လြတေျမာကေရးအတြကတကပြ၀ငၾကစ႕

မးသးဇြန

ေရႊစငထြနး

ခငမမမ း

ထတေ၀သ ပနၾကားလႊာ

ေလးစားအပပါေသာ ျမနမာျပညသအေပါငးတ႕-

ျပညသ႕အာဏာက မတရားရယထားတ နအဖ စစအပစဟာ ေတြ႕ဆေဆြးေႏြး အေျဖရာေရး၊ အမးသားျပနလညသငျမတေရးက

ေရးရျခငးမရပ သတ႕အာဏာတညျမေရး၊ ၾကးကငျခယလယေရးက သကဆးရညေစမယ လမးျပေျမပကသာ ဆကလက

အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကေနတယဆတာ လယျပငမာ ဆငသြားသလ ထငရားေနျပျဖစပါတယ။

နအဖရ႕ လမးျပေျမပဟာ ျမနမာတမးသားလးက စစကြနအျဖစ ရာသကပနသြတသြငးမယ ေသမငးတမန ကြနလမးစဥသာ

ျဖစပါတယ။ ဒလ စစကြနဘ၀မာ ျမနမာတမးသားလးရ႕ အမး၊ ဘာသာ၊ သာသနာက ဖကဆးေစာကားခခရတာက

အားလးသရ ခစားေနၾကရျပးသား ျဖစပါတယ။ ဒကြနဘ၀သာ သကဆးရညခရင အမးပါေပာကျပး၊ ဘာသာ၊ သာသနာပါ

ေမးမနရမယ အေရးျဖစတာေၾကာင ျမနမာတမးသားလးရ႕ အမးသားေရးအတြက လမး၊ ဘာသာ၊ အယအဆ ကြျပားမေတြက

ေရ႕တနးမတငပ အမးသားလြတေျမာကေရး လပရားမၾကးမာ ပးေပါငးပါ၀င ေဆာငရြကၾကပါစ႕။

ႏငငေရးအကဥးသား အားလး လြတေျမာကေရး - ဒ႕အေရး၊ ဒ႕အေရး

ႏငငတ၀မး သမဂၢမား ေပၚေပါကေရး - ဒ႕အေရး၊ ဒ႕အေရး

ျပညသ႕ၾကားျဖတအစးရ - ဖြ႕စညးၾက၊ ဖြ႕စညးၾက

အမ းသားလြတေျမာကေရးလပရားမ - ေအာငရမည။ ေအာငရမည။

ထတေ၀သ

၂၀၁၀ေရြးေကာကပြ သးသပခက

နဒါနး

၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြက ျမနမာျပညဒမကေရစ ျပျပငေျပာငးလမႈေတြက ဥးတညေနျပလ႕ ကေနာမယၾကညပါဘး။ ဒါဟာ

အဆးျမငန႕ေျပာေနတာမဟတပါဘး။ ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြက ဒမကေရစအငအငအားစမားအတြက ထြကေပါကမဟတသလ

တပမေတာအတြကေရာ တငးရငသားလမးစေတြ အတြကပါထြကေပါက မဟတဘးဆတာပါပ။

ဒါျဖငရင ဘယသအတြကလညးဆတအေမးအတြကအေျဖကေတာ

တစ- သနးေရႊအတြက

နစ- သနးေရႊအတြက

သး- သနးေရႊအတြက လ႕ပ ေျပာပါရေစေတာ။ ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြထက ပျပးအေလးထား ေဆာငရြကရမာကေတာ

စစအာဏာရငစနစကေန ဒမကေရစျပေျပာငးလမႈေတြျဖစပါတယ။

၂၀၁၀ ေ၀စ

၂၀၁၀ မာ စစတပက ေရြးေကာကပြ ျပလပေပးမယ။ ေရြးေကာကပြေကာမရင က ဖြ စညးေတာမယဆတ သတငးထြကေနတယ။

ဒမကေရစအငအားစမား ၾကားမာ စးရမပပနမႈေတြ တးပြားေနတယ။

တခ႕ ကေတာ ဒါက ထြကေပါကတခလ႕ တးတးတမး ကယကယတမး ဆသလ ေျပာေနၾကတယ။ ေရြးေကာကပြက

ထြကေပါကလ႔ေျပာျပး ၀ငဖ႕တာစေနၾကတယ။ ဒလေတြထမာ အပစအခတရပစေရးလပထားတ တငးရငးသား ေခါငးေဆာင

အခ႕န႕ ကယကးရာသေတြ လညးပါတယ။ ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြဟာ ငၾကငးငါးလ ဆျဖးေနတ ျမနမာ ျပညက စားပြတငျပး

ေျမးေခြး က ေ၀ခြေပးမာျဖစပါတယ။

ဒေတာ ေ၀စ အၾကးအေသး က ၾကညရင သနးေရြက ဗကသား ကယမယ။ တျခားကယကးရာ အဖြ ေတြက ေ၀စ ခြေပးမယ။

ကနသည ပြစားေတြန လပစားနငငေရးသမားတခ က အတြက ေ၀စတစ ရမယ။

သမားေျမာကေပးလ ေရြးေကာကပြ၀ငမတ ခပအအ နငငေရးသမားေတြကေတာ ေထာငမကရင ကေကာငး လ မတပါ။

အမ းသားဒမကေရစအဖြ ခပ န ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြ

အမးသားဒမကေရစအဖြ႕ခပ အတြကကေတာ ကေန အထ ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြက ဘယလ သေဘာထားမလ ဆတာ

ရငးရငးလငးလငးေျပာနငတ အေနထားမာ မရေသးဘး။ တကယက ေပၚလစ အၾကပအတညး (Policy Dilemma )

ျဖစေနပရတယ။ အေျခခဥပေဒက ျပနလညျပငဆငေပးပါလ႕ပါလ႕ ေလသခပေလာေလာေျပာနငတ အေနထားက

ေရာကေနတယ။

၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြ က၀ငမရင ေတာ ၁၉၉၀ ေရြးေကာကပြရလဒက ပလငးထထညျပး ေရစေမာ ေပးလကရသလ

ျဖစသြားမယ။ ၂၀၁၀ က မ၀ငဘးဆရငေတာ ေဘးက တတေယာငကား ႏငငေရးသေတသေတြေျပာေနတ ”ႏငငေရး

ေဘးေရာကမႈ '' ဆတာက စးရမေနပရတယ။ ဒေတာ ၁၉၉၀ တးက ဥးႏလပသလမား လပလာနငတယလ လ ယဆနငတယ။

(ဥးႏက သကယတင ေရြးေကာကပြမ၀ငေတာပ သလမားက ဒျငမးနာမညန႕ ၀ငေစခတယ။ ) ခလညး ဒခပအေနန႕

မဟတဘး။ ဒခပထက ေခါငးေဆာငတခ႕က ခြထတျပး ေရြးေကာကပြ ကစမးမထးသလ ထးလာနငျခငးျဖစပါတယ။

ဒါေၾကာင ဒခပအေနန႕ကေတာ လကရအေနထား အတငးရပခသြားေတာမ အေျခအေနမာရပါတယ။ ဒါေတြကေတာ ၉၀

ေရြးေကာကပြကဆတကငရ ဆတကင အသကသြငးနငေအာငမၾကးစား၊ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညလြတေျမာကေရးကေတာငးဆ

အေနထားတက ပမတးတကတလႈပရားမႈေတြလပေဆာငလာမ အေနထားမရေတာဘးလ႕ ဆခငပါတယ။ ဒအေျခအေနက

ကေရာကေစတာကေတာ

- ေဒၚေအာငဆနးစၾကညန ဥးတငဥးက အထနးသမးခေနရတယ။

- လကရအဖြ ခပ အလပအမႈေဆာငေတြက အသကအရြယၾကးရငမႈ ၊ သတ ေနရာက လငယေခါငးေဆာငေတြန႕ အစား

မထးၾကတာ။

- နအဖက ေအာကတနးကက ဖနပထားတာ ေတြေၾကာင ျဖစပါတယ။

အပစရပအဖြ မား န ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြ

အပစခတရပစေရး လပထားတ တငးရငးသားေခါငေဆာငတခ ရ ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြအေပၚ ကငသးတေပၚလစကေတာ

ေရလကငါးလက ေပၚလစ ျဖစလာလမမယ။

• သတ ဟာ ေရြးေကာကပြေပၚယၾကညမႈမရဘး။

• ေရြးေကာကပြမာ မျဖစမေန ပါရမယလ႕ နအဖ က ဖအားေပးလာရင ေရြးေကာကပြက တခ႕က ၀ငၾကလမမယ။

ပါတနာမညေတြအသစန ၀ငတာမးေတြလညးရလာနငတယ။

• သတ႕က လကနကလမးစဥက အျပးတငစြန႕လႊတဖ႕ ဖအားေပးလာနငတယ။ အဖြ႕ငယေတြက လကနကကင

လမးစဥက စြန လႊတသြားလမမယ။ အဖြ ၾကးေတြအတြကေတာ ေဘးၾကပနၾကပစတငျဖစလာလမမယ။

၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြ အျပးမာေတာ အပစရပ အဖြ႕ေတြ အတြငးမာ ဆကတကသ၊ ရာသကပနလကနကခမသ၊

အနားယသြားမသေတြန႕ ရႈပရကခတ ေနေအာငရမာပါ။ ျပနလညတကပြဆငလာမအေနထားကေတာ အနညးတက

အနညးဆးပျဖစလာလမမယ။

၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြ ရလဒေပၚမာတငးရငးသားလမးစေဒသတြရ႕ ဖြ႕ျဖးေရးကေရာ လျခေရးကပါ ဘာမ သသာတ

ေျပာငးလတးတကမႈေတြ ျဖစလာမာမဟတပါဘးလ ကေနာေျပာခငပါတယ။

၂၀၁၀ မကနာသစမား

၁၉၉၀ ေရြးေကာကပြတးကေတာ ေရြးေကာကပြ၀ငမယ ပါတေတြရတယ။ ၀ငမယခါငးေဆာငေတြရတယ။ သတ႕မာ

Transparency and Accountability ေတြရခတယ။ ဆလတာကေတာ သတ႕က ဘယသေတြလညး ဘာေတြလပခလ

ဆတာက လထက သခြငျမငခြငရခတယ။ အခ ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြမာ ဘယပါတေတြ၀ငမာလ၊ သတ ကဘယသေတြလ၊

သတ ေပၚလစေတြက ဘာလဆတာက ခထလထက မသရေသးဘးျဖစပါတယ။ ဒါကလ နအဖရ အကြကျဖစပါတယ။ ပါတန႕

ေခါငးေဆာငေတြက လထ ရငးနးမတဆကခြငက ၾကာၾကာမေပးေလေကာငးေလဆတာက ၊ ပတငလကထက ရရား

ေရြးေကာကပြမား၊ မဟာသယာလကထကမေလးရား ေရြးေကာကပြမား၊ ထငးနငင တပဆငလကထက ၾကားျဖတေရြးေကာကပြ

သငခနးစာေတြက ရထားပါတယ။

ေရြးေကာကပြေတြဆတာကလညး လသစေတြထြကေပၚလာတတတ အစဥအလာကလ ရထားပါတယ။

၁၉၉၀ ေရြးေကာကပြမာ ထးျခားတာတခကေတာ ကလနေခတႏငငေရးလႈပရားမႈ ေတြမာပါ၀ငခတ ႏငငေရး ေခါငးေဆာငၾကး

ေတြေနရာမာ လသစေတြအစားထး ေရြးခယခခရပါတယ။ ဒါကေတာ မဟာ ၈၈ လႈပရားမႈၾကးရ အရနန ေဒၚေအာငဆနး

စၾကညရ အရနတ ေၾကာငျဖစတယ။ လထက ကယစားလယေတြက ေရြးခယေပးလကတယ။ ဒါေပမယ ကယစားလယေတြက

လထက ငရန နဗၺာန မာ ဘယလမးက သြားရမယဆတာက မေရြးခယေပးနငခပါဘး။ ဒေတာလထက ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြက

ထြကေပါကတချဖစလာနငမလားဆတ ေမာလငခကကေတာ ၉၀ တနးကလ အားေကာငးေကာငးရမာ မဟတေတာတာ

ေသခာေနျပ။

၂၀၁၀ မာေတာ ေရြးေကာကပြ၀ငမ သေတြဟာ မကနာသစေတြျဖစလာနငပါတယ။ သတ က ၁၉၉၀ တးက မကနာသစေတြလ

မဟတေတာပါဘး။ သတ က ေတာ ျပညတြငးရ ပညာတတလငယတခ႔ န ကနသညအသငး၀ငး တခ ျဖစတယ။ သတ႕ေတြ

ေရြးေကာကပြက၀ငမယ။ လကရအေျခအေနေပၚမာသတ ရျမငပက

• သတ႕ကလကရျမနမာျပညမာျဖစေပၚေနတအေျခအေနေတြဟာ သနးေရြစစအပစရ႔ အပခပေရးညဖငးမႈေၾကာင

လ႕ျမငတယ။

• လကရနငငေရး ျပနာက အေကာငးဆးေျဖရငးနငတာက အာဏာက စစတပက ကငထား၊ အပခပေရးန႕

စးပြားေရးက ငါတ ကေပးကငမယ။

• ဒမကေရစ တျဖညးျဖညးေတာ ျဖစလာမယဆတေပၚလစ။

ဒလေတြက လေတြန ေတြ႕ရင သနးေရြမေကာငးဘး၊ ဒခပကလညး အရညအခငးမရဘးလ ေျပာေလရၾက တယ။ သနးေရြန႕

ေတြ ရငေတာ ရနငသမ အခြငအေရးေတြကေတာငးယေလရၾကသေတြပါ။ ေဒၚစကေတာတခါမေတြ ဖ မၾကးစား၊လႊတေပးပါလ႕

မေတာငးဆ၊ နအဖရ လအခြငအေရးခးေဖါကမႈန႕ လာဘစားမႈေတြအေပၚမာ တနဘာေ၀၊ ဒမကေရစျပျပငေျပာငးလမႈေတြ

ေလသေတာင မဟဘးသေတြပါ။ ၂၀၁၀ေရြးေကာကပြအေပၚမာ ဖငတၾကြၾကြအျဖစဆးကသတ ျဖစေနတာေတာ ဆးတာပ။

သနးေရႊေခါငးမာဂဏး ရ အၾက

သနးေရြေခါငမာဂဏးရ႕ အျမငက ဒေန႕ျဖစေပၚေနတ အၾကပအတညးဟာ တရား၀ငမႈ ( Legitimate Crisis ) လ႕

ယဆၾကတယ။ စစတပအေနန႕ ႏငငေတာအာဏာက တရား၀ငရယနငဖ႕ ၾကးပမးတအေနန႕ အေျခခဥပေဒက

အသကသြငးတယ။ ေနာကဆးအဆငကေတာ တရား၀ငေရြးေကာကပြန႕ အာဏာရတပစက ဖနတးဖ႕ လလာပါတယ။

စစတပက ၾကးကငျခယလယေနတာ သနးေရြျဖစပါတယ။ ဒေန နအဖေျပာေနတ လမးျပေျမပ ၇ ဆငဆတာေတြဟာ သနးေရႊ

ရ အၾကေတြသာျဖစတယ။ ဒေန ေရြးေကာကပြန ပကသကျပး သနးေရႊလပမာကေတာ

၁- သဟာ တပထမာတပခပၾကးရာထးကဆကယထားမယ။

၂- ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြကလပေပးမယ။ ( သကယတငက ေတာ ယနေဖါငးခြတျပး ေရြးေကာကပြက၀ငမာ မဟတဘး။ )

၃- စစတပက ပါတတခက ဖြ ေပးမယ။ ဒပါတကယစားလယေတြအျဖစ လကရအစးရထက ၀နၾကးတခ န စစတပထက

တခ႕ က ေရြးေကာကပြ၀ငေစမယ၊ ( ပါတနာမညေတာငမနးလ ရေသးရ ။ ဖြ႕ျဖးေရးတ ၊ တငးရငးသားညညြတေရး

စတ စာလးေတြပါတ နာမညမးေတြပါပါလမမယ။ )

၄- အရပသားေတြထ က ပါတမတပတငခြငျပျပး ေရြးေကာကပြေပး၀ငမယ။

၅- စစဗလထက ေထာငန ချပး အထက အမန ႔ န ယနေဖါငးခြတခငးျပး ပလပဖက၊ မ၀တ ဖကေတြက စတအေရးမပါတ

ေနရာေတြက အစားထးမယ။ သတ က ေရြးေကာကပြအတြက မဆြယတာေတြ လပေပးရဥးမယ။

၆- အပစအခပရပစထားတ တငးရငးသားပါတေတြက လကနကကငလမးစဥက အျပးတငစြန ခငးမယ။ လမးစေတြထက တခ႕

ခါငးေဆာငေတြက ဘာညာကြကြ နာမညေတြန ေရြးေကာကပြက၀ငလာၾကလမမယ။

၇-ေရြးေကာကပြမာ စစတပက ေကာေထာကေနာကချပတပါတက အနငရေစမယ။

၈- ယနေဖါငးခြတမား၊ နငငေရးလျပကမားေတြန႕ ေညာငေစးကေအာင ေရာသမေမြျပးတအခါမာ အတအေယာင

လႊတေတာေခၚ ရပေသး အစးရကဖြ စညးေစမယ။

၉- ျပးတအခါမာ ေတာ သက ၂၀၀၉ ခနစအေျခခဥပေဒအရ နငငေတာသမၼတ ဟာ တပမေတာအၾကးအက ျဖစရမယဆတ

မန႕ သဟာ ရပေသးဆရာၾကးအျဖစ န အစးရအဖြ ေရာ စစတပကပါ ၾကးကငနငဖ ၾကးပမးမမသာတညး။

၂၀၁၀ န ဒမကေရစမရ နင

ဆရာၾကး ဥး၀ငးတငေျပာသလ ၂၀၁၀ လမးကလကရင ငရပေရာကမယဆသလပ ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြ မာ ကယဖကက

နငေျခမရပါ။ ဘာျဖစလ႕လ ဆတာကေတာရငးတယ။ ေခါငးေဆာငေတြေထာငထမာ၊ ေအာကေျခကလႈပလ မရဘးျဖစေနတယ။

ဒေတာ စစတပ က လကကငဒတပါတ နငမယ။ ဒေတာ သတ ဟာ တရား၀ငမႈရသြားျပ။ ငါတ႕ေတာသြားပါျပလ႕ ယဆခင

သေတြ ရတယ။ ဒါဆမားမယ။

အေျဖက စစတပက ခလညးနငေနတာပမဟတလား။ ခလညးနငငေတာအာဏာ သးရပစလးက ခပကငထားတာပမဟတလား။

သတ႕က နငလကလ႕ ဥဖြဆျပး အရာခပသမးတးတကေျပာငးလမႈေတြျဖစမလာပါဘး။ နငငတကာက ေထာကခမႈေတြ ရလာဖ႕

ကေတာ အတြကစႏႈနးေတြရပါတယ။

- ေရြးေကာကပြဟာ တရားမတမႈရရ လား

- လအခြငအေရးခးေဖါကခရမႈေတြဘယေလာကတးတကလာသလ။

- နငငေရးအကဥးသားေတြလြတျပလား

- စးပြားေရးတးတကမႈေတြဘယေလာကအထရလာသလ

စတစႏႈနးေတြက ျပညမေအာင ၂၀၁၀ မာ ဘာမ မပါလာဘး။ ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒမာ ဘာမျပဌာနးမထားဘး။ စစတပက

နငျပလ နငငတကာကေထာကခလကျပလ ကေနာလး၀မယပါဘး။

ကေနာတ ဘာလပၾကမလ

ကေနာတ လပရမာကေတာ ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြက ျပတျပတသားသား သပတေမာကဖ ျဖစပါတယ။ စးပြားေရးမာတင

မျမငရတ လကရေနတာမဟတဘး။ နငငေရးမာလညး မျမငရတ လႈငးလးၾကးရေနတတပါတယ။ မငးကနငန႕ ၈၈ ေကာငးသား

ေတြ ဓါတဆေစးကဖ ခတကဆႏၵျပၾကေတာ သဃာလႈပရားမႈၾကးျဖစလာမယလ မတြကခၾကပါဘး။ သဃာလႈပရားမၾကးက

နအဖက နမနငးလကေတာ နာဂစမနတငးၾကးျဖစလာမယလ႕ ဘယသကမ မစဥးစားမခၾကဘး။ နအဖက ပြသမးေစတ

လႈငးလးၾကးေတြပါ။ ကေနာတ လကဥးမႈ ကငးမခတယ။

ဒတခါလညး ေရာမလႈငးလးၾကးကလာေနပါျပ။ လႈငးလးၾကးကေတာ စးပြားေရးပကကပလႈငးလးၾကးျဖစပါတယ။ အေမရကန

နယးေယာကျမ႕က စေတာရယရာေစးကြက ပကရာက စလကတ ေငြေၾကးအၾကပရကမႈက တကမၻာလးက အျပငးထန

ရကခတလကျပျဖစပါတယ။ ဒလႈငးက အေမရကနကလညး မညာသလ တရတ ကလညးအလြတမေပးပါဘး။ အေမရကန

ေစးကြကကေရာ၊ တရတေစးကြကကလညး မညာပါဘး။ အေမရကန ေစးကြက၀ယလ အားကဆငးမယ။ တရတျပညမာ

စကရေတြ ထတလပမႈကဆငးလာနငတယ။ ျမနမာ ျပညလ ကနၾကမး ပ စားေနတ နငငေတြ ရ ကနၾကမးေတြ (သစ၊ဆန၊ ပ၊

ေရန၊ သဘာ၀ဓါတေငြ ) ဒလေဟာ ေစးကဆငးလာတာေတြျဖစလာမာျဖစပါတယ။ ရလဒကေတာ အာရမာ အလပလကမ

ျပသာနာ က နငငေရးမတညမျငမမႈေတြ အဆကမျပတျဖစလာမာပျဖစပါတယ။

၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြမာ စစတပကနငျခငးမနငျခငးက ကေနာစတမ၀ငစားပါဘး။ စတ၀ငစားတာကေတာ မဟာစးပြား

ပကကပအတြက နအဖ မာ ဘာအစစဥမာ မရဘးျဖစေနျခငးျဖစပါတယ။ နပလယေျပာခသလပ စစတပက အစာအမန႕

ခတကတာဆတာက ဒေန ဗလခပေတြ ေမေနပါတယ။

နအဖ ၀နၾကးခပသနးစနကေတာ ျမနမာျပညမာအလပ အကငေတြ အမားၾကးရတယ။ အလပသမားေတြျပနလာနငတယလ႕

ဆပါတယ။ အလပေတြေပါတာေသခာတယ။ ဒါေပမ အလပထကပေပါတာကေတာ လပအားခ ျဖစေနျခငးျဖစပါတယ။ တေန

ကနလပလ႕ ထမငးတနပဖး မရတလပချဖစေနပါတယ။ ဒေတာ သနးစနေျပာသလ႕ အလပသမားေတြျပနလာမာပါ။ ရးရး

လာမာေတာမဟတဘး။ သေခါငးကရကခြဖ႕ ေပါကတးေတြ တးရြငးေတြ ကငျပးျပနလာခေတာမာ မေ၀းေတာဘးလ႕

ဆပါရေစေတာ။

မျမငရတ လႈငးၾကးလးၾကးက ပစဖတသမဒၵရာကျဖတျပး ျမနမာျပညကဥးတညေနပါျပ။ ဒလႈငးၾကးၾကြလာမယ။ ဒလႈငးၾကးက

ပစမတကထေအာငကေနာတ ဥးတညေပးရမယ။ ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြက လး၀ မ မေပးၾကန အမထက အမျပငမထြကၾကဖ႕

ကေနာတ႕ လႈ ေဆာရမာျဖစပါတယ။ ၂၀၁၀ေရြးေကာကပြဟာ ကေနာတ႕ရ ထြကေပါကမဟတ။ ထြကေပါကအမနကေတာ

စစအာဏာရငစနစက ျဖချပး ဒမကေရစျပျပငေျပာငးလမႈဆတ လထလႈပရားမႈအတြက ကေနာတ႕အစြမးကန

ၾကးပမးၾကရမယ။

မးသးဇြန (ဒဇငဘာ၊ ၂၀၀၈)

စစမနေသာ ေရြးေကာကပြ၊ အာဏာရငေရြးေကာကပြႏင ျမနမာျပညအနာဂတ

ေရြးေကာကပြ။

ဒစကားလးဟာ မကေမာကေခတ ျမနမာႏငငေရး ေဆြးေႏြးပြေတြ၊ မဒယာေတြ၊ စာတမးဖတပြေတြမာ ေရပနးအေတာစားေနတ

စကားလးတခပါ။ ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒက အေျခတညျပး ထြကေပၚလာမာ ျဖစတ ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြန႕ပတသကျပး

ေဆြးေႏြးၾက၊ ျငငးခၾက၊ သေဘာထားေတြ ဖလယၾကန႕မ႕ ျပညတြငး၊ ျပညပ ႏငငေရးေလာကတခလးမာ ေရြးေကာကပြန႕

ပတသကတအသေတြ အမားအျပား ထြကေပၚေနပါတယ။ ေရြးေကာကပြဆတာ ဒမကေရစ ျပျပငေျပာငးလေရးအတြက

အေရးပါတ အခကတချဖစတာေၾကာင ေရြးေကာကပြက အားေပးေထာကခသငတယ၊ ေရြးေကာကပြ ၀ငသငတယ၊

ပါလမနထေရာကမ ႏငငေရးေဆြးေႏြးမေတြ လပသငတယလ႕ အဆျပသေတြလ ရပါတယ။ ေရြးေကာကပြ

စညးမဥးစညးကမးေတြ၊ ပါတေထာငခြငေတြ ထြကေပၚလာေသးတာ မရေပမယ ေရြးေကာကပြ၀ငမယ

ကယစားလယေလာငးေတြအေနန႕ စညးရးလ႕ေဆာမေတြကလ ျပညတြငးမာ ေပၚထြကေနပါတယ။ တျပငနညတညးမာတင

ေရြးေကာကပြဟာ ျပညသလထရ႕ အကးေကးဇးက ေဆာငကဥးေပးႏငမာ မဟတဘးဆတ အခကက ဆပကငျပး

ျပညသလထန႕ ႏငငေရး တကၾကြလပရားသေတြ ပးေပါငးအေကာငအထညေဖာတ အာဏာရငေရြးေကာကပြ ဆန႕ကငေရး

ကငပနးေတြကလ ထြကေပၚလာပါတယ။

ဒေနရာမာ စကားလးအရ ကြျပားမ အခကႏစခက သတျပမဖ႕ လပါတယ။ ေရြးေကာကပြက ေထာကခ အားေပးသငတယလ႕

အဆရသမားက ေရြးေကာကပြဆတ စကားလးကပ အသးျပထားပါတယ။ ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြရ႕ သရပမနျဖစတ

အာဏာရငေရြးေကာကပြဆတ စကားလးက ထညသြငးအသးျပထားတာ မရပါဘး။ ဒလပ။ ေရြးေကာကပြက

ဆန႕ကငကန႕ကြကသမားကလ အာဏာရငေရြးေကာကပြက ဆန႕ကငတာျဖစပါတယ။ တငးျပညတျပညရ႕

ဒမကေရစအသြငကးေျပာငးမမာ အေရးပါတ စစမနေသာ ေရြးေကာကပြဆတာက ဆန႕ကငတာ မဟတပါဘး။ ဒေတာ

စစမနေသာ ေရြးေကာကပြက ဘာေၾကာင ေထာကခသငသလ၊ အာဏာရငေရြးေကာကပြက ဘာေၾကာင

ကန႕ကြကသငသလဆတာ ေလလာၾကညၾကရေအာငပါ။

ေရြးေကာကပြဆရာ၀ယ

ေရြးေကာကပြန႕ မေပးျခငး ဆတာ ကယစားျပဒမကေရစ (Representative Democracy ) န႕ အမားဆး ဆကႏြယေနပါတယ။

ကယစားျပျခငး (representation) ဆတာက ႏငငေရးရေထာငကေန အနကအဓပၸာယျပနဆတအခါ လအမားက

ကယစားျပျပး၊ လတဥးတေယာကကေန (သ႕မဟတ) လတစကေန ရပတညတာ၊ လပငနးေဆာငတာေတြ ျပလပတာလ႕

အဓပၸာယရပါတယ။ ကယစားျပ ဒမကေရစဆတာကေတာ အစးရန႕ ျပညသေတြအၾကားမာ ကယစားျပမ ဆတ သေဘာတရား

ပါ၀ငလာတအတြက အစးရဟာ ျပညသလထရ႕ ဆႏၵသေဘာေတြန႕ အကးစးပြားက ကယစားျပတ

ႏငငေတာအပခပေရးစနစတချဖစပါတယ။ ဒေတာ လထက ကယစားျပတ ဒမကေရစစနစအတြက ေရြးေကာကပြေတြဟာ

လေလာကတ အေျခအေန (sufficient condition) မဟတရငေတာင လအပတ အေျခအေန (necessary condition)

တချဖစလာပါေတာတယ။

ဘယလပျဖစျဖစ ေရြးေကာကပြဆတာ ဒမကေရစစနစရ႕ အေရးအၾကးဆး ႏလးသား ျဖစတယလ႕ ေတြးျမငယဆသေတြလ

ေပၚထြကလာပါတယ။ ဒအေတြးအျမငက ေရာငျပနဟပေစတ အယအဆေတြက Joseph Schumpeter ေရးသားတ

Capitalism, Socialism, Democracy (1942) စာအပထမာ အတအက ေတြ႕ျမငႏငပါတယ။ ဒမကေရစဆတာ ျပညသေတြက

သတ႕က အပခပမယသေတြက လကချခငး၊ ကန႕ကြကျခငး ျဖစတယလ႕ သက ဆခပါတယ။ သ႕ရ႕ အဆက လကချပး

ဒမကရကတစအစးရဆတာက ေရြးေကာကပြျပလပေပးတ အစးရအေနန႕သာ ယၾကညေရးသားၾကတ

ႏငငေရးသအရပညာရငေတြ အမားအျပားပါပ။ ဒါေပမယ အာဏာရငအစးရေတြကလ ေရြးေကာကပြေတြ ကငးပလာျပး

ဒမကေရစအစးရေတြအေနန႕ အသြငေဆာငလာတ အခါမာကေတာ အတန႕ အစစက ခြျခားႏငဖ႕အတြက စစမနေသာ

ေရြးေကာကပြဆတ သေဘာတရားက ထပမထြကေပၚလာရပါေတာတယ။

စစမနေသာ ေရြးေကာကပြ

စစမနေသာ ေရြးေကာကပြဆတာက တငးတာဖ႕အတြက ႏငငေရးပါတေတြအၾကား၊ အဖြ႕အစညးေတြ အၾကား ျပငဆငမရတ

ေရြးေကာကပြျဖစျခငး၊ မျဖစျခငးက အေရးၾကးတ အခကတချဖစပါတယ။ တပါတစနစက တပါတအာဏာရငစနစအျဖစ

သတမတ ပေဖာျခငးဟာ ဒအခကန႕ ဆငပါတယ။ အျပငအဆင ကငးမေနတာျဖစတအတြက ျပလပတ ေရြးေကာကပြေတြက

စစမနေသာ ေရြးေကာကပြလ႕ မသတမတႏငပါဘး။ စစမနေသာ ေရြးေကာကပြမဟတတ ေရြးေကာကခရျပး တကလာတ

အစးရဟာလ အာဏာရငအစးရပျဖစပါတယ။ ဒလအစးရရေနတ ႏငငေတာရ႕ အပခပေရးစနစကလ အာဏာရငစနစ လ႕ပ

သတမတေခၚဆႏငပါတယ။ တကယေတာ ေရြးေကာကပြဆတာက တျခားႏငငေရးဆကဆေရး လမးေၾကာငးေတြလပ အစးရန႕

လထအၾကား၊ ေရေပၚဆႏငငေရးသမားေတြန႕ အမားျပညသေတြၾကားမာ တဥးန႕ တဥးလႊမးမးခြငက ၾကးပမအားထတၾကရတ

ႏစလမးသြားပသ႑ာနပ ျဖစပါတယ။

အျပငအဆငရတ ေရြးေကာကပြေတြရ႕ အဓက လပငနးေဆာငတာေတြကေတာ

(၁) ႏငငေရးသမားမားက ေရြးခယခန႕ထားျခငး

ေရြးေကာကပြဆတာ ႏငငေတာအတြက လအပတ ျပညသ႕ေရးရာဌာနေတြမာ တာ၀နထမးေဆာငဖ႕ လအပတ

ႏငငေရးသမားေတြက ေရြးခယခန႕ထားျခငး တမးပ ျဖစပါတယ။ ေရြးေကာကပြ၀ငမယ ႏငငေရးပါတေတြဟာ

ေရြးေကာကပြ၀ငမယႏငငေရးသမားေတြက ကနဥး ေရြးခယၾကရပါတယ။ ဒႏငငေရးသမားေတြဟာ ျပညသ႕ေရးရာ ဌာနေတြန႕

ပတသကတ အသပညာေတြ၊ အေတြးအၾကေတြ ရေနဖ႕ လအပသလ လထဆကဆေရးမာလ ကြမးကငသမား ျဖစရပါမယ။

ဒႏငငေရးသမားေတြရ႕ ေနာကကြယမာလ သကဆငရာက႑အလက ကြမးကငသေတြ ရရပါမယ။ ျပညသ႕ေရးရာဌာနတခက

ႏငႏငနငးနငး၊ မနမနကနကန တာ၀နယႏငမဆတာ ကမၻာအျမငဆး ေတာငေတြက တကတာန႕ အတတပါပ။

ေတာငထပေရာကသြားတ ေတာငတကသမားေတြကပ လအမားက မတမ ခးကးတတၾကတယ။ စခနတငတတၾကတယ။

ဒေတာငတကသမားတေယာက ေတာငထပ ေရာကသြားဖ႕ ဇြလ႕လ၀ရယ၊ သတန႕ စတခြနအားေတြလအပသလ၊

စနစတကပပးေပးႏငတ crew member ေလးရာေကာလအပပါတယ။ ေနာကကြယမာ ပပးမေတြမပါပ

ကမၻာအျမငဆးေတာငေတြရ႕ ေတာငထပေတြကေရာကသြားတ ေတာငတကသမားေတြ အေတာနညးပါတယ။

ႏငငေရးသမားဆတာလ ဒအတငးပါပ။ ျပညသ႕ေရးရာဌာနတခခက တာ၀နယရမယ ႏငငေရးသမားေတြလ ဒအတငးပါပ။

ဘယသမ က႑စမာ နကနကနန မကြမးကငႏငပါ။ က႑စမာ ကြမးကငသေတြက စမခန႕ခြႏငတ အရညအခငးကသာ

ကြမးကငသေယာငေယာငျဖစေနတ အရညအခငးထက ပတနဖးရပါတယ။ ဒအရညအခငးမာ အားနညးေနတ

ႏငငေရးသမားန႕ ႏငငေရးပါတေတြဟာ ေရြးေကာကပြမာ အရးန႕ ရငဆငရတတသလ၊ ေရြးေကာကပြမာ ႏငခရငလ

လကေတြ႕လပငနး ေဆာငတာေတြကရင ကေသာငးကနငးျဖစတတပါတယ။ အစးရအဖြ႕တခမာ တာ၀နယဖ႕ ေမာမနးတ

ႏငငေရးသမားမာ ေရြးေကာကခခရရင သကဆငရာ နယေျမမာ ထမးေဆာငရမယ တာ၀နေတြ၊ အစးရအဖြ႕ ေကာမတေတြမာ

ပါ၀ငတအခါ ကယပခးေပၚ ေရာကလာႏငမယ တာ၀နေတြ၊ အစးရ၀နၾကးဌာနေတြက တာ၀နယဖြ႕စညးတအခါ ၀နၾကးဌာန

ယႏရား လညပတပေတြ၊ ကယပင ရးမာ ဘယလအေတြ႕အၾကန႕ ဘယလအသပညာရတ လေတြ လအပတယ ဆတာေတြက

သရေနဖ႕ အလြနအေရးၾကးပါတယ။

တခ႕ႏငငေတြမာ ေတာလနေရးကေန ဒမကေရစအသြငကးေျပာငးမေတြ ရတတပါတယ။ အဒအခါမးမာ ပါလမနေတြထမာ

ျပနာေတြ တကေလရတယ။ ေတာလနေရးသမားကေန အမတျဖစလာသေတြကလ ေတာလနေရးက

စြန႕လႊတေပးဆပအနစနာချပး အႏငရေအာငႏႊလာတာ ဆတ မာနေတြ ရတယ။ အာဏာရငေဟာငးလကထကက ဗရကရက

လတနးစားေတြကလ အပခပေရးဌာနေတြက စမခန႕ခြတာက အေတြ႕အၾကေတြ ရလာတာဆတ မာနေတြရတယ။

ပညာရငေတြကလ အသပညာ၊ ဗဟသတန႕ ျပညစသေတြဆတ မာနရတယ။ ဒါေပမယ လကေတြ႕မာကေတာ ဘယသမ

မျပညစပါဘး။ ေတာလနေရးေခါငးေဆာငရ႕ အေတြ႕အၾကဆတာကလ Conventional Politics အေတြ႕အၾက မဟတပါဘး။

ေတာလနေရးေခါငးေဆာငျဖစတာန႕ ၀နၾကးဌာနတခက ဥးေဆာငစမခန႕ခြႏငတ အရညအခငးရေနပါျပလ႕ ဘယသမ တထစခ

မေျပာႏငပါဘး။ ဒလပ ဗရကရကေတြအတြကကလ သတ႕ဆရခတ အပခပေရး၊ စမခန႕ခြေရးပစေတြဟာ စနစသစန႕အည

ေျပာငးလမေတြ အမားၾကး ရတယဆတာ နားလညလကခရမာပ ျဖစပါတယ။ ပညာရငေတြဘကကလ စာေတြ႕န႕ လကေတြ႕

အျမတမးထပတမကႏငဘးဆတာက လကခရမာပျဖစပါတယ။ အဓကက အေရြးေကာကခ ကယစားလယ ျဖစလာတအခါ

ျပညသလထရ႕ အကးစးပြားက ဘယလ ေဆာငကဥးေပးႏငမလ ဆတာက အစးရအဖြ႕၀ငေတြ၊

ျပညသ႕ကယစားလယေတြအတြက အေရးၾကးဆးပါပ။ ဒါကပ အာရစကရမာ ျဖစပါတယ။

ဒလနားလညမမရတ အစးရအဖြ႕ေတြ အကြကြအျပျပန႕ အပကပကအယြငးယြငး ျဖစပါတယ။ ျမနမာျပညရ႕ ဖဆပလ

အစးရလကထကက ဥး၊ ဗလ၊ သခင အကြအျပေတြန႕ ဂဏးဖြ႕မေတြဟာ ဒလအာရစကမ အားနညးလ႕ပ ျဖစပါတယ။

ယေန႕ေခတအထမာလ ဒလ “မငးကဘာလ၊ ငါက ဘာလ“ ဆတာေတြက ႏငငေရးေလာကေတြမာ ရေနၾကဆပ။

အေၾကာငးအရာကစၥတခက ေဆြးေႏြးေနတနးမာ မငးကဘာလလ႕ တဘကလက မေမးခင၊ ေျပာေနတ အေၾကာငးအရာမာ

ဒေမးခြနးေမးဖ႕ လအပသလားဆတာ အရငစဥးစားသငပါတယ။ ငါက ဘာ၊ ဘယလလပခတာ၊ ဘာေတြ ေပးဆပခတာေတြ

မေျပာခင ေဆြးေႏြးတအေၾကာငးအရာန႕ ဒါက ဆကစပသလားဆတာ အရငစဥးစားၾကညသငပါတယ။ ဒလစဥးစားမေတြသာ

ၾကရမယဆရင ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြေတြရ႕ အခနတ၀ကေကာ သကသာျပး၊ ဘာလပသငလဆတာက ဥးတညသြားႏငမာ

အေသအခာပါပ။

(၂) အစးရဖြ႕စညးျခငး

စစမနတ ေရြးေကာကပြရ႕ တျခားလပငနးတာ၀နတရပကေတာ အစးရဖြ႕စညးျခငး ျဖစပါတယ။ အေမရကန၊ ျပငသစန႕

ဗငနဇြလားႏငငတ႕မာ ေရြးေကာကပြေတြဟာ အစးရအဖြ႕ေတြက တကရက ေရြးခယေပၚေပါကလာေစပါတယ။

တခ႕ႏငငေတြမာကေတာ ေရြးေကာကပြေတြဟာ အစးရဖြ႕စညးျခငးက လႊမးမးသကေရာကမရေစပါတယ။ ပါတစ၊ ၀ါဒစ

အေရြးေကာကခ ကယစားလယေတြအၾကားမာ အာဏာခြေ၀မေတြအတြက ေရြးေကာကပြဟာ အေရးၾကးတ

လအပခကတရပပါ။

(၃) ကယစားျပမေဖာေဆာငျခငး

စစမနတ ေရြးေကာကပြေတြဟာ လထက ကယစားျပပါတယ။ ေရြးေကာကခကယစားလယေတြဟာ လထရ႕

ဆႏၵသေဘာထားက ေဆာငကဥးေပးတ လထကယစားလယေတြပ ျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာငလ စစမနတ ေရြးေကာကပြကေန

ေပၚထြကလာတ အစးရဟာ လ႕အဖြ႕အစညးတခလးက ကယစားျပထားတ microcosm လ႕ ပညာရငမားက သတမတၾကတာ

ျဖစပါတယ။

(၄) မ၀ါဒမားက လႊမးမးထနးခပျခငး

အစးရေတြဟာ အာဏာရငစနစ အစးရေတြ ျဖစလာတအခါ အစြနးေရာကမ၀ါဒေတြ၊ ျပညသ႕သေဘာထား အမနန႕ မကကညတ

မ၀ါဒေတြ၊ အာဏာရငေတြရ႕ အကးစးပြားကသာ ကာကြယေစာငေရာကတ မ၀ါဒေတြက ျပဌာနးတတပါတယ။ စစမနတ

ေရြးေကာကပြေတြဟာ လထက ကယစားျပတ အစးရေတြက ေပၚထြကလာေစႏငတာေၾကာင ဒလ မ၀ါဒေရးရာက အာဏာန႕

အလြသးစားျပလပမေတြက တားဆးေပးႏငပါတယ။

(၅) ျပညသလထအား ႏငငေရးအသပညာ ျဖန႕ျဖးေပးျခငး

စစမနတ ေရြးေကာကပြတခ မေပၚထြကလာခငမာ အေရြးခမယ ကယစားလယေလာငးေတြအတြက သငေတာတ

စညးရးေရးကာလ တခရဖ႕ အေရးၾကးပါတယ။ ဒကာလေတြမာ ႏငငေရးပါတေတြ၊ အေရြးခမယ ကယစားလယေလာငးေတြ၊

ႏငငေရးစနစေတြန႕ ပတသကျပး သတငးအခကအလကေတြ အမားအျပား ေပၚထြကလာတတပါတယ။

ဒလသတငးအခကအလကေတြ ထတေပးႏငဖ႕အတြက ႏငငေရးအဖြ႕အစညးေတြအားလးမာ တနးတညမ အခြငအေရးေတြ

ရဖ႕ လအပပါတယ။ ေရြးေကာကပြ မတငခငကာလမာ ႏငငေရးအဖြ႔အစညးေတြရ႕ လြတလပစြာ

စညးရးေဟာေျပာထတေဖာေျပာၾကားခြင ေတြက လကရအစးရက ကန႕သတထနးခပမေတြ ရရင၊ လကရအစးရရ႕ မ၀ါဒန႕

သေဘာထားေတြကပ စာနယဇငး၊ သတငး၊ မဒယာေတြကေန ျဖန႕ေ၀တယဆရင ဒလအေျခအေနမးမာ ထြကေပၚလာမယ

ေရြးေကာကပြဟာ စစမနတ ေရြးေကာကပြ မဟတဘးလ႕ အခငအမာ ဆႏငပါတယ။

(၆) Legitimacy တညေဆာကႏငျခငး

Legitimacy ဆတာ လကတငစကား legitimare ကေန ဆငးသကလာတာျဖစပါတယ။ အဓပၸာယကေတာ to make lawful

(တရား၀ငျဖစေအာင ျပလပျခငး) ျဖစပါတယ။ ေရြးေကာကပြေတြဟာ စစမနတ ေရြးေကာကပြျဖစျဖစ၊

အာဏာရငေရြးေကာကပြပ ျဖစျဖစ Legitimacy က အတငးအတာတခအထ တညေဆာကႏငပါတယ။ အာဏာရငႏငငေတြမာ

အာဏာရငေတြဟာ သတ႕ကယတငပါ၀ငတ အစးရေတြပ ျဖစျဖစ၊ သတ႕ ၾကးကငထားတ အစးရေတြပျဖစျဖစ

အစးရသစေတြရ႕ legitimacy ရဖ႕အတြက ေရြးေကာကပြေတြ ကငးပေလရၾကပါတယ။ အာဏာရင ေရြးေကာကပြေတြ ဆတာ

ဒလပငနးေဆာငတာေပၚမာ အဓကဗဟျပျပး ထြကေပၚလာၾကတာ ျဖစပါတယ။

ႏငငေရးပညာရငေတြက ေရြးေကာကပြေတြရ႕ လပငနးေဆာငတာေတြက ဒအခကေတြန႕ ရညညႊနးေျပာဆ ေလရၾကပါတယ။

ေရြးေကာကပြတခရ႕ စစမနျခငး၊ အတအေယာင ျဖစျခငးေတြဟာ ေရြးေကာကပြ ကငးပျပလပပေပၚမာ မတညေနတာေၾကာင

လြတလပ၍ တရားမတေသာ ေရြးေကာကပြဆတ စကားလးက အသးျပျပး သတမတ တငးတာလာၾကပါတယ။ လြတလပ၍

တရားမတေသာ ေရြးေကာကပြဆတာကေတာ electoral process က တနးတညမအားလးပါ၀ငခြင ရမ၊ မလျခမ န႕

လြတလပစြာ မေပးခြင စတာေတြန႕ သကဆငပါတယ။ မခးမေတြ၊ မလမမေတြ၊ လြတလပစြာ မေပးခြငမရေအာင

အာဏာရငဘကေတာသားေတြက ျခမးေခာကေႏာငယကမေတြ၊ ႏငငေရးပါတေတြ ကေန ေရြးေကာကခ

ကယစားလယေလာငးေတြက လြတလြပလပလပ ေရြးခယႏငခြင မရေအာင ပတပငတားျမစမေတြ ရေနတ ေရြးေကာကပြက

စစမနတ ေရြးေကာကပြလ႕ မေခၚဆႏငပါဘး။ အာဏာရငေတြ ကငးပတ ေရြးေကာကပြေတြမာ ဒလသြငျပငလကၡဏာ၊

လပငနးေဆာငတာေတြ ရေနတတပါတယ။

အာဏာရငေရြးေကာကပြႏင အတကအခအငအားစ အကေၾကာငးမား

အာဏာရငေတြ ကငးပတ ေရြးေကာကပြေတြက စစမနတ ေရြးေကာကပြလ႕ လအမားက အသအမတ မျပၾကပါဘး။ ေရ႕ပငးမာ

ဆခသလပ အာဏာရငေရြးေကာကပြေတြမာ မခးမေတြ၊ မလမမေတြ၊ ျခမးေခာကေႏာငယကမေတြ၊ ပတပငတားျမစမေတြ

အတငးအတာတခ အထ ရေနတတလ႕ပါပ။ ဒါေပမယလ အာဏာရငေရြးေကာကပြေတြကေတာ အမားအျပား ေပၚထြကေနဆပ

ျဖစပါတယ။ ဘာေၾကာင ဒလေပၚထြကေနရလ။ အာဏာရင ေရြးေကာကပြေတြ ထြကေပၚလာရျခငးဟာ အာဏာရငေတြအတြက

အကးေကးဇးေတြ ရေနေစလ႕ပါပ။

ႏငငေရးပညာရင Gandhi န႕ Peuter တ႕က အာဏာာရငေရြးေကာကပြေတြဟာ အတကအခ အငအားစ ေတြက

အေတြးအေခၚ စစပြအသြငသ႑ာနန႕ အစတစတအျမြာျမြာ ကြသြားေအာင ျပလပႏငစြမး ရတယလ႕ ဆခၾကပါတယ။ (၁၉၄၆)

ကေန (၂၀၀၆) ခႏစအထ ႏစေပါငး ေျခာကဆယကာလအတြငးမာ ကမၻာတ၀မးမာ ျဖစပြားခတ အာဏာရငေရြးေကာကပြေတြက

ေလလာျပးမ ဒအခကက သတ႕ ဆခၾကတာ ျဖစပါတယ။ ဒအဆဟာ ျမနမာျပညရ႕ ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြန႕ ပတသကျပး

အတကအခ အငအားစေတြအၾကားမာ ျဖစပကေနတ အကေၾကာငးေတြန႕ ႏငးယဥၾကညရင အငမတန ေတာတညမနကနတ

အဆတရပလ႕ ဆရပါလမမယ။

အာဏာရငက ဆန႕ကငေနၾကတ အတကအခအငအားစ ဆတာမာကလ လအမးမး၊ စတအေထြေထြ ရပါတယ။

တခ႕ကကေတာ အာဏာရငက ဆန႕ကငတယဆတာက ကယမာ အာဏာ မရႏငတအတြက ဆန႕ကငတာ ျဖစပါတယ။

မဘမးရးေၾကာငပ ျဖစျဖစ၊ ပညာအရညအခငးေၾကာငပ ျဖစျဖစ၊ ေငြေၾကးျပညစတာေၾကာငပျဖစျဖစ၊ လအမားၾကားမာ

ေရပနးစားတာေၾကာငပ ျဖစျဖစ မမကယက ပါလမနအမတျဖစသငတယလ႕ အလလေနရငး အထငၾကး ဘ၀ငျမငေနသေတြ

အတကအခ ေလာကထမာ ရတတပါတယ။ အာဏာရငက ေရြးေကာကပြေတြ ကငးပေပးတအခါ ဒလလမးေတြက ႏစခါ

ေခၚစရာ မလပါဘး။ အာဏာရငေရြးေကာကပြက ေကာကခါငငခါ ေထာကခၾကေတာတာပါပ။ တခ႕ အတကအခေတြကေတာလ

ႏစေပါငးမားစြာ ၾကာတတတ ေတာလနေရးသေဘာသဘာ၀မာ ပါေနၾကရငး လမေရး၊ စးပြားေရးမာ ရနးရငးကနရငး

အားကနပငပနးလာတာရပါတယ။ “ ေရြးေကာကပြျဖစသြားရငေတာ အာဏာရငအစးရဟာ political legitimacy

ျဖစသြားေတာမာပါ။ တ႕ ဆကတကလ႕လ ဘာထးမာလ။ မျဖစမေန ေလာကရေတာမယ ခငးျပးသား လမးမာပ

တကေလာကလကေတာမယ“ လ႕ ယဆလာတတၾကပါတယ။ ဒလစတဓာတကေနသေတြဆကလ အာဏာရငေရြးေကာကပြက

ေထာကခမေတြ ေပၚထြကလာတတပါတယ။

မမပညာ၊ မမအရညအခငးေတြန႕ ဘ၀ရပတညေနတာမဟတပ ႏငငတကာအကအညန႕ ရပတညေနရတာဆရင

ပဆးတတပါတယ။ ျမနမာႏငငအပါအ၀င ျပညပအေျခစက အတကအခ အငအားစရတ ႏငငေတြတငးမာ ေရြးေကာကပြဆတ

စကားလးဟာ အေတာဂယကရကေစတတပါတယ။ ေတာလနေရးကာလေတြမာ ျပညပႏငငေတြ၊ အနဂအေတြက

ေတာလနေရးသမားေတြက ေထာကပကညေပးၾကပါတယ။ အဒမာ ေရြးေကာကပြဆတာ ေပၚထြကလာတအခါကေတာ

“ေရြးေကာကပြျပးသြားရင ေထာကပကညမေတြမား ရပသြားေလမလား” ဆတ အေတြးက အငအားစေတြက

ကငလပလာပါေတာတယ။ တျခားဘ၀ ရပတညမန႕ အသကေမြး၀မးေကာငး အတြကကလ ျပငဆငထားတာ

အားနညးတအခါမာကေတာ ေပၚလစေျပာငး၊ ဘကေျပာငးသြားတ အနဂအေတြန႕ ဆကသြယလပရားေနရသေတြ

ၾကားညပပါေတာတယ။ ဘ၀ရပတညေရးကတဖက၊ ႏငငေရးရပတညခကကတဖက လြနဆြလာတအခါမာ

ႏငငေရးရပတညခကက ဥးစားေပးေရြးခယသေတြ ရလာသလ၊ ဘ၀ရပတညေရးက ဥးစားေပးေရြးခယသေတြ

ရလာပါေတာတယ။ ဒလလေတြဆကေနလ အာဏာရငေရြးေကာကပြ ေထာကခေရး အဆေတြ ထြကေပၚလာတတပါတယ။

ေနာကထပကြအကႏငတ အကေၾကာငးတခကေတာ ပညာရငေတြ၊ ေလလာသေတြ ဆမာ ျဖစပါတယ။ အေျခအေန၊

အေၾကာငးေၾကာငးေၾကာင ျပညပအတကအခ အငအားစေတြဟာ ပညာရငေတြက အသအမတျပမ အလြနအားနညးပါတယ။

ဘယကဘယလ ထြကလာမနးမသခတ ပညာတတေတြ ေဖာကျပနတတတယ၊ မယရဘး ဆတ စကားလးေတြ၊ သအရေတြက

ဂရမစကဘး၊ လကေတြ႕လပလာတာ ဆတ စကားလးေတြက တခါတရ ေတာလနေရး အသငးအ၀ငးမာ အလြနၾကးစးပါတယ။

တးတကေျပာငးလလာတ ကမၻာၾကးမာ သအရအေျခခမပါပ ထြကေပၚလာခတ လကေတြ႕အလပေတြ အေတာနညးေနပါျပ။

ေငြေၾကး၀နေဆာငမအတြက သးေနၾကတ ဘဏကတေတြဟာ သခၤာသအရေတြေပၚမာ အေျခခထားပါတယ။

ေသာကသးေနၾကတ ေရသန႕ေတြ၊ အခရညေတြရ႕ ထတလပမျဖစစဥမာ ဓာတေဗဒသအရေတြက အေျခခထားပါတယ။

ေနာကဆး ဒမကေရစေတာလနေရး၊ ကြနျမနစေတာလနေရး ဆတ ေတာလနေရးေတြမာေတာင ဒမကေရစဆတ အေတြးအေခၚ

သအရေတြ၊ ကြနျမနစ၀ါဒသအရေတြေပၚ အေျခချပး ေပၚထြကလာခတာ ျဖစပါတယ။ မာစက သအရေတြ အမားၾကးပါတ

စာအပေတြ ေရးခတယ။ Adam Smith က စးပြားေရးသအရေတြပါတ စာအပက ေရးခတယ။ သတ႕ က

လကေတြ႕အေကာငအထညေဖာခတာ မဟတပါ။ ဒသအရေတြက ကငစြျပး လကေတြ႕အေကာငအထညေဖာသေတြက

ေဖာေဆာငခၾကပါတယ။

ဒါေၾကာင သအရန႕ လကေတြ႕န႕က ခြျခားဖယထတေနစရာ မလအပပါ။ သအရသမားေတြဘကကလ လအပမယထငတာက

ပညာရပေတြေပၚမာ အေျခချပး ေျပာစရာရတာေျပာ၊ ေရးစရာရတာ ေရးလကရပ ရပါတယ။ ဒါက လေတြ လကလပရမယလ႕

ေမာလငစရာ မလအပပါ။ ယသငတာယ၊ ပယသငတာ ပယၾကရပါပ။ ဒါေပမယ ေလာကမာ လေတြဆတာကလ

မလတအလပေတြကမ ဇာခ႕ခငၾကပါတယ။ ပညာရငေတြ၊ သအရကြမးကငသေတြကလ သပတတ၊ သပသသလလ

မာနေတြရတတၾကတယ။ ကယကယက တကယ ေရေပၚဆေတြလ အေတြးေတြ ၀ငျပး ဘ၀ျမငတတၾကတယ။ သတပါးက

မသသလ၊ မတတသလ ဆကဆခငတတၾကတယ။ လေတြမာကလ ဘ၀ျမငစတရသလ၊ အင႕စတေတြရတတၾကတယ။

လကေတြ႕မပါတ ပညာရငကလ အေတြ႕အၾကမရတာက ကယကကသျပး အင႕စတရတယ။ လကေတြ႕ပရျပး

စာေတြ႕နညးသကလ သအရသမားေတြ ေျပာတငးလကခရမာလား ဆျပး မမမာ စာေတြ႕အားနညးတာက အင႕စတရတယ။

အဒမာတင မာနေတြ၊ အင႕စတေတြ တကခတမၾကျပး သညးမခႏငသေတြကလ ေဘးထြကထငတယ။ “ငါက ဒလလပရလား“

ဆျပး မာနန႕ မခခငစတေတြ ေရာေထြးလာသေတြကေတာ ရနသန႕ သြားေပါငးသကလ ေပါငးတယ။ ရနသန႕မေပါငးပ

တစငေထာငသကလ ေထာငတယ။ ဒါေတြဟာ အင႕စတန႕ ဘတျပနကားတျပန ခြျခားမေတြ၊ ပညာ၊ အေတြ႕အၾကေတြန႕

ပတသကတ မာနေတြ၊ ရနသရ႕ သပလေသြးခြမေတြ၊ ရနသ႕ဘကေတာသားေတြ ပါ၀ငလာတာေတြ အားလး ေပါငးဆသြားလ႔ပ

ျဖစတယ။

ဘယလပျဖစျဖစ အာဏာရငေရြးေကာကပြေတြဟာ အတကအခအငအားစေတြက ျဖခြပစႏငစြမး ရတယ။ ဒါက

ေလးေလးနကနက သတျပမျပး အတကအခအငအားစေတြဟာ ေတာလနေရးအေတြးအေခၚ ညညြတၾကဖ႕ လတယ။

ညညြတေရးဆတာမာလ ဒစကားလးဆလကတာန႕ အဖြ႕ခပၾကးေတြ၊ တပေပါငးစၾကးေတြပ သြားျမငေနတတၾကတာ ကြနမတ႕

ျမနမာေတြရ႕ အားနညးခကတရပလ႔ပ ဆရမာပါပ။ ဒလန႕ ညညြတဖ႕ တပေပါငးစၾကးေတြ ထပေထာငၾက၊ ကြၾကျပၾက၊

ဟအဖြ႕ေပၚလာ၊ ဒအဖြ႕ေပၚလာန႕ ႏစေပါငးမားစြာၾကာေအာင မျပးႏငတ အဖြ႕တညေထာငေရး သသရာစက၀နးၾကးေတြ

လညေနၾကေတာတာပ။ လေတြကလ ဟအဖြ႕ၾကညလ ဒလ၊ ဒအဖြ႕ၾကညလ ဟလပ လညေနတတၾကတယ။

ေတာလနေရးအငအားစေတြရ႕ ညညြတေရးဆတာ တကပြရမ ထြကေပၚ လာတာျဖစတယ။ တကပြမရပ

ညညြတေရးလပေနရငေတာ အဖြ႕ဥကဌလေနၾက၊ အဖြ႕နာမည ေရြးေနၾကတာန႕တင အခနကနေနၾကမာပ။ အဓကက

စစအာဏာရငစနစ ဆန႕ကငေရးဆတ ေတာလနေရးအေတြးအေခၚမာ ညညြတဖ႕ပ။ ေတာလနေရးအေတြးအေခၚမာ

အေျခချပးမ တကပြ၀င လမးေၾကာငးဆတာ ခမတလ႕ရတာျဖစတယ။ တခ႕က ဒလအေတြးအေခၚမး ရေနလ႕

အတကအချဖစေနတာေပါလ႕ ဆခငဆၾကမယ။ တကယျပနဆနးစစၾကညပါ။ ဒလ အေတြးအေခၚေပၚမာ အေျခခတ

လမးစဥေတြက တကယပ ခမတ လပကငေနၾကသလား၊ မမတ႕ပါတ၊ မမတ႕အဖြ႕အစညး ရပတညေရးကပ

ဥးစားေပးေနၾကသလား ဆတာ ျပနဆနးစစၾကညဖ႕ လေနျပျဖစတယ။ ေျမေပၚ ေျမေအာက၊ မဒယာအစရျပး လပနညးလပဟန

ကြျပားမဆတာက နားလညလကခလ႕ ရေပမယ စစအာဏာရငစနစက သကဆးရညေစတ လပနညးလပဟနေတြ

ျဖစမသြားေစဖ႕ သတျပမဖ႕ လအပတယ။ ျမနမာျပညရ႕ မကေမာကေခတမာ လအပေနတ ညညြတေရးဆတာက ဒလ

ေတာလနေရးအေတြးအေခၚ ညညြတေရးက ဆလတာျဖစတယ။ အဖြ႕ဖြ႕ေရး သသရာစက၀နးထမာ တ၀လညလည

ပတခာလညေနတာက ဆလတာ မဟတဘး။

ေတာလနေရးထမာ ကယကကယေဘာငျပနခတထားၾကတ အယအဆေတြန႕ ျပမေဆာငရြကမေတြက ေတာလနေရး

အေတြးအေခၚကသာ ေကာလႊားႏငလမမယ။ “တ႕ကေတာ ရစေလးလးအပစေတြ၊ တ႕ကေတာ ေရြးေကာကခ

ကယစားလယေတြ၊ တ႕ကေတာ ဒပယငးအပစ၊ တ႕ကေတာ အနအယဒ၊ တ႕ကေတာ ေကာငးသား၊ တ႕ကေတာ --------“ ဆတ

ေဘာငခတမေတြဟာ ေတာလနေရးရ႕ စညးရးေရးက ကဆငးေစတ အခကေတြဆတာ သတျပသငတ

အခနေရာကေနျပျဖစတယ။ ဒလေဘာငခတလကတာန႕ အသြငမတေတြက စညး၀ငးျပငက တြနးပ႕လကသလ

ျဖစသြားတတတယ။ ေတာလနေရးမာ ေပးဆပခမဆတာေတြက သမားေတြကသာ တေလးတစား ဆးျဖတေပးမာျဖစတယ။

ကယက ကယကယက ဘယေလာကလပခတာ၊ ဘယလေပးဆပခရတာဆျပး လကေျပာေနရင လအရအေသ တနတတတယ။

ကမၻာေတာလနေရးသမငးတေလာကမာ လမသ၊ သမသ အသက ေပးဆပစြန႕လႊတ ခၾကသေတြက အမားၾကးပ ျဖစတယ။

ဖကဆစေတာလနေရးမာ ဆကသားေလးေတြ အေနန႕ တာ၀နေကခၾကတ ကေလးငယေလးေတြ

ဘယေလာကအေရအတြကအထ ဖကဆစလကထ ကေရာကခသလ။ လမသ၊ သမသ ေသခၾကသလဆတာ ဘယသမ

မေျပာႏငဘး။

ဒါေပမယ ဒလေပးဆပမက သတ႕ ေကနပခၾကတယ။ ေသႏငမယအလပမနးသရ႕န႕ ေကေကနပနပ လပခၾကတယ။

ကယသတမတတ တနဖး၊ ကယယၾကညတ ယၾကညခက၊ ကယေရြးခယတ ရပတညခကအတြက ကယရ႕ေပးဆပမေတြက

မမကယက ေကနပ ဂဏယေနဖ႕က အေရးၾကးဆး မဟတဘးလား။ လတကာက လကေျပာျပး၊ “မငးတ႕န႕ ငါက မတဘးေနာ။

ငါက ဘယလလပခတာ။ ဘယလေပးဆပခတာ၊ မငးတ႕ငါန႕လာမယဥန႕“ လ႕ လကယဥျပေနစရာ မလအပဘး။ ဒါေတြဟာ

ကယကယက ေဘာငခတလကတာေတြပ ျဖစပါတယ။ ဒလေဘာငခတလကတာန႕ လထစညးရးေရးမာ အခကအခေတြ

ျဖစလာတတသလ၊ ကယပါ၀ငတ ေတာလနေရးၾကးတခလးရ႕ ပရပလ ကဆငးတတပါတယ။ ေတာလနေရးက

တကယတနဖးထားတယဆရင ကယေၾကာင ေတာလနေရးမာ လသစတေယာကမေရာကလာရငေတာင ရျပးသားလေတြ

မဆးရးေစသငဘး။ ေတာလနေရးရ႕ စညးရးေရးက မထခကေစသငဘး။ တတကကဆရရင groups ေတြ ေပၚထြကလာမဟာ

ေကာငးပါတယ။ ဒါေပမယ ေဘာငခတျပး ပတမေနတ အပစေတြ မျဖစေစဖ႕ကလ သတထားသငၾကတယ။

အဓကကေတာ ျမနမာႏငငေရးဟာ အထညၾကးပကႏငငေရး မဟတ။ တခနက ေအာငျမငခတာေလးေတြက သာယာေနရန႕

ေအာငပြရမာ မဟတ။ လကရအေျခအေနမာ၊ လကရ လသအငအား၊ လကရေတာလနေရးေရစးေၾကာငးေတြန႕ ဘာလပဖ႕

လတယဆတာက ဥးစားေပးၾကဖ႕ အခနတနေနပါျပ။ ေဘာငခတမေတြေၾကာင ေတာလနေရး အေတြးအေခၚေတြက

မထခကမေစဖ႕ အေရးၾကးပါတယ။ ေတာလနေရးအေတြးအေခၚေပၚမာ အေျခခတ ညညြတေရးမာ ျပညသတရပလး

ပးေပါငးေဆာငရြကလာ ေစေရးကသာ အဓက ပနးတငျဖစသငပါတယ။ အာဏာရငေရြးေကာကပြေၾကာင ျဖစေပၚလာမယ

အကေၾကာငးေတြအတြက သတထားျပးျပငဆငထားသငပါတယ။

အာဏာရငေရြးေကာကပြႏင ေဒါကတငျပ လမ ထနးသမးျခငး

စစအာဏာရငႏငငေတြက အာဏာရငေတြဟာ သတ႕အာဏာတညျမဖ႕အတြက စစတပက အာဏာရင ေဒါကတငေတြအျဖစ

အသးခရပါတယ။ ဒလန႕ အာဏာရငသကတမးေတြ ၾကာလာတအခါ အာဏာရငေတြရ႕ ပငမေဒါကတငေတြ ျဖစတ

စစတပအတြငးမာ မေကနပမေတြ၊ ကြလြမေတြေပၚေပါကလာပါတယ။ ဒေဒါကတငေတြ ျပလရင အာဏာရငစနစ

ျပလႏငတာေၾကာင အာဏာရငေတြဟာ တပမေတာန႕ စစအာဏာရငအစးရအၾကားက မေကလညမ ျပနာရပေတြက

အာဏာရငေရြးေကာကပြမား ကငးပျပး ေျဖရငးေလရတယလ႕ ႏငငေရးပညာရင Geddes က ဆထားခဖးပါတယ။

အာဏာရငႏငငေတြအတြကေတာ စစတပဆတာ အာဏာရငေတြရ႕ coercive power က ထနးသမးေပးႏငတ

အဓကေဒါကတငၾကးျဖစပါတယ။

၁၉ ရာစကာလေတြမာ ကမၻာန႕ အ၀မးမာ စစတပဆတာ သးျခား political institution တရပအေနန႕ ထြကေပၚလာခပါတယ။

ႏငငတႏငငရ႕ ႏငငေရးအခနးက႑မာ တပမေတာ မပါ၀ငမာ စးရမစရာ အေၾကာငးက မရပါဘး။ ဘာေၾကာငလဆေတာ

တပမေတာဆတာကက ႏငငေတာရ႕ ႏငငေရး အငစတကးရငး တရပ ျဖစေနလ႕ပါ။ ႏငငေရးပညာရငေတြက တပမေတာရ႕

အခနးက႑က က႑သးမးခြျခားျပး ေဖာျပထားပါတယ။ ပထမတမးကေတာ ႏငငေတာကာကြယေရးအတြက စစေရးဆငရာ

instrument တခအေနန႕ပါ။ တပမေတာဟာ ႏငငေတာရ႕ အခပအျခာအာဏာက ကာကြယရပါမယ။ ဒအတြက

ႏငငတငးလလမာ တပမေတာဆတာ ရပါတယ။ တပမေတာသားေတြဆတာကလ ႏငငေတာန႕ ျပညသလထက

ကာကြယေစာငေရာကေနသမားအျဖစ ႏငငတငးမာ လထက တေလးတစားရပါတယ။ ဘယႏငငရ႕ ပါလမနထမာမ

တပမေတာသားေတြ မပါ၀ငပါဘး။ ဒါေပမယလ လေတြက သတ႕ရ႕ ရပတညမန႕ အခနးက႑က

အသအမတျပထားၾကပါတယ။ အာဏာရငႏငငေတြမာသာ အာဏာရငေတြရ႕ လကကငတတျဖစရတ

တပမေတာသားေတြအတြက လထက ယၾကး မရ ခစားၾကရပါတယ။ ျပညသေတြရ႕ အေသြးအသားထက ေပၚထြကလာခတ

တပမေတာသားေတြဟာ ျပညသက ဒကၡေပးေနတ စစအာဏာရငေတြဘကက ေသနတေျပာငးမလညပ

မဘျပညသေတြဘကကမ ေသနတေျပာငး လညရကေလျခငးလ႕ စတမေကာငးျဖစၾကရပါတယ။

ႏငငေတာမာ တပမေတာရ႕ ေနာကထပအခနးက႑တခကေတာ တရားဥပေဒစးမးေရး တာ၀နပ ျဖစပါတယ။ ဘယႏငငရ႕

တပမေတာမာပျဖစျဖစ အမန႕နာခမ ယဥေကးမန႕ ရာထး အဆငအတနးသတမတ တာ၀နယမ ဆတာ ရပါတယ။

ဒအခကႏစခကဟာ အေရးေပၚ အေျခအေနေတြမာ operational efficiency က ေဆာငကဥးေပးႏငပါတယ။ ဒါေၾကာငလ

အေရးေပၚ သဘာ၀ေဘးအႏရာယေတြ ကေရာကလာတအခါေတြမာ ကယဆယေရးတာ၀နေတြ၊ ရကၡာျဖန႕ျဖးေရး

တာ၀နေတြက တပမေတာက တာ၀နေပးေလရၾကပါတယ။ ႏငငတႏငငမာ တရားဥပေဒ စးမးေရး ဖရဖရ ျဖစေနရတ အခါမာလ

တပမေတာက တရားဥပေဒ စးမးေရး တာ၀နက ယရပါတယ။ ဒါေပမယ ဒတာ၀နက အသးျပျပး တပမေတာက

အာဏာရငေတြက ျပနအသးခတတတာေတြလ ရပါတယ။ တရားဥပေဒ စးမးေရးဆငရာ ျပနာေတြ ျဖစလာတအခါ

ဒျပနာေတြရ႕ အရငးအျမစက စဥးစားေဖာထတျပး ေတြးေတာ ဆငျခငမေတြ ျပရပါမယ။ အမနန႕အမားက

ေဖာထတရပါမယ။ ဒေနရာမာ တရားဥပေဒဆတာကလ ထညသြငးစဥးစား ၾကညဖ႕ လအပလပါတယ။ ဘယလ တရားဥပေဒလ။

မတရားမေတြကေန ဥပေဒျဖစေနတာလား။ ပနကနထၾကြမေတြ၊ လထတကပြေတြ ဆတာကေကာ ဘာေၾကာင

ေပၚထြကေနရတာလ။ မတရားတ ဥေပေဒက ပနကနေနၾကတာလား၊ တရားတ ဥပေဒက ပနကနေနၾကတာလားဆတာ

ဆငျခငမဖ႕ လအပပါတယ။

ဘယလပျဖစျဖစ ႏငငေတာမာ လထတကပြေတြျဖစလာတအခါမာေတာ တပမေတာသားေတြမာ အရးစြေအာင

ရကသြငးခထားရတ အမန႕နာခတတမန႕ လသားပသစြာ စဥးစားေတြးေခၚဆငျခငမ ႏစခအၾကားမာ ပ႗ပကၡျဖစရေတာတာပါပ။

ဒလြနဆြပြေတြထမာ တခါတရမာ အမန႕နာခတတမက အႏငရသြားပါတယ။ တခါတရမာ စဥးစားေတြးေခၚဆငျခငမက

အႏငရသြားပါတယ။ အာဏာရငေတြက ေတာလနၾကတ လထေတာလနေရးေတြမာ တပမေတာက ျပညသေတြဘကက

ရပတညလကတယဆတာမးေတြဟာ စဥးစားေတြးေခၚ ဆငျခငမက အႏငရသြားတာေတြျဖစပါတယ။

အာဏာရငအမန႕ေပးတအတငး ဥးလညမသန တာ၀နေကပြနတယဆတာကေတာ အမန႕နာခမက အႏငရသြားတာ

ျဖစပါတယ။ ဒေနရာမာ အေရးၾကးဆးက ဘယႏစဘကဆတာေတြထက တာ၀နက တရားဥပေဒစးမးေရးဆတာက

စတငစဥးစားမဖ႕ပါပ။ တရားဥပေဒစးမးေရးဆတာမာကလ စစအာဏာရငေတြရ႕ အမန႕က နာခမပ တရားဥပေဒ စးမးေရး

ျဖစလာႏငတာ မဟတပါဘး။ ျပညသလထဘကက ရပတညျပး ျပညသ႕ေခါငးေဆာငေတြန႕ အေျမာအျမငရျပး၊

ဆငျခငတတရားရတ တပမေတာေခါငးေဆာငက ပးေပါငးေဆာငရြကတအခါမာလ တရားဥပေဒစးမးေရးတာ၀နက

ထမးေဆာငလ႕ ရတယဆတာ စစမနတ တပမေတာသားေတြ သရေနဖ႕ လအပလပါတယ။ တကယေတာ

စစအာဏာရငေတြဟာ တပမေတာထမာ အခနတနရင လသားပသစြာ အေျမာအျမငရရ ဆးျဖတေရြးခယမယ

တပမေတာသားေတြ ရတယဆတာကလ သေဘာေပါကသျမငၾကပါတယ။ ဒါေၾကာငလ ေရြးေကာကပြေတြ ကငးပျပး၊ စစတပန႕

ျပညသအၾကား သေဘာထားကြလြမ ပသ႑ာနေတြျဖစေအာင ထပမျပလပတတၾကပါတယ။

ေနာကထပ တပမေတာရ႕ အခနးက႑တရပကေတာ တပမေတာဟာ ႏငငေတာရ႕ အေရးပါတ မ၀ါဒေတြမာ instrument

policy အေနန႕ ရေနတာပ ျဖစပါတယ။ ဘယႏငငရ႕ အစးရအဖြ႕ကမ ႏငငေတာကာကြယေရး၊ ႏငငေတာလျခေရး၊

စစမဟာဗဟာအခငးအကငးန႕ ႏငငျခားေရး မ၀ါဒေတြမာ တပမေတာအၾကးအကေတြက မတငပငမညႏငးပ မ၀ါဒေတြ

မခမတၾကပါဘး။ ခမတလ႕လ မရပါဘး။ ဒမကေရစႏငငၾကးတချဖစတ အေမရကနႏငငမာေတာင ပငတဂြနလ႕ ေခၚတ

ကာကြယေရး၀နၾကးဌာန၊ အမးသားလျခေရးေကာငစ၊ ကြနဂရကအတြငးက Armed Services Committee ေတြကတဆင

အေမရကန တပမေတာရ႕ ပါ၀ါကငသးလႊမးမးမေတြ ရေနတာျဖစပါတယ။ တပမေတာဟာ ႏငငေရးရာေတြအတြက insider

group ျဖစပါတယ။ ႏငငေတာအတြက အေရးၾကးတ အခနးက႑ေတြရ႕ strategic expertise န႕ technical knowledge

ေတြက ပငဆငထားတ တခတညးေသာ အငစတကးရငးၾကးျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာငလ အစးရ၊ တပမေတာ၊ ျပညသဆတ

ႏငငေတာျဖစတညမ ၾတဂသ႑ာနက ပညာရငေတြက ေဖာကးထားၾကတာျဖစပါတယ။

ဒါေၾကာင တပမေတာဟာ အစးရအဖြ႕အစညးေတြမာ ပါ၀ငျပး၊ ႏငငေရးဥးေဆာငမအခနးက႑သစက ေတာငးဆေနစရာ

မလအပပါဘး။ သ႕ဘာသာသ ဘရားဒကာမ႕ ဘရားဒကာၾကး၊ ရပရြာလၾကးလ႕ တေလးတစား သတမတထားတာက

အေနမတတ၊ အထငမတတန႕ ရြာထလညျပး ၾကက၀ငးလ လၾကးလပခင၊ ဖ၀ငးလ လၾကးလပခင၊ အရက၀ငးလ

လၾကးလပခင၊ ကေလးေတြကစားတ ေကာကဒး၀ငးလ ပါလကခငခင လပေနလ႕ ရသမသကၡာကျပး ပါေလရာလၾကးလ႕

လအရအေသတန ကနတာေတြ ျဖစတတပါတယ။ ကယအဆငန႕ ကယေနရာက သဖ႕ လအပလပါတယ။

နအဖစစအာဏာရငေတြက ေရးဆြအတညျပထားတ ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒဟာ ဆရင “ႏငငေတာရ႕

ႏငငေရးဥးေဆာငမအခနးက႑တြင တပမေတာပါ၀ငေရး“ ဆတ စကားလးၾကးက သးျပး တပမေတာက မလေနရာယထားတ

ဘရားဒကာ၊ ရပရြာလၾကး အခနးက႑က ပါေလရာ လၾကး က႑က ေလာခလကတာသာ ျဖစပါတယ။ အစးရ၊ ျပညသ၊

တပမေတာဆတ ၾတဂသ႑ာနျဖစတညမက ျပယပကေစျပး၊ အစးရေနရာမာ တပမေတာက ေျချဖတ၊ လကျဖတျပး

ထညသြငးလကျခငးသာ ျဖစပါတယ။

အဒအခါမာ တပမေတာရ႕ မလရပတညခကန႕ ပငမတာ၀နေတြလပက၊ တပမေတာန႕ ျပညသအၾကား၊ တပမေတာန႕

အစးရအၾကားက အျပနအလနအသအမတျပမန႕ ေလးစားမေတြလ ပကျပယရပေထြးကနမာ ျဖစပါတယ။

ႏငငေတာကာကြယေရး၊ လျခေရးအတြက မးခစစတဓာတန႕ တပမေတာထ ၀ငလာတ ႏငငသားေကာငးရတနာေတြဟာလ

ကယကျပရမာ မဟတတ စငေပၚမာ အာဏာရငေတြ ၾကးဆြတ ရပေသးေလးအျဖစ တကကၾကရေတာမာ ျဖစပါတယ။

ပရသတရ႕ ခန႕ ေပါကမေတြ၊ တေထြးန႕ ေထြးမေတြက ၾကားထကေန ခၾကရေတာမာ ျဖစပါတယ။ ဒလရပေသးဘ၀ေရာကျပးမ

မမန႕ သကဆငတ ပငမတာ၀နေတြက ျပနျပး တာ၀နထမးေဆာငျပနေတာလ မခငတပမေတာၾကးအတြငးမာ ကယန႕

ေကာငးအတတဆငးခသေတြက အထကလၾကးေတြအေနန႕ ဆကဆရတာေတြ၊ သေဘာသဘာ၀မတတ ပတ၀နးကငတခမာ

သဟဇာတျဖစေအာင ျပနညရတာေတြန႕ လကန႕လန႕ေတြဘ၀က ကေရာကၾကရဥးမာ ျဖစပါတယ။

ဒေနရာမာ တပမေတာသားေတြ ႏငငေရး၀ါသနာမပါရဘး၊ ႏငငေရး မလပရဘးလ႕ ဆလေနတာ မဟတပါ။ ၀ါသနာပါရင တပက

ထြကျပး ႏငငေရးသမားဘ၀က အျပညအ၀ ခယလ႕ရပါတယ။ ဒါေပမယ တပမေတာသားကယစားလယအေနန႕

ႏငငေရးသမားေတြအၾကား ေရာကေနမာကေတာ အျမငမေတာ၊ ဆငေတာန႕ ခေလာက ဆသလပ ျဖစပါလမမယ။

တပမေတာသားကယစားလယ ဆတာကက အငအားျပမ အေနအထားတခ ျဖစေနတာေၾကာင လြတလပစြာေျပာဆေဆြးေႏြးခြင၊

တနးတညမခြင အေျခခသေဘာတရားေတြ လႊမးျခေနတ ပါလမနန႕ သငေလာမ မရပါဘး။ မအပစပပါဘး။

အငအားအတတညမျပး အတတကြကစားေနၾကတ ကေလးေတြအၾကားမာ ဗလေတာငေတာင၊ အငအားၾကးၾကး

လၾကးတေယာကက ေတြ႕လကရရင ဒလၾကးက လ႕အဖြ႕အစညးက ဘယလျမငပါသလ။ဒလၾကးဟာ ကပမျပညတ

လၾကးျဖစႏငဖ႕က ရာခငႏနးေတာေတာမားတယ မဟတပါလား။ ဒါေၾကာင တပမေတာသားေတြက ႏငငေရးမလပရဘးလ႕

ဆလတာ မဟတေၾကာငး ဆတာျဖစပါတယ။ ကပမျပညတ လၾကး မျဖစေစဖ႕ အငအားအေရခြက ခြာျပး ရးရငးစြာ

ႏငငေရးကစားကြငးထက ၀ငလာသငပါတယ။

ဒါျဖငရင နအဖစစအပစေတြဟာ ရးရငးစြာ အရပသားပါတသစေထာငျပး၊ ေရြးေကာကပြထ ၀ငလာတာမဟတပ ဘာျဖစလ႕

ကလမကကစဥာဏေတြသးျပး ႏငငေရးအာဏာရဖ႕ လပေနၾကရသလ ဆတာက စဥးစားၾကညၾကရေအာငပါ။ စစမနတ

ေရြးေကာကပြမာ ဘာလ႕ ၀ငေရာကယဥျပငမ မလပရသလ။ အေျဖက ရငးပါတယ။ ဆငျဖရ႕ မကႏာက ဆငမညးက

မၾကည၀တာ ျဖစပါတယ။ ျပညသလထအေပၚ ရးသားေျဖာငမတစြာ အပခပမ မရခပါဘး။ မတရားမေတြက ဥပေဒျဖစေအာင

ျပလပခပါတယ။ ႏငငေတာရ႕ စးပြားေရးဖြ႕ျဖးတးတကမက မလပပ စစအာဏာရငေတြရ႕ သားစဥေျမးဆက၊ ေဆြေတာမးေတာ

ေကာငးစားေရးကသာ အေကာငအထညေဖာခၾကပါတယ။ ျမနမာမးဆကေတြရ႕ ပညာေရးက စနစတက အကြကချပး

ဖကဆးထားခပါတယ။ ျပညသလထရ႕ ကနးမာေရးက အေလးမထားတာေၾကာင နအဖလကေအာကမာ ေန႕စဥန႕အမ

မေၾကြသငပ ေၾကြေနရတ အသကပနးေလးေတြ အမားၾကးပါပ။ ဒါေတြက သတ႕သေနၾကပါတယ။ ပါးစပကေနသာ ႏငငေတာ

တးတကဖြ႕ျဖးေရးက လပေပးေနတယလ႕ ထြကဆေနေပမယ ဒစကားေတြ မဟတဘးဆတာ သတ႕ကယသတ႕

သေနၾကပါတယ။ လဆတာက မနမနကနကန လပေနသေတြဆရင ျပတျပတသားသား ဘာကမ ရငဆငရမာ မစးရမေပမယ

ခးေၾကာငခး၀ကလပထားသေတြကေတာ အလမေတြ ေပၚမာ ေၾကာကျပး ဟဖး၊ ဒဖလပတာ၊ လေတြက မရးမသား

ဆကဆတာေတြ လပတတပါတယ။ ဘယသကမ ရနမရာပန႕ ရနလေနတတပါတယ။ စးရမစတ၊ ေၾကာကရြ႕စတ၊

တဘကသားက မယၾကညစတေတြန႕ပ လေတြက ဆကဆတတပါတယ။

နအဖစစအာဏာရငေတြမာလ ဒလကၡဏာေတြ အမားၾကး ေတြ႕ရပါတယ။ သတ႕ မေကာငးျပခတကေတြ သတ႕ဆ

ျပနလာမာက စးရမစတေတြ၊ သားစဥေျမးဆက ေဆြေတာမးေတာ ေကာငးစားေရးအတြက စေဆာငးထားတ ဥစၥာပစၥညးေတြန႕

စးပြားေရးလပငနးေတြ ဆးရးသြားမာက ေၾကာကရြ႕စတေတြ၊ လတဥးန႕တဥး အျပနအလနေလးစားမရတ

ယဥေကးတလ႕အသငးအ၀ငးမာ မေနဖးပ မဆးဘ၀န႕ သားေကာငလကပစေနတ ဘ၀မာပ ေနဖးတာေၾကာင

သားေကာငတလညျဖစလာမာက စးရြ႕စတေတြက သတ႕ရ႕ စတအစဥေတြက လႊမးမးပါေတာတယ။ ဒအခါမာ ပါလမနထမာျဖင

သတ႕ရ႕ လကေအာကငယသား ရပေသးၾကးဆြေလးေတြ ပါေနရငေတာ ဒလေၾကာကလန႕ရမေတြ ေလာတန ေကာငးပါရ႕

ဆတ အေတြးေတြန႕ မၾကေကာငး၊ မစညရာ တပမေတာၾကးတရပလး သမငးအဆကဆက သကၡာကေစမယ၊ ပါလမနထ

တပမေတာသားေတြ သြတသြငးတ အစအစဥၾကး က အေကာငအထည ေဖာၾကေတာတာပ ျဖစပါတယ။ သတ႕န႕

သတ႕သားစဥေျမးဆကေတြရ႕ အနာဂတအတြက တပမေတာရ႕ အနာဂတၾကးက ပဖကဖ႕ ၾကးစားေနၾကသမားပ

ျဖစပါေတာတယ။ သတ႕ရ႕ မဟာစမကနးၾကးမာ တပမေတာ သားေကာငးရတနာေတြ အသးခခၾကရပါမယ။

ႏငငတကာ အရပရပက အဆငျမင တပမေတာ ေတြဆတာက သ႕အဆငအတနးန႕သ သးျခားရပတညျပး၊ ေရြးေကာကပြဆရင

တပမေတာ သားေတြဟာ မေတာငေပးခြငမရပါဘး။ ဒါမလ ဘကလကမကငးျပး၊ ႏငငေတာရ႕ အေရးအၾကးဆး က႑ျဖစတ

ကာကြယေရးက႑န႕ ႏငငေတာလျခေရးက႑မာ အျပညအ၀ အာရစက တာ၀န ထမးေဆာငႏငမာမ႕ ျဖစပါတယ။

စစအာဏာရငစနစကေန ဒမကေရစစနစက ကးေျပာငးမမာဆရင အရပဘက-စစဘက ဆကဆေရးက စနစတက

ျပနတညေဆာကရမာျဖစတ အတြက ပျပးေတာင သးျခားရပတညသငပါေသးတယ။ ဒါေၾကာင တပမေတာရ႕

မနကနတအနာဂတ အခနးက႑အတြက အေျမာအျမငရတ ေခါငးေဆာငေတြဟာ စစအာဏာရငေတြ ျခယလယပသြငးတာက

လကမခပ ျပညသလထန႕ လကတြသငပါတယ။

အာဏာရငေရြးေကာကပြႏင legitimacy

အာဏာရငေရြးေကာကပြေတြ ေပၚထြကလာရတ ေနာကထပအေၾကာငးရငးတခကေတာ legitimacy (တရား၀ငခြင) ကစၥရပပ

ျဖစပါတယ။ legitimacy ဆတာမာ ျပညတြငးန႕ ျပညပ ႏစမးရပါတယ။ ျပညတြငးတရား၀ငခြင ရေထာငကေန ၾကညမယဆရင

အာဏာရငေတြဟာ အာဏာက ဆပကငထားရတာ၊ ကယလရာ ဖနတးေဆာငရြကေနရတာေတြက အငမတန

ေပာရႊငႏစသကျပး သာယာၾကပါတယ။ အာဏာန႕ ေငြေၾကးဆတာ လေတြရ႕ စတေတြက ၁၈၀ ဒဂရေတာင

ေျပာငးလပစႏငစြမး ရပါတယ။ လသားဆတာကလ ဥးေႏာကန႕ စတခစားမေတြန႕ ဖြ႕စညးတညေဆာက

ထားတာျဖစတအတြက ၀မးနညးစရာရရငလ ပယပယနယနယ ငေၾကြးလကရမ၊ ခစားလကရမ ျဖစတတသလ သာယာစရာ၊

၀မးသာစရာေတြရရငလ အျပတအသတက အရာရာေမျပး သေဘာေတြ႕ မေနာေခြ႕တတၾကတာ မဟတပါလား။ ဒေတာ

အာဏာရငေတြကလ လသားေတြမ႕ အာဏာေတြ၊ အာဏာန႕ တြလာတ ေငြေၾကးအရနအ၀ါေတြက

သေဘာေတြ႕လာၾကပါတယ။ ဒါေပမယ အာဏာက ဒအတငးပ ဆပကငထားမယဆရင ျပညတြငးမာေကာ၊ ျပညပမာပါ

တရား၀ငအစးရျဖစမာ မဟတဘးဆတာက သေဘာေပါကၾကပါတယ။ ဒအတြက ရဥ႕လ ေလာကသာ၊ ပားလစြသာျဖစေအာင

လေသအေလာငးက ေမာသြငးျပး ရငေအာငလပထားတ အာဏာရငေရြးေကာကပြေတြ ထြကေပၚလာေတာတာပ ျဖစပါတယ။

ဒါေပမယ သရၾကးျပး သဘကျဖစသြားရင မႏငမာစးတအတြက ထနးညေရး၊ ထနးခပေရး ယႏရားေတြကလ

စမထညသြငးၾကရျပနပါတယ။ ရပေသးၾကးဆြျဖစဖ႕အတြက စစဗလတမတသားလ ထညရ၊ အကးေမာလ႕

ေညာငေရေလာငးေနတ စးပြားေရးလပငနးရငေတြကလ အတငးေရြးေကာကပြ၀ငခငးရ၊ တပမေတာသားေတြက ျပညသေတြန႕

ေပါငးသြားမာ စးရမရေသး တအတြက တျခားေမြးထားတ ရပကြကထက လမက၊ လေတ ေမြးစားသားေလးေတြကလ

ခးေျမာကရ၊ ေရြးေကာကပြအတြက စညးရးခငးရ၊ ေရြးေကာကပြ၀ငဖ႕ ဆေတာလာဘေတာေတြ ေပးရ၊ ကယပညာန႕ကယ

တကမၻာလးဘယမာေနေန တငတငတယတယ ေအးေအးလလ ေနႏငေပမယ ေျမာကပင ခငးစားခရတာကမ

ဂဏယခငေနၾကတ ပညာရငတပငး၊ ဗရကရကေပါကစတပငးေတြက ေျမာကပငေပးျပး ေရြးေကာကပြက လေတြ

ေထာကခခငလာေအာင ေျပာခငး၊ ဆခငးရန႕ ျဖစေနေတာတာပါပ။

ဒါေတြက ျမနမာျပညက အာဏာရငေတြတငမဟတပါဘး။ အေရ႕အလယပငးေဒသ၊ အာရအလယပငးေဒသ၊ အာဖရကေဒသန႕

လကတငအေမရက ႏငငမားစြာက အာဏာရင ေရြးေကာကပြေတြမာ ဒလလကၡဏာရပေတြ အမားၾကး ရခဖးပါတယ။

ေရြးေကာကပြန႕ တကလာတ အစးရမာ ကယဘကေတာသားေတြ အမားအျပား ပါ၀ငလာေအာင နညးမးစန႕

ၾကးပမးယတတၾကတာ အာဏာရငတငးလလပါ။ ဒါမလ သတ႕ရ႕ အနာဂတအတြက စတေအးရမာ ျဖစလ႕ပါပ။ ဒါေပမယ

ျမနမာျပညအာဏာရငလ ရပပကဆငးပက ဖြ႕စညးပဥပေဒထ ကယလခငတ အခကေတြ ဆြထညျပး၊ မမခးရပ ပါလမနထ

လေရာကေအာင လပတ အာဏာရငေတြေတာ ကမၻာမ ရာမရားပါပ။ ျမနမာေတြမာ ကမၻာတ၀မးက လေတြန႕ မတတ

ထးျခားဆနးကယ အရညအခငးတခ႕ ရတတပါတယ။

ဒအထမာ သခးက လျပနဟစတတတ အရညအခငးဟာ လသရငၾကား နာမညေကာၾကားတ အရညအခငးတရပအေနန႕

ပါပါတယ။ နအဖစစအပစကလ ဒအရညအခငးန႕ အငမတနျပညမပါတယ။ ကယတငက ျပညသ႕အာဏာက ေၾကာငေတာင

၀ငႏကထားေပမယ အာဏာက ျပညသ႕ဆကသာ သကဆငးေစဖ႕ ေတာငးဆေနၾကသေတြ ကျပနေတာ ႏငငေတာရ႕

အခပအျခာအာဏာ တညတခငျမေရးက ေႏာငယကဖကဆးသမားလ႕ သမတျပနပါတယ။ လငေယာကားၾကး

ငတတတရေနတ မနးမတေယာကက ေၾကာငေတာင၀ငႏကျပး၊ လငေယာကားၾကးက သခးပါ စြပစြ တာမးန႕ တပါတယ။

ၾကမးပးက လပျဖစေအာင တတႏငပါေပလ႕ ဆရပါလမမယ။ ဒါေပမယလ ဒေလာကေတာင ေျဗာငၾကး

ေၾကာငေတာငႏကေနတာဆေတာ နအဖ စစအပစဟာ ျပညတြငးတရား၀ငခြင (domestic legitimacy) က ဒေလာကအထ

အေလးထားရ မေပၚပါဘး။ ေရြးေကာကပြျဖစရင ျပးေရာေလာကသာ သေဘာထားပါတယ။

နအဖစစအပစ အမနတကယဥးတညတာက international legitimacy ပ ျဖစပါတယ။ တနညးဆရရင political liberalization

နညးလမးကေန legitimacy ရလာမယ အခြငအေရးေတြက မကစပစေနတာ ျဖစပါတယ။ ႏငငေရးပညာရင Levitsky န႕ Way

တ႕က စစေအးကာလေႏာငးပငးမာ Political liberalization န႕ ပတသကျပး အေနာကႏငငေတြရ႕ အသးစရတေတြ

ျမငတကလာတယဆတာက သးသပတငျပခၾကပါတယ။ အေနာကႏငငေတြက အာဏာရငအစးရတခ႕က liberalization

လပရင ရလာႏငမယ စးပြားေရး၊ ကနသြယေရး၊ ေထာကပကညမဆငရာ အကးေကးဇးေတြက ေဖာျပျပး

ဆြေဆာငသမးသြငးတာ ျဖစပါတယ။ အေၾကာငးအမးမးေၾကာင ကနဥးဒမကေရစေျပာငးလမ (Initial Democratization)

မစတငႏငေသးတ တငးျပညေတြမာ Political liberalization ကေန တဆင ဒမကေရစ အျမစတြယရငသနခငမာမ

(democratic consolidation) ကတကလမးႏငမလား ဆတာက အေနာကအပစ ႏငငၾကးေတြက စဥးစားလာၾကတာေတြ

ရပါတယ။ ဒလစဥးစားလာမေတြရတအခါ မလက ကနဥးဒမကေရစ ေျပာငးလမက အေကာငအထညေဖာေနၾကတ

ႏငငေရးအဖြ႕အစညးေတြက Political liberalization လမးေၾကာငးေပၚေရာကေအာင နညးမးစန႕ တြနးပ႕တာေတြ

ရတတပါတယ။

ဒနညးလမးေတြထမာ အေတြးအေခၚ နညးလမးန႕ ေငြေၾကး incentives နညးလမးေတြ ပါ၀ငပါတယ။ “ဘာပါလမနမ

မရတာထကစာရင စစဗလတမတသား ပါလမနကလ ေကာငးတာပ“၊ “ႏငငေရးဆတာ ျဖစႏငေခရတာက လပရတာ“၊

“ဘယလပစန႕ပ သြားသြား၊ democratic consolidation ကသာ အဓကျဖစတာမ႕ Initial democratization ထက

အသးအႏနးေတြျဖစတ လထတကပြတ႕၊ ေတာလနေရးတ႕၊ ပါ၀ါရယယာၾကားျဖတအစးရတ႕ စတ စကားလးေတြက

မသးေတာပ ေနာကဆးပနးတငျဖစတ အမးသားျပနလညသငျမတေရးကပ ေျပာၾက“၊ “မလြမသာေလာကရမယ လမးကပ

လကေလာကျပး ပါလမနထမာပ တကပြ၀ငတာေကာငးတယ“ စတ စကားလးေတြ၊ အေတြးအေခၚေတြဟာ political

liberalization လမးေၾကာငးက အေျခတညျပး ထြကေပၚလာတာေတြပ ျဖစပါတယ။

တျပငနကတညးမာ ဒလမးေၾကာငးခငမာသြားဖ႕အတြက ႏငငေရးသမားေတြက သကဆငရာအနဂအေတြ၊ ႏငငေတြကတဆင

ေရြးေကာကပြ၀ငဖ႕ လေဆာတာေတြ၊ ေရြးေကာကပြျပးရင ေငြေၾကးေထာကပမ ရပဆငးမယဆတာေတြ၊ ေရြးေကာကပြက

ေထာကခတ ကငပနးေတြန႕ ေရြးေကာကပြျဖစေျမာကေရး အတြက လအပတ သငတနးေတြ ကငးပေပးႏငဖ႕

ေငြေၾကးေထာကပတာေတြ လပၾကတာေတာတာပါပ။ တခနတညးမာပ အာဏာရငကလ ေရြးေကာကပြေတြ ကငးပဖ႕အတြက

ကနသြယေရး၊ စးပြားေရးအကးအျမတေတြန႕ မကလးေပးပါတယ။ ဒါက အေနာကႏငငေတြ initial democratization ကေန

democratic consolidation က သြားတ လမးေၾကာငးက မေထာကခေတာပ Political liberalization ကေန democratic

consolidation ကသြားတ လမးေၾကာငးက ခငးေပးတအခါ လပေလလပထရတာေတြပ ျဖစပါတယ။

ဒါေပမယလ ဒလလမးခငးေပးမေတြဟာ ေအာငျမငမနညးပါးျပး၊ အာဏာရငေရြးေကာကပြေတြကတဆင

အာဏာရငအငစတးကးရငးေတြ ပမခငမာေတာငတငးလာေအာင ျပလပေပးလကသလသာ ျဖစသြားတယတယလ႕

ပညာရငေတြက ေထာကျပေရးသားလာၾကပါတယ။ Political liberalization ျဖစလာေပမယ ဒမကေရစအျမစတြယခငမာမက

ဆကျပး အေကာငအထည မေဖာႏငေတာတ ႏငငေတြ ကမၻာေပၚမာ အမားအျပားျဖစပါတယ။ ဘယလပျဖစျဖစ

အာဏာရငေရြးေကာကပြေတြဟာ international legitimacy န႕ ေနာကဆကတြ အကးအျမတေတြ ရလာႏငတာေၾကာင

အာဏာရငေတြက ေရြးေကာကပြေတြက လပခငေနၾကတာပ ျဖစပါတယ။ အခဆကလကျပး ဒလ

အာဏာရငေရြးေကာကပြေတြရ႕ ေနာကပငးကာလမာ ေပၚထြကလာႏငမယ ျမနမာျပညအနာဂတ အေျခအေနက

ေလလာၾကညၾကရေအာငပါ။

ျမနမာျပညအနာဂတ

ဒလန႕ အတကအခအငအားစမားျပကြေရး၊ စစတပက အသးချပး စစအာဏာရငမားရ႕ အနာဂတ ေကာငးစားေရး၊ legitimacy

ရရေရးေတြက ရညရြယျပး ထြကေပၚလာတ ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပအေျချပ အာဏာရငေရြးေကာကပြၾကး ျပးဆးသြားတအခါ

အနာဂတျမနမာျပညမာ ဘာေတြ ျဖစလာႏငသလ ဆတာက တြကဆၾကညၾကရေအာငပါ။

အာဏာရငေရြးေကာကပြေတြ ထြကေပၚလာတအခါ အာဏာာရငေတြက ဆန႕ကငေနတ အတကအခအငအားစေတြအၾကားမာ

အကေၾကာငးေတြ ျဖစမယ၊ အဖြ႕ေတြ ျပကြမယ၊ တဥးန႕တဥး မယၾကညမေတြ ျဖစမယဆတာ ျဖစေလျဖစထရတ

အမနတရားတရပ တရပပ ျဖစပါတယ။ ဒၾကားထမာမ အေနာကအပစက political liberalization လမးေၾကာငးကပ

ဥးစားေပးလာတအခါ အတကအခအငအားစေတြအၾကားမာ စစအာဏာရငစနစ ပကသဥးေရး၊ လထတကပြဆတ

စကားလးေတြက စကားဟဟေတာင မေျပာရေတာပ အမးသားျပနလညသငျမတေရး၊ အာဏာရငေရြးေကာကပြက ဒမကေရစ

အသြငကးေျပာငးမရ႕ တစတတပငးအျဖစ လကခေရး ဆတ စကားလးေတြကပ ေပၚထြကလာမယလ႕ ပညာရငေတြ

ဆနးစစထားၾကတာကလ ျဖစႏငေခရတ အမနတရားတရပပ ျဖစပါတယ။ ဒါေပမယ ဒလဆလကတာန႕ပ

စစအာဏာရငဆန႕ကငေရး ဆတ လမးစဥၾကးက လထထကေန ေပာကကြယသြားမာလား ဆတာကေတာ လး၀ မဟတပါဘး။

“မတရားမသည ဥပေဒျဖစလာေသာအခါ ေတာလနပနကနျခငးသည တာ၀နတရပျဖစသည“ တ။

ဒါဟာ ကမၻာတ၀မးက လထ ေတာလနေရးေတြမာ လကကငစြခတ ဥပေဒသ တရပျဖစပါတယ။ ဖႏပမဆတာ ရေနသေရြ႕

ပနကနထၾကြမေတြ ဆတာကလ ရေနစျမပါပ။ ေတာလနေရးအငအားစတရပ ျပလကတာန႕ အငအားစအသစေတြကလ

ထြကေပၚလာစျမပါပ။ ေတာလနေရးေခါငးေဆာငေတြမာ ေ၀၀ါးမ ရလာတာန႕ ျပတသားတ ေခါငးေဆာငသစေတြက

ေပၚေပါကလာစျမပါပ။ လထက ကယစားျပဖ႕ လထက ေရြးခယထားသေတြဟာ လထက ကယစားမျပေတာတာန႕ လထက

လကမခေတာပါဘး။ အာဏာဆတာ ျပညသ႕ဆကပ သကဆငးပါတယ။ ျပညသလထဟာ သမငးအဆကဆကမာ

တာ၀နေကခတယ။ မတရားမက ေခါငးင႕မခဘး။ ဒါေတြက ကလနနယခ႕ ဆန႕ကငေရး သမငးတေလာကမာ

ရငးရငးလငးလငး ေတြ႕ျမငႏငပါတယ။

၁၉၂၀ ကာလေတြမာ ဂစဘေအ ေပၚေပါကလာတယ။ လထလပရားမၾကးရ႕ တပဥးအဖြ႕ၾကးအျဖစ လထက

အားေပးခၾကတယ။ မၾကာပါဘး။ ၁၉၂၂ ေရာကေတာ ဒငအာခအပခပေရး စကားလးေလးန႕ နယခ႕အာဏာရငက

မကစပစလကတာန႕ ဂစဘေအလ ႏစျခမးကြပါေလေရာ။ ၁၉၂၉ လ ေရာကေရာ ဂစဘေအ အသငးၾကး ေလးစပေလာက

ကြေနချပ။ ႏငငေရးဒတဒတၾက ေခါငးေဆာငၾကးေတြ လထမကႏာက မၾကညၾကပ အာဏာေနာက၊ ဥစၥာဓနေနာက

တေကာကေကာကလကျပး အာဏာအေ၀မတညၾကန႕ အမတႏြနစလကၾကပမား လၾကားမေကာငး၊ သၾကားမေကာငး။

ဆရာၾကး သခငကယေတာမငးကေတာင “ေတာငကေရႏြားႏစေကာင မ၀သလပ၊ ေမာငဘေဘ ငါးေထာင မရေသာေၾကာင“

လ႕ စာခးေရးရတအထက ေရြးေကာကပြႏြ၊ အမတႏြနစျပး အာဏာေနာက၊ ဥစၥာေနာက လကခၾကတာကလား။ ဒအခနမာ

လထဘာလပခၾကသလ။ အမးသားလြတေျမာကေရး၊ လး၀လြတလပေရးက ေတာငးဆခတ သခငဘေသာငးဥးေဆာငတ

တ႕ဗမာ အစညးအရးၾကးက အားရပါးရ ၀ငး၀နးေထာကခခၾကပါေရာလား။ ဒငအာခအမတေတြ ပါလမနထ၀ငျပး နယခ႕ေတြ

ေျပာသမ ေခါငးေပါငးစတလလန႕ ေခါငးေတာညမေနၾကခနမာ “ကမၻာမေၾက၊ ဗမာတေတြ၊ ဒါ-ဒ႕ေျပ၊ ဒါ-ဒ႕ေျမ၊ ဒါ ငါတ႕ေျပ“

ဆတ သခငးေတြက ေတာေရာျမ႕ပါ မကန ပ႕ႏ႕ေနချပ။ လး၀လြတလပေရး ေတာငးဆသေတြက ပါလမနန႕ နယခ႕

အာဏာရငအသငးအ၀ငးကလြရင လတငးရ႕ ပါးစပဖားမာ စြထငေနချပ။

လထရ႕ ေခါငးေဆာငေတြ၊ လထက ကယစားျပသေတြဆတာ လထရ႕ မကႏာက ဖတတတရမယ၊ လထရ႕ ႏလးသားထက

စကားသေတြက နားေထာငတတရမယ၊ လထရ႕ မကလးက ကလာတ မကရညေတြက ခစားတတရမယ။ ဒါေတြက ေသြဖညျပး

လထကသာ ေခါငးေဆာငေတြ ဆးျဖတလပကငတာက လကခရမယဆတ အေတြးအေခၚေတြ လထကယစားျပသေတြရ႕

စတထ ေရာကလာတာန႕႔ တျပငနက သတ႕န႕ လထၾကး ကြကြာသြားျပဆတာ အေသအခာပ။

အာဏာရငေတြဟာ ေရြးေကာကပြေတြ မကငးပခငမာ elite management ဆတ ေရေပၚဆ လတနးစား စမခန႕ခြမက

ကနဥးလပၾကတယလ႕ ပညာရငေတြက ေလလာေတြ႕ရခၾကတယ။ အဓကကေတာ ႏငငေရးဥးေဆာငေနသေတြ၊

ေခါငးေဆာငေတြက သတ႕ရ႕ စမကနးထ ေရာကေအာင ရာထးအာဏာ၊ ဥစၥာဓန၊ ေပာေပာငးေသာ အေတြးအေခၚေတြန႕

ခဥးကပျပး ကးသြငးျခငးပါ။ ဒလလပလာတအခါမာ ႏငငေရးဒတဒတၾကေခါငးေဆာငၾကးေတြကေတာင လကခလကျပဆတ

သတငးစကားက လထထ ျဖန႕လကတာန႕ လထရ႕ အာဏာရငဆန႕ကငေရးစတေတြ ေလာပါးသြားမယလ႕ ယဆၾကပါတယ။

အဓကကေတာ အာဏာရငန႕ ႏငငေရးေခါငးေဆာငေတြပ အနာဂတႏငငေရးကၾကမၼာက ဆးျဖတမယ။ ဒါက လထက

လကခရမယဆတ အေျခအေနမးပါ။ ဒလအေျခအေနမးေတြ ေပၚလြငေစဖ႕အတြက elite democratization process

န႕ပတသကတ ေဆာငးပါးေတြ၊ ေဟာေျပာပြေတြ၊ အစညးအေ၀းေတြက ဟနခကည ထြကေပၚရပါတယ။ ဒါက အခ႕ကလ

ေဘာလးပြန႕ ဥပမာေပးတတၾကပါေသးတယ။ လထက ပြၾကညပရသတသာ ျဖစတယ။ တကယအရး၊ အႏင၊

သေရကတာေတြက ကြငးထက ေဘာလးသမားေတြန႕ ဆငတယဆတ အေျခအေနမးပါ။

ဒါေပမယ ျပညသလထဟာ ေဘာလးပြက သကေတာငသကတာ ထငၾကညေနရတ ပရသတမဟတဘး။

စစအာဏာရငဆန႕ကငေရးကာလတေလာကလးမာ ျပညသလထတရပလးရ႕ ေသြးေတြ၊ ေခြးေတြ၊ ႏလးေသြးစကေတြ

ရငးထားရတာ။ ႏစရညေထာငဒဏကတ ဖခငတေယာကက တေန႕ေတြ႕ရမာပ လ႕ ေမာလငေနတ

ကေလးငယေလးတေယာကရ႕ ခစားခက၊ သမးငယေလး မဒမးကငသတျဖတခရလ႕ ႏလးကြေအာငခစားေနရတ မအ၊

ဖအေတြရ႕ ငေၾကြးေနတ ႏလးသား၊ ေပာကဆးသြားတ လငေယာကားေတြ၊ ဇနးသညေတြ၊ ခစသေတြက ေမာလငရငး

ကဆငးေနတ ဇနးမယားေတြ၊ လငေယာကားေတြ၊ ခစၾကငနာသေတြရ႕ မကရညစကေတြ၊ ေဆးရေပၚမာ ေဆး၀ါး၀ယဖ႕

မတတႏငလ႕ မေသသငပ ေသရတ အေမအေလာငးက ဖကျပး ငငေနရတ သားသမးေတြရ႕ အသကမမကႏာ၊ ဆာေလာငျပး

ငေၾကြးေနတ ကေလးငယေလးက အဆာေျပေကြးစရာ ဘာမ မရလ႕ အၾကတရငး ခစားေနရတ ဖခငတေယာကရ႕

လကသးဆပ၊ ရြယတေကာငးတကေနတ ကေလးေတြက ေငးၾကညရငး ၀မးနညးေနတ လမးေဘးက

သေတာငးစားကေလးငယေလးရ႕ ရငထက စကားသေတြ၊ မကစေရ႕မာ ကယကးကြယတ သဃာေတာေတြက

ရကႏကသတျဖတေနတာက ျမငထားရတ လထရ႕ နာကညးမေတြ။

ဒါေတြဟာ “လထၾကးေရ။ ခငဗားတ႕ အားလးက ေမထားလကၾကေတာ။ ကပတ႕က အားလးက သငပနးေချပး

အမးသားသငျမတေရးပလပမယ“ လ႕ စကားေလးတခြနးေျပာလကတာန႕ ျပးဆးသြားမယ အရာေတြ မဟတဘး။

အမးသားျပနလညသငျမတေရး တကယျဖစသြားဖ႕ဆတာ ပါလမနထ ႏငငေရးေခါငးေဆာငေတြ ေရာကသြားရ၊

အာဏာရငေရြးေကာကပြျပးသြားရေလာကန႕ ျဖစလာႏငတ အရာမဟတဘး။ ျဖစျပးသြားခတ အမနတရားေတြ၊

တာ၀နရသေတြက လထအၾကားမာ ေဖာထတျပရမယ။ ျပစမကးလြနခသေတြဟာ လထက ၀နခေတာငးပနရမယ။ စနစရ႕

ဆးကးေတြက စနစရ႕သားေကာငေတြက နားလညခြငလႊတမရလာေအာင ၾကးပမးအားထတရမယ။ ေတာငအာဖရကမာ

ဒငယာေလာခန႕ စစမနတ ဒမကေရစ အသြငကးေျပာငးမ စတငျပးေတာမ အမနတရားႏင ျပနလညသငျမတေရးေကာမရင

(Truth and Reconciliation Commission) ဆတာ ထြကေပၚလာတာျဖစတယ။ ျပးေတာ ဒေကာမရငက

ၾကားျဖတဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ (interim constitution) ရ႕ final clause ျဖစတ “ျပစဒဏေပးတာ မဟတေပမယ

ျပစမကးလြနခတယဆတာက သနားလညမ လအပတယ။ လကစားေခဖ႕ မဟတေပမယ မားယြငးမအတြက

၀နခေတာငးပနတာ၊ ေလာေၾကးေပးတာေတြ ျပလပဖ႕ လအပတယ“ ဆတ အခကအေပၚမာ

မတညထြကေပၚလာတာျဖစပါတယ။

အမးသားျပနလညသငျမတေရး ကာလေတြမာ လထရ႕ စတအနာေတြက ကစားဖ႕ လပေဆာငရမယ လပငနးေဆာငတာေတြ

အမားၾကးရေသးတယ။ အမးသားျပနလညသငျမတေရးဆတာ ေတာငးဆေနရတ စကားလး မဟတဘး။ လပေဆာငရတ

အလပပ ျဖစတယ။ ပ႗ပကၡေတြျပးဆးျပးမ ေဖာေဆာငရတ လပငနးစဥျဖစတယ။ နအဖက ေတာငးဆရေအာင

နအဖေရးဆြအတညျပထားတ ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒမာ ဒလျပနလညသငျမတေရးန႕ ပတသကတ စာပဒတပဒတေလ၊

လကေလာမတစတရာမား ရေနတာမ မဟတေသးတာကလား။ ဒလမဟတပ အတတကေမလကဖ႕၊ သငပနးေခဖ႕၊

ျပနလညသငျမတေရးလပဖ႕ ဆတာက ဘာန႕ သြားတသလဆရင နယခ႕ေခတတနးက ေကးရြာသေလးက ျမ႕ပငသားက

ေစာကားလကတအခါ သၾကးက ၾကား၀ငျပး “ငါက ရြာအၾကးအကအေနန႕ ဆးျဖတေပးမယ။ ျပးတာေတြလ ေမလကၾကေတာ။

မဟတရင နငကလ မနးကေလးဆေတာ ရပေကာရြာေကာျဖစျပး သကၡာကမယ။ ဟဘကကလ ျမ႕ပငသား။

အာဏာရတမငးေတြ။ ဖကျပငဖ႕ မၾကးစားပါန႕“ လ႕ ေျပာေနတာန႕ တတယ။ အဒလ ဆလကတာန႕ ရြာလထက ျမ႕ပငသားရ႕

ျပစမက ေကနပသြားေရာတလား။ မေကနပတအျပင နယခ႕ရ႕ ဖႏပေစာကားမေတြက ပျပး ျမငလာၾကေတာတာပါပ။

သၾကးကကေတာ ဘယလအမညတပပါသတလ။ “နယခ အလေတာရ“ လ႕ အမညတပပါတယ။

မကေမာကေခတမာလ ဒအတငးပ ျဖစပါတယ။ အာဏာရငေတြက အမးသားသငျမတေရးက အသာထားလ႕ စစကြနစနစ

ရငသနခငမာေရး၊ အာဏာရငသားစဥေျမးဆကေကာငးစားေရးေတြအတြက ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒက သတ႕စတၾကက

ေရးဆြျပးမ မလမ၊ မခးျပး အတညျပထားတာ ျဖစတယ။ စကားကမးလမးမ၊ လကေလာမေလးေတြ ဆတာက သတ႕ဘကက

ပငျပဆေတာမ elite management process ျဖစတ ေရေပၚဆ ႏငငေရးသမားေတြက အာဏာရငေရြးေကာကပြေတြ၊

အာဏာရငအလက အေတြးအေခၚ ႏြထေတြ ကးသြငးယတ စမခန႕ခြေရးျဖစစဥက အေကာငအထညေဖာေနတာပျဖစတယ။

ဒါက မျမငပ “ေမာငေမာငေခၚတငး ဗာလကထး“ လ႕ကေတာ “အာဏာရငအလေတာရ“ ဆတ ဆငးဘတက လထက

လညပငးမာ စြပေပးလာၾကမာပ ျဖစတယ။ စစမနတ ျငမးခမးေရး၊ စစမနတ ေရြးေကာကပြ၊ စစမနတ

အမးသားျပနလညသငျမတေရးေတြ မဟတတာေၾကာင လထန႕အတလကတြျပး အာဏာရငက ဆန႕ကငေနတ

ေတာလနေရးသမားေတြကလ စဥဆကမျပတဆကထြကေနဥးမာ အေသအခာပ။ အာဏာရငေရြးေကာကပြေတြဟာ ေရေပၚဆ

ႏငငေရးအသငးအ၀ငးေတြက လထန႕ ခြထတျပး ရာထးအာဏာ၊ ဥစၥာႏြထ ႏစလကတာန႕ ႏြထမာ အနစမခၾကတ စစမနတ

ေတာလနေရးသမားေတြန႕ ျပညသလထန႕ဟာ ပျပး ပးေပါငးမလာၾကမာပျဖစတယ။ ဒါေၾကာင အာဏာရင ေရြးေကာကပြအလြန

ကာလေတြမာ ျပညသလထရ႕ စစအာဏာရငဆန႕ကငေရးစတဓာတကေတာ ရေနဥးမာပျဖစသလ၊ ေတာလနေရး

လပရားမေတြကလ ရေနဥးမာပ ျဖစတယလ႕ ဆႏငတယ။

အာဏာရငေတြဟာ ပငမေဒါကတငၾကးျဖစတ စစတပေဒါကတငျပလမက အာဏာရငေရြးေကာကပြေတြ ကငးပျပး ထနးသမး

ေျဖရငးေလရတယလ႕ ေရ႕ပငးမာ ဆချပးျဖစပါတယ။ စစတပဟာ ျပညသန႕ ပးေပါငးသြားခနမာ စစတပေဒါကတင

ျပလပါတယ။ နအဖစစအာဏာရငေတြက ပါလမနထက စစဗလအမတေတြ ထညလကတာဟာ ျမားတစငးထန႕ ဌကႏစေကာင

ပစခလကတာပါ။ အာဏာဆတာ လေတြရ႕ သညးေျခၾကကျဖစတာေၾကာင တပတြငးမာလ အာဏာရး၊ အမတရးေတြရ႕

အျပငအဆငေတြ ေပၚလာၾကဥးမာပါ။ တခါ စစဗလအမတေတြ တပထ ျပနေရာကလာတအခါမာလ အမတမဟတခဖးတ

စစဗလေတြန႕ တပထမာ သေဘာထားအကြေလးေတြ ျဖစၾကဥးမာပါ။ ဒလအခနေလးေတြမာ အမတရးတ ဗလကလ

အမတျဖစဖ႕ တပမေတာအၾကးအကၾကးေတြက ကပရ၊ ဖားရ ျဖစၾကမယ။ တပတြငးမာလ သေဘာထားအကြေလးေတြန႕

တပမေတာတြငးစညးလးညညြတေရး ဖရဖရေတြျဖစမယ။ ရာထး၊ အာဏာေတြမာ ပစအမးမးန႕ သာယာၾကမယ။

ေအာကေျခက တပသားေတြန႕ အရာရေတြအၾကားမာ ကြာဟမ သပၾကးမယ။ ရာထးအာဏာစညးစမေတြေၾကာင

ျပညသဘကက ရပတညတ တပမေတာျဖစလာဖ႕ ရာခငႏနးက ေတာေတာနညးသြားပါမယ။

တပခပၾကးအလကတပမေတာသာ ျဖစေနပါမယ။ တခနတညးမာပ တပမေတာက သ႕အလပက သမလပပ

ႏငငေရးအာဏာမာ ကန႕လန႕ကန႕လန႕ ၀ငလပေနေတာ ျပညသေတြက မကမနးကးၾကပါမယ။ ျပညသန႕ စစတပၾကား

ဘယလမ ေပါငးစညးလ႕ မရႏငေတာတ စညးေတြ ျဖစလာကနမယ။ ဒလျဖစလာေလေလ၊ စစအာဏာရငေတြရ႕

သားစဥေျမးဆကန႕ အနာဂတဘ၀ လပေလ လ႕ သတ႕ယဆၾကပါတယ။ မကျဖဆကေလ၊ ဆရာၾကကေလ ဆတာမးပါ။

ဒါေပမယ တပမေတာထမာ ရေနတ အကေၾကာငးဟာ ရာထးအာဏာေတြအေပၚမာပ အေျခချပး ရေနတ အကေၾကာငး

မဟတပါဘး။ အထငရားဆး အကေၾကာငးၾကးက အမန႕နာခမန႕ လသားပသစြာ စဥးစားဆငျခငေတြးေခၚမ ဆတ

အခကႏစခကေပၚမာ မတညေနတာျဖစပါတယ။ တပမေတာသား ေတြဟာ ျပညသလထဆတ မခငဆက ေမြးဖြားလာခၾကတ

အေမသားေတြပါ။ ရာထးအာဏာ၊ ဥစၥာေတြေၾကာင ဘ၀ေမျပး အေမအၾကးက ေျခေထာကန႕ ကနတတသေတြ ရသလ၊

အေမအက အလပအေကြးျပခငေနၾကတ သားေကာငးရတနာေတြလ ရေနဆပါပ။ ဒလသားေကာငးရတနာေတြဟာ

အခနကာလတခမာ အမန႕နာခမဆတ တတငးၾကးက ေကာလႊားျပး အေမရငခြငက ျပနခလလာၾကဥးမာပ ျဖစပါတယ။

အေမအၾကးရ႕ အႏရာယေတြက ကာကြယေပးလာၾကဥးမာပ ျဖစပါတယ။ အေမအၾကးန႕ တတ ျပညသလထဟာ ဒအခနက

ႏစေပါငးမားစြာ ေစာငေနခၾကပါတယ။ အေမရငခြငက ခလလာမယ သားေကာငးရတနာေတြက ေမာလငေနၾကပါတယ။

သေဘာထားၾကးျပး ခြငလႊတတတတ အေမေမတာ၊ ေစတနာေတြက တခနမာ သားေတြ နားလညလာၾကမာပ ျဖစပါတယ။

အဒအခနကာလမာ ျပညသလထ၊ အေမရငခြငဆျပနလာတ တပမေတာန႕ စစမနတ ေတာလနေရးသမားေတြက တဘက၊

ေဒ၀ဒတက ဆရာတငျပး ကာကြယေပးေနတ တပမေတာသားအခ႕န႕ လထေစတနာက ေစာကားျပး

အမးသားလြတေျမာကေရး လပရားမၾကးက သစၥာေဖာကတ အာဏာရငအလေတာရေတြက တဘက ထပတကရငဆငရမေတြ

ရလာၾကဥးမာ မလြေသခာပါပ။

အနာဂတျမနမာျပညမာ ေနာကထပျဖစလာႏငတာကေတာ legitimacy န႕ တကရကသကဆငပါတယ။ အာဏာရငေတြက

“အာဏာရငေရြးေကာကပြေလးေတြ ကငးပလကရရငျဖင legitimacy ေတာရျပ၊ ျပညပက အေရးယမေတြေတာ ရပျပ၊

ျပညပရငးႏးျမပႏမေတြ၊ ကညေထာကပမေလးေတြ ၀ငလာလ႕ေတာျဖင တ႕ရ႕ သားစဥေျမးဆကေတြ ေထာငထားတ

လပငနးေတြ အကးအျမတရျပ၊ အရးအရငးကကဖ႕ ေမြးထားတ အဖြ႕ေလးေတြကလ တ႕က ေတာ သစၥာရရန႕

တြယေႏာငေနေတာမယ။ အရးအရငးကကတ အဖြ႕ေလးေတြလ အမားၾကး ေပၚလာဥးမယ။ အဖြ႕ေတြအခငးခငးလ

ခၾကဥးမယ။ ဒါန႕ပ သတ႕ဘာသာရပေနျပး တ႕က ဆန႕ကငဖ႕ ကစၥ ေတြးျဖစၾကေတာမာ မဟတဘး“ လ႕ ထငၾကပါလမမယ။

၂၀၁၀ အလြနကာလ အပမကၾကးေတြ မကျပး၊ အပမကထ အႏငဂးသြငးလကရတ ေဘာလးသမားမကႏာန႕

ဆန႕ဆန႕ၾကးျပးျပး အပယာထမာ လေနၾကပါလမမယ။ ဒါေပမယ တကယျဖစရပေတြဆတာ အပမကန႕ မတညႏငပါဘး။

အာဏာရငေတြ ေမာမနးထားသလ အကးအျမတေတြ ရမာကလ အေသအခာပ။ အရးအရငးကကတ အဖြ႕ေတြသာ မကပ၊

အနဖတထ အသားစေလးမား ရဥးမလားဆျပး ရာၾကတ အဖြ႕ေတြလ ထြကလာဥးမာပ။ အဖြ႕ေတြအခငးခငး အေ၀မတညပ

အျပငအဆငေတြလ ျဖစၾကဥးမာပ။ ဒါေပမယ legitimacy ဆတာ ယၾကညကးစားမ (trust) န႕ ထေရာကမ (Effectiveness)

ေပၚမာ မတညေနတာ ျဖစပါတယ။

legitimacy ဆတာ ျပညပက ေထာကပမေတြ ၀ငလာရ တခတညးန႕ ရလာႏငတာ မဟတပါဘး။ legitimacy န႕ အတ

ျပညသလထရ႕ ယၾကညကးစားမ (trust) ကပါ တျပငတညးတြေနတာျဖစပါတယ။ အာဏာရငေရြးေကာကပြေတြက လထက

မမေပးပေနသညျဖစေစ၊ ျခမးေခာကခရလ႕ မေပးရသညျဖစေစ လထရငထက အသအမတမျပပါဘး။

အာဏာရငေရြးေကာကပြကေန ထြကေပၚလာတ အစးရကလ ျပညသ႕အစးရလ႕ လထက အသအမတမျပပါဘး။

ယၾကညကးစားမ မရပါဘး။ ဒေနရာမာ တခ႕က ဆပါမယ။ အာဏာရငဘကေတာသားေတြက လထက မယၾကညသငဘးဆရင

ဒမကေရစ သမားေတြကေကာ ဘယေလာကယၾကညစရာ ေကာငးသလ လ႕ ေမးစရာ ရပါတယ။ ရးအစြာ ၾကားေနၾကရျပျဖစတ

မရေသးတ အာဏာက အေ၀မတည ျဖစၾကတာေတြ၊ ေငြေၾကးအလြသးစားမေတြ၊ ေတာလနေရးအဓြန႕ရညပါေစလ႕

ဆေတာငးေနၾကသေတြ န႕ ပပလ႕ေပၚ၊ ဟတလ႕ေကာေနတာေတြ ကေကာ ယစရာေကာငးသလားလ႕ ဆၾကပါလမမယ။

ဒအတြက ကြနမဆမာကလ ေျဖစရာ အေျဖတခပ ရပါတယ။ လဆတာ လပျဖစတယ။ လတငး၊ လတငးဆမာ လပသတ

ေကာငးတ စတထားေတြ ရသလ လ႕ေလာကက အကညးတနေစတ မေကာငးတ စတထားေတြလ ရတယ။

အာဏာရငဘကေတာသားေတြမာလ ေကာငးတစတ၊ မေကာငးတ စတေတြရတယ။ ဒမကေရစ ဘကေတာသားေတြမာလ

ေကာငးတစတ၊ မေကာငးတ စတထားေတြ ရတယ။ တခါတရမာ ေကာငးတ စတက အႏငရတယ၊ တခါတရမာ မေကာငးတ

စတထားက အႏငရတယ။ ဒလမေကာငးတ စတထားက အႏငရလာေအာင ဖနတးေပးႏငတာေတြက ဥစၥာဓနစညးစမ

ေငြေၾကးေတြန႕ ရာထးအာဏာေတြပ ျဖစတယ။ ေကာငးတ စတထားက မေကာငးတ စတထားက အႏငရလာေအာင

ဖနတးေပးႏငတာေတြက စညးကမး၊ ဘာသာတရား၊ တရားမတတ ဥပေဒန႕ စစမနတ စနစေတြပ ျဖစတယ။ ကြနမတ႕ဆမာ

လသတတာဟာ မေကာငးဘးဆတ ဘာသာတရား အဆးအမ၊ လသတမျဖစရင အဖမးခရမယဆတ ဥပေဒအတားအဆး

ေတြသာ မရဘးဆရင၊ ေဒါသ၊ ေမာဟစတ မေကာငးတ စတထားေတြ၊ အလရမက ေလာဘေတြက လက ၾကးစးလာတအခါ

လမသတမႏငဘးလ႕ ဘယသအာမခႏငသလ။ ဒါေၾကာင လတငးမာ မေကာငးတ စတ၊ ေကာငးတ စတေတြ ဒြနတြရေနတယ

ဆတာ ေယဘယ နားလညထားရမာျဖစတယ။

အချမနမာျပညက စစအာဏာရငေတြဟာ ဘာလ႕ ရမးကားေနသလ။ အစးရတရပက ထနးညေပးႏငမယ စနစတခရ႕

ထနးေကာငးမ မရလ႕ပျဖစတယ။ ျပညပအတကအခေတြမာေကာ ဘာေၾကာင ဒလျပနာေတြ လသရငၾကား ျဖစလာရသလ။

“ ေတာလနေရးကာလမာ အခငးခငး နားလညခြငလႊတ ထားသငတယ၊ မေကာငးတာေလးေတြ ရရငလ ဖးဖထားသငတယ၊

ရနသသရင ၀မးသာသြားလမမယ“ ဆတ အယအဆေတြန႕ စညးကမးတက ထနးညမ မရလ႕ ပရမးပတာျဖစကနတာပ

ျဖစတယ။ ရာထးအာဏာဆတာ ၾကာၾကာဆပကငထားရင လေတြရ႕ မေကာငးတ စတေတြက ေကာငးတ စတေတြက

အႏငရလာေအာင တြနးပ႕ေပးတတတယ။ ဒါေၾကာင စစအာဏာရငစနစ ပကသဥးေရး၊ ဒမကေရစ စနစ

ရငသနေပၚထြနးေရးဆတာ ေတာလနေရးရ႕ ရညမနးခကျဖစေနတာပ ျဖစတယ။ ဒရညမနးခကက အနအယဒပါတ

အာဏာရေရးက ေျပာေနတာ မဟတဘး။ အတကအခေတြ အာဏာရေရးက ဆလတာ မဟတဘး။ မေကာငးတ စတေတြက

ေကာငးတစတေတြက အႏငရေစတ စနစက ဖယရားျပး၊ တရားနညးလမးကျပး မေကာငးတ စတေတြက ထနးညေပးႏငမယ

စနစသစက အစားထးတာက ဆလတာ ျဖစတယ။ ဒါေၾကာင “အာဏာရငလ ဒအတငးပ၊ အတကအခေတြလ ဒအတငးပ။

အတကအခဆတ လေတြ အာဏာမရေသးခငမာေတာင ဒေလာကျဖစေနတာ၊ အာဏာရရင ပဆးမာေပါ “ ဆတ အဆေတြဟာ

မားယြငးတယ။ ဒအတကအခေတြက စစမနတ ေရြးေကာကပြေတြမာ လထက ေရြးခယပါမယလ႕ေကာ ဘယသက

တပအပေျပာႏငတာမ႕လ။ အေျဖက ရငးရငးေလးသာ ျဖစတယ။ စစမနတ ေရြးေကာကပြမာ အာဏာရငဘကေတာသားလ

၀ငျပင၊ အတကအခေတြလ ၀ငျပင၊ တျခားဘယသမဆ ၀ငျပငလ႕ရတယ။ ဒါေပမယ စစမနေသာ ေရြးေကာကပြကေန

ထြကေပၚလာတ ျပညသ႕အစးရျဖစတာန႕ ျပညသလထ အကးကပ ေဆာငကဥးၾကရမယ။ မေဆာငကဥးပ

ကယကးရာသေတြက စနစက ဖယထတပစမာသာ ျဖစတယ။ ဒေတာ “အာဏာရငလ ဒအတငးပ။ အတကအခလ ဒအတငးပ။

ဒါေပမယ လေတြရ႕ မေကာငးစတေတြက စနစက ဖယရားေပးလမမယ။ ဒအတြက မနကနတ စနစျဖစလာေအာင

အာဏာရငဆန႕ကငေရး လပငနးေတြက အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကသငတယ“ လ႕ စဥးစားဖ႕ လအပတယ။

ဘယလပျဖစျဖစ အာဏာရငေရြးေကာကပြကေတာ မနကနတ စနစက ဖနတးေပးႏငတာ မဟတပ အာဏာရင မးေစေတြ

ခေပးေနတာျဖစတအတြက အဒကေန ထြကေပၚလာတ အစးရဟာ လထရ႕ ယၾကညကးစားမ မရမာ အေသအခာပ ျဖစတယ။

ဒါေၾကာင ယၾကညကးစားမန႕ ယဥျပး ထြကေပၚလာတာ မဟတတ legitimacy ဆတာကလ စကကားတခပ ျဖစလာမာ

ေသခာတယ။ Legitimacy န႕ ယဥတြေနတ ေနာကထပအခကတခကေတာ ထေရာကမရျခငး (Effectiveness) ပါ။

ႏငငတခမာ ရတ အစးရတရပရ႕ ရပတညႏငမဟာ တရား၀ငမန႕ ထထေရာကေရာက လပကငေဆာငရြကႏငမ ေတြအၾကားက

ဆကႏြယမေပၚမာ မတညေၾကာငး ႏငငေရးပညာရင Lipset က ဆထားပါတယ။ ေရြးေကာကပြန႕ တကလာတ အစးရမ႕

တရား၀ငအစးရလ႕ ေခၚတြငႏငေပမယ တငးျပညက ထထေရာကေရာက စမအပခပႏငမ မရရင ေရရညမာ ရပတညႏငမာ

မဟတဘး။ လထက ျဖတခတာ၊ အာဏာသမးတာေတြ ျဖစလာတတေလရတယ။

ဥပမာဆရရင ျမနမာႏငငမာ ပထစ အစးရဟာ တရား၀ငမရခေပမယ ထထေရာကေရာက လပေဆာငမ အားနညးတယ။

အရပဘက- စစဘက ဆကဆေရးက ေသခာ မထေထာငႏငဘး။ တငးျပညအတြက လပသငလပထကတာေတြထက

အကြကြအျပျပန႕ အခနကနေနၾကတယ။ လထက သတ႕အေပၚ ယၾကညကးစားမ နညးလာတယ။ တရား၀ငအစးရဟာ

ကမၻာန႕အ၀မးျဖစေနတ cycle of military dictatorship က ကာကြယေပးႏငမယ ယႏရားေတြ မကငသးႏငၾကဘး။ civilian

rule က အားေကာငးလာေအာင မလပႏငခဘး။ ဒါေၾကာင စစအာဏာသမးတာ ခခရတာပျဖစတယ။ တခါ မဆလ

အစးရမာကေတာလ အာဏာရငေရြးေကာကပြန႕ တကလာတ အစးရျဖစတာေၾကာင legitimacy ရတယလ႕ ဆႏငေပမယ

မဆလအစးရက လထက ယၾကညကးစားမမရဘး။ တငးျပညအပခပေရးမာလ အေၾကာကတရားန႕ ဖႏပႏငတာပ ရျပး

တငးျပညအပခပေရးက မႏငနငးဘး။ မဆလအစးရလကထကမာ တငးျပညရ႕ စးပြားေရး၊ လမေရး အေျခအေနေတြဟာ

တစတစ ယယြငးပကစးလာတယ။ ဒါေၾကာငလ ၁၉၈၈ ခႏစမာ လထတကပြေတြ ထြကေပၚလာေတာ တမဟတခငး မဆလ

အစးရျပတကသြားတာပ ျဖစတယ။

ဒေတာ တရား၀ငမန႕အတ ယၾကညကးစားမန႕ အစးရတာ၀နေတြ ထထေရာကေရာက ထမးေဆာငႏငမ ဆတာေတြကပါ

အစးရတခ ရပတညေရးအတြက အေရးၾကးတယလ႕ ဆရမာ ျဖစတယ။ ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြန႕ တကလာတ အစးရဟာလ

အာဏာရငေရြးေကာကပြန႕ တကလာတ အစးရျဖစတအတြက တရား၀ငမေတာ ရမာအမနပ။ ဒါေပမယ လထရ႕

ယၾကညကးစားမ မခရတာရယ၊ အစးရတာ၀နေတြ က ထထေရာကေရာက ထမးေဆာငႏငမာ မဟတတာရယေၾကာင တခနမာ

လထက ဆန႕ကငတာ (သ႕မဟတ) စစအာဏာရငေတြက အာဏာသမးတာေတြ ခၾကရဥးမာပ ျဖစတယ။ “ဘာေၾကာင

ဒလဆရလ၊ အတကအခ ႏငငေရးသမားပပ ခငဗားက မေကာငးတာေတြပ ေျပာေနတာပ“ လ႕ ကြနမက ေမးလာခရင

အေျဖရတယ။ ကြနမဘာေၾကာင ဆရလ ဆေတာ ၂၀၁၀ အာဏာရင ေရြးေကာကပြဟာ ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ

အတညျပျခငးရ႕ ေနာကဆကတြ လမးျပေျမပ အဆငတခပါလ႕ နအဖစစအာဏာရငေတြက ေၾကညာထားလ႕ပျဖစတယ။

၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒအရ တပမေတာသားကယစားလယေတြ ပါလမနမာ ပါ၀ငေနတယ။

တပမေတာကာကြယေရးဥးစးခပရ႕ အခနးက႑က ျမငတငထားတယ။ တပမေတာရ႕ အငမတန မြနျမတသန႕စငလတ

ႏငငေတာကာကြယေရးအခနးက႑က သးျခားရပတညမ မေပးထားပ ႏငငေရးထ ဆြထညထားတယ။

စစအာဏာသမးမေတြက အားေပးအားေျမာကတ အခကေတြ ပါ၀ငတယ။ ဒါေၾကာင အစးရအဖြ႕တခရ႕ ထထေရာကေရာက

အပခပစမမေတြမာ အခကအခေတြျဖစမယ။ စစအာဏာ သမးမေတြဆ ျပနျပး ဥးတညသြားႏငတယ။ ေနာကတခကက

ႏငငေတာရ႕ စးပြားေရး၊ လမေရး အေျခအေနေတြန႕ ပတသကတယ။ လကရျမနမာႏငငၾကးရ႕ စးပြားေရးအေျခအေန

ယယြငးပကစး မေတြဟာ အေမရကနအစးရရ႕ စးပြားေရးပတဆ႕မေၾကာငပါလ႕ မကစစမတျပး ေအာဟစေနၾကသေတြ

ရတယ။ ဒလေအာဟစေနသေတြဟာ ကာကြယေရးအသးစရတေၾကာင တငးျပညစးပြားေရး ေႏာငေႏးမျဖစတာေတြ၊

အပခပသေတြရ႕ စးပြားေရးစမခန႕ခြမ ညဖငးတာေတြက စကားဟဟေတာင မေျပာရၾကဘး။ အေမရကန ဆကရင

ရတသမးလကတာန႕ပ တငးျပညစးပြားေရးၾကးက ေကာငးလာမယလ႕ မကလးၾကးေတြျပးျပး ႏတခမးတလန၊ ပနးတလနန႕

ေျပာတတၾကတယ။ ဒါက ေဘာဂေဗဒ နားလညသေတြက ပါးစပၾကးေတြ ဟျပး နားေထာငၾကရတယ။ မေနႏငလြနးလ႕

ေဘာဂေဗဒန႕ ေကာငးျပးထားတ ဗလခပတေယာကက ဖြငဟေျပာလကတနးကလ ဒဗလခပ ျဖတထတခလကရဖးတယ။

ဒါေတြက ထားေတာ။ ဆကရငေၾကာင ႏငငေတာစးပြားေရး ယယြငးပကစးရတယလ႕ ေအာဟစေနသေတြဟာ

အာဏာရငေရြးေကာကပြ ျပးသြားတ ေနာကပငးမာ မေတာတဆမား ဆကရငရတသြားခရင တငးျပညစးပြားေရးၾကးက

ဘယလေကာငးေအာင လပၾကမလ ဆတာ စတ၀ငစားစရာပ ျဖစပါတယ။ လပပငခြငေကာ ရၾကရာပါမလားလ႕

သသယျဖစမပါတယ။ ဘယလဒမကေရစ တငးျပညမာမဆ စစအသးစရတဆတာ ႏငငေတာ ဂဒပရ႕ ၁ရာခငႏနးကေန ၅

ရာခငႏနး အတြငးမာပ ထားၾကပါတယ။ ႏငငေတာရ႕ ပညာေရး၊ ကနးမာေရး၊ က႑အသးသးမာ ဘတဂကခြေ၀မေတြ

စနစတက ရပါတယ။ အခေတာ ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပထမာ စစအသးစရတက လအပသလ သးစြမယလ႕ ဆထားတအေပၚမာ

ႏငငေတာအပခပေရးရ႕ အေရးၾကးဆးက႑တချဖစတ ဘတဂကခြေ၀သးစြမက ဘယလထေရာကေအာင လပၾကမလ။

ကန႕ကြကလကလ႕ စစအာဏာရငက ဖြ႕စညးပၾကးကငျပး အေၾကာငးရာ အာဏာျပနသမးမကေကာ ဘယလကာကြယၾကမလ။

မတရားစးပြားရာေနတ အာဏာရငအသငးအ၀ငးက ေကာလႊားျပး၊ စးပြားေရးတရားမတမေတြက ဘယလ ေဖာေဆာငၾကမလ။

ေငြေၾကးလညပတမစနစက စနစတက စမခန႕ခြဖ႕အတြက ေငြေၾကးေတြ ရကထတခငတငးထတေနတ အာဏာရငန႕

၀သမစးပြားေရးသမားေတြ လကထက ေငြမညးေတြက ေကာ ဘယလကငတြယၾကမာလ။ ေနာကဆးပးသတမယ၊ ပါလမနထ

၀ငတကမယ၊ တငးျပညစးပြားေရး ေကာငးေအာင ပါလမနထမာ ေျပာမယလ႕ ေမာငးတငထားသေတြ ပါလမနထ

ေရာကခြငေတာင ရၾကပါမလား။ ရခရငလ အာဏာရငရ႕ သစၥာရစးပြားေရးသမားေတြ၊ ေဒါကတငကယစားလယေတြ၊

အရးအရငးအဖြ႕ကယစားလယေတြ အမားအျပားပါတ ပါလမနထမာ majority rule က ဘယလေကာလႊားၾကမာလ။

ေရြးေကာကပြမတငခငမာ ကယကးအတြကမဟတပ တငးသျပညသားေတြအတြက ပါလမနတကပြ ၀ငႏႊႏငဖ႕ ေရြးေကာကပြက

ေထာကခရတာပါလ႕ ဆေနသေတြဟာ ေမာမနးထားတအတငး အမတမငးမားျဖစခရင တကယေကာ ကယေျပာသလ

လပႏငပါမလားဆတာ စဥးစားသးသပျပးမ အသေကာငးေတြ ဟစသငၾကပါတယ။ ဒေတာ အာဏာရငေရြးေကာကပြန႕

တကလာတ အစးရသစဟာ တငးျပညက ထထေရာကေရာက စမအပခပမ မလပႏငတအခါ (၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပန႕ကေတာ

မလပႏငတာ အေသအခာပျဖစပါတယ) အစးရသစရ႕ လပေဆာငမေတြဟာ ျပညသလထရ႕ အကးစးပြားက

မေဆာငကဥးႏငပ အာဏာရငအကးစးပြားက ေဆာငကဥးေပးမာ အေသအခာပ ျဖစပါတယ။ အဒအခါမာ လထတကပြေတြက

ေပၚထြကလာဥးမာ မလြမေသြပါပ။ ေသခာတာကေတာ ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပက အေျချပထားတ အာဏာရငေရြးေကာကပြေတြန႕

တကလာတ အစးရတငးမာ ပနကနျခားနားမ၊ စစအာဏာရငဆန႕ကငေရးတကပြေတြ ရငဆငရမာ ျဖစသလ

အစးရအဆကဆကလကထကမာ စစအာဏာျပနသမးခရတာ ျဖစရငျဖစ၊ မျဖစရင လထတကပြေတြန႕ ျဖတခခရတာ

ျဖစရငျဖစ လာဥးမာပ ျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာင ၂၀၁၀ ဟာ အမားေျပာေနသလ လမးဆး မဟတဘး။ ၂၀၀၈ အာဏာရငဖြ႕စညးပ

ဥပေဒအေပၚအေျခခထားသေရြ႕ အမးသားျပနလညသငျမတေရးလ ျဖစလာမာ မဟတဘးဆတာ အေသအခာပ ျဖစပါတယ။

ေနာကထပအေရးၾကးဆး ကစၥရပတခကေတာ အမးသား တနးတညမမ၊ ေသြးစညးမ၊ ကယပငျပဌာနးခြငေတြန႕ ဆငတ

အေရးကစၥပ ျဖစပါတယ။ ျမနမာႏငငဟာ တငးရငးသား လမးေပါငးစ စေပါငးေနထငတ ႏငငတချဖစပါတယ။ လမးၾကး၀ါဒ

ကငသးမ၊ ႏငငတညေထာငမစနစ မားယြငးမ၊ ေသြးခြခရမ စတာေတြေၾကာင လမးစေတြအၾကားမာ ပ႗ပကၡေတြ ရေနတ

တငးျပညတချဖစပါတယ။ ဒပ႗ပကၡေတြဟာ ဗမာန႕ ကရငအၾကား၊ ကရငန႕မြနအၾကား ပ႗ပကၡေတြမဟတပါဘး။

စစအာဏာရငေတြ ရ႕ ေဒါကတငျဖစေနရတ တပမေတာအတြငးမာ ကရငေတြ၊ မြနေတြ၊ ရမးေတြ၊ ဗမာေတြ၊ ပအ၀ေတြ

အမားအျပား ပါ၀ငပါတယ။ ရမးရြာက ဗမာစစဗလတေယာကက မးရ႕လကတာဟာ ရမးန႕ ဗမာ ပ႗ပကၡမဟတပါဘး။

ကရငအမးသမးက ရခငစစဗလက မတရားေစာကားမဟာ ကရငန႕ ရခင လမးအၾကားက ပ႗ပကၡ မဟတပါဘး။ ဒါေတြဟာ

စစအာဏာရငလကကငဒတအျဖစ အသးခခေနရတ ဖႏပသေတြန႕ အဖႏပချပညသေတြအၾကားက ပ႗ပကၡေတြပျဖစပါတယ။

ဒလပ႗ပကၡေတြက အငအားသးျပး အႏငယေျဖရငးလ႕ ျပးဆးသြားမာ မဟတပါဘး။ လကနကကငအဖြ႕ေတြန႕

အပစအခတရပစရ၊ လကနကကငအဖြ႕ေတြက စးပြားေရးအခြငအေရးေတြ ေပးရ၊ စစအငအားသး ထပတကရငဆင ၀ငးရျပး၊

အာဏာရငဖႏပသေတြရ႕ လမးစဥက ေထာကခခငးရန႕ ဒပ႗ပကၡေတြဟာ ျပးဆးသြားမာ မဟတပါဘး။ လမးစေတြရ႕

တနးတရညမမအခြငအလမးေတြအတြက တကပြ၀ငခတ လမးစ လကနကကင အဖြ႕အစညးေတြက

နယျခားေစာငတပေတြအျဖစ အသြငကးေျပာငးလကႏငရငလ ဒါဟာ အငအားမမေသးလ႕ ေျခတလမးဆတတာပ

ျဖစပါလမမယ။ အခနအတငးအတာတခမာေတာ မေပာကတ စတအနာေတြဟာ ေပၚထြကလာမာပ ျဖစပါတယ။ အဒအခါမာ

ျပညတြငးစစၾကး ျဖစလာခရင ျမနမာတျပညလး မးဟနးဟနးေတာက ျဖစသြားပါလမမယ။ မဘန႕ သားသမး

အရငးအခာၾကးေတြ မာေတာင အငအားသးဖႏပရင အာဏာဖဆနမဆတာ ေပၚထြကတတပါေသးတယ။

အမးသားေသြးစညးမက အငအားသးဖႏပျပး ေသြးစညးခငးလ႕ ဘယေသာအခါမာ ေအာငျမငမာ မဟတတာ အေသအခာပါပ။

၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒဟာ တငးရငးသားလမးေတြ စေပါငးေနထငတ တငးႏငငတခမာ လအပတ ႏငငေရးစနစ၊

တနးတညမမ၊ လြတလပခြင၊ ကယပငျပဌာနးခြငေတြက အာမခခက မေပးထားပါဘး။ လမးစေတြက ဖႏပခပခယလ႕ရမယ

ယႏရားမားစြာက ထညသြငးထားပါတယ။ ဒါေၾကာင ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပက လကကငျပျပး တကလာတ

အာဏာရငေရြးေကာကပြအႏငရ အစးရေတြလကထကမာ အာဏာဖဆနေရးတကပြေတြ၊ လြတေျမာကေရး တကပြေတြ

မလြမေသြ ေပၚထြကလာဥးမာပ ျဖစပါတယ။

နဂး

နဂးခပဆရရင အာဏာဆတာ ျပညသဆကပ သကဆငးတာျဖစပါတယ။ အာဏာရငေရြးေကာကပြဆတာ ျပညသ႕ဆက

အာဏာက မတရားလယျပး တရား၀ငအစးရျဖစေအာင ျပလပယတာပျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာင အာဏာရငေရြးေကာကပြေတြက

ျပညသလထက အသအမတျပမ မရပါဘး။ အာဏာရငေရြးေကာကပြန႕ တကလာတ အစးရက ျပညသလထက

ယၾကညအားကးမ မရပါဘး။ အာဏာရငေရြးေကာကပြက ႏငငတကာ အစးရေတြက အသအမတျပျပး ရငးႏးျမပႏမ ေတြ၊

ေထာကပမေတြ ျပလပလာတတၾကေပမယ ဒါေတြဟာ ျပညသလထရ႕ အကးစးပြားက ေဆာငကဥးေပးႏငမာ မဟတပါဘး။

အာဏာရငေတြကပ သကဆးရညေစတယဆတာ ႏငငေရးေလလာသ ပညာရငမားက အခငအမာ

ေဖာထတေျပာဆထားၾကပါတယ။ တရား၀င အစးရပျဖစျဖစ၊ တရားမ၀င အစးရပျဖစျဖစ၊ ျပညသလထရ႕ အကးစးပြားက

ေဆာငကဥးေပးတာ မဟတဘးဆရင အာဏာက အမနတကယပငဆငတ ျပညသလထက လထအားန႕ ျဖတခခြငရပါတယ။

မတရားမေတြ ဥပေဒျဖစလာတအခါ ပနကနဖ႕အတြက အဖႏပချပညသတငးမာ တာ၀နရပါတယ။ ျပညသလထရ႕ ကၾကမၼာက

ေရေပၚဆ ႏငငေရးသမားေတြကပ ဆးျဖတလ႕ မရပါ။ လထရ႕ ကၾကမၼာက လထကယတငကပ ဆးျဖတရမာ ျဖစပါတယ။

ျပညသလထဆတာ တပမေတာၾကးက ေမြးဖြားခတ တပမေတာသားေတြရ႕ မခငပျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာင

အမန႕နာခတတမထက လသားပသစြာ ဆငျခငေတြးေခၚႏငမရတ ျပညသ႕တပမေတာသားေတြ အေမရငခြငဆ ျပနခလလာဖ႕

လထၾကးတရပလးက ေစာငေမာေနလကရပါေၾကာငး တငျပလကရပါတယ။

ခငမမမး (ႏ၀ငဘာ၊ ၂၀၀၉)

ရညညႊနးကးကား

Blaydes, L. (2008) 'Authoritarian Elections and Elite Management: Theory and Evidence from Egypt', Paper

presented at the Princeton University Conference on Dictatorships, April, 2008

Dogan, M. (1992) 'Conceptions of Legitimacy', in Hawkesworth, M. & Kogan, M. (eds.) Encyclopedia of

Government and Politics: Volume 1, Routledge, London and New York

Denver, D. (1992) 'Campaigns and Elections', in Hawkesworth, M. & Kogan, M. (eds.) Encyclopedia of

Government and Politics: Volume 1, Routledge, London and New York

Gandhi, J. & Lust-Okar, E. (2009) 'Elections Under Authoritarianism', Annual Review of Political Science, Vol. 12,

p. 403- 422

Gandhi, J. & Peuter, O. (2008) 'Opposition Coordination in Legislative elections under authoritarianism', Paper

presented at the annual meeting of the APSA 2008 Annual meeting, Hynes Convention Center, Boston,

Massachusetts, Aug 28, 2008

Geddes, B. (2005) "The Role of Elections in Authoritarian Regimes" Paper presented at the annual meeting of

the American Political Science Association, Marriott Wardman Park, Omni Shoreham, Washington Hilton,

Washington, DC, Sep 01, 2005

Heywood, A. (2002) Politics, 2nd edition, Palgrave Macmillan, New York

Kadirgamar-Pajasingham, S. (2005) 'Essentials of Free and Fair elections', Paper presented at the Regional

Dialogue on Free, Fair and Credible Elections, Islamabad, Pakistan (29-30 June, 2005)

Lindberg, (2006) Why Do Opposition Parties Boycott Elections? in Schedler, A. (ed.) Electoral Authoritarianism:

The dynamics of Unfree Competition, Social Science and Research Network

Piombo, J. (2004) 'Manipulating Legitimacy” International Election Monitoring, Electoral Fraud and Domestic

political legitimacy', Paper presented at the annual meeting of the International Studies Association, Le Centre

Sheraton Hotel, Montereal, Quebec, Canada, Mar 17, 2004

Reilly, B. (2001) Democracy in Divided Societies: Electoral Engineering for Conflict Management, Cambridge

University Press, Cambridge

Steiner, H. & Alston, P. (2000) International Human Rights in Context: Law, Politics, Moral, 2nd edition, Oxford

University Press, Oxford

Sartori, G. (1994) Comparative Constitutional Engineering: An Inquiry into Structures, Incentives and Outcomes,

Macmillan, London

လထလပရားမႏင ဒမကေရစေျပာငးလျခငးျဖစစဥ

ဒမကေရစဆတာ စနစတချဖစပါတယ။ စနစတချဖစတာေၾကာင တညေဆာကယရပါတယ။ တခ႕က ဒမကေရစဆတာက

အာဏာရငေတြဆက ေတာငးယလ႕ ရမယလ႕ ထငတတၾကပါတယ။ ဒါေပမယ အာဏာရငဆတာက အာဏာရငစနစက

တညေဆာကေနသမားျဖစတာေၾကာင အာဏာရငဆမာ မရတ ဒမကေရစက ေတာငးယလ႕ မရပါ။ ဒေတာ ေတာငးယလ႕မရရင

တကယလ႕ ရမလားလ႕ ေမးစရာရလာပါတယ။ တကယတယလ႕ ဆရငေတာ မရပါဘး။ တကတာကေတာ တကရပါမယ။

လထတကပြအသြငန႕ပျဖစျဖစ၊ လကနကကငတကပြအေနန႕ျဖစျဖစ၊ ႏငငတကာအကအည ေပါငးစပပါ၀ငမန႕ပျဖစျဖစ

တကရပါမယ။ ႏငငတကာအကအည ေပါငးစပပါ၀ငမလ႕ပ ဆထားပါတယ။ ႏငငတကာတကပြန႕လ႕ ဆလတာ မဟတပါ။

ႏငငတကာက စစမကႏာ တခအေနန႕ပ အသး၀ငပါတယ။ ဒလတကရာမာ အာဏာရငစနစဆတ စနစက တကရပါမယ။

စနစရ႕ ဆးကးေတြက ေဖာထတရပါမယ။ အာဏာရငစနစက တကျပး ဒမကေရစစနစ က တညေဆာကယရပါမယ။ ဒမကေရစ

ေျပာငးလျခငး ျဖစစဥမာက သ႑ာနအမးမးရပါတယ။

ဒမကေရစေျပာငးလမ ျဖစစဥအသြငသ႑ာနမား

အခ႕က ေခတမဖြ႕ျဖးတးတကမေပၚမာ အေျခတညတ ေျပာငးလမျဖစစဥက လကခယၾကညၾကပါတယ။ ဒျဖစစဥအရဆရင

ဒမကေရစစနစ တညေဆာကမ မတငခငမာ စးပြားေရးတးတကမရရမယ၊ civil society အားေကာငးဖ႕ လအပမယလ႕

ယဆၾကပါတယ။ ဒါေၾကာင စးပြားေရး၊ လမေရးတးတကမက ဥးစားေပးလပေဆာငရမယလ႕ ဆၾကပါတယ။

ဖြ႕ျဖးဆတငးျပညေတြမာ ဒမကေရစ စနစတညေဆာကတအခါ ဒလစးပြားေရး၊ လမေရးတးတကမေတြ မရရင

ဒမကေရစစနစက ခငျမေအာငတညေဆာကဖ႕ မျဖစႏငေၾကာငး ေထာကျပေျပာဆၾကပါတယ။ ႏငငေရးပညာရင Lipset က

စးပြားေရးတးတကလာတာန႕အမ ဒမကရကတစ အပခပေရးစနစ အေကာငအထညေပၚလာႏငမယ အခြငအေရးေတြက

စးပြားေရးတးတကမန႕ ဒမကေရစေျပာငးလမျဖစစဥေတြန႕ ဆကႏြယျပး အဆျပထားခပါတယ။ ပညာရင Huntington ကလ

ဒမကေရစစနစတညေဆာကဖ႕အတြက လထလပရားမေတြ၊ သမဂၢလပရားမေတြ နညးပါးရမယလ႕ အဆျပထားပါတယ။

လထလပရားမေတြက ေခတမဖြ႕ျဖးတးတကတ ႏငငၾကးအျဖစ တညေဆာကျပးမသာ ခြငျပရမယလ႕ သ႕ရ႕ ေခတသစ

modernization theory မာ ေဖာျပထားပါတယ။ ပညာရင Moore ကကေတာ Lipset ရ႕ လမေရး၊ စးပြားေရး တးတကမ

လအပခက အေျခအေနေတြက လကခထားခေပမယ လထ လပရားမေတြကလ အေရးၾကးေၾကာငး ပထမလငး ဒမကေရစ

ေျပာငးလမျဖစစဥလ႕ ေခၚဆၾကတ အဂၤလန၊ ျပငသစ၊ အေမရကနျပညေထာငစႏငငေတြက ဥပမာေပးျပး ဆထားခပါတယ။

ဒသ႑ာနဟာ ႏငငအခ႕ရ႕ ေျပာငးလမျဖစစဥမာ မနကနေပမယ ေပၚတဂ၊ ဂရ၊ ပရး တ႕မာကေတာ မမနကနခပါဘး။

ဘာလ႕လဆေတာ ဒႏငငေတြမာ စးပြားေရး၊ လမေရး တးတကမ preconditions ေတြ မရပ ဒမကေရစစနစ

အေကာငအထညေပၚလာခတာျဖစပါတယ။ ေခတမဖြ႕ျဖးတးတကတ စကမႏငငၾကးေတြျဖစတ အာဂငတးနား၊ ဘရာဇး၊ ခလ၊

ေတာငကးရးယားႏငငေတြမာကေတာ ဒမကေရစေျပာငးလမက ဒဖြ႕ျဖးဆႏငငေလးေတြေနာကမာမ စတငခတာျဖစပါတယ။

တခ႕ကကေတာ ဒမကေရစေျပာငးလမျဖစစဥဆတာက transitology ဆတ elite ေတြကပ ဥးေဆာငေျပာငးလတ

ျဖစစဥအေနန႕ ရျမငၾကပါတယ။ ဒျဖစစဥမာကေတာ resurrection of Civil Society ဆတ အေျခအေနက အဓကကပါတယ။

ဒအေျခအေနက ျပညသလထ၊ ေကာငးသား၊ အလပသမား၊ ဘာသာေရးအဖြ႕အစညးေတြအားလးက

ကနဥးဒမကေရစေျပာငးလမျဖစစဥ (Initial democratization) က လထအားန႕ တြနးအားေပးလကတာျဖစပါတယ။

ဒေျပာငးလမျဖစစဥမာ လထရ႕ အခနးက႑က Initial democratization က စတြနးခတ ဒမကေရစ အေရးေတာပၾကးေတြမာ

ဆႏၵျပပြေတြ၊ street theatre ေတြမာ ပါ၀ငမျဖစပါတယ။ ဒလတြနးအားေပးလကတအခါမာ အာဏာရငအပစန႕

ဒမကေရစအပစဆတ အငအားစၾကးႏစရပထြကေပၚလာပါတယ။ ဒအပစႏစရပကေန ေခါငးေဆာင elite ေတြ

ေပၚထြကလာပါတယ။ ဒ elites ေတြဟာ ဒမကေရစ လပရားမၾကးကေန ေပၚထြကလာတာျဖစရမက လပရားမရ႕ ရလာဒကပါ

ထနးခပႏငတ အငအားစေတြ ျဖစပါတယ။ ဒမကေရစေျပာငးလမျဖစစဥ ဆကလကအေကာငအထညေဖာေဆာငႏငလား၊

ရပတန႕ျပး political deadlock ျဖစသြားလာဆတာကေတာ ဒမကေရစဘကက ေခါငးေဆာငေတြဟာ

လထတကပြအရနေကာငးစဥမာ ဖြ႕ရမယ အတကအခဥးေဆာငၾကားျဖတအစးရ (သ႕မဟတ) အာဏာရငန႕

တြဖကဖြ႕စညးရမယ ပါ၀ါရယယာ ၾကားျဖတအစးရ စတၾကားျဖတအစးရေတြက ဖြ႕စညးႏငတ အရညအခငးန႕

အေျမာအျမငရမရ ဆတာမာ မတညပါတယ။ ဒါေၾကာင ဒေျပာငးလမျဖစစဥ မေအာငျမငဖးဆရင ဒါဟာ လထၾကးေၾကာင

မဟတပ လထၾကးေရြးခယလကတ elite ေတြရ႕ အရညအခငး၊ အေတြးအေခၚ၊ စမလပကငပေတြန႕ပ ဆငပါတယ။

ဒလန႕ ဒ elite ေတြက ဒမကေရစေျပာငးလမျဖစစဥက အေကာငအထညမေဖာႏငေတာဘးဆတာ ေသခာလာတအခါ

ေနာကတၾကမ လထတကပြေတြ ထပမ ေပၚထြကရျပနပါတယ။ cycle of protests လ႕ေခၚဆႏငပါတယ။ အဒအခါမာ

ဒလထတကပြေတြကေန elite ေတြ ထပထြကလာႏငပါတယ။ ဒျဖစစဥမာ တခသတထားစရာရတာက ေရ႕ပငး

လထတကပြေတြက elite ေတြရ႕ အခနးက႑ပျဖစပါတယ။ လထတကပြေတြျဖစလာျပး ထပမေပၚထြကလာတ elite

အသစေတြက ဒမကေရစေျပာငးလမျဖစစဥက ေအာငေအာငျမငျမင စတငသြားမာက ေရ႕က တခ႕ elite ေတြက

စးရမတတပါတယ။ ဒအခါမာ ဒလစးရမတ elite ေတြထမာ လပေဆာငပ ပစႏစမးထပထြကလာပါတယ။ ပထမတမးက

လထတကပြေတြ ထပျပး မေပၚလာေအာင နညးမးစန႕ တားဆးတာျဖစပါတယ။ ေရ႕လမတက၊ ေနာကလ မဆတတ ပေနျမ၊

ကားေနျမပစပါ။

ဒတယတမးကေတာ လထလပရားမ အားေကာငးလာတအခါ ေနရာ၀ငယဖ႕ ၾကးစားတာေတြျဖစပါတယ။

ေခါငးေဆာငသစေတြ ထပမထြကလာေအာင ေရ႕ပငးကေန ပတပငထားမေတြ လပေလရပါတယ။ ဒမကေရစေျပာငးလမျဖစစဥ

မာ political deadlock ျဖစသြားတ ႏငငေတြရ႕ ဒမကေရစ အငအားစေတြအၾကားမာ ျဖစေလရတ ေနရာယမေတြ၊ အခငးခငး

တကခက ေျပာဆမေတြ၊ မးဆကသစလကဆငကမးမ အားနညးတာေတြ၊ ကဆးခတ အေတြ႕အၾကန႕ ျဖတသနးမက

ဂဏေဖာေျပာဆမေတြ အားလးဟာ ဒသေဘာတရားမာ အေျခတညပါတယ။ ဒမကေရစအငအားစေတြမာ ဒလ elite

ေတြမားေနရင ေနာကတၾကမလထတကပြကေန ထပထြကလာမယ elite ေတြရ႕ အခနးသ႑က ကန႕သတလကသလ

ျဖစသြားတာေၾကာင ေျပာငးလမျဖစစဥ ေအာငျမငဖ႕ ခကခတတပါတယ။ အေျမာအျမငၾကးမ၊ ကယကးထက အမားအေရးက

ဥးစားေပး စဥးစားမေတြရဖ႕က ဒအသြငသ႑ာနေအာငျမငမရ႕ ေသာခကပါပ။

Initial democratization စတငသြားျပဆရငလ လထလပရားမေတြက တျခားအသြငသ႑ာနေတြန႕ ဆကရေနရမာျဖစပါတယ။

တခ႕ႏငငေတြမာ ကနဥးဒမကေရစ စတငျပးတအခါ ႏငငတညေဆာကမယ ေခါငးေဆာငေတြ ေပၚထြကေနျပအထငန႕

လထလပရားမက အားနညးသြားပါတယ။ ဒါေပမယ ဒေခါငးေဆာငေတြက လထရ႕ အနာဂတ ဘ၀တးတကမက

ဖနတးအားထတတာ မျပလပပ အာဏာလမေတြ၊ ကယကးရာမေတြ ျပလပလာတာလ ရေနတတပါတယ။ ဒါဟာ ဒမကေရစ

ေျပာငးလမျဖစစဥမာတင မဟတပါဘး။ ႏငငေရးေျပာငးလမျဖစစဥတငးမာ ျဖစေလရပါတယ။ အာရန႕ အာဖရကႏငငေတြမာ

ကလနအစးရလကေအာကက လြတေျမာကကာစမာလြတလပေရးန႕အတ ေပၚေပါကလာခတ အစးရေတြမာလ ေဖာကျပနတ

ေခါငးေဆာငေတြ အမားၾကးေပၚထြကခဖးပါတယ။

အာဏာရငစနစကေန ဒမကေရစနစ ေျပာငးလမျဖစစဥ ကနဥးအစမာလ လပရားမမာ ပါ၀ငခတာက အခြငေကာငးယျပး

ေခါငးေဆာငေနရာလဖ႕ ၾကးစားသေတြ၊ အာဏာရငဘကေတာသားေဟာငးေတြထက အပခပေရး၊

တညေဆာကေရးယႏရားထမာ ကနရစခသေတြန႕ ဒမကေရစဘကေတာသားေတြအၾကားက ပဋပကၡေတြ၊

ႏငငေရးသမားအခငးခငး ေစာငးေျမာငးတကခကမေတြ၊ ေငြေၾကးအရပအရငးေတြ စတ အေထြေထြ ျပနာေတြဟာ

ေပၚေပါကလာမာပျဖစပါတယ။ ဒါေပမယ ဒမကေရစစနစဆတာ လထဆက အာဏာသကဆငးတ စနစျဖစတာေၾကာင

ဒလျပနာေတြက လြတလပပြငလငးတ မဒယာေတြ၊ အာဏာရႏငငေရးပါတေတြက တျခားပါတန႕

ႏငငေရးအဖြ႕အစညးေတြက ျပနလနေစာငၾကညမေတြ၊ လာဘေပးလာဘယကစၥေတြက ထနးခပႏငတ

အပခပေရးယႏရားေတြန႕ ေျဖရငးသြားႏငမာ ျဖစတယ။

ဒမကေရစဆတာ စနစတချဖစျပး၊ ဒမကေရစ ေျပာငးလမျဖစစဥဆတာက တျခားစနစေတြကေန ဒမကေရစစနစက

ျပျပငတညေဆာကတ ျဖစစဥတရပသာျဖစတယ။ အာဏာရငစနစန႕ ကြာျခားတာက အာဏာရငစနစက လေတြရ႕

စတေနစတထားေတြ၊ အတေတြ၊ ေလာဘ၊ ေမာဟက ထနးခပေမာငးႏငျပး၊ ဒမကေရစစနစမာကေတာ စနစရ႕ တနဖးေတြ၊

ယၾကညခကေတြက လေတြရ႕ အတေတြ၊ ေလာဘ၊ ေမာဟေတြက ထနးခပေမာငးႏငတာျဖစတယ။

အာဏာရငဘကေတာသားေတြက မေကာငးဘးလ႕ တထစခ ေျပာလ႕မရသလ ဒမကေရစဘကေတာသားေတြကလ

သေတာစငေတြလ႕ ဘယသမ တပအပမေျပာႏငဘး။ ပကဆလကထ မရခငမာ ဟလ၊ ဒလ ကညဖ႕ စဥးစားသေတြဟာ

လကထ ပကဆတကယေရာကလာတအခနမာ ကယအကးန႕ ကယမသားစအတြက ပျပး ဥးစားေပးၾကတာပ။ ဒါဟာ

အျပစဆစရာမဟတဘး။ လ႕သဘာ၀ပျဖစတယ။

ဒလ လ႕အတေတြက အာဏာရငစနစက တြနးအားေပးတယ။ အာဏာရယလစတ၊ အာဏာဆပကငထားလစတ၊ အာဏာန႕

ေပာေမြ႕တ စတေတြဟာ အာဏာရငစနစက တြနးပ႕ေပးတ စတေနစတထားေတြပျဖစတယ။ ဒမကေရစစနစက ကေတာ ဒလ

လ႕အတေတြက ထနးခပလကတယ။ လအမား ဆႏၵန႕ လအမားအကးက ေဆာငရြကဖ႕ လအမားက ေရြးခယထားသေတြဟာ

အမားအကးမၾကညပ ကယအတေနာကကပ လကေနတာက ဒမကေရစ စနစက ခြငမျပဘး။ ဒါေၾကာင လထတရပလးရ႕

အနာဂတတးတကေရးက ျပညသလထအေပၚမာ အေျခတညတ ျပညသ႕ဒမကေရစစနစကသာ ေဖာေဆာငေပးႏငတာျဖစတယ။

တခ႕က ႏငငေရးအေတြးအေခၚန႕ ဘကလကမေတြမာ လက အေျခချပး စဥးစားဆးျဖတတတၾကတယ။ စနစေပၚအေျခခ

မစဥးစားၾကဘး။ ဒလလမးေတြဟာ ဒမကေရစအငအားစေတြထက လေတြရ႕ အားနညးခကေတြ၊ အတေတြက ေတြ႕လာ၊

သလာတအခါကေတာ ဒမကေရစလပရားမအေပၚ အထငအျမငလြလာေတာေတြရတယ။ ဒါဟာ လအေပၚမာ

အေျခတညစဥးစားမ၊ ပဂၢလေရးကးကြယမေတြရ႕ ရလာဒေတြပျဖစတယ။ လ႕စတဆတာ အငမတနဆနးကယတယ။ အခန၊

ေနရာ၊ အေျခအေနေတြဟာ လေတြရ႕ စတက လႊမးမးႏငတယ။ အေျခအေန၊ အခနအခါအရ လသတမကးလြနသြားမသ

အမားစဟာ မကးလြနခစဥတနးက လအခငးခငး သတျဖတတာဟာ မေကာငးဘးလ႕ လကခခၾကသေတြခညးပါပ။ ဒါေပမယ

အသတခန႕ မျပးဘး။ ဒါေၾကာင ထနးခပေပးဖ႕ဥပေဒဆတာ ေပၚလာတယ။ ဒမကေရစ ဆတာလ ဒလပ။

အစးရအပခပေရးယႏရားန႕ ဒယႏရားထက လေတြက ထနးခပေပးတ စနစသာလငျဖစတယ။

ဒေတာ ဒမကေရစဘကေတာသားေတြရ႕ စနစန႕ မကကညႏငတ အတေတြ၊ လပရပေတြဟာလ ဒမကေရစေျပာငးလမျဖစစဥ

စလာတအခါမာ စနစက ျပနထနးခပသြားမာပျဖစတယ။ စနစန႕ မကကညသေတြက စနစက ဖယရားပစေလရတာ

ဓမၼတာသာျဖစတယ။ တငးျပညတခမာ စနစဆးရေနရင စနစဆးန႕ မကကညသေတြ ျပညပထြကတာမားျပး brain drain ဆတ

ဥးေႏာက ယစးမျပနာျဖစေလရတယ။ စနစေကာငးက ျပနတညေဆာကတအခါ brain gain ျဖစလာတတစျမပါပ။ ဒအခါမာ

စနစန႕ မကကညတ လေတြရ႕ စတေတြက စနစက ျပျပငမာ ျဖစသလ၊ ျပျပငလ႕ မရသေတြကလ စနစကေန

လြငထြကသြားမာပါပ။ ဒါေၾကာင လေတြက ၾကညျပး စနစေရးရာက ဆးျဖတလ႕ မရဘးဆတာ လအမား သနားလညဖ႕

လအပပါတယ။

ဒလလေတြရ႕ အာဏာ၊ ေငြေၾကးန႕ ပတသကျပး ေဖာကလြေဖာကျပနျဖစတတတ သဘာ၀ေတြက ထနးခပႏငတ

ဒမကေရစစနစ အျမစတြယခငမာဖ႕ အတြက လထလပရားမ ေတြဟာ အလြနပ အေရးၾကးပါတယ။

လထလပရားမႏင ဒမကေရစ ေျပာငးလမျဖစစဥ

လထလပရားမေတြဟာ ဒမကေရစ ေျပာငးလမျဖစစဥတေလာကလးမာ အလြနပ အေရးၾကးလပါတယ။

ႏငငေရးပညာရငေတြက လထလပရားမေတြရ႕ အခနးက႑က ဒမကေရစေျပာငးလမျဖစစဥ အဆင ငါးဆငခြျပး

ပေဖာျပသၾကပါတယ။ ပထမအဆငကေတာ ဆန႕ကငေတာလနေရး (resistance) အဆငျဖစပါတယ။ မသားစအတြငးမာ

ဒမကေရစစနစ ကငသးျခငးက အစျပလ႕ အာဏာရငစနစအျမစတြယေနတ ထးတမးစဥလာေတြက ဆန႕ကငတာ၊ ႏငငေရး

လပရားမ ကြနယကေတြတညေဆာကတာေတြျဖစပါတယ။ အလပသမား၊ ေကာငးသား၊ ေတာငသလယသမား၊

ဘာသာေရးအဖြ႕အစညးေတြအပါအ၀င လထလတနးစားအလႊာမးစ အၾကားမာ ဒမကေရစေျပာငးလမက

ေထာကခအားေပးမရလာေအာင စညးရးလ႕ေဆာေပးရမာျဖစပါတယ။ ဒကေနတဆင အာဏာရငဆန႕ကငေရး

ကြနယကၾကးက တညေဆာကရမာျဖစပါတယ။ ဒကြနယကတညေဆာကမဟာ အဆးအျဖတေပးမယ လထတကပြအတြက

အလြနပ အေရးၾကးပါတယ။ ခလ၊ ပလန၊ အာဂငတးနား ႏငငေတြမာ ဘာသာေရးအဖြ႕အစညးေတြက ဒမကေရစ

လပရားမကြနယကေတြက ေထာကခေပးခၾကတယ။ ကြနယကခတဆကလပရားမေတြအတြက အေထာကအကေပးခတယ။

တခ႕ ဒမကေရစ လပရားမေတြမာကေတာ ဒကြနယက တညေဆာကမက အားေကာငးေအာင မတညေဆာကပ လထက

အတငးတြနးျပး လပရားခငးတတၾကတယ။ ဒအဆငမပါပ လထတကပြေခၚတတၾကတယ။ သကဆငရာနးစပသမားန႕

အစအဖြ႕ေလးေတြဖြ႕ျပး လထလပရားမက ေဇာငးတငၾကတယ။ အဒလ လပရားမေတြက ေအာငျမငႏငေခနညးပါးတယ။

ဘာလ႕လဆေတာ ကြငးလယေခါငမာ ယာယတေလးေတြ သြားထးတာန႕ တလ႕ပျဖစတယ။ ေလျပငးမနတငး လကေရာ

ဒယာယတေလးေတြက အလြယတက ျပပကသြားျပနေရာ။ အတျမစ မခငပ အမေဆာကလ႕ မရဘး။ အမမာမ

အထပေပါငးမားစြာပါတ တကၾကးေတြ ဆရင အခနယအတျမစခရတယ။ တခ႕ ဒမကေရစ လပရားမေတြကေတာလ

လထထမာ မတညေဆာကပ နးရာစျပး အဖြ႕ဖြ႕ၾကတာေတြ သပအားသနျပနေရာ။ ဘာန႕ တလဆေတာ အမမေဆာကပ ေခါငမး

ထတလပေရးလပတာန႕ တတယ။ ေခါငမးေတြပရျပး အတျမစရဖ႕ ေနေနသာသာ၊ အမရ႕ structure ေတာင စာရြကေပၚမာ

မရျဖစေနတ လပရားမေတြ အာရန႕ အာဖရကက ဒမကေရစ လပရားမေတြမာ ရေနဆပျဖစတယ။

ဒလန႕ တညေဆာကမေတြ လပျပး ကြနယကေတြ ခတဆကလာၾကတ အခါ အေျခအေနက ၾကညျပး တကပြငယ၊

တကပြလတ၊ တကပြၾကးေတြ ပေဖာရတယ။ တကပြမေဖာေဆာငရင ညညြတေရးဆတာ တညေဆာကလ႕

မျဖစႏငတာေၾကာငပ။ ညညြတေရးဆတာ တကပြန႕ ေပါငးစပျပးမ တညေဆာကရတာ ျဖစတယ။

တခ႕ဒမကေရစလပရားမေတြကေတာ တကပြမရပ ညညြတေရးတညေဆာကမက ေဇာငးေပးလပၾက၊

အခနကနေနၾကျပနတယ။ တကပြအဆငမရပ ညညြတပါတယဆရင ဒညညြတေရးက တကယညညြတေရးေတာ ထြကလာမာ

မဟတဘး။ စာရြကညညြတေရးပ ျဖစလာမာပ။ ကမၻာမာ ေအာငျမငခတ ဒမကေရစေျပာငးလမျဖစစဥေတြမာကေတာ

ဒစာရြကညညြတေရးပစေတြ ေခတမစားခဘး။ အလပသမားသပတ၊ ေကာငးသားသပတ၊ ဘာသာေရးလပရားမ၊ ျမ႕ျပလထ

လပရားမ၊ လယသမား လပရားမစတ တကပြေတြကေနတဆင တငးျပညတခလးရ႕ လထလတနးစားအလႊာအသးသး

ပါ၀ငလာတ ညညြတေရးက ေဖာေဆာငႏငခၾကတယ။ ဒအဆငက upsurge of mobilization အဆငလ႕ ပညာရငေတြက

သတမတၾကတယ။ ဒအဆငမာ လထတကပြအားေကာငးလာတအခါ အာဏာရင စနစျပလသြားတယ။

ဒါေပမယ အာဏာရငစနစျပလတယဆတာ အပခပေရးယႏရားတခလး ျပလသြားတာ မဟတဘး။

ေခတရပဆငးသြားတာပျဖစတယ။ ဒါက ျပနျပး ဘယသက အသကသြငးမလ။ အာဏာရငေဟာငး ဘကေတာသားေတြက

အသကသြငးႏငမလား၊ ဒမကေရစဘကေတာသားေတြက အသကသြငးႏငမလား။ အာဏာရငေဟာငးဘကေတာသားတခ႕န႕

ဒမကေရစ ဘကေတာသားတခ႕ ပးေပါငးျပး အသကသြငးႏငမလား။ ဒအဆင က transition to procedural democracy လ႕

ပညာရငေတြက သတမတထားတယ။ အဓက ထြကလာရမယ ရလာဒကေတာ ၾကားျဖတအစးရပ။

ၾကားျဖတအစးရမထြကလာမခငး ဒအဆငမေအာငျမငေသးဘးလ႕ ဆႏငတယ။ ၾကားျဖတအစးရ ဆတာမာလ

ဒမကေရစဘကေတာသားေတြက ဥးေဆာငဖြ႕စညးတ ၾကားျဖတအစးရ၊ အာဏာရငဘကက ျပျပငေျပာငးလလသေတြက

ဥးေဆာငဖြ႕စညးတ ၾကားျဖတအစးရ၊ ဒမကေရစန႕ အာဏာရငဘကေတာသားေတြ ပးေပါငးဖြ႕စညးတ

ၾကားျဖတအစးရဆျပးရသလ တခါတရ ဘယလမ ညမရတ ဘကႏစဘကအၾကားမာ ႏငငတကာက ေခတလာအပခပေပးတ

ၾကားျဖတအစးရဆျပး ပစအမးမးရတယ။

ဒလၾကားျဖတအစးရေပၚေပါကလာျပးမ ေရြးေကာကပြကငးပတာ၊ အမးသားျပနလညသငျမတေရး ေဆြးေႏြးတာေတြက

လပရမာျဖစတယ။ တခ႕ ဒမကေရစလပရားမေတြမာကေတာ အဆငေတြက ေတာေတာေကာၾကတယ။ Transition to

procedural democracy အဆငေ၀းလ႕၊ upsurge of mobilization အဆငေတာင မေရာကေသးဘး။ resistance အဆငမာ

ယာယတေလးေတြ ထးျပးရေလာကန႕ ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးေရး၊ ဒငယာေလာခဆျပး ေအာတတၾကတယ။

“မန႕ဆေၾကာဘယေနမနးမသ၊ ႏတခမးနာန႕ တညပါမလား” ဆသလ ဒငယာေလာခအတြက conditions ေတြပါ

ခတတၾကတယ။ Upsurge of mobilization အဆင ျဖစသြားျပနရငလ ၾကားျဖတအစးရဖြ႕စညးေရးလလ၊

ဒငယာေလာခလပေရးလလ သသကြကြမရၾကျပနဘး။ ဒငယာေလာခ ဆတာ ဘယလအေျခအေန၊ ဘယလအဆငမာ

ေခၚရတယဆတာလ နားမလညၾကျပနဘး။ Transition to procedural democracy အဆငမေရာကပန႕ ဒငယာေလာခဆတာ

ေခၚလ႕မရဘး။ ေတာငအာဖရကမာ ဒငယာေလာခေအာငျမငခတယဆတာက ဒျဖစစဥမာ ႏငငတကာစစမကႏာ

အားေကာငးမန႕ လထလပရားမက မလြနဆနႏငေတာပ incumbent de Klerk အစးရက ၾကားျဖတ အမေစာငအစးရအေနန႕

transition to procedural democracy အဆငက အရငေကာျဖတချပးမ ဒငယာေလာခန႕ power-sharing coalition အစးရ

ျဖစလာတယ။ ေနာကမ ႏငငေတာအစးရက ေရြးေကာကပြန႕ ေရြးခယတငေျမာကခတာျဖစတယ။ ဒလမဟတပ

တခ႕ႏငငေတြကေတာ အဆငေတြခနခနေကာျပး၊ အျမငဆးအဆင ၾကားျဖတအစးရ၊ အနမဆး ဒငယာေလာခစတ

မဟာဗဟာမးေတြ ေရာေထြး ခၾကေလေတာ resistance အဆငကတညးက ဒငယာေလာခေအာသကေအာ၊ upsurge of

mobilization အဆငမာ ေအာသကေအာ ျဖစလာပါေလေရာ။ ဆးကးကေတာ ကယဗဟာ၊ ရနသ႕ဗဟာျပနျဖစျပး transition

to procedural democracy အဆငထမေရာကခငမာ ဒငယာေလာခန႕ လမးလြတာေတြ ခရေတာတာပါပ။ ဒလ strategic

failures ေတြဟာ အာဏာရငေတြအတြကေတာ အေကာငးဆးအသးခလကနကေတြပါပ။ ႏငငေရးကစၥရပေတြလ

လသနးေပါငးမားစြာရ႕ အနာဂတကၾကမၼာက ဖနတးေျပာငးလႏငတ မဟာဗဟာေတြအသာထားလ႕ လတေယာကဘ၀

ေအာငျမငတးတကေရးမာေတာင အဆငေကာ ျဖတလမးလကလ႕မရပါဘး။ တကေနခနမာ မသသာေပမယ

ျပတကတအခနမာ တလမေခါကေကြး န႕ ဘယလမ ျပနတညေဆာကယလ႕မရေအာင ျပတကတတပါတယ။ ဒါေၾကာင

အေျခခအတျမစတညေဆာကမဟာ အရမးက အေရးၾကးလပါတယ။

ဒလန႕ transition to procedural democracy အဆငမာ ၾကားျဖတအစးရေတြလ ေပၚေပါကျပး အမးသားရငၾကားေစေရးေတြ၊

ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးပြေတြ ေပၚေပါကလာျပးတအခါကေတာ ေနာကတဆငျဖစတ democratic consolidation အဆငက

တကလမးရပါေတာတယ။ ဒအဆငေအာငျမငဖ႕ဆတာကလ လထလတနးစားအားလးရ႕ တနးတရညတအခြငအေရးေတြက

အာမခခကေပးႏငမယ ျပညသ႕ဒမကေရစက စြစြျမျမယၾကညလကခသေတြ ေပၚေပါကလာမ ျဖစႏငပါတယ။ လဆတာကလ

ေလာဘ၊ ေမာဟေတြန႕ မကငးႏငပါဘး။ ရာထး၊ အာဏာ၊ ဂဏသကၡာေတြက သပျမတႏးတတၾကပါတယ။

ေငြေၾကးမမကေမာပါဘး၊ အာဏာမမကေမာပါဘး၊ ေနရာမလခငပါဘးလ႕ ဘယေလာကပေျပာေနပါေစ၊ လကထ ဒါေတြ

ေရာကလာတအခါ၊ လပပငခြငေတြ ေရာကလာတအခါကမ ေျပာခတစကားေတြက ေမသြားတတသေတြ တကမၻာလးမာ

ဒန႕ေဒးပျဖစပါတယ။

လ႕သဘာ၀ဆတာကလ အစြအလနးက ၾကးတတပါတယ။ တျခား ဥစၥာ၊ အာဏာမဆထားန႕။ ေနထငရာ အမေလးက ထငေနက

ကလားထငေလးက သတပါး၀ငထငေနရငေတာင ရကၾကာလာတအခါ စတထ စႏးစေနာငကေတာ ျဖစတတၾကစျမ။

ဘာမဟတတ အလပေလးမာေတာင နာမညေလးန႕ ရာထးေလးရ႕အေပၚမာ ကယလကမတေလးထးလကရတာက

အရသာေတြ႕တတၾကစျမ။ အလပက ထြကလကရရင၊ ဒါမ မဟတ ပငစငယလကရတယဆရငေတာင တခါတရမာေတာ

ျပနေတြးရငး တသသ ျဖစတတၾကစျမ။ ဒလသေဘာသဘာ၀ရေနတ လ႕ေလာကမာ ရာထး၊အာဏာ၊ လပပငခြငေတြက

တမးတမကေမာတတၾကတာ၊ ကလားထငေတြက ထငျပးရင ေနရာဖယမေပးခငၾကတာ အဆနးေတာ မဟတပါ။ ဒအစြေတြဟာ

ေရရညၾကာရင အာဏာရငအသြငေဆာငသြားတာေၾကာင ဒမကေရစစနစန႕ ျပနထနးခပေပးၾကရတာပါ။

ဒါေၾကာင ဒအဆငေအာငျမငဖ႕မာ စာနယဇငးမဒယာေတြ၊ ဒမကေရစစနစက ေယာငျပအေပၚယ ယၾကညခက မဟတပ

အမနတကယယၾကညသေတြရ႕ အခနးက႑ဟာ အလြနအေရးၾကးပါတယ။ စစဘက- အရပဘက ဆကဆေတြ၊

ဒမကေရစစနစအေပၚ အေျခတညတနဖးထားတ ႏငငေတာကာကြယေရး၊ ႏငငေတာလျခေရး၊ ႏငငျခားဆကဆေရး မ၀ါဒေတြ၊

ႏငငသးစရတခြေ၀မေတြ၊ ဒမကရကတစ functioning န႕ ကကညမယ ကငထးေတြ၊ good governance ကငထးေတြ

ေပၚထြကလာဖ႕ တညေဆာကယရပါတယ။ အတတပညာရငေတြန႕ အသပညာရငေတြ အခးညည ေပၚထြကလာဖ႕

လအပလပါတယ။ Civil Society အားေကာငးလာဖ႕ လပါတယ။ ဒမကေရစ စနစန႕ ကကညမယ ႏငငေရးယဥေကးမ န႕

အေတြးအေခၚေတြ ထြနးကားလာေအာင ျပျပင တညေဆာကရပါမယ။ တခ႕ႏငငေတြမာ democratic consolidation

အဆငေရာကျပးမ အာဏာရငစနစက ျပနေရာကသြားတတပါတယ။

ဒလ democratization's derailment ျဖစရတ အေၾကာငးရငးေတြက ပညာရငမားက ေလလာေဖာထတၾကရာမာ အခကၾကး

ငါးခကက ေတြ႕ရၾကရပါတယ။ ပထမအခကက ႏငငေတာရ႕ ကာကြယေရးအငအားစျဖစတ တပမေတာက ႏငငေရးမာ

၀ငေရာကစြကဖကမျဖစပါတယ။ ဒလစြကဖကႏငမေတြျဖစပြားရတာကေတာ ႏငငေတာအေရးေပၚအေျခအေနေတြမာ power

of the command of the army ဟာ အရပသား ႏငငေတာအၾကးအကလကထမာ မရလ႕ပျဖစပါတယ။ ဒအေျခအေနမးမာ

တငးျပညဟာ စစအာဏာရငလကေအာကက ျပနလညကေရာကသြားတတပါတယ။ ေနာကတခကကေတာ

ျပညပႏငငမားရ႕စြကဖကမျဖစပါတယ။ ဒမကေရစေျပာငးလမျဖစစဥမာ ေပၚေပါကလာတအစးရဟာ ျပညပႏငငတခခရ႕

ၾသဇာခ အစးရျဖစလ႕မရပါဘး။ ျပညသလထအကးကပ ပထမဥးစားေပးၾကညရတ အစးရျဖစရပါမယ။ ဒလမဟတပ လက၀၊

လကယာအငအားၾကးႏငငေတြရ႕ ရပေသးအစးရေတြျဖစလာတအခါမာ မ၀ါဒေရးရာေတြမာ conflict of interests ျဖစတာေတြ၊

အငအားၾကးႏငငေတြရ႕ မ၀ါဒေရးရာ၊ ေဒသတြငးေရးရာ အားျပငမေတြကေန ေပၚလာတ proxy political conflicts ေတြျဖစျပး

ဒမကေရစေျပာငးလမျဖစစဥဟာ ေႏာငေႏးသြားတာေတြ ျဖစတတပါတယ။

ေနာကတခကကေတာ ျပညတြငးစစျဖစပါတယ။ ေျပာငးလမကာလမာ ေခါငးေဆာငေတြရ႕ အေျမာအျမငန႕

ဆးျဖတသးသပမေတြဟာ အလြနအေရးၾကးပါတယ။ လမးေရး၊ ဘာသာေရး ကြျပားမမားတ တငးျပညေတြမာ

ႏငငတညေထာငမသ႑ာနန႕ စနစ မနကနဖ႕ လပါတယ။ state formation conflicts ေတြ ရတအခါမာ

စနစတကမေျဖရငးႏငရင ေရရည ျပညတြငးစစျဖစလာပါတယ။ ျပညတြငးစစပြေတြ မားလာတာန႕အမ

တပမေတာအခနးက႑ကလ တးျမငလာပါတယ။ ၾကာလာေတာ ျပညတြငးစစန႕အတ တပမေတာက အငအားၾကးလာပါတယ။

ဒလျဖစလာတအခါမာ ဒမကေရစေျပာငးလမျဖစစဥက ေနာကျပနဆြသလျဖစပါေတာတယ။ စစအသးစရတက ၾကးျမငလာေတာ

စးပြားေရးတးတကမက ေႏာငေႏးလာျပနပါတယ။ စးပြားေရးတးတကမေႏာငေႏးေတာ ႏငငေရး မတညျငမမေတြက

ျဖစလာပါေလေရာ။ ဒလန႕ပ အာဏာရငႏငငျဖစလက၊ ဒမကေရစႏငငျဖစလကန႕ သသရာလညေနၾကတ ႏငငေတြ ကမၻာမာ

အမားၾကးပါပ။

ေနာကတခကက တရားဥပေဒစးမးေရးျဖစပါတယ။ အေျပာလြယသေလာက လကေတြ႕မာ အလြနခယဥးတ ကစၥရပတခပါ။

အာဖရကႏငငေတြရ႕ ဒမကေရေျပာငးလမျဖစစဥ တ႕ေႏးေနရျခငး အေၾကာငးရငးေတြမာ ဒအခကက အဓကျဖစပါတယ။

အာဏာရငစနစလကေအာကမာ ႏစေပါငးမားစြာ ကေရာကခတ ႏငငေတြမာ organized crimes ေတြ ၾကးစးပါတယ။

အာဏာရငဘကေတာသားေတြေကာ၊ ဒမကေရစဘကေတာသားေတြပါ လကနကးမေတြ၊ စနန႕ ေကာကမကရတနာ

ခးထတမေတြ၊ သစခးထတမေတြ အပါအ၀င တခါတရမာ ဘနးကနကးမေတြန႕ပါ ဆကစပတတတာေတြ ရပါတယ။

ဥပမာဆရင- အာဖရကတကမာ အာဖရကအေနာကပငးေဒသဟာ အေရ႕ေတာငအာရ ဘနးျဖသယယေရးရ႕ port of entry

ျဖစျပး၊ အာဖရကေတာငပငးေဒသဟာ တကမၻာလးက ခးယထားတယာဥန႕ ယာဥအပပစၥညးေတြရ႕ ကနသြယမဇျဖစပါတယ။

ဒလ ဥပေဒျပငပ စးပြားေရးေတြဟာ ဒမကေရစစနစန႕ good governance practices ေတြက လာဘေပးလာဘယမေတြ၊

အၾကမးဖကမေတြ၊ money laundering activities ေတြန႕ undermine လပေလရပါတယ။ တခါတရမာဆရင

အမတေလာငးေတြက ေနာကကြယက ကားကနေပးျပး မ၀ါဒေရးရာမာ ၾကးဆြမေတြ ရလာတတပါတယ။ ဒါေၾကာင

ဥပေဒျပငပလပငနးေတြက ႏမနငးတအခါမာ တရားဥေပေဒစးမးေရးျပနာကေန ႏငငေရး၊ လမးေရးျပနာ မတကေအာင

စနစတက ကငတြယေျဖရငးတတမေတြ လအပပါတယ။ ဒလမဟတရင ႏငငက စစဘရငႏငင (warlords state)

ျဖစသြားတတပါတယ။ ဒအခကဟာ အလြနပ အေရးၾကးလပါတယ။ democratic consolidation က ျခမးေခာကမေပးႏငတ

အႏရာယပျဖစပါတယ။

ေနာကတခကကေတာ ပဂၢလေရးကးကြယမျဖစတယ။ လအခငးခငးေလးစားမန႕ လအခငးခငး ကးကြယမ

အသြငသ႑ာနမတဘး။ ေလးစားမက ဒမကေရစသေဘာတရားေပၚ အေျခချပး၊ ကးကြယမက အာဏာရငသ႑ာနဆနတယ။

လတေယာကက ေလးစားသက ဆကဆေရးမာလ ေလးစားစြာ ဆကဆတယ။ ျပမေဆာငရြကမေတြမာလ ကယအျမငက

ျပတျပတသားသား တငျပတယ။ ေ၀ဖနစရာရရင ေ၀ဖနေရးလပတယ။ သတပါးေ၀ဖနသၾကားရငလ အျပသေဘာလား၊

အပကသေဘာလား ခြျခမးဆးျဖတတယ။ ကးကြယသကေတာ အလမဟတေတာဘး။ ဘာလပလပေထာကခတယ။ စတထမာ

မမနဘးထငရငေတာင သလပတာဆရင မမားေလာကပါဘး။ ငါပ မားတာပါလ႕ တြကျပနတယ။ ကယက မေ၀ဖနသလ

သတပါးက ေ၀ဖနရငလ မၾကကဘး။ ၾကကေခါငးဆတမခ လကထးႏကတတတယ။ ကယပငဆးျဖတခက၊

ကယပငအေတြးအေခၚ၊ ကယပငလပငနးေဆာငတာ ဆတာ မရေတာဘး။ ကးကြယသရ႕ ဆးျဖတခက၊ အေတြးေအခၚ၊

လပငနးေဆာငတာကပ အတညျပတယ၊ အေကာငအထညေဖာတယ။ ဒလအေျခအေနမးက စးပြားေရး၊

လမဆကဆေရးမာဆရငေတာင ေလာငးရပမေနတတတယ။ မသားစေရးမာေတာင သားသမးက မဘက ကးကြယမ

လြနကေနရင မဘမရခနမာ မလပတတ၊ မကငတတန႕ မဘလကငတလကရငး စးပြားေရးကေတာင

ဆကမထနးႏငျဖစတတတယ။ လဆတာ အသကအရြယအရ ရငကကလာရတယ။ ငယစဥကာလမာ “ငါေဖေဖပ ေတာတယ၊

တတတယ“ ျဖစတတတာ သဘာ၀ေပမယ အရြယေရာကလာခနမာ ငါအေဖက ဘယေနရာမာေတာတယ၊ ဘယေနရာမာ

ေခာတယ၊ ဘယေနရာမာ အားသာခကရတယ၊ ဘယေနရာမာ အားနညးခကရတယ၊ မနတယ၊ မားတယ ဆတာက

သးသပရေတာတယ။ သေျပာတစကားေတြထက ဘယစကားကေဆာငရမယ၊ ဘယစကားက ပယရမယဆတာကလ

လကရအေျခအေနန႕ကကညျပး စဥးစားရေတာမာျဖစတယ။ ဒလဆလ ဒါဟာ မေလးစားတာ မဟတဘး။ ဖခငအေနန႕

ေလးစားမက သပသပ၊ သ႕အေျပာ၊ သ႕လပရပက သးသပေလလာမက သပသပျဖစတယ။ ဒလမဟတပ

မကကနးကးကြယမလပရင ကယဘ၀၊ ကယအေျခအေနန႕ မကကညတ လကနာေဆာငရြကမေတြ ျဖစလာတတတယ။ ဒါက

လတေယာက ဘ၀ေရးရာေတြမာတငျဖစတယ။

လတေယာက ဘ၀ေရးရာမာေတာင ဒေလာကအေရးၾကးရင ႏငငတခကၾကမၼာမာကေတာ ပဆးတယ။ ေခါငးေဆာငဆတာ

ေလးစားရမယ လသားေတြျဖစတယ။ ဒါေပမယ ကးကြယျပး ထငကနေတာေနရမယ လေတြ မဟတဘး။ ေျပာသမ ကယစတက

ပါပါ၊ မပါပါ ေခါငးညမလကခေနရမယ သေတြ မဟတဘး။ သဆထားသမ လကနာေဖာေဆာငရမယမဟတဘး။

သႏတထြကစကားမနသမ အမန႕မဟတဘး။ လကေတြ႕အေျခအေနန႕ ကကညသလား၊ ျဖစႏငေခရသလားဆတာ

သးသပရမယ။ ျပနလန ေဆြးေႏြးမလပရမယ။ တျခားျဖစႏငေခေတြက စဥးစားရမယ။ ေ၀ဖနေဆြးေႏြးရမယ။ အျမငက

ပြငပြငလငးလငး တငျပရမယ။ အလမဟတပ ေခါငးေဆာငၾကးဆျပး ပဂႎၢလေရးကးကြယမေတြဟာ

ဒမကေရစေျပာငးလမျဖစစဥက ေႏာငေႏးေစတတတယ။ တခက ဒလကးကြယခရသေတြ မရေတာတအခါ ျဖစစဥတရပလး

ကေသာငးကနငးျဖစသြားတတတာျဖစျပး၊ ေနာကတမးကေတာ “မမားေသာေရ႕ေန၊ မေသေသာေဆးသမား“ ဆသလပ

သတ႕ရ႕ မားေနတ အေတြးအေခၚ၊ လပရပေတြက လကပါ လပေဆာငမတာျဖစတယ။

ဒလ ဒမကေရစစနစအျမစတြယခငမာေရးက အေႏာငအယကျဖစေစတ အေၾကာငးရငးေတြက ေကာလႊားႏငျပး democratic

consolidation အဆငက ျဖတသနးျပးတအခါ expansion to post-representative democracy ဆတ

အဆငကေရာကပါတယ။ ဒအဆငကေတာ ႏငငတကာ governance system က democratic reform ျဖစေရးေတြန႕

ႏငငေတာအဆငမာ participatory democracy, deliberative democracy ေတြက စမးသပအေကာငအထညေဖာျပး

representative democracy က transcend လပတာျဖစပါတယ။

နဂး

အခေဆာငးပါးမာ ဒမကေရစအသြငကးေျပာငးမသ႑ာနေတြန႕ ပတသကျပး ဒမကေရစေျပာငးလမျဖစစဥမစခငမာ

preconditions ေတြအေနန႕ စးပြားေရး၊ လမေရးတးတကမေတြ လအပတယဆတ modernization သအရန႕

လထလပရားမကေန Elite ေတြေပၚထြကလာျပး Initial democratization စတငႏငမယ transitology တ႕က

ေဆြးေႏြးထားပါတယ။ လထလပရားမန႕ ဒမကေရစေျပာငးလမျဖစစဥတ႕အၾကားက ဆကႏြယမေတြန႕

ေျပာငးလမျဖစစဥအဆငဆငက တငျပထားသလ ဒမကေရစ စနစ အျမစတြယခငမာမက အေႏာငအယကျဖစေစမယ

အေၾကာငးရငးေတြက ထညသြငးေဆြးေႏြးထားပါတယ။ တျခားမကြသ႑ာနတချဖစတ political liberalization

အေၾကာငးကေတာ လထလပရားမန႕ မသကဆငတအတြက ထညသြငးေဆြးေႏြးထားျခငးမရပါဘး။ Political liberalization

ကေန democratic consolidation က ကးေျပာငးရတ ဒမကေရစ အသြငကးေျပာငးမပသ႑ာနရ႕ အားသာခက၊

အားနညးခကေတြက ေတာ ေနာကထပေဆာငးပါးတခမာ ဆကလကတငျပေပးပါမယ။

ခငမမမး (ၾသဂတလ၊ ၂၀၀၉)

ရညညြနးကးကား-

Alagappa, M. (ed.) (2001) Civil Society and Political Change in Asia, Standford University Press, Standford

Bell, D., Brown, D., Jayasuriya, K. and Jones, D. (1995) (eds) Towards Illiberal Democracy in Pacific Asia, St. Martin's Press, New York

Bernhard, M. (1992)'Civil Society and Democratic Transition in East-Central Europe', Political Science Quarterly, 108 (2), p. 307- 26

Brysk, A. (1993) 'From above and below: Social movements, the International system, and Human Rights in Argentina', Comparative Political Studies, 26 (3), p. 259-85

Cavatorta, F. (2005) 'The International Context of Morocco's stalled Democratization', Democratization, 12 (4), p. 549-67

Crouch, C. (2004) Post-Democracy, Polity Press, Cambridge

Dahl, R. (1989) Democracy and its critics, Yale University Press, New Haven

Dalton, R. (2004) Democratic Challenges, Democratic Choices, Oxford University Press, Oxford

Diamond, L. (1999) Developing Democracy: Toward Consolidation, John Hopkins University Press, Baltimore

Ekiert, G. & Kubik, J. (1999) Rebellious Civil Society: Popular pretest and Democratic Consolidation in Poland, 1989- 1993, University of Michigan Press, Ann Harbour

Escobar, A. and Alvarex, S. (1992) (eds.) The makings of social movements in Latin America: Identity, Strategy and Democracy, Westview, Boulder

Foweraker, J. (1989) Making Democracy in Spain: Grassroots struggle in the South, 1955-1975, Cambridge University Press, Cambridge

Lipset, S. (1959) 'Some social requisites of democracy: Economic Development and Political Legitimacy', American Political science review, 53 (1), p. 69- 105

Moore, B. (1966) Social Origins of dictatorship and democracy: Lord and Peasant in the making of the modern world, Beacon Press, Boston

Myers, M. (1998) 'The promotion of democracy at the grassroots: The example of radio in Mali, Democratization, 5 (2), p. 200- 216O'Donnell, G. (2007) 'The perpetual crises of democracy', Journal of Democracy, 15 (1), p. 5-19

Opp, K. (1994) 'Repression and Revolutionary Action', Rationality and Society, 6, p. 101-38

Przeworski, A. & Limongi, F. (1997) 'Modernization theories and facts', World Politics, 49, p. 155-83

Rossi, F. & Parta, D. (2009) “Social movement, trade unions and advocacy networks”, in Haerpfer, C.; Bernhagen, P.; Inglehart, R (2009) (eds.) Democratization, Oxford University Press, Oxford

Schneider, C. (1995) Shantytown Protests in Pinochet's Chile, Temple University Press, Philadelphia

Ulfelder, J. and Lustik, M/ (2007) 'Modelling Transition to and from Democracy, Democratization, 14 (3), p. 351-87

Welzel, C. (2007) 'Are levels of democracy influenced by mass attitudes?, International Political Science Review, 28 (4), p. 397- 424

အမးသားလြတေျမာကေရးလႈပရားမႈ- ဒမကေရစ ေအာငပြနစဆသ႕

ေလးစားအပပါေသာ ျမနမာျပညသအေပါငးတ႕။

ကေနာတ႔ တငးျပည လြတလပေရးရတာ အခဆရင နစေပါငး (၆၀)ေကာ ရေနျပျဖစေပမ႔ ကေနာတ႔အားလးဟာ

လြတလပေရးရ႕ အရသာက ဒေန႔အထ မခစားနငၾကဘး။ လြတလပေရးေန႔ေတြ ေရာကတ႔အခါတငးမာလ ေပာပြရႊငပြေတြ

မကငးပနငၾကဘး။ ကေနာတ႔ တငးသျပညသားေတြ အမားစရ႕ ဘဝေတြဟာ ဆငးရႏြမးပါျပး အရပဆးအၾကညးတန

ေနၾကရပါတယ။ အတတန႔ပစၥပၸန အေျခအေနေတြဟာ အလြနအငမတနမ နာၾကညးစရာေကာငးတယ။

အခလာမ႔ သကရာဇ(၂ဝ၁ဝ) နစဟာ ဆရင မလြတေျမာကေသးတ႔ ျမနမာျပည၊ စစအာဏာရငစနစေအာကက လးဝ

လြတေျမာကရမ႔ ေနာကဆးနစ (သ႔) သမငးမတတငသစက ထမ႔ နစျဖစေစဘ႔ ကေနာတ႔တမးသားလးက နးေဆာ ေနပါတယ။

စစအာဏာရငစနစေအာကက လးဝလြတေျမာကေရး န႔ ဒမကေရစရရေရး ၾကးပမးမၾကးမာ စြမးစြမးတမနန႔ ကယကးစြန႔ျပး

ေရ႕တနးက အကဥးေထာငေတြ အတြငးမာ တကပြဝငေနၾကတ႔ နငငေရးေခါငးေဆာငေတြ၊ (၈၈) မးဆကေကာငးသား

ေခါငးေဆာငေတြ၊ အဖြ႔ခပအဖြ႔ဝငေတြ၊ အျခားေသာနငငေရး အဖြ႔အစညးမားက အဖြ႔ဝငေတြ ေခါငးေဆာငေတြ န႔

လ႔အခြင႔အေရးအတြက လပရားတကပြဝငေနသေတြ အားလးဟာ သမငးမာ သတသတမတမတ မတတမးတငဂဏျပဘ႔

စနမနာေတြ ျဖစပါတယ။ ပထမ လြတလပေရးၾကးပမးစဥ ကာလကလဘ ကေနာတ႔ရ႕ ျမနမာ႔သမငးစာမကနာ ေတြမာ

ထညသြငးျပးေတာ႔ အေလးအနကေရးသား ဂဏျပရမယ အေၾကာငးအရာေတြ ျဖစပါတယ။

ကေနာတ႔ တငးျပညဟာ စစကြနဘဝေအာကကေန ကေနာတ႔ဘာသာ ဘယလမလြတေျမာကနငစြမး မရဘးလ႔

ကမာၻတဝမးကလေတြက ထငေနၾကတာပါတယ။ ဒထကပဆးတာက ေတြေဝေနတ ျမနမာအခ႔ေတြ န႕ နအဖ အလေတာရေတြ

အၾကားမာပါ ဝါဒျဖန႔တ႕အေနန႔ ေျပာေနၾကတာေတြက ၾကားဖးေကာငး ၾကားဖးၾကလမ႔မယ ထငတယ။ အဒလ မခငမာတ႔

အေတြးအေခၚေတြ စတဓါတေတြက ေျပာငးလရမ႔ အခနက ေရာကေနပါျပ။

ဒကေန႔ ကေနာတ႔အားလး အေနန႔ ျပညတြငးျဖစ ဖကဆစဝါဒ နအဖစစအာဏာရင စနစေအာကကေန ရနးထြကနငဖ႕႔ (Global

Action For Burma) ဂေအဘအငအားစၾကး အေနန႔ အခငအမာညညြတမႈ ရရေနျပျဖစတယ။ အထးသျဖင႔ သဃာေတာမား၏

ဥးေဆာငၾကးပမးမႈ၊ အလပသမားမား၊ ေတာငသလယသမားမား၊ အနပညာရငမား၊ တတသပညာရငမားနင႔

ေခတအဆကဆကက ေကာငးသားမား ျပညတြငးေရာ ျပညပေတြမာပါမကန အမးသားလြတေျမာကေရး လႈပရားမႈၾကး

အေကာငအထညေဖၚေရး လမးေၾကာငးေပၚတြင စညးလးညညြတမ အခငအမာ ရရေနျပျဖစတယ။ အတတကြတကပြဝငဖ႔

ပးေပါငးပါဝင ေနၾကတ႔ ညညြတေရးက ေအာငပြရတ႔အထ ဆကလကထမးသမးထားနငမယလ႔ ယၾကညထားတယ။

ကေနာတ႔တငးျပညမာ စစတပအတြငးပါဝငအမထမးေနၾကတ႔ စစဖကဆငရာ အရာရ အရာခ အၾကပတပသားအားလး

အပါအဝင ျပညသျပညသား တငးရငးသားေတြ အားလး ေတာငသလယသမားအားလး ဝနထမးအမထမးအားလးတ႔ဟာ

တနးတညမတ႔ အခြင႔အေရး န႔ တရားဥပေဒ န႔ အကာအကြယ ေပးထားနငျပး အတတကြ ျငမးျငမးခမးခမး န႔ ယဥတြေနထင

နငတ႔ ေခတကေရာကမသာလင လြတလပေရးရ႕ အႏစသာရရတ႔ သာယာတ႔ တငးျပညတျပည အျဖစက ရရမာျဖစတယ။

တငးျပညရ႕ အနာဂါတကၾကမၼာအတြက ေၾကကြပကကြပကစး ဆးရးမေတြ ေရ႕ဆကျပး ျဖစမာက ေရာငရားနငဘ႔အတြက

နငငေရးဥးေဆာငအဖြ႔ေတြက အျမတမးၾကးစားခ႔တယ။ ၾကးစားေနဆျဖစတယ။ ေစ႔စပျဖနေျဖ ေဆြးေႏြးျခငးေတြ

ေျပလညေစဖ႕အတြက တငးျပညန႔အ၀မးမာ ႏစေပါငးမားစြာ ဘဝေပါငးမားစြာ ေကာခငးျပး တညေဆာကေနဆျဖစတယ။

နစေပါငးမားစြာ ေခတအဆကဆက ေသေၾကပကစး အရးဆးခ႔ၾကတာေတြ အာလးက ေဘးဖယထားျပး တငးျပညေရ႕ေရး

အတြက နငငေရးေခါငးေဆာငေတြက သငပနးေချခငး အေၾကာငးအရာက ရရၾကးအာမခခကေပးခ႔ၾကတယ။

ဒါေပမ႔ အားလးသျပးျဖစတ႔အတငး နအဖ စစေခါငးေဆာငေတြက ေစ႔စပျဖနေျဖေဆြးေႏြးျခငးက အခနဆြေရးသကသက

အေနျဖင႔သာ အသးခ ခ႔ၾကတယ။ ဒထကပဆးတာက နအဖ စစဗလခပေတြက တငးျပညကဆကျပး စစကြနျပဖ႕လမးက

ေရြးခယလပကငေနဆျဖစတယ။ ဒလလပနငဖ႔အတြက နာဂါစ မနတငးကာလအတြငး အဓမၼအတညျပထားတ႔ ၂ဝဝ၈

ေညာငနစပင ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒအတငး ဖြ႔စညးရမ႔ စစဂဏးဂဏအစးရအျဖစေျပာငးလေရးအတြက ၂ဝ၁ဝ ေရြးေကာကပြက

လပဖ႔ဘစငးျပငးေနၾကတယ။

ကေနာတ႔တငးျပညရ႕ အနာဂါတ ကၾကမၼာန႔ ကေနာတ႔တေတြအားလးရ႕ ေနာငလာမယ မးဆကသစေတြက ဗလခပသနးေရႊ

ဥးေဆာငတ႔ လကတဆပစာ စစဗလခပ အစအဖြ႕တခရ႕ ေသးသမတ႔ နခာတ႔ သေဘာထားအတငး ဆကျပးအျဖစခလ႔

မရေတာ႔ဘး။ လြတလပတ႔ေခတကေရာကဘ႔ စစအပခပေရးစနစ ေအာကက အတတကြ ရနးထြကၾကမလား။ ဒါမမဟတ

စစအာဏာရငစနစက တရားဝငျဖစေစမ႔ သကရာဇ (၂၀၁၀) ေရြးေကာကပြက နအဖ တ႔ အလကအတငး အျဖစခမလား

ဆတာက တမးသားလးက တညတညာထ ေရြးခယဆးျဖတရမ႔ အခနေရာကေနပါျပ။

ကေနာတ႔ တတငးတျပညလးဟာ စစကြနဘဝက ကေရာကေနတယဆတာက ဘယသမ မသခငေယာငေဆာငေနလ႔မရဘး၊

မျမငခငေယာင ေဆာငေနလ႔လညး မရဘး။ ဆငးရခမးသာမေရြး၊ ဘာသာလမးမေရြး ပါဝငပါတသကေနတယ၊ ေနာကျပး

ျပညပမာ သြားေရာကျပး အသကရငသနေနၾကတ႔ ျမနမာျပညသား အားလးေရာ၊ ျပညတြငးမာကနရေနၾကတ႔ ကေနာတ႔ရ႕

မဖညအကေမာငနမေတြ အားလးအေနန႔ပါ ပါတသကေနပါတယ။ အတြငးကက ေျပာရမယဆရငေတာ႔ စစအပခပေရး၊

ဖနပေရး ယႏၵရားအတြငးမာ ပါဝငအမထမးေနၾကတ႔ မရက၊ ရယက ေတြန႔ ၾက႕ခငဖြ႔ျဖးေရး အဖြ႔ဝငေတြ၊

စြမးအားရငအဖြ႔ဝငေတြန႔ ေအာကေျခက အရာရအရာခ အၾကပတပသား အားလးဟာလညး စစကြနဘဝအျဖစ

ကေရာကေနတယ။

ဒလ စစကြနဘ၀က ရနးထြကႏငေရးအတြက အသကေပါငးမားစြာ ဘဝေပါငးမားစြာ နစေပါငးမားစြာ ေပးဆပခၾကရျပးျပ၊

ေရ႕တနးက အကဥးေထာငေတြအတြငးမာ ဘဝေတြကရငးျပး ဆကလကတကပြ ဝငေနၾကတယ။ ကေနာတ႔တေတြအားလး

ေနာကထပရငးနးေပးဆပမေတြ ဘယေလာကပ ရေနပါေစ ဆကျပး ေအာငပြရတ႔အထ တကပြဝငသြားရမယ ျဖစတယ။

ေစ႔စပျဖနေျဖေဆြးေႏြးျခငး အေၾကာငးအရာေတြ၊ သငပနးေချခငးအေၾကာငးအရာေတြ၊ ေမတာတရားက ေရ႕တနးတငျပး

သဃာေတာေတြရ႕ ၾကးပမးေဆာငရြကျခငးေတြ အားလး အားလး ေၾကကြ ပကစး ဆးရး ခ႔ရျပးပါျပ၊ ကေနာတ႔ ေရြးခယစရာ

တခဘ ကနပါေတာတယ၊ အဒါကေတာ႔ စစအာဏာရငစနစ နဂးခပေရးအတြက အဆးအျဖတေပးနငတ႔ တကပြဆသ႔

တမးသားလး န႔အတ ခတကတကပြဝငဘ႔ဘ ကနပါေတာ႔တယ။ ဒလေရြးခယျခငး အဓကအေၾကာငးကေတာ႔ အတတမာ

ၾကေတြ႔ခ႔ရတ႔၊ ယေန႔ပစၥပၸနမာ ၾကေတြ႔ေနရတ႔ တမးသားလးရ႕ ေသာကပရေဒဝ ေလာငမးေတြကေန လြတေျမာကဖ႔ျဖစတယ။

နအဖစစအာဏာရငစနစေအာကက လးဝလြတေျမာကေရးအတြက ျဖစတယ။

ေတာလနေရးရ႕ ဆးကးတရားေတြက တတငးတျပညလး ေရာငလႊလ႔ရမာမဟတေတာ႔ဘး၊ မပးေပါငး မပါဝငဘေနမယလ႔

စတကးေနၾကမယဆရင ကေနာတ႔တေတြကယ႔ကကယ ျပနျပးေမးခြနးေမးၾကည႔ရမာကေတာ႔၊ စစအာဏာရငစနစၾကးက

ျမနမာျပညမာ တရားဝငအတညျဖစဖ႕ ခြငျပလကၾကျပလားဆတာပါဘ၊ ေနာကျပး အဒမပါဝငၾကတ႔သေတြအေနန႔

စစအာဏာရငေတြက အရးေပးလကၾကျပလား ဆတာပါဘ၊ ကေနာတ႔အားလးရ႕ ေနာငလာမယမးဆကေတြက

စစကြနဘဝေအာကမာဘ ထားရစခၾကေတာ႔မလားဆတာေတြ ျဖစပါတယ။

ကေနာတ႔အာလး ကယ႔ကကယ မလမမညာဘ အတတကြ အေျဖေပးရမ႔အခနျဖစတယ၊ အတတကြ ဆးျဖတၾကရမ႔

အခနျဖစတယ။

ကေနာတ႔ရ႕တငျပခကေတြဟာ တတငးတျပညလး နအဖ စစဗလခပေတြရ႕ အစအစဥျဖစတ႔ တရားဝင စစကြနျပေရးေအာက

မကေရာကခငမာ ျပတျပတသားသား ဆးျဖတၾကရမယျဖစတယ။

ကေနာတ႔တငးျပည အေျပာငးအလျဖစဘ႔ ေနာကဆးေပးဆပစရာေတြ လပေဆာငျပးစးသြားတ႔ အခါကရင ျငမးခမးျပး

တရားဥပေဒန႔ အပစးတ႔ ေခတကေရာကရမယ။ အတတကြ တနးတယဥတြ ေနထငနငတ႔ ေခတကေရာကရမယ။ ဒလ

ေမာလငခကေတြ ရညရြယခကေတြ ယၾကညခကေတြန႔ အခနေတြၾကာေညာငး ေနျပျဖစတ႔ ဒမကေရစ ရရေရးၾကးပမးမၾကးက

လတရားမၾကး အဆးသတနငဖ႕ ဆကလကလပေဆာင ၾကမာျဖစတယ။ အဆးအျဖတေပးမယ တကပြက

အနငတကနငတ႔ေန႔အထ ဆကလက တကပြဝငသြားမာျဖစတယ။

ကေနာတ႔ ျပညသျပညသားေတြဟာ တငးျပညရ႕ ရနသျဖစတ႔ နအဖ စစအစးရက တြနးလနဖယရားဘ႔

အငမတနမအားနညးတယလ႔ နအဖ အလေတာရေတြကေျပာတယ။ ကေနာတ႔ျပညသေတြမာ လကနကမရဘး၊ လကနကမရဘ

ဘယလတကနငၾကမလ လ႔ အဒ အလေတာရေတြက ေျပာၾကျပနေသးတယ။ တကယေတာ႔ ကေနာတ႔ဟာ အလြနအငမတနမ

ေတာင႔တငးခငမာတယ၊ ကေနာတ႔ ေခါငးေဆာငေတြျဖစတ႔ အရငဥးဂမၻရ၊ ေဒၚေအာငဆနးစၾကည၊ ကမငးကနင အစရတ႔

ေခါငးေဆာငေတြရ႕ စတဓါတေတြ၊ ယၾကညခကေတြ၊ ဇြသတေတြ ဟာ နအဖ စစေခါငးေဆာငေတြရ႕ စတဓါတထကခငမာတယ၊

သတ႔ရ႕သတေတြထက ခငမာတယ၊ သတ႔ရ စစအပခပေရး ယႏရားထကခငမာတယ။ ကေနာတ႔ ျပညသေတြရ႕

ဒမကေရစေခတက မမတ႔ရ ကယပငစြမးအားန႕ ေအာငနငတ႔ အထ ဆကလကလပေဆာငၾကမယ၊ တကပြဝငၾကမယ ဆတ႔

စတဓါတဟာ နငငေရးသတမရတ႔ သရေဘာေၾကာငတ႔ နအဖ စစေခါငးေဆာငေတြထက ခငမာတယ။

ကေနာတ႔ျပညသအမားစရ႕ ဘဝေတြဟာ နအဖ စစအာဏာရငေတြရ႕ ဖႏပအပခပေရးေအာကမာ ေနေနၾကရတာ

တေန႔န႔တေန႔ ငရ ျပညမာ ေနေနရသလျဖစလာေနျပ။ အေသအခာေတြးၾကည႔ေလ ရငနာစရာေကာငးေလျဖစေနျပ။

ကေနာတ႔အမးသားေတြဟာ စစအာဏာရငေအာကမာ အဓပၸါယမရ အသကရငသနေနရတာထက နအဖ

စစအာဏာရငစနစၾကးက တြနးလနဖယရားရငး ေသရတာကျမတအးမယလ႔ ယၾကညထားေနၾကတ႔ သေတြ

အကဥးေထာငေတြအတြငးမာ ဆကလကတကပြေနၾကျပ၊ အဒလဘ အခ႕သရေကာငး ေတြဟာလ သတ႔အသကက ပဓာန

မထားဘ စစေထာကလမးေရးေတြန႔ လကတမးေျပးတမး ကစားရငး ေျပာကကားလႈပရားမေတြက တငးျပညန႔အဝမးမာ

တကပြဝငဆငႏႊေနၾကျပ။

ကမာၻၾကးတခလးမာ ကေနာတ႔လ လြတလပေရးရ႕ အႏစသာရက မခစားနငတ႔ တငးျပည၊ လ႔အခြင႔အေရးေတြ

ဆးရးေနရတ႔တငးျပည အနညးအကဥးသာကနပါေတာ႔တယ။ ကေနာတ႔အေနန႔ လ႔သဘာဝအတငး စစအပခပေရး ေအာကက

လြတေျမာကနငျပးတ႔ ဘဝေတြက ေမာလင႔ျပး၊ ယၾကညမေတြ တညေဆာကျပး၊ ငါတ႔လးဝ လြတေျမာကရမယလ႔ သဓဌာနေတြ

ခငခငမာမာ တညေဆာကျပး ဗလခပသနးေရႊဥးေဆာငတ႔ နအဖ စစအပခပေရး ယႏရားက ျမနမာျပညေျမၾကးေပၚက

လးဝေပာကကြယသြားတ႔ထ အဆးအျဖတေပးတ႔ တကပြေတြ က ဆငႏႊဖ႕ လပေဆာင ေနၾကတာျဖစတယ။

ျမနမာျပညသျပညသားေတြအားလးန႕ ဒမကေရစအေရးအတြက ဥးေဆာငၾကးပမးေနၾကတ႔ ျပညတြငးျပညပ

နငငေရးအဖြ႔အစညး အားလးအတြကလ အခလာမ႔ သကရာဇ (၂ဝ၁ဝ) ဟာ အဆးအျဖတေပးတ႔တကပြက နငေအာင တကဖ႔

အခြင႔အေရးနစျဖစတယ။ ဒါေၾကာင (၂၀၁၀) ဟာ ဒမကေရစ ေအာငပြနစ ျဖစကျဖစရမယဆတ ဆးျဖတခကေတြန႕

၀ငး၀နးတကပြ၀ငၾကပါစ႕။ စစကြနဘ၀က ရနးထြကၾကပါစ႕။

ေရႊစငထြနး