένη» µεταξύ πολλών συστηµάτων

Η δυναµικότητα των τµηµάτων Collection είναι πάντα περιορι-σµένη (λόγω π.χ. έλλειψης ανθρωπίνων πόρων, κονδυλίων, χρόνου).Η τρέχουσα πιστωτική κρίση έρχεται να προστεθεί στον αριθµό των παραγόντων που επιδεινώνουν την κατάσταση, καθώς παρου-σιάζεται πλέον έντονο το πρόβληµα της ρευστότητας. Παρόλα αυ-τά η παρούσα κατάσταση - κρίση θα µπορούσε να αποτελέσει για πολλούς µία ευκαιρία στο να ενισχύσουν τις προσπάθειές τους για την ανάκτηση των πιστώσεων και να βελτιώσουν την απόδοση των τµηµάτων Collections (βάζοντας τις βάσεις για υψηλές αποδόσεις και µετά την κρίση).

2. Αυτοµατοποίηση Debt Collection

Η αυτοµατοποίηση των διαδικασιών debt collection θα πρέπει να καλύπτει τις εξής περιοχές:

Αυτοµατοποίηση ροών εργασίας

Παρακολούθηση απόδοσης

Customer/Account analytics

Κάλυψη συνολικού χαρτοφυλακίου

Επικοινωνία µεταξύ οργανισµού και εξωτερικών συνεργατώνΈνα αποτελεσµατικό σύστηµα collection θα πρέπει να οδηγεί,

µέσω της αυτοµατοποίησης, στην αύξηση των self-cured πελα-τών, επιτρέποντας τη διάθεση πόρων σε πελάτες που πραγµατικά χρειάζονται προσοχή. Επιπρόσθετα, θα πρέπει να είναι εφικτή η µέτρηση και αξιολόγηση της απόδοσης της εκάστοτε στρατηγικής collection, η υποστήριξη στρατηγικών Champion/Challenger και η δυνατότητα άµεσης προσαρµογής σε ένα δυναµικό περιβάλλον.

3. Κριτήρια Επιλογής

I. Αυτοµατοποίηση Ροών Εργασίας

Η αυτοµατοποίηση εργασιών παρέχει τα περισσότερα οφέλη σε ότι αφορά στην παραγωγικότητα και στην αποτελεσµατικότητα των collections. Η επιλογή ενός ολοκληρωµένου συστήµατος θα πρέπει να βασίζεται στα ακόλουθα χαρακτηριστικά:

Προσαρµοστικότητα: Οι αλλαγές στο περιβάλλον κάθε οργανι-σµού είναι συνεχείς. Συγχωνεύσεις, νέες αγορές, νέα προϊόντα και νέοι κανονισµοί απαιτούν την άµεση προσαρµογή του συστήµατος στις νέες στρατηγικές collection.

Παρακολούθηση Κόστους: Σε κάθε βήµα της διαδικασίας collec-tion θα πρέπει να µπορεί να µετρηθεί το αντίστοιχο κόστος και να συγκρίνεται µε τα αναµενόµενα οφέλη. Αλλαγές στις διαδικασίες συνεπάγονται αλλαγές στο κόστος.

Προτεραιοποίηση Ροών Εργασίας: Θα πρέπει να λαµβάνε-ται υπόψη το σύνολο της διαθέσιµης πληροφορίας (behavioral scores, τρέχουσα κατάσταση διαχείρισης, κ.λ.π.) προκειµένου να είναι εφικτή η αυτοµατοποίηση της κατανοµής των πελατών σε όλα τα διαθέσιµα κανάλια επικοινωνίας (in-house call centers, καµπάνιες SMS, επιστολές, εξωτερικούς συνεργάτες, δικηγορικά γραφεία, κ.λ.π.), µε παράλληλη δυνατότητα προτεραιοποίησης σε κάθε ροή εργασίας (π.χ. σύµφωνα µε τον κύκλο τιµολόγησης).

II.Παρακολούθηση ΑπόδοσηςΓια τη βελτιστοποίηση της απόδοσης µε στόχο την αποδοτικότερη ανάκτηση των πιστώσεων, κρίνεται απαραίτητη η µέτρηση και πα-ρακολούθηση µεγεθών όγκου, αποτελεσµατικότητας και κόστους σε επίπεδο κάθε διαθέσιµου πόρου, όπως: Agents Επιστολές, SMSs

Του Χρήστου Μαρανή, Δ/ντη Financial Solutions, EXODUS Α.Ε.

Εξωτερικοί Συνεργάτες, όπως εταιρείες διαχείρισης οφειλών, skip tracing εταιρείες, δικηγορικά γραφεία, κ.λ.π.

III. Customer/Account analytics

Δεδοµένων των περιορισµών που υπάρχουν στη διαθεσιµότητα πόρων οι οποίοι καλούνται να διαχειριστούν ένα συνεχώς αυξανό-µενο χαρτοφυλάκιο, η προτεινόµενη λύση για τη βέλτιστη αξιοποί-ηση των πόρων είναι η χρήση customer / account analytics για την τµηµατοποίηση του χαρτοφυλακίου.

Η τµηµατοποίηση του χαρτοφυλακίου µπορεί να πε-ριλαµβάνει µεγέθη όπως: Τύπος προϊόντος

Ληξιπρόθεσµο υπόλοιπο

Bucket (ή ηµέρες καθυστέρησης)

Status υπόθεσης/ πελάτη

Συµπεριφορά Πελάτη/ ΛογαριασµούΗ χρήση των παραπάνω µεγεθών µπορεί να οδηγήσει στη δηµι-ουργία τµηµάτων (segments) χαρτοφυλακίου µε βάση το ρίσκο και να επιτρέψει την βέλτιστη αξιοποίηση των διαθέσιµων πόρων στα «προβληµατικά» και µόνο segments.

IV. Κάλυψη συνολικού χαρτοφυλακίου Είναι απαραίτητο το σύστηµα το οποίο θα υλοποιηθεί να µπορεί να καλύψει τις ανάγκες διαχείρισης του συνολικού χαρτοφυλακίου ενός οργανισµού. Κάτι τέτοιο µεταφράζεται σε πλήρη κάλυψη σε ότι αφορά στα ακόλουθα:

Στάδιο Διαχείρισης: Υποστήριξη διαδικασιών pre-collection, early collection, pre-legal, legal και write offs από ένα και µόνο σύστηµα.

Προϊόντα: Υποστήριξη προϊόντων λιανικής τραπεζικής (κατανα-λωτικά δάνεια, ανοιχτά δάνεια, δάνεια αυτοκινήτων, στεγαστικά δάνεια, πιστωτικές κάρτες) µε ή χωρίς εξασφαλίσεις, επιχειρηµατι-κών δανείων, factoring, leasing, κ.ο.κ.

Όµιλοι Εταιρειών/ Τοποθεσία: Μία εταιρεία ή όµιλος εταιρει-ών, κεντρικοποιηµένη/µη κεντρικοποιηµένη διαχείριση.

V. Επικοινωνία µεταξύ οργανισµού και εξωτερικών συνεργατώνΗ ακρίβεια και η αµεσότητα στη διάθεση της απαιτούµενης πλη-ροφορίας κατά την επικοινωνία µε κάποιο πελάτη αποτελούν τους κρισιµότερους παράγοντες στη διαδικασία collection. Το σύστηµα collection θα πρέπει να εκµεταλλεύεται στοιχεία από τα κύρια αλλά και περιφερειακά συστήµατα της τράπεζας (π.χ. Behavioral Scores). Θα πρέπει επίσης να παρέχεται ένα πρόσθετο επίπεδο ταυτοποίη-σης και ενοποίησης των πελατών, εφόσον η πελατοκεντρικότητα δεν εξασφαλίζεται από τα κύρια συστήµατα της τράπεζας.

Σε ότι αφορά στην επικοινωνία µε εξωτερικούς συνεργάτες, τα πα-ρακάτω θεωρούνται απαραίτητα σε κάθε σύστηµα collection:

- Αυξηµένη «Ορατότητα»: Ένα προηγµένο σύστηµα θα πρέπει να µπορεί να δίνει απαντήσεις στα εξής ερωτήµατα:

• Τι ενέργειες πραγµατοποιούνται από τη µεριά του εξωτερικού συνεργάτη σε επίπεδο λογαριασµού?

• Πόσοι agents διαχειρίζονται τους λογαριασµούς και µε τι ένταση?

• Τηρείται η πολιτική της τράπεζας κατά την επικοινωνία µε τους πελάτες?- Η On Line συνεργασία µε εξωτερικούς συνεργάτες αποτελεί το βέλτιστο µοντέλο λειτουργίας.-Αυτοµατοποιηµένη διαδικασία ανάθεσης: Ανάθεση υποθέσεων σε εξωτερικούς συνεργάτες σύµφωνα µε την ικανότητα διαχείρισης ή την παλαιότερη συµπεριφορά. Αυτόµατη ανάκληση υποθέσεων στις οποίες δεν γίνεται η επιθυµητή διαχείριση.

- Μειωµένο Κόστος Συντήρησης: Δεδοµένης της ανάγκης για αµεσότητα στην υποστήριξη νέων συνεργασιών µε εξωτερικές εταιρείες και διαφοροποίησης της συνεργασίας µε υφιστάµενες, το σύστηµα θα πρέπει να υποστηρίζει την άµεση αλλαγή των επιχει-ρηµατικών κανόνων µε το ελάχιστο δυνατό κόστος.

VI. Λοιπά Κριτήρια Επιλογής:• Τεχνολογία (upgrading, ασφάλεια, υψηλός βαθµός διαθεσιµότη-τας και αξιοπιστίας)

• Χρόνος υλοποίησης

• Συνολικό κόστος κτήσης

• Case studies εγκαταστάσεων, site visits

• Τεχνογνωσία συµβούλων

4. Απόδοση επί της Επένδυσης (Return on Investment)

Η χρήση ενός ολοκληρωµένου συστήµατος Debt Collection έχει πολλαπλά οφέλη: Μικρότερος αριθµός απαιτούµενων ανθρωπίνων πόρων για:- Την επικοινωνία µε τους πελάτες- Την παρακολούθηση των εξωτερικών συνεργατών- Την αποστολή ενηµερώσεων (π.χ. επιστολών)

Μικρότερο κόστος διαχείρισης εξωτερικών συνεργατών από την αύξηση της παραγωγικότητάς τους

Αυξηµένη παραγωγικότητα Agents (# επαφών/ ηµέρα, εστίαση σε πελάτες υψηλού ρίσκου)

Μικρότερος αριθµός πελατών σε στάδιο νοµικών διαδικασιών

Μικρότερος αριθµός παραπόνων

Όλα τα παραπάνω οδηγούν σε µείωση του ποσοστού των δανείων σε καθυστέρηση και κατά συνέπεια σε:

- Μικρότερες προβλέψεις (Provisions) και µεγαλύτερο αριθµό δια-θέσιµων κεφαλαίων

- Μικρότερο αριθµό διαγραφών

www.exodus.grΦαραντάτων 6-10, 11527 Αθήνα, Τηλ. 210 7450 300, Fax. 210 7450 399

DOING BUSINESS WITH BANKSΜπορεί τα «εν οίκω µη εν δήµω», όµως στην περίπτωση της παγκόσµιας ύφεσης ισχύει το αντίστροφο. Η «εν οίκω» κρίση των αγορών χτύπησε την πόρτα της «εν δήµω» πραγµατικής οικονοµίας στην Ελλάδα. Επόµενο ήταν οι ελ-ληνικές επιχειρήσεις και βιοµηχανίες να ανα-προσαρµόσουν στόχους, στρατηγικές, ακόµα και τη σχέση τους µε τις τράπεζες, δίνοντας έµφαση στη δηµιουργία αναχωµάτων. Όπως άλλωστε ήδη κάνουν και οι ίδιες οι τράπεζες.


ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ

Η τελευταία δεκαετ ία σε ό,τ ι αφορά την επιχειρηµατικό-τητα χαρακτηρίζεται από τη ραγδαία ανάπτυξη των επι-κοινωνιών και της τεχνολογί-ας καθώς και την άνθιση του

τραπεζικού κλάδου, εκτιµά ο κ. Ιωαννίδης, επισηµαί-νοντας ότι δύο άλλοι τοµείς που αναπτύχθηκαν σηµα-ντικά ήταν οι κατασκευές και ο τουρισµός. Ας δούµε όµως τα πράγµατα από πιο κοντά, ξεκινώντας από το τελευταίο (κατασκευές - τουρισµός). Κοινός παρανοµα-στής στην ανάπτυξη, αν και για διαφορετικούς λόγους, φυσικά η Ολυµπιάδα του 2004. Για τον µεν κατασκευα-στικό κλάδο η προοπτική των αγώνων έδρασε καταλυ-τικά ως προς την επιτάχυνση των έργων υποδοµής και έτσι πολλές κατασκευαστικές εταιρείες άνθισαν µέχρι το 2004. Βέβαια το µέγεθος των έργων αναγκαστικά ενέπλεκε µεγάλες και καθιερωµένες εταιρείες αφή-

νοντας µοιραία λίγες επιχειρηµατικές ευκαιρίες στους νέους και µικρούς παίκτες. Από την άλλη, η ολυµπια-κών διαστάσεων διαφήµιση της χώρας µας ευνόησε την τουριστική κίνηση από το 2005 και µετά. Περισσότεροι επισκέπτες µεταφράζονται σε περισσότερο χρήµα προς διάθεση και µε αυτή την προοπτική δηµιουργούνται πε-ρισσότερες ελπίδες για επιχειρηµατική επιτυχία. Όµως παρά την τεχνολογική εξέλιξη, τη σταθερότητα του τρα-πεζικού συστήµατος και τη θετική ολυµπιακή επίδραση δεν είδαµε την τελευταία δεκαετία σηµαντικές ποιοτι-κές αναβαθµίσεις στην ελληνική επιχειρηµατικότητα καθώς αυτή συνεχίζει να χαρακτηρίζεται από χρόνιες αντιπαραγωγικές παθογένειες, βασικότερη των οποίων είναι η «ρηχότητά» της. Με άλλα λόγια, εξηγεί ο καθη-γητής, στην Ελλάδα οι περισσότερες επιχειρηµατικές δραστηριότητες αρέσκονται στο να απευθύνονται στον τελικό καταναλωτή και όχι σε εταιρείες αφήνοντας έτσι µικρότερα περιθώρια εξέλιξης.

Ποσότητα χωρίς ΠοιότηταΣΤΑΥΡΟΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ Ο καθηγητής πολιτικής οικονοµίας και υπεύθυνος για το «Παρατηρητήριο Επιχειρηµατικότητας» του ΙΟΒΕ, πιστεύει ότι λίγα πράγµατα έχουν αλλάξει ριζικά στην ελληνική επι-χειρηµατικότητα τα τελευταία χρόνια. Μια επιχειρηµατικότητα που χαρακτηρίζεται από χρόνιες παθογένειες, άρρηκτα συνδεδεµένες µε τις ιδιαιτερότητες της ελληνικής νοοτροπίας. Ως αποτέλεσµα, µπαίνει χαλινάρι στην ανάπτυξη της χώρας! Συνέντευξη στον ΓΙΩΡΓΟ ΡΗΓΑ

Πως κρίνετε την επιχειρηµατικότητα στην Ελλάδα την τελευταία δεκαετία;

Αυτό που παρατηρούµε είναι ότι στην Ελλάδα έχει παγιωθεί µια κατάσταση που δεν αλλάζει δραµατικά. Στη χώρα µας δεν υπάρχει πρόβληµα ποσότητας, κά-θε άλλο λειτουργούν πολλές επιχειρήσεις, το θέµα µας έχει να κάνει µε την ποιότητα. Στην Ελλάδα οι περισσό-τερες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται παράγουν προϊόντα για τον τελικό καταναλωτή, το ποσοστό τους τα τελευταία χρόνια κυµαίνεται από 60% έως 70% ενώ οι

επιχειρήσεις που αναζητούν πελάτες ανάµεσα σε άλλες, και που εποµένως παρέχουν πιο σύνθετες και εξειδικευ-µένες υπηρεσίες, περιορίζονται στο 8% µε 10%, πολύ µακριά δηλαδή από τον ευρωπαϊκό µέσο όρο του 25%. Το 2006 παρατηρήθηκε µια βελτιωτική τάση, η οποία όµως δεν συνεχίστηκε όπως προκύπτει από τα πιο πρό-σφατα στοιχεία. Η ρηχότητα της ελληνικής επιχειρηµα-τικότητας κάνει την λεγόµενη αλυσίδα αξίας φτωχή γιατί έτσι δεν παράγονται πολλά προϊόντα που αποσκοπούν στην περαιτέρω βελτίωση των εταιρειών, κάτι που κατά

PHOTO: ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΣΟΓΚΑΣ


τεκµήριο µειώνει την ανταγωνιστικότητα και την ποιό-τητα των τελικών προϊόντων της ελληνικής παραγωγής. Επιπλέον είναι σαφές πως η τάση που έχουν οι Έλλη-νες να εµπλέκονται σε δραστηριότητες µε αποδέκτη τον τελικό καταναλωτή δεσµεύει τα περιθώρια ανάπτυξης τους. Πόσο για παράδειγµα µπορεί να αναπτυχθεί ένα εστιατόριο, ένα παντοπωλείο ή ένα κοµµωτήριο;

Πόσο σηµαντικός παράγοντας είναι για την όλη κατά-σταση η ελληνική νοοτροπία;

Σίγουρα είναι και θέµα νοοτροπίας, βλέπουµε δια-χρονικά πως οι Έλληνες, ενώ διακατέχονται από πολύ µεγάλη αυτοπεποίθηση σχετικά µε τις επιχειρηµατικές τους ικανότητες, ταυτόχρονα, φοβούνται ιδιαίτερα το ενδεχόµενο της αποτυχίας. Για αυτό τελικά κατευθύνο-

Τεχνολογικά άλµαταΠριν δέκα χρόνια η κινητή τηλεφωνία έκανε τα πρώτα της βήµατα και οι Έλληνες άρχιζαν να

γνωρίζουν το Διαδίκτυο, σήµερα στον καθένα µας αντιστοιχούν περίπου δύο αριθµοί κινητής τηλε-φωνίας και η περιήγηση στον κυβερνοχώρο αποτελεί για τους περισσότερους κάτι το αυτονόητο. Η νέα εποχή συνοδεύτηκε από µια νέα οικονοµία που προσέφερε πολλές επιχειρηµατικές ευκαιρίες πέρα από την ανάπτυξη των µεγάλων εταιρειών παρόχων. Συγκεκριµένα γεννήθηκαν ανάγκες για κατασκευή και διάθεση εξοπλισµού, υπηρεσιών πληροφορικής καθώς και προϊόντων λογισµικού. Συνολικά στην Ελλάδα λειτουργούν πάνω από 1,800 εταιρείες στον χώρο µε το συντριπτικό ποσοστό να έχουν δηµιουργηθεί µετά το 1996. Ιδιαίτερα µεγάλη ανάπτυξη γνώρισε ο κλάδος στη στροφή της χιλιετίας, κυρίως και λόγω των προκλήσεων που επέβαλε η επικειµένη διοργάνωση των Ολυµπιακών Αγώνων. Έτσι, την περίοδο 2000-2003 ο αριθµός των επιχειρήσεων του κλάδου αυξάνεται µε µέσο ετήσιο ρυθµό 27%, ο οποίος είναι κατά πολύ µεγαλύτερος από τον αντίστοιχο του συνόλου των επι-χειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα που αγγίζει µόλις το 3,5%. Ο κλάδος αναπτύσσεται µε µεγάλη ταχύτητα και βρίσκεται σήµερα σε αρκετά ικανοποιητικά επίπεδα αλλά πλέον ίσως να προσεγγίζει την οροφή και µπορεί να αποδειχτεί πιο ευάλωτος στη γενικότερη οικονοµική κρίση. Και αυτό γιατί η αγορά δεν αφορά πια τόσο την πρωτογενή επαφή του καταναλωτή µε την τεχνολογία αλλά κυρίως έχει να κάνει µε την αναβάθµισητου υπάρχοντος υλικού, που κάλλιστα µπορεί να έρθει σε δεύτερη µοίρα σε µια δύσκολη συγκυρία σαν τη σηµερινή.

Τραπεζικό ράλιΈνας από τους κλάδους που άλλαξε ριζικά την τελευταία δεκαετία στη χώρα µας είναι ο τραπεζι-

κός. Το success story του ελληνικού χρηµατοπιστωτικού συστήµατος οφείλεται κυρίως στους υψηλούς ρυθµούς ανάπτυξης, που συχνά υπερέβαιναν τον ευρωπαϊκό µέσο όρο, καθώς και η µεγάλη πτώση των επιτοκίων σε συνδυασµό µε την πολιτική ιδιωτικοποιήσεων στον χρηµατοπιστωτικό τοµέα. Ένας σηµαντικός αριθµός εξαγορών και συγχωνεύσεων καταγράφηκε στο διάστηµα 1995 -2006, χωρίς όµως να µεταβληθεί ο αριθµός των πιστωτικών ιδρυµάτων που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα. Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση ήταν η εξαγορά της Εµπορικής Τράπεζας από τον γαλλικό όµιλο Credit Agricole το 2006. Μια άλλη σηµαντική συνιστώσα της ανάπτυξης ήταν η εξωστρέφεια που επέδειξαν οι ελληνικές τράπεζες τα τελευταία χρόνια µε κατεύθυνση κυρίως τα Βαλκάνια και τις χώρες της νοτιοανατολικής Ευρώπης. Ενδεικτικό της σηµασίας που αποδίδουν οι ελληνικές τράπεζες στην εξωσυνοριακή δραστηριότητά τους είναι το ότι έως σήµερα έχουν επενδύσει στη συγκεκριµένη περιοχή ποσά άνω των 6 δισ. ευρώ, καθώς και το γεγονός ότι έχουν ανοίξει περίπου 1.900 καταστή-µατα, αριθµός που αντιστοιχεί στο 1/3 του συνολικού αριθµού των καταστηµάτων τους. Όµως παρά τα εντυπωσιακά τους αποτελέσµατα, το µέγεθος των ελληνικών τραπεζών παραµένει µικρό και δεν αντέχουν σε συγκρίσεις µε αντίστοιχα ιδρύµατα του εξωτερικού. Με βάση τα ίδια κεφάλαια και το ενεργητικό µόνο δύο ελληνικές τράπεζες ανήκουν στις 100 µεγαλύτερες της Ευρώπης, ενώ καµία δεν συµπεριλαµβάνεται στις 100 µεγαλύτερες του κόσµου. Μέχρι το ξέσπασµα της κρίσης, όλοι προεξο-φλούσαν µια µακρά τραπεζική ευµάρεια και ανάπτυξη. Εξάλλου και η εµπειρία άλλων ευρωπαϊκών χωρών δείχνει πως υπάρχουν περιθώρια πιστωτικής επέκτασης, ειδικά στον χώρο των στεγαστικών δανείων, αλλά η διεθνής συγκυρία αλλάζει τελείως το τοπίο. Και µε το δεδοµένο ότι η Ελλάδα δεν έχει περάσει περίοδο ύφεσης τα τελευταία 14 χρόνια, εύλογα αυξάνονται οι αβεβαιότητες αναφορικά µε τις ικανότητες διαχείρισης του πιστωτικού κινδύνου.

υτό που χρειαζόµαστε είναι λιγότερες διαδικα-σίες, λιγότερα πιστοποι-ητικά, λιγότερους ελέγ-χους και περισσότερη

ευελιξία. Ενδεικτικές του κατεπεί-γοντος της όλης κατάστασης είναι οι επιδόσεις της χώρας µας στην ετήσια έκθεση της Παγκόσµιας Τράπεζας «Doing Business» όπου πέρσι είχαµε την 150η και φέτος την 133η θέση αναφορικά µε την ευκολία έναρξης µιας επιχείρησης. Φαντάζοµαι πως για µια χώρα που ανήκει στις 30 πρώτες οικονοµίες του κόσµου τέτοιες επιδόσεις είναι απαράδεκτες.

νται σε πιο «σίγουρα» εγχειρήµατα και η χρηµατοδότη-ση τους γίνεται σε µεγάλό ποσοστό από οικογενειακές αποταµιεύσεις. Η σηµαντικότερη όµως τροχοπέδη για τον καθένα που θέλει να µπει στον επιχειρηµατικό στί-βο είναι το θεσµικό πλαίσιο, οι γραφειοκρατικός κυκε-ώνας που αποθαρρύνει καταλυτικά και σταµατά πολλές καλές ιδέες εν τη γενέσει τους. Αυτό που χρειαζόµαστε είναι λιγότερες διαδικασίες, λιγότερα πιστοποιητικά, λιγότερους ελέγχους και περισσότερη ευελιξία. Ενδει-κτικές του κατεπείγοντος της όλης κατάστασης είναι οι επιδόσεις της χώρας µας στην ετήσια έκθεση της Πα-γκόσµιας Τράπεζας «Doing Business» όπου πέρυσι εί-χαµε την 150η και φέτος την 133η θέση αναφορικά µε την ευκολία έναρξης µιας επιχείρησης. Φαντάζοµαι

πως για µια χώρα που ανήκει στις 30 πρώτες οικονοµί-ες του κόσµου τέτοιες επιδόσεις είναι απαράδεκτες.

Πως και πόσο πιστεύετε θα επηρεάσει η διεθνής οικο-νοµική κρίση την επιχειρηµατικότητα;

Δεν είµαι και τόσο αισιόδοξος. Το 2006 είδαµε κά-ποια ενθαρρυντικά στοιχεία τα οποία όµως ανατράπη-καν στη συνέχεια. Το να περιµένουµε νέα ανάκαµψη, µέσα µάλιστα σε ένα τέτοιο δυσµενές περιβάλλον, δεν είναι και τόσο ρεαλιστικό. Και από µια πρώτη ανάγνω-ση των πλέον πρόσφατων στοιχείων που επεξεργαζό-µαστε φαίνεται να µην ανατρέπεται η επιχειρηµατική ρηχότητα. Επίσης ένα άλλο σηµαντικό εύρηµα είναι πως στη σκιά της κρίσης βλέπουµε να αυξάνει η επι-χειρηµατικότητα ανάγκης έναντι της επιχειρηµατικότη-τας ευκαιρίας. Διαπιστώνεται δηλαδή πως περισσότεροι στρέφονται προς µια δραστηριότητα για καθαρά βιοπο-ριστικούς λόγους παρά επειδή πιστεύουν πως στον συ-γκεκριµένο χώρο υπάρχουν βάσιµες πιθανότητες ανά-πτυξης. Όλα αυτά µοιραία φέρνουν σε δεύτερη µοίρα τα αιτήµατα για περισσότερη καινοτοµία, ποιότητα και ανταγωνιστικότητα στο εγγύς µέλλον.


Η αγορά επιχειρηµατικών δανείων, µέχρι στιγµής, διατη-ρεί τη δυναµική της παρά τα προβλήµατα από τη διεθνή χρηµατοπιστωτική κρίση. Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΡΗΓΑ

Tο γόητρο των τραπεζώνΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΑ ΔΑΝΕΙΑ

Eντονα ανοδική είναι η τάση στη χρηµατοδότηση των επιχειρήσε-ων. Τα δάνεια τους αυξάνονται µε ετήσιο ρυθµό 20,5% από 17% το 2007. Η συνολική χρηµατοδότηση

τους, αν συνυπολογισθούν και τα εταιρικά οµόλογα, αυ-ξάνεται µε ρυθµό 24% (Οκτώβριος 2008). Στη βιοµηχα-νία και το εµπόριο οι ρυθµοί ανόδου της χρηµατοδότη-σης επιταχύνονται: από 10% το 2007 σε 17,5% το 2008 και από 17% σε 22% αντίστοιχα. Πολύ σηµαντική είναι η άνοδος της χρηµατοδότησης του Τουρισµού (25%), της Nαυτιλίας (23%) και των κατασκευαστικών επιχειρήσε-ων (39%). Οι εµπορικές επιχειρήσεις είναι ο καλύτερος πελάτης των τραπεζών. Το 26% του υπολοίπου των δα-νείων (27 δισ. ευρώ) κατευθύνονται στην ανάπτυξη των εµπορικών δραστηριοτήτων, µε ρυθµό ανόδου συνεχώς αυξανόµενο που τον περασµένο Σεπτέµβριο έφθασε το 18%. Από την αγορά εταιρικών οµολόγων οι εµπορικές επιχειρήσεις έχουν αντλήσει 3 δισ. ευρώ.

Οι βιοµηχανικές επιχειρήσεις τώρα, απορροφούν το 19% των τραπεζικών χορηγήσεων. Ο ρυθµός ανό-δου τους ενισχύθηκε σηµαντικά το 2008, στο 13% τον

µέχρι στιγµής, διατη-ρεί τη δυναµική της παρά τα προβλήµατα από τη διεθνή

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΡΗΓΑ

ο γόητρο των τραπεζών

Σεπτέµβριο από 6% το 2007, παραµένει όµως αρκετά χαµηλότερος από άλλους κλάδους όπως το εµπόριο, ο τουρισµός και η ναυτιλία. Τα υπόλοιπα των δανείων δι-αµορφώθηκαν στα 19,4 δισ. ευρώ. Όµως η βιοµηχανία κάνει σηµαντική χρήση των εταιρικών οµολόγων, έχο-ντας αντλήσει µέχρι στιγµής 3,4 δισ. ευρώ από αυτή τη πηγή κεφαλαίων.

Στον τουρισµό τα υπόλοιπα των επιχειρηµατικών


��µ��µ�� %

��

��µ��,��

�� µ��

��µ��

�� µ��,��

�µ��

�� µ�� µ��,��

�� µ��

�� µ�� µ��,��

�� µ��

�� µ��,��

�� µ��

�� µ��,��

�� µ��

�� µ��,��

�µ��

�� µ�-��,�� µ��

��µ��

��µ��µ�� , �� 1 ��.

��

��µ��µ�� , �� 1 ��.

��

2000 ... ... 24,6 ... 12,8 ... ... 34,2 ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12,3 6,6

2001 ... ... 18,5 ... 6,7 ... ... 25,5 ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8,6 6,8

2002 ... ... 9,6 ... 13,9 ... ... 0,9 ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7,4 6,1

2003 14,4 217 11,3 ... 10,5 ... ... 5,4 ... ... 20,2 ... 4,1 ... -3,6 ... ... 6,9 5,3 4,3

2004 12,7 122 8,0 ... -1,2 ... ... 14,0 ... ... 15,8 ... 4,1 ... -2,7 ... ... 7,0 5,0 4,0

2005 14,7 65,8 10,1 ... 0,5 ... ... 6,0 ... ... 3,7 ... 37,6 ... -17 ... ... 6,9 5,1 3,9

2006 16,6 44,5 12,7 ... 5,8 30,7 ... 8,3 53,8 ... 3,7 ... 8,6 ... 30,1 ... ... 7,2 5,8 4,6

2007 19,9 34,7 17,3 10,1 5,7 36,1 16,7 13,6 48,7 22,6 9,8 28,4 21,3 14,2 9,1 28,1 43,5 7,5 6,6 5,6

2008 A��. 23,2 35,1 20,6 17,3 13,5 34,3 22,4 18,9 53,9 27,0 18,4 23,9 19,5 1,2 15,4 36,1 26 7,8 7,1 6,3

2008 ��. 22,5 34,2 20,5 16,2 12,6 33,9 21,0 18 46,1 28,1 19,7 23,9 24,4 -4,6 0,4 38,1 35,7 7,9 7,2 6,3

2008 ��. 24,1 ... ... 17,5 ... ... 22,0 ... 25,3 ... 23,2 ... 6,6 ... 39,2 42 ... ... ...

2008 ��., �� . ��

122,60 19,57 103,03 22,84 19,41 3,42 29,96 26,95 3,01 6,61 5,27 9,89 9,55 7,95 2,88 10,79 3,41

2008 ��., �� . ��

125,59 ... ... 23,139 30,26 ... ... 6,60 ... 10,93 ... 8,59 ... 11,04 3,39

��µ�� µ�� %

�� µ��

��µ��µ��

�� µ��µ�� %

��

��µ��,��

�� µ��

��µ��

�� µ��,��

�µ��

�� µ�� µ��,��

�� µ��

�� µ�� µ��,��

�� µ��

�� µ��,��

�� µ��

�� µ��,��

�� µ��

�� µ��,��

�µ��

�� µ�-��,�� µ��

��µ��

��µ��µ�� , �� 1 ��.

��

��µ��µ�� , �� 1 ��.

��

2000 ... ... 24,6 ... 12,8 ... ... 34,2 ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12,3 6,6

2001 ... ... 18,5 ... 6,7 ... ... 25,5 ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8,6 6,8

2002 ... ... 9,6 ... 13,9 ... ... 0,9 ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7,4 6,1

2003 14,4 217 11,3 ... 10,5 ... ... 5,4 ... ... 20,2 ... 4,1 ... -3,6 ... ... 6,9 5,3 4,3

2004 12,7 122 8,0 ... -1,2 ... ... 14,0 ... ... 15,8 ... 4,1 ... -2,7 ... ... 7,0 5,0 4,0

2005 14,7 65,8 10,1 ... 0,5 ... ... 6,0 ... ... 3,7 ... 37,6 ... -17 ... ... 6,9 5,1 3,9

2006 16,6 44,5 12,7 ... 5,8 30,7 ... 8,3 53,8 ... 3,7 ... 8,6 ... 30,1 ... ... 7,2 5,8 4,6

2007 19,9 34,7 17,3 10,1 5,7 36,1 16,7 13,6 48,7 22,6 9,8 28,4 21,3 14,2 9,1 28,1 43,5 7,5 6,6 5,6

2008 A��. 23,2 35,1 20,6 17,3 13,5 34,3 22,4 18,9 53,9 27,0 18,4 23,9 19,5 1,2 15,4 36,1 26 7,8 7,1 6,3

2008 ��. 22,5 34,2 20,5 16,2 12,6 33,9 21,0 18 46,1 28,1 19,7 23,9 24,4 -4,6 0,4 38,1 35,7 7,9 7,2 6,3

2008 ��. 24,1 ... ... 17,5 ... ... 22,0 ... 25,3 ... 23,2 ... 6,6 ... 39,2 42 ... ... ...

2008 ��., �� . ��

122,60 19,57 103,03 22,84 19,41 3,42 29,96 26,95 3,01 6,61 5,27 9,89 9,55 7,95 2,88 10,79 3,41

2008 ��., �� . ��

125,59 ... ... 23,139 30,26 ... ... 6,60 ... 10,93 ... 8,59 ... 11,04 3,39

��µ�� µ�� %

�� µ��

��µ��µ��

��

δανείων διαµορφώθηκαν στα 5,3 δισ. ευρώ, κατηγορία δυναµική το 2008 οπότε ο ρυθµός ανόδου των δανείων έφθασε το 20% από 10% το 2007. Αντίστοιχα, τα δάνεια προς τις ναυτιλιακές επιχειρήσεις φθάνουν τα 9,5 δισ. ευρώ, µε τον ρυθµό ανόδου στο 24%. Ωστόσο, ο τοµέ-ας αυτός αντιµετωπίζει ήδη προβλήµατα από τη διεθνή ύφεση, όπως άλλωστε και άλλοι κλάδοι, µε αποτέλε-σµα την αµφίβολη συνέχιση της ανόδου της χρηµατο-δότησης του µε υψηλούς ρυθµούς.

Πολύ χαµηλότερη είναι η συµµετοχή των λοιπών χρηµατοοικονοµικών επιχειρήσεων (ασφάλειες, χρη-µατιστηριακές κ.λπ.) στα 3 δισ. ευρώ ή 3% του υπο-λοίπου των δανείων. Οι τράπεζες είναι πολύ φειδωλές στις χορηγήσεις τους στις επιχειρήσεις αυτές, λόγω των µεγαλύτερων κινδύνων σε περίοδο χρηµατοπιστωτικής κρίσης. Ο ρυθµός ανόδου των δανείων τους υποχώρη-σε κάθετα στο 0,4% από 9% το 2007. Οι επιχειρήσεις αυτές αντλούσαν µεγαλύτερα κεφάλαια από τη αγο-ρά εταιρικών οµολόγων ως τον Ιούλιο 2008. Έκτοτε, η αγορά αυτή υποχωρεί κάθετα, και τα υπόλοιπα των οµολόγων των επιχειρήσεων αυτών υποχωρούν. Με τη

µέθοδο αυτή έχουν αντλήσει 5 δισ. ευρώ, (χωρίς να ληφθούν υπόψη τα τιτλοποιηµένα από τις τράπεζες οµόλογα), µέγεθος που αντιστοιχεί στο 25% του συνό-λου των εταιρικών οµολόγων. Γενικά η χρήση των εται-ρικών οµολόγων ως όχηµα χρηµατοδότησης της επιχει-ρηµατικής ανάπτυξης αυξάνεται τα τελευταία χρόνια µε ρυθµό που υπερβαίνει το 30% και πλέον αναλογούν στο 16% της συνολικής χρηµατοδότησης της επιχειρη-µατικής κοινότητας. Η άνοδος όµως επιβραδύνει σηµα-ντικά το 2008. Το εννεάµηνο οι επιχειρήσεις άντλησαν 600 εκατ. ευρώ από την αγορά αυτή, µε τη µεγαλύτερη άνοδο να καταγράφεται στις επιχειρήσεις του ενεργει-ακού τοµέα. Αν ληφθούν υπόψη και τα τιτλοποιηµένα από τις τράπεζες εταιρικά οµόλογα, τα αντληθέντα µε τη µέθοδο αυτή κεφάλαια αυξάνονται µε ρυθµό 34% για τις βιοµηχανικές επιχειρήσεις και 46% για τις εµπορικές. Το κυβερνητικό πρόγραµµα ενίσχυσης της ρευστότητας των τραπεζών, ύψους 28 δισ. ευρώ, στόχο έχει τη διατήρηση της ανόδου της χρηµατοδότησης της οικονοµίας, των µικροµεσαίων επιχειρήσεων και των νοικοκυριών, µε ρυθµό πάνω από 10% το 2009.

ΧΟΡΗΓΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΠΙΤΟΚΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

��µ��µ�� %

��

��µ��,��

�� µ��

��µ��

�� µ��,��

�µ��

�� µ�� µ��,��

�� µ��

�� µ�� µ��,��

�� µ��

�� µ��,��

�� µ��

�� µ��,��

�� µ��

�� µ��,��

�µ��

�� µ�-��,�� µ��

��µ��

��µ��µ�� , �� 1 ��.

��

��µ��µ�� , �� 1 ��.

��

2000 ... ... 24,6 ... 12,8 ... ... 34,2 ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12,3 6,6

2001 ... ... 18,5 ... 6,7 ... ... 25,5 ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8,6 6,8

2002 ... ... 9,6 ... 13,9 ... ... 0,9 ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7,4 6,1

2003 14,4 217 11,3 ... 10,5 ... ... 5,4 ... ... 20,2 ... 4,1 ... -3,6 ... ... 6,9 5,3 4,3

2004 12,7 122 8,0 ... -1,2 ... ... 14,0 ... ... 15,8 ... 4,1 ... -2,7 ... ... 7,0 5,0 4,0

2005 14,7 65,8 10,1 ... 0,5 ... ... 6,0 ... ... 3,7 ... 37,6 ... -17 ... ... 6,9 5,1 3,9

2006 16,6 44,5 12,7 ... 5,8 30,7 ... 8,3 53,8 ... 3,7 ... 8,6 ... 30,1 ... ... 7,2 5,8 4,6

2007 19,9 34,7 17,3 10,1 5,7 36,1 16,7 13,6 48,7 22,6 9,8 28,4 21,3 14,2 9,1 28,1 43,5 7,5 6,6 5,6

2008 A��. 23,2 35,1 20,6 17,3 13,5 34,3 22,4 18,9 53,9 27,0 18,4 23,9 19,5 1,2 15,4 36,1 26 7,8 7,1 6,3

2008 ��. 22,5 34,2 20,5 16,2 12,6 33,9 21,0 18 46,1 28,1 19,7 23,9 24,4 -4,6 0,4 38,1 35,7 7,9 7,2 6,3

2008 ��. 24,1 ... ... 17,5 ... ... 22,0 ... 25,3 ... 23,2 ... 6,6 ... 39,2 42 ... ... ...

2008 ��., �� . ��

122,60 19,57 103,03 22,84 19,41 3,42 29,96 26,95 3,01 6,61 5,27 9,89 9,55 7,95 2,88 10,79 3,41

2008 ��., �� . ��

125,59 ... ... 23,139 30,26 ... ... 6,60 ... 10,93 ... 8,59 ... 11,04 3,39

��µ�� µ�� %

�� µ��

��µ��µ��

��

Υποχωρούν στην Ευρώπη

Αντίθετες είναι οι τάσεις στην Ευρωζώνη. Τα δάνεια των επιχειρήσεων στις αρχές του 2008 αυξάνονταν µε ρυθµό 15%, ο υψηλότερος που είχε καταγραφεί ιστορι-κά, για να υποχωρήσει σταδιακά στο 12% προς τα τέλη του έτους (Οκτώβριος).

Η στενότητα στις χρηµαταγορές έχει κάνει τις τράπε-ζες πιο φειδωλές στις χορηγήσεις τους ενώ οι επιχειρή-σεις, λόγω τις αβεβαιότητας που αντιµετωπίζουν για τη ζήτηση των προϊόντων τους σε περιβάλλον ύφεσης, ανα-θεωρούν ή και αναβάλλουν τα επενδυτικά τους σχέδια.

Αντίστοιχα, οι µεγάλες επιχειρήσεις που έχουν πρόσβα-ση στις αγορές επιχειρηµατικών οµολόγων προσφεύ-γουν στην αγορά αυτή για να αντλήσουν κεφάλαια µε πολύ υψηλότερο, βέβαια, κόστος από τα προηγούµενα χρόνια. Η δραστηριότητα στην αγορά αυτή έχει αυξηθεί σηµαντικά, µόνο τον Νοέµβριο αντλήθηκαν 23 δις. ευ-ρώ από µεγάλες ευρωπαϊκές επιχειρήσεις. Το κόστος για τις επιχειρήσεις όµως είναι σηµαντικά αυξηµένο, η τιµή διάθεσης των οµολόγων τους συνεπάγεται απόδοση ως και 9%, απόδοση που πριν δύο χρόνια οι επενδυτές απαιτούσαν από junk bonds και όχι από επιχειρήσεις µε υψηλή πιστοληπτική ικανότητα.

ΧΟΡΗΓΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΠΙΤΟΚΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Πηγή: A

LLMED

IA STATISTICS

Αναµφισβήτητα η πισ τω-τική κρίση που εκδηλώ-θηκε σ την Αµερική και εξαπλώθηκε πολύ γρή-γορα σε όλο τον κόσµο, φαίνεται τελ ικά ότ ι δεν άφησε ανεπηρέαστο και το τραπεζικό σύστηµα της

χώρας µας. Ο αντίκτυπος της κρίσης έχει ήδη γίνει αισθητός και στην πραγµατική οικονο-µία µε αποτέλεσµα να επηρεάζονται άµεσα ή έµµεσα όλες οι επιχειρήσεις ανεξαρτήτως µε-γέθους ή κλάδου. Οι νέες συνθήκες που δια-γράφονται µε τις συνισταµένες του αυξηµένου κόστους χρήµατος λόγω του έντονου αντα-γωνισµού για την προσέλκυση καταθέσεων αλλά και την έλλειψη εµπιστοσύνης στη δια-τραπεζική αγορά, καθώς και η αδυναµία ορι-σµένων τραπεζών να αντλήσουν την απαραί-τητη για τις εργασίες τους ρευστότητα, έχουν ως αποτέλεσµα να µεταφέρονται τα προβλή-

µατα του τραπεζικού συστήµατος στην οµαλή και εύκολη χρηµατοδότηση των επιχειρήσε-ων στη χώρα µας. Η διαφαινόµενη µείωση της οικονοµικής δραστηριότητας, αναµφί-βολα θα επηρεάσει και τη χρηµατοδότηση των επιχειρήσεων, καθώς σχέδια ανάπτυξης και επενδυτικά προγράµµατα ακυρώνονται, µε την έµφαση των διοικήσεων να µετατοπί-ζεται στην εξασφάλιση της ρευστότητας για την καθηµερινή επιβίωση, προβληµατισµός που έρχεται κυρίως από τις µικροµεσαίες επιχειρήσεις στο υφιστάµενο οικονοµικό πε-ριβάλλον. Παράλληλα, µέρος του αυξηµένου κόστους χρήµατος µετακυλίεται αναπόφευ-κτα και στη δανειζόµενη επιχείρηση, γεγονός που καθιστά την εξυπηρέτηση δυσανάλογου χρέους ως προς τις δυνατότητες και τα οικο-νοµικά στοιχεία της εταιρίας, δυσχερέστερη. Εταιρείες µε ισχυρή κεφαλαιακή θέση και ρευστότητα, καθώς και χαµηλό δανεισµό, εί-ναι αυτές που θα επηρεαστούν λιγότερο από

Επιχειρείν σε δύσκολους καιρούςΑναµφισβήτητα η παγκόσµια οικονοµική κρίση επηρεάζει την επιχειρηµατικότητα στην ελληνική αγορά, σε άλλους κλάδους περισσότερο και σε άλλους λιγότερο. Σηµαντικό όµως είναι αυτή την εποχή, η µεθόδευση για τη διευκόλυνση των επιχειρήσεων να γίνει συντονισµένα από όλο το τραπεζικό σύστηµα, ειδικά σε λο-γαριασµούς που εµπλέκονται πολλές τράπεζες.

ΧΟΡΗΓΗΣΕΙΣ

Του Δηµήτριου Γ. Δηµόπουλου, γενικού δ/ντή εταιρικής τραπεζι-κής της Εθνικής Τράπεζας

Οι Προβλέψεις και η Δυναµική της Οικονοµίας

Πολιτική - Οικονοµία - Επιχειρήσεις:Ελλάδα - Κόσµος - New Europe

και η Δυναµική της Οικονοµίας

Προβλήµατα και Τάσεις

Ποιές οι στρατηγικές αντιµετώπισης των προκλήσεων σε εποχή ανακατατάξεων στην ελληνική και την πα-γκόσµια οικονοµία;Πρωτότυπες αναλύσεις από διακεκριµένους αρθρο-γράφους από τον ακαδηµαϊκό χώρο, τον χώρο των επιχειρήσεων και της πολιτικής.

Προβλήµατα και Τάσεις

Πληροφορίες για την έκδοση στο

www. economics.gr

www.memo.gr

ΤΑ Σ Ε Ι Σ 2 0 0 9ΜΕ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤOY ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΕΠΙΛΟΓΗ

© ΣΗ

ΜΑ ΚΑΤΑΤΕΘ

ΕΝ: 142415-25/11/1998

ΚΡΑΤΗΣΕΙΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ210 6423688 marketing @ allmedia.gr

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ 210 6401850 / subscribe @ allmedia.gr

Η Οικονοµία της ΔράσηςΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΤΟΜΕΙΣΤράπεζες - Ασφάλειες - Χρηµατιστήριο - Κατασκευές - Τουρισµός - Ναυτιλία - Ενέργεια - Πληροφορική - Αυτο-κινητοβιοµηχανία - Δεδοµένα, Προβλήµατα, Τάσεις.

Οι άξονες της Πράσινης ΟικονοµίαςΟι τάσεις προς µια πιο υπεύθυνη ανάπτυξη µε σεβασµό στο περιβάλλον. Τα δεδοµένα που αφυπνίζουν, οι άξονες που επηρεάζουν την πολιτική, οι διεθνείς εξελίξεις, οι πε-ριορισµοί για τις επιχειρήσεις.

Οι άξονες της Πράσινης ΟικονοµίαςΟι τάσεις προς µια πιο υπεύθυνη ανάπτυξη µε σεβασµό

Οι Κλάδοι της ΒιοµηχανίαςΠαρουσίαση των εξελίξεων και των προοπτικών για το σύνολο και για κάθε έναν από τους 23 κλάδους της Ελλη-νικής Βιοµηχανίας.

Οι Κλάδοι της ΒιοµηχανίαςΠαρουσίαση των εξελίξεων και των προοπτικών για το

Β Ι Ω Σ Ι Μ Η Α Ν Α Π Τ Υ Ξ Η

την πιστωτική κρίση και θα κατορθώσουν να συνε-χίσουν απρόσκοπτα τη δραστηριότητά τους αλλά και να υλοποιήσουν τα επενδυτικά και αναπτυξιακά πλάνα τους.

Η επόµενη µέρα

Η εξαγγελία του ήδη ψηφισθέντος πακέτου στήρι-ξης των τραπεζών, θα βοηθήσει να οµαλοποιηθεί αυτή η κατάσταση, αφού πρώτα µελετηθεί από τις τράπεζες, και σταδιακά προχωρήσει η υλοποίησή του, διοχετεύ-οντας µε αυτό τον τρόπο την απαραίτητη ρευστότητα στην αγορά.

Σε αυτό το σκηνικό, η αντίδραση των τραπεζών διαφοροποιείται έντονα, ανάλογα και µε τον βαθµό εµπειρίας τους στη διαχείριση κρίσεων. Η έλλειψη πείρας έχει ως αποτέλεσµα την επιδείνωση υφιστά-µενων προβληµάτων παρά τη διέξοδο µέσω ορθολο-γικών λύσεων που διασφαλίζουν τη µακροπρόθεσµη προοπτική της εταιρίας. Βέβαια, το τελευταίο διά-στηµα, βλέπουµε πολλές τράπεζες να εξαγγέλλουν µέτρα προς θετική κατεύθυνση σχετικά µε την ανα-

κούφιση κυρίως κοινωνικών οµάδων ή κατηγοριών επιχειρήσεων που πλήττονται µαζικά. Ήδη όµως πολλοί τοµείς της οικονοµίας έχουν επηρεαστεί δυ-σµενώς, όπως η ναυτιλία, ο τουρισµός, οι κατασκευ-ές, τάση που θα συνεχιστεί και το 2009. Σε αυτό το σηµείο θα πρέπει να αναδειχθεί η σπουδαιότητα που αποκτά η εµπειρία των τραπεζικών στελεχών της κάθε τράπεζας, οι οποίες πρέπει να πλησιάσουν τη νέα αυτή κατάσταση µε κατανόηση και µε σκοπό την εύρεση λύσης ώστε να εξασφαλιστεί η συνέχεια της δραστηριότητας των χρηµατοδοτούµενων εται-ρειών. Είναι απαραίτητο και πάντα βέβαια στα όρια των δυνατοτήτων της κάθε τράπεζας και ανάλογα µε τον πελάτη και την ιστορική συνέπεια και συνέχεια που έχει να επιδείξει, να επιδιωχθεί η αναδιάρθρω-ση των υποχρεώσεών τους, ώστε να διευκολυνθούν και να µπορέσουν να ανταποκριθούν στις συµβα-τικές τους υποχρεώσεις έναντι των τραπεζών, των προµηθευτών και των πελατών τους.

Πολύ σηµαντικό επίσης είναι η µεθόδευση για τη διευκόλυνση αυτών των επιχειρήσεων να γίνει συντονισµένα από όλο το τραπεζικό σύστηµα, ει-δικά σε λογαριασµούς που εµπλέκονται πολλές τράπεζες. Η κατάσταση πρέπει να αντιµετωπιστεί συνολικά από τις τράπεζες, καθώς στο σηµερινό περιβάλλον το πρόβληµα µίας τράπεζας αυτόµατα µετατρέπεται σε πρόβληµα όλου του τραπεζικού συστήµατος, και το πρόβληµα µίας επιχείρησης επηρεάζει όχι µόνο τον κλάδο που ανήκει αλλά και τους συνδεδεµένους µε αυτόν κλάδους.

Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν και τοµείς οι οποίοι δεν διαφαίνεται ακόµα ότι θα επηρεαστούν από την κρίση σε µεγάλο βαθµό και θα συνεχίσουν να υλοποιούν τις απαραίτητες επενδύσεις για την ενίσχυσή τους. Η πιστωτική κρίση δεν φαίνεται να επηρεάζει τοµείς που είτε είναι σηµαντικοί για την οικονοµία και το µέλλον, όπως της ενέργειας και των υποδοµών, είτε δεν έχουν κυκλικό χαρακτήρα και είναι πάντα απαραίτητοι στον άνθρωπο όπως για παράδειγµα οι κλάδοι των τροφίµων και της υγείας.

Είναι γεγονός ότι η πιστωτική κρίση έχει πλήξει

και τις κεφαλαιαγορές, δυσχεραίνοντας σε πολύ µεγάλο βαθµό τη δυνατότητα άντλησης κεφαλαίων από τις επιχειρήσεις, µε αποτέλεσµα ευκολότερη πηγή ρευστότητας αυτή την εποχή να έχει µείνει το τραπεζικό σύστηµα. Παράλληλα, οι τράπεζες συνεχίζουν να αναζητούν και εναλλακτικές πηγές ρευστότητας, όπως η τιτλοποίηση δανείων και η εκµετάλλευση µέτρων για χορήγηση ρευστότητας της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων που έχει συµβάλλει σηµαντικά στη διατήρηση ρευστότητας στο σύστηµα. Θα πρέπει λοιπόν, πέρα από τις φι-λότιµες προσπάθειες των τραπεζών για την απρό-σκοπτη συνέχιση της οικονοµικής δραστηριότητας, να συµβάλλει καταλυτικά και η Πολιτεία µέσω της υλοποίησης των δηµοσίων δαπανών, των προγραµ-µάτων επιχορηγήσεων και των άλλων διαθέσιµων ενισχυτικών µηχανισµών της οικονοµίας ώστε να διοχετευθεί η απαραίτητη ρευστότητα στην ελληνι-κή οικονοµία.

ΠΟΛΛΟΙ ΤΟΜΕΙΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ έχουν επηρεαστεί δυσµενώς, όπως η ναυτιλία, ο τουρισµός, οι κατασκευές, τάση που θα συνεχιστεί και το 2009.


Ποιες οι επιπτώσεις της κρίσης στον χώρο των Μικρών και Μεσαίων Επιχειρήσεων που, ως γνω-στόν, αποτελούν τον βασικό κορµό της ελληνικής οικονοµίας, αφενός λόγω της µεγάλης συµµετο-χής τους στο ΑΕΠ και αφετέρου λόγω της συµβο-λής τους στην απασχόληση; Ποιες οι επιλογές τους εν µέσω της ύφεσης; Με ποιον τρόπο µπορούν να συνεχίσουν να αναπτύσσονται;

ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

Η ανάπτυξηανοίγειµε αντικλείδι

Του Κωνσταντίνου Βαρλαµίτη, δ/ντή ανάπτυξης αγορών µικρών επιχειρήσεων και επαγγελµατιών της Εµπορικής Τράπεζας

παγκόσµια αγορά βι-ώνει τη µεγαλύτερη οι-κονοµική κρίση από το 1929. Η πρώτη µεγάλη επίπτωση υπήρξε στην

αγορά χρήµατος µε δυσµενή αποτελέσµατα στη ρευστότητα διεθνώς. Ο βαθµός και έντα-ση της κρίσης διαφέρει από χώρα σε χώρα και από αγορά σε αγορά. Πολλές οικονοµίες είναι στα πρόθυρα της ύφεσης εάν δεν έχουν βρεθεί ήδη σε αυτή, µε ό,τι αυτό συνεπάγεται για την απασχόληση, το επίπεδο διαβίωσης, την πραγµατική οικονοµία. Σίγουρα ο ιστορι-κός του µέλλοντος θα έχει να πει πολλά για τις πραγµατικές αιτίες και τις συνέπειες αυτής της κρίσης. Σίγουρα θα βγουν χρήσιµα συµπε-ράσµατα και θα υπάρξουν αναδιαρθρώσεις στη λειτουργία της αγοράς για να αποτραπούν τέτοια φαινόµενα στο µέλλον. Η ελληνική οι-κονοµία εµφανίζει µερικά θετικά χαρακτηρι-στικά, που είναι πολύ σηµαντικά στη σηµερινή συγκυρία:

- Η ελληνική οικονοµία θα συνεχίσει να αναπτύσσεται για το επόµενο διάστηµα.

- Οι ελληνικές τράπεζες δεν έχουν εκτε-θεί σε κινδύνους και συνυπολογίζον τας τα µέτρα στήριξης που πρόσφατα ψηφίσθηκαν στο ελληνικό Κοινοβούλιο, εξασφαλίζουν την απαιτούµενη κεφαλαιακή επάρκεια και ρευ-στότητα για τη χρηµατοδότηση της πραγµατι-κής οικονοµίας.

Ασφαλώς, είναι ανάγκη να αντιµετωπι-στούν προβλήµατα όπως η χαµηλή ανταγωνι-στικότητα και το υψηλό δηµόσιο χρέος. Όµως το µεγάλο ερώτηµα που µας απασχολεί εδώ είναι οι επιπτώσεις της κρίσης στην ελληνική αγορά και κυρίως στον χώρο των Μικρών και Μεσαίων Επιχειρήσεων, οι οποίες αποτελούν τον βασικό κορµό της ελληνικής οικονοµίας, αφενός λόγω της µεγάλης συµµετοχής τους στο ΑΕΠ και αφετέρου λόγω της συµβολής τους στην απασχόληση. Η εκδήλωση της κρί-σης στο τραπεζ ικό σύστηµα των Ηνωµένων Πολιτειών είχε ως συνέπεια την άµεση αύξηση του κόστους χρήµατος και τον περιορισµό της πιστωτικής επέκτασης. Παράλληλα η ψυχολο-γία της επικείµενης κρίσης επηρέασε αρνητι-κά τη ζήτηση µε συνέπεια τον περιορισµό των πωλήσεων σε αρκετές περιπτώσεις και εποµέ-νως την απότοµη και απρόσµενη µείωση των εσόδων πολλών επιχειρήσεων.

Είναι φανερό ότι ο ρόλος των τραπεζών εί-ναι ιδιαίτερα σηµαντικός για την αντιµετώπιση των προβληµάτων που αντιµετωπίζουν σήµερα οι ΜΜΕ:

- Η ενίσχυση του συµβουλευτικού τους ρό-λου ιδιαίτερα προς τις πολύ µικρές επιχειρή-σεις ώστε να επαναπροσδιορίσουν τον επιχει-ρηµατικό τους σχεδιασµό, να καταρτίσουν και υποστηρίξουν ένα αξιόπιστο ταµειακό πρό-γραµµα και να διαχειριστούν αποτελεσµατικά τους κινδύνους που αναλαµβάνουν αποτελεί


την πιο σηµαντική υπηρεσία για την αποτελε-σµατικότερη αντιµετώπιση της κρίσης.

- Η ενίσχυση της ρευστότητας των επιχει-ρήσεων είτε µε τη χορήγηση νέων δανείων είτε µε την αναχρηµατοδότηση και αναδιάρ-θρωση των υποχρεώσεών τους, αποτελεί βασι-κή προϋπόθεση για την οµαλή λειτουργία της αγοράς. Σε καµία περίπτωση όµως αυτό δεν σηµαίνει άκριτη χρηµατοδότηση κάθε επιχεί-ρησης αφού προϋπόθεση αποτελεί η χρηµα-τοδότηση βιώσιµων λύσεων. Στην κατεύθυνση αυτή το νέο πρόγραµµα του ΤΕΜΠΜΕ είναι ένα σηµαντικό πρόγραµµα ενίσχυσης της ρευ-στότητας των επιχειρήσεων και µάλιστα χωρίς κόστος χρήµατος αφού οι τόκοι επιδοτούνται από αυτό.

- Η εξασφάλιση χρηµατοδότησης νέων επενδυτικών προγραµµάτων µε χαµηλού κό-στους κεφάλαια και λύσεις ώστε να εξασφαλι-στεί η βιωσιµότητα των νέων επενδύσεων.

Η Εµπορική Τράπεζα, η οποία έχει την υψηλότερη πιστοληπτική ικανότητα µεταξύ των Ελληνικών Τραπεζών, αξιοποιώντας τη ρευ-στότητα που της εξασφαλίζει η συµµετοχή της στον όµιλο της Credit Agricole, συνέχισε να χρηµατοδοτεί τις ΜΜΕ και τους καταναλωτές, συµβάλλοντας έµπρακτα στην οµαλή λειτουρ-γία της αγοράς σε µια ιδιαίτερα κρίσιµη περί-

Βασικό για τις ΜΜΕ σε αυ-τή τη φάση είναι να µην λει-τουργούν υπό το καθεστώς πανικού και να µην παίρ-νουν βιαστικές αποφάσεις που µπορεί να συµβάλουν στην περαιτέρω επιδείνωση της κατάστασης. Στην κατεύ-θυνση αυτή προτείνεται ένας δεκάλογος για την αντιµετώ-πιση των συνεπειών της οι-κονοµικής κρίσης.

Να παρακολουθούν σε καθη-µερινή βάση το ταµειακό πρό-γραµµα και τη ρευστότητα της επιχείρησης ενώ οι όποιες µελλο-ντικές υποχρεώσεις αναλαµβάνο-νται θα πρέπει να βασίζονται σε βέβαιες πηγές εσόδων.

Να επανεξετάσουν την εµπορι-κή πολιτική και τις πιστώσεις που

παρέχουν ακολουθώντας την αρ-χή ότι δεν πρέπει η διάρκεια των πιστώσεων που παρέχουν να εί-ναι µεγαλύτερη από τη διάρκεια των πιστώσεων που έχουν από τους προµηθευτές τους.

Να εξασφαλίσουν τον κίνδυνο αθέτησης εξόφλησης των πωλή-σεων τους µε πίστωση χρησιµο-ποιών τας σύγχρονα τραπεζ ικά προϊόντα όπως το factoring και οι ασφάλειες πιστώσεων.

Να επανεξετάσουν την απόδο-ση των κεφαλαίων και του ενερ-γητικού τους ώστε να εξασφαλί-σουν πρόσθετα έσοδα.

Να αναδιαρθρώσουν τις υπο-χρεώσεις τους ώστε να εξασφαλί-σουν µεγαλύτερη ρευστότητα.

Να δηµιουργήσουν σενάρια αρνητικής εξέλιξης µεγεθών της

επιχείρησης, π.χ. µείωση πωλή-σεων 15%, αθέτηση υποχρεώσε-ων των πελατών τους και αύξηση επισφαλών απαιτήσεων κατά 5%, µείωση τιµών κατά 10% κλπ και να καθορίσουν τις ενέργειες αντι-µετώπισης.

Να λάβουν άµεσα µέτρα χωρίς συνέπειες που περιορίζουν το κό-στος της επιχείρησης.

Να επαναξιολογήσουν τυχόν επενδυτ ικά προγράµµατα που σχεδιάζουν ή είναι σε εξέλιξη.

Να προσαρµόσουν το χαρ-τοφυλάκιο προϊόντων και τιµών τους στα σηµερινά δεδοµένα της ζήτησης.

Να αξιοποιούν τα αναπτυξιακά προγράµµατα ή τα προγράµµατα στήριξης που απευθύνονται σε αυτές (π.χ. ΕΣΠΑ).

Μαθήµατα Antistress

οδο, όπου πολλές επιχειρήσεις αντιµετώπισαν προβλή-µατα ρευστότητας.

Μέσα από ένα δίκτυο 372 καταστηµάτων και 21 Επιχειρηµατικών Κέντρων σε όλη την Ελλάδα, εξειδι-κευµένοι σύµβουλοι είναι δίπλα σε κάθε επιχείρηση για να την υποστηρίξουν, να τη συµβουλεύσουν και να προτείνουν ουσιαστικές λύσεις για την αντιµετώπιση των προβληµάτων της. Παράλληλα, η Εµπορική συµµετέχει στο νέο πρόγραµµα χρηµατοδότησης ΜΜΕ µέσω του ΤΕΜΠΜΕ, στα προγράµµατα του οποίου έχει αποκτήσει µια σηµαντική εµπειρία και τεχνογνωσία αφού το 20% των εγκεκριµένων δανείων του ΤΕΜΠΜΕ έχουν χορη-γηθεί µέσω της Εµπορικής Τράπεζας. Έχουµε εξασφα-λίσει επίσης δύο συµβάσεις δανείων συνολικού ύψους 100 εκατ. ευρώ µε την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύ-

σεων εκ των οποίων 55 εκατ. ευρώ έχουν ήδη διατεθεί στις Ελληνικές ΜΜΕ. Τα δάνεια αυτά αφορούν στη χρηµατοδότηση επενδυτικών προγραµµάτων και είναι ιδιαίτερα ελκυστικά αφού εξασφαλίζουν στις ελληνι-κές επιχειρήσεις χαµηλό επιτόκιο και απαλλαγή από την εισφορά του ν. 128 που σήµερα είναι 0,60%. Ση-µειώνεται ότι η Εµπορική είναι η τράπεζα που πρώτη διέθεσε αυτά τα δάνεια στην Ελληνική αγορά, δείγµα του έµπρακτου ενδιαφέροντός της για αναζήτηση των ευνοϊκότερων λύσεων στους πελάτες της.

Συµπερασµατικά στη σηµερινή δύσκολη συγκυρία της αγοράς των ΜΜΕ, αλλά και γενικότερα, µπορούµε να ξεπεράσουµε τα προβλήµατα, αρκεί όλοι οι παρά-γοντες της αγοράς να κινηθούν µε σύνεση, αναζητώ-ντας ρεαλιστικές και βιώσιµες λύσεις.


Η ναυτιλιακή βιοµηχανία επιχειρεί σε ένα παγκοσµιοποι-ηµένο και απελευθερωµένο περιβάλλον χρηµατοοικονο-µικής δραστηριότητας στα πλαίσια του οποίου οι σχέσεις

αιτίου-αιτιατού δεν είναι πάντοτε οι αναµενόµενες.

Χάρτινα τα ταξίδιαΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ

Στις αρχές του 2008 η καλή πορεία των ναυλαγορών στις περισσότερες κατηγορίες πλοίων δεν προµήνυε µε κανένα τρόπο τις δραµατικές εξελί-ξεις του τελευταίου τριµήνου, δεδοµένου ότι ναυτιλια-κοί αναλυτές ανέµεναν τις αρνητικές επιπτώσεις και την όποια κάµψη των τιµών των ναύλων να επέλθει εντός του 2009 και κυρίως το 2010, λαµβάνοντας υπό-

ψη κυρίως τις προυπολογισθείσες παραδόσεις πλοίων.Όµως πριν ακόµη προλάβει η αναµενόµενη, κατά

τα ανωτέρω, ναυτιλιακή κρίση να λάβει χώρα και - όπως κατά το παρελθόν - να επηρεάσει τα εµπλεκόµε-να στον χώρο τραπεζικά ιδρύµατα, συνέβη ένα γεγονός, οι επιπτώσεις του οποίου δεν είχαν επαρκώς αναλυθεί. Η έρπουσα χρηµατοπιστωτική πίστη στις αναπτυγµένες

Του Δηµήτριου Βασιλάκου, δ/ντή της Διεύθυνσης Ναυτιλιακών Εργασιών της Εθνικής Τράπεζας

δυτικές οικονοµίες συνετέλεσε στην έλλειψη χρηµατοδότησης του διεθνούς εµπορίου. Συνε-πεία αυτού υπήρξε η πρακτική αδυναµία των τραπεζών να εκδώσουν εγγυητικές επιστολές ικανού µεγέθους, γεγονός που οδήγησε στην κατάρρευση της αγοράς των ναύλων στην κα-τηγορία του ξηρού φορτίου. Στον τοµέα του υγρού φορτίου, η σηµαντική πτώση της τιµής του πετρελαίου το τελευταίο τρίµηνο οδήγη-σε στην έντονη κινητοποίηση των αγοραστών προς την κατεύθυνση της αύξησης των αποθε-µάτων τους, µε ευνόητα βραχυπρόθεσµα θετι-κά αποτελέσµατα για την εν λόγω ναυτιλιακή αγορά και την πορεία των ναύλων. Στον τοµέα των πλοίων µεταφοράς εµπορευµατοκιβωτίων, η υποχώρηση στις τιµές των ναύλων αποτελού-σε ήδη από τις αρχές του 2008 τετελεσµένο γεγονός, όµως η προαναφερθείσα κρίση και η έλλειψη καταναλωτικής εµπιστοσύνης φαί-

νεται να επιτείνει το πρόβληµα, κυρίως για τα πολύ µεγάλα πλοία χωρίς εξασφαλισµένη απασχόληση.

Η αναµενόµενη για τις αρχές του 2009 σταδιακή οµαλοποίηση της λειτουργίας της διατραπεζικής αγοράς, σε συνδυασµό µε την ενεργοποίηση των οργανισµών εγγύησης εξα-γωγικών πιστώσεων αλλά και τις αναµφισβή-τητες πραγµατικές ανάγκες µετακίνησης πρώ-των υλών, ακόµη και στις σηµερινές συνθήκες οικονοµικής ύφεσης, αναµένεται να βελτιώσει κάπως την αγορά ξηρού φορτίου, χωρίς όµως να διαφαίνεται επιστροφή των τιµών των ναύ-λων στα υψηλά επίπεδα που είδαµε τα τελευ-ταία χρόνια. Ανεξάρτητα από τις προβλέψεις για τις επιµέρους αγορές της ναυτιλ ίας, η ανησυχία επικεντρώνεται τόσο στη µείωση της ζήτησης για µεταφορικό έργο, συνεπεία της παγκόσµιας οικονοµικής κρίσης, όσο και στην

ύπαρξη πολύ µεγάλου αριθµού παραγγελι-ών για νεότευκτα πλοία όλων των κατηγοριών (που ποικίλλουν από 30-60% των αντίστοιχων υφιστάµενων στόλων).

Αν και έχει εκφραστεί δυσπιστ ία όσον αφορά στην ικανότητα των ναυπηγείων για παράδοση του συνόλου των ως άνω παραγ-γελιών, οι ενδείξεις συντείνουν ότι τα επόµενα λίγα χρόνια θα υπάρξει σηµαντική αύξηση της µεταφορικής ικανότητας η οποία, σε κάθε περίπτωση, θα είναι αρκετά µεγαλύτερη από τα προς µεταφορά φορτία. Συνέπεια αυτού θα είναι η µείωση των αξιών και της κερδοφορί-ας των πλοίων που πιθανώς να προκαλέσει δυσκολίες σε ορισµένους πλοιοκτήτες να απο-πληρώσουν εγκαίρως τις δανειακές τους υπο-χρεώσεις.

Υπάρχουν όµως και πλοιοκτήτες, ερχόµενοι από µία σειρά ετών όπου οι ναυτιλιακές αγορές

προσέφεραν εξαιρετικές αποδόσεις, πλοιοκτήτες που τοποθετήθηκαν νωρίς σε αυτές και είχαν τη δυνατότητα να συσσωρεύσουν υψηλή ρευστότη-τα, η οποία ιδιαίτερα σε περίοδο κρίσης, µπορεί να αποβεί ο καθοριστικός παράγοντας επιτυχούς εξόδου τους από αυτή ή ακόµα και τη βάση για επιτυχηµένη περαιτέρω επέκταση.

Ιστορικά, οι πιο πετυχηµένες τράπεζες σε αντίστοιχες περιόδους ήταν αυτές οι οποίες µε ψυχραιµία αντιµετώπισαν τις ως άνω συνθή-κες και συνεργάστηκαν µε τους πελάτες τους στην κατεύθυνση της αρµονικής επίλυσης των προβληµάτων σε µεσοπρόθεσµο ορίζοντα. Σή-µερα, µε το τραπεζικό σύστηµα να βρίσκεται ήδη υπό την πίεση των ιδίων προβληµάτων του, ευχή αποτελεί όπως από το 2009 οι τράπε-ζες µπορέσουν να ακολουθήσουν την ως άνω προσέγγιση, λαµβάνοντας υπόψη τα διδάγµα-τα και τις εµπειρίες του παρελθόντος.

ΑΝ ΚΑΙ ΕΧΕΙ ΕΚΦΡΑΣΤΕΙ ΔΥΣΠΙΣΤΙΑ όσον αφορά στην ικανότη-τα των ναυπηγείων για παράδοση του συνόλου των παραγγελιών τους, οι ενδείξεις συντείνουν ότι τα επόµενα χρόνια θα υπάρξει σηµαντική αύξηση της µεταφορικής ικανότητάς τους.


Φρένο βάζουν τα νοικοκυριά στα νέα δάνεια. Καθώς οι τράπεζες γίνονται αυστηρότερες στους όρους δανεισµού και τα νοικοκυριά, που µέχρι πρότινος αύξαναν µε θεαµατικό ρυθµό τον δανεισµό τους, αντιµετωπίζουν µε σκεπτικισµό τις οικονοµικές προοπτικές τους, ο ρυθµός ανόδου του δανει-σµού τους υποχωρεί κάθετα. Και αυτό οφείλεται στη µεγάλη µείωση των νέων στεγαστικών δανείων. Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΡΗΓΑ

Τέρµα τα γκάζια της ανάπτυξης

ΔΑΝΕΙΑ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ

Μετά από άνοδο µε ρυθµό µε-γαλύτερο από 20% την πε-νταετία ως το 2007, το 2008 αρχίζει η επιβράδυνση της ανόδου των στεγαστικών δα-νείων. Ο ρυθµός ανόδου σε δωδεκάµηνη βάση από 21%

στις αρχές του 2008, υποχώρησε σε 14% τον Οκτώβριο. Και αυτό βέβαια έχει γίνει ιδιαίτερα αισθητό στην οικο-νοµική δραστηριότητα που υποχωρεί κάθετα (-16% στις άδειες το εννεάµηνο του 2008) αλλά και στις τιµές των κατοικιών που πιέζονται πτωτικά.

Χαµηλότερη δυναµική εµφανίζουν και τα καταναλω-

τικά δάνεια που αναλογούν περίπου στο 50% των στεγα-στικών δανείων. Και εδώ η ζήτηση περιορίζεται, µε τον ρυθµό ανόδου να υποχωρεί στο 21% (Οκτώβριος 2008) από 23% στις αρχές του έτους και πολύ υψηλότερους ρυθµούς τα προηγούµενα χρόνια. Η υποχώρηση αυτή της καταναλωτικής πίστης γίνεται αισθητή στην κατανά-λωση και τις λιανικές πωλήσεις, η µεν πρώτη επιβραδύ-νεται σηµαντικά ενώ οι λιανικές πωλήσεις υποχωρούν. Σε µια οικονοµία που στηριζόταν στην ανάπτυξη µε «δα-νεικά» καθώς οι επενδύσεις πλέον βρίσκονται σε στασι-µότητα και µε µεγάλο εξωτερικό έλλειµµα, οι εξελίξεις αυτές επόµενο είναι να πιέσουν πτωτικά την ανάπτυξη της οικονοµίας.

Έτσι, ο δανεισµός των νοικοκυριών ως ποσοστό του ΑΕΠ σταµατά την αλµατώδη άνοδο των τελευταίων ετών, από 33% το 2005, σε 41% το 2007 και 41% και το 2008 (47% αν ληφθούν υπόψη και τα τιτλοποιηµένα δά-νεια). Το ποσοστό αυτό είναι χαµηλότερο από το αντί-στοιχο στην Ευρωζώνη συνολικά, όπου φθάνει το 53%. Θα πρέπει εδώ να αναφερθεί η µικρή χειροτέρευση της ποιότητας του χαρτοφυλακίου των δανείων προς τα νοικοκυριά των ελληνικών τραπεζών. Στα καταναλωτι-κά, τα δάνεια σε καθυστέρηση αναλογούν σε 6,5% των συνολικών από 6% το 2007, σύµφωνα µε την Τράπεζα της Ελλάδος. Στα στεγαστικά το ποσοστό είναι 4,5% πε-ρίπου. Όσον αφορά τα επιτόκια των δανείων, αυτά το τελευταίο διάστηµα, όπως άλλωστε και στην Ευρωζώνη αυξάνονται. Η αύξηση του κόστους άντλησης κεφαλαί-ων για τις ελληνικές τράπεζες, κυρίως λόγω τις µεγα-

��µ��µ�� %

��

��

��

��

2000 35,5 42,7 31,2 17,0 9,9 9,8 6,3

2001 40,4 42,5 38,9 13,4 10,1 6,5 6,0

2002 32,2 24,2 35,6 12,6 9,8 5,7 5,5

2003 28,5 27,5 25,5 26,2 10,6 7,4 5,9 4,2

2004 30,2 37,9 23,2 27,3 9,6 6,8 5,6 4,1

2005 31,4 28,7 -2,5 33,5 8,5 6,7 5,1 3,8

2006 25,3 23,9 3,3 25,8 7,9 7,3 4,5 4,2

2007 22,1 22,4 -0,6 21,4 7,7 8,0 4,4 4,9

2008 A��. 17,1 20,6 3,9 15,6 8,8 8,9 4,7 5,4

2008 ��. 16,3 20,7 4,2 14,9 8,9 8,8 4,7 5,4

2008 ��. 15,1 19,1 ... 13,7 ... ... ...

2008 ��., �� . ��

101,6 32,0 8,3 66,6

* �� µ�� µ�� .�� , � �� 11%, �� µ�� 8,9% �� (µ�� )

��µ�� µ�� %

�� , ��µ��µ�� 1 �� *

�� , ��µ��µ�� 1 �� 5 ��*

λύτερης προσφυγής τους σε προθεσµιακές καταθέσεις όπου τα επιτόκια αυξάνονται καθώς η στενότητα στη διατραπεζική αγορά διατηρείται, συνετέλεσε σε µεγα-λύτερη άνοδο των επιτοκίων στην Ελλάδα από ότι στην Ευρωζώνη. Μεγαλύτερη είναι η άνοδος στα καταναλω-τικά δάνεια, όπως και στη ζώνη του ευρώ. Στα στεγαστι-κά δάνεια, παρά το γεγονός ότι τα επιτόκια αυξήθηκαν περισσότερο από ότι στην Ευρωζώνη, εξακολουθούν, λόγω του έντονου ανταγωνισµού, να παραµένουν χαµη-λότερα από τα ευρωπαϊκά.

Ανάλογα συγκρατηµένα είναι και τα νοικοκυριά στην Ευρωζώνη. Ο ρυθµός ανόδου του δανεισµού τους έχει µειωθεί στο µισό, από 6% το 2007 σε 3,3% (Οκτώ-βριος) µε µεγαλύτερη τη µείωση στα στεγαστικά δά-νεια, από 7% σε 3,5% ενώ στα καταναλωτικά ο ρυθµός υποχώρησε στο 3,3% από 5,3%.

Πηγή: ALLMEDIA STATISTICS

ΣΤΕΓΑΣΙΚΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗ ΠΙΣΤΗ

ΕΠΙΛΟΓΗ 113

Η οικονοµική ύφεση που επηρεάζει ήδη αρνητικά την παγκόσµια κοινότη-τα, όχι απλά χτυπάει την πόρτα µας, αλλά είναι ήδη µέσα στο σπίτι µας. Επόµενο ήταν οι ελληνικές επιχειρή-σεις και βιοµηχανίες να αναπροσαρ-µόσουν στόχους και στρατηγικές, δίνο-ντας έµφαση στη δηµιουργία αναχω-µάτων. Και πρώτες από όλες οι ελληνι-κές τράπεζες που αποτελούν την αιχµή του δόρατος της ελληνικής οικονοµίας. Tου ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΟΡΔΕΡΑ

Under reconstruction

BANKS BRAND BUILDING


Α πό τους πρώτους κλάδους που επηρε-άστηκαν από τη διεθνή ύφεση ήταν o χρηµατοπιστωτικός. Τράπεζες, ασφα-λιστικοί οργανισµοί και πάσης φύσε-

ως χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα βρέθηκαν ξαφνικά εν µέσω µιας κρίσης που δεν περίµεναν, που λίγοι υπο-ψιάζονταν ότι µπορεί να λάβει τόσο µεγάλες διαστάσεις. Στην κρίση αυτή έπρεπε να αντιδράσουν άµεσα, στρατη-γικά, ορθολογικά και σε καµία περίπτωση σπασµωδικά. Έτσι, µε αιχµή του δόρατος τη διαφήµιση, προσπάθησαν - και προσπαθούν - να περάσουν το µήνυµα της ασφά-λειας που παρέχουν, ως οργανισµοί, στους πελάτες τους. Φυσικά αυτή η προσπάθειά θα ήταν καταδικασµένη σε αποτυχία εάν δεν συµπορευόταν µε την ανάλογη στρα-τηγική της Πολιτείας, η οποία αντιδρώντας άµεσα και πριν το πρόβληµα λάβει µεγάλες διαστάσεις, εγγυήθηκε τις καταθέσεις των καταναλωτών και εν µέρει, έδωσε τέ-λος στον φόβο που τελικά δεν έλαβε διαστάσεις πανικού, αλλά όχι και στην ανησυχία.

Η πρόκληση για τις τράπεζες είναι πολύ µεγάλη, αφού οι ίδιες είναι περισσότερο ευάλωτες στις «ακραί-ες» αντιδράσεις των πελατών τους, όπως π.χ στη µαζική απόσυρση των καταθέσεών τους. Μετά από µια περίο-δο αµηχανίας που πέρασε γρήγορα και σχεδόν «αναί-µακτα», οι πρώτες διαφηµίσεις τραπεζών που στηρίζο-νταν στη νέα στρατηγική έκαναν την εµφάνισή τους. Οι βασικές κατευθύνσεις τους ήταν δύο. Από τη µια να πείσουν τον καταναλωτή ότι οι αποταµιεύσεις του δεν κινδυνεύουν και από την άλλη να εµπνεύσουν εκεί-νη την «ποσότητα» εµπιστοσύνης που θα έδινε ώθηση στους καταναλωτές να επενδύσουν σε νέα καταθετικά προγράµµατα, κοµµένα και ραµµένα στις παραµέτρους της συγκυρίας. Διπλός στόχος, διπλή δυσκολία. Φυσικά από µια τόσο δύσκολη συγκυρία δεν θα µπορούσαν να λείψουν και τα προγράµµατα crisis management, τα οποία οι ελληνικές τράπεζες είχαν ήδη στο συρτάρι τους για ανάλογες περιπτώσεις. Οικονοµικοί αναλυτές πάντως εκτιµούν ότι οι τράπεζες που θα κερδίσουν πό-ντους στη δύσκολη αυτή οικονοµική συγκυρία θα είναι εκείνες που θα κινηθούν επικοινωνιακά, όχι µε έµφα-ση sτον φόβο και την ανάγκη, αλλά µε στρατηγική στό-χευση στη φιλόδοξη και δυναµική ανάπτυξη.

Η διαφήµιση καλλιεργεί ασφάλεια

Πρώτο προτεραιότητα για τους τραπεζικούς οργα-νισµούς είναι η διατήρηση της ρευστότητάς τους στα επιθυµητά επίπεδα. Η αίσθηση της ασφάλειας είναι το πρώτο ζητούµενο τόσο για τους οργανισµούς αυτούς, όσο και για τους πελάτες τους. Και αν για τις µεγάλες

τράπεζες ήταν εύκολο να πείσουν τους πελάτες τους για την οικονοµική τους ισχύ - και άρα ασφάλεια -, για τις µικρότερες ήταν πολύ, µέχρι πάρα πολύ, δύσκολο. Οι τελευταίες ήταν - και είναι - αναγκασµένες να προσφέ-ρουν καταθετικά προγράµµατα πολύ πιο αποδοτικά από τα αντίστοιχα των µεγάλων τραπεζών, για εύλο-γους λόγους. Έτσι, είδαµε διαφηµίσεις τραπεζών, όπως η Τράπεζα Αττικής και η Geniki Bank, να προβάλλουν ιδιαίτερα αποδοτικά καταθετικά προϊόντα για τους κα-ταθέτες, οι οποίοι σε ένα βαθµό ανταποκρίθηκαν. Ιδι-αίτερα δηµιουργική ήταν µάλιστα η σχετική διαφήµιση της Geniki Bank, η οποία παρουσίαζε µια ουρά κατα-θετών να περιµένουν έξω από ένα κατάστηµα της τρά-πεζας, όχι για να αποσύρουν τα χρήµατά τους, - όπως θα ήταν το πλέον λογικό να σκεφθεί ο τηλεθεατής -, αλλά για να τοποθετήσουν κι άλλα χρήµατα, µε σκο-πό να εκµεταλλευθούν τα ιδιαίτερα ευνοϊκά γι’ αυτούς καταθετικά προγράµµατα της περιόδου. Η διαφήµιση αυτή ήταν δηµιουργία της διαφηµιστικής εταιρείας Jnl+ και απέσπασε πολύ θετικά σχόλια από τη διαφηµιστική κοινότητα για την δηµιουργική αξιοποίηση των ανησυ-χιών των καταναλωτή. Η διαφήµιση «έτρεξε» τόσο στην τηλεόραση, όσο και στα έντυπα. Φυσικά οι µεγάλες τράπεζες δεν θα µπορούσαν να µείνουν αδρανείς και ακολούθησαν µε µεγάλης έντασης διαφηµιστικά προ-γράµµατα σε όλα τα κύρια µέσα, όπως είναι η τηλεό-ραση, το ραδιόφωνο, τα έντυπα, αλλά και η υπαίθρια διαφήµιση. Οι διαφηµίσεις τραπεζών όπως της EFG Eurobank, της Τράπεζας Πειραιώς και της Εθνικής, εστίαζαν είτε στις υψηλές αποδόσεις προθεσµιακών καταθετικών λογαριασµών, είτε σε κρατικά οµόλογα, εί-τε ακόµα σε επιχειρηµατικά δάνεια µε ιδιαίτερα ευνοϊ-κούς όρους για τους δανειολήπτες. Κορυφαίο ίσως πα-ράδειγµα αποτελεί η πρόσφατη καµπάνια της Τράπε-ζας Πειραιώς, την οποία δηµιούργησε η διαφηµιστική εταιρεία Bold Ogilvy και η οποία όχι µόνο έδινε ετήσιο ονοµαστικό επιτόκιο 5,25% (για ελάχιστη συµµετοχή 50.000 ευρώ), αλλά έδινε παράλληλα στους καταθέτες και µια χρυσή λίρα για κάθε 50.000 ευρώ κατάθεσης. Δικαίως το προϊόν ονοµάστηκε «Χρυσή Κατάθεση». Βα-σική στρατηγική κατεύθυνση όλων των επικοινωνιακών ενεργειών ήταν η καλλιέργεια της αίσθησης στους κα-ταναλωτές ότι µπορούν να συνεχίσουν να συναλλάσσο-νται και να επενδύουν σε ένα υγιές και σταθερό τραπε-ζικό περιβάλλον.

Καιρός για brand building

Αλλά επειδή ουδέν κακόν αµιγές κακού, οι τράπε-ζες είχαν την ευκαιρία µέσα από την κρίση αυτή να

ΕΠΙΛΟΓΗ 115

επενδύσουν και πάλι στην αξία του brand τους, κάτι που είχαν παραµελήσει τα τελευταία χρόνια. Η επι-κοινωνία τους στοχεύει πλέον ξεκάθαρα στην ενίσχυ-ση του εταιρικού τους προφίλ και στη ενδυνάµωση των αξιών τους. Και αυτό µπορεί να γίνει µόνο µέσα από τη διαφήµιση, η οποία γίνεται πλέον περισσότερο απα-ραίτητη από ποτέ. Ήδη το πρώτο 9µηνο του 2008 η δι-αφηµιστική δαπάνη των τραπεζών αυξήθηκε κατά 15% σε σχέση µε το αντίστοιχο περσινό διάστηµα, σύµφωνα µε τα στοιχεία της Media Services. Πρώτες τράπεζες από πλευράς διαφηµιστικής επένδυσης είναι και για το 2008 η Τράπεζα Πειραιώς, η EFG Eurobank, η Εθνική και η Alpha Bank.

Σε τι είδους προϊόντα όµως εστιάζουν οι τράπεζες; Το πιο δηµοφιλές από όλα είναι οι προθεσµιακές κα-ταθέσεις που µπορεί να δώσουν ετήσιο επιτόκιο υπό όρους που να φθάνει µέχρι και 6,25%, όπως αυτό που προσφέρει η Millennium Bank και επικοινωνείται µε διαφηµιστική καµπάνια της Fortune. Από εκεί και πέ-ρα, οι marketers στρέφουν την προσοχή τους στα προ-ϊόντα εγγυηµένου κεφαλαίου, στα σύγχρονα αµοιβαία κεφάλαια και στα οµόλογα δηµοσίου.

Ωστόσο, µετά την εξασφάλιση της απαραίτητης ρευστότητας µε την ένταξή τους στο πακέτο των 28 δισ. ευρώ της κυβέρνησης, δεν είναι λίγες οι τράπεζες που µείωσαν τα επιτόκια καταθέσεων προθεσµιακών απο-δόσεων στα προ της κρίσης επίπεδα.

Θετικό κλίµα για τις ασφαλιστικές εταιρείες

Από την άλλη πλευρά, σε καλύτερη θέση βρέθηκαν οι ασφαλιστικές εταιρείες, οι οποίες παραδοσιακά σε περιόδους κρίσης επωφελούνται από τις ανησυχίες των καταναλωτών. Πρώτη η Εθνική Ασφαλιστική έκανε την αρχή µε corporate διαφηµιστική καµπάνια, µέσα από

την οποία παρουσίαζε την υποδοµή και τη δυναµική της, θέλοντας να πείσει ότι η επένδυση σε αυτή αποτε-λεί µονόδροµο. «Όταν οι παγκόσµιες εξελίξεις κάνουν τον κόσµο να παγώνει, η Εθνική Ασφαλιστική είναι κο-ντά σας» τόνισε το τηλεοπτικό σποτ. Κανείς δεν είχε λό-γο να µην το πιστέψει.

Εξίσου ευρηµατική όµως ήταν και η διαφηµιστική καµπάνια της ΑΧΑ Ασφαλιστικής, η οποία µε κεντρικό µήνυµα «Αλλάζουµε τα δεδοµένα» παρουσίαζε µε τη µορφή κειµένου την εικόνα που έχουν κάποιοι πολίτες για τις ασφαλιστικές εταιρείες - όχι και την καλύτερη δυνατή δηλαδή - αντιπαραβάλλοντας την µε την εικόνα που έχουν για την ασφαλιστική τους εταιρεία οι ασφα-λισµένοι της ΑΧΑ Ασφαλιστικής, δηλαδή την ιδανική. Η καµπάνια κινήθηκε µε την επιµέλεια της διαφηµιστι-κής εταιρείας Lowe Athens και ήδη συζητείται µε θετικά σχόλια για την ευρηµατικότητά της, έστω κι αν αποτελεί προσαρµογή από το εξωτερικό. Έκπληξη ωστόσο απο-τελεί το γεγονός ότι άλλοι µεγάλοι ασφαλιστικοί οργανι-σµοί προτίµησαν να κρατήσουν στάση αναµονής και να µην βγουν µε διαφηµιστικές καµπάνιες, προφανώς διότι είχαν τα δικά τους εσωτερικά προβλήµατα να αντιµετω-πίσουν. Το σίγουρο είναι ότι οι εταιρείες που αυτήν ακρι-βώς την περίοδο θα επιλέξουν να κινηθούν δυναµικά θα έχουν και το πλεονέκτηµα στην «επόµενη ηµέρα».

Διαφηµιστικά µηνύµατα, κοµµένα και ραµµένα στις

συνθήκες τις κρίσης, προσπαθούν να επουλώσουν το

πλήγµα που δέχθηκε η εικόνα των τραπεζών τονίζοντας

τα θετικά σηµεία της συγκυρίας. Π.χ. τα νέα καταθετικά

προγράµµατα µε ελκυστικότερα επιτόκια που προσφέ-

ρουν οι τράπεζες. Εδώ, αντιπροσωπευτικά, καρέ από το

τηλεοπτικό σποτ της Geniki Bank που παρουσίαζε ουρά

καταθετών να περιµένουν έξω από ένα κατάστηµα της

τράπεζας, όχι για να αποσύρουν τα χρήµατά τους αλλά

για να τοποθετήσουν κι άλλα!


Η εγχώρια ασφαλιστική αγορά διάγει µια από τις κρισιµότερες περιόδους της ιστορίας της. Το ενδιαφέρον ξένων ασφαλιστι-κών οίκων παραµένει, παρά τη µαταίωση της πώλησης της Εθνικής Ασφαλιστικής. Κλεισµέ-νες και υπό συζήτηση συµφωνί-ες αλλάζουν τις ισορροπίες µιας αγοράς, που µε τη λειτουργία της Επιτροπής Εποπτείας Ιδιωτι-κής Ασφάλισης, θέλει να αφήσει πίσω της τις παθογένειες του πα-ρελθόντος. Tου ΓΙΩΡΓΟΥ ΡΗΓΑ

Εύθραυστες ισορροπίες ανάπτυξης(;)

ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ΑΓΟΡΑ

Ηρίζα των προβληµάτων της ελληνικής ασφαλιστικής αγοράς ανάγεται στην άναρ-χη ανάπτυξη του κλάδου τη δεκαετία του 1980 οπότε και απελευθερώθηκε ως τοµέας. Από τότε έχει προ-κύψει µία σειρά αδυναµιών που µέχρι πρόσφατα δεν έχει καταστεί δυνατό να αντιµετωπιστούν συνολικά και αποτελεσµατικά από την αγορά. Η δηµιουργία ενός ανεξάρτητου εποπτικού φορέα αποτελούσε για χρό-νια ευσεβή πόθο σχεδόν όλων των εταιρειών, ο οποίος τελικά κατορθώθηκε να συσταθεί προ διετίας για να ξεκινήσει τη λειτουργία του αρκετά µετά και συγκεκρι-µένα στις αρχές του 2008. Πολλές ελπίδες έχει εναπο-θέσει η ασφαλιστική αγορά στον νέο φορέα, βασικό-τερη των οποίων είναι να µπει φρένο στην πρακτική έκδοσης ετεροχρονισµένων πιστοποιητικών φερεγγυ-ότητας για τις εταιρείες, πρακτική που δεν απεικόνιζε σε πραγµατικό χρόνο την οικονοµική τους κατάσταση. Και ήταν αυτή πρακτική, που όσο τίποτα άλλο, τροφο-δότησε τη φηµολογία περί έλλειψης αξιοπιστίας, που ως ένα βαθµό για ένα ιδιαίτερα µικρό αριθµό εται-ρειών όµως ανταποκρίνοταν στην πραγµατικότητα, υπονοµεύοντας έτσι την συνολική ανάπτυξη του κλά-δου για χρόνια. Φυσικά ο δρόµος µέχρι τη «συγκοµι-δή» των καρπών λειτουργίας της νέας Αρχής, η οποία ειρήσθω εν παρόδω χρηµατοδοτείται από το 1‰ των εσόδων των ασφαλιστικών εργασιών, είναι µακρύς. Έτσι, παρά το ότι ζούµε στην εποχή της πληροφορίας και των ωφελειών που συνεπάγεται η µηχανογράφη-ση και η ψηφιακή διαχείριση εγγράφων, στα γραφεία της νέας Αρχής µεταφέρθηκαν µε κοντέινερ εκατοντά-δες φάκελοι, στους οποίους περιέχονται 20 και πλέον έτη ασφαλιστικής ιστορίας, µε κρίσιµα στοιχεία για τα περιουσιακά µεγέθη των εταιρειών και τη διασφάλιση των συµφερόντων των ασφαλισµένων. Με αυτό το υλικό θα πρέπει να γίνει µια σωστή καταγραφή του κλάδου για να µπορέσει µετά να οργανωθεί η αποτελεσµατι-κή εποπτεία του. Και είναι αυτονόητο πως το κεντρικό

διακύβευµα δεν περιορίζεται απλά στην καταγραφή, αλλά επεκτείνεται στη συχνότητα των ελέγχων και τη µεθοδολογία που ακολουθείται για τον υπολογισµό των αποθεµάτων, όπου βρίσκεται και η καρδιά του προ-βλήµατος της ελληνικής ασφαλιστικής αγοράς, κυρί-ως για τον κλάδο αυτοκινήτου που χαρακτηρίζεται από ελλειµµατικά αποθεµατικά.

Η Επ.Ε.Ι.Α. επί τω έργω

Η νέα εποπτική Αρχή θέλοντας να δώσει τα «δια-πιστευτήρια» της στην αγορά, µετά από έλεγχους στον Όµιλο Ασπίς, διαπίστωσε ελλείµµατα ύψους 110 εκατ. ευρώ στην Commercial Value, εταιρεία συµµετοχής του οµίλου κατά 38%, η οποία και υποχρεώθηκε σε αύξη-ση µετοχικού κεφαλαίου 90 εκατ. ευρώ προκειµένου να λάβει το απαραίτητο, για τη συνέχιση της λειτουργίας της, πιστοποιητικό φερεγγυότητας. Να σηµειώσουµε ότι η αύξηση του µετοχικού κεφαλαίου καλύφθηκε από τον Όµιλο Ασπίς οπότε και το ποσοστό συµµετοχής του στην Commercial Value διαµορφώθηκε στο 62%. Οι έλεγχοι της Αρχής επεκτείνονται και σε άλλες εταιρείες βάζοντας στο στόχαστρο κυρίως εκείνες που δεν διαθέτουν επαρ-κή αποθέµατα και καλύπτουν τα ανοίγµατα τους υπερτι-µολογώντας ακίνητα και µετοχικά χαρτοφυλάκια.

Ο βασικός παράγοντας που θα περιορίσει τους µι-κρούς και επισφαλείς παίχτες στην ασφαλιστική αγορά είναι τα νέα όρια που θέτει η Solvency 2. Η χώρα µας από 1/1/2009 υποχρεούται να αυξήσει τα κατώτατα όρια αποζηµιώσεων για σωµατικές βλάβες και υλικές ζηµιές κατόπιν τροχαίου ατυχήµατος. Συγκεκριµένα η αποζηµί-ωση για κάθε θύµα φτάνει το 1 εκατ. ευρώ και το ίδιο ποσό προβλέπεται ανά ατύχηµα. Υπενθυµίζεται ότι σή-µερα αυτά τα όρια ανέρχονται σε 500 χιλ. ευρώ για την πρώτη περίπτωση και στα 100 χιλ. για τη δεύτερη. Με άλλα λόγια δεκαπλασιάζεται το ύψος των αποζηµιώσε-


ων για τα ατυχήµατα και αυτό σίγουρα είναι ένα βάρος που εταιρείες µικρού βεληνεκούς και χαµηλών αποθε-µατικών δεν θα µπορούν πιθανότατα να σηκώσουν. Με τη βιωσιµότητα αρκετών εταιρειών επαπειλούµενη είναι φυσικό να δροµολογούνται εξελίξεις ικανές να αλλάξουν πλήρως το τοπίο. Οι µικροί παίκτες είναι φυσικό να ανα-ζητούν την προστασία των µεγάλων αλλά η διεθνής κρί-ση ωθεί τους τελευταίους σε πιο συντηρητικές πολιτικές επιβραδύνοντας µεσοπρόθεσµα τις εξελίξεις.

Κλυδωνισµών συνέχεια

Η παγκόσµια οικονοµική αναταραχή δεν άφησε ανεπηρέαστη την ασφαλιστική αγορά. Ως γνωστόν η κρίση έχει αµερικανικές καταβολές και σχετίζεται άµεσα µε τα προβλήµατα χρηµατοπιστικών ιδρυµάτων µετά την έκδοση στεγαστικών δανείων υψηλού ρίσκου (Subprime lending). Που συνίσταται η εξάρτηση του ενός κλάδου από τον άλλο; Η απάντηση είναι απλή. Μεγάλοι ασφα-λιστικοί οίκοι δεν περιορίζονται σε απλά συµβόλαια µε ιδιώτες καθώς στο πελατολόγιο τους περιλαµβάνονται και νοµικά πρόσωπα µεγάλης οικονοµικής επιφάνειας. Έτσι κάποιες από τις τράπεζες που ήταν στο επίκεντρο

της στεγαστικής κρίσης είχαν φροντίσει να ασφαλίσουν ορισµένες από τις δραστηριότητες τους και αυτό είχε σαν αποτέλεσµα να µετακυλιστεί µεγάλο µέρος των ζηµιών στους ασφαλιστικούς οίκους. Χαρακτηριστικό παράδειγ-µα η AIG, αµερικανικός ασφαλιστικός κολοσσός, που παρουσίασε απώλειες συνολικού ύψους 18,5 δισ. ευρώ τα τρία τελευταία τρίµηνα και έφτασε στα πρόθυρα της οριστικής κατάρρευσης η οποία και τελικά απεφεύχθη µετά την ένεση των 85 δισ. δολ. από τη FED. Οι κραδα-σµοί από αυτές τις εξελίξεις επηρέασαν την παγκόσµια αγορά και έως έναν βαθµό και τη χώρα µας παγώνοντας τρόπον τινά το κλίµα. Σε µεγάλο βαθµό η ανάκληση της απόφασης για πώληση της Εθνικής Ασφαλιστικής οφει-λόταν στο κακό timing κάτι όµως που δεν συνιστά µόνι-µο δοµικό παράγοντα και ο άνεµος αλλαγής που πνέει στην ελληνική ασφαλιστική αγορά µπορεί να ατόνησε δεν άλλαξε όµως κατεύθυνση.

Τα deals της αλλαγής

Εθνική Ασφαλιστική: Αν προχωρούσε η διαδικα-σία ιδιωτικοποίησης της το τοπίο στον χώρο θα άλλαζε ριζικά µονοµιάς καθώς έτσι το Δηµόσιο θα βρισκόταν

πια ουσιαστικά σχεδόν εκτός ασφαλιστικής αγοράς. Η διοίκηση όµως της Εθνικής Τράπεζας αποφάσισε να σταµατήσει τη διαδικασία λόγω των µη ευνοϊκών χρη-µατοοικονοµικών συγκυριών και επέλεξε να υποστη-ρίξει την υλοποίηση του Επιχειρηµατικού Σχεδίου της Εθνικής Ασφαλιστικής σε Τουρκία και ΝΑ Ευρώπη µε την ανάπτυξη του Bankassurance. Πάντως κανένα από τους παροικούντες την Ιερουσαλήµ δεν θα ξενίσει το ενδεχόµενο αν σε βάθος χρόνου επανέλθει στην ατζέ-ντα θέµα ιδιωτικοποίησης της. ΑΤΕ Ασφαλιστική: Η πώληση της, αν τελικά πραγ-µατοποιηθεί, θα επιδράσει θετικά στην τόνωση του ρό-λου των πολυεθνικών σχηµάτων που αναζητούν αυξηµέ-νο ρόλο στην Ελλάδα. Η γαλλική Groupama, που είναι

και ο κύριος µνηστήρας της ΑΤΕ Ασφαλιστικής, θα απο-κτήσει σηµαντικό µερίδιο στην αγορά αφού ως γνωστό έχει εξαγοράσει και τη Φοίνιξ Metrolife Εµπορική. Κα-τέχει δηλαδή το τεκµήριο της εµπειρίας σε σχέση µε τη διαχείριση των όποιων ζητηµάτων προκύψουν από την αλλαγή στρατηγικής της εξαγορασθείσας εταιρείας. Οι διαπραγµατεύσεις βρίσκονται σε προχωρηµένο στάδιο και υπάρχει καλή θέληση και από τα δύο µέρη. Activa Insurance: Η εξαγορά της από την EFG Eurolife ΑΕΓΑ αποτέλεσε πραγµατική έκπληξη για-τ ί µέχρι την ανακοίνωση της συµφων ίας, ελάχ ι-στοι είχαν υποψιαστεί το παραµικρό. Έτσι πια η EFG Eurolife παρουσιάζεται στην αγορά µε δύο σκέλη, το Bankassurance µε το οποίο δραστηριοποιείται από ιδρύσεως της και πλέον εκείνο της Activa που περιλαµ-βάνει ανεξάρτητα δίκτυα συνεργατών και πρακτόρων, σε όλο το φάσµα των ασφαλίσεων κατά ζηµιών. Αυτό βασικά ήταν και το κύριο ζητούµενο της εξαγοράς ενός υγιούς ασφαλιστικού σχήµατος µε συνολικό κύκλο εργασιών 25,4 εκατ. ευρώ και κέρδη µετά φόρων 3,3 εκατ. ευρώ. Proton Ασφαλιστική: Ο Όµιλος Ασπίς έχει κάνει ξεκάθαρο πως θέλει να θέσει υπό τον έλεγχο του την Proton Ασφαλιστική καθώς µετά την πρώτη αποτυχηµέ-νη κρούση µέσω της θυγατρικής της Commercial Value επανήλθε, µε όχηµα αυτή τη φορά την κυπριακή Aspis Holding. Η τοποθέτηση των εποπτικών αρχών για την τελική έκβαση της υπόθεσης αναµένεται προσεχώς. Η συµφωνία προβλέπει την εξαγορά ποσοστού 92,71% της Proton Ασφαλιστικής από την Aspis Holding έναντι τε-λικού τιµήµατος 7,8 εκατ. ευρώ. Αρχικά θα καταβληθεί προκαταβολή ύψους 3 εκατ. ευρώ, ενώ η συµφωνία πε-ριλαµβάνει επίσης τη σύναψη συµφωνίας για την εξα-γορά δύο υφιστάµενων µετατρέψιµων οµολογιακών δα-νείων, που σήµερα παρέχονται προς την Proton Ασφα-λιστική από την Proton Bank και τρίτο φυσικό πρό-σωπο, προς 5 εκατ. ευρώ µε προκαταβολή ύψους 2,5 εκατ. ευρώ. Η συµφωνία προβλέπει επίσης τη σύναψη 20ετούς αποκλειστικής συµφωνίας bancassurance, σύµφωνα µε την οποία οι θυγατρικές της εταιρείες θα µπορούν να διαθέτουν τα τραπεζοασφαλιστικά τους προϊόντα µέσω του δικτύου καταστηµάτων της Proton Bank. Η Aspis Holding δικαιούται να εκχωρήσει τα δι-καιώµατα της είτε σε συνδεδεµένες µε αυτήν εταιρεί-ες είτε σε τρίτους, ενώ η Proton Bank θα λάβει εφάπαξ προµήθεια για την συµφωνία bancassurance ύψους 14 εκατ. ευρώ, πληρωτέα σε 16 εξαµηνιαίες δόσεις.


Ο ασφαλιστικός κλάδος καλείται να ακολουθήσει τα χνάρια της ευ-ρωπαϊκής αγοράς, όπου οι ασφαλιστικές εταιρείες αναπτύσσονται µε ταχύτατους ρυθµούς, παρά τον πονοκέφαλο που έχει προκαλέσει στις εταιρείες η διεθνής ύφεση. Των ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΖΟΠΟΥΝΙΔΗ, ΧΡΥΣΟΒΑΛΑΝΤΗ ΓΑΓΑΝΗ και ΕΛΠΙΔΑΣ ΤΣΙΤΣΙΡΙΔΗ

Στα ύψη η αδρεναλίνηΑΣΦΑΛΕΙΕΣ

Σ ε µια νέα εποχή φαίνεται να έχει εισέλθει ο κλάδος της Ιδιωτικής Ασφάλισης αν κρίνει κανείς από τις αυξητικές τάσεις στην παραγωγή ασφα-λίστρων σε πραγµατικές τιµές των τελευταίων χρόνων, οι οποίες έχουν ως αποτέλεσµα την ολοένα και πιο έντονη συµµετοχή του κλάδου στο ΑΕΠ της χώρας. Οι συστηµατικοί έλεγχοι που διενεργούνται τα τελευταία χρόνια µε στόχο την εξυγίανση της αγοράς, τα φορο-λογικά κίνητρα που δίνονται, τα νέα προγράµµατα των ίδιων των εταιρειών, αλλά και η στενή σχέση που πλέον έχουν οι ασφαλιστικές αποκτήσει µε την τραπε-ζική αγορά µέσω του «Βancassurance», δηµιουργούν ένα µεγάλο πεδίο δράσης µε σηµαντικές προοπτικές ανάπτυξης και ισχυροποιούν τη σχέση τους µε το, είτε ήδη υπάρχον είτε εν δυνάµει, πελατειακό κοινό, αυ-ξάνοντας την εµπιστοσύνη του καταναλωτή. Κοντά στα προηγούµενα, ο θεσµικός εκσυγχρονισµός της ασφα-λιστικής αγοράς, για τη διαµόρφωση υγιών κανόνων ανταγωνισµού και παροχή καλύτερων υπηρεσιών προς τους ασφαλισµένους καθιστά εντονότερο το επενδυτι-κό ενδιαφέρον ξένων και εγχώριων οµίλων για αυτή. Παράλληλα, το ενδεχόµενο συµµετοχής των ιδιωτικών ασφαλιστικών εταιρειών στα επαγγελµατικά ταµεία, η ισχυροποίηση τους στον δεύτερο και στον τρίτο πυλώνα ασφάλισης, η διάθεση τραπεζικών προϊόντων από τα ασφαλιστικά δίκτυα και αντίστροφα, δίνουν το έναυσµα για ακόµη πιο αισιόδοξες προβλέψεις για το µέλλον του ιδιωτικού ασφαλιστικού κλάδου. Η πραγµατικότητα του συστήµατος κοινωνικής ασφάλισης σήµερα γεννά έντο-νες ανησυχίες οι οποίες οφείλονται στη σχέση ασφαλι-σµένων προς συνταξιούχους, µια σχέση που ουσιαστικά απεικονίζει την οικονοµική υγεία του συστήµατος και η οποία τελευταία βρίσκεται στο χειρότερο σηµείο των τε-

* Ο κ. Ζοπουνίδης είναι καθηγητής, διευθυντής του Εργαστηρίου Συστηµάτων Χρηµατοοικονοµικής Διοίκησης του Πολυτεχνείου Κρήτης, ο κ. Γαγάνης διδά-σκει στο Τµήµα Μ.Π.Δ. του Πολυτεχνείου και η κα Τσιτσιρίδη είναι µεταπτυχι-ακή φοιτήτρια του τµήµατος.

λευταίων τριάντα ετών, καθώς στους 100 συνταξιούχους αναλογούν 173 ασφαλισµένοι. Η επικίνδυνη αυτή ανα-λογία µαζί µε τα αυξηµένα ελλείµµατα και την άνοδο των δαπανών τραυµατίζουν το ελληνικό ασφαλιστικό σύστηµα. Όλα αυτά σε συνδυασµό µε την αναµενόµενη αύξηση της ανεργίας που θα προκύψει από την επικεί-µενη οικονοµική κρίση και την υποχώρηση του ρυθµού ανάπτυξης, θα οδηγήσουν σε περαιτέρω µείωση των εσόδων των ασφαλιστικών ταµείων.

Στον Πίνακα 1 παρουσιάζονται βασικά οικονοµικά µεγέθη των ιδιωτικών ασφαλιστικών εταιρειών για την περίοδο 2001-2007, δίνοντας µια εικόνα για την πορεία του κλάδου. Το συνολικό ενεργητικό φαίνεται να αυξά-νεται συνεχώς και από την αρχή της περιόδου µέχρι το 2007 καταγράφει µια αύξηση της τάξης του 113%. Οι συνολικές επενδύσεις, στη συνέχεια, έχουν παρόµοια τάση διαγράφοντας επίσης 112% αύξηση από την αρχή µέχρι το τέλος της περιόδου. Οι ασφαλιστικές προβλέ-ψεις έχουν οριακά χαµηλότερο ρυθµό αύξησης, φτάνο-ντας το 2007 στα 10.826 εκατ. ευρώ από τα 5.185 εκατ. ευρώ του 2001 (αύξηση 109%). Τα ίδια κεφάλαια δεν διαγράφουν εξίσου οµαλή σε σχέση µε τα προηγούµε-να µεγέθη πορεία, εφόσον έχουν αυξοµειώσεις εντός τις επταετίας, καταγράφοντας γενική αύξηση 67%. Τέ-λος, τα κέρδη προ φόρου έχουν τις περισσότερες δι-ακυµάνσεις, καταγράφοντας ακόµη και ζηµίες για το 2002, καταλήγοντας να έχουν µία γενική αύξηση της τάξης του 179%.


Οι επιδόσεις

Στα πλαίσια της εκτίµησης των επιδόσεων των εται-ρειών που δραστηριοποιούνται στον κλάδο της Ιδιωτι-κής Ασφάλισης, το Εργαστήριο Συστηµάτων Χρηµα-τοοικονοµικής Διοίκησης του Πολυτεχνείου Κρήτης, λαµβάνοντας υπόψη ένα σύνολο κριτηρίων, τα οποία αφορούν κερδοφορία, ρευστότητα, φερεγγυότητα κ.ά., πραγµατοποίησε ανάλυση µε τη βοήθεια της πολυκρι-τήριας µεθόδου PROMETHEE. Η ανάλυση αυτή επιτρέ-πει τη σύνθεση πολλαπλών κριτηρίων για την εξαγωγή µιας συνολικής αξιολόγησης και κατάταξης των εται-

��. �� 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

�� 7496,2 8759,4 10125,1 11148,4 12019,6 14298,5 15955,2

�� 9626,2 10412,8 12218,9 13992,7 15940,5 18499,6 20370,9

�� 5185,1 6241,8 6935,3 7700,9 8570,7 9660,6 10826,7

�� 1605,2 1732,8 2196,2 2071,6 1691,0 2582,4 2679,9

�� 98,4 -106,4 187,4 91,2 186,1 428,3 274,3

1: �� µ�� µ�� 2001-2007

ρειών του κλάδου ιδιωτικής ασφάλισης της χώρας. Τα στοιχεία των χρηµατοοικονοµικών καταστάσεων, από τις οποίες αντλήθηκαν τα δεδοµένα, προέρχονται από τη βάση δεδοµένων της ICAP, ενώ η ανάλυση πραγµα-τοποιείται για το έτος 2007. Από ένα σύνολο 72 ασφα-λιστικών εταιρειών, για τις οποίες υπάρχουν διαθέσιµα στοιχεία, αρχικά υπολογίστηκαν 21 κριτήρια ενώ, στη συνέχεια µέσω της παραγοντικής ανάλυσης και του ελέγχου συσχέτισης επιλέγονται 6 κριτήρια, όπως αυτά παρουσιάζονται στον Πίνακα 2.

Στον πίνακα 3 παρουσιάζονται τα αποτελέσµατα της µεθόδου PROMETHEE, σχετικά µε την κατάταξη των

ασφαλιστικών εταιρειών, για το έτος 2007, τα οποία προκύπτουν µέσω της εξέτασης διαφόρων σεναρίων (500 στο σύνολο) σχετικά µε τη βαρύτητα των 6 κριτη-ρίων αξιολόγησης. Είναι σκόπιµο στο σηµείο αυτό να τονιστεί ότι η κατάταξη κάποιων ασφαλιστικών εταιρει-ών στις τελευταίες θέσεις δεν σηµαίνει απαραίτητα ότι αυτές αντιµετωπίζουν χρηµατοοικονοµικά προβλήµα-τα. Και αυτό γιατί στόχος της πολυκριτήριας µεθόδου PROMETHEE δεν είναι η αξιολόγησή τους σε καλές ή κακές, αλλά η κατάταξή τους βάσει µιας σύγκρισης που γίνεται µεταξύ τους, λαµβάνοντας παράλληλα υπό-ψη όλα τα χρηµατοοικονοµικά κριτήρια.

Στην 1η θέση της κατάταξης βρίσκεται, για το 2007, το Ταµείο Εγγύησης Καταθέσεων, το οποίο εµφανίζει τα µεγαλύτερα Διαθέσιµα και Ίδια Κεφάλαια από όλες τις υπόλοιπες ασφαλιστικές εταιρείες τη χρονιά αυτή και παράλληλα καταγράφει τη µεγαλύτερη επίδοση στα κριτήρια Διαθέσιµα / Βραχυχρόνιες Υποχρεώσεις και Υποχρεώσεις /Σύνολο Ενεργητικού. Στη 2η θέση κα-τατάσσετε η εταιρεία EFG Eurolife ΑΕΓΑ, η οποία έχει µέγιστες επιδόσεις στα κριτήρια Αποδοτικότητας Μικτά Κέρδη /Σύνολο Ενεργητικού και Κέρδη προ Φόρου /Σύ-νολο Ενεργητικού. Στη συνέχεια, στην 3η θέση βρίσκεται η Interamerican Ελληνική Ασφαλιστική Εταιρεία Ζωής ΑΕ, γεγονός που δικαιολογείται από τα δεύτερα µεγα-λύτερα Ίδια Κεφάλαια, τη δεύτερη µεγαλύτερη επίδοση στο κριτήριο Ανάπτυξης (Λογάριθµος Συνόλου Ενεργητι-κού) όπως, επίσης και την τρίτη µεγαλύτερη επίδοση στα κριτήρια Μικτά Κέρδη /Σύνολο Ενεργητικού και Καθαρά Κέρδη προ Φόρου /Σύνολο Ενεργητικού. Η American Life Insurance Co (Alico AIG Life) SA έρχεται 4η στην κατάταξη των ασφαλιστικών εταιριών έχοντας τα τρίτα µεγαλύτερα Ίδια Κεφάλαια και την τρίτη µεγαλύτερη επίδοση στο κριτήριο Ανάπτυξης (Λογάριθµος Συνόλου Ενεργητικού). Η πρώτη πεντάδα της κατάταξης κλείνει µε

την Interamerican Υγείας ΑΕ Γενικών Ασφαλειών Υγείας & Βοήθειας στην 5η θέση καταγράφοντας την τρίτη µεγα-λύτερη επίδοση στα κριτήρια Επίδοσης Διαχείρισης (Ει-σπρακτέοι Λογαριασµοί /Πωλήσεις) και Ανάπτυξης (Μι-κτά Κέρδη /Σύνολο Ενεργητικού και Καθαρά Κέρδη προ Φόρου /Σύνολο Ενεργητικού). Η τελευταία πεντάδα της κατάταξης ξεκινάει µε την Mitsui Sumitomo Insurance Company (Europe) LTD στην 68η θέση, η οποία εµφα-νίζει τις χαµηλότερες επενδύσεις και τα χαµηλότερα δια-θέσιµα, όπως επίσης και τα δεύτερα χαµηλότερα Σύνολο Ενεργητικού και Σύνολο Εσόδων. Η ίδια εταιρεία κατα-γράφει τη χαµηλότερη επίδοση στα κριτήρια Επίδοσης Διαχείρισης καθώς και τη δεύτερη µικρότερη επίδοση στον Λογάριθµο Ενεργητικού και Συνολικής Ικανότητας Δανεισµού, γεγονός που δικαιολογεί τη χαµηλή της θέ-ση στην κατάταξη. Στην 69η θέση συναντάει κανείς την Tokio Marine Europe Insurance LTD, η οποία κατέχει τη δεύτερη χαµηλότερη θέση σε µέγεθος Ιδίων Κεφα-λαίων και Ασφαλιστικών Προβλέψεων και παράλληλα τη χειρότερη επίδοση στο κριτήριο Συνολικής Ικανότητας Δανεισµού (Υποχρεώσεις /Σύνολο Ενεργητικού). Στην 70η θέση έρχεται η Royal & Sun Alliance Insurance PLC. Η εταιρεία αυτή καταγράφει τη χαµηλότερη επίδοση όλων όσον αφορά το κριτήριο Επίδοσης Διαχείρισης, καθώς και τα τρίτα χαµηλότερα σε µέγεθος Έσοδα αλλά και Συνολικό Ενεργητικό µε αποτέλεσµα την τρίτη χαµη-λότερη επίδοση στον Λογάριθµο του Ενεργητικού. Στην 71η θέση συναντάται η εταιρεία Universal Allgemeine Versicherung A.G., η οποία κατέχει αρνητική πρωτιά όσον αφορά στο σύνολο των Εσόδων της χρήσης του 2007 καθώς και στα Μικτά Κέρδη /Σύνολο Ενεργητικού και Κέρδη προ Φόρου /Σύνολο Ενεργητικού. Στην τελευ-ταία θέση της συνολικής κατάταξης, την 72η, βρίσκεται η εταιρεία Pearl Assurance PLC, για την οποία τα στοιχεία δείχνουν ότι κατέχει το χαµηλότερο Σύνολο Ενεργητικού

��

1 �� µ�� / ��

2 ��µ� / ��µ��

3 �� / ��

4 �� / ��

5 ��µ��

6 �� / ��

2: ��


και κατ’ επέκταση Λογάριθµο Συνολικού Ενεργη-τικού (κριτήριο Ανάπτυξης), τα χαµηλότερα Έσο-δα για τη χρονιά αυτή και τα τρίτα χαµηλότερα Ίδια Κεφάλαια. Παράλληλα, η ίδια εταιρεία κα-ταγράφει τις δεύτερες χειρότερες επιδόσεις στα κριτήρια Επίδοσης Διαχείρισης (Εισπρακτέοι Λο-γαριασµοί /Πωλήσεις) και Αποδοτικότητας (Μικτά Κέρδη /Σύνολο Ενεργητικού και Καθαρά Κέρδη προ Φόρων /Σύνολο Ενεργητικού).

Προς µία νέα εποχή;

Ο ασφαλιστικός κλάδος στη χώρα µας πα-ρουσιάζει µεγάλο ενδιαφέρον για µελέτη, τα τελευταία κυρίως χρόνια, εφόσον είναι µια ζω-ντανή αγορά που έρχεται να διαδραµατίσει συ-µπληρωµατικό µεν, αλλά ιδιαίτερα καθοριστικό ρόλο στην κοινωνική ασφάλιση, µε στόχο τη µε-γιστοποίηση του οφέλους του καταναλωτή, µέσω του υγιούς ανταγωνισµού. Η παρούσα µελέτη αφορά µια αξιολόγηση των ιδιωτικών ασφαλι-στικών εταιρειών που δραστηριοποιούνται στην ελληνική επικράτεια µε χρηµατοοικονοµικά µόνο κριτήρια. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον και στόχος του Εργαστηρίου αποτελεί η επέκταση της µελέ-της του θέµατος, λαµβάνοντας υπόψη και ποιοτι-κά στοιχεία, όπως εκπαίδευση στελεχών, εµπει-ρία κ.ά. καθώς και µια αξιολόγηση της αποτε-λεσµατικότητας της σχέσης εισροών και εκροών κεφαλαίων των ασφαλιστικών εταιρειών. Όπως συµβαίνει και µε άλλους κλάδους της ελληνικής οικονοµίας, ο ασφαλιστικός κλάδος θα ακολου-θήσει τα χνάρια της ευρωπαϊκής αγοράς, όπου οι ασφαλιστικές εταιρείες αναπτύσσονται µε ταχύτατους ρυθµούς. Οι ασφαλιστικές µεταρ-ρυθµίσεις στην Ελλάδα ωθούν προς νέες τάσεις και χρόνο µε τον χρόνο σχηµατίζεται µια νέα πραγµατικότητα που ανταποκρίνεται στις συ-νεχώς αυξανόµενες ασφαλιστικές ανάγκες των ατόµων. Η ανάπτυξη της ασφαλιστικής αγοράς είναι εντυπωσιακή, εφόσον 150 περίπου ασφα-λιστικές εταιρίες, ελληνικές και ξένες προσφέ-ρουν τις υπηρεσίες τους στον κλάδο Ασφαλειών Ζωής και στον κλάδο Γενικών Ασφαλειών. Στην Ελλάδα µόνο το 10% περίπου των Ελλήνων είναι ασφαλισµένοι. Το ποσοστό αυτό στις ευρωπαϊκές χώρες ξεπερνά το 60%. Το συµπέρασµα, λοιπόν, στο οποίο µπορεί να καταλήξει κανείς είναι ότι ο κλάδος την Ελληνικής Ιδιωτικής Ασφάλισης µέ-σα σε ένα οροθετηµένο και εποπτευόµενο υπεύ-θυνα από την Πολιτεία θεσµικό πλαίσιο, θα απο-τελέσει έναν από τους πλέον αναπτυσσόµενους κλάδους της ελληνικής οικονοµίας ο οποίος θα µπορέσει να διαδραµατίσει ένα συµπληρωµα-τικό εργαλείο ασφάλισης στον νέο ασφαλιστικό χάρτη της χώρας µας.

��-��

��

PROMETHEE

1 �� 22.081

2 EFG EUROLIFE �.�.�.�. 9.928

3�� .�.

7.900

4AMERICAN LIFE INSURANCE CO.(ALICO AIG LIFE) S.A.

7.464

5�� .�.�� & ��

7.398

6 �� .�. 6.841

7ING ��

6.697

8 ALLIANZ �� .�. 5.916

9 AXA �� .�. 5.379

10�� (�.�.�.�.)

4.843

11�� .�.

4.356

12 ING �.�. 4.349

13 ��, �, �.�.�.�.�. 4.273

14 �� .�.�.�. 4.217

15 GENERALI LIFE �.�. �� 4.101

16 �� .�.�.�. 3.624

17 VICTORIA �.�.�. �� 3.572

18 EFG EUROLIFE �.�.�.�. 3.514

19 COMMERCIAL VALUE �.�.�. 3.467

20 �� EUROLIFE LTD 3.223

21 �� .�.�. 2.983

22 ACTIVA INSURANCE �.�.�. (*) 2.835

23 ING �� .�.�.�. 2.800

24 UNIVERSAL LIFE (��) �.�.�. �� 2.375

25 INCHCAPE �� .�.�.�. 2.227

3: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΤΑΤΑ ΞΗΣ ΙΔΙΩΤΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΕΤΟΣ 2007

3: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΤΑΤΑ ΞΗΣ ΙΔΙΩΤΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΕΤΟΣ 2007

��-��

��

PROMETHEE

26 �� EIAI �� .�.� 2.199

27 V.D.V. LEBEN INTERNATIONAL �.�.�.�. 2.196

28 �� .�. 2.078

29 �� .�. �� 1.909

30 �� .�.�.�.�. 1.904

31 VICTORIA �.�.�. �� 1.200

32 �� .�.�.�.�. 1.060

33 ARAG ALLGEMEINE RECHTSSCHUTZ - VERSICH 0.704

34 �� .�. �� 0.529

35 �� .�.�.�. 0.501

36 �� .�.�.�. 0.496

37 �� .�. 0.482

38 IMPERIO LIFE �.�. 0.370

39 �� .�. 0.349

40 �� .�.�.�. 0.346

41 �� .�.�.�.�. 0.285

42 �� .�.�.�.�. 0.182

43 �� .�.�. 0.179

44 �� .�.�.�. 0.120

45 INTERNATIONAL LIFE �.�.�.�. 0.094

46 �� .�. �� -0.076

47 D.A.S. HELLAS �.�. -0.131

48 �� .�.�.�. -0.158

��-��

��

PROMETHEE

49 AIGAION �� .�. -0.171

50 ��, �. �., �.�. �� -0.352

51 PROTON �� .�. (*) -0.434

52 �� -0.436

53NATIONAL UNION FIRE INSURANCE CO. OF PITTSBURGH PENSYLVANIA

-0.449

54�� .�. ��

-0.584

55 GENERALI HELLAS �.�. �� -0.807

56 �� .�.�.�. -0.842

57 �� .� -0.866

58 �� .�.�.�. -0.945

59 INTERNATIONAL LIFE �.�. �� -1.062

60MAPFRE ASISTENCIA CO.INTERN. DE SEGUROS Y REAS�GUROS S.A.

-2.023

61�� .�.

-2.064

62 CITILIFE S.A. -2.781

63 GROUPAMA �� -3.169

64 ��, �., �� .�.�.�. -3.234

65 EULER HERMES EMPORIKI A.E. -3.717

66 MALAYAN INSURANCE CO. INC. -9.766

67 LA VIE �.�. -14.764

68 MITSUI SUMITOMO INSURANCE COMPANY (EU -16.605

69 TOKIO MARINE EUROPE INSURANCE LTD -16.644

70 ROYAL & SUN ALLIANCE INSURANCE PLC -18.521

71 UNIVERSA ALLGEMEINE VERSICHERUNG A.G. -24.436

72 PEARL ASSURANCE PLC -28.510


Investment TimeΔύσκολοι καιροί για επενδυτές ή εποχή µεγάλων ευκαιριών; Όπως και να το δει κανείς, σίγουρα αναφέρεται στις δύο όψεις του ίδιου νοµίσµατος.


ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Σφυρί και αµόνιγια τους

αρχιτέκτονεςτου καπιταλισµού

ΜΙΝΩΣ ΖΟΜΠΑΝΑΚΗΣ Με καθοριστική παρουσία στις δι-εθνείς χρηµατοπιστωτικές εξελίξεις του 20ου αιώνα, πατέρας των κοινοπρακτικών δανείων στην Ευρώπη, υπήρξε ουσια-στικά ο αρχιτέκτονας ενός συστήµατος που προσέφερε ρευ-στότητα σε παγκόσµια κλίµακα. Είναι ίσως ένα από τα πιο κατάλληλα πρόσωπα στη χώρα να µιλήσει για τους ξένους αλλά και τους εγχώριους κλυδωνισµούς της εποχής. Συνέ-ντευξη στη ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ

ΕΠΙΛΟΓΗ 129

Tελικά κ. Ζοµπανάκη, η κρίση µπο-ρούσε να είχε προβλεφθεί;

Όταν αποφασίστηκε η απορύθµιση (deregulation) των τραπεζών στις ΗΠΑ, πολλοί από εµάς είχαν διαφω-νήσει γιατί, παρά το ότι οι εποπτικές αρχές πίστευαν ότι οι τράπεζες θα µπορούσαν από µόνες τους να κά-νουν αξιολόγηση των κινδύνων (risks), εµείς φοβόµα-σταν ότι θα υπήρχε πρόβληµα. Σε άρθρο του Business Week, στις αρχές τις δεκαετίας του ’80, είχα πει ότι µε την απορύθµιση προχωρούµε σε µία οικονοµία καζίνο. Η κατάσταση χειροτέρευσε όταν το 1999 καταργήθηκε το Glass-Steagal Act, το οποίο διαχώριζε τον ρόλο των εµπορικών τραπεζών από τις επενδυτικές, αφήνοντας τις τράπεζες ελεύθερες να εµπλέκονται σε εργασίες που παραδοσιακά αναλάµβαναν οι επενδυτικές.

Ένα άλλο πρόβληµα είναι η δηµιουργία των πα-ραγώγων (derivatives), τα οποία οι τράπεζες κρατούν εκτός ισολογισµού, µε τη θεωρία ότι τα παράγωγα βα-σίζονται σε µία αλυσίδα αντισυµβαλλόµενων και, συ-νεπώς, είναι αυτοεξυπηρετούµενα. Το αποτέλεσµα εί-ναι να δηµιουργηθούν, έξω από τους ισολογισµούς των τραπεζών, παράγωγα εκτιµώµενα σήµερα περίπου σε 65 τρισ. δολάρια, ποσό που αντιπροσωπεύει τέσσερις φορές το Α.Ε.Π. των ΗΠΑ. Το «πάγωµα» ή η κατάρρευ-ση µεγάλου αριθµού των παραγώγων αυτών, αναγκάζει τις τράπεζες να θεωρούν ορισµένα από αυτά επισφαλή και να πρέπει να δηµιουργήσουν αποθεµατικά για την κάλυψή τους ή και να τα διαγράψουν από το κεφάλαιό τους. Αυτό είναι άλλο ένα από τα µεγάλα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν σήµερα οι τράπεζες.


Η πίεση για ολοένα υψηλότερα κέρδη που θα στηρίζουν την τιµή της µετοχής µιας τράπεζας αναπόφευκτα θα οδηγεί σε συµπεριφορές που βάζουν σε κίνδυνο την ίδια την τράπεζα αλλά και τη σταθερότητα του παγκόσµιου χρηµατοοικονοµικού συστήµατος;

Πράγµατι, η πίεση για ολοένα και υψηλότερα κέρ-δη που θα στηρίξουν και θα αυξήσουν τη µετοχή µιας τράπεζας, την οδηγούσε, αναπόφευκτα, σε χρηµατοδό-τηση δανείων µεγάλου ρίσκου, τα οποία, βεβαίως, επέ-φεραν και υψηλότερα κέρδη.

Τώρα τι µπορεί να γίνει; Οι κυβερνήσεις παίρνουν µέ-τρα για την ενίσχυση της ρευστότητας στις αγορές και τη στήριξη των καταναλωτών; Μπορούν να αναχαιτί-σουν το κύµα επιφυλακτικότητας ώστε να µην οδηγη-θούµε σε ένα καθοδικό φαύλο κύκλο επιδείνωσης;

Πολύ δύσκολη ερώτηση. Ούτε οι κυβερνήσεις δεν έχουν ακόµη καταλήξει σε αποφάσεις. Βασικά, αυτό που θέλουν είναι να αναθερµανθεί η κατανάλωση για να αποφευχθεί ο µεγάλος κίνδυνος του αποπληθωρι-σµού και της βαθιάς ύφεσης. Εάν αυτό γίνει µέσω της στήριξης της κεφαλαιουχικής δύναµης των τραπεζών για να µπορέσουν να χρηµατοδοτήσουν την οικονοµία ή µέσω της απευθείας χρηµατοδότησης των καταναλω-τών µε διάφορα προγράµµατα, δεν έχει ακόµα διευκρι-νιστεί. Όπως φαίνεται, ο νέος πρόεδρος θα προχωρή-σει και στα δύο. Πάντως, οι τράπεζες σήµερα ζουν µε τον φόβο της κατάρρευσης των ισολογισµών τους, µε

αποτέλεσµα να έχουν, συν τοις άλλοις, «παγώσει» και τα δάνεια στην ενδοτραπεζική αγορά.

Πολλοί µιλούν για µια νέα αρχιτεκτονική του παγκό-σµιου χρηµατοοικονοµικού συστήµατος. Μπορεί να υπάρξει ένας µηχανισµός έγκαιρης προειδοποίησης για επερχόµενες κρίσεις;

Ασφαλώς και γίνεται συζήτηση για µία νέα αρχιτε-κτονική του παγκόσµιου χρηµατοοικονοµικού συστή-µατος διότι το σηµερινό έχει, κατ’ ουσία, καταρρεύσει. Δηλαδή, βρισκόµαστε σε µία κρίση όχι µόνο του χρη-µατοοικονοµικού συστήµατος αλλά του συστήµατος εν γένει.

Πόσο εφικτή και σκόπιµη είναι µια παγκόσµια εποπτική αρχή για τις χρηµαταγορές;

Μία παγκόσµια εποπτική αρχή για τις αγορές είναι, βέβαια, επιθυµητή, αλλά αυτό, πρακτικά, έχει αποδει-χθεί αδύνατο, µια και το αγγλοσαξoνικό κατεστηµένο έχει διαφορετικές απόψεις από αυτές των Ευρωπαίων και των Ασιατών. Τι θα επικρατήσει; Ελπίζουµε καλύτε-ρος συντονισµός και επικοινωνία µεταξύ των εποπτικών αρχών, όποιων και όταν διαµορφωθούν. Προς το πα-ρόν, υπάρχει η BIS (Basel), η οποία έχει κάποια επο-πτεία πάνω στην κεφαλαιουχική επάρκεια των τραπε-ζών. Δυστυχώς, οι κανόνες που έχει θεσπίσει δεν είναι πάντα πραγµατοποιήσιµοι, µια και πολλές τράπεζες, εκ των πραγµάτων, δεν µπορούν να τους ακολουθήσουν.

ΕΠΙΛΟΓΗ 131

Η κρίση κλονίζει το status των ΗΠΑ ως οικονοµικής υπερδύναµης. Οδηγούµαστε σε µια νέα αναδιάταξη ισορροπιών; Τι σηµαίνει αυτό για το δολάριο;

Βεβαίως και η κρίση κλονίζει το status των ΗΠΑ ως οικονοµικής υπερδύναµης. Οδηγούµαστε σε µία ανα-κατάταξη των ισορροπιών, µε την Κίνα, την Ινδία, τη Ρωσία, τη Βραζιλία και την Ιαπωνία να παίζουν µεγα-λύτερο ρόλο στη διακίνηση εµπορίου και κεφαλαίου. Τι σηµαίνει αυτό για το δολάριο; Πολλά. Είναι φανερό, ότι το δολάριο δεν µπορεί πλέον να συνεχίζει να παίζει τον ρόλο του κατ’ εξοχήν αποθεµατικού νοµίσµατος και νοµίσµατος συναλλαγών, στο σηµείο που µέχρι σήµερα έκανε. Ενα νόµισµα κράτους µε τέτοια χρέη, τόσο δη-µοσιονοµικά όσο και προς τον υπόλοιπο κόσµο, κινδυ-νεύει να χάσει την εµπιστοσύνη του και να καταρρεύ-σει. Προσδοκά κανείς τη δηµιουργία και άλλων πα-ράλληλων αποθεµατικών νοµισµάτων, όπως είναι ήδη το ευρώ, ενός νέου ασιατικού νοµίσµατος και, πιθανώς, ενός νοµίσµατος των χωρών παραγωγής πετρελαίου.

Αν αυτό συµβεί, πράγµα που για µένα είναι αναπόφευ-κτο, ο ρόλος του δολαρίου θα µειωθεί κι έτσι η Αµερική θα αναγκαστεί σε µία δηµοσιονοµική πειθαρχία και σε αύξηση της ανταγωνιστικότητας της οικονοµίας της για να µπορέσει να εξυπηρετήσει τα εξωτερικά της χρέη στο νόµισµα που αυτά δηµιουργούνται. Δηλαδή, κά-ποια στιγµή, ίσως να µην µπορεί πλέον µε το δικό της νόµισµα να ξεχρεώνει χρέη που θα προκύπτουν από συναλλαγές π.χ. µε τις Ασιατικές χώρες ή µε την Ευρώ-πη. Πάµε, δηλαδή, σε ένα καινούργιο «Bretton Woods» σύστηµα, που, προσωπικά, πιστεύω ότι θα είναι προς όφελος της διεθνούς οικονοµίας, η οποία, επιτέλους, θα απαγκιστρωθεί από την εξάρτησή της από το δολάριο.

Η Ελλάδα πως µπορεί να αντιµετωπίσει την κρίση ώστε να έχει τις λιγότερες απώλειες; Το πακέτο ενίσχυσης της ρευστότητας των τραπεζών, κατά τη γνώµη σας, µπορεί να είναι τονωτική ένεση για την οικονοµία;

Η Ελλάδα, δυστυχώς, δεν θα µπορέσει να αποφύγει την κρίση, η οποία ευχόµαστε να µην είναι τόσο βαριά όσο περιµένει κανείς ότι θα είναι στις µεγάλες βιοµη-χανικές χώρες. Ευτυχώς που στη χώρα µας υπάρχει κάποιο δίχτυ κοινωνικής ασφάλισης, πράγµα που δεν υπάρχει π.χ. στις ΗΠΑ. Η µείωση των εισοδηµάτων και η αύξηση της ανεργίας είναι αναπόφευκτες, αφού η χώρα µας στηρίζεται τόσο πολύ στη χρηµατοδότηση των αναγκών της από το εξωτερικό. Έχουµε δει ότι το εµπορικό έλλειµµα του ισοζυγίου πληρωµών ισοδυνα-µεί µε το 17% του Α.Ε.Π., το µεγαλύτερο ίσως ποσοστό από οποιαδήποτε άλλη χώρα του ΟΟΣΑ, πράγµα που αποδεικνύει την εξάρτηση της οικονοµίας µας από το εξωτερικό καθώς και την έλλειψη ανταγωνιστικότητας των προϊόντων µας. Ο,τιδήποτε θα µπορούσε να ενι-σχύσει την κεφαλαιουχική θέση των τραπεζών, δίνει µεγαλύτερη πιθανότητα χρηµατοδότησης της οικονοµί-ας. Πρέπει, πάντως, να ξέρουµε ότι ένα µεγάλο ποσό από τα 28 δισ. ευρώ προορίζεται για την αποπληρω-µή υποχρεώσεων των ελληνικών τραπεζών προς ξένες τράπεζες εντός του έτους 2009. Αρα, το ποσό που πε-ρισσεύει για την εσωτερική ενίσχυση των τραπεζών δεν είναι τόσο µεγάλο όσο ακούγεται. Βασικά, το πρόβλη-µα των ελληνικών τραπεζών είναι ότι δεν µπορούν να προχωρήσουν σε νέους δανεισµούς αφού πολλά από τα δάνειά τους είναι κατ’ ουσίαν «παγωµένα», όπως επί-σης, δυσκολεύονται να δανειστούν από το εξωτερικό, αφού η ενδοτραπεζική αγορά είναι ακόµα επιφυλακτι-κή, αν όχι «παγωµένη», σε νέες χρηµατοδοτήσεις.


PRIVATE BANKING

Μέτρον ΆριστονΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΑΡΧΟΝΤΙΔΗΣ Ο private banker της Eurobank εκτιµά ότι από την εποχή που ζήσαµε την κα-τάρρευση του ακραίου σοσιαλισµού περάσαµε σε επίπεδα ακραίου καπιταλισµού, µόλις σε 17 χρόνια, µε τα γνωστά δυσµενή αποτελέσµατα. Χρειάζεται µετριοπάθεια και αυτό που αναδεικνύεται ως επιτοµή των διδαγµάτων από την τρέ-χουσα ύφεση των αγορών είναι το αίτηµα για οικοδόµηση ορθότερου risk perception. Συνέντευξη στον ΓΙΩΡΓΟ ΡΗΓΑ

ΕΠΙΛΟΓΗ 133

Ποια είναι, κ. Αρχοντίδη, τα κα-τώτατα χρηµατικά όρια που θέτει Eurobank για να γίνει ένας επενδυτής πελάτης του private banking;

Στην τράπεζα µας υπάρχει το όριο των 500.000 ευ-ρώ, όµως αυτό είναι καλύτερο να µην τηρείται αυστηρά. Και τι θέλω να πω; Όταν για παράδειγµα έρχεται σε µας κάποιος 28χρονος ή 30χρονος επενδυτής που για κά-ποιο λόγο, π.χ. κληρονοµιά, βρέθηκε µε ένα σηµαντικό κεφάλαιο της τάξεως των 300.000 ευρώ είναι λάθος να τον αποκλείσεις. Και είναι λάθος γιατί αυτός ο άνθρωπος βρίσκεται στην πιο δυναµική φάση της ζωής του και στα 40 του µπορεί να διακρίνεται από µια σηµαντική οικονο-µική επιφάνεια. Είναι λοιπόν προς το συµφέρον τόσο της τράπεζας όσο και του private banker να οικοδοµηθεί µια σχέση εµπιστοσύνης από νωρίς. Συνεπώς πέρα από τα ποσοτικά όρια υπεισέρχονται στη ζυγαριά και ποιοτικά κριτήρια. Ένας άλλος σηµαντικός παράγοντας είναι κα-τά πόσο πραγµατικά επιθυµεί ένας πελάτης υπηρεσίες private banking. Είναι χαρακτηριστικό πως υπάρχουν πελάτες που διαθέτουν ποσά της τάξεως των 2 εκατ. ευρώ και απλά αξιώνουν ένα αυξηµένο επιτόκιο. Αυτοί, κατά τη γνώµη µου, δεν είναι private banking πελάτες µε την ουσιαστική έννοια του όρου.


Η διαχείριση των χρηµάτων γίνεται εν λευκώ από τους private bankers ή συµµετέχουν και οι επενδύτες σε αυ-τή και κατά πόσο διαφέρει το ελληνικό private banking από εκείνο του εξωτερικού;

Γενικότερα υπάρχουν τριών ειδών private banking. Σε πρώτη φάση βρίσκεται το execution only, όπου ο πε-λάτης ενηµερώνεται από τον private banker του για τα προϊόντα και τις δυνατότητες επενδύσεων που υπάρχουν και κατόπιν της τελικής εγκρίσεως του πελάτη ο private banker εκτελεί τις εντολές του. Ο δεύτερος τύπος είναι το advisory, όπου ο πελάτης, κατόπιν αµοιβής, δέχεται από την τράπεζα του σε ετήσια βάση αριθµό εξειδικευµένων επενδυτικών συµβουλών, οι οποίες και προχωρούν αν υπάρξει η σχετική άδεια από τον άµεσα ενδιαφερόµε-νο. Μια τρίτη και πιο ακριβή µορφή private banking είναι η εν λευκώ διαχείριση. Εκεί ο πελάτης δίνει κά-ποιες γενικές κατευθυντήριες γραµµές για το είδος των επενδύσεων που επιθυµεί, αν προτιµά δηλαδή οµόλογα, µετοχές ή ακίνητα και για το σε ποιες κατευθύνσεις (Ελ-

λάδα, Ευρώπη, Αµερική) προτιµά να διοχετευτούν τα κεφάλαια του και βάσει αυτών ο private banker διαχειρίζεται εν λευκώ τα χρήµατα. Στην Eurobank παρέχουµε µόνο το πρώτο και το τρίτο, και µάλιστα η εν λευκώ διαχείριση αντιστοιχεί µόνο γύρω στο 3% και 4% των συνολι-κών assets. Το advisory ελάχιστα έχει αναπτυχθεί στη χώρα µας σε σχέση µε το εξωτερικό κυρίως λό-γω νοοτροπίας. Πολύ δύσκολα ένας Έλληνας θα δεχτεί να καταβάλει advise fee, ενώ το σύστηµα αυτό στο εξωτερικό δουλεύει ικανοποι-ητικά και µάλιστα κορυφαίοι οίκοι του εξωτερικού (βλ. UBS, Credit Suisse κ.ά.) προβλέπουν ακόµα και annual management fee. Γε-ν ικά διαφορές υπάρχουν αλ λά πιστεύω ότι έχουν γίνει σηµαντικά βήµατα και ειδικότερα στον τοµέα του έµψυχου δυναµικού οι private bankers µας δεν έχουν να ζηλέ-ψουν τίποτα από τους Ευρωπαίους ή Αµερικανούς συναδέλφους τους. Εκεί που υστερούµε και έχουµε να ζηλέψουµε πράγµατα είναι, ως προς το εύρος των προσφερο-µένων προϊόντων (product range) καθώς επίσης και στον τοµέα των υποδοµών. Σε αυτά τα πεδία µε άριστα το 10, κατά τη γνώµη, είµα-στε µεταξύ 6 και 7. Χρειάζεται να είµαστε σε θέση να προσφέρουµε περισσότερες επιλογές και να µπο-ρούµε να τις στηρίξουµε. Ξέρετε επίσης, ότι σε τέτοια θέµατα, δεν

υπάρχει οροφή και πάντα υπάρχουν περιθώρια βελτίω-σης και βήµατα γίνονται. Για παράδειγµα το τµήµα µας υποστηρίζει µέχρι σήµερα 3 αµοιβαία κεφάλαια αλλά πολύ σύντοµα αυτά θα γίνουν 15.

Δώστε µας µια εικόνα του συνολικού χαρτοφυλακίου σας υπό διαχείριση.

Αυτό είναι της έκτασης των 8,2 δισ. ευρώ. Συγκεκρι-µένα τα 7 δισ. ευρώ βρίσκονται στην Ελλάδα και υπάρ-χει άλλο 1,182 δισ. ευρώ στο Λουξεµβούργο. Συνολικά οι 56 front line private bankers µας διαχειρίζονται περίπου 5,500 group πελατών. Και µε έναν πρόχειρο υπολογισµό βλέπετε πως ο µέσος όρος κεφαλαίου υπό διαχείριση ανά άτοµο στην Ελλάδα κυµαίνεται στα 1,27 εκατ. ευρώ. Όπως σας είπα και προηγουµένως το προσωπικό µας κάνει άριστη δουλειά και το µέτρο σύγκρισης µας είναι αποκλειστικά το private banking του εξωτερικού. Και αυτό δεν είναι ένδειξη αλαζονείας προς τις υπόλοιπες

PHO

TO: Θ

ΑΝΑΣ

ΗΣ

ΤΣΟ

ΓΚΑΣ

ΕΠΙΛΟΓΗ 135

ελληνικές τράπεζες απλά ως Eurobank έχουµε επιλέξει να βάλουµε τον πήχη πολύ ψηλά.

Ερχόµενοι στο σήµερα, βλέπουµε πως όλο το χρηµατο-οικονοµικό φάσµα επηρεάστηκε και επηρεάζεται από τη διεθνή οικονοµική κρίση. Τι αντίκτυπο είχε η κρίση στους επενδυτές του ελληνικού private banking;

Αναµφίβολα το επηρέασε πάρα πολύ και ήταν φυσι-κά λογική µια τέτοια εξέλιξη. Αυτό που παρατηρήθηκε ευρέως ήταν µια αυξηµένη τάση για risk aversion. Οι πελάτες αναζήτησαν επιλογές µε µικρότερο ρίσκο κα-τευθυνόµενοι κυρίως προς κρατικά οµόλογα γερµανικού και ελληνικού δηµοσίου. Λόγω του γενικότερου αρνητι-κού κλίµατος σηµειώθηκαν και ακραίες έως ευτράπε-λες αντιδράσεις. Για παράδειγµα υπήρξε πελάτης από τη Βόρειο Ελλάδα ο οποίος απέσυρε όλα τα κεφάλαιά του, και µιλάµε για ένα αρκετά µεγάλο ποσό, και πήγε και τα έθαψε στο χωράφι του. Τώρα, που το πράγµα έχει

οµαλοποιηθεί τα ξέθαψε και µας τα εµπιστεύτηκε εκ νέ-ου, ευτυχώς δεν είχαν πολύ χώµα. Σε γενικές γραµµές πάντως προκλήθηκε αβεβαιότητα, και εξαιτίας ανυπό-στατων φηµών µε τις οποίες κάποιοι αντιεπαγγελµατίες διέσπειραν την αγορά, και έτσι πολλές εργατοώρες χά-θηκαν επειδή πολλοί πελάτες ανησυχώντας ήρθαν σε µας για να αναζητήσουν διευκρινήσεις για τα επενδυτικά τους προγράµµατα, διευκρινήσεις που ίσως τις περισσό-τερες φορές δεν χρειάζονταν.

Υπό το βάρος των συνεπειών της κρίσης τέθηκαν από τους επενδυτές ή από εσάς ζητήµατα αλλαγής στρατη-γικής; Αν ναι, ποιες ήταν αυτές; Έχει για παράδειγµα προταθεί µεγαλύτερη διασπορά ρίσκου σαν επενδυτικό ανάχωµα;

Δεν τέθηκε τέτοιο ζήτηµα και αυτό κυρίως γιατί ήδη υπάρχει µεγάλη διασπορά ρίσκου. Για το private bank-ing η διασπορά ρίσκου είναι το Α και το Ω και πολύ δύσκολα θα αφήναµε κάποιον πελάτη µας να εκτεθεί σε πολύ µεγάλο κίνδυνο µε µονοµερείς επενδύσεις. Για παράδειγµα υπάρχει προηγούµενο επενδυτή που διατη-ρούσε τα κεφάλαια του σε προθεσµιακές καταθέσεις και ξαφνικά και όψιµα αποφάσισε να τα επενδύσει όλα σε µετοχές. Φυσικά τον αποτρέψαµε γιατί είχαµε έναν άν-

θρωπο που µέχρι τώρα ακουµπούσε µε τα ακροδάκτυλα του το νερό της θάλασσας στην παραλία και ξαφνικά ζή-τησε να τον µεταφέρουµε στα ανοιχτά και να τον αφή-σουµε εκεί δίχως µάλιστα σωσίβιο.

Δηµιουργεί η κρίση και η ύφεση ένα νέο περιβάλλον ικανό για αύξηση µεριδίων αγοράς και πρόσκτησης πελατών;

Κάθε κρίση δηµιουργεί ευκαιρίες. Αυτός είναι ένας πάγιος κανόνας που εννοείται ότι αφορά και ότι συµβαίνει στις µέρες µας. Συγκεκριµένα, µετά το πρώτο µούδιασµα πολλοί πελάτες µας έρχονται και δηλώνουν επιθυµία για πιο επιθετικές επενδυτικές ενέργειες στοχεύοντας κυρίως σε µετοχές που υποτιµήθηκαν αρκετά κατόπιν των µαζικών και αναγκαίων ρευστοποιήσεων των hedge funds. Παρα-τηρείται δηλαδή µια πιο ψύχραιµη και πιο θετική αντιµε-τώπιση των πραγµάτων και από τους καινούργιους µας, αλλά κυρίως από όσους ήδη συνεργάζονται µαζί µας.

Ποια είναι τα βασικά διδάγµατα από την κρίση για να αποφευχθεί κάτι ανάλογο στο µέλλον;

Θα σας παραπέµψω στο αρχαίο ελληνικό ρητό «Πάν Μέτρον Άριστον» και ας κινδυνεύω να γίνω φιλοσοφικός υπέρ το δέον. Και για να γίνω πιο συγκεκριµένος, από την εποχή που ζήσαµε την κατάρρευση του ακραίου σο-σιαλισµού περάσαµε σε επίπεδα ακραίου καπιταλισµού µόλις σε 17 χρόνια µε τα γνωστά δυσµενή αποτελέσµατα. Χρειάζεται µετριοπάθεια και αυτό που αναδεικνύεται ως επιτοµή των διδαγµάτων είναι το αίτηµα για οικοδόµη-ση ορθότερου risk perception. Πέρα από την απληστία και τα απανωτά λάθη, την κρίση κυοφόρησε και η τάση υποτίµησης του κινδύνου. Δηµιουργήθηκε µια κατάστα-ση όπου όλοι επέµεναν να κοιτάζουν το «τυρί» και όχι τη «φάκα». Τα χαµηλά επιτόκια και ο εύκολος δανεισµός παρέσυραν πολλούς και όταν ξαφνικά τα επιτόκια ανέ-βηκαν, λίγα δάνεια µπορούσαν να εξυπηρετηθούν και έτσι τελικά έσπασε η αλυσίδα µιας επίπλαστης ανάπτυ-ξης και η παγκόσµια οικονοµία µπήκε σε έναν φαύλο κύκλο όπου κυριαρχούν υψηλά επιτόκια, έλλειψη ρευ-στότητας, χαµηλή ζήτηση και τελικά αρνητική ανάπτυξη. Πρέπει λοιπόν να µην έχουµε παρωπίδες στις καλές πε-ριόδους και να λαµβάνουµε σοβαρά υπόψη τα αρνητικά σενάρια και τους ενδεχόµενους κινδύνους.

ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΛΗΣΤΙΑ και τα απανωτά λάθη, την κρίση κυοφόρησε και η τάση υποτίµησης του κινδύνου. Δηµιουργήθηκε µια κατάσταση όπου

όλοι επέµεναν να κοιτάζουν το «τυρί» και όχι τη «φάκα».


ΔΗΜΟΠΡΑΣΙΕΣ EΡΓΩΝ ΤΕΧΝΗΣ

Πορτοφόλια ερµητικά κλειστά

Τα τελευταία 20 χρόνια, σε όλες τις κρίσεις, η τέχνη αποτελούσε ένα ισχυρό καταφύγιο σταθερότητας, µια εναλλακτική επένδυση, σε αντίθεση µε το πετρέλαιο, τον χρυσό και το Χρηµατιστήριο. Όµως στην πρόσφατη κρίση, οι µεγάλοι οίκοι δηµοπρασιών είδαν την έλλει-ψη ενδιαφέροντος να απειλεί ακόµα και τα µεγαλύτε-ρα ονόµατα της τέχνης. Είναι σε θέση η τέχνη να απο-τελέσει για άλλη µια φορά «διέξοδο» και να αντέξει την οικονοµική κρίση; Του ΣΙΜΟΥ ΚΟΣΜΕΤΑΤΟΥ

ΕΠΙΛΟΓΗ 137

Α ν η οικονοµική κρίση µετριέται µε αριθµούς, τότε όλα δείχνουν ότι έχει χτυπήσει την πόρτα και της αγοράς τέχνης, ενός καταφυγίου που µέχρι πρότινος οι επενδυτές θεωρούσαν «απάγκιο». Οι τρεις µεγάλες εταιρείες δηµοπρασιών, Bonhams, Christie’s και Sotheby’s, µπορούν ήδη να επιβεβαιώσουν µε αριθµούς την κρίση στην αγορά των έργων τέχνης καθώς έχουν καταγράψει σηµαντική µείωση στους τζίρους τους µε αποκορύφωµα ολόκληρες δηµοπρασίες που, είτε δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ λόγω έλλειψης ενδιαφέροντος είτε δεν έφτασαν τα αρχικά ποσά της εκτίµη-σης µε αποτέλεσµα το σφυρί να χτυπήσει επανειληµµένα και απειλητικά «unsold».

Στις πρώτες φθινοπωρινές δηµοπρασίες των µεγάλων οίκων Sotheby’s και Christie’s στη Νέα Υόρ-κη, την καρδιά της κρίσης, σηµειώθηκε υποχώρηση από 20 έως 40% σε σχέση µε τις τιµές εκκίνησης. H αισιοδοξία κυριάρχησε την πρώτη µέρα της δηµοπρασίας Ιµπρεσιονιστών και Μοντέρνας Τέχνης του Oίκου Sotheby’s και ύστερα από την πώληση 3 αριστουργηµάτων, σε καλή τιµή, ο υπεύθυνος του οίκου βιάστηκε να δηλώσει ότι «η αγορά της τέχνης είναι ακόµη ζωντανή». Ωστόσο 3 µέρες αργότερα η πτώση έως και 40% ήρθε να επιβεβαιώσει τους απαισιόδοξους που δήλωναν ότι «η κρίση στην τέχνη

Κ. Βολανάκης, «Η Αποβίβαση του Καραϊσκάκη στο Φάληρο», € 1.970.855, Sotheby’s /Νοέµβριος 2008


είναι γεγονός». Μέσα στο κλίµα αυτό σηµαντικά έργα κατάφεραν να ξεχωρίσουν και να σηµειώσουν ρεκόρ τιµής, γεγονός που αν αποµονωθεί είναι σηµαντικό καθώς δείχνει ότι υπάρχει πίστη των επεν-δυτών σε µεγάλους καλλιτέχνες και έργα. Η «Χορεύτρια σε ανάπαυση» του Ντεγκά άγγιξε τα 37 εκα-τοµµύρια δολάρια, τιµή εξαιρετικά υψηλή αλλά κάτω των προσδοκιών (40 εκατ.), ενώ το «Βαµπίρ» του Μουνκ έκανε ρεκόρ µε 38,2 εκατοµµύρια δολάρια.

Ο Οίκος Christie’s δεν τα πήγε καλύτερα λίγες µέρες αργότερα µε πίνακες όπως το «Fillette sur un banc» του Μανέ µε εκτίµηση στα 12 εκατοµµύρια δολάρια που έµεινε απούλητο, ενώ συνολικά οι συλλογές έργων Πικάσο, Τουλούζ-Λοτρέκ, Μανέ, Σεζάν, συνολικής εκτίµησης 130 εκατ. δολαρίων άφησαν 17 έργα απούλητα. Από τα 41 έργα που πουλήθηκαν πολλά δεν έφτασαν τη χαµηλή τιµή εκτί-µησης όπως το «Πορτρέτο του Henri Νocq» του Τουλούζ-Λοτρέκ που έπιασε 5,7 εκατοµµύρια δολάρια, πολύ κατώτερο από τα 7,5-11,5 εκατοµµύρια της πρόβλεψης. Τα έσοδα του οίκου άγγιξαν το 50% των προσδοκιών, ποσό που ξάφνιασε τους υπεύθυνούς του. Ο πρόεδρος του Οίκου Christie’s, Marc Porter

Γ. Μόραλης, «Έργο χωρίς τίτλο», € 229.325, Sotheby’s /Νοέµβριος 2008

ΕΠΙΛΟΓΗ 139

απέδωσε το µειωµένο ενδιαφέρον στη «δύσκολη οικονοµική συγκυρία» όµως δεν παρέλειψε να τονίσει τα ρεκόρ που σηµειώθηκαν σε έργα χαµηλότερης αξίας. Τα απογοητευτικά απο-τελέσµατα οδήγησαν τον αντιπρόεδρο του Οίκου Sotheby’s σε µια χαρακτηριστική δήλωση: «οι πλούσιοι είναι ακόµα εδώ, τα λεφτά τους όµως όχι...» είπε ο David Norman αντιµετωπί-ζοντας µε χιούµορ την απογοήτευσή του. Τον κ. Norman επιβεβαιώνουν ειδικοί αναλυτές της αγοράς τέχνης που ισχυρίζονται πως οι επενδυτές συνεχίζουν να θεωρούν την αγορά έργων τέχνης ως «ασφαλές καταφύγιο» όµως η έλλειψη ρευστότητας καθώς και η αλλαγή στις προ-τεραιότητες έχει µειώσει σε µεγάλο βαθµό τη δυνατότητα για αγορές ακριβών έργων τέχνης.

Greek Sales: θετικά και αρνητικά ρεκόρ

Oι φετινές δηµοπρασίες µε ελληνικά έργα (Greek Sales) που πραγµατοποιήθηκαν στις 10 και 11 Νοεµβρίου των Sotheby s και των Bonhams ήρθαν να επιβεβαιώσουν τις αρνη-τικές επιπτώσεις της διεθνούς κρίσης στην αγορά των έργων τέχνης καθώς για πρώτη φο-ρά στην ιστορία των Greek Sales µένουν τόσα πολλά έργα απούλητα. Στις 10 Νοεµβρίου οι απώλειες της τάξης του 17,3% του οίκου Bonhams και τα 40 απούλητα από τα συνολικά 169 έργα (30%), αλλά και η µείωση τζίρου κατά 13% σε σχέση µε το προηγούµενο Greek Sale του οίκου, δείχνουν έντονα τα σηµάδια της κρίσης. Το Greek Sale του οίκου Bonhams τελει-ώνει µε συνολικό ποσό 4.000.000 λίρες / 5.200.000 ευρώ. Η εκπρόσωπος του οίκου, Τερψι-χόρη Αγγελοπούλου, δήλωσε ικανοποιηµένη από τη δηµοπρασία εστιάζοντας στο καλό, για τη συγκεκριµένη περίοδο, ποσοστό πώλησης της τάξης του 70% by lot (βάσει αριθµού δηµοπρατηθέντων έργων) και 83,5% by value (βάσει αξίας έργων).

Την επόµενη ηµέρα η δηµοπρασία του Sotheby’s ξεκίνησε µε πε-ρισσότερη ζωντάνια και στα πρώτα lots όλα έδειχναν ότι ο οίκος θα ξεπερνούσε σε δυναµική την προηγούµενη βραδιά. Ωστόσο ο απολο-γισµός είναι µάλλον απογοητευτικός καθώς η βραδιά Sotheby’s λήγει µε τζίρο 6.066.200 λίρες / 7.429.299 ευρώ. Το ποσοστό πώλησης by value αγγίζει µόλις το 61%, ενώ τα 94 από τα 200 απούλητα έργα δίνουν ποσοστό πώλησης by lot - για πρώτη φορά στα χρονικά των Greel Sales - 53%, πρόκειται για ένα αρνητικό ρεκόρ.

Το µούδιασµα της αγοράς είναι πλέον εµφανές για τα ελληνικά έργα καθώς είναι η πρώτη φορά που ο οίκος Sotheby’s σηµειώνει πτώση του τζίρου (κατά 36,5%) σε σχέση µε το προηγούµενο Greek Sale, ενώ για τους Bonhams είχε προηγηθεί µια πρώτη µείωση τζί-ρου κατά 30% στο ανοιξιάτικο Sale. Σηµαντικό είναι το γεγονός ότι και στις δύο δηµοπρασίες υπήρξε τόσο µεγάλος αριθµός µη δηµο-πρατηθέντων έργων που η αγορά είχε να συναντήσει τα τελευταία 8 χρόνια. Στα ακριβά και µεγάλα έργα παρατηρήθηκε εκλογίκευ-ση των τιµών. Μέχρι σήµερα οι τιµές πώλησης υπερέβαιναν την τι-µή εκτίµησης όµως στα Greek Sales του Νοεµβρίου οι τιµές πώλησης άγγιζαν το χαµηλότερο όριο ή έµεναν πολύ πιο κάτω από τις εκτιµή-σεις που σε ορισµένες περιπτώσεις κρίθηκαν «υπερβολικά αισιόδο-ξες». Στις δηµοπρασίες έχουν αποχωρήσει οι µάνατζερ και τραπεζίτες ενώ παραµένουν παραδοσιακοί µεγαλοαστοί, επενδυτές και κάτοικοι των οικονοµικών κέντρων της Ευρώπης που κάνουν λογικευµένες

Top5 Success Deals Bonhams /Nov. 2008

1. «Η οικογένεια του καλλιτέχνη», του Δ. Γα-λάνη, € 343.000

2. «Το ιστιοφόρο ΣΕΒΑ-ΣΤΟΝ», του K. Βολανά-κη, € 312.000

3. «Τοπίο της Β. Ελλά-δας», του Κ. Μαλέα, € 312.000

4. «Η αναχώρηση από τον Πειραιά στην Τήνο» του Κ. Βολανάκη, € 273.000

5. «Το λιµάνι» του Κ. Βολανάκη, € 234.000


προσφορές για «µεσαία» - mid cap - κυρίως έργα. Έργα των Γαΐτη, Μυταρά, Φασιανού, Πράσινου, Τσίγκου κ.ά., πήγαν πολύ καλά «πιάνοντας» τιµές από 25.000 έως 50.000 ευρώ. Εξαιρετικά πήγαν και τα έργα του Χατζηκυριάκου Γκίκα, τη θέση του διατήρησε ο Μόραλης χωρίς ωστόσο να σπάσει τα ρεκόρ, ενώ το έργο του Γαλάνη «The painter’s family» αγορά-στηκε από Έλληνα εφοπλιστή έναντι 264.000 λιρών και αποτέλεσε το ακριβότερο έργο στο Sale των Bonhams.

Καραϊσκάκης: ο προστάτης της «τιµής» της ελληνικής τέχνης

Το εξαιρετικό έργο του Κωνσταντίνου Βολανάκη, «Απόβαση του Καραϊσκάκη στο Φάλη-ρο» συγκέντρωσε από την αρχή το ενδιαφέρον τόσο των ανθρώπων της τέχνης όσο και των media. Παρόµοια έργα (θαλασσογραφίες) συγκεντρώνουν επίσης το ενδιαφέρον των εφο-πλιστών οι οποίοι εκτοξεύουν τις τιµές στα ύψη. Το έργο του Βολανάκη αποτέλεσε «σωσί-βιο» για τον οίκο Sotheby s καθώς πουλήθηκε στην τιµή - ρεκόρ για Ελληνικό έργο - των 1.609.250 λιρών, ποσό που το κατατάσσει πρώτο στα φθινοπωρινά Greek Sales αν και άγ-γιξε το κατώτατο όριο της εκτίµησης που κυµαινόταν µεταξύ 1,5-2 εκατ. στερλινών. Η αδυνα-µία του συγκεκριµένου έργου να ξεπεράσει τα 2 εκατοµµύρια λίρες οφείλεται στη δύσκολη περίοδο που περνούν οι εφοπλιστές που είτε απείχαν, είτε δεν έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το συγκεκριµένο έργο. Το έργο του ζωγράφου αγοράστηκε από Έλληνα συλλέκτη έργων τέχνης, ο οποίος θέλησε να διατηρήσει την ανωνυµία του, αλλά, όπως δήλωσε ο εκπρόσω-πος του Οίκου Sotheby’s, το έργο θα παραµείνει στην Ελλάδα.

1. Ν. Γύζης, «Οι Γείτονες», € 443.358, Sotheby’s /Νοέµβριος 20082. Θ. Ράλλης, «Μαριονέτες στο Χαρέµι», € 589.389, Sotheby’s /Νοέµβριος 2008

1

ΕΠΙΛΟΓΗ 141

Προς νέες ισορροπίες;

Το γεγονός ότι οι δύο δηµοπρασίες µε ελληνικά έργα δεν κα-τάφεραν να σηµειώσουν νέα ρεκόρ στους τζίρους τους σίγουρα δεν σηµαίνει ότι ήρθε το τέλος της ελληνικής αγοράς. Τα Greek Sales διαθέτουν πελάτες µε εµπιστοσύνη και σίγουρα το κλίµα ήταν ιδιαίτερα µουδιασµένο εξαιτίας της οικονοµικής κρίσης ενώ οι εκτιµήσεις για τα έργα είχαν γίνει σε περίοδο µε άλλα οικο-νοµικά δεδοµένα. Oι εκτιµητές είχαν πιο θετική ψυχολογία από τους ίδιους τους αγοραστές. Η ελληνική αγορά τέχνης περιµένει τώρα τις ανοιξιάτικες δηµοπρασίες για να µετρήσει το πραγµατικό µέγεθος της κρίσης ενώ την άνοιξη οι δύο οίκοι, έχοντας λάβει τα µηνύµατα των φίλων της τέχνης, θα έχουν προσαρµόσει τις εκτι-

Top 5 Success Deals Sotheby’s /Nov. 2008

1. «Η Αποβίβαση του Καραϊσκά-κη στο Φάληρο» του Κ. Βολανά-κη, € 1.970.855

2. «Μαριονέτες στο Χαρέµι» του Θ. Ράλλη , € 589.389

3. «Οι Γείτονες» του Ν. Γύζη, € 443.358

4. «Έργο χωρίς τίτλο» του Γ. Μό-ραλη, € 229.325

5. «Παππούς µε τον εγγονό» του Γεωργίου Ιακωβίδη, € 221.000

Big MissesSotheby’s /Nov. 2008

- «Les confitures des roses a Megara» του Θ. Ράλλη, αν και εξώφυλλο του καταλόγου παρέ-µεινε απούλητο ίσως λόγω υψη-λής τιµής εκκίνησης.

- «Sailing along the cost» του Ι. Αλταµούρα, από τις πιο όµορφες θαλασσογραφίες, κανείς δεν πί-στευε ότι θα µείνει στα αζήτητα.

- «Oriental scene in a mosque’s precinct» του Σ. Σαββίδη, αν και µε θέµα σχετικό µε τη Μέση Ανα-τολή, τελικά δεν το διεκδίκησαν ούτε Έλληνες, ούτε Άραβες.

- «Petite suite anachronique ou La vie d’ Anastasios en 24 heures» του Α. Φασιανού, αν και είχε τοποθετηθεί πίσω ακριβώς από την έδρα του δηµοπράτη, έµεινε απούλητο ίσως λόγω της υψηλής αρχικής τιµής που επι-βαρύνεται από την υπερπροσφο-ρά έργων του καλλιτέχνη.

2

ΕΠΙΛΟΓΗ 143

Η Rolls Royce του Κωνσταντίνου Καραµανλή, έµεινε απούλητη καθώς οι προσφορές πάγωσαν στις 95.000 λίρες. Αρχικά υπήρ-ξαν ενστάσεις για το γεγονός ότι το αυτοκίνητο εντάχθηκε στα «έργα τέχνης», ενώ στη συνέχεια δεν συγκέντρωσε το ενδιαφέ-ρον, ίσως επειδή διαδόθηκαν πληροφορίες πως ελάχιστες φορές τη χρησιµοποίησε ο Κ. Καραµανλής, Sotheby’s Νοέµβριος 2008.

µήσεις τους στις ανάγκες της σηµερινής αγοράς. Αυτή δείχνει ότι οι παλιοί συλλέκτες αποτελούν πλέον τη µειοψηφία καθώς έχουν εισέλθει νέοι, ισχυροί παίκτες που αδιαφορούν για τους σκοτεινούς, εθνογραφι-κούς πίνακες δείχνοντας µεγαλύτερη προτίµηση σε σύγχρονα έργα. Μεγάλοι πίνακες µε έντονο χρώµα, µίνιµαλ αισθητική καθώς και κολλάζ, µεικτή τέχνη και το στυλ κόµικς συγκεντρώνουν τα βλέµµατα και τον µεγαλύτερο ανταγωνισµό στις προσφορές. Η ελληνική αγορά δείχνει ωριµότητα τα τελευταία χρόνια όµως δεν παύει να παραµένει µια µικρή και ρηχή αγορά που χρειάζεται διαρκή στήριξη κυρίως στην προβολή της στο εξωτερικό. Η τέχνη, αν και έχει υποστεί ένα πλήγµα λόγω της οικονοµικής κρίσης, συνεχίζει να προτιµάται από τους επενδυτές καθώς προσφέρει ένα ισχυρό αντιστάθµισµα κινδύνου σε καιρούς αυξηµέ-νης µεταβλητότητας. Παρά τις οικονοµικές διακυµάνσεις, η τέχνη παραµένει σταθερή αξία βασισµένη στη διαχρονικότητα της αισθητικής ανωτερότητας.


Πόσο έχει επηρεάσει η οικονοµική κρί-ση την αγορά έργων τέχνης;

Δεν θα µπορούσα να µιλήσω για επενδύσεις στον τοµέα αυτό, στον Οίκο Sotheby’s βλέπουµε την τέχνη ως τέχνη και έτσι προτείνουµε και στους εν δυνάµει αγοραστές και συλλέκτες να την αντιµετωπίζουν. Από την άλλη, είναι γεγονός ότι οι τελευταίες δηµοπρασί-ες δεν έχουν πετύχει τις αρχικές εκτιµήσεις, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάµε ότι αυτές είχαν διαµορφωθεί σε ένα πολύ διαφορετικό οικονοµικό περιβάλλον από αυτό που ζούµε τώρα. Έχουµε δει όµως και σηµαντικά κοµ-µάτια τα οποία πιάνουν εντυπωσιακές τιµές. Με σιγου-ριά µπορώ να µιλήσω µόνο για την ελληνική τέχνη και να πω ότι είµαστε ικανοποιηµένοι καθώς το Greek Sale µας στις 11 Νοεµβρίου µπορεί να µην κατάφερε να συ-γκεντρώσει το ποσό που είχε οριστεί από τη χαµηλό-τερη αρχική εκτίµηση όµως τα έργα που περιλάµβανε είχαν συγκεντρωθεί κατά τη διάρκεια το καλοκαιριού σε ένα οικονοµικό περιβάλλον πολύ διαφορετικό από αυτό που επικρατεί αυτή τη στιγµή. Ως αποτέλεσµα,

Στο βασίλειο της ελληνικής τέχνηςΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΦΡΑΓΚOΣ Ο εκπρόσωπος του Oίκου Sotheby’s στην Ελλάδα και υπεύθυνος για τα Greek Sales, Sotheby’s, σε Λονδίνο και Αθήνα είναι ένας από τους ανθρώπους που γνωρίζουν την ελληνική τέ-χνη καλύτερα από οποιονδήποτε. Πιστεύει ότι, ακόµα και εν µέσω της οικονοµικής κρίσης, οι συλλέκτες εξακολουθούν να αξιοποιούν τις µονα-δικές ευκαιρίες που τους προσφέρουν τα σπάνια έργα σε ανταγωνιστι-κές τιµές. Συνέντευξη στον ΣΙΜΟ ΚΟΣΜΕΤΑΤΟ

στη δηµοπρασία πράγµατι είδαµε ένα βαθµό αναπρο-σαρµογής των τιµών και ένα υψηλότερο από συνήθως ποσοστό lots που έµειναν απούλητα. Υπό το πρίσµα όµως των αλλαγών στην οικονοµική κατάσταση, θεωρώ ότι είµαστε ικανοποιηµένοι µε τα αποτελέσµατα.

Η ελληνική αγορά έχει γνωρίσει σηµαντική ανά-πτυξη από το 2001 όταν ξεκίνησε πρώτος ο Οίκος So-theby’s να διοργανώνει δηµοπρασίες αποκλειστικά για ελληνική τέχνη, και στις 11 Νοεµβρίου είδαµε ότι στη συγκεκριµένη αγορά διατηρείται ένα υγιές επίπεδο δραστηριότητας. Αυτό αποδεικνύεται και από την τιµή-ρεκόρ που επιτεύχθηκε για το έργο του Κωνσταντίνου Βολανάκη αλλά και από τα 14 νέα ρεκόρ δηµοπρασίας που σηµειώθηκαν. Παράλληλα, αυτό που είδαµε εί-ναι ότι οι συλλέκτες εξακολούθησαν να αξιοποιούν τις µοναδικές ευκαιρίες που τους προσφέρουν τα σπάνια έργα σε ανταγωνιστικές τιµές. Και πιστεύω ότι όσο πα-ρουσιάζονται υψηλής ποιότητας έργα στην αγορά θα υπάρχει πάντα έντονη ζήτηση.

ΕΠΙΛΟΓΗ 145

Έχουν αλλάξει οι προτιµήσεις των φίλων της τέχνης τα τελευταία χρόνια; Ποιες τάσεις επικρατούν σήµερα;

Όπως ανέφερα και νωρίτερα δεν µπορώ να σας µι-λήσω για επενδύσεις. Αυτό που µπορώ να πω όµως, ως υπεύθυνος για την ελληνική τέχνη, είναι ότι η κλασική ελληνική ζωγραφική του 19ου αιώνα και οι εκπρόσωποί της, όπως οι Βολανάκης, Λύτρας, Ράλλης, Ιακωβίδης και Γύζης έχουν πάντα µεγάλη ζήτηση και κατ’ επέκταση πιάνουν και τις πιο υψηλές τιµές. Έχουµε δει µοναδικά έργα εκπροσώπων του 19ου αιώνα να παρουσιάζονται για πρώτη φορά και έναν πολύ όµορφο ανταγωνισµό ανάµεσα στους συλλέκτες. Αξίζει να αναφερθούµε - χωρίς φυσικά να ξεχνάµε και άλλους σηµαντικότατους ζωγράφους - στον Νικηφόρο Λύτρα, του οποίου ο Οίκος Sotheby’s έχει δηµοπρατήσει τρία έργα («Γιορτή στα Μέ-

γαρα», «Το Άτακτο Εγγόνι» και «Στο Μαγειρείο»), πράγµα που αποτελούσε και προσωπικό µου όνειρο, καθώς πρό-κειται για πίνακες σπάνιους, που είναι ιδιαίτερα δύσκο-λο να βρεθούν στα χέρια ιδιωτών. Από την άλλη, εξίσου έντονο ενδιαφέρον υπάρχει και για πίνακες των αρχών του 20ου αιώνα, κυρίως για καλλιτέχνες όπως οι Παρ-θένης, Οικονόµου, Μαλέας και Παπαλουκάς, για τους οποίους έχουµε δει ιδιαίτερα µεγάλη ζήτηση στις δη-µοπρασίες, όπως και για πιο µοντέρνα έργα. Βλέπουµε επίσης ότι τα τελευταία χρόνια οι ζωγράφοι του τέλους του 20ου αιώνα αποτελούν την ανερχόµενη δύναµη, κα-θώς παρατηρείται αυξηµένη ζήτηση για τα έργα τους. Εκπρόσωποι αυτής της περιόδου, όπως οι Μόραλης, Ακριθάκης, Τσίγγος, Κεσσανλής, Σπυρόπουλος, Πρέκας και Γαΐτης, έχουν αρχίσει να αποκτούν το δικό τους κοι-

Οι ετήσιες εκδόσεις αποστέλλονται δωρεάν στους συνδροµητές. Η ΕΠΙΛΟΓΗ κυκλοφορεί σε συνδροµητές και διατίθεται στα σηµεία διανοµής του Πρακτορείου Ξένου Τύπου.

Πληροφορηθείτε τα σηµεία διανοµής ή εγγραφείτε συνδροµητής στο 210 6401849 ή στη διεύθυνση: www. economics.gr

ÏÉ ÉÓÔÏÓÅËÉÄÅÓ ÔÇÓ ÅËËÇÍÉÊÇÓ ÏÉÊÏÍÏÌÉÁÓ

στα έντυπα και το internet

ΕΠΙΛΟΓΗ 147

νό στις δηµοπρασίες και να πιάνουν σηµαντικές τιµές στη διεθνή αγορά, κυρίως λόγω της ζήτησης από νέους συλλέκτες που τώρα αρχίζουν να δηµιουργούν τις συλλο-γές τους. Είναι φυσικό, λοιπόν, να στρέφονται περισσότε-ρο προς τα µοντέρνα και τα πιο σύγχρονα έργα τέχνης. Επιπλέον, τα ποσά που καταβάλλονται για τα έργα των σύγχρονων ελλήνων καλλιτεχνών εξακολουθούν κατά κανόνα να είναι µικρότερα από αυτά που απαιτούνται για την απόκτηση κλασικών έργων, γεγονός που επίσης καθιστά τους µοντέρνους και σύγχρονους έλληνες καλ-λιτέχνες πολύ δηµοφιλείς.

Ποια είναι τα ελληνικά έργα, µε τη µεγαλύτερη αξία, που έχουν πουληθεί τα τελευταία χρόνια;

Αναµφισβήτητα το κορυφαίο και µε σηµαντική δι-αφορά είναι το ιστορικό αριστούργηµα, «Η Αποβίβαση του Καραϊσκάκη στο Φάληρο», του Κωνσταντίνου Βολα-νάκη που αναφέραµε νωρίτερα, και το οποίο αποτελεί τριπλό ρεκόρ: ρεκόρ του καλλιτέχνη σε δηµοπρασία, ρεκόρ για ελληνικό έργο 19ου αιώνα σε δηµοπρα-σία, αλλά και ρεκόρ για οποιοδήποτε έργο τέχνης που έχει πωληθεί σε δηµοπρασία αφιερωµένη στην ελλη-νική τέχνη. Επιπλέον, αξίζει να αναφέρουµε ένα από τα πλέον σηµαντικά έργα του Νικηφόρου Λύτρα που έχουν παρουσιαστεί ποτέ στην αγορά, η «Γιορτή στα Μέγαρα», το οποίο πωλήθηκε προς 1.138.396 ευρώ στη δηµοπρασία µας τον Νοέµβριο του 2006.

Ακόµα, το υπέροχο έργο του Θεόδωρου Ράλ-λη «Η Αιχµάλωτη» που πωλήθηκε τον Νοέµβριο του 2007 αποτελεί το τρίτο ακριβότερο έργο Έλληνα καλ-

λιτέχνη, έχοντας αγγίξει το 1.046.232 ευρώ. Ιδιαίτε-ρα υψηλές τιµές τον τελευταίο χρόνο έχουµε δει και για τα έργα «Η Παναγία µε το Χριστό» του Παρθένη (950.875 ευρώ, Νοέµβριος07), «Παππούς και Εγγονός» του Νικολάου Γύζη (823.732 ευρώ , Νοέµβριος07) και «Η καινούργια πίπα του παππού» του Γεώργιου Ιακω-βίδη (664.535 ευρώ, Μάιος08). Όλα τα παραπάνω που ανέφερα αποτελούν φυσικά ρεκόρ των συγκεκρι-µένων ζωγράφων σε δηµοπρασία.

1. Γ. Ιακωβίδης, «Η καινούργια πίπα του παπ-

πού», € 664.535, Μάιος 2008

2. Ν. Λύτρας, «Γιορτή στα Μέγαρα»,

€ 1.138.396, Νοέµβριος 2006

1

2

ΕΠΙΛΟΓΗ 149

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ & ΤΡΑΠΕΖΕΣ

e-άσος στο µανίκι Στην εποχή της ύφεσης οι τρά-πεζες που ταυτίζονται µε τις τε-λευταίες τεχνολογίες της ψηφια-κής εποχής έχουν ήδη ένα αντα-γωνιστικό πλεονέκτηµα καθώς είναι σε θέση να προσφέρουν στους καταναλωτές µοναδικά προνόµια και υπηρεσίες. Ποιες είναι οι τεχνολογίες που θα οδηγήσουν τους ηγέτες στη νέα ψηφιακή εποχή και πόσο έτοι-µες είναι οι ελληνικές τράπεζες να επενδύσουν σε αυτές; Tου ΣΙΜΟΥ ΚΟΣΜΕΤΑΤΟΥ


K άθε χρόνο οι ελ λην ικές τράπεζες επενδύουν ποσά που αγγίζουν µέχρι το 70% του προϋπολογισµού τους στην ανάπτυξη και τη συντή-ρηση των συστηµάτων που έχουν εγκαταστήσει καθώς και στα data centers, ενώ αναζητούν να προσφέρουν στους πελάτες τους νέες υπηρεσίες για να διαφορο-ποιηθούν από τον ανταγωνισµό. Οι ελληνικές τράπεζες αποδεικνύονται προσεκτικές στις επενδύσεις νέων τεχνο-λογιών στην Ελλάδα αν και οι ίδιες, στις γειτονικές χώ-ρες, επενδύουν τεράστια ποσά σε νέα συστήµατα που θα τους επιτρέψουν να είναι αποτελεσµατικές απέναντι στον ανταγωνισµό µε τα άλλα διεθνή τραπεζικά ιδρύµατα. Η τεχνολογική υπεροχή είναι άλλωστε απαραίτητη για την απόκτηση σηµαντικών µεριδίων στις αγορές που δρα-στηριοποιούνται. Βασικός µοχλός ανάπτυξής τους είναι ο τοµέας της λιανικής τραπεζικής ο οποίος απορροφά και το µεγαλύτερο κοµµάτι των επενδύσεων. «Τα τελευταία 10 χρόνια αναπτύχθηκαν τεχνολογίες που αποτέλεσαν ορόσηµο για την εξέλιξη της λιανικής τραπεζικής» λέει ο Χάρης Κωνσταντινίδης, γενικός διευθυντής της Mellon Technologies - µητρικής του Οµίλου Εταιρειών Mellon. Οι τεχνολογίες αυτές σχετίζονται µε την ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισµό των καναλιών διανοµής: το κατάστη-µα, το τηλέφωνο, το self-service, το internet, το κινητό τηλέφωνο και το point-of-sale.

ΑΤΜ & τεχνολογίες ορόσηµο

Το ΑΤΜ συνεχίζει, από το 1939 που εγκαταστάθη-κε για πρώτη φορά στη Citibank στη Νέα Υόρκη των ΗΠΑ, να εµπλουτίζεται µε νέες λειτουργίες. Στόχος εί-ναι να µειωθεί το κόστος των συναλλαγών, να αποσυµ-φορηθεί το κατάστηµα, να διευρυνθεί η παρουσία της τράπεζας σε χώρους εκτός καταστήµατος και να γίνουν οι συναλλαγές εύκολες και απλές. Σήµερα πραγµατο-

ποιούνται στα ΑΤΜ όλες οι βασικές τραπεζικές συναλ-λαγές, ενώ στο µέλλον αναµένεται να εισαχθούν βιο-µετρικοί ελεγκτές (λειτουργούν ήδη στην Ασία) που θα αναγνωρίζουν την ταυτότητα του χρήστη (από τα δακτυ-λικά αποτυπώµατα, την ίριδα του µατιού ή το πρόσωπο) και θα µεγιστοποιούν την ασφάλεια των συναλλαγών. Υπάρχουν τεχνολογίες που µπορούν να διευρύνουν και να διευκολύνουν ακόµα περισσότερο τη χρήση των ΑΤΜ. Ήδη κάποια µηχανήµατα κάνουν άµεση καταµέ-τρηση των χρηµάτων, στο µέλλον θα γίνεται και άµεση αναγνώριση τραπεζικών επιταγών και άλλων bar code ενώ τα ΑΤΜ θα είναι σε θέση να τυπώνουν τραπεζικές επιταγές και άλλα έγγραφα. Η σύνδεση των ΑΤΜ µε τα κινητά τηλέφωνα για συγχρονισµό πληροφοριών αναµένεται να διευκολύνει τους χρήστες ενώ η δυνα-τότητα για προβολή στοχευµένων διαφηµίσεων σε κάθε χρήστη θα δηµιουργήσει ένα νέο κανάλι προβολής των τραπεζών. Στο θέµα της ασφάλειας, ο εξοπλισµός των ΑΤΜ µε τεχνολογίες anti-skimming είναι άµεση προτε-ραιότητα των τραπεζών.

Έχοντας αναπτύξει τα δίκτυά τους σε ικανοποιητι-κό βαθµό, οι επενδύσεις των τραπεζών σε ότι αφορά το κοµµάτι των συναλλαγών, εστιάζουν σε τρεις βασικούς άξονες - την ασφάλεια, τη διευκόλυνση και την πώλη-

ΕΠΙΛΟΓΗ 151

ση. Σε µεγάλο βαθµό οι νέες τεχνολογίες συνυπολογί-ζουν και τους τρεις αυτούς παράγοντες καταρχήν για να ανταποκρίνονται στις επιταγές των ελεγκτικών και διαχειριστικών φορέων και αρχών, να είναι ελκυστικές τόσο σε επιχειρηµατικό όσο και σε λειτουργικό επίπεδο για τους χρηµατοπιστωτικούς οργανισµούς, αλλά και εύκολες στην υιοθέτηση από τους τελικούς χρήστες.

Τηλέφωνο και Internet

Οι τράπεζες δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην ανάπτυξη των υπηρεσιών phone-banking και internet banking µε στόχο τη διευκόλυνση των πελατών αλλά και την περαιτέρω µείωση του κόστους συναλλαγής σε σχέση µε τα άλλα κανάλια. Το internet-banking απο-τελεί µεγάλη πρόκληση για τις τράπεζες καθώς στην

Ελλάδα αυξάνεται η διείσδυση χρήσης του διαδικτύου µε εξαιρετικά γρήγορους ρυθµούς. Η δραστηριότητα στο ίντερνετ κρύβει και µία πρόκληση στο κοµµάτι της ασφάλειας και οι τράπεζες καλούνται να αναπτύξουν συστήµατα που θα είναι άτρωτα στις διαδικτυακές επι-θέσεις και στο phishing (αποστολή κακόβουλων email από χάκερ µε σκοπό την απόκτηση προσωπικών δεδο-µένων των χρηστών - πελατών). Στο παρελθόν η Ελλά-δα έχει βρεθεί στο επίκεντρο διεθνών επιθέσεων από χάκερ που επιχείρησαν να αποσπάσουν τα προσωπικά δεδοµένα των χρηστών. Καθώς τα κέντρα διαδικτυακής επίθεσης βρίσκονται συνήθως σε χώρες του εξωτερικού (και συνήθως τροπικές περιοχές), η προετοιµασία των τραπεζών πρέπει να έχει προληπτικό χαρακτήρα κα-θώς η καταστολή του φαινοµένου δεν εξαρτάται από τις ελληνικές αρχές.


Mobile banking: Nέα Eποχή

Τα επόµενα χρόν ια σ το προσκήνιο έρχεται το mobile banking και τα κινητά τηλέφωνα είναι το επό-µενο πρωτοποριακό µέσο για την πραγµατοποίηση συ-ναλλαγών µετά το ΑΤΜ καθώς δίνει τη δυνατότητα για συναλλαγές από οποιοδήποτε σηµείο, γεγονός που δι-ευρύνει τη χρήση των τραπεζικών υπηρεσιών και αυξά-νει τη χρηστικότητα. Σύµφωνα µε την εταιρεία οικονο-µικών συµβούλων, Celent, το 2010, το 35% των χρηστών τραπεζικών υπηρεσιών θα χρησιµοποιεί το κινητό του τηλέφωνο για να πραγµατοποιήσει τις συναλλαγές σε σύγκριση µε το µόλις 1% που ισχύει σήµερα σε παγκό-σµιο επίπεδο. Οι περισσότεροι χρήστες κινητής τηλε-φωνίας µόλις τα τελευταία χρόνια άρχισαν να αξιοποι-ούν πλήρως τις δυνατότητες της κινητής τηλεφωνίας και να εξοικειώνονται µε τη χρήση των τηλεφώνων. Χώρες της Ασίας όπως η Ινδία, η Κίνα ή η Ινδονησία οι οποίες έχουν αναπτύξει σύγχρονα δίκτυα κινητής τηλεφωνί-ας καθώς και χώρες της Ευρώπης µε µεγάλη διείσδυ-ση της κινητής τηλεφωνίας αναµένεται να αναπτύξουν υπηρεσίες mobile banking τα επόµενα 5 χρόνια.

Για να εδραιωθεί παγκοσµίως η τεχνολογία για το mobile banking πρέπει τραπεζικοί οργανισµοί και εταιρείες κινητής τηλεφωνίας να διασφαλίσουν ότι:

- θα χρησιµοποιηθούν κοινά standard σε παγκόσµιο επίπεδο,

- θα ληφθούν µέτρα για την ασφάλεια των συναλλαγών

- θα υπάρξει αξιοπιστία του συστήµατος και διαρκής κάλυψη του χρήστη σε περίπτωση κάθετης ανάπτυξης της αγοράς

- θα είναι δυνατή η προσφορά εξατοµικευµένων υπη-ρεσιών για τον κάθε χρήστη, υπηρεσίες που θα είναι βασισµένες στις ανάγκες και τα ειδικά χαρακτηριστι-κά του.

Point of sale

Οι τράπεζες τα τελευταία χρόνια έδειξαν ενδιαφέ-ρον και επένδυσαν σηµαντικά στην ανάπτυξη του δι-κτύου point-of-sale µε συνέργιες µε εµπόρους για τη διάδοση του loyalty µέσα από αγορές µε κάρτα στα τερµατικά eftPOS σε µια προσπάθεια προσέλκυσης και διατήρησης πελατών. Σηµαντικό µέτρο για τη δια-σφάλιση των συναλλαγών και τη µείωση της απάτης είναι η εφαρµογή των προδιαγραφών EMV που βα-σίζονται στην τεχνολογία των έξυπνων καρτών και τις οποίες έθεσαν από κοινού οι Europay, MasterCard και Visa. Για παράδειγµα, τα τελευταία χρόνια, η Mellon Technologies έχει συνεργαστεί µε κορυφαίους κα-τασκευαστές όπως η Diebold και η Gemalto και έχει υποστηρίξει την πλειονότητα των ελληνικών τραπεζών

στην αναβάθµιση των συστηµάτων τους και στη µετά-βασή τους σε πιο τεχνολογικά προηγµένα και ασφαλή περιβάλλοντα. Παράλληλα, οι τραπεζικοί οργανισµοί επένδυσαν και στην πελατοκεντρική µεταµόρφωση των δικτύων των τραπεζικών καταστηµάτων µε την παράλ-ληλη ανάπτυξη των κεντροποιηµένων λειτουργιών µε στόχο την αποµάκρυνση των back-office λειτουργιών από το κατάστηµα και τη µετατροπή του σε ένα ευέλι-κτο και κερδοφόρο σηµείο πώλησης. Σύµφωνα µε τον κ. Κωνσταντινίδη, «µέσα από όλη αυτή τη ραγδαία εξέ-λιξη, οι τεχνολογικές καινοτοµίες του παρελθόντος σε επίπεδο hardware αποτελούν πλέον ένα «κοινό» αγαθό. Η διαφοροποίηση των προµηθευτών σήµερα έγκειται στην ικανότητα τους να υποστηρίξουν τις τεχνολογίες µε υπηρεσίες προστιθέµενης αξίας που θα προσφέρουν στις τράπεζες αλλά και στους χρήστες την απαιτούµενη εξασφάλιση».

3 άξονες επενδύσεων

Οι τράπεζες προσανατολίζουν τις επενδύσεις τους προς 3 κατευθύνσεις. Η πρώτη αφορά στην αναβάθµι-ση και ενοποίηση των back office συστηµάτων τους µε έµφαση τα data warehouses, έτσι ώστε να δηµιουργη-θεί µια µοναδική εικόνα του κάθε πελάτη. Η δεύτερη κατεύθυνση αφορά στην εκχώρηση µη καίριων, αλλά απαιτητικών σε πόρους και τεχνογνωσία, λειτουργιών σε εξειδικευµένες εταιρείες παροχής υπηρεσιών. Στό-χος και στις δυο περιπτώσεις, είναι η προσέλκυση και διατήρηση κερδοφόρων πελατών. Η γνώση του πελάτη και συγκεκριµένα της ιστορικότητας της οικονοµικής, επενδυτικής και αγοραστικής του συµπεριφοράς, των προϊόντων που διαθέτει, των δηµογραφικών του χαρα-κτηριστικών, επιτρέπει στην τράπεζα να εκτιµήσει κατά πόσο αυτός ο πελάτης είναι ή έχει πιθανότητα να είναι κερδοφόρος και να προσαρµόσει τα προϊόντα και τα µηνύµατά της ώστε να είναι πιο αποτελεσµατικά - δη-λαδή να συντελούν στην αύξηση της κερδοφορίας. «Συ-στήµατα που διευκολύνουν τις τράπεζες να βελτιώσουν χρονικά και ποιοτικά τις διαδικασίες λήψης αποφά-σεων πιστεύω ότι θα πρέπει να είναι πρώτα στη λίστα των επενδύσεων. Τέτοια συστήµατα όπως και οποιαδή-ποτε άλλη υποστηρικτική λειτουργία που επιφορτίζει τους πόρους τους χωρίς να συνεισφέρει στο bottom-line µπορούν να εκχωρηθούν σε εξειδικευµένες εταιρείες business process outsourcing, όπως είναι η MFP του Οµίλου Εταιρειών Mellon, επιτρέποντας στους χρηµατο-πιστωτικούς οργανισµούς να απελευθερώσουν πόρους, να αυξήσουν την παραγωγικότητα και να διατηρήσουν τον έλεγχο στα κόστη τους» λέει ο κ. Κωνσταντινίδης, γενικός Διευθυντής της Mellon Technologies. Η τρί-τη κατεύθυνση που θα πρέπει να προσανατολίσουν τις επενδύσεις τους οι τράπεζες είναι σ τ ις τεχνολογίες imaging και remote capture για ψηφιακή αρχειοθέτη-ση εγγράφων, οι οποίες θα επιταχύνουν σηµαντικά τις

ΕΠΙΛΟΓΗ 153

διαδικασίες που ενέχει µια συναλλαγή δηµιουργώντας παράλληλα ένα paper-less περιβάλλον.

Πρόσβαση στην πληροφορία

Οι τραπεζικές επιχειρήσεις σήµερα βασίζονται στις ικανότητες των πωλήσεων και του µάρκετινγκ για την αύ-ξηση της πελατειακής βάσης αλλά και της κερδοφορίας τους. Αυτή η προσπάθεια δυσχεραίνεται από το ιδιαίτερα ανταγωνιστικό περιβάλλον και την πληθώρα των προ-σφορών που κατακλύζουν τον τελικό πελάτη.

Σύµφωνα µε τον κ. Βλάση Παπαπαναγή, Sales & Marketing Director στην SPSS, «η ικανοποίηση των µε-ταβαλλόµενων αναγκών και προτιµήσεων των πελατών απαιτεί τη χρήση της προβλε-πτικής ανάλυσης ως τον κα-τάλληλο οδηγό για την σωστή λήψη αποφάσεων βασισµένη στη µελέτη της ιστορικής πλη-ροφορίας και στην αναγωγή της στο µέλλον». Η SPSS προ-σφέρει σήµερα µια ποικιλία εργαλείων αναλυτικής τεχνο-λογ ίας που επ ιτρέπουν την αυτοµατοποίηση και τη βελτι-στοποίηση της επαφής και επι-κοινωνίας µε τον πελάτη από κάθε κανάλι Πωλήσεων και Μάρκετινγκ της επιχείρησης. Οι εφαρµογές της τεχνολο-γίας Predictive Analyticς και Data Mining συνδέονται µε τα λειτουργικά συστήµατα της επιχείρησης (Data-Warehouse, λειτουργικό CRM, Call Centre, κ.α.) µε αντικείµενο την πρόβλεψη της συ-µπεριφοράς του πελάτη αλλά και την άµεση ανταπόκρι-ση στις απαιτήσεις και τις ανάγκες του. Εποµένως σε κά-θε επαφή του πελάτη µε το κατάστηµα, το Web site ή το τηλεφωνικό κέντρο της επιχείρησης, το προσωπικό έχει άµεσα (real-time) την πληροφορία που χρειάζεται έτσι ώστε ο πελάτης να λαµβάνει το είδος της εξυπηρέτησης που ικανοποιεί τις σηµερινές ανάγκες του αλλά και να δεχθεί νέες προτάσεις που µεγιστοποιούν την πιστότητά του και το κέρδος για την επιχείρηση.

Οι εφαρµογές Predictive Analytics προσδίδουν αξία σε κάθε επικοινωνία προσδιορίζοντας την κατάλληλη πρόταση - προσφορά, στον πελάτη µε την µεγαλύτερη πιθανότητα να ανταποκριθεί µέσα από το σωστό κανάλι και την κατάλληλη χρονική στιγµή. Ο επιχειρηµατικός

χρήστης µπορεί να αξιοποιήσει όλη τη διαθέσιµη ιστο-ρική πληροφορία αλλά και την επιχειρηµατική του γνώ-ση και να τη διαµοιράσει στα κανάλια επικοινωνίας. Με αυτό τον τρόπο µπορεί να διενεργηθεί µε µεγαλύτερη επιτυχία κάθε καµπάνια για την προσέλκυση νέων πε-λατών (Customer Acquisition), τη διατήρηση του υπάρ-χοντος πελατολογίου (Customer Retention) αλλά και για την αύξηση των πωλήσεων µε Cross & Up Selling ενέργειες. Επίσης εφαρµογές που αφορούν την πρόβλε-ψη των επισφαλών πελατών (Credit Risk) αλλά και των συναλλαγών που εµπεριέχουν δόλο (Fraud) στα κανάλια συναλλαγών (ATM, POS) µπορούν να υλοποιηθούν µε τα συστήµατα Predictive Analytics της SPSS. Για παρά-δειγµα η Spaarbeleg, Οργανισµός χρηµατοοικονοµικών

υπηρεσιών του AEGON Group, παρήγαγε τον πρώτο κιό-λας χρόνο επιπρόσθετα έσοδα 30 εκατοµµυρίων δολαρί-ων από τη διαχείριση των εισερχόµενων κλήσεων στο τη-λεφωνικό κέντρο της επιχείρησης µε το Predictive Call Center, µιας από τις εφαρµογές Predictive Analytics της SPSS. Τραπεζικές επιχειρήσεις στην Ελλάδα αξιοποιούν ήδη την τεχνολογία ανάλυσης και πρόβλεψης της µελλο-ντικής συµπεριφοράς των πελατών τους. Χαρακτηριστι-κά παραδείγµατα είναι η EFG Eurobank Ergasias, EFG Eurobank Cards, Geniki Bank, Λαϊκή Τράπεζα Κύπρου, Τράπεζα Πειραιώς αλλά και η CITIBANK. Η δυνατότη-τα αυτών των οργανισµών να αξιοποιούν τα διαθέσιµα στοιχεία µε σκοπό την εξόρυξη πληροφορίας (Data Mining) επιτρέπουν σε κάθε τµήµα Marketing να εί-ναι πιο εύστοχο, οικονοµικό και αποτελεσµατικό από το µαζικό marketing και να επιτυγχάνουν τους στόχους του CRM.

Τ ο 2010, το 35% των χρηστών τραπεζικών υπηρεσιών θα χρη-σιµοποιεί το κινητό του τηλέφω-νο για να πραγµατοποιήσει τις συναλλαγές σε σύγκριση µε το µόλις 1% που ισχύει σήµερα σε παγκόσµιο επίπεδο, σύµφωνα µε την εταιρεία οικονοµικών

συµβούλων Celent.


Ελλάδα και εξωτερικό

Η εισαγωγή του ευρώ, η ανάπτυξη της οικονοµίας και η εντατικοποίηση του ανταγωνισµού ώθησε τις ελ-ληνικές τράπεζες να ακολουθήσουν τις εξελίξεις και να προσφέρουν τεχνολογίες για την καλύτερη γνώση και κατανόηση των πελατών και των αναγκών τους. Αυτή η τάση για υιοθέτηση νέων τεχνολογιών θα συνεχιστεί και τα επόµενα έτη µε στόχο την ικανοποίηση του πελάτη, την διαχείριση του ρίσκου και τη µεγιστοποίηση της κερδοφορίας. Σύµφωνα µε την Mellon Technologies, Βαλκανικές χώρες όπως η Πολωνία, η Ουκρανία, η Κύ-προς και η Ελλάδα αλλά και η Αίγυπτος και η Τουρκία δεν υπολείπονται σε τίποτα του διεθνούς ανταγωνισµού. Απεναντίας, σε πολλές από αυτές τις χώρες οι τράπε-ζες διατηρούν δυναµική παρουσία και αξιοποιούν πλή-

ρως τα τεχνολογικά εργαλεία που θα τους επιτρέψουν ανταγωνιστικά ποσοστά διείσδυσης µε γρήγορο time-to-market. Επιπλέον, η εγγύτητα των αγορών της περι-οχής επιτρέπει στις ελληνικές τράπεζες να έχουν καλύ-τερη συναίσθηση της ιδιοµορφίας της κάθε χώρας και του κάθε λαού, κάτι που τους δίνει ανταγωνιστικό πλε-ονέκτηµα έναντι του ανταγωνισµού. Η Oracle, εταιρεία µε διεθνή παρουσία και συνεργασία µε περισσότερους από 8.500 χρηµατοοικονοµικούς οργανισµούς παγκο-σµίως σε όλα τα επίπεδα, επιβεβαιώνει τη σηµαντική προσπάθεια εκσυγχρονισµού των υποδοµών του µεγα-λύτερου µέρους των ελληνικών τραπεζών καθώς και την υιοθέτηση νέων εφαρµογών. «Σε αρκετές περιπτώσεις, οι ελληνικές τράπεζες βρίσκονται µπροστά από τον δι-εθνή ανταγωνισµό τους. Υπάρχουν, όµως, µεγάλα περι-θώρια βελτίωσης σε πεδία όπως, η γνώση του πελάτη

ΕΠΙΛΟΓΗ 155

και η αξιοποίησή της και η υιοθέτηση αρχιτεκτονικών SOA, όπου τα βήµατά τους είναι περιορισµένα ή απαι-τείται η αντικατάσταση συστηµάτων που βασίζονται σε τεχνολογίες της περασµένης τριακονταετίας οι οποίες αποτελούν τροχοπέδη στα επιχειρηµατικά σχέδια αυ-τών των οργανισµών» υποστηρίζει ο Φώτης Μπουζιάνης, Account Manager στον τοµέα Financial Services της Oracle Ελλάς συµπληρώνοντας: «Ο Έλληνας πελάτης, ιδιαίτερα στη σηµερινή εποχή, δίνει έµφαση στη σωστή και 24x7 εξυπηρέτηση και στην αξιόπιστη συνεργασία µε τους χρηµατοοικονοµικούς οργανισµούς. Οι Οργα-νισµοί πρέπει να έχουν ανεπτυγµένα τα εναλλακτικά τους δίκτυα και ταυτόχρονα, να έχουν συνολική εικόνα του πελάτη τους, ώστε να µπορούν να προσφέρουν το κατάλληλο προϊόν στην κατάλληλη στιγµή στη σωστή τιµή, βασιζόµενοι στα χαρακτηριστικά του πελάτη. Ου-σιαστικά, πρέπει να προβλέπουν τις ανάγκες των πελα-τών τους και να µετατρέπουν κάθε επαφή σε ευκαιρία βελτίωσης-ανάπτυξης της συνεργασίας τους. Έχοντας επιτύχει τα παραπάνω, οι Οργανισµοί αυτοί θα αυξή-σουν την εµπιστοσύνη των πελατών τους και, κατά συ-νέπεια, το Life Time Value αυτών, οπότε και θα επιβρα-βευθούν».

Ο κ. Μπουζιάνης θεωρεί ότι η τεχνολογική υποδο-µή των τραπεζών θα βελτιωθεί σηµαντικά στο µέλλον µε την ανάπτυξη της τεχνολογίας: «Συνολικά, ο ρυθµός διείσδυσης των νέων τεχνολογιών ήταν µέχρι πρόσφα-τα αρκετά χαµηλός, κυρίως λόγω των περιορισµένων τηλεπικοινωνιακών υποδοµών. Αν εξαιρέσουµε αυτόν τον παράγοντα, οι Έλληνες δεν διαφέρουµε πολύ από τους περισσότερους λαούς των ανεπτυγµένων χωρών. Απεναντίας θα έλεγα ότι, ειδικά στις νεότερες γενιές, η προσαρµογή και αξιοποίηση των διαθέσιµων τεχνολο-γικών εργαλείων για τη διευκόλυνση των συναλλαγών είναι σχεδόν καθολική και συχνά προαπαιτούµενη. Παρόλα αυτά δεν πιστεύω ότι η τεχνολογία είναι αυτή που επιβραβεύει ο καταναλωτής. Η εµπειρία µας έχει δείξει ότι αυτό που επιβραβεύει είναι η υπηρεσία που απολαµβάνει χάρη στην τεχνολογία η οποία µάλιστα σε αρκετές περιπτώσεις δεν γίνεται αντιληπτή από τον τελικό χρήστη».

Προκλήσεις για το µέλλον

Τα τελευταία χρόνια, ο χρηµατοοικονοµικός τοµέ-ας διέρχεται µια σειρά µεταβολών στις οποίες πρέπει οι οργανισµοί να ανταποκριθούν. «Η αυξανόµενη πα-

γκοσµιοποίηση, η στασιµότητα των ώριµων αγορών (ή καλύτερα η πτώση τους, µε τα σηµερινά δεδοµένα), η ανάπτυξη που προέρχεται από τις οικονοµίες των χω-ρών του BRIC (Brazil, Russia, India, China) και CEE (Central & Eastern Europe), η συνεχώς αυξανόµενη πολυπλοκότητα των κανονισµών συµµόρφωσης καθώς και η αυξανόµενη διείσδυση και χρήση του internet ενισχύουν τον ανταγωνισµό και µειώνουν σηµαντικά τη διατήρηση των πελατών τους» λέει ο Φώτης Μπουζιά-νης, Account Manager στον τοµέα Financial Services της Oracle Ελλάς.

Οι επιχειρηµατικές προτεραιότητες που τα χρηµα-τοοικονοµικά ιδρύµατα διακρίνουν και οφείλουν να δι-αχειριστούν στο µέλλον για την επιβίωσή τους είναι:

- Σχέση µε τον πελάτη: Πώς θα αποκτήσουν νέους πελάτες και πώς θα τους διατηρήσουν, σε ένα περιβάλ-λον όπου το «καλύτερο» στεγαστικό επιτόκιο είναι δια-θέσιµο µε ένα απλό πάτηµα πλήκτρου στον Η/Υ. Δεν µπορούν να βασισθούν, µόνο, στην ιστορικότητα της σχέσης µε τον πελάτη τους αλλά πρέπει να αξιοποιή-σουν τη γνώση και εµπειρία τους από κάθε επαφή µε πελάτη, ώστε να προσφέρουν ποιοτική εµπειρία συ-ναλλαγών µε τον ίδιο τρόπο µέσα από όλα τα κανάλια συναλλαγών που διαθέτουν.

- Διαφοροποίηση από τον ανταγωνισµό: Απαι-τούνται καινοτόµα προϊόντα και διαρκής προσαρµογή στις αλλαγές της αγοράς. Αυτό συνεπάγεται τεχνολο-γικές υποδοµές που επιτρέπουν την αλλαγή, τη δηµι-ουργία νέων προϊόντων και υπηρεσιών, καθώς και την άµεση, και όχι σε 10 µήνες ή ένα χρόνο, παρουσίαση τους στην αγορά. Εποµένως, η διαφοροποίηση από τον ανταγωνισµό και η επιχειρηµατική ευελιξία είναι βασι-κά στοιχεία.

- Μείωση κόστους: Καθώς καλούνται να ανταγωνι-στούν σε ποιότητα και τιµές, ένα βασικό στοιχείο είναι η µείωση του κόστους πραγµατοποίησης συναλλαγών, µε ταυτόχρονη διατήρηση του περιθωρίου κέρδους. Είναι κοινή αποδοχή µεταξύ των Γενικών Διευθυντών Χρηµα-τοπιστωτικών Οργανισµών ότι πρέπει να αντικαταστα-θούν τα υψηλού κόστους λειτουργίας «proprietary» συ-στήµατά τους µε συστήµατα που θα τους προσδώσουν καινοτοµία και ανταγωνιστικότητα.

-Συµµόρφωση µε τις κανονιστικές απαιτήσεις: Basel II, Anti Money Laundering, MIFID κ.λπ. Η πολυπλοκό-τητα των κανονιστικών πλαισίων, που αλλάζουν συνε-χώς, απαιτούν υποδοµές που εύκολα προσαρµόζονται και διασυνδέονται µε τα υπάρχοντα συστήµατα τους.

Καιρός για... διαχείριση απαιτήσεων!

Περισσότερο απαραίτητα από ποτέ είναι σήµερα τα συστήµατα διαχεί-ρισης απαιτήσεων. Τα κατάλληλα συστήµατα διαχείρισης της πληροφο-

ρίας µπορούν να δώσουν στοιχεία στα επιτελεία των τραπεζών για νέα όρια, νέα προϊόντα αναχρηµατοδότησης, µέσω των οποίων ο πελάτης

θα ανακουφιστεί και θα παραµείνει. Η αύξηση του ρίσκου που µπορεί να έχει ο κάθε πελάτης θα είναι υπολογίσιµη και έτσι αντιµετωπίσιµη.

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ & ΤΡΑΠΕΖΕΣ

ΕΠΙΛΟΓΗ 157

Η επίδραση της κρίσης στην ελληνική οικο-νοµία έχει διαφορε-τικές ρίζες και έκταση από τον τρόπο µε τον οποίο επηρεάζονται άλλες χώρες. Η χώ-ρα µας δεν είχε ση-µαν τ ική έκθεση σε

«οικονοµικά τοξικά απόβλητα» και για αυτό, οι όποιες επιδράσεις είναι έµµεσες ως απο-τέλεσµα της µείωσης ρευστότητας. Καθώς η ανάλυση των αιτιών για αυτή την κατάσταση είναι στο πεδίο άλλων ειδικών, η κατάσταση που ήδη διαπιστώνουµε είναι ότι: η ικανότη-τα αποπληρωµής των δανείων έχει µειωθεί κατά 45% περίπου από την αρχή του χρόνου, µε µεγαλύτερες εντάσεις στον Ιούνιο και µετά το τέλος Σεπτεµβρίου. Η διαπίστωση αυτή πη-γάζει από συνδυασµούς των χαρτοφυλακίων σε καθυστέρηση που διαχειρίζεται η Mellon Οικονοµικές Υπηρεσίες και η Fintrust για λο-γαριασµό σχεδόν του συνόλου του τραπεζικού κλάδου. Συνεπακόλουθο αυτού του γεγονότος είναι ότι οι καταναλωτές θα περιοριστούν και άλλο, µε πρώτα δείγµατα τις δραµατικές µει-ώσεις σε καταναλωτικά είδη µη-πρώτης ανά-γκης, όπως ανακοινώνεται από συνδέσµους και φορείς εµπόρων, επιµελητήρια, αλλά και από τις ίδιες τις τράπεζες, µιας και η χρήση της πιστωτικής κάρτας αποτελεί λεπτοµερή δείκτη της καταναλωτικής δράσης. Οι εκτι-µήσεις για τη νέα χρονιά είναι δυσοίωνες. Στα πλαίσια αυτά, η διαχείριση απαιτήσεων αποτελεί κορυφαίο θέµα σε όλα τα συµβού-λια των τραπεζών. Σε αυτή τη φάση, η διαχεί-ριση απαιτήσεων - ως αντικείµενο - µπορεί να λειτουργήσει καταλυτικά σε όλο το φάσµα της επερχόµενης επιδείνωσης της κρίσης. Το µόνο που κανείς δεν πρέπει να περιµένει από τη διαχείριση απαιτήσεων είναι να κα-λύψει το χαµένο έδαφος από τα άλλα στάδια του πιστωτικού κύκλου! Ο στόχος θα πρέπει να στρέφεται στην επίτευξη των ορίων που

δείχνει ο τοµέας διαχείρισης πιστωτικού κιν-δύνου κάθε τράπεζας και να συµβάλλει στη διατήρηση του πελάτη.

Ακόµη και αν αυτά φαίνονται αντιφατικά, είναι γεγονός ότι τώρα η πληροφόρηση από τον ίδιο τον πελάτη, η ικανότητά του να αντα-ποκριθεί στις υποχρεώσεις του, θα γίνει από το στάδιο της διαχείρισης απαιτήσεων. Τα κα-τάλληλα συστήµατα διαχείρισης της πληρο-φορίας µπορούν να δώσουν στοιχεία στα επι-τελεία των τραπεζών για νέα όρια, νέα προϊό-ντα αναχρηµατοδότησης, µέσω των οποίων ο πελάτης θα ανακουφιστεί και θα παραµείνει. Η αύξηση του ρίσκου που µπορεί να έχει ο κάθε πελάτης θα είναι υπολογίσιµη και έτσι αντιµετωπίσιµη.

Αυτά καλούν για 3 απλές κινήσεις που έχουν το πλεονέκτηµα ότι το αποτέλεσµά τους είναι βραχυπρόθεσµα µετρήσιµο:

Διαµόρφωση του κατάλληλου MIS για την υποστήριξη όχι µόνο του τί ποσά εισπράττο-νται, αλλά για την απόκριση του πελάτη. Το MIS θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα ευέλικτο και ευπροσάρµοστο στις τρέχουσες συνθήκες.

Εκπαίδευση των υπαλλήλων διαχείρισης ώστε να προσαρµόσουν τον τρόπο λειτουργίας σε αυτές τις απαιτήσεις και να µπορούν να «εκ-παιδεύσουν» και να κατευθύνουν τον πελάτη.

Διαµόρφωση προγραµµάτων αναχρηµα-τοδότησης, παγώµατος τόκων και λοπών εργα-λείων, που όµως θα βασίζονται σε µετρήσεις και όχι σε απλές εκτιµήσεις ή επανάληψη των προγραµµάτων που ακολουθούνται από τον ανταγωνισµό.

Η µέθοδος αυτή έχει ήδη αρχ ίσει να εφαρµόζεται από την Mellon Οικονοµικές Υπηρεσίες σε µερικά από τα έργα των πελα-τών της. Πέραν των αποτελεσµάτων στις ίδιες τις τράπεζες, η προσέγγιση αυτή έχει βοηθή-σει και τους ίδιους τους τελικούς πελάτες, κάτι που θα καθίσταται ολοένα και περισσότερο αναγκαίο καθώς η οικονοµική κατάσταση των καταναλωτών αλλά και των επιχειρήσεων εκτιµάται ότι θα συνεχίσει να επιδεινώνεται.

Του Γιώργου Παπασταµατίου, γεν. δ/ντή της Mellon Οικονο-µικές Υπηρεσίες και δ.σ. των Fintrust και BlueSphere


Ο µόνος τρόπος να επιβιώσει ένας οργανισµός στο µεταβαλλόµενο περιβάλ-λον, είναι η προσαρµογή µέσω της αλλαγής. Γιατί οι επενδυτικές επιχειρή-σεις βασίζονται ιδιαίτερα στην πληροφορία και στις διαδικασίες µέσω των οποίων συναλλάσσονται µεταξύ τους αλλά και µε την πελατειακή τους βάση.

Στην αιχµή της ευελιξίαςBUSINESS PROCESS MANAGEMENT

το επίκεν τρο της ύφεσης που βιώνει η σύγχρονη πα-

γκόσµια οικονοµία και σε µια αγορά που ήδη χαρακτηριζόταν από εξαιρετική δυναµική, βρί-σκονται οι τραπεζικοί, και γενικότερα επενδυτι-κοί, οργανισµοί οι οποίοι καλούνται να επιφέ-ρουν τις κατάλληλες διαρθρωτικές αλλαγές στη λειτουργία τους.

Ο µόνος τρόπος να επιβιώσει ένας οργα-νισµός στο µεταβαλλόµενο περιβάλλον, είναι η προσαρµογή µέσω της αλλαγής. Οι επεν-δυτικές επιχειρήσεις βασίζονται ιδιαίτερα στην πληροφορία και στις διαδικασίες µέσω των οποίων συναλλάσσονται µεταξύ τους αλλά και µε την πελατειακή τους βάση. Αυτό αποδεικνύ-εται εύκολα, αν σκεφτεί κανείς τις τάσεις που συζητούνται αυτή την περίοδο και οι οποίες σκιαγραφούν το σύγχρονο επενδυτικό περιβάλ-λον: παγκοσµιοποίηση, επόπτευση, προστασία συναλλαγών, διαφάνεια, κανονιστικά πλαίσια (SOX, BASEL II, SEPA, κ.λπ.), multi-channel συναλλαγές, κ.λπ. Όλα βασίζονται στην πλη-ροφορία, και συγκεκριµένα, όχι µόνο στο πώς αυτή αποθηκεύεται, αλλά στο πώς ενηµερώνε-ται, συγχρονίζεται, κυκλοφορεί, ανταλλάσσεται και οδηγεί στρατηγικές αποφάσεις µε προτυ-ποποιηµένες µεν αλλά αποδοτικές διαδικασίες. Μπορούν, όµως, τα αντίστοιχα πληροφοριακά συστήµατα, στα οποία βασίζονται οι διαδικασί-ες αυτές, να εξυπηρετήσουν ένα τόσο δυναµικό

περιβάλλον δηµιουργίας και αναπροσαρµογής διαδικασιών και µε τι κόστος; Είναι πολύ χαρα-κτηριστική η αναφορά του Financial Insights τον τελευταίο χρόνο, ότι στην πεντάδα των έρ-γων που αποτελούν υψηλή προτεραιότητα για τους CIOs του κλάδου, βρίσκεται αυτό που ονοµάζουµε Business Process Management (BPM), δηλαδή «λογισµικό και µεθοδολογία για τη δηµιουργία, εκτέλεση και βελτιστοποίηση δυναµικών επιχειρηµατικών διαδικασιών που εµπλέκουν οργανισµούς, συστήµατα και εργα-ζόµενους µε στόχο την παραγωγή υπεραξίας αλλά και µείωση του λειτουργικού κόστους». Αυτό, µε απλά λόγια, σηµαίνει την ευθυγράµ-µιση των πόρων του οργανισµού (εργαζόµενοι και συστήµατα) µε τις απαιτήσεις της αγοράς. Ο σύγχρονος τρόπος προσέγγισης αυτής της ανάγκης είναι µε τις τεχνικές middleware και, πιο συγκεκριµένα, µε τη δηµιουργία ενός αρχι-τεκτονικού επιπέδου πάνω από τα πληροφορι-ακά συστήµατα και όχι µέσα σε αυτά. Το επίπε-δο αυτό έρχεται να συνδυάσει από τη µια τους διαθέσιµους πόρους (υφιστάµενα συστήµατα, εργαζόµενους αλλά και συναλλασσόµενους οργανισµούς µέσω SWIFT, κ.λπ) ως υπηρεσί-ες, σύµφωνα µε τις επιταγές της SOA (Service Oriented Architecture), και από την άλλη, τις επιχειρηµατικές ανάγκες αποτυπωµένες σε δι-αδικασίες και κανόνες που ορίζουν τον τρόπο χρήσης των εν λόγω υπηρεσιών.

του Κωνσταντίνου Στεριάδη, Fusion Middleware Sales Consulting Team Leader της Oracle Ελλάς

Σ


Γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι, στο BPM επίπεδο, τα στελέχη των παραγωγικών και λειτουργικών τµηµάτων µπορούν, µε µοντέρνα εργαλεία, να σχεδιάζουν τις δι-αδικασίες και να προσοµοιώνουν τη λειτουργία τους, εφαρµόζοντας παράγοντες κόστους και χρόνου στα επιµέρους βήµατα (ανάλυση), ανεξάρτητα από την πο-λυπλοκότητά τους. Στη συνέχεια, οι διαδικασίες, εφόσον έχουν πλέον τυποποιηθεί µε αυτό τον τρόπο, µπορούν να διασυνδεθούν µε τις διαθέσιµες υπηρεσίες (συστή-µατα και εργαζοµένους), να αυτοµατοποιηθούν, µέσω του κατάλληλου λογισµικού middleware, µε τη µορφή ροών εργασίας και να ενταχθούν µέσα στο παραγωγι-κό περιβάλλον του οργανισµού ως µια επιπλέον υπηρε-σία. Οι πληροφορίες που προκύπτουν από τη λειτουρ-γία των ροών εργασίας περιέχουν σηµαντικά στοιχεία για την απόδοση, επίδοση και εντοπισµό bottle-necks και, φυσικά, ανατροφοδοτούν το αρχικό βήµα της ανά-λυσης κλείνοντας το λεγόµενο κύκλο του BPM.

Αυξάνοντας τη λειτουργικότητα

Η χρήση ανοιχτών τεχνολογιών, όπως η Business Process Modeling Notation (BPMN), για τη µοντελοποί-ηση των διαδικασιών και η Business Process Execution Language (BPEL), για την εκτέλεση, εξασφαλίζει ότι οι διαδικασίες δεν είναι κάτι αόριστο, σχεδιασµένο σε ένα κοµµάτι χαρτί, χειροκίνητο και αποµονωµένο από τα παραγωγικά συστήµατα. Αντιθέτως, µεταµορφώνονται σε ένα ζωντανό, τεκµηριωµένο και ευπροσάρµοστο κοµµάτι των πληροφοριακών συστηµάτων που µπορεί να επιταχύνει σηµαντικά τη λειτουργία του οργανισµού. Αυτό ακριβώς κάνει το Oracle BPM, µέρος του Oracle Fusion Middleware. Περιλαµβάνει το γραφικό σχεδι-αστικό περιβάλλον στο οποίο οι επιχειρηµατικοί χρή-στες µπορούν να αποτυπώσουν, αναλύσουν και µοντε-λοποιήσουν τις διαδικασίες του οργανισµού, καθώς και να ορίσουν τη µηχανή εκτέλεσης µέσω της οποίας θα τεθούν αυτόµατα σε λειτουργία, και να εντάξουν συστή-µατα, ανθρώπους αλλά και συναλλασσόµενους οργανι-σµούς στο πλαίσιο τυποποιηµένων και αυτόµατων δια-δικασιών. Η First Horizon (ΗΠΑ), για παράδειγµα, χρή-στης του Oracle BPM, αυτοµατοποίησε τη διαδικασία παροχής σπουδαστικών δανείων σε 46 πολιτείες των ΗΠΑ, επιταχύνοντας τη διαδικασία κατά 30% και πετυ-χαίνοντας µείωση κόστους της τάξης του 40%. Αντίστοι-χα, η Rabobank (Ολλανδία) υλοποίησε multi-channel υπηρεσίες, µέσω του Oracle BPM, γεφυρώνοντας, µε-ταξύ άλλων, το CRM σύστηµα και το mainframe core-banking, αυξάνοντας τον δείκτη ηµερήσιων πωλήσεων

ανά πωλητή κατά 45%, τον µηνιαίο δείκτη cross-selling κατά 1%, ενώ πέτυχε να αναπροσαρµόσει το σύστηµα αξιολόγησης και επιβράβευσης αποδοτικότητας των εργαζοµένων της. Τα παραδείγµατα αυτά αποδεικνύ-ουν τη σηµασία του BPM, καθώς είναι ο χώρος όπου συνδυάζονται διαδικασίες, συστήµατα, υπηρεσίες και άνθρωποι προς όφελος των επιχειρηµατικών αναγκών. Όταν δε, αυτό έρχεται να υλοποιηθεί µέσω δοκιµασµέ-νου πακετοποιηµένου λογισµικού, όπως το Oracle BPM, τότε τα οφέλη µεγιστοποιούνται.

Order Management Process

Enterprise Infrastructure Services(Portal, SOA, IDRS, LDAP, EAI, E-mail, IT Operations)

Customer Relationship Management

Sales and Marketing Planning Asset Creation

Trading &Analytics

Settlement &Reporting

SFA Prodict LMS

Inv MGMT

B2Bproduct

ERP.

SCM productinfo.

MES

DB ERPCRM

BPM models, simulates, executes, manages, monitors, & optimizes those Business Processes.


Sales and Marketing

Planning Asset Creation Trading &Analytics


SFA Product LMS

Inv MGMT

B2B


product

ERP

SCM product

MES

DB ERPCRM

Organizational Units

Real-World Business Processes span organizations, systems, and applications.

Product ConfigurationProduct Configuration

Order ManagementOrder Management

Order Processing and SettlementOrder Processing and Settlement

ProcessesOrder Management Process



Sales and Marketing Planning Asset Creation

Trading &Analytics


SFA Prodict LMS

Inv MGMT

B2Bproduct

ERP.

SCM productinfo.

MES

DB ERPCRM

BPM models, simulates, executes, manages, monitors, & optimizes those Business Processes.


Sales and Marketing

Planning Asset Creation Trading &Analytics


SFA Product LMS

Inv MGMT

B2B


product

ERP

SCM product

MES

DB ERPCRM

Organizational Units

Real-World Business Processes span organizations, systems, and applications.

Product ConfigurationProduct Configuration

Order ManagementOrder Management

Order Processing and SettlementOrder Processing and Settlement

Processes

��

��

��

�

��

��

��

��

��

��

�

�

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

money mechanism 2008

Documents