ĐÁnh giÁ bẰng chỨng

Dự aacuten được Liecircn Minh Chacircu Acircu tagravei trợ

Dự aacuten được Tổ chức Di Cư Quốc Tế thực hiện

YEARS

ĐAacuteNH GIAacute BẰNG CHỨNG

DI CƯ MOcircI TRƯỜNG VAgrave BIẾN ĐỔI KHIacute HẬU

TẠI VIỆT NAM

Baacuteo caacuteo nagravey được Liecircn Minh Chacircu Acircu tagravei trợ thực hiện vagrave xuất bản Những yacute kiến được đưa ra trong baacuteo caacuteo nagravey lagrave yacute kiến của caacutec taacutec giả vagrave khocircng nhất thiết phản ảnh quan điểm của Chiacutenh phủ nước Cộng Hogravea Xatilde Hội Chủ Nghĩa Việt Nam Liecircn Minh Chacircu Acircu hay Tổ chức Di cư Quốc tế (IOM) Tecircn gọi vagrave caacutech trigravenh bagravey caacutec nội dung trong baacuteo caacuteo khocircng phản aacutenh bất cứ quan điểm nagraveo của IOM về tigravenh trạng phaacutep lyacute của bất cứ quốc gia latildenh thổ thagravenh phố hay vugraveng địa lyacute nagraveo hoặc về quyền hạn hoặc liecircn quan đến biecircn giới hoặc ranh giới latildenh thổ của quốc gia latildenh thổ thagravenh phố hay vugraveng địa lyacute

Tổ chức Di cư Quốc tế tận tụy với nguyecircn tắc di cư nhacircn đạo vagrave coacute trật tự mang lại lợi iacutech cho người di cư vagrave xatilde hội Lagrave một tổ chức liecircn chiacutenh phủ IOM cugraveng với caacutec đối taacutec lagrave caacutec quốc gia thagravenh viecircn caacutec tổ chức xatilde hội vagrave cộng đồng quốc tế cugraveng phối hợp hagravenh động nhằm hỗ trợ trong việc đaacutep ứng với những thaacutech thức về di cư thuacutec đẩy việc hiểu biết về những vấn đề của di cư khuyến khiacutech sự phaacutet triển kinh tế vagrave xatilde hội thocircng qua việc di cư nacircng cao nhacircn phẩm vagrave sức khoẻ của người di cư

Di cư Mocirci trường vagrave Biến đổi khiacute hậu Bằng chứng cho chiacutenh saacutech (MECLEP) lagrave dự aacuten thực hiện trong ba năm được Liecircn Minh Chacircu Acircu tagravei trợ vagrave Tổ chức Di cư Quốc tế triển khai thocircng qua khối liecircn kết gồm saacuteu đối taacutec nghiecircn cứu Dự aacuten nhằm lagravem tăng cường hiểu biết về mối quan hệ giữa di cư vagrave biến đổi mocirci trường trong đoacute coacute biến đổi khiacute hậu Ngoagravei ra nghiecircn cứu mới mẻ nagravey cograven nhằm mục điacutech đưa ra một số khuyến nghị chiacutenh saacutech liecircn quan đến những đoacuteng goacutep của việc di cư cho caacutec chiến lược thiacutech ứng với biến đổi khiacute hậu vagrave mocirci trường Saacuteu quốc gia trong dự aacuten gồm Cộng hogravea Dominica Haiti Kenya Mauritius Papua New Guinea vagrave Việt Nam

Baacuteo caacuteo nagravey lagrave một trong saacuteu baacuteo caacuteo đaacutenh giaacute của caacutec quốc gia tham gia thiacute điểm trong dự aacuten MECLEP

Đơn vị xuất bản Tổ chức Di cư Quốc tế 17 route des Morillons PO Box 17 1211 Geneva 19 Thụy Sỹ Tel +41 22 717 91 11 Fax +41 22 798 61 50 E-mail hqiom int Website www iom int

Higravenh bigravea Nhagrave cửa vagrave đường saacute bị ảnh hưởng bởi hiện tượng xoacutei lở bờ biển ở khu vực đồng bằng socircng Cửu Long ở Việt Nam copy IOM 2015 (Higravenh Susanne Melde)

copy 2016 Tổ chức Di cư quốc tế (IOM)

Tất cả quyền được bảo đảm Khocircng được taacutei sử dụng lưu trữ chuyển giao một phần hoặc toagraven bộ baacuteo caacuteo nagravey dưới bất kỳ higravenh thức nagraveo qua cocircng cụ điện tử cơ sao cheacutep thu acircm hoặc bất cứ higravenh thức nagraveo khaacutec magrave khocircng được sự đồng yacute trước bằng văn bản của IOM



Baacuteo caacuteo cho IOM được thực hiện bởi

Đặng Nguyecircn AnhIrene Leonardelli

Ana Alicia Dipierri

YEARS



TẠI VIỆT NAM

iiiĐAacuteNH GIAacute BẰNG CHỨNGDI CƯ MOcircI TRƯỜNG VAgrave BIẾN ĐỔI KHIacute HẬU TẠI VIỆT NAM

LỜI CẢM ƠN

Baacuteo caacuteo nagravey coacute được lagrave do sự đoacuteng goacutep của rất nhiều người Trước tiecircn chuacuteng tocirci xin gửi lời cảm ơn chacircn thagravenh đến Nhoacutem cố vấn của dự aacuten MECLEP tại Việt Nam dưới sự chủ trigrave vagrave điều phối của ocircng Đặng Nguyecircn Anh vagrave bagrave Trần Thị Ngọc Thư vigrave đatilde giuacutep định hướng vagrave coacute nhiều đoacuteng goacutep quyacute giaacute cho baacuteo caacuteo cảm ơn bagrave Susanne Melde đatilde điều phối ragrave soaacutet vagrave biecircn tập lại baacuteo caacuteo Chuacuteng tocirci cũng cảm ơn bagrave Trần Thị Ngọc Thư ocircng Paul Priest ocircng Han Entzinger vagrave ocircng Robert Oakes đatilde tham gia đọc hiệu điacutenh vagrave coacute những yacute kiến đoacuteng goacutep vagrave đề xuất quan trọng cho baacuteo caacuteo Cuối cugraveng xin cảm ơn Tổ chức Di Cư Quốc Tế (IOM) tại Việt Nam vigrave đatilde hết lograveng hỗ trợ chuacuteng tocirci trong suốt quaacute trigravenh thực hiện baacuteo caacuteo nagravey

vĐAacuteNH GIAacute BẰNG CHỨNGDI CƯ MOcircI TRƯỜNG VAgrave BIẾN ĐỔI KHIacute HẬU TẠI VIỆT NAM

MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN iii

DANH MỤC BẢNG BIỂU vii

THUẬT NGỮ VAgrave CHỮ VIẾT TẮT ix

TOacuteM TẮT BAacuteO CAacuteO xi

I GIỚI THIỆU 1

II BỐI CẢNH 7

II1 Bối cảnh kinh tế-xatilde hội Việt Nam 9

II2 Dữ liệu mocirci trường Việt Nam 12

II3 Di cư ndash bằng chứng từ quaacute khứ 14

II3a Di cư vagrave xuất cư ra nước ngoagravei 14 II3b Di cư trong nước 16 II3c Di cư bắt buộc do taacutec động của phaacutet triển 19 II3d Taacutei định cư 20 II3e Vai trograve của tiền gửi 21

III CAacuteC THAacuteCH THỨC CHIacuteNH MỐI QUAN HỆ GIỮA DI CƯ MOcircI TRƯỜNG VAgrave BIẾN ĐỔI KHIacute HẬU 23

III1 Những hiện tượng thời tiết bất ngờ vagrave taacutec động tới higravenh thaacutei di cư 25 III1a Batildeo nhiệt đới docircng lốc vagrave mưa lớn 25 III1b Lũ lũ queacutet vagrave sạt lở đất 27 III1c Động đất 29 III1d Chaacutey rừng 30

III2 Quaacute trigravenh biến đổi khiacute hậu diễn biến từ từ vagrave taacutec động lecircn caacutec higravenh thaacutei di cư28 III2a Nước biển dacircng 31 III2b Xoacutei lở bờ biển 32 III2c Tăng nhiệt độ 33 III2d Xacircm nhập mặn 34 III2e Sa mạc hoacutea vagrave hạn haacuten 35 III2f Suy thoaacutei đất vagrave rừng 36 III2g Mất đa dạng sinh học 37

vi ĐAacuteNH GIAacute BẰNG CHỨNGDI CƯ MOcircI TRƯỜNG VAgrave BIẾN ĐỔI KHIacute HẬU TẠI VIỆT NAM

III3 Tiacutenh dễ bị tổn thương mocirci trường vagrave di cư 38

III3a Lập bản đồ tiacutenh dễ bị tổn thương 38 III3b Loại sinh kế bị ảnh hưởng (vagrave caacutec đồng aacutep lực) 39 III3c Di cư trong nước taacutei định cư vagrave laacutenh nạn do mocirci trường 40 III3d Di cư xuyecircn biecircn giới 45

IV BỘ COcircNG CỤ CHO CAacuteC NHAgrave HOẠCH ĐỊNH CHIacuteNH SAacuteCH 47

IV1 Khung chiacutenh saacutech hiện hagravenh 49

IV1a Biến đổi khiacute hậu vagrave mocirci trường Quản lyacute thiecircn tai 49 IV1b Di cư di dời vagrave taacutei định cư theo kế hoạch 55 IV1c Phaacutet triển kinh tế vagrave giảm nghegraveo 57 IV1d Sử dụng đất 58

IV2 Caacutec chiacutenh saacutech trong quaacute trigravenh xacircy dựng 59

V KẾT LUẬN ƯU TIEcircN NGHIEcircN CỨU VAgrave LỰA CHỌN CHIacuteNH SAacuteCH 61

VI TAgraveI LIỆU THAM KHẢO 67

viiĐAacuteNH GIAacute BẰNG CHỨNGDI CƯ MOcircI TRƯỜNG VAgrave BIẾN ĐỔI KHIacute HẬU TẠI VIỆT NAM

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Higravenh 1 Bản đồ caacutec khu vực của Việt Nam10

Higravenh 2 Sơ đồ những khu vực ven biển bị xoacutei lở nghiecircm trọng nhất tại miền Nam Việt Nam33

ixĐAacuteNH GIAacute BẰNG CHỨNGDI CƯ MOcircI TRƯỜNG VAgrave BIẾN ĐỔI KHIacute HẬU TẠI VIỆT NAM

THUẬT NGỮ VAgrave CHỮ VIẾT TẮT

ADB Ngacircn hagraveng Phaacutet triển Chacircu AacuteCCSC Ban chỉ đạo Điều tra Dacircn số Trung ươngEU Liecircn minh Chacircu AcircuFDI Đầu tư trực tiếp nước ngoagraveiGDP Tổng sản phẩm quốc nộiGSO Tổng cục Thống kecircILO Tổ chức Lao động Quốc tếIOM Tổ chức Di cư Quốc tếISPONRE Viện Chiến lược vagrave Chiacutenh saacutech Tagravei nguyecircn ndash Mocirci trường NGO Tổ chức phi chiacutenh phủUN Liecircn Hợp QuốcUNDP Chương trigravenh Phaacutet triển Liecircn Hợp QuốcUNFPA Quỹ Dacircn số Liecircn Hợp Quốc WB Ngacircn hagraveng Thế giới

x ĐAacuteNH GIAacute BẰNG CHỨNGDI CƯ MOcircI TRƯỜNG VAgrave BIẾN ĐỔI KHIacute HẬU TẠI VIỆT NAM

xiĐAacuteNH GIAacute BẰNG CHỨNGDI CƯ MOcircI TRƯỜNG VAgrave BIẾN ĐỔI KHIacute HẬU TẠI VIỆT NAM

TOacuteM TẮT BAacuteO CAacuteO

Nước Cộng hogravea Xatilde hội Chủ nghĩa Việt Nam lagrave một trong saacuteu quốc gia thiacute điểm trong dự aacuten Di cư Mocirci trường vagrave Biến đổi khiacute hậu Bằng chứng cho chiacutenh saacutech (MECLEP) được Liecircn minh Chacircu Acircu tagravei trợ

Sau khi nghiecircn cứu vagrave tập hợp caacutec nguồn tagravei liệu đa dạng gồm caacutec bagravei baacuteo bagravei nghiecircn cứu khoa học của caacutec cơ quan chiacutenh phủ caacutec tổ chức trong nước vagrave quốc tế chuacuteng tocirci đatilde thực hiện baacuteo caacuteo đaacutenh giaacute nagravey với caacutec mục tiecircu sau a) Trigravenh bagravey một caacutei nhigraven tổng quan về mối liecircn hệ giữa caacutec higravenh thaacutei di cư vagrave những thay đổi về mocirci trường ở Việt Nam b) Phacircn tiacutech phản biện những chiacutenh saacutech quốc gia giải quyết caacutec vấn đề nảy sinh từ mối liecircn hệ nagravey c) Đề xuất hướng nghiecircn cứu vagrave một số khuyến nghị chiacutenh saacutech

Việt Nam lagrave đất nước thường hứng chịu nhiều thiecircn tai như batildeo lũ hạn haacuten vagrave nước biển dacircng Thiecircn tai gacircy taacutec động nghiecircm trọng khocircng chỉ đối với mocirci trường magrave cograven ảnh hưởng đến sinh kế của 9073 triệu cư dacircn của đất nước Rotilde ragraveng những điều kiện mocirci trường bất lợi coacute ảnh hưởng khocircng nhỏ đến caacutec higravenh thaacutei di cư ở Việt Nam Từ những năm 1990 đến nay Chiacutenh phủ Việt Nam đatilde thực hiện một số chương trigravenh di dời những cộng đồng chịu ảnh hưởng của suy thoaacutei mocirci trường Thecircm vagraveo đoacute số người phải di chuyển chỗ ở ngay tại caacutec địa phương do nguy cơ thiecircn tai trong những năm 2008 ndash 2015 đatilde vượt quaacute con số 2 triệu người Đoacute chiacutenh lagrave những biểu hiện rotilde neacutet nhất về mối liecircn hệ giữa mocirci trường vagrave di cư

Baacuteo caacuteo kết luận rằng nhiều nghiecircn cứu chi tiết hơn cần được tiến hagravenh để mang lại hiểu biết thấu đaacuteo về mối liecircn hệ nagravey từ đoacute giuacutep giải quyết triệt để nhu cầu của người dacircn phải di dời vagrave di chuyển chỗ ở trecircn cả nước Ngoagravei ra việc thagravenh lập một Bộ chuyecircn traacutech về caacutec vấn đề di cư coacute thể sẽ goacutep phần quan trọng để đảm bảo những điều kiện tốt nhất cho người di cư

Đồng bằng socircng Cửu Long copy IOM 2015 (Higravenh Susanne Melde)

I

GIỚI THIỆU

3ĐAacuteNH GIAacute BẰNG CHỨNGDI CƯ MOcircI TRƯỜNG VAgrave BIẾN ĐỔI KHIacute HẬU TẠI VIỆT NAM

I GIỚI THIỆU

Chacircu Aacute Thaacutei Bigravenh Dương nơi 44 tỷ người hiện đang sinh sống (UN DESA 2015) lagrave khu vực coacute nguy cơ chịu ảnh hưởng vagrave taacutec động lớn từ caacutec hiểm họa thiecircn nhiecircn hơn bất cứ nơi nagraveo khaacutec trecircn thế giới Đacircy lại lagrave nơi coacute caacutec hiện tượng khiacute hậu cực đoan tần suất lớn cường độ mạnh vagrave dacircn số dễ bị tổn thương do phần lớn cư ngụ tại những vugraveng coacute rủi ro cao Cũng như nhiều nước khaacutec trong khu vực nước Cộng hogravea Xatilde hội Chủ nghĩa Việt Nam (sau đacircy gọi tắt lagrave Việt Nam) đặc biệt dễ bị tổn thương trước những taacutec động của biến đổi khiacute hậu Với đường bờ biển dagravei (3200km) vagrave những đồng bằng chacircu thổ rộng lớn Việt Nam thường xuyecircn bị đe dọa bởi nguy cơ lũ lụt những đợt noacuteng lạnh cũng như hạn haacuten vagrave hiện tượng nước biển dacircng (UNHRC 2008 Koubi vagrave cộng sự nd) Những vugraveng miền khaacutec nhau trecircn đất nước lại chịu aacutep lực của nhiều yếu tố khiacute hậu vagrave mocirci trường khaacutec nhau Chiacutenh những điều kiện mocirci trường bất lợi nagravey taacutec động tới caacutec higravenh thaacutei di cư tại Việt Nam Chuacuteng ta coacute thể thấy rotilde điều nagravey qua một số kế hoạch taacutei định cư được Chiacutenh phủ triển khai trong những năm gần đacircy nhằm giảm bớt mức độ ảnh hưởng của caacutec hiểm họa tự nhiecircn vagrave tigravenh trạng suy thoaacutei mocirci trường ở caacutec cộng đồng cụ thể Theo số liệu thống kecirc trong giai đoạn 2008-2014 Việt Nam coacute tới 2008417 người phải di chuyển chỗ ở do thiecircn tai trong đoacute chỉ riecircng giai đoạn 2013 - 2014 đatilde lagrave 1109078 người (IDMC 2015)

Taacutec động của biến đổi khiacute hậu trecircn thế giới lagravem dấy lecircn quan ngại của caacutec nhagrave hoạch định chiacutenh saacutech noacutei riecircng vagrave toagraven xatilde hội noacutei chung (Ionesco Mokhnacheva vagrave Gemenne 2017) Những hiểm họa tự nhiecircn cũng như những quaacute trigravenh biến đổi khiacute hậu diễn biến từ từ như nước biển dacircng tăng nhiệt độ mất rừng suy thoaacutei đất đang tạo ra nhiều thaacutech thức lecircn tigravenh higravenh phaacutet triển sinh kế caacutec giải phaacutep định cư sản xuất lương thực vagrave phograveng chống bệnh tật Theo dự đoaacuten những hiện tượng mocirci trường nagravey sẽ lagravem gia tăng số người phải thay đổi nơi sinh sống cả trong nước vagrave quốc tế mặc dugrave chưa coacute ước tiacutenh đaacuteng tin cậy nagraveo (Laczko vagrave Piguet 2014 Ionesco Mokhnacheva vagrave Gemenne 2017) Thecircm vagraveo đoacute những hiện tượng nagravey coacute nhiều khả năng ảnh hưởng tới những nhoacutem người nghegraveo vagrave yếu thế những người nhigraven chung coacute iacutet khả năng thiacutech ứng nhất (Hutton vagrave Haque 2004 Sherwood vagrave cộng sự 2014 vagrave 2015 IOM 2014 Melde 2015) Mặc dugrave nhiều người trước đacircy phải ly hương do thiecircn tai vagrave suy thoaacutei mocirci trường cuối cugraveng coacute thể quay trở lại quecirc hương nếu caacutec điều kiện được cải thiện một số người sẽ phải di cư tạm thời hoặc vĩnh viễn cả trong lẫn ngoagravei nước hoặc thay đổi chỗ ở như một lựa chọn bất

4 ĐAacuteNH GIAacute BẰNG CHỨNGDI CƯ MOcircI TRƯỜNG VAgrave BIẾN ĐỔI KHIacute HẬU TẠI VIỆT NAM

đắc dĩ Tuy nhiecircn hiện tượng di cư cũng coacute thể xem lagrave một caacutech để thiacutech ứng với biến đổi khiacute hậu vagrave mocirci trường nhất lagrave khi coacute caacutec chiacutenh saacutech hỗ trợ di cư (IOM 2014)

Với kịch bản phaacutet thải ở mức trung bigravenh nhiệt độ trung bigravenh năm tại Việt Nam dự kiến sẽ tăng khoảng từ 160C đến 280C vagraveo năm 2100 so với giai đoạn cơ sở (1980-1999) Cũng theo kịch bản nagravey mực nước biển dự kiến sẽ dacircng khoảng 72cm tugravey vugraveng (ISPONRE 2009) đe dọa cuộc sống của người dacircn sống tại những khu vực duyecircn hải Mặc dugrave mối liecircn hệ giữa di cư ndash mocirci trường lagrave rất phức tạp vagrave cần phải được xem xeacutet trong mối tương quan với caacutec yếu tố nhacircn khẩu học kinh tế vagrave xatilde hội khaacutec (Nelson 2010 Foresight 2011 IOM 2014) coacute thể ở Việt Nam taacutec động của caacutec xu hướng khiacute hậu hiện tại vagrave tương lai đối với sinh kế vagrave định cư sẽ lagravem gia tăng aacutep lực bugraveng phaacutet di cư vigrave lyacute do mocirci trường (ADB 2012)

Tuy vẫn cograven nhiều yếu tố bất định trong caacutec dự baacuteo về biến đổi khiacute hậu vagrave taacutec động của biến đổi khiacute hậu tới cuộc sống con người (Black vagrave cộng sự 2011 Hugo 2008 IOM 2012 2014) nhưng caacutec nhagrave hoạch định chiacutenh saacutech nhất thiết phải cacircn nhắc caacutec kịch bản phaacutet triển kinh tế xatilde hội vagrave biến đổi khiacute hậu trước khi xacircy dựng caacutec chiacutenh saacutech thiacutech ứng với biến đổi khiacute hậu vagrave mocirci trường Thocircng tin chi tiết vagrave toagraven diện về những thaacutech thức mocirci trường magrave caacutec cộng đồng khaacutec nhau phải đối mặt trong những khu vực cụ thể cũng coacute thể giuacutep caacutec nhagrave hoạch định chiacutenh saacutech vagrave caacutec nhagrave chức traacutech giảm nhẹ rủi ro thiecircn tai giảm mức độ dễ bị tổn thương vagrave nhờ vậy giải quyết thỏa đaacuteng mối liecircn hệ mocirci trường - di cư (Ionesco Mokhnacheva vagrave Gemenne 2017) Đối với Việt Nam hay những quốc gia dễ bị tổn thương do thiecircn tai vagrave suy thoaacutei mocirci trường khaacutec thigrave điều nagravey lại cagraveng quan trọng hơn

Đoacute cũng lagrave lyacute do vigrave sao caacutec chiacutenh saacutech quốc gia quan trọng nhất liecircn quan đến mocirci trường thường nhấn mạnh sự cần thiết phải giaacutem saacutet tigravenh trạng mocirci trường trong cả nước cũng như triển khai vagrave phaacutet triển hơn nữa caacutec chiến lược thiacutech ứng vagrave đối phoacute với biến đổi khiacute hậu vagrave mocirci trường (xem thecircm trong Kế hoạch hagravenh động quốc gia về biến đổi khiacute hậu giai đoạn 2012-2020 vagrave Chiến lược quốc gia về đaacutep ứng phograveng chống vagrave giảm nhẹ thiecircn tai tới 2020) Đặc biệt từ những năm 1990 Chiacutenh phủ Việt Nam đatilde triển khai một số kế hoạch taacutei định cư nhằm giuacutep những cộng đồng chịu taacutec động lớn bởi suy thoaacutei mocirci trường xacircy dựng đời sống mới tại những khu vực an toagraven hơn Theo đoacute Chiacutenh phủ coacute thể ngăn chặn những sự cố mocirci trường bất ngờ coacute thể dẫn đến thảm họa bằng caacutech sơ taacuten người


dacircn khỏi những khu vực dễ bị rủi ro thiecircn tai Tuy nhiecircn khocircng phải luacutec nagraveo caacutec chiacutenh saacutech vagrave kế hoạch coacute liecircn quan tới mocirci trường vagrave thiacutech ứng với biến đổi khiacute hậu cũng được triển khai đầy đủ vagrave đocirci khi dẫn đến một số hệ lụy khaacutec Hơn nữa mối liecircn hệ giữa biến đổi khiacute hậu mocirci trường vagrave caacutec higravenh thaacutei di cư khaacutec nhau vẫn chưa được xaacutec nhận hay được giải quyết triệt để trong caacutec chiacutenh saacutech quốc gia

Do đoacute baacuteo caacuteo đaacutenh giaacute quốc gia nagravey nhằm đưa ra caacutei nhigraven tổng quan về tigravenh trạng mocirci trường của Việt Nam lagravem saacuteng tỏ nhiều khiacutea cạnh định higravenh necircn mối liecircn hệ giữa mocirci trường biến đổi khiacute hậu vagrave di cư trong nước vagrave đề xuất một số hagravem yacute chiacutenh saacutech cho những vấn đề nagravey

Phần bối cảnh của baacuteo caacuteo phaacutec họa một số đặc điểm chiacutenh về tigravenh higravenh kinh tế xatilde hội vagrave mocirci trường của Việt Nam sau đoacute lagrave phần tổng quan về lịch sử vấn đề di cư của quốc gia cugraveng với thực trạng di cư hiện nay Phần tiếp theo của baacuteo caacuteo trigravenh bagravey tổng quan về caacutec thaacutech thức mocirci trường vagrave khiacute hậu đặc trưng của Việt Nam bao gồm caacutec hiện tượng khiacute hậu đột ngột (như batildeo nhiệt đới docircng lốc vagrave lũ lụt) những hiện tượng biến đổi khiacute hậu diễn biến từ từ (như nước biển dacircng xacircm nhập mặn suy thoaacutei đất vv) Đồng thời phần nagravey cograven chỉ ra taacutec động của caacutec hiện tượng trecircn tới tigravenh higravenh sinh kế vagrave định cư tại những khu vực khaacutec nhau đặc biệt lagrave mối liecircn hệ tiềm tagraveng vagrave hiện hữu giữa mocirci trường vagrave di cư trong nước Phần cuối baacuteo caacuteo lagrave phacircn tiacutech về caacutech thức giải quyết mối liecircn hệ giữa mocirci trường vagrave di cư trong khung chiacutenh saacutech của Việt Nam trong đoacute tập trung vagraveo những khả năng những lỗ hổng trong nghiecircn cứu hagravem yacute chiacutenh saacutech cugraveng với phần kết luận


copy IOM 2015 (Higravenh Susanne Melde)

II

BỐI CẢNH


II BỐI CẢNHII

III Bối cảnh kinh tế - xatilde hội Việt Nam

Việt Nam nằm ở trung tacircm của khu vực Đocircng Nam Aacute vagrave nằm ở phần Đocircng Nam của Baacuten đảo Đocircng Dương với diện tiacutech 330967 kmsup2 (GSO 2014a) chia thagravenh 6 khu vực (i) Đồng bằng chacircu thổ Socircng Hồng (ii) Khu vực miền nuacutei vagrave trung du Bắc Bộ (iii) Bắc Trung Bộ vagrave Duyecircn hải miền Trung (iv) Đồng bằng Socircng Cửu Long (v) Tacircy Nguyecircn vagrave (vi) Đocircng Nam Bộ (GSO 2016) Việt Nam coacute dacircn số 9073 triệu người (GSO 2014a) với tỷ lệ giới tiacutenh 98 nam trecircn 100 nữ (UNFPA 2016) Mật độ dacircn số cả nước lagrave 259 ngườikmsup2 cao gấp 5 lần so với mật độ dacircn số trung bigravenh trecircn toagraven thế giới Tuy nhiecircn phacircn bố dacircn cư khocircng đồng đều trong cả nước Đồng bằng chacircu thổ Socircng Hồng lagrave nơi coacute mật độ dacircn cư đocircng nhất cả nước với dacircn số gần 20 triệu người vagrave mật độ dacircn số 930 ngườikmsup2 sau đoacute lagrave miền Đocircng Nam Bộ với mật độ dacircn số lagrave 594 ngườikmsup2 (CCSC 2010) Mặc dugrave chiếm gần một nửa diện tiacutech của cả nước nhưng khu vực miền nuacutei vagrave trung du Bắc Bộ vagrave Tacircy Nguyecircn chỉ chiếm 19 dacircn số (CCSC 2010) Khu vực Bắc Trung Bộ vagrave Duyecircn hải miền Trung chiếm 29 diện tiacutech của cả nước nhưng mật độ dacircn số chỉ ở mức 196 ngườikmsup2 Trong khi đoacute khu vực Đồng bằng Socircng Cửu Long chiếm coacute 12 diện tiacutech của cả nước nhưng dacircn số xấp xỉ 175 triệu người (20 dacircn số) vagrave đacircy cũng lagrave khu vực coacute mật độ dacircn số cao thứ ba trong cả nước (ở mức 423 ngườikmsup2) (CCSC 2010)


Higravenh 1 Bản đồ caacutec khu vực của Việt Nam

Caacutec khu vựcTacircy Nguyecircn

Đồng bằng Socircng Cửu Long

Bắc Trung Bộ vagrave Duyecircn hải miền Trung

Khu vực miền nuacutei vagrave trung du Bắc Bộ

Đồng bằng chacircu thổ Socircng Hồng

Đocircng Nam Bộ

Nguồn GSO 2016

Quy mocirc dacircn số lớn tại Việt Nam tạo ra nhiều aacutep lực lecircn caacutec hệ thống sinh thaacutei gacircy ra tigravenh trạng khai thaacutec quaacute mức vagrave suy thoaacutei mocirci trường dẫn đến nhiều thảm họa hơn kể cả nhacircn họa Mức độ đocirc thị hoacutea tại Việt Nam cograven rất thấp nhưng đang tăng dần (Anh Tacoli vagrave Thanh 2003) Vagraveo năm 2014 dacircn số đocirc thị lagrave 30 triệu người xấp xỉ 33 tổng dacircn số cả nước Dacircn số nocircng thocircn lagrave 607 triệu người chiếm khoảng 67 tổng dacircn số cả nước (GSO 2014a)


Hiện tại trecircn latildenh thổ Việt Nam coacute 54 nhoacutem dacircn tộc khaacutec nhau sinh sống trong đoacute người Kinh chiếm 86 tổng dacircn số cả nước vagrave sống chủ yếu ở những khu vực đồng bằng vagrave caacutec tỉnh ven biển (Oanh 2012) 53 nhoacutem dacircn tộc cograven lại (khoảng 14 tổng dacircn số) hầu hết sống ở những vugraveng sacircu vugraveng xa vagrave miền nuacutei của khu vực Bắc Trung Bộ vagrave Duyecircn hải miền Trung khu vực Tacircy Nguyecircn với điều kiện kinh tế xatilde hội cograven khoacute khăn (Sđd) Hầu hết nocircng dacircn dacircn tộc thiểu số thường coacute năng suất nocircng nghiệp thấp tỷ lệ phaacutet triển chậm vagrave tiếp cận hạn chế với caacutec dịch vụ vagrave tiện iacutech trong đoacute coacute giaacuteo dục (Sđd) 90 dacircn số noacutei tiếng Việt ngoagravei ra một số nhoacutem dacircn tộc noacutei ngocircn ngữ địa phương của họ (như Tagravey Mocircn-Khmer Kadai Mocircng ndash Dao Matilde Lai ndash Đa Đảo Haacuten vagrave Tạng ndash Miến) (Sđd)

Về kinh tế trước năm 1986 Việt Nam coacute nền kinh tế kế hoạch hoacutea tập trung giống như một số nền kinh tế xatilde hội chủ nghĩa Đocircng Acircu Bắt đầu từ năm 1986 chiacutenh saacutech rdquoĐổi mớirdquo đatilde higravenh thagravenh nền rdquoKinh tế thị trường định hướng xatilde hội chủ nghĩardquo trong đoacute tất cả caacutec thagravenh phần kinh tế được mở rộng vagrave an sinh xatilde hội trở thagravenh trọng tacircm chiacutenh Kể từ đoacute nền kinh tế Việt Nam đatilde phaacutet triển nhanh choacuteng tốc độ tăng trưởng kinh tế trung bigravenh hagraveng năm lecircn tới 9 trong giai đoạn 1993-1997 GDP cũng tăng mạnh từ 55 trong những năm 1990 tới 64năm vagraveo những năm 2000 Sau đoacute nền kinh tế tiếp tục tăng trưởng vagrave đạt 67 vagraveo năm 2015 (WB 2016) Do giaacute nhacircn cocircng thấp vagrave chiacutenh saacutech mở cửa thị trường quốc tế Việt nam đatilde thagravenh cocircng trong việc kecircu gọi đầu tư trực tiếp nước ngoagravei (FDI) vagrave đacircy cũng chiacutenh lagrave nguồn vốn đoacuteng goacutep đaacuteng kể cho tăng trưởng kinh tế quốc gia

Hiện Việt Nam đang trong giai đoạn rdquodacircn số vagravengrdquo do lực lượng lao động lớn Số người ở độ tuổi lao động xấp xỉ 537 triệu người (GSO 2015) gấp đocirci số lượng người sống phụ thuộc (UNFPA 2016) Với đặc điểm nagravey gaacutenh nặng dacircn số tại Việt Nam đang ở mức rất thấp Gần một nửa lực lượng lao động lagravem việc trong caacutec lĩnh vực nocircng lacircm ngư nghiệp (463) 215 trong lĩnh vực cocircng nghiệp vagrave xacircy dựng vagrave 332 trong caacutec lĩnh vực khaacutec (Sđd) Cả nước hiện coacute tỷ lệ thất nghiệp hiện rất thấp như sau 21 ở cấp quốc gia 34 tại caacutec khu vực đocirc thị vagrave chỉ coacute 15 tại caacutec khu vực nocircng thocircn nơi coacute tới 70 dacircn số của cả nước đang sinh sống (GSO 2015) Ngược lại tỷ lệ thiếu việc lagravem chiếm 24 trong cả nước vugraveng nocircng thocircn coacute tỷ lệ cao hơn (29) khu vực thagravenh thị (12) Hầu hết những người thất nghiệp rơi vagraveo độ tuổi 14-24 (ILO 2013) Đacircy lagrave một thực tế cần phải được quan tacircm khi hoạch định kịch bản di cư trong tương lai Tuy quốc gia coacute tốc độ phaacutet triển kinh tế nhanh choacuteng vagrave đatilde triển khai nhiều dự aacuten


xoacutea đoacutei giảm nghegraveo thagravenh cocircng nhưng đoacutei nghegraveo vẫn cograven lagrave vấn đề lớn của cả nước Đặc biệt lagrave tigravenh trạng đoacutei nghegraveo của người dacircn tộc thiểu số sống tại những vugraveng nuacutei cao nơi coacute rất iacutet cơ hội thu nhập

Đi đocirci với phaacutet triển kinh tế chất lượng giaacuteo dục cũng đatilde được cải thiện trecircn phạm vi toagraven quốc trong những năm gần đacircy Tỷ lệ biết đọc biết viết trong nhoacutem thanh niecircn (15-25 tuổi) tăng từ 931 năm 2001 lecircn 968 năm 2012 Trong khi tỷ lệ biết đọc biết viết ở người lớn (từ 15 tuổi trở lecircn)1 tăng từ 862 lecircn 891 theo cugraveng kỳ (Bộ Giaacuteo Dục vagrave Đagraveo Tạo 2014) Điều nagravey lagravem gia tăng 0666 điểm giaacute trị cho Việt Nam trong Chỉ số Phaacutet triển Con người (HDI) năm 2014 vagrave đưa Việt Nam vagraveo nhoacutem caacutec nước phaacutet triển con người mức trung bigravenh cugraveng nhoacutem với một số nước như Ai Cập Paraguay Nam Phi Đaacuteng noacutei hơn lagrave từ năm 1980 đến 2014 giaacute trị chỉ số HDI của Việt Nam tăng đến 438 (UNDP 2015)

II2 Dữ liệu mocirci trường Việt NamHai phần ba latildenh thổ đất liền của Việt Nam lagrave đồi nuacutei chủ yếu chạy dagravei từ biecircn giới Tacircy Bắc tới Biển Đocircng Hiện Việt Nam coacute hơn 2700 hograven đảo trecircn Biển Đocircng Đất nước coacute higravenh dagravei vagrave hẹp với hai đồng bằng chacircu thổ lớn ở hai đầu đoacute lagrave Đồng bằng Socircng Hồng ở Miền Bắc vagrave Đồng bằng Socircng Cửu Long ở Miền Nam Giữa hai đồng bằng chiacutenh nagravey lagrave caacutec đồng bằng nhỏ hơn vagrave những vugraveng đồng trũng ở Bắc Trung Bộ vagrave Duyecircn hải miền Trung Cả nước coacute 2360 con socircng vagrave suối chiacutenh dagravei hơn 10km khoảng 8 trong số đoacute lagrave những con socircng lớn (Cộng Hogravea Xatilde Hội Chủ Nghĩa Việt Nam 2002) Hầu hết caacutec socircng đều chảy theo hướng Đocircng Nam về phiacutea biển Đocircng trừ một số socircng ở Tacircy Nguyecircn chảy về phiacutea tacircy hướng về Đồng bằng socircng Mekong phần ở Campuchia (Sđd) Socircng ngogravei Việt Nam thường coacute dograveng chảy lớn sức xacircm thực bagraveo mograven mạnh vagrave mang nhiều phugrave sa (Sđd) Địa higravenh Việt Nam coacute thể chia lagravem ba loại (i) địa higravenh dốc coacute đặc điểm đất bị xoacutei mograven vagrave cằn cỗi đặc biệt ở những vugraveng khocircng coacute kế hoạch sử dụng đất bền vững (ii) địa higravenh bằng phẳng thường bị nước xoacutei mograven gacircy suy thoaacutei đất vagrave (iii) địa higravenh ngập nước coacute đất chua mặn điển higravenh lagrave những khu vực ven biển

Việt Nam coacute khiacute hậu nhiệt đới gioacute mugravea Hệ gioacute mugravea Nam Aacute vagrave gioacute mugravea Đocircng Aacute đều taacutec động mạnh tới Việt Nam đặc biệt mugravea đocircng (ADB 2013)

Caacutec nhoacutem tuổi thanh niecircn (15-25 tuổi) vagrave người trưởng thagravenh (từ 15 tuổi trở lecircn) được triacutech theo nguồn dữ liệu baacuteo caacuteo của Bộ Giaacuteo Dục vagrave Đagraveo Tạo Việt Nam 2014

1


lagrave thời điểm coacute nhiều batildeo gacircy ra mưa lớn dẫn đến lũ lụt vagrave sạt lở đất (ADB 2013) Tổng lượng mưa hagraveng năm lagrave 500ndash2500 mm phần lớn (khoảng 80) tập trung chủ yếu vagraveo mugravea mưa vagraveo caacutec thaacuteng 7 8 9 Tuy nhiecircn trong những năm gần đacircy mưa lớn xuất hiện hầu như quanh năm gacircy ngập lụt ở những thagravenh phố lớn Nhiệt độ số giờ nắng vagrave higravenh thaacutei mưa khaacutec nhau giữa caacutec vugraveng trong cả nước vagrave cũng tugravey theo thời điểm trong năm Ở miền Bắc nhiệt độ trung bigravenh mugravea hegrave khoảng 225-275degC vagrave giảm xuống cograven 15-20degC vagraveo mugravea đocircng Trong khi đoacute ở miền Nam nhiệt độ dao động iacutet hơn từ 28 -29degC vagraveo mugravea hegrave xuống 26-27degC vagraveo mugravea đocircng (Mc Sweeney New vagrave Lizcano 2012) Độ ẩm trong cả nước dao động từ 40-94 Thaacuteng 6 đến thaacuteng 9 coacute độ ẩm cao nhất trong khi đoacute thaacuteng 1 đến thaacuteng 3 coacute độ ẩm thấp nhất

Saacuteu khu vực ở Việt Nam đều coacute điều kiện địa lyacute đa dạng phức tạp khaacutec biệt nhau như sau

1 Vugraveng nuacutei phiacutea Bắc rộng lớn vagrave dacircn số thưa thớt lagrave nơi định cư của nhiều dacircn tộc thiểu số khaacutec nhau Ở những vugraveng nuacutei cao trời thường rất lạnh vagrave lại hay thiếu nước Trong khi vugraveng trung du vagrave chacircn nuacutei thigrave khiacute hậu ocircn hogravea hơn vagrave nguồn nước cũng dồi dagraveo hơn (Do Nguyen vagrave Phung 2013)

2 Đồng bằng chacircu thổ Socircng Hồng coacute điều kiện đất trồng trọt tốt vagrave hệ thống tưới tiecircu phaacutet triển mật độ dacircn số cao chủ yếu lagrave dacircn tộc Kinh

Vugraveng Bắc Trung Bộ vagrave duyecircn hải miền Trung cograven tương đối nghegraveo với thu nhập đầu người thấp nhất vagrave nguồn tagravei nguyecircn thiecircn nhiecircn hạn chế

3 Vugraveng duyecircn hải Nam Trung Bộ lagrave nơi coacute nhiều thiecircn tai đặc biệt lagrave hạn haacuten gacircy ra bởi gioacute phơn khocirc noacuteng trong suốt mugravea hegrave (ADB 2013) batildeo vagrave lũ lụt

4 Khu vực Tacircy Nguyecircn coacute đất trồng trọt tốt vagrave do đoacute coacute điều kiện tốt nhất cho phaacutet triển nocircng nghiệp higravenh thagravenh caacutec đồn điền cagrave phecirc cao su vagrave hạt điều

5 Khu vực Đocircng Nam Bộ coacute kinh tế đa dạng với nhiều thagravenh phố lớn tập trung đầu tư nước ngoagravei cao vagrave coacute thu nhập bigravenh quacircn đầu người cao nhất cả nước


6 Vugraveng đồng bằng Socircng Cửu Long coacute điều kiện thiecircn nhiecircn vagrave thổ nhưỡng tốt lagrave khu vực sản xuất vagrave xuất khẩu luacutea gạo quan trọng nhất Tuy nhiecircn đacircy lại lagrave nơi coacute nhiều vugraveng trũng ngập ngagravey cagraveng chịu nhiều taacutec động của lũ lụt sạt lở đất nước biển dacircng vagrave xacircm nhập mặn

Trong 50 năm qua tần suất vagrave cường độ của thiecircn tai ở Việt Nam ngagravey cagraveng gia tăng nhất lagrave batildeo nhiệt đới vagrave lũ lụt dẫn tới thiệt hại lớn về người vagrave tagravei sản lagravem hư hỏng cơ sở hạ tầng Hagraveng trăm ngagraven người đatilde phải di chuyển chỗ ở nhiều người khaacutec phải rời bỏ quecirc hương vagrave taacutei định cư ở nơi khaacutec do điều kiện sống ngagravey cagraveng khắc nghiệt ở một số khu vực đặc biệt lagrave caacutec vugraveng ven biển Trong bối cảnh taacutec động của biến đổi khiacute hậu đến mocirci trường cộng đồng vagrave sinh kế của con người ngagravey cagraveng nặng nề chuacuteng ta thấy rotilde ragraveng Việt Nam đang phải đối mặt với một tương lai đầy thaacutech thức

II3 Di cư ndash Bằng chứng từ quaacute khứII3a Di cư vagrave xuất cư ra nước ngoagravei

Kể từ khi khaacuteng chiến chống Mỹ kết thuacutec vagraveo năm 1975 vagrave sau đoacute lagrave chiến tranh biecircn giới Việt Trung năm 1979 khoảng 4 triệu người đatilde phải rời bỏ quecirc hương gần một nửa trong số họ di cư sang Mỹ (Miller 2015) Nhiều người đi tagraveu vượt biecircn phải sống trong caacutec trại tị nạn ở Malaysia Indonesia một thời gian trước khi được taacutei định cư tại Mỹ Uacutec vagrave Canada Cograven một số người di cư khaacutec lagrave sinh viecircn vagrave lao động nhập cư đến caacutec nước trong khối xatilde hội chủ nghĩa thời đoacute chủ yếu lagrave Liecircn bang Nga

Cocircng cuộc Đổi mới năm 1986 lagravem dấy lecircn luồng di cư trong vagrave ngoagravei nước đặc biệt hướng tới khối Liecircn Xocirc (Ishizuka 2013) Kể từ đoacute tỷ lệ di cư của người lao động Việt Nam sang nước ngoagravei được duy trigrave ở mức khaacute cao Khoảng 90000 người (trong số đoacute 35 lagrave phụ nữ) rời khỏi quecirc hương mỗi năm để tigravem việc lagravem ở nước ngoagravei chủ yếu ở Nhật Bản Malaysia Hagraven Quốc Đagravei Loan ndash Trung Quốc (Ishizuka 2013 Miller 2015) Trong thực tế mặc dugrave kể từ thời kỳ Đổi Mới đất nước đatilde coacute sự tăng trưởng về kinh tế vagrave phaacutet triển noacutei chung nhưng vẫn coacute khoảng 15 triệu lao động thất nghiệp mỗi năm (Miller 2015) Chiacutenh vigrave lyacute do nagravey Bộ Lao động Thương binh amp Xatilde hội mở rộng thị trường lao động nước ngoagravei cho lao động Việt Nam thocircng qua chương trigravenh di cư đồng thời bảo vệ người di cư khỏi bị lạm dụng vagrave bảo đảm thực thi caacutec tiecircu chuẩn lao động tối thiểu (Ishizuka 2013 Miller 2015) Mỹ vẫn lagrave quốc gia coacute cộng đồng người Việt


tại hải ngoại lớn nhất theo sau lagrave Uacutec vagrave Canada (Miller 2015) Khoảng 30 tổng số người Việt tại hải ngoại lagrave nữ vagrave coacute rất nhiều người trong số họ hagravenh nghề giuacutep việc nhagrave ở Trung Quốc vagrave Ả Rập Xecirc-uacutet (ILO 2015) Ngagravey cagraveng coacute nhiều phụ nữ Việt Nam - hầu hết từ đồng bằng Socircng Cửu Long ndash lấy chồng nước ngoagravei (chủ yếu lagrave chồng người Hagraven Quốc vagrave Đagravei Loan) (Miller 2015)

Nhờ vagraveo số đocircng người lao động Việt Nam tại nước ngoagravei với thu nhập thường cao gần gấp đocirci so với cocircng việc tương tự trong nước (Bộ Ngoại giao Việt Nam 2012) lượng kiều hối cũng đatilde goacutep một phần quan trọng vagraveo sự phaacutet triển kinh tế của Việt Nam Trecircn thực tế lượng kiều hối năm 2014 đatilde quaacute nửa lượng đầu tư nước ngoagravei vagraveo Việt Nam (Miller 2015) Hơn nữa coacute một số khocircng nhỏ người Việt trẻ tuổi xuất cảnh vigrave mục điacutech học tập Caacutec quốc gia họ thường chọn để du học lagrave Uacutec Trung Quốc vagrave Mỹ Những chương trigravenh nghiecircn cứu đagraveo tạo học tập tại nước ngoagravei do nhagrave nước tagravei trợ đoacuteng vai trograve quan trọng để chuẩn bị một đội ngũ cocircng chức vagrave viecircn chức chất lượng cao (theo Bộ Ngoại giao Việt Nam 2012) Tuy nhiecircn rất nhiều học viecircn đatilde quyết định ở lại nước ngoagravei sau thời gian học tập Theo Viện Chiacutenh saacutech Di cư (Bộ Kế hoạch Đầu tư) dugrave đặc điểm nhacircn khẩu học coacute nhiều thay đổi như tăng dacircn số giagrave vagrave giảm tỷ lệ tăng trưởng dacircn số tigravenh trạng thừa lao động coacute năng suất kỹ thuật cao cocircng nhacircn lagravenh nghề coacute thể sẽ thuacutec đẩy di cư quốc tế trong nhiều năm tới (Miller 2015)

Becircn cạnh đoacute dograveng di cư quốc tế đến Việt Nam cũng đang tăng lecircn Người nước ngoagravei nhập cư vagraveo Việt Nam cũng để tigravem việc đặc biệt trong ngagravenh xacircy dựng Tuy nhiecircn dograveng nhập cư vagraveo Việt Nam đang bị hạn chế do sự dư thừa lao động trong nước (Sđd) Cuối cugraveng ngagravenh du lịch đatilde trở necircn ngagravey cagraveng quan trọng với nền kinh tế Việt Nam trong những năm gần đacircy Theo thống kecirc của chiacutenh phủ Việt Nam vagraveo năm 2014 đatilde coacute hơn 78 triệu du khaacutech đến Việt Nam theo visa du lịch (Sđd)

II3b Di cư trong nước

Chiacutenh saacutech của Việt Nam phacircn ra hai loại di cư trong nước (i) Di cư coacute tổ chức vagrave (ii) Di cư tự phaacutet Di cư coacute tổ chức lagrave loại higravenh di cư theo caacutec chương trigravenh được chiacutenh phủ tagravei trợ cho pheacutep caacutec đối tượng thuộc diện tagravei trợ được đăng kyacute tại nơi đến vagrave do đoacute đảm bảo cho họ tiếp cận được toagraven bộ dịch vụ cocircng ở nơi đến Trong khi đoacute những người di cư tự phaacutet tự quyết định điacutech đến magrave khocircng coacute sự hỗ trợ của chiacutenh phủ necircn bị hạn chế trong tiếp cận caacutec dịch vụ cocircng vagrave bảo hiểm ở nơi đến (Anh Tacoli vagrave


Thanh 2003) Nhigraven chung di cư tự phaacutet tại Việt Nam được chiacutenh quyền nhigraven nhận khocircng mấy thiện cảm vagrave vigrave thế ta cần coacute một caacutei nhigraven khaacutec để cocircng nhận những đoacuteng goacutep tiacutech cực của họ cho phaacutet triển kinh tế xatilde hội (Liecircn Hợp Quốc tại Việt Nam 2010)

Sau thời kỳ Phaacutep thuộc (từ 1858 đến 1954) nước Việt Nam lại bị chia cắt thagravenh hai miền Nam ndash Bắc Sự chia cắt nagravey cũng kiacutech hoạt caacutec dograveng di cư lớn trong nước Nhigraven chung ước tiacutenh đatilde coacute khoảng 900000 người di cư từ Bắc vagraveo Nam vagrave 100000 người di cư từ Nam ra Bắc (Anh Tacoli vagrave Thanh 2003) Người Việt Nam coacute lịch sử di cư lacircu đời từ Bắc vagraveo Nam lagrave vigrave nơi đacircy coacute đất đai trugrave phuacute bạt ngagraven hơn ở caacutec khu vực miền Bắc

Trong giai đoạn khaacuteng chiến chống Mỹ (1954-1975) nhiều người ở miền Bắc Việt Nam đatilde phải sơ taacuten khỏi caacutec thagravenh phố lớn đến vugraveng nocircng thocircn để traacutenh bom đạn Cograven ở miền Nam Việt Nam nhiều người bị buộc phải rời khỏi thocircn xoacutem của migravenh đến sống trong caacutec đocirc thị để traacutenh tiếp xuacutec với quacircn đội miền Bắc Những yếu tố nagravey lagravem cho dacircn số thagravenh thị giảm nhanh choacuteng ở miền Bắc nhưng lại tăng nhanh ở miền Nam (Sđd)

Sự kiện hai miền Nam ndash Bắc thống nhất năm 1975 lại lagravem dấy lecircn những đợt di dacircn với qui mocirc lớn cả trong nước vagrave quốc tế Đocircng đảo người dacircn miền Nam lại hồi hương để được đoagraven tụ gia đigravenh Đồng thời nhiều người lại di cư từ nocircng thocircn lecircn thagravenh thị đặc biệt lagrave ở miền Bắc (Anh 2010) dugrave vagraveo thời điểm đoacute việc nagravey khocircng được khuyến khiacutech nhằm kiểm soaacutet tăng trưởng dacircn số tại caacutec khu vực đocirc thị (Anh Tacoli vagrave Thanh 2003) Trong những năm đầu của thập niecircn 1980 higravenh thức di dacircn nocircng thocircn sang nocircng thocircn vagrave thagravenh thị sang nocircng thocircn do nhagrave nước kiểm soaacutet lagrave caacutec dograveng di cư chiacutenh Những chương trigravenh taacutei định cư của chiacutenh phủ khi đoacute hướng đến mục tiecircu cacircn bằng phacircn bổ dacircn số trong cả nước giữa miền Bắc vagrave miền Nam giữa đồng bằng vagrave miền nuacutei giữa những Khu kinh tế mới (NNEZs) ở vugraveng cao phiacutea Bắc miền Trung vagrave miền Nam Việt Nam (Sđd) Tuy nhiecircn caacutec chương trigravenh taacutei định cư khocircng phải luacutec nagraveo cũng thagravenh cocircng đặc biệt ở caacutec khu kinh tế mới Trecircn thực tế khocircng bao lacircu sau người di cư lại trở về quecirc hương hoặc phải di cư đến nơi khaacutec do nơi ở mới thiếu hụt cơ sở hạ tầng vagrave dịch vụ thiết yếu (Sđd)

Cocircng cuộc Đổi Mới kinh tế bắt đầu năm 1986 đatilde thuacutec đẩy sự phaacutet triển của caacutec khu vực kinh tế phi chiacutenh thức vagrave lagravem bugraveng phaacutet di cư Dograveng di cư lớn từ nocircng thocircn sang thagravenh thị được thuacutec đẩy bởi một số yếu tố như sự chuyển dịch sang higravenh thức tư hữu đất vagrave kinh doanh hộ gia đigravenh chế độ


bao cấp chấm dứt dẫn đến nhu cầu phải coacute nơi lagravem việc vagrave sinh sống cụ thể để tiếp cận được caacutec dịch vụ cơ bản cugraveng với một thực tế lagrave đổi mới kinh tế đem lại phồn vinh cho caacutec đocirc thị (Anh Tacoli vagrave Thanh 2003) Cho necircn một lượng lớn người dacircn nocircng thocircn đatilde di cư đến caacutec thagravenh phố lớn như Hagrave Nội thagravenh phố Hồ Chiacute Minh Hải Phograveng vagrave Đagrave Nẵng để tigravem việc vagrave cải thiện kinh tế Một số khu vực khaacutec như caacutec Khu cocircng nghiệp vagrave Khu chế xuất cũng thu huacutet rất nhiều người di cư Di cư tự phaacutet cũng diễn ra giữa caacutec vugraveng nocircng thocircn đặc biệt lagrave từ khu vực trung du vagrave miền nuacutei phiacutea Bắc đến Tacircy Nguyecircn (Anh 2010 Iwai 2010)

Baacuteo caacuteo tổng điều tra về dacircn số vagrave nhagrave ở năm 1999 vagrave 2009 đatilde cung cấp nhiều dữ liệu hữu iacutech cho nghiecircn cứu về caacutec luồng di cư trong nước tại Việt Nam Theo caacutec baacuteo caacuteo nagravey người di cư được định nghĩa lagrave những người coacute nơi sinh sống tại thời điểm điều tra vagrave 5 năm trước thời điểm điều tra khocircng cugraveng một đơn vị hagravenh chiacutenh ở cấp xatilde (CCSC 2010) Cuộc điều tra nagravey đatilde chỉ ra 4 loại di cư (i) Di cư liecircn huyện (ii) Di cư trong huyện (iii) Di cư liecircn tỉnh vagrave (iv) Di cư liecircn vugraveng (CCSC 2010) Cũng theo baacuteo caacuteo điều tra năm 2009 người di cư tại Việt Nam chiếm tỷ lệ cao trong tổng dacircn số Trecircn thực tế khoảng 67 triệu người từ 5 tuổi trở lecircn đatilde di cư trong giai đoạn 2004-2009 (chiếm khoảng 87 tổng dacircn số) Trong số những người di cư trong nước coacute khoảng 21 tương đương khoảng 16 triệu người di cư trong huyện 22 (tương đương 17 triệu) người di cư liecircn huyện vagrave 43 (tương đương 34 triệu) người di cư liecircn tỉnh (GSO 2011)

Cường độ vagrave quatildeng đường đối với di cư trong nước giai đoạn 2004-2009 đều lớn hơn so với giai đoạn 1994 - 1999 Tất cả caacutec loại di cư necircu trecircn đều chịu ảnh hưởng Theo thống kecirc tỷ lệ di cư liecircn vugraveng coacute mức tăng cao nhất từ 19 năm 1999 lecircn 3 năm 2009 Di cư liecircn tỉnh tăng từ 29 năm 1999 lecircn 43 năm 2009 trong khi di cư liecircn huyện tăng từ 16 lecircn 22 cugraveng kỳ (CCSC 2010) Tuy nhiecircn những con số nagravey khocircng bao gồm số người di cư quay về trong giai đoạn 2004-2009 vagrave cũng khocircng chỉ ra được tần suất di cư thời vụ (Anh Tacoli vagrave Thanh 2003 CCSC 2010)

Ngoagravei ra chuacuteng ta cũng cần lưu yacute đến tiacutenh khocircng đồng nhất của nhoacutem di dacircn nội địa Nhiều người coacute cugraveng xuất thacircn từ nocircng thocircn nhưng lại coacute sự khaacutec biệt về tuổi giới vagrave học vấn lagrave tương đối lớn Dữ liệu từ cuộc tổng điều tra dacircn số năm 2009 đatilde cho thấy checircnh lệch độ tuổi của những người di cư trong nước lagrave khaacute lớn vagrave số người di cư nam vagrave nữ lagrave tương đối bằng nhau Điều nagravey cagraveng củng cố xu hướng rdquonữ hoacutea di cư trong


nướcrdquo trong hai thập kỷ qua (GSO 2011) So với nam giới nữ giới di cư trong nước nhiều hơn lagrave ra nước ngoagravei Nhigraven chung di cư dường như lagravem giảm sự khaacutec biệt về tigravenh trạng nghề nghiệp giữa hai giới trong cả nước qua việc nữ giới được tạo điều kiện thuận lợi tham gia vagraveo những cocircng việc magrave trước đacircy lagrave của nam giới (Anh Tacoli vagrave Thanh 2003) Ngagravey cagraveng nhiều người trẻ rời bỏ lagraveng quecirc để đi học vagrave lagravem việc tại thagravenh phố Đaacuteng lưu yacute rằng coacute vẻ phụ nữ trẻ thường di cư đến caacutec tỉnh khaacutec nhiều hơn nam giới trẻ

Từ năm 1994 đến 2009 Tacircy Nguyecircn vagrave Đocircng Nam Bộ lagrave những điểm đến chiacutenh của caacutec dograveng người di cư trong khi Đồng bằng Socircng Cửu Long vagrave vugraveng Bắc Trung Bộ vagrave duyecircn hải miền Trung lagrave những nơi xuất cư chủ yếu Xu hướng nagravey thể hiện rotilde sự trội hơn của dograveng di cư từ nocircng thocircn sang thagravenh thị Hagrave Nội vagrave thagravenh phố Hồ Chiacute Minh lagrave hai đocirc thị lớn ở Việt Nam về quy mocirc dacircn số tăng trưởng dacircn số vagrave phaacutet triển cơ sở hạ tầng Cả hai thagravenh phố đều trở thagravenh những điểm đến chiacutenh của caacutec dograveng di cư trong nước Những trung tacircm đocirc thị như thagravenh phố Hồ Chiacute Minh vagrave Hagrave Nội đang hấp dẫn lao động cả hai giới bởi nhiều lyacute do Nam giới chủ yếu tigravem kiếm cocircng việc trong lĩnh vực xacircy dựng trong khi nữ giới từ caacutec vugraveng nocircng thocircn nghegraveo tigravem cocircng việc khocircng đogravei hỏi kỹ năng cao như giuacutep việc gia đigravenh (Van 2015)

Mặt tiacutech cực của di cư nocircng thocircn - thagravenh thị tại Việt Nam lagrave đoacuteng goacutep của loại higravenh di cư nagravey vagraveo phaacutet triển kinh tế Nhờ vagraveo người di cư từ nocircng thocircn lecircn thagravenh thị nhu cầu lao động trong phaacutet triển cocircng nghiệp tại caacutec trung tacircm đocirc thị được đaacutep ứng Lượng tiền gửi về quecirc nhagrave vagrave sự trao đổi kiến thức vagrave kỹ năng cũng goacutep phần lagravem giảm nhẹ tigravenh trạng bất bigravenh đẳng hiện nay trong cả nước (Liecircn Hợp Quốc tại Việt Nam 2010) Tuy nhiecircn dograveng di cư từ nocircng thocircn lecircn thagravenh thị cũng gacircy ra nhiều vấn đề như lagravem tăng tỷ lệ đoacutei nghegraveo vagrave thất nghiệp cho đocirc thị Hiện tại lượng người di cư đến vagrave đặc biệt những người di cư tự phaacutet từ caacutec vugraveng quecirc nghegraveo thường khocircng coacute cocircng ăn việc lagravem ổn định vagrave bị hạn chế tiếp cận bảo hiểm y tế bảo hiểm xatilde hội (Sđd) Vigrave những lyacute do nagravey người di cư thường ở trong những khu nhagrave tạm tại những khu vực khocircng an toagraven coacute thể bị ảnh hưởng bởi lũ lụt sạt lở đất vagrave caacutec thiecircn tai khaacutec2 Ở Việt Nam hiện nay người dacircn di chuyển tự do hơn tuy nhiecircn họ vẫn bị hạn chế bởi một số quy định vagrave caacutec yếu tố kinh tế xatilde hội khaacutec lagravem hạn chế khả năng

Để biết thecircm thocircng tin về di cư nocircng thocircn ndash thagravenh thị vagrave quaacute trigravenh đocirc thị hoacutea tại Việt Nam xem phần III3c của đaacutenh giaacute nagravey rdquoDi cư trong nước taacutei định cư vagrave laacutenh nạn do mocirci trườngrdquo

2


tigravem kiếm thu nhập ổn định tại nơi ở mới Số lượng người di cư khocircng đăng kyacute ngagravey cagraveng tăng tại Hagrave Nội thagravenh phố Hồ Chiacute Minh vagrave một số khu vực khaacutec cho thấy họ vẫn rất mong muốn được nhập cư với bất kỳ giaacute nagraveo vagrave rủi ro ra sao Thực ra dugrave điều kiện sống bất ổn vagrave an ninh keacutem người di cư đến caacutec thagravenh phố lớn vẫn hi vọng kiếm được nhiều tiền hơn lagravem nocircng vagrave những cocircng việc ở nocircng thocircn Trecircn thực tế những người sống tại thagravenh phố Hồ Chiacute Minh vagrave Hagrave Nội cho biết họ kiếm được iacutet nhất gấp đocirci so với thu nhập hagraveng năm của những người lagravem nocircng nghiệp ở lagraveng quecirc (Sđd)

II3c Di cư bắt buộc do taacutec động của phaacutet triển

Việt Nam đatilde phaacutet triển rất nhanh trong những năm vừa qua với tốc độ cocircng nghiệp hoacutea vagrave hiện đại hoacutea cao Hiển nhiecircn hệ sinh thaacutei ngagravey cagraveng chịu nhiều taacutec động của aacutep lực dacircn số vagrave kinh tế do sự phaacutet triển một số khu vực trong nước đặc biệt lagrave vugraveng duyecircn hải Viacute dụ kinh tế phaacutet triển nhanh choacuteng đatilde tạo aacutep lực lecircn hệ thống cung cấp điện quốc gia Hiện tại mạng lưới socircng ngogravei chằng chịt với hơn 2100 con socircng coacute thể lagrave nguồn cung cấp điện năng Tuy nhiecircn caacutec nhagrave maacutey vagrave đập thủy điện được xacircy dựng từ những thập niecircn 1990 vagrave 2000 lại coacute taacutec động xấu đến mocirci trường vagrave đogravei hỏi phải triển khai những chương trigravenh taacutei định cư rất lớn Theo thocircng tin thu thập được vagraveo năm 2015 coacute khoảng 200000 người bị mất chỗ ở vagrave phải taacutei định cư vigrave caacutec dự aacuten đắp đập thủy điện hơn 90 trong số đoacute lagrave người dacircn tộc thiểu số (LANDac 2015) Hơn nữa caacutec chương trigravenh taacutei định cư cho những người buộc phải di dời để lấy đất cho dự aacuten phaacutet triển thường rất khoacute triển khai trecircn thực tế vagrave cần phải xem xeacutet hagraveng loạt caacutec yếu tố khaacutec

Viacute dụ nhagrave maacutey thủy điện Sơn La ở Tacircy Bắc một trong những dự aacuten thủy điện lớn nhất Đocircng Nam Aacute đatilde khiến hơn 20340 hộ gia đigravenh (khoảng 90000 người) phải di dời Dugrave đatilde rất toagraven diện trong cocircng taacutec đền bugrave vagrave hỗ trợ hồi phục so với những kế hoạch di dời trước đoacute thế nhưng kế hoạch di dời nagravey vẫn khocircng thagravenh cocircng Nguyecircn nhacircn một phần lagrave do người dacircn khocircng được tham gia vagraveo quaacute trigravenh lựa chọn vị triacute taacutei định cư vagrave lập kế hoạch chung của dự aacuten (Dao 2010) Những vấn đề khaacutec khocircng keacutem phần quan trọng bao gồm tigravenh trạng thiếu đất canh taacutec thiếu nước sinh hoạt thiếu cocircng ăn việc lagravem vagrave sinh kế cho những người phải taacutei định cư (Sđd)

Cần phải nhấn mạnh rằng tất cả những sự can thiệp taacutec động quản lyacute


kiến thiết hay chuyển đổi lecircn caacutec lưu vực socircng ở Việt Nam (Sđd) đều ảnh hưởng rotilde rệt lecircn mocirci trường Việc xacircy dựng caacutec đập thủy điện quy mocirc lớn đatilde lagravem mất một phần lớn diện tiacutech rừng tự nhiecircn vagrave đa dạng sinh học nơi đacircy (LANDac 2015) 100000 hecta đất đai magraveu mỡ cho sản xuất nocircng nghiệp giờ đacircy bị chocircn vugravei dưới lograveng hồ thủy điện Những ảnh hưởng nagravey đặc biệt coacute thể thấy rotilde trong trường hợp của vugraveng đồng bằng socircng Cửu Long Việc xacircy đắp đập trecircn lưu vực socircng Mekong đatilde gacircy thiệt hại nặng nề cho hoạt động nocircng nghiệp vagrave ngư nghiệp nơi đacircy (US NIC 2010) Ngoagravei ra việc thay đổi thủy chế lưu vực cograven lagravem tăng thecircm mức độ lũ lụt trung bigravenh buộc người dacircn phải di dời laacutenh nạn hay di cư (Belay vagrave cộng sự 2010) Caacutec đập thủy điện vagrave dự aacuten cầu đường ở thượng nguồn socircng Mekong của Trung Quốc lagravem thay đổi nghiecircm trọng dograveng chảy ở hạ lưu dograveng socircng gacircy ra những thiệt hại chưa từng thấy lecircn mocirci trường đồng bằng chacircu thổ socircng Mekong nhận chigravem đất đai trồng trọt vagrave goacutep phần lagravem tigravenh trạng nhiễm mặn thecircm trầm trọng (Miao vagrave cộng sự 2015)

Khi nhu cầu điện được dự đoaacuten tăng mạnh hagraveng trăm dự aacuten thủy điện mới được lecircn kế hoạch triển khai tại Việt Nam Dĩ nhiecircn những dự aacuten nagravey đều đogravei hỏi phải coacute kế hoạch taacutei định cư cho rất nhiều người trong khi lại coacute thể gacircy ra thecircm nhiều hệ lụy mocirci trường vagrave lagravem trầm trọng thecircm taacutec động của biến đổi khiacute hậu

Vigrave lyacute do nagravey cần phải triển khai hiệu quả hơn nữa những chương trigravenh bảo vệ mocirci trường vagrave những dự aacuten bền vững về mặt mocirci trường trong cả nước

II3d Taacutei định cư

Sau ngagravey đất nước thống nhất vagraveo năm 1975 nhiều chiacutenh saacutech dacircn số đatilde được triển khai nhằm giải quyết caacutec vấn đề về taacutei phacircn bổ dacircn cư vagrave taacutei định cư Những chiacutenh saacutech nagravey tập trung vagraveo ba mục tiecircu chiacutenh (i) giải quyết sự checircnh lệch lớn giữa lực lượng lao động vagrave tagravei nguyecircn thiecircn nhiecircn (ii) giảm aacutep lực dacircn số ở những khu vực coacute mật độ cao nhất vagrave khu vực đocirc thị vagrave (iii) củng cố quốc phograveng vagrave an ninh quốc gia (Anh 2006) Theo đoacute hagraveng ngagraven người được taacutei định cư từ những nơi đocircng dacircn cư như Đồng bằng Socircng Hồng vugraveng trung du vagrave miền nuacutei phiacutea Bắc đến Tacircy Nguyecircn nhằm ngăn chặn dograveng di cư lớn vagraveo caacutec thagravenh phố lớn vagrave nhằm định hướng người dacircn đến caacutec khu vực kinh tế mới (Anh 2006 UNDP 2012) Tuy nhiecircn rất nhiều chương trigravenh taacutei định cư của chiacutenh phủ đatilde khocircng thagravenh cocircng phần lớn lagrave do khoacute khăn trong việc giuacutep những người mới đến hogravea nhập với caacutec cộng đồng dacircn tộc thiểu số chi phiacute taacutei định


cư cao đặc biệt trong cung cấp caacutec dịch vụ vagrave cơ sở hạ tầng vagrave thiếu đất canh taacutec (Anh 2006) Thất vọng về điều kiện sống keacutem ở những khu vực taacutei định cư rất nhiều người đatilde quyết định quay lại quecirc hương migravenh hoặc chuyển đến nơi ở mới (Sđd) Vigrave những lyacute do trecircn vagrave vigrave nguồn lực hạn chế Chiacutenh phủ đatilde phải tạm dừng caacutec chương trigravenh taacutei định cư qui mocirc lớn vagraveo những năm cuối của thập niecircn 1980 (Sđd) Tuy nhiecircn trong những năm gần đacircy caacutec chương trigravenh taacutei định cư của chiacutenh phủ lại gia tăng vagrave hầu hết coacute liecircn quan đến caacutec vấn đề về biến đổi khiacute hậu vagrave mocirci trường (Liecircn Hợp Quốc tại Việt Nam 2010) Caacutec chương trigravenh taacutei định cư trong bối cảnh suy thoaacutei mocirci trường cũng như biến đổi khiacute hậu sẽ được đề cập sacircu hơn tại Chương III mục III3c vagrave trong Bộ cocircng cụ cho caacutec nhagrave hoạch định chiacutenh saacutech tại Chương VI

II3e Vai trograve của tiền gửi

Tiền gửi về quecirc nhagrave lagrave một trong những taacutec động tiacutech cực của di cư trong vagrave ngoagravei nước tại Việt Nam Thocircng qua số tiền nagravey một phần thu nhập của người di cư được chuyển về nơi xuất cư để hỗ trợ tagravei chiacutenh cho gia đigravenh vagrave cộng đồng của họ Theo Ngacircn hagraveng Thế giới Việt Nam đứng thứ 11 trong số caacutec nước nhận kiều hối nhiều nhất trecircn thế giới vagraveo năm 2015 với lượng kiều hối đạt 123 triệu USD (Ngacircn hagraveng Thế giới 2015) Lượng kiều hối tăng lecircn hagraveng năm cho thấy mối liecircn hệ mạnh mẽ giữa người Việt ở hải ngoại với gia đigravenh cộng đồng của họ tại quecirc hương (Bộ Ngoại giao Việt Nam 2012) Mặc dugrave coacute caacutec dịch vụ ngacircn hagraveng tiện lợi vagrave người nhận kiều hối khocircng phải đoacuteng thuế thu nhập caacute nhacircn dường như vẫn coacute một lượng kiều hối khocircng nhỏ được chuyển về nước thocircng qua caacutec kecircnh phi chiacutenh thức

Sự phaacutet triển của caacutec hoạt động kinh tế coacute lợi nhuận cao như thị trường chứng khoaacuten vagrave địa ốc lagrave một trong những lyacute do chiacutenh thu huacutet kiều hối của Việt kiều đầu tư vagraveo trong nước (Thao 2009) Tuy nhiecircn người dacircn chủ yếu sử dụng kiều hối cho chi tiecircu hagraveng ngagravey tiết kiệm hay cho những dịp đặc biệt cũng như cho caacutec mục điacutech giaacuteo dục y tế (Narciso 2015) Ở nocircng thocircn kiều hối coacute thể lagravem giảm nhu cầu baacuten đất trồng luacutea của nocircng dacircn vagrave do đoacute đảm bảo an ninh lương thực cho gia đigravenh vagrave cộng đồng của người di cư (Anh Tacoli vagrave Thanh 2003) Trong trường hợp nagravey người di cư higravenh như đang đoacuteng vai trograve lagrave taacutec nhacircn kinh tế lagravem giảm nhẹ rủi ro vigrave kiều hối coacute thể trở thagravenh một khoản bảo hiểm khi kinh tế bất ổn (Niimi Pham and Reilly 2008) Nhigraven chung trong những năm gần đacircy kiều hối đatilde goacutep phần giảm bớt khoảng caacutech giữa nocircng thocircn vagrave thagravenh thị trecircn cả nước (Liecircn Hợp Quốc tại Việt Nam 2010)



III

CAacuteC THAacuteCH THỨC CHIacuteNH

MỐI QUAN HỆ GIỮADI CƯ MOcircI TRƯỜNG VAgraveBIẾN ĐỔI KHIacute HẬU


III CAacuteC THAacuteCH THỨC CHIacuteNH MỐI QUAN HỆ

GIỮA DI CƯ MOcircI TRƯỜNG VAgrave BIẾN ĐỔI KHIacute HẬU

IIII Những hiện tượng thời tiết bất ngờ vagrave taacutec động tới higravenh thaacutei di cư

III1a Batildeo nhiệt đới docircng lốc vagrave mưa lớn

Với bờ biển dagravei nằm trong vagravenh đai nhiệt đới gioacute mugravea Đocircng Nam Aacute Việt Nam lagrave một trong những quốc gia trecircn thế giới chịu taacutec động lớn nhất của batildeo nhiệt đới vagrave lagrave một trong những nước coacute tỉ lệ di cư vigrave thiecircn tai cao nhất (IDMC 2015) Caacutec cơn mưa lớn theo chu kỳ gioacute mugravea hagraveng năm từ thaacuteng 5 đến thaacuteng 10 ở miền Bắc vagrave miền Nam vagrave từ thaacuteng 9 đến thaacuteng 1 ở caacutec khu vực miền Trung chiếm phần lớn lượng mưa trecircn cả nước (Mc Sweeney New vagrave Lizcano nd)

Đường bờ biển dagravei của Việt Nam cograven hứng chịu taacutec động của mưa lớn batildeo nhiệt đới vagrave docircng lốc từ thaacuteng 6 tới thaacuteng 11 Từ năm 1964-2009 đatilde coacute 311 cơn batildeo đổ bộ vagraveo bờ biển Việt Nam tương đương với tần suất 69 trận batildeo mỗi năm chiếm 627 tổng số caacutec cơn batildeo nhiệt đới tại Biển Đocircng (ISPONRE 2009) Bigravenh quacircn mỗi năm coacute 30 cơn batildeo xuất phaacutet từ biển Tacircy Thaacutei Bigravenh Dương trong đoacute 4-6 cơn batildeo đổ bộ vagraveo Việt Nam để lại hậu quả nặng nề (Hays 2008) Docircng lốc xảy ra gần như quanh năm nhưng chủ yếu vagraveo mugravea mưa Miền Nam coacute nhiều docircng lốc hơn miền Bắc đặc biệt ở miền nuacutei (ISPONRE 2009) Trong những năm gần đacircy đường đi của caacutec cơn batildeo nhiệt đới coacute xu hướng dịch về phiacutea Nam hơn (GFDRR 2011)

Tất cả những hiện tượng thời tiết bất ngờ liecircn quan đến mưa batildeo nagravey thường xảy ra đồng thời ảnh hưởng liecircn hoagraven tới nhau viacute dụ batildeo thường đi kegravem với soacuteng lừng gioacute mạnh soacuteng lớn vagrave kể cả vogravei rồng vvhellip gacircy ra mưa lớn keacuteo dagravei lụt lội lũ queacutet vagrave sạt lở đất Tigravenh trạng nagravey đặc biệt nghiecircm trọng ở vugraveng trung du vagrave miền nuacutei phiacutea Bắc Thecircm vagraveo đoacute đecirc biển bị vỡ dẫn tới xacircm nhập mặn ocirc nhiễm caacutec tầng nước ngọt gần bờ biển vagrave phaacute hủy mugravea magraveng lagravem cho đất nocircng nghiệp khocircng trồng trọt được (Thao Takagi vagrave Esteban 2014) Những lyacute do trecircn cagraveng cho thấy


sức tagraven phaacute khủng khiếp của batildeo vagrave mưa lớn

Từ năm 1990 đatilde coacute những thảm họa lớn do batildeo vagrave docircng lốc gacircy ra lấy đi sinh mạng của hagraveng trăm người vagrave lagravem ảnh hưởng đến hagraveng triệu người khaacutec đặc biệt lagrave những người sống tại những vugraveng nghegraveo khoacute nhất (EM-DAT 2016) Đặc biệt trong 10 năm vừa qua batildeo vagrave mưa lớn đatilde gacircy ra những thiệt hại nặng nề vagrave mất maacutet lớn về kinh tế Năm 2005 batildeo Damrey lagravem 68 người thiệt mạng 28 người khaacutec bị thương 150000 người phải tạm laacutenh (Trung 2013) Năm 2006 batildeo Xangsane đổ bộ vagraveo 15 tỉnh ở Bắc Trung Bộ vagrave duyecircn hải miền Trung gacircy thiệt hại ước tiacutenh tổng cộng 624 triệu USD (Ngacircn hagraveng Thế giới 2010b) Vagraveo năm 2009 batildeo Ketsana cũng đổ bộ vagraveo miền Trung lagravem 163 người thiệt mạng vagrave thiệt hại về kinh tế ước tiacutenh khoảng 750 triệu USD (Ngacircn hagraveng Thế giới 2010b) Vagraveo năm 2012 batildeo Kai-Tak đatilde gacircy ra mưa lớn vagrave lụt lội gacircy thiệt hại cho khoảng 12000 căn nhagrave ở miền Bắc Việt Nam vagrave lagravem mất trắng khoảng hơn 22600 ha hoa magraveu vagrave trang trại (Davies 2013)

Trong mugravea mưa năm 2013 Việt Nam đatilde phải gaacutenh chịu nhiều cơn batildeo liecircn tiếp trong 5 tuần Vagraveo thaacuteng 10 năm 2013 batildeo Wutip đổ bộ vagraveo bờ biển phiacutea Bắc phaacute hủy vagrave gacircy thiệt hại nặng nề cho hơn 200000 ngocirci nhagrave trường học vagrave trung tacircm y tế Gần 19000 ha luacutea gạo hoa magraveu vagrave cacircy lưu niecircn bị phaacute hủy vagrave khoảng 106000 người phải tạm laacutenh (IDMC 2014) Cũng trong thaacuteng đoacute batildeo Nari đổ bộ vagraveo Quảng Nam Đagrave Nẵng gacircy lũ lụt nghiecircm trọng vagrave lagravem khoảng 109000 người phải tạm laacutenh Vagraveo thaacuteng 11 sau khi đaacutenh vagraveo Phillipines batildeo Haiyan đổ bộ vagraveo Việt Nam lagravem khoảng 800000 người phải lacircm vagraveo cảnh magraven trời chiếu đất Theo Cơ sở dữ liệu hiện tượng thời tiết khẩn cấp (EM-DAT) từ thaacuteng 9 đến thaacuteng 11 năm 2013 đatilde coacute khoảng 100 người thiệt mạng trong caacutec cơn batildeo (EM-DAT 2016) Tổn thất về kinh tế do batildeo Nari gacircy ra ước tiacutenh khoảng 71 triệu USD trong khi batildeo Wutip gacircy thiệt hại ước tiacutenh 663 triệu USD (IFRC 2013)

Vagraveo thaacuteng 7 năm 2014 Việt Nam phải chủ động sơ taacuten hơn 180000 người sau khi được tin batildeo Rammasun lagravem gần 3 triệu người mất nhagrave cửa vagrave lagravem thương vong iacutet nhất 54 người tại Philippines sẽ vagraveo Việt Nam Dugrave chủ động phograveng chống vẫn coacute 11 người thiệt mạng trong cơn batildeo nagravey nhiều thị trấn lagraveng mạc bị ảnh hưởng bởi lũ lụt nghiecircm trọng ngay sau đoacute Vagraveo thaacuteng 6 năm 2015 batildeo Kujira đổ bộ vagraveo Tacircy Bắc Việt Nam


kegravem gioacute mạnh mưa lớn lagravem iacutet nhất 9 người chết Theo baacuteo chiacute trong nước coacute iacutet nhất 70 ngocirci nhagrave bị cuốn trocirci 382 ngocirci nhagrave khaacutec bị nhấn chigravem vagrave khoảng 600 ha luacutea vagrave caacutec loại cacircy hoa magraveu khaacutec bị ngập uacuteng

Bộ Tagravei nguyecircn amp Mocirci trường coacute ghi nhận sự gia tăng về số lượng những cơn batildeo mạnh trong những năm gần đacircy vagrave xu hướng nagravey được dự baacuteo lagrave sẽ trầm trọng hơn trong bối cảnh biến đổi khiacute hậu (Thao Takagi vagrave Esteban 2014) Chiacutenh vigrave vậy Ủy ban trung ương về phograveng chống lụt batildeo Việt Nam vagrave Trung tacircm Khiacute tượng Thủy văn Việt Nam đatilde vagrave đang cải thiện hệ thống quan trắc nhằm theo dotildei đường đi của batildeo Đacircy lagrave nỗ lực dự baacuteo về caacutec vugraveng bị taacutec động nhằm đưa ra cảnh baacuteo đầy đủ chuẩn bị ứng phoacute với những rủi ro tiềm tagraveng bằng biện phaacutep sơ taacuten khẩn cấp vagrave caacutec chiến lược giảm thiểu thiệt hại tại nơi coacute thiecircn tai (Bocchini 2014) Trong những năm vừa qua caacutec đợt sơ taacuten khẩn cấp của Chiacutenh phủ vagrave Hội chữ thập đỏ đatilde được triển khai thagravenh cocircng trong một số tigravenh huống nguy ngập (Bocchini 2014) Viacute dụ trong trường hợp batildeo Wutip nơi truacute ẩn tạm thời được dựng trecircn những vugraveng đất cao đồng thời người dacircn đặt bao caacutet gia cố vagrave lagravem hầm truacute batildeo bằng tuacutei caacutet ở những vị triacute xung yếu để bảo vệ nhagrave cửa Trong trường hợp batildeo Haiyan đatilde coacute khoảng 20000 người được sơ taacuten chỉ trong chưa đầy một ngagravey (Sđd)

Thocircng tin iacutet ỏi bằng tiếng Anh về tigravenh higravenh người tạm laacutenh do thiecircn tai cho thấy người Việt Nam coacute xu hướng chỉ truacute ẩn trong luacutec nguy hiểm vagrave khi hiểm nguy chiacutenh coacute vẻ như đatilde qua đi thigrave họ trở về nhagrave cagraveng sớm cagraveng tốt Sửa chữa nhagrave cửa bị hư hỏng được xem lagrave ưu tiecircn hagraveng đầu sau thiecircn tai của người dacircn địa phương với sự hỗ trợ vật liệu xacircy dựng của caacutec tổ chức quốc tế vagrave caacutec tổ chức phi chiacutenh phủ (Sđd) Tuy nhiecircn việc sửa chữa nhagrave cửa thường chỉ đủ để đaacutep ứng với nhu cầu cấp baacutech hơn lagrave mục tiecircu chống chịu trong dagravei hạn Bởi lyacute do nagravey người dacircn sinh sống tại những khu vực liecircn tục coacute rủi ro như trecircn sẽ ngagravey cagraveng dễ bị tổn thương hơn (Sđd)

III1b Lũ lũ queacutet vagrave sạt lở đất

Như đatilde đề cập ở phần trước tại Việt Nam hiện tượng lũ khaacute phổ biến vagrave coacute ảnh hưởng lớn tới đời sống người dacircn (Ngacircn hagraveng Thế giới 2010a) Lũ chậm vagrave định kỳ ở vugraveng ven socircng đatilde gắn liền với sinh kế của người dacircn iacutet nhất lagrave tại một số vugraveng của Việt Nam do vai trograve quan trọng của nước lũ đối với nocircng nghiệp luacutea nước Trong khi đoacute lũ ven biển vagrave ven socircng dacircng cao trong thời gian dagravei coacute thể để lại hậu quả vocirc cugraveng nặng nề cho


cả nước vagrave lagravem gia tăng tiacutenh dễ bị tổn thương của những hộ gia đigravenh bị ảnh hưởng trực tiếp từ đoacute đogravei hỏi phải coacute những chiến lược thiacutech ứng (MMN vagrave AMC 2013) Hầu hết lũ lụt xảy ra gần những con socircng chiacutenh vagrave đồng bằng (như đồng bằng Socircng Hồng vagrave Socircng Cửu Long) coacute mật độ dacircn cư dagravey đặc Cograven lũ queacutet vagrave sạt lở đất lại hay xảy ra ở những vugraveng nuacutei cao tại miền Bắc

Trong giai đoạn 1990 đến 2009 trung bigravenh mỗi năm Việt Nam đoacuten 34 cơn lũ vagrave con số nagravey coacute vẻ ngagravey cagraveng tăng thecircm (Trung 2013) Trong giai đoạn 1989-2010 số người thiệt mạng do lũ lụt chiếm đến 67 trong tổng số người thiệt mạng do thiecircn tai (Nhu 2011) Lũ lụt vagrave lũ queacutet coacute sức tagraven phaacute đặc biệt lớn khi xảy ra đồng thời với những thiecircn tai khaacutec như mưa to vagrave batildeo Từ những năm đầu của thế kỷ 21 mỗi năm thiecircn tai đều xảy ra vagrave ngăn chặn khả năng phaacutet triển vagrave thoaacutet nghegraveo của caacutec hộ gia đigravenh vagrave cộng đồng noacutei chung (Nguyen 2007) Thiecircn tai xảy ra thường xuyecircn cograven gacircy thiệt hại đaacuteng kể về nhagrave cửa cơ sở hạ tầng nocircng nghiệp thủy sản lagravem hagraveng ngagraven người phải sơ taacuten vagrave gacircy tổn thất lớn cho nền kinh tế

Vagraveo thaacuteng 10 năm 2008 coacute iacutet nhất 60 người thiệt mạng vagrave hagraveng ngagraven người mất nhagrave cửa trong caacutec trận lụt nghiecircm trọng ảnh hưởng đến khu vực miền Bắc vagrave miền Trung Vagraveo năm 2010 lũ lụt gacircy ra nhiều tổn thất vagrave thiệt hại ở miền Trung Việt Nam đặc biệt lagrave ở năm tỉnh Quảng Bigravenh Quảng Trị Hagrave Tĩnh Nghệ An vagrave Thừa Thiecircn ndash Huế nhấn chigravem 150000 ngocirci nhagrave cướp đi sinh mạng của 66 người vagrave lagravem nhiều người khaacutec bị thương (Trung 2013) Năm 2011 lũ lụt ở miền Trung tiếp tục lagravem 100 người thiệt mạng vagrave 30000 người phải tạm laacutenh Năm 2014 mưa lớn ở miền Bắc gacircy lũ queacutet vagrave sạt lở đất lagravem iacutet nhất 6 người thiệt mạng Thaacuteng 7 năm 2015 lại xảy ra mưa lớn ở nhiều tỉnh miền Bắc Đặc biệt một số tỉnh phải hứng chịu những trận mưa cực lớn vagrave lũ lụt lũ queacutet vagrave sạt lở đất nghiecircm trọng để lại hậu quả lagrave 30 người thiệt mạng vagrave nhiều người khaacutec bị thương (Davies 2015a) Theo baacuteo caacuteo của Liecircn Hợp Quốc tại Việt Nam (2015a) chiacutenh phủ trung ương vagrave chiacutenh quyền địa phương đatilde kịp thời ứng phoacute thocircng qua hỗ trợ trực tiếp cứu trợ tigravem kiếm vagrave cứu nạn Hội chữ thập đỏ Việt Nam đatilde cung cấp tuacutei cấp cứu cho những cộng đồng bị ảnh hưởng nhất

Trong những năm gần đacircy thagravenh phố Hồ Chiacute Minh cũng thường xuyecircn ngập lụt Nhiều trận mưa lớn lagravem thagravenh phố chigravem trong biển nước trong khi lũ ven socircng cagraveng xảy ra thường xuyecircn hơn ở cả socircng Sagravei Gograven lẫn khu


vực đồng bằng socircng Cửu Long Kể từ giữa thập niecircn 1990 tần suất thời gian vagrave khu vực bị ngập lụt trong thagravenh phố đatilde tăng đaacuteng kể gacircy tổn thất nghiecircm trọng đến kinh tế xatilde hội như tổn thất về cơ sở hạ tầng ocirc nhiễm nước cũng như ugraven tắc giao thocircng (Deltacities n d ) Căn cứ vagraveo địa higravenh thấp vagrave tốc độ đocirc thị hoacutea nhanh của thagravenh phố những dự đoaacuten về biến đổi khiacute hậu cho thấy nguy cơ ngập lụt đocirc thị tại đacircy dự kiến sẽ tăng lecircn trong những năm tới đặt ra nhiều thaacutech thức cho sự phaacutet triển vagrave dacircn số ngagravey cagraveng gia tăng của thagravenh phố (Sđd) Vigrave vậy vagraveo năm 2015 chương trigravenh Cộng taacutec để thiacutech nghi với khiacute hậu giữa Việt Nam vagrave Hagrave Lan đatilde cocircng bố kế hoạch xacircy dựng caacutec hồ trữ nước mới nhằm kiểm soaacutet ngập lụt tại thagravenh phố Hồ Chiacute Minh (Davies 2015b)

Nghiecircn cứu về taacutec động của lũ lụt lecircn sinh kế của người dacircn cagraveng quan trọng hơn ở Đồng bằng socircng Cửu Long nơi rất cần caacutec đợt lũ chậm vagrave định kỳ để tưới tiecircu đồng ruộng tạo mocirci sinh cho caacute bồi đắp phugrave sa cho đất (Warner vagrave cộng sự 2009) Chiếm chỉ 40 đất canh taacutec cả nước (Warner vagrave cộng sự 2009) nhưng khu vực dacircn cư đocircng đuacutec nagravey lại sản xuất ra hơn 50 lượng lương thực vagrave 60 sản lượng caacute cả nước (Minh 2000) Tuy nhiecircn tần suất caacutec đợt lũ lụt nghiecircm trọng tăng mạnh trong vograveng 40 năm qua đatilde gacircy hậu quả nghiecircm trọng cho khu vực gacircy thiệt hại cho cocircng trigravenh xacircy dựng vagrave hoa magraveu lagravem cho hagraveng ngagraven gia đigravenh phải tạm laacutenh (Entzinger vagrave Scholten 2015) Vagraveo năm 2011 vugraveng Đồng bằng Socircng Cửu Long đatilde phải hứng chịu trận lụt lịch sử lagravem 85 người thiệt mạng vagrave khoảng 13000 gia đigravenh mất nhagrave cửa Rất nhiều người tạm laacutenh phải sống ở những nơi tạm bợ trong vograveng hơn saacuteu thaacuteng Nocircng nghiệp bị tổn thất nghiecircm trọng với hơn 4450 ha luacutea bị ngập uacuteng (Davies 2013) Một số nghiecircn cứu được thực hiện trong khu vực cho thấy đatilde coacute hiện tượng nhiều người di cư đến caacutec trung tacircm đocirc thị tigravem việc lagravem thời vụ để traacutenh lũ trong những năm gần đacircy vagrave ngagravey cagraveng nhiều gia đigravenh vagrave cộng đồng ven socircng được taacutei định cư tới những vugraveng an toagraven hơn thocircng qua những kế hoạch của Chiacutenh phủ3 (Warner vagrave cộng sự 2009)

III1c Động đất

Dugrave nằm rất gần rdquoVagravenh đai lửa Thaacutei Bigravenh Dươngrdquo nơi xảy ra 90 caacutec trận động đất trecircn thế giới nhưng trong những năm gần đacircy Việt Nam chỉ coacute vagravei trận động đất Miền Bắc đặc biệt lagrave vugraveng Tacircy Bắc thường xuất hiện động đất hơn những vugraveng khaacutec trong cả nước (Ngo Nguyen vagrave Nguyen

Để biết thecircm thocircng tin về kế hoạch taacutei định cư tại Đồng bằng Socircng Cửu Long xem phần III3c trong baacuteo caacuteo rdquoDi cư trong nước taacutei định cư vagrave laacutenh nạn do mocirci trườngrdquo

3


2008) Noacutei đuacuteng hơn vugraveng nagravey thường chịu ảnh hưởng của những trận động đất coacute tacircm chấn ở caacutec khu vực lacircn cận (chủ yếu lagrave miền Bắc nước Cộng Hogravea Dacircn Chủ Nhacircn Dacircn Lagraveo vagrave Nam Trung Hoa) Viacute dụ dư chấn của động đất ở Nam Oun (Cộng Hogravea Dacircn Chủ Nhacircn Dacircn Lagraveo) năm 2001 lagravem sập 130 căn nhagrave cugraveng nhiều thiệt hại về nhagrave cửa khaacutec ở vugraveng Tacircy Bắc Việt Nam (Sđd) Vagraveo năm 2005 coacute nhiều trận động đất nhỏ khaacutec được ghi nhận khocircng chỉ ở miền Bắc magrave cograven ở miền Trung vagrave miền Nam tuy nhiecircn caacutec cơn địa chấn nagravey khocircng để lại hậu quả lớn

Gần đacircy đatilde coacute nhiều nghiecircn cứu phacircn tiacutech vagrave dự baacuteo taacutec động của động đất ở miền Bắc Việt Nam đặc biệt lagrave ở Hagrave Nội (Tuladhar Cuong vagrave Yamazaki 2004 Ngo Nguyen vagrave Nguyen 2008 Phuong 2012) Chuacuteng ta cũng thấy rotilde ragraveng đatilde coacute nhiều nỗ lực nhằm hạn chế bớt thiệt hại tiềm tagraveng do động đất

III1d Chaacutey rừng

Tại Việt Nam mặc dugrave chaacutey rừng khocircng phải loại thiecircn tai nguy hiểm vagrave thường xuyecircn nhất nhưng hagraveng năm đều coacute xảy ra Rừng Việt Nam thường coacute nhiều loagravei cacircy rụng laacute hoặc baacuten rụng laacute dẫn đến nguy cơ chaacutey rừng cao vagraveo mugravea khocirc vagrave mugravea rừng rụng laacute (FAO 2016)

Nhiều vugraveng đất thấp vagrave cao nguyecircn trước đacircy được bao phủ bởi rừng laacute rộng xanh hoặc xanh theo mugravea nay phần lớn chỉ lagrave trảng cỏ (savan) với caacutec tầng cacircy bụi dễ xảy ra chaacutey rừng (Sđd) Vugraveng Đồng bằng Socircng Cửu Long cũng dễ bị chaacutey rừng Chaacutey rừng đatilde từng gacircy hậu quả nghiecircm trọng tại Vườn quốc gia Tragravem Chim một trong những vugraveng sinh thaacutei đầm lầy nước ngọt cuối cugraveng tại Đồng bằng Socircng Cửu Long Điều nagravey nhấn mạnh sự cần thiết trong việc cải thiện caacutec biện phaacutep phograveng chống vagrave dập tắt chaacutey rừng

Hoạt động của con người cũng lagrave nguyecircn nhacircn chiacutenh gacircy necircn chaacutey rừng vagrave thảm cỏ tại Việt Nam cụ thể như sau (i) người dacircn địa phương dugraveng lửa để bẫy vagrave săn bắt thuacute hoang trong rừng hun khoacutei để lấy mật ong hoặc (ii) dugraveng lửa cho mục điacutech nocircng nghiệp (Hien 2007) Hơn nữa caacutec vụ chaacutey thảm cỏ tại miền Nam Việt Nam trong một số trường hợp lagrave do quacircn đội Mỹ trước đacircy dugraveng thuốc diệt cỏ vagrave bom migraven để phaacute rừng cũng như caacutec hoạt động phaacutet quang cơ giới vagrave đốt rừng (Henkel 2015) Tuy nhiecircn khocircng coacute bằng chứng nagraveo cho thấy chaacutey rừng dẫn đến di cư


III2 Quaacute trigravenh biến đổi khiacute hậu diễn biến từ từ vagrave taacutec động lecircn caacutec higravenh thaacutei di cư

III2a Nước biển dacircng

Dữ liệu trecircn caacutec maacutey đo thủy triều dọc theo bờ biển của Việt Nam cho thấy từ năm 1993 đến 2008 mực nước biển dacircng đều đặn khoảng 29-30 mm mỗi năm điều nagravey cũng giống với xu hướng toagraven cầu (Bộ Tagravei nguyecircn Mocirci trường 2012) Tuy nhiecircn trong 50 năm qua mực nước biển trecircn thực tế đatilde dacircng 20 cm (ISPONRE 2009) Nước biển dacircng lagravem ảnh hưởng vagrave phaacute hủy caacutec tagravei nguyecircn thiecircn nhiecircn khaacutec như rừng đất nocircng nghiệp nguồn nước uống vagrave đời sống hoang datilde Viacute dụ caacutec khu vực đất nocircng nghiệp vagrave đất vườn rộng lớn vagrave khu vực nuocirci tocircm đatilde bị thu hẹp do độ mặn tăng vagrave lũ lụt

Vagraveo cuối năm 2016 những khu bảo tồn như Tragravem Chim U Minh Thượng Đất Mũi Hagrave Tiecircn vagrave Tragrave Sư đang ở mức nguy cơ cao Nếu mực nước biển tiếp tục dacircng với tốc độ như hiện nay một số vugraveng đất ven biển sẽ bị nhận chigravem bờ biển tăng khả năng xoacutei lở vagrave hệ sinh thaacutei vagrave cơ sở hạ tầng của một số thagravenh phố duyecircn hải bị đe dọa trực tiếp (Phan vagrave Tran 2009) Theo dự đoaacuten nếu mực nước biển dọc bờ biển Việt Nam dacircng 1m hơn 10 diện tiacutech của vugraveng Đồng bằng socircng Hồng đocircng đuacutec vagrave 39 diện tiacutech Đồng bằng Socircng Cửu Long sẽ bị nhận chigravem Hai khu vực đồng bằng nagravey thực sự phải đang đối mặt với những nguy cơ lớn nhất Đồng bằng Socircng Cửu Long lagrave một trong ba đồng bằng lớn trecircn thế giới dễ bị tổn thương nhất do nước biển dacircng cugraveng với đồng bằng Socircng Hằng-Brahmaputra tại Bangladesh vagrave đồng bằng Socircng Nile tại Ai Cập (ADB 2013b)

Những nghiecircn cứu về taacutec động của biến đổi khiacute hậu đến di cư tại Việt Nam cho thấy rằng khi mực nước biển dacircng 1m sẽ coacute hơn 7 triệu người phải di tản nhagrave ở của hơn 142 triệu người tại Đồng bằng Socircng Cửu Long vagrave một nửa diện tiacutech đất canh taacutec sẽ bị nhấn chigravem (Warner vagrave cộng sự 2009) Hơn nữa hiện tượng nagravey cũng lagravem mức triều tại socircng Sagravei Gograven vagrave socircng Đồng Nai dacircng cao lagravem tăng lụt lội tại thagravenh phố Hồ Chiacute Minh vagrave ở toagraven bộ miền Nam Việt Nam noacutei chung Theo dự baacuteo mực nước biển tăng cũng sẽ taacutec động tới thagravenh phố Hagrave Nội nằm ngay becircn socircng Hồng nơi chưa từng bị vỡ đecirc kể cả trong những đợt lũ mạnh nhất (UNDP 2012127) Vigrave lyacute do nagravey thagravenh phố đatilde xacircy dựng một dự aacuten thiacutech ứng lũ lụt bao gồm gia cố hệ thống đecirc củng cố hai bờ socircng Hồng (UNDP 2012) Nước biển dacircng kết hợp với những hiện tượng biến đổi khiacute hậu diễn biến từ từ khaacutec coacute khả năng lagravem tăng nguy cơ xacircm nhập mặn vagrave lagravem suy


thoaacutei nguồn tagravei nguyecircn nước ngọt lagravem giảm tiacutenh bền vững của diện tiacutech đất canh taacutec vagrave phaacute hủy rừng ngập mặn đặc biệt lagrave tại miền Nam Việt Nam (ADB 2013a)

III2b Xoacutei lở bờ biển

Việt Nam coacute bờ biển dagravei 3260 km keacuteo dagravei qua địa giới của 24 tỉnh vagrave 127 quận huyện đocirc thị vagrave nocircng thocircn Hiện đường bờ biển đang chịu taacutec động của một số nguy cơ bao gồm xoacutei lở bờ do caacutec yếu tố tự nhiecircn như soacuteng mạnh batildeo vagrave docircng lốc Quaacute trigravenh xoacutei lở xảy ra ở caacutec mức độ cường độ vagrave phạm vi khaacutec nhau ở những vugraveng khaacutec nhau nhưng kể từ năm 1990 hiện tượng nagravey trở necircn ngagravey cagraveng rotilde ragraveng hơn hết đặc biệt lagrave dọc theo bờ biển (Cat vagrave cộng sự 2005) Biến đổi khiacute hậu vagrave đặc biệt lagrave nước biển dacircng đang lagravem trầm trọng thecircm quaacute trigravenh xoacutei lở bờ biển Hơn nữa caacutec dự aacuten phaacutet triển ven biển vagrave những cocircng trigravenh gia cố khocircng phugrave hợp cagraveng lagravem ảnh hưởng xấu lecircn đường bờ biển Vagraveo mugravea mưa khi mực nước biển dacircng kết hợp với lũ thủy triều bờ biển cagraveng bị xoacutei lở mạnh Mực nước biển dacircng cao cugraveng với soacuteng lớn nhiều khi đatilde tragraven đecirc lagravem xoacutei mograven chacircn đecirc vagrave đụn caacutet

Hiện tượng xoacutei lở bờ biển nhigraven chung coacute phần giảm đi ở nơi nagraveo coacute rừng ngập mặn Đacircy chiacutenh lagrave vugraveng sinh sản quan trọng của caacutec loagravei thủy sinh đồng thời lagrave tấm phecircn chống batildeo Người dacircn Bắc Trung Bộ vagrave duyecircn hải miền Trung đatilde yacute thức được giaacute trị phograveng hộ của rừng ngập mặn vagrave do đoacute rất ủng hộ kế hoạch cải tạo lại rừng ngập mặn Do dễ bị taacutec động bởi caacutec thiecircn tai bất ngờ (như batildeo mưa lớn lũ lụt) necircn đồng bằng Socircng Hồng vagrave khu vực miền Trung cũng xảy ra hiện tượng xoacutei lở bờ mạnh mẽ (Thao Takagi vagrave Esteban 2014) Vấn đề xoacutei lở bờ biển tại miền Nam Việt Nam vagrave đặc biệt lagrave tại Đồng bằng Socircng Cửu Long ngagravey cagraveng trầm trọng hơn trong vograveng 25 năm qua Xoacutei lở nặng nề nhất xảy ra tại caacutec khu vực ven biển Cần Giờ thagravenh phố Hồ Chiacute Minh Đocircng Hải tại tỉnh Tragrave Vinh Ngọc Hiển Đầm Dơi vagrave Trần Văn Thời tại Cagrave Mau (xem Higravenh 2) Ở những vugraveng nagravey xoacutei lở bờ đe dọa nghiecircm trọng đến caacutec khu định cư phaacutet triển kinh tế vagrave an ninh lương thực (Sđd) Diện tiacutech rừng ngập mặn suy giảm đatilde lagravem xoacutei lở trở necircn trầm trọng hơn tạo điều kiện cho lũ lụt vagrave xacircm nhập mặn vagraveo đất liền


Higravenh 2 Sơ đồ những khu vực ven biển bị xoacutei lở nghiecircm trọng nhất tại miền Nam Việt Nam

Nguồn Theo tagravei liệu của Thao Takagi vagrave Esteban (2014) từ Google Maps

Xoacutei lở bờ biển rotilde ragraveng lagrave một trong những lyacute do thuacutec đẩy caacutec kế hoạch taacutei định cư của chiacutenh phủ ở những vugraveng tất yếu chịu taacutec động vagrave khocircng thể sinh sống được

III2c Tăng nhiệt độ

Tăng nhiệt độ lagrave một trong những hậu quả dễ thấy nhất của biến đổi khiacute hậu vagrave coacute biểu hiện đặc biệt rotilde rệt ở Việt Nam Theo tiacutenh toaacuten nhiệt độ trung bigravenh năm tăng khoảng 05degC trong vograveng 50 năm qua (Schmidt-Thomeacute vagrave cộng sự 2015) Số ngagravey noacuteng tăng lecircn tại hầu hết caacutec trạm quan trắc đặc biệt lagrave miền Bắc vagrave Tacircy Nguyecircn nhưng lại giảm


tại một số trạm ở phiacutea Nam Tuy nhiecircn số đợt nắng noacuteng tăng lecircn trong cả nước (UNDP 2015)

Theo Mocirc higravenh khiacute hậu toagraven cầu (GCM) nhiệt độ được dự baacuteo sẽ ở mức tăng 08˚C đến 27˚C từ nay đến thập niecircn 2060 vagrave 14˚C đến 42˚C vagraveo thập niecircn 2090 (Haggar vagrave Schepp 2011)

Những xu hướng nagravey sẽ coacute taacutec động tiecircu cực lecircn đất đai đa dạng sinh học rừng vagrave sức khỏe Những mối liecircn hệ nagravey rất phức tạp vagrave do thiếu năng lực thiacutech ứng necircn nhiều khu vực vagrave hệ thống tự nhiecircn sẽ bị ảnh hưởng tiecircu cực Viacute dụ hệ thống rừng ngập mặn coacute thể ngagravey cagraveng suy thoaacutei do nhiều vụ chaacutey rừng vagrave do thiếu những khu vực sinh thaacutei tương tự trecircn đất liền (ADB 2013a) Theo dự baacuteo nhiệt độ tăng được sẽ taacutec động đaacuteng kể tới nhu cầu nước vagrave tốc độ tăng trưởng của hoa magraveu tỷ lệ mắc sacircu bệnh theo đoacute cũng tăng lecircn đaacuteng kể (Ngacircn hagraveng Thế giới 2011) Như vậy những nỗ lực di dời caacutec cộng đồng tại Đồng bằng Socircng Cửu Long để dagravenh chỗ cho khu dự trữ thiecircn nhiecircn nhằm bảo vệ vagrave khocirci phục hệ sinh thaacutei rừng ngập mặn của chiacutenh quyền địa phương lagrave đặc biệt quan trọng Dugrave số đợt lạnh taacutec động đến Việt Nam đatilde giảm hẳn trong suốt hơn hai thập kỷ qua vugraveng Trung du vagrave miền nuacutei phiacutea Bắc vẫn lagrave nơi thường xuyecircn đoacuten những đợt reacutet keacuteo dagravei lagravem giảm năng suất caacutec mugravea vụ chiacutenh vagrave lagravem gia suacutec vật nuocirci bệnh chết (Do Nguyen vagrave Phung 2013) Những vấn đề nagravey trở necircn đặc biệt trầm trọng vagraveo năm 2013

III2d Xacircm nhập mặn

Xacircm nhập mặn ngagravey cagraveng gia tăng trong cả nước Do hậu quả của nước biển dacircng dograveng chảy thượng nguồn bị giảm khocirc hạn vagrave số ngagravey khocirc noacuteng gia tăng nước mặn ngagravey cagraveng lấn sacircu vagraveo trong đất liền tại khu vực hạ lưu socircng Hồng socircng Thaacutei Bigravenh socircng Đồng Nai cũng như lưu vực Đồng bằng Socircng Cửu Long (UNDP 2015) Do aacutep lực của thủy triều nước mặn đatilde vagraveo sacircu từ 30-50km trong khu vực đồng bằng socircng Hồng vagrave 60-70km sacircu trong đồng bằng socircng Cửu Long Như mocirc tả ở phần II3c về rdquoDi cư bắt buộc do taacutec động của phaacutet triểnrdquo xacircm nhập mặn cũng coacute nguyecircn nhacircn từ tigravenh trạng lưu lượng dograveng chảy giảm suacutet vagrave caacutec đồng bằng chacircu thổ khocircng được bồi đắp thecircm phugrave sa do con người xacircy đập ngăn socircng (CGIAR 2016) Đatilde coacute hơn 17 triệu ha đất đatilde bị nhiễm mặn ở Đồng bằng Socircng Cửu Long vagrave diện tiacutech nagravey dự kiến sẽ tăng lecircn 22 triệu ha trừ phi coacute những biện phaacutep quản lyacute phugrave hợp (Hanh vagrave Furukawa 2007) Đồng thời ở khu vực phiacutea Đocircng Bắc của đồng bằng socircng Hồng xacircm nhập mặn đatilde


đi sacircu vagraveo đất liền từ 4-10km (Thanh vagrave cộng sự 2004) Điều nagravey đang gacircy ra những vấn đề nghiecircm trọng cho nocircng nghiệp ven biển vagrave cho caacutec ngagravenh kinh tế khaacutec (Sđd) Dọc bờ biển miền Trung tỉnh Thừa Thiecircn Huế với dacircn số gần một triệu người cũng lacircm vagraveo tigravenh trạng thiếu nước ngọt cho nocircng nghiệp sinh hoạt vagrave sản xuất cocircng nghiệp do nước bị nhiễm mặn (Sđd) Hơn nữa quaacute trigravenh nhiễm mặn đatilde để lại nhiều hậu quả tiecircu cực lecircn mocirci trường ven biển Việt Nam như giảm mật độ rừng ngập mặn vagrave suy giảm đa dạng sinh học biển (ISPONRE 2009)

Trong những năm gần đacircy độ mặn cao ở khu vực đồng bằng socircng Cửu Long taacutec động rất xấu tới canh taacutec luacutea đogravei hỏi Chiacutenh phủ Việt Nam Chương trigravenh Phaacutet triển của Liecircn Hợp Quốc (UNDP) vagrave caacutec tổ chức quốc tế khaacutec cugraveng nhau bagraven caacutech phối hợp để giải quyết vấn đề nagravey Vấn đề nhiễm mặn cagraveng trở necircn cấp baacutech vagrave trầm trọng hơn trong đợt hạn haacuten do hiện tượng El Nintildeo vagraveo năm 2015 2016 tại Đồng bằng Socircng Cửu Long (IRRI nd) Tigravenh trạng xacircm nhập mặn trầm trọng gacircy ra bởi đợt hạn lớn keacuteo dagravei nagravey taacutec động hết sức tiecircu cực đến nocircng nghiệp ngư nghiệp vagrave sinh kế của người dacircn trong vugraveng (CGIAR 2016)4

III2e Sa mạc hoacutea vagrave hạn haacuten

Coacute nhiều tiecircu chiacute để đaacutenh giaacute hạn haacuten nhưng noacutei chung coacute hai kiểu hạn haacuten cần được quan tacircm lagrave hạn haacuten trong nocircng nghiệp vagrave hạn haacuten khiacute tượng Hạn haacuten trong nocircng nghiệp lagrave tigravenh trạng đất khocircng đủ độ ẩm để đaacutep ứng nhu cầu của một loại cacircy trồng cụ thể cograven hạn haacuten khiacute tượng lagrave sự thiếu hụt lượng mưa trong một thời gian dagravei (FAO 2013) Dugrave coacute lượng mưa lớn hagraveng năm nhưng dường như năm nagraveo Việt Nam cũng coacute hạn haacuten khiacute tượng đặc biệt lagrave vugraveng Đocircng Bắc Đồng bằng Socircng Hồng vagrave cả Đồng bằng Socircng Cửu Long (Ngacircn hagraveng Thế giới 2010a) Phacircn bổ nguồn nước trecircn cả nước coacute thể thay đổi khaacute lớn vagrave do sự thất thường của chế độ gioacute mugravea coacute mugravea coacute thể lũ lụt nghiecircm trọng trong khi coacute mugravea lại thiếu lũ dẫn tới hạn haacuten nghiecircm trọng (Ngacircn hagraveng Thế giới 2011) Khocirc hạn vagrave thiếu nước keacuteo dagravei trong vagravei thaacuteng rất phổ biến vagrave xảy ra với tần suất ngagravey cagraveng cao vagraveo mugravea khocirc tại Việt Nam trong những năm gần đacircy như caacutec năm 2004 2005 2010 vagrave 2015 Như đatilde trigravenh bagravey nhiệt độ tăng vagrave lượng mưa thay đổi taacutec động lớn đến nguồn nước vagrave nocircng nghiệp Một số dự baacuteo cho rằng hagraveng năm hạn haacuten lagravem ảnh hưởng tới hơn 254000 ha hoa magraveu trong đoacute coacute 25000 ha luacutea vagrave 178000 ha cagrave phecirc vagrave lagravem khoảng 38 triệu người thiếu nước sinh hoạt trong cả nước

Thocircng tin về những thiệt hại magrave hiện tượng El Nintildeo gacircy ra ở đồng bằng socircng Cửu Long được trigravenh bagravey ở Chương III phần III2e rdquoSa mạc hoacutea vagrave hạn haacutenrdquo trong baacuteo caacuteo nagravey

4


Caacutec đợt hạn haacuten trong mugravea khocirc năm 1998 vagrave hạn haacuten xảy ra vagraveo giữa năm 2015 lagrave hậu quả của hiện tượng El Nintildeo được coi lagrave những đợt hạn haacuten lịch sử xảy ra trecircn diện rộng trong cả nước Trong suốt mugravea hegrave năm 2015 nhiệt độ lecircn rất cao (từ 35degC đến 42degC) trong khi đoacute lượng mưa chỉ ở mức 40-250mm chỉ đạt 5-20 mức trung bigravenh hagraveng năm Những yếu tố trecircn đi kegravem với độ ẩm khocircng khiacute thấp vagrave gioacute khocirc-noacuteng thổi từ Lagraveo sang lagravem cạn nước caacutec con kecircnh rạch hồ đặc biệt ở Tacircy Nguyecircn vagrave Đocircng Nam Bộ Hơn nữa độ ẩm của những vật liệu dễ chaacutey giảm xuống dưới 15 Tại miền Nam hagraveng triệu người thiếu nước sinh hoạt Baacuteo caacuteo của Liecircn Hợp Quốc tại Việt Nam cocircng bố vagraveo cuối thaacuteng 4 năm 2016 đatilde chỉ ra rằng 18 tỉnh vẫn cograven chịu thiệt hại nặng nề do hạn haacuten 22 tỉnh vẫn bị ảnh hưởng (mặc dugrave khocircng quaacute nghiecircm trọng) vagrave 52 tỉnh đatilde được Chiacutenh phủ hỗ trợ kể từ giữa năm 2015 (Liecircn Hợp Quốc tại Việt Nam 2016)

Tigravenh trạng thiếu nước sử dụng nước uống bẩn cugraveng với vấn đề rủi ro an ninh lương thực vigrave mất mugravea do hạn haacuten lagrave những yếu tố coacute khả năng lagravem gia tăng tỷ lệ suy dinh dưỡng ở mức độ trầm trọng trong cả nước (Liecircn Hợp Quốc tại Việt Nam 2016) Vugraveng Đồng bằng Socircng Cửu Long lại lagrave một trong những vugraveng bị ảnh hưởng nặng nề nhất do ảnh hưởng của hạn haacuten vagrave xacircm nhập mặn lecircn 400000 ha đất canh taacutec (CGIAR 2016) Vigrave vậy kể từ cuối năm 2015 Chiacutenh phủ đatilde phải cứu trợ 5221 tấn lương thực cho ba khu vực bị hạn haacuten ảnh hưởng nặng nề nhất vagrave chi ngacircn saacutech 1008 tỷ (45 triệu USD) cứu trợ cho hạn haacuten (Liecircn Hợp Quốc tại Việt Nam 2016) Tuy nhiecircn caacutec tagravei liệu khocircng đề cập đến di cư như một caacutech đối phoacute của người dacircn ở những vugraveng chịu ảnh hưởng của El Nintildeo Coacute lẽ vẫn chưa coacute mối tương quan rotilde ragraveng nagraveo giữa di cư vagrave hạn haacuten trầm trọng Tuy nhiecircn do taacutec động đến sinh kế vagrave an ninh lương thực noacutei chung coacute thể hạn haacuten vagrave xacircm nhập mặn đang vagrave sẽ taacutec động ngagravey cagraveng nhiều vagraveo xu hướng di cư dagravei hạn vagrave di cư thời vụ ra khỏi những vugraveng bị ảnh hưởng nhiều nhất trong cả nước (Koubi vagrave cộng sự n d) vagrave đặc biệt lagrave di cư khỏi khu vực đồng bằng socircng Cửu Long về caacutec đocirc thị lớn

III2f Suy thoaacutei đất vagrave rừng

Việt Nam coacute khoảng 13 triệu ha đất rừng (khoảng 40 tổng diện tiacutech đất tại Việt Nam) trong đoacute khoảng 3 triệu ha rừng trồng Ngoagravei ra trong số 25 triệu người đang sinh sống gần rừng hay trong rừng tại Việt Nam những người nghegraveo đặc biệt phụ thuộc vagraveo lacircm sản để phục vụ caacutec nhu cầu cơ bản (Ngacircn hagraveng Thế giới 2011) Bảy triệu ha đất rừng (khoảng 20 tổng diện tiacutech đất toagraven quốc) đatilde bị suy thoaacutei trong nửa sau của thế


kỷ 20 (Cộng hogravea Xatilde hội Chủ nghĩa Việt Nam 2002) Rừng ngập mặn giảm từ 400000 ha năm 1943 xuống cograven chưa đầy 60000 ha vagraveo năm 2008 do chuyển đổi mục điacutech sử dụng đất sang nocircng nghiệp phaacutet triển cơ sở hạ tầng đốn cacircy lấy gỗ traacutei pheacutep khai thaacutec cạn kiệt vagrave nạn chaacutey rừng (Ngacircn hagraveng Thế giới 2011) Hơn nữa lượng mưa với cường độ cao ở một số mugravea kỹ thuật tưới tiecircu khocircng phugrave hợp vagrave nhigraven chung thiếu caacutec biện phaacutep khuyến khiacutech nocircng dacircn aacutep dụng caacutec chiến lược quản lyacute tagravei nguyecircn bền vững đatilde dẫn đến hiện tượng thoaacutei hoacutea đất ở mức độ cao trong những năm gần đacircy vagrave tigravenh trạng sử dụng thuốc trừ sacircu phacircn boacuten hoacutea học bừa batildei Kết quả lagrave năng suất cacircy trồng suy giảm tầng nước ngầm vagrave nước mặt bị ocirc nhiễm (ADB 2013a) Như đatilde đề cập ở phần trước sự suy giảm nagravey dẫn đến lũ queacutet vagrave sạt lở đất gacircy rủi ro lớn ngagravey cagraveng tăng cho sinh kế vagrave nơi sinh sống của người dacircn Khoảng 11 triệu ha đất ở ven biển trong đoacute 70 diện tiacutech đất đang được canh taacutec vagrave khoảng 930000 ha tại Đồng bằng Socircng Cửu Long bị đe dọa bởi tigravenh trạng nước biển dacircng vagrave xacircm nhập mặn Tỉnh Kiecircn Giang coacute biecircn giới với Campuchia ở phiacutea Nam lagrave tỉnh bị ảnh hưởng nặng nề nhất với gần 75 đất nocircng nghiệp đang bị đe dọa (Sđd) Vigrave vậy phaacutet triển kỹ thuật mới về quản lyacute rừng vagrave đất bền vững lagrave việc rất cần thiết (Ngacircn hagraveng Thế giới 2011)

III2g Mất đa dạng sinh học

Việt Nam đứng thứ 16 trecircn thế giới về mức độ phong phuacute loagravei Đacircy cũng lagrave yếu tố đoacuteng goacutep tiacutech cực cho nền kinh tế quốc gia đặc biệt trong ngagravenh nocircng nghiệp thủy sản vagrave du lịch Tuy nhiecircn trong những năm gần đacircy tigravenh trạng số lượng loagravei liecircn tiếp suy giảm đatilde coacute taacutec động tiecircu cực đaacuteng kể đến nền kinh tế (ABD 2013a) Cụ thể mặc dugrave caacute vagrave caacutec loại tocircm cua rất quan trọng trong bữa ăn của người Việt Nam nhưng đa dạng sinh học nước ngọt đang suy giảm magrave khocircng coacute caacutec chương trigravenh quản lyacute vagrave kiểm soaacutet nagraveo được thực hiện hoặc thậm chiacute chuacuteng ta hoagraven toagraven khocircng biết những loagravei nagraveo đatilde biến mất (Sđd) Theo dự baacuteo biến đổi khiacute hậu vagrave đặc biệt lagrave hiện tượng nhiệt độ tăng vagrave nước biển dacircng sẽ ảnh hưởng đaacuteng kể lecircn đa dạng sinh học vigrave một số loagravei coacute thể thiếu khả năng thiacutech ứng Hơn nữa một số cộng đồng sẽ chịu taacutec động khocircng nhỏ vigrave mất đa dạng sinh học Viacute dụ mất rừng ngập mặn coacute thể lagravem cho caacutec cộng đồng đaacutenh caacute ven biển dễ bị tổn thương hơn trước những hiện tượng thời tiết cực đoan (Sđd)


III3 Tiacutenh dễ bị tổn thương mocirci trường vagrave di cưIII3a Lập bản đồ tiacutenh dễ bị tổn thương

Như đatilde trigravenh bagravey trong phần 1 vagrave 2 Chương III Việt Nam chịu nhiều ảnh hưởng thiecircn tai như batildeo lũ sạt lở đất vagrave hạn haacuten Ước tiacutenh gần 71 dacircn số vagrave 59 đất đai bị thiecircn tai ảnh hưởng trong đoacute lũ lụt vagrave batildeo coacute sức tagraven phaacute lớn nhất gacircy nhiều thiệt hại nhất về người vagrave của (Give2asia 2016) Theo dự baacuteo biến đổi khiacute hậu sẽ lagravem trầm trọng thecircm ảnh hưởng của thiecircn tai vagrave những quaacute trigravenh biến đổi khiacute hậu diễn biến từ từ lecircn người dacircn đầu tiecircn lagrave người nghegraveo người dễ bị tổn thương đặc biệt lagrave phụ nữ trẻ em vagrave người giagrave (ADB 2013a)

Biến đổi mocirci trường vagrave khiacute hậu taacutec động tiecircu cực thấy rotilde lecircn tigravenh trạng đoacutei nghegraveo ở nhiều vugraveng khaacutec nhau lagravem gia tăng tiacutenh dễ bị tổn thương vagrave buộc người dacircn phải đi laacutenh nạn hoặc thậm chiacute bị mắc kẹt khocircng thể thoaacutet ra được (Hutton vagrave Haque 2004 Sherwood vagrave cộng sự 2014 vagrave 2015 Melde 2015) Trecircn thực tế người dacircn nocircng thocircn nghegraveo Việt Nam đặc biệt dễ bị tổn thương do sinh kế của họ phụ thuộc vagraveo nền nocircng nghiệp bị thiecircn tai taacutec động họ lại thiếu tagravei sản vagrave vốn để coacute chiến lược thiacutech ứng vagrave chống chịu lacircu dagravei cũng như xacircy dựng caacutec hệ thống quản lyacute thảm họa (Smyle vagrave Cooke 2010)

Caacutec khu vực đocircng dacircn cư như đồng bằng socircng Hồng đặc biệt lagrave Đồng bằng Socircng Cửu Long dễ bị tổn thương với caacutec loại thiecircn tai vagrave quaacute trigravenh biến đổi khiacute hậu diễn biến từ từ Đoacutei nghegraveo cũng lagravem tăng tiacutenh dễ bị tổn thương của người dacircn Caacutec hộ ở nocircng thocircn thường sống trong điều kiện nhagrave cửa tạm bợ Hệ thống trường học tưới tiecircu vagrave cơ sở hạ tầng keacutem nơi đacircy vốn khocircng thể chống chọi với thiecircn tai Trong những năm gần đacircy vugraveng Trung du vagrave Miền nuacutei phiacutea Bắc chịu taacutec động xấu của biến đổi khiacute hậu vagrave mocirci trường Nguyecircn nhacircn chiacutenh lagrave vigrave nơi đacircy coacute tỷ lệ đoacutei nghegraveo cao vagrave người dacircn cograven lệ thuộc nhiều vagraveo nghề nocircng Chiacutenh vigrave vậy dacircn cư trong vugraveng phải chịu ảnh hưởng đặc biệt nặng nề từ những thảm họa tự nhiecircn Viacute dụ năm 2008 huyện Bắc Mecirc (biecircn giới Việt Nam ndash Trung quốc) đatilde bị 7 trận lũ queacutet tagraven phaacute Trong khi đoacute tại vugraveng nuacutei cao số lượng caacutec vết nứt trecircn dốc nuacutei do khocirc hạn hoặc mưa lớn ngagravey cagraveng nhiều đe dọa cuộc sống của người dacircn tộc thiểu số (UNDP 2012)

Mối đe dọa của thiecircn tai lecircn cư dacircn thagravenh thị cũng ngagravey cagraveng tăng Do kinh tế phaacutet triển luồng di cư vagraveo đocirc thị lagravem tăng aacutep lực lecircn quy hoạch sử dụng đất cơ sở hạ tầng vagrave nhagrave ở (Ionesco Mokhnacheva vagrave Gemenne


2017) Mật độ dacircn cư cao vagrave tagravei sản kinh tế gia tăng đatilde lagravem cho người dacircn tại những thagravenh phố lớn dễ bị tổn thương hơn như Đagrave Nẵng thagravenh phố Hồ Chiacute Minh Cần Thơ Hải Phograveng vagrave Hagrave Nội (Give2asia 2016) Tuy nhiecircn như đatilde nhấn mạnh ở trecircn di cư vagraveo đocirc thị rotilde ragraveng khocircng chỉ lagrave một phần quan trọng vagrave khocircng thể taacutech rời của sự phaacutet triển đocirc thị magrave cograven tạo ra nguồn thu nhập đaacuteng kể cho những hộ gia đigravenh ở nocircng thocircn Vigrave thế cần phải xem aacutep lực lecircn cơ sở hạ tầng vagrave tigravenh trạng quaacute tải dịch vụ cocircng lagrave thaacutech thức cần được giải quyết chứ khocircng phải đơn thuần chỉ lagrave taacutec động khocircng mong đợi của di cư (Thanh Anh vagrave Phuong 2013)

III3b Loại sinh kế bị ảnh hưởng (vagrave caacutec aacutep lực đi kegravem)

Như đatilde đề cập trong phần 1 vagrave 2 Chương III thiecircn tai vagrave những quaacute trigravenh biến đổi khiacute hậu diễn biến từ từ đang taacutec động xấu đến sinh kế đặc biệt lagrave trong nocircng nghiệp (trồng luacutea vagrave caacutec loại hoa magraveu khaacutec) vagrave ngư nghiệp Lũ lụt ngagravey cagraveng mạnh vagrave nhiều đang tagraven phaacute nghiecircm trọng vugraveng đồng bằng vagrave đặc biệt lagrave Đồng bằng Socircng Cửu Long rdquovựa luacuteardquocủa cả nước Nhiệt độ cao sa mạc hoacutea vagrave hạn haacuten đang taacutec động mạnh tới ngagravenh nocircng nghiệp Dự baacuteo tới năm 2100 khoảng 5500 kmsup2 đất canh taacutec sẽ bị mất tương đương với 9 tổng diện tiacutech đất canh taacutec vagrave khoảng 168 kmsup2 diện tiacutech nuocirci trồng thủy sản vagrave 320 kmsup2 đất rừng sẽ bị nhấn chigravem (IFAD 2010) Hơn nữa vagraveo năm 2050 tổng GDP coacute thể giảm khoảng 07-24 do taacutec động của biến đổi khiacute hậu lecircn nocircng nghiệp (Ngacircn hagraveng Thế giới 2013) Viện Nghiecircn cứu chiacutenh saacutech lương thực quốc tế (IFPRI) dự doaacuten khi mực nước biển dacircng lecircn 1m thigrave khoảng hơn 2 triệu ha đất canh taacutec sẽ bị xoacutea sổ (Ngacircn hagraveng Thế giới 2013) Tới năm 2030 hiện tượng nước biển dacircng tại những khu vực đồng bằng gacircy nguy cơ nhiễm mặn cho 45 đất đai cugraveng nhiều thiệt hại cho mugravea magraveng năng suất luacutea giảm 9 (ADB 2013a)

Như đatilde trigravenh bagravey ở trecircn biến đổi khiacute hậu lagravem thay đổi higravenh thaacutei mưa vagrave nhiệt độ taacutec động trực tiếp tới sản xuất hoa magraveu vagrave giaacuten tiếp lecircn nguồn nước tưới vagrave quaacute trigravenh bốc hơi nước (Sđd) Hơn nữa biến đổi khiacute hậu lagravem sản lượng luacutea gạo hagraveng năm giảm đi khoảng 91 triệu tấn vagraveo năm 2050 (GFDRR 2011) Ngagravenh nuocirci trồng thủy sản chiếm khoảng 5 GDP cả nước cũng sẽ bị ảnh hưởng bởi số lượng vagrave cường độ batildeo gia tăng nhiễm mặn vagrave tăng nhiệt độ Ngagravenh đaacutenh bắt thủy hải sản cũng sẽ bị giảm đaacuteng kể sản lượng đaacutenh bắt tiềm năng bởi hiện tượng nước biển ấm lecircn vagrave axit hoacutea đại dương do nồng độ CO2 trong khiacute quyển vagrave đại dương gia tăng (Ngacircn hagraveng Thế giới 2013)


Trước những dự baacuteo khocircng mấy khả quan nagravey chiacutenh phủ Việt Nam đang tăng cường aacutep dụng những cocircng nghệ vagrave kỹ thuật nocircng nghiệp cho pheacutep người nocircng dacircn ứng phoacute với biến đổi khiacute hậu vagrave mocirci trường Ngoagravei ra Tổ chức Lương thực vagrave Nocircng nghiệp Liecircn Hợp Quốc (FAO) đang hợp taacutec với caacutec tổ chức vagrave quốc gia khaacutec (như UNDP IOM UN Women hay Na Uy vagrave Phần Lan) để hỗ trợ triển khai những chiến lược thiacutech ứng với biến đổi khiacute hậu trong nocircng nghiệp vagrave phaacutet triển nocircng thocircn (Cộng hogravea Xatilde hội Chủ nghĩa Việt Nam vagrave FAO 2013) Caacutec tổ chức vagrave quốc gia kể trecircn đang hỗ trợ Việt Nam xacircy dựng hệ thống cảnh baacuteo sớm vagrave tăng cường nhận thức vagrave kỹ năng về những vấn đề mocirci trường vagrave khiacute hậu đối với nuocirci trồng thủy sản ngư nghiệp vagrave nocircng nghiệp (Cộng hogravea Xatilde hội Chủ nghĩa Việt Nam vagrave FAO 2013)

III3c Di cư trong nước taacutei định cư vagrave laacutenh nạn do mocirci trường

Mặc dugrave caacutec yếu tố kinh tế vagrave nhacircn khẩu học lagrave nguyecircn nhacircn chủ yếu của di cư trong nước vagrave quốc tế tại Việt Nam kể cả di cư tự phaacutet vagrave di cư thocircng qua caacutec chương trigravenh Chiacutenh phủ (Liecircn Hợp Quốc tại Việt Nam 2010) nhưng những bằng chứng hiện coacute cho thấy suy thoaacutei mocirci trường đang đoacuteng vai trograve ngagravey cagraveng lớn taacutec động vagrave quyết định đến higravenh thaacutei biến động dacircn cư tại Việt Nam Như đatilde được đề cập ở caacutec phần trước của baacuteo caacuteo đaacutenh giaacute nagravey trong giai đoạn 2008-2015 Việt Nam coacute khoảng 2 triệu người phải laacutenh nạn do hậu quả của thiecircn tai (IDMC 2016) Thocircng tin về tigravenh trạng của những người laacutenh nạn nagravey cograven rất hạn chế Nhiều người trong số họ coacute lẽ đatilde quay về nơi sinh sống ban đầu sửa chữa hoặc xacircy lại nhagrave cửa Tuy nhiecircn mức độ dễ bị tổn thương vẫn cograven rất cao vigrave khu vực sinh sống của họ vẫn thường xảy ra thiecircn tai nhiều lần trong năm Nhiều người quay về ngay sau khi những nguy cơ chiacutenh đatilde qua magrave khocircng coacute caacutech gigrave để thiacutech ứng vagrave chống chịu lacircu dagravei Đồng thời hagraveng triệu người sống tại những khu vực bị thiecircn tai tagraven phaacute nặng nề hoặc coacute nguy cơ bị ảnh hưởng cao đatilde được taacutei định cư thocircng qua những chương trigravenh của Chiacutenh phủ Nhiều người khaacutec phải di cư theo thời vụ hoặc di cư lacircu dagravei tới caacutec trung tacircm đocirc thị để thoaacutet khỏi những điều kiện sống khocircng đảm bảo về mặt mocirci trường để cải thiện sinh kế hoặc chỉ để chuyển tiền về hỗ trợ gia đigravenh vagrave cộng đồng ở quecirc nhagrave đang phải lao đao vigrave suy thoaacutei mocirci trường vagrave biến đổi khiacute hậu

Việt Nam lagrave một trong những nước coacute tốc độ đocirc thị hoacutea nhanh nhất trecircn thế giới (ADB 2013a) Năm 2014 dacircn số đocirc thị chiếm 30 tổng dacircn số (GSO 2014) theo dự baacuteo con số nagravey sẽ tăng đến 50 vagraveo năm 2030


(Sđd) Theo Bộ Lao động Thương binh vagrave Xatilde hội trong giai đoạn 2001-2005 Việt Nam đatilde mất đi 73300 ha đất canh taacutec mỗi năm do quaacute trigravenh đocirc thị hoacutea lagravem ảnh hưởng tới cuộc sống của 25 triệu nocircng dacircn (Sđd) Đocirc thị hoacutea nhanh choacuteng cugraveng với phaacutet triển cocircng nghiệp lagravem trầm trọng hơn mức độ ocirc nhiễm nước khocircng khiacute vagrave đất Tuy nhiecircn trong những năm gần đacircy đocirc thị hoacutea tại Việt Nam cũng goacutep phần phaacutet triển đất nước vagrave giảm đoacutei nghegraveo cả ở nocircng thocircn vagrave đocirc thị đặc biệt lagrave thocircng qua tiền gửi về quecirc (Thanh vagrave cộng sự 2013) Vigrave vậy đocirc thị hoacutea tại Việt Nam cần phải được phacircn tiacutech từ nhiều goacutec độ - đặc biệt trong mối tương quan của taacutec động của thiecircn tai vagrave biến đổi khiacute hậu lecircn xu hướng vagrave động lực di cư vagrave caacutec vấn đề an sinh khẩn cấp diễn ra sau đoacute ở nơi đến Rotilde ragraveng biến đổi khiacute hậu vagrave suy thoaacutei mocirci trường trong nước sẽ tiếp tục taacutec động đến caacutec động lực đocirc thị hoacutea (ADB 2013a) tạo ra cả chi phiacute vagrave lợi iacutech Trecircn thực tế coacute lẽ Việt Nam lagrave quốc gia Đocircng Nam Aacute coacute nguy cơ lớn nhất về vấn đề di cư hagraveng loạt vagraveo sacircu trong đất liền do taacutec động của biến đổi khiacute hậu vagrave mocirci trường sống (US NIC 2010) Xu hướng nagravey được biểu hiện thocircng qua số lượng ngagravey cagraveng tăng của người di cư khỏi vugraveng nocircng thocircn đồng bằng socircng Cửu Long để đến caacutec thagravenh phố lớn như TP Hồ Chiacute Minh vigrave biến đổi khiacute hậu vagrave mocirci trường cộng với taacutec động của caacutec dự aacuten phaacutet triển (đặc biệt lagrave caacutec dự aacuten đắp đập ngăn socircng) Theo đoacute nghề nocircng vagrave sinh kế người dacircn trong vugraveng ngagravey cagraveng trở necircn bấp becircnh

Di cư từ nocircng thocircn lecircn đocirc thị dugrave ngắn hay dagravei hạn dugrave riecircng lẻ hay theo nhoacutem (cả gia đigravenh hoặc cả họ) cũng coacute thể bảo vệ được những người sống ở vugraveng nocircng thocircn khỏi hiểm họa thiecircn tai nghiecircm trọng Đacircy cũng được xem lagrave caacutech thiacutech ứng với khủng hoảng trong nocircng nghiệp vagrave kinh tế vagrave lagrave caacutech nacircng cao khả năng chống chịu phục hồi thể hiện chủ yếu qua lượng tiền gửi về quecirc nhất lagrave trong trường hợp cả nhagrave chỉ coacute một người di cư Đồng thời việc di cư cũng dẫn đến quaacute trigravenh phaacutet triển đocirc thị nhanh choacuteng vagrave khocircng kiểm soaacutet được phaacutet sinh thecircm caacutec yếu tố dễ bị tổn thương mới vagrave gacircy ra những rủi ro khaacutec cho người dacircn Cuối cugraveng người di cư lại phải sống trong những khu vực đocirc thị nghegraveo vagrave mất an toagraven Theo baacuteo caacuteo Đaacutenh giaacute Nghegraveo đocirc thị năm 2009 do Chương trigravenh Phaacutet triển Liecircn Hợp Quốc kết hợp thực hiện với caacutec cơ quan thống kecirc của thagravenh phố Hồ Chiacute Minh vagrave Hagrave Nội hai phần ba số người nghegraveo tại hai thagravenh phố lớn nagravey lagrave người di cư (Thanh vagrave cộng sự 2013)

Một nghiecircn cứu do Ngacircn hagraveng Phaacutet triển Chacircu Aacute thực hiện nhằm đaacutenh giaacute chiến lược thiacutech ứng vagrave taacutec động của biến đổi khiacute hậu tại thagravenh phố Hồ Chiacute Minh nơi coacute một nửa diện tiacutech đất cao hơn mực nước biển chưa


đầy 1m cho thấy đocirc thị hoacutea tăng nhanh ở những vugraveng đất trũng sẽ lagravem gia tăng số tagravei sản coacute nguy cơ bị mất bởi những hiện tượng cực đoan Nghiecircn cứu nagravey cũng cho thấy vấn đề quản lyacute hiệu quả nước vagrave hệ thống cấp thoaacutet nước ngagravey cagraveng trở necircn cấp baacutech ở Việt Nam như thế nagraveo (ADB 2013a)

Vigrave người dacircn sống ở caacutec khu vực dễ gặp rủi ro nhất ndash dọc caacutec con kecircnh vagrave hai becircn bờ socircng hay ở caacutec vugraveng duyecircn hải ndash thường lagrave những người nghegraveo nhất necircn quaacute trigravenh đocirc thị hoacutea vagrave caacutec kế hoạch an sinh rất cần được quản lyacute một caacutech coacute hiệu quả vagrave đuacuteng đắn nhằm bảo vệ caacutec nhoacutem dễ bị tổn thương nhất (Sđd) Hơn nữa cần giải quyết những ragraveo cản thực tế đối với di cư đặc biệt lagrave di cư tự phaacutet vagrave coacute kế hoạch thuacutec đẩy caacutec chương trigravenh di cư vagrave taacutei định cư xem xeacutet những vấn đề về mocirci trường vagrave mức độ rủi ro của người dacircn trước thiecircn tai ở cả quecirc hương họ vagrave nơi họ đến sinh sống

Caacutec chương trigravenh taacutei định cư được xem lagrave một trong những chiến lược chủ đạo về thiacutech ứng với biến đổi khiacute hậu của Chiacutenh phủ Việt Nam nhằm giảm taacutec động vagrave mức độ tổn thương của dacircn cư chịu ảnh hưởng đồng thời cho pheacutep họ vẫn cư ngụ gần quecirc hương của migravenh Với mục điacutech đảm bảo người dacircn tiếp cận được với nguồn sinh kế như trước chương trigravenh taacutei định cư tại Việt Nam thường được thực hiện trecircn phạm vi ngắn trong địa bagraven xatilde từ những vugraveng bị ảnh hưởng sang những vugraveng ổn định hơn Quaacute trigravenh taacutei định cư noacutei trecircn chủ yếu trecircn cơ sở tự nguyện vagrave khaacute toagraven diện Người dacircn taacutei định cư được cấp những loại hồ sơ giấy tờ cần thiết coacute thể tiếp cận đất đai vagrave vay vốn để xacircy dựng lại cuộc sống Tần suất taacutei định cư trong khu vực thường xuyecircn đến mức magrave người dacircn Việt Nam xem biện phaacutep can thiệp nagravey của chiacutenh phủ như một quy trigravenh bigravenh thường (Entzinger vagrave Scholten 2015)

Nằm trong chiến lược phograveng chống thiecircn tai của Chiacutenh phủ ở Đồng bằng socircng Cửu Long chiacutenh saacutech rdquoSống chung với lũrdquo được triển khai từ năm 1996 coacute lẽ lagrave chương trigravenh taacutei định cư quan trọng nhất để đối phoacute với tigravenh trạng suy thoaacutei mocirci trường tại Việt Nam Mục điacutech của chương trigravenh nhằm hỗ trợ caacutec cộng đồng sống ở những khu vực rủi ro về lũ lụt sạt lở đất hay xoacutei lở bờ socircng thocircng qua việc di dời họ đến những vugraveng an toagraven hơn xung quanh (UNDP 2012) Trecircn thực tế như đatilde đề cập trong baacuteo caacuteo nagravey vugraveng Đồng bằng socircng Cửu Long với mật độ dacircn cư đocircng đuacutec rất dễ bị taacutec động bởi biến đổi khiacute hậu vagrave mocirci trường vagrave coacute lẽ lagrave vugraveng dễ bị tổn thương nhất trong cả nước trước taacutec động tiecircu cực của hiện tượng


mực nước biển dacircng xacircm nhập mặn lũ socircng sạt lở bờ socircng vagrave ven biển Những hiện tượng ấy đatilde tạo ra những dograveng di cư khaacutec nhau hầu hết vẫn trong phạm vi khu vực đồng bằng vagrave di cư tới caacutec trung tacircm đocirc thị đặc biệt lagrave thagravenh phố Hồ Chiacute Minh (Entzinger vagrave Scholten 20152-3) Chiacutenh saacutech rdquoSống chung với lũrdquo cograven hỗ trợ vay vốn khocircng latildei suất để dacircn cư tại những khu taacutei định cư do Chiacutenh phủ quy hoạch coacute thể mua đất nền vagrave xacircy dựng khung nhagrave cơ bản Đối tượng nagraveo coacute thể tiếp cận với chương trigravenh taacutei định cư vagrave hưởng điều kiện nagraveo sẽ được chiacutenh quyền địa phương xaacutec định dựa trecircn thu nhập của hộ Về cơ bản coacute hai kiểu hộ gia đigravenh a) hộ nghegraveo vagrave cận nghegraveo được pheacutep hưởng mức latildei suất thấp vagrave vay dagravei hạn để trang trải chi phiacute taacutei định cư vagrave b) hộ coacute điều kiện kinh tế tốt hơn coacute thể chọn mua đất nền (Chun 2015) Năm 2007 chương trigravenh đatilde xacircy được hơn 1000 khu taacutei định cư cho 200000 hộ dacircn (khoảng 1 triệu người) sống trong vugraveng thường xuyecircn bị lũ lụt Dự aacuten cograven cung cấp cho caacutec hộ gia đigravenh nơi ở an toagraven vagrave cơ hội duy trigrave nguồn thu nhập trước đacircy Viacute dụ từ năm 2005-2010 tại vugraveng duyecircn hải xung quanh huyện Năm Căn của tỉnh Cagrave Mau khoảng 4000 hộ gia đigravenh chủ yếu sống dựa vagraveo nghề caacute đatilde được taacutei định cư đến khu vực đất liền caacutech nơi họ sống trước đoacute 1 km nhằm đảm bảo sinh kế (Entzinger vagrave Scholten 2015) Một số trường hợp khaacutec viacute dụ tại tỉnh Cần Thơ dự aacuten taacutei định cư cograven được đặt cạnh những khu vực nhagrave maacutey mới vagrave chiacutenh quyền cograven đầu tư vagraveo caacutec chương trigravenh dạy nghề vigrave nơi taacutei định cư khocircng thể bảo đảm cho những người mới đến tiếp tục sinh kế trước đacircy của họ Trong trường hợp nagravey taacutei định cư do biến đổi mocirci trường vagrave khiacute hậu lại mở ra nhiều cơ hội mới cho pheacutep người dacircn coacute dịp học được kỹ năng mới vagrave tăng thecircm thu nhập từ những sinh kế khaacutec

Noacutei chung coacute thể noacutei việc higravenh thagravenh caacutec khu vực hay caacutec cụm đecirc taacutei định cư ở Đồng bằng socircng Cửu Long trong chương trigravenh rdquoSống chung với lũrdquo lagrave một thagravenh cocircng vigrave nhờ đoacute magrave 200000 người coacute thể di chuyển khỏi những vugraveng coacute nguy cơ thiecircn tai vagrave cải thiện được điều kiện nhagrave ở Caacutec goacutep yacute vagrave phecirc bigravenh về những điểm cograven bất cập của chương trigravenh coacute thể coi lagrave bagravei học kinh nghiệm để cải thiện về sau Viacute dụ coacute yacute kiến cho rằng chương trigravenh nagravey đatilde khocircng cung cấp đầy đủ cơ sở hạ tầng cho vệ sinh dịch vụ y tế vagrave nước sạch cũng như khocircng khuyến khiacutech được sự tham gia tiacutech cực của người nghegraveo vagrave những hộ gia đigravenh mất đất vagraveo quaacute trigravenh thực hiện caacutec chương trigravenh taacutei định cư đẩy người dacircn vagraveo rủi ro bị taacutech biệt khỏi caacutec mạng lưới xatilde hội gắn liền với sinh kế mới của họ (UNDP 2012 Chun 2015) Thecircm vagraveo đoacute số lượng khoản vay vẫn cograven hạn chế vagrave tỷ lệ hoagraven trả sau 5 năm chỉ đạt 5-10 Thực tế vốn vay dường như được


sử dụng cho những mục điacutech khaacutec như mua sắm cho hộ gia đigravenh hay trả caacutec khoản nợ khaacutec (Liecircn Hợp Quốc tại Việt Nam 2014 Chun 2015) Trong trường hợp khocircng tigravem được sinh kế ở nơi ở mới một số người di cư phải baacuten tagravei sản của họ vagrave quay về cố hương vagrave những nơi coacute rủi ro cao hoặc tiếp tục di cư lecircn caacutec khu vực đocirc thị để kiếm nguồn thu nhập khaacutec (Chun 2015 Entzinger vagrave Scholten 2015)

Caacutec chương trigravenh taacutei định cư khaacutec đatilde được triển khai tại những nơi thường xuyecircn coacute lũ queacutet trượt bugraven vagrave sạt lở đất ở vugraveng Trung du vagrave miền nuacutei phiacutea Bắc những khu vực hay sạt lở vagrave xoacutei mograven ở khu vực đồng bằng socircng Hồng những khu vực hay coacute lũ ở Tacircy Nguyecircn vagrave những nơi hứng lũ từ socircng Đồng Nai vagrave socircng Sagravei Gograven ở khu vực Đocircng Nam Bộ (Liecircn Hợp Quốc tại Việt Nam 2014) Ngoagravei ra cograven coacute một chương trigravenh taacutei định cư giuacutep đỡ riecircng cho nhoacutem người dacircn sống trecircn thuyền (thuyền ba laacute) viacute dụ chương trigravenh được thực hiện ở tỉnh Thừa Thiecircn Huế nhằm taacutei định cư cho dacircn chagravei sau khi siecircu batildeo năm 1985 cướp đi mạng sống của 604 người Đến năm 2010 555 hộ gia đigravenh thuyền chagravei tại phaacute Tam Giang vagrave 343 hộ gia đigravenh trecircn socircng Hương đatilde được taacutei định cư (Sđd)

Một nghiecircn cứu do Dunn thực hiện (2009) nhằm tigravem hiểu mối liecircn hệ giữa lũ lụt vagrave di cư vagrave việc taacutei định cư người dacircn tại Đồng bằng socircng Cửu Long cho thấy ngoagravei những chương trigravenh taacutei định cư của chiacutenh phủ nhằm cải thiện điều kiện sống của người dacircn tại những khu vực rủi ro người dacircn cũng đatilde tự di cư thời vụ đến caacutec trung tacircm đocirc thị để tigravem kiếm sinh kế trong suốt mugravea lũ Hơn nữa nghiecircn cứu nagravey đatilde chỉ ra rằng những người coacute sinh kế phụ thuộc vagraveo nocircng nghiệp thường di cư để tigravem sinh kế thay thế khi mugravea magraveng bị thất baacutet do lũ lụt (Sđd) Một nghiecircn cứu khaacutec do Mạng lưới Di cư Mekong (MMN) vagrave Trung tacircm Di cư Chacircu Aacute (AMC) thực hiện tại xatilde Thanh An huyện Vĩnh Thạnh thagravenh phố Cần Thơ thuộc vugraveng Đồng bằng socircng Cửu Long đatilde cho thấy khiacute hậu noacuteng lecircn một caacutech cực đoan vagrave sa mạc hoacutea đatilde ảnh hưởng nặng nề như thế nagraveo tới người dacircn địa phương chất lượng nước vagrave đất canh taacutec trong khu vực Cacircy cối vagrave hoa magraveu đều bị thiệt hại Nhagrave cửa cơ sở hạ tầng như caacutec togravea nhagrave đường saacute vagrave bờ socircng đều bị hư hoại Nghiecircn cứu cũng chứng minh mối liecircn hệ giữa biến đổi mocirci trường trong khu vực vagrave việc di cư của người dacircn địa phương tới những trung tacircm đocirc thị lớn như thagravenh phố Hồ Chiacute Minh Cần Thơ Lacircm Đồng vagrave Đồng Nai Trecircn thực tế biến đổi mocirci trường được xem như lagrave một trong số những nhacircn tố chiacutenh khiến người dacircn địa phương di cư cugraveng với những lyacute do khaacutec như thiếu cocircng ăn việc lagravem vagrave những rủi ro về sức khỏe (MMN vagrave AMC 2013 Bocchini 2014) Theo đoacute di cư dagravei hạn


hay ngắn hạn thường trở thagravenh chiến lược đa dạng sinh kế của những hộ gia đigravenh đối mặt với khủng hoảng trong kinh tế vagrave nocircng nghiệp do aacutep lực mocirci trường khắc nghiệt gacircy ra (Loc vagrave Grote 2015) Dữ liệu khảo saacutet của Việt Nam về cả người di cư lẫn khocircng di cư chỉ ra rằng nhận thức người dacircn về những quaacute trigravenh biến đổi khiacute hậu theo thời gian như hạn haacuten dường như taacutec động đến higravenh thaacutei di cư iacutet hơn nhiều so với taacutec động từ những biến đổi bất thường như batildeo vagrave lũ lụt lagravem tăng đaacuteng kể khả năng di cư (Koubi vagrave cộng sự 2016)

Với sự tăng tần suất taacutec động của thiecircn tai vagrave những quaacute trigravenh biến đổi khiacute hậu diễn biến từ từ lecircn dacircn cư vagrave sinh kế như dự baacuteo số người phải vigrave thế magrave rời bỏ quecirc hương theo mugravea hoặc vĩnh viễn coacute thể gia tăng đaacuteng kể Những nghiecircn cứu iacutet ỏi về di cư vigrave lyacute do mocirci trường đatilde được thực hiện tại Việt Nam hầu hết chỉ tập trung vagraveo những chương trigravenh taacutei định cư ở khu vực Đồng bằng Socircng Cửu Long lại thường rời rạc vagrave khocircng cập nhật Do đoacute rotilde ragraveng cần chọn lọc dữ liệu vagrave thực hiện những nghiecircn cứu sacircu rộng hơn về vấn đề nagravey nhằm cung cấp thocircng tin đầu vagraveo cho chiacutenh saacutech vagrave đưa ra hỗ trợ phugrave hợp cho người di cư

III3d Di cư xuyecircn biecircn giới

Như đatilde đề cập di cư quốc tế lagrave hiện tượng chiacutenh ở Việt Nam Khoảng 90000 người (35 lagrave nữ giới) di cư ra nước ngoagravei mỗi năm để tigravem việc chủ yếu lagrave ở Nhật Bản Malaysia Hagraven Quốc Đagravei Loan (Ishizuka 2013 Miller 2015) Mặc dugrave caacutec yếu tố kinh tế vagrave xatilde hội vẫn lagrave những yếu tố quan trọng nhất lagravem bugraveng nổ di cư quốc tế caacutec yếu tố mocirci trường dường như ngagravey cagraveng ảnh hưởng rotilde rệt đến di cư Mặc dugrave mối liecircn hệ giữa mocirci trường vagrave biến đổi khiacute hậu với di cư trong nước đatilde được chứng minh vagrave phacircn tiacutech trong một số nghiecircn cứu chứng minh mối tương quan tương tự với di cư quốc tế khoacute hơn nhiều Tuy nhiecircn nếu chuacuteng ta xem xeacutet sự gia tăng số lượng phụ nữ Việt Nam chủ yếu đến từ Đồng bằng socircng Cửu Long lấy chồng Đagravei Loan vagrave Hagraven Quốc vigrave lyacute do kinh tế (Miller 2015) thigrave rất coacute thể rằng điều kiện mocirci trường khắc nghiệt tại Đồng bằng Socircng Cửu Long cũng lagrave một nguyecircn nhacircn Về mặt nagravey chuacuteng ta cần tiến hagravenh những nghiecircn cứu sacircu hơn

Khu taacutei định cư ở một tỉnh phiacutea Bắc Việt Namcopy IOM 2016 (Higravenh Trần Thị Ngọc Thư)

IV

BỘ COcircNG CỤ CHO CAacuteC NHAgrave HOẠCH ĐỊNH CHIacuteNH SAacuteCH


IV BỘ COcircNG CỤ CHO CAacuteC NHAgrave HOẠCH ĐỊNH

CHIacuteNH SAacuteCH

Như đatilde noacutei kinh tế Việt Nam đatilde coacute những thay đổi lớn kể từ thời kỳ Đổi Mới trong những năm 1980 Về cơ bản đất nước đatilde chuyển dịch từ nền nocircng nghiệp tập thể với một xatilde hội khaacute đồng nhất sang caacutec hoạt động kinh tế tư nhacircn vagrave mở cửa cho đầu tư nước ngoagravei Kết quả lagrave nền kinh tế Việt Nam đatilde phaacutet triển vượt bậc nhưng theo đoacute lagrave sự gia tăng bất bigravenh đẳng xatilde hội

Phần nagravey sẽ trigravenh bagravey những chiacutenh saacutech hiện coacute để giải quyết caacutec vấn đề di cư đocirc thị hoacutea đoacutei nghegraveo vagrave những vấn đề về mocirci trường như đatilde mocirc tả trong phần trước Đồng thời phần nagravey cũng phacircn tiacutech về caacutec chiacutenh saacutech được xacircy dựng vagrave sau đoacute toacutem tắt lại những lỗ hổng kiến thức cần được bugrave đắp để Việt Nam phaacutet triển hơn nữa

IV1 Khung chiacutenh saacutech hiện hagravenhIV1a Biến đổi khiacute hậu vagrave mocirci trường Quản lyacute thiecircn tai

Những chiacutenh saacutech vagrave chương trigravenh liecircn quan đến biến đổi khiacute hậu đatilde được xacircy dựng ở mọi cấp độ từ trung ương tới địa phương Quaacute trigravenh nagravey được chiacutenh thức khởi động vagraveo năm 1992 khi Việt Nam kyacute Cocircng ước khung của Liecircn Hợp Quốc về Biến đổi khiacute hậu (UNFCCC) vagrave phecirc chuẩn cocircng ước vagraveo năm 1994 Sau đoacute như đatilde cam kết Việt Nam cocircng bố Thocircng baacuteo Quốc gia lần thứ nhất theo UNFCCC vagraveo năm 2003 trong đoacute Bộ Tagravei nguyecircn vagrave Mocirci trường lagrave cơ quan thực hiện cấp quốc gia (Cộng hogravea Xatilde hội Chủ nghĩa Việt Nam 2003) Tiếp đến trong năm 2005 Thủ tướng Chiacutenh phủ đatilde khởi xướng thực hiện Nghị định thư Kyoto của UNFCC thocircng qua Chỉ thị 352005CT-TTg 5

Bước tiếp theo lagrave xacircy dựng rdquoChương trigravenh mục tiecircu quốc gia ứng phoacute với biến đổi khiacute hậurdquo vagraveo năm 2008 thocircng qua Quyết định 1582008QĐ-TTg6 Mục tiecircu chiacutenh của chương trigravenh lagrave rdquođaacutenh giaacute được mức độ taacutec động của biến đổi khiacute hậu lecircn caacutec lĩnh vực ngagravenh vagrave địa phương trong từng giai đoạn vagrave xacircy dựng được kế hoạch hagravenh động khả thi để ứng phoacute

Chỉ thị 352005CT-TTg được cung cấp tại đường link httpwwwVietnam-reddorgUploadDownloadFile35_2005_CT-TTg_5015pdfBản tiếng Anh đầy đủ của Quyết định 1582008QĐ-TTg coacute thể truy cập tại đường link httpwwwVietnam-reddorgUploadCMSContentLibrary-GovernmentDocuments158-2008-QD-TTgpdf

5

6


hiệu quả với biến đổi khiacute hậu cho từng giai đoạn ngắn hạn vagrave dagravei hạn nhằm đảm bảo sự phaacutet triển bền vững của đất nước tận dụng caacutec cơ hội phaacutet triển nền kinh tế theo hướng caacutec-bon thấp vagrave tham gia cugraveng cộng đồng quốc tế trong nỗ lực giảm nhẹ taacutec động biến đổi khiacute hậu bảo vệ hệ thống khiacute hậurdquo (Cộng hogravea Xatilde hội Chủ nghĩa Việt Nam 2008) Bước đi đầu tiecircn nagravey đatilde ghi nhận mối liecircn hệ giữa biến đổi khiacute hậu vagrave trọng tacircm phaacutet thải caacutec-bon thấp tại Việt Nam nhưng chưa chỉ ra sự liecircn kết giữa những hiện tượng nagravey vagrave tigravenh trạng di cư hay tạm laacutenh

ldquoBan chỉ đạo Quốc gia cho Chương trigravenh mục tiecircu quốc gia Ứng phoacute Biến đổi khiacute hậurdquo được thagravenh lập thocircng qua QĐ 419QĐ-TTG 7 Trong giai đoạn đầu tiecircn nagravey Chiacutenh phủ tập trung nghiecircn cứu những taacutec động của biến đổi khiacute hậu lecircn caacutec kế hoạch hagravenh động tương lai nhằm định hướng cho rdquoChiến lược Quốc gia về Biến đổi khiacute hậurdquo được Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng ban hagravenh vagraveo năm 2011 theo QĐ 2139QĐ-TTg 8 Chiến lược Quốc gia nagravey bao gồm một số quan điểm chiến lược sau (i) ứng phoacute của Việt Nam với biến đổi khiacute hậu necircn được gắn liền với hạn chế phaacutet thải caacutec-bon thấp (ii) tập trung nỗ lực để thiacutech ứng với biến đổi khiacute hậu ngay từ đầu (iii) ứng phoacute với biến đổi khiacute hậu lagrave traacutech nhiệm của toagraven xatilde hội (nhagrave nước caacutec doanh nghiệp caacutec tổ chức nghề nghiệp vagrave cộng đồng) (iv) chiến lược ứng phoacute phải mang tiacutenh hệ thống lồng gheacutep liecircn vugraveng vagrave liecircn ngagravenh vagrave (v) chiến lược mang tầm nhigraven thế kỷ (Cộng hogravea Xatilde hội Chủ nghĩa Việt Nam 2011b) Sau giai đoạn đaacutenh giaacute sẽ cần coacute sự kecircu gọi hagravenh động để giảm thiểu taacutec động của biến đổi khiacute hậu vagrave xacircy dựng chiến lược thiacutech ứng Caacutec biện phaacutep nagravey phần nagraveo đatilde được higravenh dung khaacute cụ thể

Chiến lược được chia ra thagravenh 8 nhiệm vụ như sau

1) Chủ động ứng phoacute với thiecircn tai vagrave giaacutem saacutet sự thay đổi của khiacute hậu

2) Đảm bảo an ninh lương thực vagrave nguồn nước

3) Tiacutech cực ứng phoacute với nước biển dacircng khi cần thiết tại những vugraveng dễ bị tổn thương

4) Bảo vệ vagrave phaacutet triển rừng bền vững nacircng cao khả năng hấp thụ khiacute thải nhagrave kiacutenh vagrave bảo tồn đa dạng sinh thaacutei

5) Giảm phaacutet khiacute thải nhagrave kiacutenh để bảo vệ khiacute hậu Traacutei đất

QĐ 419QĐ-TTG coacute thể truy cập tại đường link wwwvietnam-reddorgUploadDownloadFile419_QC490-TTg_4831pdfQĐ 2139QD-TTg coacute thể truy cập tại đường link httpwwwVietnam-reddorgUploadCMSContentLibrary-GovernmentDocuments2139-QD-TTgpdf

7

8


6) Củng cố vai trograve trụ cột của Nhagrave nước trong ứng phoacute với biến đổi khiacute hậu

7) Xacircy dựng caacutec cộng đồng coacute khả năng ứng phoacute một caacutech hiệu quả với biến đổi khiacute hậu

8) Phaacutet triển caacutec cocircng nghệ tiecircn tiến vagrave caacutec caacutech tiếp cận khoa học để ứng phoacute với biến đổi khiacute hậu

Một số trong caacutec nhiệm vụ nagravey coacute liecircn quan mật thiết tới biến đổi khiacute hậu vagrave di cư do mocirci trường Như đatilde giải thiacutech ở phần trước mực nước biển dacircng vagrave xoacutei lở bờ biển lagrave một trong những mối đe dọa chiacutenh tới sinh kế của người dacircn Nhận thức về những mối đe dọa nagravey đatilde được thể hiện trong caacutec nhiệm vụ chiến lược cũng như việc xacircy dựng năng lực thiacutech ứng với biến đổi khiacute hậu ở cấp cộng đồng Thecircm vagraveo đoacute caacutec nhiệm vụ cũng tập trung vagraveo giaacutem saacutet biến đổi khiacute hậu vagrave ứng phoacute tiacutech cực với thiecircn tai song song với an ninh lương thực Nếu những nhiệm vụ nagravey thagravenh cocircng tigravenh trạng di dacircn vagrave di cư bắt buộc do suy thoaacutei mocirci trường hay biến đổi khiacute hậu được kỳ vọng lagrave sẽ giảm đaacuteng kể trong cả nước

Liecircn quan tới việc lập kế hoạch chiến lược về biến đổi khiacute hậu Việt Nam đatilde xacircy dựng một số kế hoạch vagrave chương trigravenh nhằm đạt được caacutec mục tiecircu chiến lược quốc gia trong đoacute coacute những mục tiecircu taacutec động trực tiếp lecircn di cư do mocirci trường vagrave biến đổi khiacute hậu Những chương trigravenh nagravey giải quyết một số vấn đề cụ thể trong mối quan hệ giữa biến đổi khiacute hậu vagrave di cư viacute dụ như tập trung vagraveo yếu tố biến đổi khiacute hậu tại caacutec khu vực đocirc thị nơi đoacuten nhận nhiều hộ dacircn buộc phải rời khỏi nocircng thocircn đến sinh sống như đatilde đề cập đến trong caacutec phần trước hay tập trung vagraveo sự phaacutet triển của caacutec khu dacircn cư vagrave vagraveo việc lagravem thế nagraveo để caacutec cộng đồng coacute thể ứng phoacute hiệu quả với biến đổi khiacute hậu


Một số chương trigravenh coacute thể kể đến nhưbull Chương trigravenh mục tiecircu quốc gia về biến đổi khiacute hậubull Chương trigravenh quản lyacute nước vagrave thiacutech ứng với biến đổi khiacute hậu tại

Đồng bằng Socircng Cửu Long vagrave Đồng bằng Socircng Hồngbull Chương trigravenh ứng phoacute với biến đổi khiacute hậu tại những đocirc thị rộng

lớn ở Việt Nambull Chương trigravenh nacircng cấp vagrave cải tạo hệ thống đecirc chắn soacuteng vagrave đecirc

socircngbull Chương trigravenh nacircng cấp hệ thống chăm soacutec sức khỏe cộng đồngbull Chương trigravenh phaacutet triển kinh tế xatilde hội cho người dacircn trecircn đảobull Kế hoạch thiacute điểm vagrave phổ biến caacutec mocirc higravenh ứng phoacute hiệu quả với

biến đổi khiacute hậu của cộng đồng

Dugrave rất toagraven diện tuy nhiecircn mức độ thagravenh cocircng của caacutec chương trigravenh nagravey ra sao thigrave lại chưa rotilde Do đoacute caacutec nghiecircn cứu sacircu thecircm về taacutec động của những chương trigravenh nagravey đối với những người được hưởng lợi (tức caacutec cộng đồng dễ bị tổn thương) sẽ rất coacute giaacute trị đối với caacutec chiacutenh saacutech di cư hay di dời do biến đổi khiacute hậu vagrave mocirci trường trong tương lai

Chiến lược quốc gia của Việt Nam coacute sự tham gia của 4 đơn vị thực hiện chiacutenh Bộ Tagravei nguyecircn vagrave Mocirci trường với vai trograve latildenh đạo Bộ Kế hoạch vagrave Đầu tư caacutec cơ quan cấp Tỉnh cũng như caacutec cơ quan cấp trung ương vagrave caacutec tổ chức xatilde hội caacutec tổ chức phi chiacutenh phủ vagrave doanh nghiệp Tuy nhiecircn với thực tế rằng thagravenh cocircng của chiến lược lại phụ thuộc vagraveo nhiều đơn vị thuộc caacutec ngagravenh caacutec cấp trong cả nước tiacutenh hiệu quả trong việc giải quyết tigravenh trạng di cư do mocirci trường nhu cầu vagrave vấn đề của người di cư trong nước coacute thể bị mất đi

Chỉ riecircng Ủy ban quốc gia về Biến đổi khiacute hậu được thagravenh lập theo QĐ 43QĐ-TTg 9 năm 2012 thocirci cũng đatilde coacute đại diện của rất nhiều Bộ khaacutec nhau Chủ tịch của Ủy ban nagravey lagrave Thủ tướng Chiacutenh phủ với hai phoacute chủ tịch Ủy ban lagrave Phoacute Thủ tướng vagrave Bộ trưởng Bộ Tagravei nguyecircn vagrave Mocirci trường Ngoagravei ra caacutec Ủy viecircn Ủy ban bao gồm Bộ trưởng Bộ Kế hoạch vagrave Đầu tư Bộ trưởng Bộ Tagravei chiacutenh Bộ trưởng Bộ Nocircng nghiệp vagrave Phaacutet triển Nocircng thocircn Bộ trưởng Bộ Xacircy dựng Bộ trưởng Bộ Giao thocircng Vận tải vagrave Bộ trưởng Bộ Cocircng thương Tuy nhiecircn cần lưu yacute rằng khocircng coacute Bộ thagravenh viecircn nagraveo trực tiếp chịu traacutech nhiệm về lĩnh vực biến đổi khiacute hậu cũng như

Quyết định bằng tiếng Việt coacute thể truy cập tại httpwwwVietnam-reddorgUploadDownloadFileQD_43_TTg_thanh_lap_UBQG_ve_BDKH_4234pdf

9


caacutec vấn đề về di cư Do đoacute cũng tương tự trường hợp của Chiến lược Quốc gia Ủy ban quốc gia về Biến đổi khiacute hậu thường khocircng thể triển khai caacutec chương trigravenh một caacutech hiệu quả vagrave tiếp nối được kết quả đầu ra của caacutec chương trigravenh

Cugraveng năm đoacute (2012) rdquoKế hoạch hagravenh động Quốc gia về Biến đổi khiacute hậurdquo giai đoạn 2012-2020 được phecirc duyệt theo QĐ 1183QĐ-TTg 10 cugraveng với rdquoChiến lược quốc gia về tăng trưởng xanhrdquo theo QĐ 1393QĐ-TTg 11 Cả hai chiến lược nagravey đatilde higravenh thagravenh khuocircn khổ chiacutenh saacutech chung về mocirci trường vagrave biến đổi khiacute hậu cả hai chiến lược đều cocircng nhận rằng ứng phoacute với biến đổi khiacute hậu lagrave sống cograven đối với sự phaacutet triển của đất nước Tuy cả hai đều đặt trọng tacircm lớn hơn vagraveo phaacutet thải khiacute nhagrave kiacutenh nhưng lại khocircng đề cập đến mối liecircn quan với di cư hay di dời do hậu quả của suy thoaacutei mocirci trường vagrave biến đổi khiacute hậu

Về vấn đề quản lyacute thiecircn tai (những hiện tượng biến đổi khiacute hậu bất ngờ) khung chiacutenh saacutech quốc gia rdquoChiến lược quốc gia phograveng chống vagrave giảm nhẹ thiecircn tai đến năm 2020rdquo được kyacute vagraveo năm 2007 vagrave được xem lagrave một mốc quan trọng trong giảm nhẹ rủi ro thiecircn tai quốc gia Mục tiecircu chung lagraverdquo Huy động mọi nguồn lực để thực hiện coacute hiệu quả cocircng taacutec phograveng chống vagrave giảm nhẹ thiecircn tai từ nay đến 2020 nhằm giảm đến mức thấp nhất thiệt hại về người vagrave tagravei sản hạn chế taacutec hại lecircn tagravei nguyecircn thiecircn nhiecircn mocirci trường vagrave di sản văn hoacutea goacutep phần quan trọng bảo đảm phaacutet triển bền vững của đất nước bảo đảm quốc phograveng an ninhrdquo bao gồm mục tiecircu cụ thể về taacutei định cư Chiacutenh xaacutec hơn Chiến lược kecircu gọi những hagravenh động nhằm rdquohoagraven thagravenh việc di dời sắp xếp vagrave ổn định cuộc sống nhacircn dacircn vugraveng thường xuyecircn xảy ra thiecircn tai theo quy hoạch được cơ quan nhagrave nước coacute thẩm quyền phecirc duyệtrdquo Caacutec kế hoạch hagravenh động dựa trecircn Chiến lược Quốc gia dự kiến do 23 tỉnh vagrave 12 Bộ xacircy dựng becircn cạnh hệ thống chiacutenh quyền phacircn cấp của Việt Nam Việc triển khai chiến lược nagravey tiếp nối của những chương trigravenh di dời trước đoacute như đatilde được đề cập trong phần III3c ldquoDi cư trong nước taacutei định cư vagrave laacutenh nạn do mocirci trườngrdquo được kỳ vọng lagravem giảm taacutec động của biến đổi khiacute hậu vagrave mocirci trường trong cả nước do đoacute cũng giảm di cư vagrave laacutenh nạn bắt buộc Vigrave vậy Chiến lược nagravey lagrave một mốc quan trọng khocircng chỉ trong phograveng chống rủi ro thiecircn tai magrave cograven trong vấn đề di cư vagrave laacutenh nạn bắt buộc do thiecircn tai Hơn nữa vagraveo năm 2009 rdquoKế hoạch thực hiện Chiến lược quốc gia phograveng

QĐ 1183QĐ-TTg bằng tiếng Việt coacute thể truy cập tại httpwwwVietnam-reddorgUploadDownloadFile1183_QD-TTg_146967_3123pdfQuyết định 1393QĐ-TTg bằng tiếng Việt coacute thể truy cập tại wwwvietnam-reddorgUploadDownloadFile1393_5934pdf

10

11


chống vagrave giảm nhẹ thiecircn tairdquo đatilde được xacircy dựng nhằm bảo đảm tiacutenh nhất quaacuten về cơ cấu thể chế trong cocircng taacutec phograveng chống vagrave giảm nhẹ thiecircn tai từ trung ương tới địa phương vagrave nacircng cao năng lực quản lyacute rủi ro thiecircn tai ở caacutec cấp caacutec ngagravenh Kế hoạch nagravey được kỳ vọng giảm thiểu những yếu tố rủi ro thiecircn tai qua caacutec biện phaacutep như trồng rừng phograveng hộ vagrave quản lyacute bền vững cho cả rừng thượng nguồn vagrave rừng ven biển cũng như đẩy mạnh vagrave phaacutet triển hệ thống ứng phoacute vagrave phograveng chống thiecircn tai cugraveng với những hagravenh động khaacutec ở những khu vực thường xuyecircn xảy ra thiecircn tai

Becircn cạnh quản lyacute thiecircn tai Việt Nam cũng ban hagravenh rdquoLuật phograveng chống thiecircn tairdquo năm 2013 Luật nagravey rdquoquy định về hoạt động phograveng chống thiecircn tai quyền vagrave nghĩa vụ của cơ quan tổ chức hộ gia đigravenh vagrave caacute nhacircn tham gia hoạt động phograveng chống thiecircn tai quản lyacute nhagrave nước vagrave nguồn lực bảo đảm việc thực hiện phograveng chống thiecircn tairdquo (Luật phograveng chống thiecircn tai 2013 Điều 1) Luật trao quyền cho những tổ chức vagrave hộ gia đigravenh tham gia vagraveo hoạt động phograveng chống thiecircn tai coi họ như rdquolực lượng tại chỗrdquo (Điều 6) Coacute vẻ như điều nagravey rất phugrave hợp với hoagraven cảnh Việt Nam lagrave một nước coacute mức độ rủi ro thiecircn tai cao Một số điểm chiacutenh của luật bao gồm (i) lồng gheacutep phograveng chống thiecircn tai vagraveo quy hoạch tổng thể phaacutet triển kinh tế xatilde hội cho thấy mối liecircn quan của thiecircn tai với đời sống người dacircn Việt Nam (ii) đaacutenh giaacute vagrave khoanh vugraveng rủi ro thiecircn tai vagrave theo dotildei giaacutem saacutet nhằm traacutenh những taacutec động tiếp theo vagrave (iii) quy hoạch vugraveng dacircn cư vagrave tổ chức sản xuất thiacutech ứng với thiecircn tai

Về vấn đề nghiecircn cứu biến đổi khiacute hậu một trong những chiacutenh saacutech đaacuteng lưu yacute của Chiacutenh phủ gần đacircy lagrave Chương trigravenh khoa học cocircng nghệ về biến đổi khiacute hậu (2011) với mục điacutech hỗ trợ vagrave cung cấp những bằng chứng khoa học kỹ thuật lagravem cơ sở để thiacutech ứng vagrave giảm nhẹ cũng như lồng gheacutep biến đổi khiacute hậu vagraveo những kế hoạch chiến lược vagrave quaacute trigravenh triển khai Kết quả của chương trigravenh tập trung vagraveo những biện phaacutep kỹ thuật cho dự baacuteo biến đổi khiacute hậu giảm phaacutet thải vagrave thiacutech ứng cũng như lồng gheacutep biến đổi khiacute hậu vagraveo kế hoạch phaacutet triển kinh tế xatilde hội Thocircng tin từ chương trigravenh nagravey sẽ lagrave chigravea khoacutea cho chiacutenh saacutech về di dacircn vagrave di cư trong tương lai Đồng thời caacutec nhagrave hoạch định chiacutenh saacutech cũng nhờ đoacute để phacircn biệt rotilde ragraveng những khu vực an toagraven hay rủi ro để xacircy dựng những kịch bản khiacute hậu tương lai vagrave sử dụng những thocircng tin cơ sở để xacircy dựng chiacutenh saacutech di cư vigrave lyacute do mocirci trường

Từ 2011-2013 đatilde coacute gần 50 dự aacuten được phecirc duyệt trong đoacute rất nhiều


dự aacuten coacute liecircn quan tới thiacutech ứng biến đổi khiacute hậu trong lĩnh vực an ninh lương thực Chương trigravenh chủ yếu do Chiacutenh phủ tagravei trợ vagrave do Bộ Tagravei nguyecircn vagrave Mocirci trường thay vigrave Bộ Khoa học vagrave Cocircng nghệ quản lyacute với traacutech nhiệm tổng thể được qui định trong QĐ 1244QĐ-TTg Một điều đaacuteng tiếc lagrave khocircng coacute hoạt động nagraveo của chương trigravenh chuacute yacute tới vấn đề di cư như chiến lược ứng phoacute với biến đổi khiacute hậu Điều nagravey coacute nghĩa lagrave chiến lược vagrave chiacutenh saacutech về biến đổi khiacute hậu tại Việt Nam đatilde bỏ qua một yếu tố rất quan trọng con người Họ lagrave những nhacircn tố phải trực tiếp ứng phoacute vagrave bị ảnh hưởng bởi biến đổi khiacute hậu vagrave suy thoaacutei mocirci trường Từ đoacute cho thấy rotilde ragraveng xatilde hội dacircn sự phải coacute nhiều cơ hội để đoacuteng vai trograve tiacutech cực trong xacircy dựng chiacutenh saacutech vagrave chiến lược nhằm ứng phoacute vagrave thiacutech ứng với biến đổi khiacute hậu

IV1b Di cư di dời vagrave taacutei định cư theo kế hoạch

Quyền của người di cư trong nước tại Việt Nam đatilde được thừa nhận đầy đủ vagrave được xem lagrave cocircng bằng đối với mọi cocircng dacircn theo Hiến phaacutep Việt Nam (Cộng hogravea Xatilde hội Chủ nghĩa Việt Nam 2013b Điều 14 22 23) bao gồm quyền được đi học chăm soacutec sức khỏe vagrave tự do đi lại Tuy nhiecircn phacircn loại hộ gia đigravenh trong Hệ thống đăng kyacute hộ khẩu lại xaacutec định mức độ coacute thể tiếp cận caacutec dịch vụ xatilde hội necircu trecircn của người dacircn Theo đoacute cocircng dacircn được cocircng nhận thuộc một trong những trường hợp sau (i) thường truacute (ii) di cư trong quận huyện (với hộ khẩu trong tỉnh tại thời điểm đăng kyacute) (iii) tạm truacute từ 6-12 thaacuteng (iv) tạm truacute từ 1-6 thaacuteng Trecircn cơ sở đoacute một số luật đatilde coacute hiệu lực trong thập kỷ vừa qua nhằm thực thi Hiến phaacutep Việt Nam Luật Cư truacute năm 2006 cho pheacutep cocircng dacircn tự do sinh sống tại những khu vực khaacutec nhau vagrave thuộc diện tạm truacute hoặc thường truacute Theo đoacute những người khocircng thuộc địa phương coacute quyền yecircu cầu chiacutenh quyền địa phương đăng kyacute thường truacute tạm truacute vagrave quyền của họ phải được bảo vệ Cũng theo Luật nagravey chiacutenh quyền địa phương khocircng được pheacutep cản trở tự do đi lại của người dacircn Năm 2013 Luật Cư truacute sửa đổi coacute hiệu lực nhằm khắc phục một số qui định về caacutec hagravenh vi bị cấm cũng như điều kiện đăng kyacute tạm truacute hoặc thường truacute Liecircn quan đến vấn đề nagravey Luật Hộ tịch năm 2014 bảo đảm quyền vagrave nghĩa vụ đăng kyacute hộ tịch khocircng những của cocircng dacircn Việt Nam magrave cograven của người khocircng quốc tịch thường truacute tại Việt Nam Luật cũng thực thi hệ thống phacircn cấp đatilde được triển khai tại Việt Nam theo đoacute việc đăng kyacute hộ tịch coacute thể được thực hiện tại cấp cơ sở với mục tiecircu đơn giản hoacutea thủ tục đăng kyacute Cuối cugraveng Luật Căn cước cocircng dacircn đatilde coacute hiệu lực từ đầu năm 2016 Theo đoacute cocircng dacircn Việt Nam từ 14 tuổi trở lecircn sẽ phải coacute thẻ căn cước thay cho hộ chiếu Thẻ căn cước sẽ tạo thuận lợi cho quaacute trigravenh xaacutec định danh tiacutenh vagrave


giuacutep cho việc quản lyacute thocircng tin đăng kyacute được dễ dagraveng hơn qua hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia

Tuy nhiecircn nếu người di cư khocircng thể đaacutep ứng tất cả caacutec yecircu cầu đăng kyacute họ vẫn coacute thể sinh sống tại khu vực nhưng trong tigravenh huống dễ bị tổn thương do bị hạn chế trong việc tiếp cận dịch vụ xatilde hội hoặc họ coacute thể hồi hương hoặc đi nơi khaacutec (Entzinger vagrave Scholten 2015) Trecircn thực tế như đatilde giải thiacutech ở phần trecircn phần lớn di chuyển của người dacircn khocircng được đăng kyacute vigrave chỉ caacutec trường hợp đi khỏi nơi cư truacute trecircn 30 ngagravey mới cần đăng kyacute (Liecircn Hợp Quốc tại Việt Nam 2014)

Thecircm vagraveo đoacute vấn đề di cư trong nước được giải quyết theo caacutec caacutech khaacutec nhau tại những địa phương khaacutec nhau Đacircy lagrave kết quả của hệ thống quản lyacute phacircn cấp tại Việt Nam Theo baacuteo caacuteo của Liecircn Hợp Quốc tại Việt Nam (năm 20142) thagravenh phố Hồ Chiacute Minh rdquocung cấp tiếp cận nhagrave ở tốt hơn cho người di cư trong khi đoacute ở Hagrave Nội coacute nhiều hạn chế hơnrdquo Tuy nhiecircn cả hai thagravenh phố đều coacute điều kiện dagravenh cho người dacircn địa phương vẫn tốt hơn rất nhiều so với người di cư

Hiện Việt Nam chưa coacute cơ quan chuyecircn traacutech về caacutec vấn đề di cư Theo Chun (20154) sự tham gia của rdquocaacutec bộ ngagravenh [hellip] trong di dacircn trong nước vagrave quốc tế [hellip] thường mơ hồ vagrave dagraven trải ở rất nhiều caacutec cơ quan chiacutenh phủ vagrave caacutec văn bản phaacutep luậtrdquo cũng giống như trường hợp caacutec ủy ban caacutec nhiệm vụ vagrave caacutec chiến lược biến đổi khiacute hậu Những Bộ ngagravenh chiacutenh tham gia vagraveo chiacutenh saacutech di cư vagrave chức năng của caacutec Bộ bao gồm

bull Bộ Cocircng an với traacutech nhiệm kiểm soaacutet vagrave đăng kyacute di cư trong nước vagrave quốc tế

bull Bộ Nocircng nghiệp vagrave Phaacutet triển Nocircng thocircn quản lyacute caacutec chương trigravenh taacutei định cư của Chiacutenh phủ

bull Bộ Lao động Thương binh vagrave Xatilde hội tập trung vagraveo giảm thiểu rủi ro kinh tế

bull Ủy ban nhacircn dacircn caacutec tỉnh coacute thể ban hagravenh caacutec chiacutenh saacutech vagrave qui định riecircng do hệ thống phacircn cấp

Dưới taacutec động của biến đổi mocirci trường vagrave khiacute hậu tại Việt Nam Chiacutenh


phủ đatilde thực hiện những chương trigravenh di dời12 (hay cograven gọi lagrave taacutei định cư) từ năm 1961 ở miền Bắc vagrave sau đoacute mở rộng ra toagraven quốc với chiacutenh saacutech của nhagrave nước sau khi đất nước thống nhất năm 1975 như đatilde trigravenh bagravey Theo taacutec giả Anh (2006 trong Liecircn Hợp Quốc tại Việt Nam 2014) ban đầu quaacute trigravenh taacutei định cư tập trung vagraveo di chuyển người dacircn từ những khu đocircng dacircn cư (đocirc thị) tới nocircng thocircn nơi coacute mật độ dacircn số thấp hơn Trong giai đoạn 1976-1995 xấp xỉ 457 triệu người đatilde được taacutei định cư phần lớn ở khoảng caacutech gần trong khi đoacute vagraveo giai đoạn 1994-1999 lượng người taacutei định cư chỉ vagraveo khoảng 2105000 người (Anh 2005 trong Chun 2015) Hiện tại caacutec chương trigravenh taacutei định cư coacute phạm vi rộng hơn nhằm giải quyết cả caacutec vấn đề quan trọng khaacutec liecircn quan đến biến đổi khiacute hậu vagrave suy thoaacutei mocirci trường phaacutet triển vagrave những khu vực bị ảnh hưởng bởi thiecircn tai (Chun vagrave Sang 2012) Để biết thecircm thocircng tin về caacutec chương trigravenh taacutei định cư tại Việt Nam xem phần III3c của đaacutenh giaacute nagravey (ldquoDi cư trong nước taacutei định cư vagrave laacutenh nạn do mocirci trườngrdquo)

IV1c Phaacutet triển kinh tế vagrave giảm nghegraveo

Việt nam đatilde xacircy dựng một số chương trigravenh cải caacutech chiacutenh saacutech trực tiếp vagrave giaacuten tiếp coacute liecircn quan tới giảm nghegraveo Nhờ quaacute trigravenh Đổi Mới nền kinh tế Việt Nam đatilde vận hagravenh rất tốt với tăng trưởng GDP lạm phaacutet được kiểm soaacutet mở rộng xuất khẩu đa dạng hoacutea vagrave giảm nghegraveo Tỷ lệ nghegraveo giảm từ 60 năm 1990 xuống 29 năm 2002 cugraveng với những cải thiện ấn tượng về giaacuteo dục y tế vagrave tuổi thọ trung bigravenh (Ngu 2004)

Tuy nhiecircn xatilde hội Việt Nam vẫn tồn tại nhiều bất bigravenh đẳng Một trong những nguồn gốc của bất bigravenh đẳng chiacutenh lagrave nguồn lực tự nhiecircn được phacircn bổ khocircng đồng đều Trong khi một số vugraveng coacute tagravei nguyecircn thiecircn nhiecircn đất đai magraveu mỡ vagrave vị triacute thuận lợi tạo ra những tiềm năng kinh tế lớn thigrave những vugraveng khaacutec lại thường xuyecircn coacute batildeo lụt hoặc nằm ở khu vực miền nuacutei hẻo laacutenh necircn coacute nhiều bất lợi hơn (xem thecircm chi tiết về caacutec khu vực của Việt nam tại phần giới thiệu của đaacutenh giaacute nagravey trong Chương II)

Coacute hai tagravei liệu chiacutenh liecircn quan tới giảm nghegraveo tại Việt Nam từ 2011-2015 lagrave a) Chiến lược phaacutet triển kinh tế xatilde hội giai đoạn 2011-2020 vagrave b) Kế hoạch phaacutet triển kinh tế xatilde hội (Hồng vagrave Hoagravei 2015) với mục tiecircu giảm số hộ đoacutei nghegraveo 2 mỗi năm ở cấp quốc gia vagrave 4 mỗi năm ở những vugraveng đặc biệt khoacute khăn

Ngacircn hagraveng Thế giới định nghĩa lagrave rdquoquaacute trigravenh xacircy dựng lại nhagrave cửa tagravei sản vagrave cơ sở hạ tầng cocircng tại một nơi khaacutecrdquo (Ngacircn hagraveng Thế giới 201077)

12


Nghị quyết số 80NQ-CP năm 201113 về giảm nghegraveo bền vững trong giai đoạn 2011-2020 đatilde được thocircng qua Mục tiecircu lagrave rdquocải thiện vagrave từng bước nacircng cao điều kiện sống của người nghegraveo trước hết ở khu vực miền nuacutei vugraveng đồng bagraveo dacircn tộc thiểu số tạo sự chuyển biến mạnh mẽ toagraven diện ở caacutec vugraveng nghegraveo thu hẹp khoảng caacutech checircnh lệch giữa thagravenh thị vagrave nocircng thocircn giữa caacutec vugraveng caacutec dacircn tộc vagrave caacutec nhoacutem dacircn cưrdquo (ILO 2014) Như vậy nhoacutem đối tượng mục tiecircu của Nghị quyết nagravey lagrave người dacircn sống tại những khu vực miền nuacutei vagrave dacircn tộc thiểu số tại Việt Nam Cả hai nhoacutem nagravey đều sống ở những khu vực coacute mức độ dễ bị tổn thương cao Do đoacute cải thiện điều kiện nhagrave ở của người nghegraveo lagrave yếu tố chiacutenh để giảm mức độ nghegraveo đoacutei của những người phải di dời vigrave lyacute do mocirci trường Theo caacutec taacutec giả Hồng vagrave Hograveai (201514) Nghị quyết nagravey đatilde được triển khai thagravenh cocircng ở hai giai đoạn a) Chương trigravenh mục tiecircu quốc gia về giảm nghegraveo năm 2006-2010 vagrave b) Chương trigravenh mục tiecircu quốc gia về giảm nghegraveo bền vững năm 2012-2015 Chương trigravenh mục tiecircu quốc gia gần đacircy nhất coi đoacutei nghegraveo lagrave hiện tượng đa chiều do đoacute Chương trigravenh đatilde nacircng mục tiecircu giảm nghegraveo lecircn tầm rộng hơn bao gồm tiếp cận caacutec dịch vụ xatilde hội nhagrave ở cấp nước sinh hoạt chăm soacutec sức khỏe giaacuteo dục vagrave cơ sở hạ tầng ldquoChương trigravenh 135rdquo được triển khai vagraveo ngagravey 31 thaacuteng 7 năm 1998 hướng tới caacutec xatilde đặc biệt khoacute khăn với mục tiecircu lagrave cải thiện rdquođời sống vật chất tinh thần cho đồng bagraveo caacutec dacircn tộc ở caacutec xatilde đặc biệt khoacute khăn miền nuacutei vagrave vugraveng sacircu vugraveng xa tạo điều kiện để đưa nocircng thocircn caacutec vugraveng nagravey thoaacutet khỏi tigravenh trạng nghegraveo nagraven lạc hậu chậm phaacutet triển hoagrave nhập vagraveo sự phaacutet triển chung của cả nước goacutep phần bảo đảm trật tự an toagraven xatilde hội an ninh quốc phogravengrdquo (Thủ tướng Chiacutenh phủ Việt Nam 1998) Kể từ đoacute 3 giai đoạn khaacutec nhau được xacircy dựng vagrave giai đoạn cuối sẽ được triển khai tới năm 2020 (xem chi tiết ở phần tiếp theo)

IV1d Sử dụng đất

Sau cocircng cuộc Đổi Mới năm 1986 đất được chia cho caacutec hộ gia đigravenh vagrave caacute nhacircn caacutec hợp taacutec xatilde nocircng nghiệp bị giải thể Vagraveo giai đoạn tiếp theo (sau 1996) đất được dugraveng để phaacutet triển hạ tầng trong đoacute coacute caacutec khu kinh tế (Chun 2015)

Lần sửa đổi Luật Đất đai gần đacircy nhất được tiến hagravenh năm 2013 sau khi Luật Đất đai năm 1993 hết hiệu lực Luật Đất đai năm 1993 vagrave Luật Đất đai sửa đổi năm 2013 cho pheacutep caacutec hộ gia đigravenh được cấp Giấy chứng

Nghị Quyết bằng tiếng Việt coacute thể truy cập tại httpwwwiloorgdynnatlexdocsELECTRONIC91859106704F1936324665VNM9185920Vnm20pdf

13


nhận quyền sử dụng đất cho họ quyền được canh taacutec chuyển nhượng cho thuecirc thế chấp vagrave thậm chiacute cả thừa kế đất đai Tuy nhiecircn Luật cũng qui định việc quản lyacute đất đai thuộc về Nhagrave nước (Wells-Dang Quang Tu vagrave Burke 2016) Theo đoacute caacutech tiếp cận về sở hữu đất được triển khai như sau rdquoĐất đai thuộc sở hữu toagraven dacircn do Nhagrave nước đại diện chủ sở hữu vagrave thống nhất quản lyacuterdquo (Chun 2015 15)

Trong bối cảnh taacutec động của biến đổi khiacute hậu Luật Đất đai chỉ ra rằng những cơ quan địa phương necircn rdquothu hồi đất khocircng được sử dụng hoặc được sử dụng keacutem hiệu quả của những tổ chức nocircng lacircm trường hoặc thay đổi mục điacutech sử dụng đấtrdquo theo kế hoạch đatilde được xacircy dựng nhằm bảo đảm rdquophacircn bổ cho caacutec hộ gia đigravenh vagrave caacute nhacircn theo caacutec dự aacuten phacircn phối đất cho người dacircnrdquo (Chun 2015 15) Hơn nữa theo Điều 16 của luật nagravey Nhagrave nước coacute thể thu hồi đất nếu rdquocoacute nguy cơ đe doạ tiacutenh mạng con ngườirdquo như những vugraveng bị ocirc nhiễm hoặc bị sạt lở hoặc bị nước nhấn chigravem vagrave thu hồi để rdquophograveng chống thiecircn tairdquo (Chun 2015 16) Những điều nagravey của Luật lagrave rất quan trọng để đảm bảo an ninh cho con người đặc biệt lagrave ở những vugraveng coacute nguy cơ cao Trecircn thực tế luật cũng được aacutep dụng tương tự cho việc mua lại đất cho quaacute trigravenh taacutei định cư vagrave trong trường hợp rdquocaacute nhacircn từ chối di dời [hellip] thigrave Ủy ban nhacircn dacircn coacute thẩm quyền thu hồi đất vagrave ra quyết định cưỡng chế thi hagravenhrdquo (Luật Đất đai năm 2013 Chun 2015 17 Điều 39) Luật nagravey cũng aacutep dụng cho quaacute trigravenh taacutei định cư những người sử dụng đất bị buộc phải rời khỏi mảnh đất của họ do thiecircn tai sẽ được Nhagrave nước đền bugrave vagrave đưa tới rdquovugraveng đất mới với mục điacutech sử dụng tương tự với đất đatilde bị thu hồirdquo hoặc bồi thường bằng tiền nếu khocircng coacute sẵn đất đền bugrave (xem thecircm phần IV1b trong chương nagravey để biết thecircm chi tiết) Tuy nhiecircn như đatilde giải thiacutech ở caacutec phần trước nếu sinh kế khocircng được bảo đảm ở địa điểm mới người dacircn lại coacute xu hướng quay về nơi cũ (nơi coacute rủi ro) hoặc di chuyển tới một nơi khaacutec (xem phần II3d Chương II Taacutei định cư) IV2 CAacuteC CHIacuteNH SAacuteCH TRONG QUAacute TRIgraveNH XAcircY DỰNGVới Thỏa thuận Paris 2015 Việt Nam sẽ phải xacircy dựng kế hoạch hagravenh động nhằm triển khai Cocircng ước khung của Liecircn Hợp Quốc về Biến đổi khiacute hậu (UNFCCC) thocircng qua Ủy ban quốc gia về Biến đổi khiacute hậu cugraveng với những đối taacutec chiacutenh (UNDP Cơ quan Hợp taacutec Phaacutet triển Quốc tế Nhật vagrave Anh) (Việt Nam Breaking News 2016) Thecircm vagraveo đoacute Thủ tướng Chiacutenh phủ đatilde yecircu cầu thực hiện một Chương trigravenh hỗ trợ Ứng phoacute với biến đổi khiacute hậu giai đoạn sau 2015 Caacutec chương trigravenh giảm nghegraveo khởi động năm 2002 vẫn cograven đang triển


khai tại Việt Nam Chương trigravenh 135 cũng đatilde goacutep phần giảm rủi ro của những cộng đồng dễ bị tổn thương nhất với biến đổi khiacute hậu như người dacircn tộc thiểu số sống tại những xatilde vugraveng xa hoặc miền nuacutei (xem thecircm chi tiết tại phần IV1c về Giảm nghegraveo ở chương nagravey) Vagraveo năm 2016 Thủ tướng Chiacutenh phủ đatilde đồng yacute đưa 2275 thocircn vagraveo chương trigravenh nagravey trong giai đoạn 2016-2020 (Viet Nam plus 2016) Vigrave khaacute thagravenh cocircng necircn tuy được khởi động từ năm 1998 chương trigravenh 135 vẫn được tiếp tục triển khai trong những năm sau đoacute

Noacutei chung như đatilde được đề cập trong những phần trước vagrave theo caacutec taacutec giả Hong vagrave Hoai (2015) Việt Nam đatilde chuyển dịch từ caacutech tiếp cận kinh tế đơn thuần trong giải quyết vấn đề nghegraveo đoacutei (2000-2010) sang caacutech tiếp cận với định nghĩa rộng hơn vagrave toagraven diện hơn về mối liecircn quan giữa mocirci trường vagrave nghegraveo đoacutei (2010-2020)


V

KẾT LUẬN ƯU TIEcircN NGHIEcircN CỨU VAgrave LỰA CHỌN CHIacuteNH SAacuteCH


V KẾT LUẬN ƯU TIEcircN NGHIEcircN CỨU VAgrave LỰA CHỌN CHIacuteNH SAacuteCH

Baacuteo caacuteo đaacutenh giaacute nagravey đatilde trigravenh bagravey một caacutei nhigraven tổng thể về tigravenh trạng mocirci trường tại Việt Nam phaacutec họa mối liecircn quan giữa mocirci trường biến đổi khiacute hậu vagrave di cư trong nước vagrave thảo luận về những chiacutenh saacutech liecircn quan hiện nay Trecircn thực tế Việt Nam đang phải hứng chịu nhiều thiecircn tai vagrave quaacute trigravenh biến đổi khiacute hậu diễn biến từ từ vagrave điều nagravey để lại những taacutec động vocirc cugraveng nặng nề đến mocirci trường sinh kế nơi sinh sống vagrave sức khỏe của người dacircn Mặc dugrave lyacute do chiacutenh của di cư trong nước vagrave quốc tế hiện nay chủ yếu vẫn lagrave kinh tế vagrave xatilde hội nhưng những bằng chứng về suy thoaacutei mocirci trường ngagravey cagraveng tăng ở một số khu vực nhất định cũng cho thấy ảnh hưởng mocirci trường vagrave khiacute hậu đến việc thay đổi nơi sinh sống của người dacircn

Việt Nam cũng đatilde coacute một số nghiecircn cứu về tigravenh higravenh mocirci trường trong nước tuy nhiecircn thocircng tin nhigraven chung cograven rời rạc vagrave khocircng được cập nhật Mặc dugrave coacute nhiều thocircng tin về suy thoaacutei mocirci trường vagrave ảnh hưởng của noacute đến đời sống con người ở một số vugraveng nhất định trong cả nước đặc biệt lagrave vugraveng Đồng bằng Socircng Cửu Long nhưng một số vugraveng khaacutec (đặc biệt lagrave miền Bắc vagrave miền Trung) vẫn cograven chưa được nghiecircn cứu Những nghiecircn cứu khaacutec cần được tiếp tục triển khai để tigravem hiểu taacutec động của biến đổi khiacute hậu vagrave mocirci trường đến những nhoacutem dễ bị tổn thương ở những vugraveng khaacutec nhau trong cả nước từ đoacute coacute thể tạo dựng caacutec chiacutenh saacutech vagrave chương trigravenh hỗ trợ cho những người cần sự giuacutep đỡ nhất Điều nagravey đặc biệt đuacuteng trong trường hợp thiecircn tai vagrave những quaacute trigravenh biến đổi khiacute hậu diễn biến từ từ Thocircng tin cụ thể về tiacutenh chất vagrave taacutec động của những hiện tượng trecircn nhigraven chung cograven rất iacutet ỏi Mặc dugrave trong những năm gần đacircy baacuteo caacuteo về tigravenh trạng thiecircn tai mới nhất đatilde chi tiết hơn nhưng những thocircng tin cập nhật thường xuyecircn về tigravenh trạng của những người phải đi tạm laacutenh trong nước do thiecircn tai đặc biệt lagrave tạm laacutenh dagravei hạn cograven rất hạn chế Do đoacute Việt Nam cần phải tiếp tục tiến hagravenh nghiecircn cứu về khiacutea cạnh nagravey cũng như bổ sung thecircm thocircng tin về caacutech thức người dacircn quay lại nơi xuất cư sau khi tạm laacutenh vagrave những chiến lược chống chịu của họ


Quyền bigravenh đẳng của những người di cư trong nước rotilde ragraveng cần được đảm bảo theo đuacuteng tinh thần của Hiến phaacutep Việt Nam Tuy nhiecircn bất cập vẫn tồn tại giữa quy định trong Hiến Phaacutep vagrave tigravenh higravenh thực tế Do đoacute trước tiecircn để thực thi những quyền đatilde ghi trong Hiến Phaacutep necircn lấy việc đổi mới khung chiacutenh saacutech lagravem đầu nhằm tạo điều kiện vagrave cải thiện hiệu quả việc di dacircn trong nước (viacute dụ đăng kyacute hộ khẩu nhằm tiếp cận caacutec dịch vụ xatilde hội một caacutech đầy đủ)

Một số nghiecircn cứu đatilde được thực hiện đối với caacutec chương trigravenh taacutei định cư của Chiacutenh phủ Nhưng kết quả của caacutec chương trigravenh coacute thể được cải thiện đaacuteng kể nếu coacute tham vấn rộng ratildei hơn cũng như với sự tham gia tiacutech cực hơn của cộng đồng Vấn đề nagravey sẽ được giải quyết khi thực hiện tốt những qui định về Dacircn chủ cơ sở để lsquorsquothực hagravenh thu huacutet sự tham gia ở cấp địa phương vagraveo caacutec chương trigravenh taacutei định cư coacute nghĩa lagrave người dacircn bị ảnh hưởng necircn chiacutenh thức được thocircng baacuteo được tham gia thảo luận được tư vấn giaacutem saacutet vagrave kiểm tra caacutec dự aacuten địa phươngrdquo (Liecircn Hợp Quốc tại Việt Nam năm 20144) Hơn nữa những chương trigravenh vagrave kế hoạch taacutei định cư necircn coacute caacutech tiếp cận tổng thể nhằm giảm rủi ro taacutec động từ mocirci trường vagrave biến đổi khiacute hậu nhưng đồng thời cũng phải bảo đảm sinh kế vagrave caacutec hỗ trợ cho caacutec hộ gia đigravenh (như đảm bảo tiếp cận với đất nocircng nghiệp giảm thiểu khoảng caacutech tới khu vực chăn nuocirci vagravehoặc khu vực canh taacutec cũng như đảm bảo tiếp cận caacutec mạng lưới xatilde hội) Thecircm vagraveo đoacute cộng đồng tiếp nhận người di cư cũng necircn được quan tacircm trong những dự aacuten taacutei định cư Cộng đồng sẽ phải chuẩn bị thế nagraveo để đoacuten người di cư họ sẽ hogravea nhập ra sao vagrave cộng đồng nhận người di cư sẽ coacute được những lợi iacutech gigrave Những yếu tố nagravey vagrave một số yếu tố cần phải được đưa vagraveo kế hoạch phaacutet triển vagrave taacutei định cư trong tương lai Về vấn đề nagravey từ năm 2016 IOM đatilde vagrave đang thực hiện một nghiecircn cứu nhằm hỗ trợ Bộ Nocircng nghiệp vagrave Phaacutet triển Nocircng thocircn thu thập những bằng chứng về tigravenh higravenh thực tế vagrave caacutech thức triển khai caacutec chương trigravenh taacutei định cư nhằm đưa ra những khuyến nghị lagravem sao để khuyến khiacutech sự tham gia nhiều hơn của người dacircn trong việc lập kế hoạch vagrave triển khai caacutec dự aacuten taacutei định cư do taacutec động của mocirci trường

Nhigraven chung việc thagravenh lập một Bộ để chăm lo caacutec vấn đề di cư sẽ goacutep phần quan trọng trong việc huy động caacutec nguồn lực cần thiết để đảm bảo điều kiện tốt nhất cho người di cư

Baacuteo caacuteo nagravey đatilde necircu rotilde rằng việc chuẩn bị sẵn sagraveng ứng phoacute với thiecircn tai ở Việt Nam trong những năm gần đacircy đatilde coacute những tiến bộ lớn Tuy nhiecircn


hoạt động giaacutem saacutet thiecircn tai vagrave taacutec động của những quaacute trigravenh biến đổi khiacute hậu diễn biến từ từ cần được đẩy mạnh Tương tự như vậy những kịch bản biến đổi khiacute hậu trong tương lai cần được xacircy dựng một caacutech chi tiết vagrave toagraven diện để lagravem cơ sở xacircy dựng kế hoạch taacutei định cư vagrave di cư trong đoacute coacute tiacutenh tới những aacutep lực về mocirci trường vagrave biến đổi khiacute hậu

Baacuteo caacuteo đaacutenh giaacute nagravey cho thấy việc tạo mối liecircn hệ giữa biến đổi khiacute hậu di cư dịch vụ xatilde hội vagrave những dự aacuten taacutei định cư coacute yacute nghĩa rất quan trọng đối với Việt Nam vigrave quốc gia nagravey rất dễ bị tổn thương trước suy thoaacutei mocirci trường vagrave taacutec động trầm trọng của biến đổi khiacute hậu Do đoacute những cuộc đối thoại thường xuyecircn vagrave chuyecircn sacircu giữa những chuyecircn gia từ nhiều ngagravenh khaacutec nhau sẽ mang lại lợi iacutech cho toagraven quốc gia (Dunn 2009 Hồng vagrave Hoagravei 2015) Thecircm vagraveo đoacute mối liecircn hệ giữa giảm nghegraveo vagrave caacutec chiacutenh saacutech mocirci trường cograven yếu vigrave hai vấn đề nagravey thuộc quyền quản lyacute của caacutec Bộ ban ngagravenh khaacutec nhau Điều nagravey tạo ra sự chồng cheacuteo giữa caacutec chương trigravenh dẫn đến sự thiếu hiệu quả vagrave thiếu nhất quaacuten trong phacircn bổ kinh phiacute (Dunn 2009 Hong vagrave Hoai 2015) Việt Nam coacute thể cacircn nhắc việc thagravenh lập một cơ quan trung ương hay cơ quan một cửa để quản lyacute người di cư vagrave taacutei định cư để điều phối những nhu cầu của họ cũng như đoacuteng vai trograve cầu nối với caacutec chương trigravenh vagrave thể chế coacute liecircn quan (đưa ra hướng dẫn vagrave caacutech tiếp cận bảo trợ xatilde hội dịch vụ y tế - giaacuteo dục caacutec chương trigravenh vagrave kế hoạch taacutei định cư đăng kyacute hộ khẩu vagrave những vấn đề khaacutec)

Cuối cugraveng một trong những hạn chế cơ bản của baacuteo caacuteo nagravey lagrave việc sử dụng rất nhiều caacutec dữ liệu thứ cấp Do đoacute những nghiecircn cứu chi tiết vagrave sacircu hơn về mối liecircn hệ giữa suy thoaacutei mocirci trường biến đổi khiacute hậu vagrave di cư sẽ coacute yacute nghĩa rất quan trọng cho cocircng cuộc phaacutet triển đất nước


VI TAgraveI LIỆU THAM KHẢO

Anh DN2006 Di cư bắt buộc ở Việt Nam Quan điểm lịch sử vagrave đương đại

Tạp chiacute di cư Chacircu Aacute Thaacutei Bigravenh Dương 15 (1) 159-173 2010 Chiacutenh saacutech di cư đến caacutec vugraveng kinh tế mới Tạp chiacute Khoa học

Xatilde hội Viện phaacutet triển bền vững tại Việt Nam thagravenh phố Hồ Chiacute Minh

2015 Di cư bắt buộc ở Việt Nam Quan điểm lịch sử vagrave đương đại Tạp chiacute Xatilde hội học số 5

Anh DN C Tacoli vagrave XH Thahn 2003 Di cư ở Việt Nam Tổng quan thocircng tin những xu hướng vagrave

higravenh thaacutei di cư hiện tại vagrave những taacutec động chiacutenh saacutech Di cư phaacutet triển vagrave lựa chọn chiacutenh saacutech vigrave người nghegraveo ở chacircu Aacute Dhaka Bangladesh Truy cập tại httpwwweldisorgvfileupload1document0903Dhaka_CP_7pdf

Ngacircn hagraveng Phaacutet triển Chacircu Aacute (ADB)2012 Giải quyết caacutec vấn đề về biến đổi khiacute hậu vagrave di cư ở chacircu Aacute

Thaacutei Bigravenh Dương ADB thagravenh phố Mandaluyong Philippines 2013a Việt Nam đaacutenh giaacute mocirci trường vagrave biến đổi khiacute hậu ADB

Manila Philippines 2013b Nguy cơ biến đổi khiacute hậu tại Đồng bằng socircng Cửu Long Cagrave

Mau vagrave Kiecircn Giang Việt Nam ADB thagravenh phố Mandaluyong Philippines

Belay AA vagrave cộng sự 2010 Những thaacutech thức trong cocircng taacutec quản lyacute tổng hợp vugraveng lưu

vực đồng bằng socircng Cửu Long trecircn khiacutea cạnh sinh kế người dacircn Journal of Water Resource and Protection 261-68 Truy cập tại httpfilescirporgpdfJWARP20100100007_18424731pdf

Beresford M 2008 Nhigraven lại Đổi mới Những thaacutech thức trong Xacircy dựng xatilde hội chủ

nghĩa mang tiacutenh thị trường ở Việt Nam Tạp chiacute Chacircu Aacute đương đại 38 (2)221-43


Black R vagrave cộng sự2011 Biến đổi khiacute hậu Di cư lagrave biện phaacutep thiacutech ứng Tạp chiacute Nature

478447-449

Bocchini F2014 Caacutec cơn batildeo nối tiếp nhau Việt Nam mugravea thu năm 2013 Biến

đổi khiacute hậu vagrave thiecircn tai ở miền Trung Trong Tigravenh trạng di cư vigrave lyacute do mocirci trường của Nhagrave nước 2014 Đaacutenh giaacute năm 2013 IOM vagrave Sciences Po (Gemenne F P Brucker vagrave D Ionesco chủ biecircn ) Truy cập tại httpswwwiomintfileslivesitesiomfilesWhat-We-DodocsSEM2015-29decpdf

Cat N N vagrave cộng sự2005 Tigravenh trạng xoacutei lở bờ biển Việt Nam vagrave đề xuất biện phaacutep phograveng

chống Tổng quan về rừng ngập mặn của Việt Nam Nhagrave xuất bản Nocircng nghiệp Hagrave Nội Truy cập tại httpwwwfaoorgforestry11286-08d0cd86bc02ef85da8f5b6249401b52fpdf

Ban Chỉ đạo Tổng điều tra dacircn số vagrave nhagrave ở (CCSC)2010 Tổng điều tra dacircn số vagrave nhagrave ở Việt Nam năm 2009 Caacutec kết

quả chiacutenh Tổng cục Thống kecirc vagrave Quỹ Dacircn số Liecircn Hợp Quốc Hagrave Nội

Cernea MM2000 Rủi ro biện phaacutep bảo vệ vagrave taacutei thiết Mocirc higravenh Dacircn số tạm

laacutenh vagrave taacutei định cư Trong Rủi ro vagrave Taacutei thiết Kinh nghiệm của người taacutei định cư vagrave người tạm laacutenh (M Cernea vagrave C McDowell chủ biecircn) Ngacircn hagraveng Thế giới Washington DC

Trung tacircm nghiecircn cứu CGIAR ở Đocircng Nam Aacute2016 Baacuteo caacuteo đaacutenh giaacute Tigravenh higravenh hạn haacuten vagrave xacircm nhập mặn ở vugraveng

đồng bằng socircng Cửu Long Việt Nam Chương trigravenh nghiecircn cứu của CGIAR về Biến đổi khiacute hậu Nocircng nghiệp vagrave An ninh Lương thực vugraveng Đocircng Nam Aacute (CCAFS-SEA) (2016) Hagrave Nội Truy cập tại httpscgspacecgiarorgrestbitstreams78534retrieve


Chun JM2014 Sinh kế dưới aacutep lực Caacutec tagravei sản quan trọng vagrave Kết quả di cư

Seri toacutem tắt chiacutenh saacutech về Di cư Mocirci trường vagrave biến đổi khiacute hậu 1 (1) IOM Geneva Truy cập tại httppublicationsiomintsystemfilespdfpolicybriefseriesmecc_issue1_dec2014pdf

2015 Taacutei định cư theo kế hoạch ở Đồng bằng socircng Cửu Long một mocirc higravenh thagravenh cocircng cho thiacutech ứng biến đổi khiacute hậu một cacircu chuyện cảnh giaacutec hay cả hai Viện Brookings Washington DC Truy cập tại httpswwwbrookingseduwp-contentuploads201606Brookings-Planned-Relocations-Case-StudyJane-Chun-Vietnam-case-study-June-2015pdf

Chun J M vagrave L T Sang 2012 Nghiecircn cứu vagrave đối thoại chiacutenh saacutech về biến đổi khiacute hậu di dacircn

vagrave taacutei định cư tại Việt Nam Baacuteo caacuteo cuối cugraveng Liecircn Hợp Quốc tại Việt Nam Hagrave Nội

Dao N2010 Xacircy dựng đập ở Việt Nam Tiến trigravenh phaacutet triển của chiacutenh

saacutech taacutei định cư do đắp đập Water alternatives 3(2)324-340 Truy cập tại httpsdataopendevelopmentmekongnetdataset87e6ff7b-c541-49dd-b0e3-f221b0de2c15resource844ed46d-5a64-48bb-a56a-7660d48b3a3edownloadArt3-2-19pdf

Davies R2013 Lũ lụt tại Việt Nam 2008 tới 2012 Truy cập tại httpfloodlist

comasiavietnam-2008-2012 2015a Lũ lụt tại Việt Nam ndash Số người thiệt mạng lecircn tới con số 30

Danh saacutech lũ Truy cập tại httpfloodlistcomasiaVietnam-floods-death-toll-rises-to-30

2015b Việt Nam - Hồ chứa mới để kiểm soaacutet lũ lụt tại thagravenh phố Hồ Chiacute Minh Truy cập tại httpfloodlistcomasiaVietnam-flood-reservoirs-ho-chi-minh-city

Deltacities nd Thiệt hại do lũ lụt vagrave đaacutenh giaacute rủi ro đối với Thagravenh phố Hồ Chiacute

Minh Đồng bằng kết nối caacutec thagravenh phố Truy cập tại httpwwwdeltacitiescomdocumentsHCMC_CDC_factsheet pdf


Do T C Nguyen vagrave T Phung2013 Đaacutenh giaacute về thảm họa thiecircn nhiecircn ở vugraveng nuacutei phiacutea Bắc Việt

Nam Munich Personal RePEc Archive Bagravei No 54209 Truy cập tại httpsmpraubuni-muenchende542091MPRA_paper_54209pdf

Dunn O2009 Mối quan hệ giữa lũ lụt di cư vagrave taacutei định cư thay đổi mocirci

trường vagrave kịch bản di cư bắt buộc (EACH-FOR) Baacuteo caacuteo nghiecircn cứu trường hợp của Việt Nam Đại học LHQ - Viện Mocirci trường vagrave An ninh con người Bonn Đức Truy cập tại httprouoweduaucgiviewcontentcgiarticle=2409ampcontext=sspapers

EM-DAT Cơ sở dữ liệu thiecircn tai quốc tế2016 Dữ liệu Quốc gia Việt Nam Truy cập tại wwwemdatbe

Entzinger H vagrave P Scholten2015 Di cư như một chiến lược thiacutech ứng với aacutep lực mocirci trường

Những bagravei học từ đồng bằng socircng Cửu Long ở Việt Nam Di cư mocirci trường vagrave biến đổi khiacute hậu Toacutem tắt chiacutenh saacutech Seri 1 (6) IOM Geneva Truy cập tại httpspublicationsiomintsystemfilespdfpolicy_brief_issue6_1pdf

Chỉ số hiệu quả mocirci trường (EPI)2014 Hồ sơ Dữ liệu Quốc gia Việt Nam EPI 2014 Đại học Yale

Liecircn minh chacircu Acircu vagrave Tổ chức Di cư Quốc tế2014 Di cư mocirci trường vagrave biến đổi khiacute hậu Bằng chứng cho chiacutenh

saacutech (MECLEP) Thuật ngữ IOM Geneva

Tổ chức Nocircng nghiệp vagrave Lương thực của Liecircn hợp quốc (FAO)2013 Hạn haacuten FAO Đất vagrave Nước Truy cập tại httpwwwfaoorg

docrep017aq191eaq191epdf 2016 Việt Nam Cơ quan lưu trữ tagravei liệu của FAO Truy cập tại www

faoorgdocrep006ad653ead653e44htm

Foresight 2011 Di cư vagrave biến đổi mocirci trường toagraven cầu Baacuteo caacuteo cuối cugraveng của

dự aacuten Văn phograveng Khoa học Chiacutenh phủ London

Tổng cục thống kecirc (GSO)


2005 Khảo saacutet di cư Việt Nam 2004 Những kết quả chiacutenh Nhagrave xuất bản thống kecirc Hagrave Nội

2011 Tổng điều tra Dacircn số vagrave nhagrave ở Việt Nam năm 2009 Di cư vagrave đocirc thị hoacutea tại Việt Nam Higravenh thaacutei xu hướng vagrave những khaacutec biệt Bộ Kế hoạch vagrave Đầu tư Tổng cục Thống kecirc Hagrave Nội

2014a Dacircn số vagrave việc lagravem Niecircn giaacutem thống kecirc Việt Nam Nhagrave xuất bản thống kecirc Hagrave Nội

2014b Niecircn giaacutem thống kecirc Việt Nam Nhagrave xuất bản Thống kecirc Hagrave Nội Truy cập tại wwwgsogovvndefault_enaspxtabid=515ampidmid=5ampItemID=14278

2015 Baacuteo caacuteo về Khảo saacutet lực lượng lao động năm 2014 Hagrave Nội Truy cập tại wwwgsogovvndefault_enaspxtabid=515ampidmid=5ampItemID=15115

2016 Tỷ lệ nhập cư tỷ lệ xuất cư vagrave tỷ lệ di cư rograveng của tỉnh Dacircn số vagrave Cơ sở dữ liệu việc lagravem Truy cập tại wwwgsogovvnSLTKEpxweben0220Population20and20Employment-E0222-24pxrxid=5a7f4db4-634a-4023-a3dd-c018a7cf951d (truy cập ngagravey 3 thaacuteng 8 năm 2016)

Give2Asia2016 Ứng phoacute vagrave chống chịu với thiecircn tai Việt Nam Truy cập tại

wwwgive2asiaorgdisaster-preparedness-and-resilience-myanmar-1-1

Quỹ Toagraven cầu về Giảm nhẹ vagrave Phục hồi Thảm họa (GFDRR)2011 Tiacutenh dễ bị tổn thương Giảm thiểu rủi ro vagrave Thiacutech ứng với biến

đổi khiacute hậu ở Việt Nam Hồ sơ quốc gia về Thiacutech ứng vagrave Rủi ro khiacute hậu Ngacircn hagraveng Thế giới Washington DC

Goldstein S vagrave A Goldstein1991 Sự khaacutec biệt về di cư dagravei hạn vagrave tạm thời ở Trung Quốc Tagravei

liệu của Viện nghiecircn cứu Dacircn số Đocircng-Tacircy số 117 Trung tacircm East-West Honolulu

Chiacutenh phủ Việt Nam2012 Thực hiện phaacutet triển bền vững ở Việt Nam Baacuteo caacuteo Quốc gia

tại Hội nghị Liecircn Hợp Quốc về Phaacutet triển bền vững (Rio + 20) Chiacutenh phủ Việt Nam Hagrave Nội

Guha-Sapir D vagrave I Santos (eds)


2013 Taacutec động kinh tế của thiecircn tai Nhagrave xuất bản Đại học Oxford New York

Guterres A2009 Biến đổi khiacute hậu thiecircn tai vagrave sơ taacuten người dacircn quan điểm của

UNHCR Truy cập tại wwwunhcrorg4901e81a4pdf

Haggar J vagrave K Schepp2011 Nghiecircn cứu tagravei liệu về Cagrave phecirc vagrave biến đổi khiacute hậu Taacutec động

của biến đổi khiacute hậu trong caacutec Quốc gia thiacute điểm Việt Nam Saacuteng kiến Cagrave phecirc amp khiacute hậu Cagrave phecirc vagrave Biến đổi khiacute hậu Taacutec động trong bốn quốc gia thiacute điểm Truy cập tại wwwcoffeeandclimateorgtl_filesThemesCoffeeAndClimateCountry20profilesReport20Coffee20Climate_Pilot20Vietnam_Haggar20Schepppdf

Hanh PTT vagrave M Furukawa2007 Taacutec động của mực nước biển dacircng với vugraveng duyecircn hải của

Việt Nam Bản tin của Khoa Khoa học Đại học Ryukyus số 84 tr 45-59

Hays J2008 Thảm họa thiecircn nhiecircn ở Việt Nam batildeo batildeo nhiệt đới lốc

xoaacutey vagrave động đất Dữ kiện vagrave chi tiết Truy cập tại httpfactsanddetailscomsoutheast-asiaVietnamsub5_9hentry-3489html (truy cập ngagravey 14 thaacuteng 6 năm 2016)

Henkel M 2015 Nocircng trại Thế kỷ 21 Nocircng nghiệp bền vững III Caacutec biện phaacutep

thực hagravenh nocircng nghiệp Truy cập tại httpsbooksgoogledebooksid=s2HxCQAAQBAJamppg=PP3amplpg=PP3ampdq=21st+Century+Homestead+Sustainable+Agriculture+henkelampsource=blampots=2HHAnPaI0eampsig=MbKrRc2val9P0pa6-_jut9qGcVAamphl=esampsa=Xampved=0ahUKEwiRmpy_3qzNAhWjUqYKHbfrCm8Q6AEITzAGv=onepageampq=21st20Century20Homestead3A20Sustainable20Agriculture20henkel-ampf=false

Hien MH


2007 Tigravenh higravenh kiểm soaacutet vagrave quản lyacute chaacutey rừng ở Việt Nam GEOSS AP Hội nghị chuyecircn đề tiacutech hợp Quan saacutet cho phaacutet triển bền vững trong khu vực Chacircu Aacute-Thaacutei Bigravenh Dương Dai-ichi Hotel Tokyo Seafort Tokyo Nhật Bản Truy cập tại wwwrestecorjpgeoss_ap1materialsPDFForestFire2day2day_8_Hienpdf

Hong VXN vagrave Hoai DTT2015 Nghiecircn cứu đaacutenh giaacute sơ bộ về Giảm nghegraveo vagrave Tiacutenh bền vững

trong Kế hoạch Phaacutet triển Quốc gia Baacuteo caacuteo quốc gia Việt Nam UNDP Việt Nam Truy cập tại httpwwwun-pageorgfilespublicfinal_report_national_scoping_studies_-vietnam-enpdf

Hugo G2008 Di cư Phaacutet triển vagrave Mocirci trường Seri nghiecircn cứu về di cư của

IOM số 35 Geneva

Mạng lưới an sinh con người 2008 Biến đổi khiacute hậu suy thoaacutei mocirci trường vagrave di cư Giải quyết

tiacutenh dễ bị tổn thương vagrave khai thaacutec cơ hội Baacuteo caacuteo Hội nghị Mạng lưới an ninh con người ngagravey 19 thaacuteng 2 Geneva

Hutton D vagrave CE Haque2004 Tiacutenh dễ bị tổn thương của con người tạm laacutenh vagrave taacutei định cư

caacutec quaacute trigravenh thiacutech ứng của người di cư do bờ socircng xoacutei mograven ở Bangladesh Những thảm họa 28 (1) 41-62

Viện Chiến lược vagrave Chiacutenh saacutech Tagravei nguyecircn ndash Mocirci trường (ISPONRE)2009 Baacuteo caacuteo đaacutenh giaacute về Biến đổi khiacute hậu ở Việt Nam ISPONRE

Hanoi

Ủy ban Liecircn Chiacutenh phủ về Biến đổi khiacute hậu (IPCC)2007 Biến đổi khiacute hậu Baacuteo caacuteo tổng hợp năm 2007 Đoacuteng goacutep của

caacutec nhoacutem cocircng taacutec I II vagrave III của Baacuteo caacuteo đaacutenh giaacute lần thứ tư của Ủy Ban Liecircn chiacutenh phủ về Biến đổi khiacute hậu Geneva


Trung tacircm Giaacutem saacutet sơ taacuten trong nước (IDMC)2014 Ước tiacutenh Toagraven cầu năm 2014 Dacircn số phải tạm laacutenh do thiecircn

tai IDMC Geneva Truy cập tại wwwinternal-displacementorgassetspublications2014201409-global-estimates2pdf

2015 Ước tiacutenh Toagraven cầu năm 2015 Dacircn số phải tạm laacutenh do thiecircn tai IDMC Geneva Truy cập tại wwwinternal-displacementorg assetsl ibraryMedia201507-globalEstimates-201520150713-global-estimates-2015-en-v1pdf

Liecircn đoagraven quốc tế của Hội Chữ thập đỏ vagrave Trăng lưỡi liềm đỏ quốc tế (IFRC)

2013 Việt Nam batildeo Wutip Cập nhật hoạt động cứu trợ khẩn cấp kecircu gọi khẩn cấp n deg MDRVN012 GLIDE n deg TC-2013-000 122-VNM hoạt động cập nhật số 2 (ngagravey 23 thaacuteng 10 năm 2013) Truy cập tại wwwifrcorgdocsAppeals13MDRVN01202pdf

Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO)2013 Việc lagravem cho thanh niecircn Thực trạng vagrave hagravem yacute chiacutenh saacutech ILO

Hagrave Nội2014 Nghị quyết số 80 NQ-CP về giảm nghegraveo bền vững giai đoạn

2011-2020 Official Gazette bản dịch tiếng Anh của Cocircng Baacuteo 2011-06 caacutec số 01-02 tr 48-55 ISN VNM-2011-R-91 859

2015 Caacutec xu hướng ngagravey cagraveng tăng của người lao động di cư trong nước Việt Nam Baacuteo caacuteo Quốc gia Việt Nam thaacuteng 6 năm 2015 ILO Hagrave Nội

Tổ chức Di cư Quốc tế (IOM)

2012 Biến đổi khiacute hậu suy thoaacutei mocirci trường vagrave di cư Baacuteo caacuteo đối thoại quốc tế về di cư Số 18 IOM Geneva Truy cập tại httppublicationsiomintsystemfilespdfrb18_eng_webpdf

2014 IOM Đaacutenh giaacute về Di cư Mocirci trường vagrave Biến đổi khiacute hậu IOM Geneva Truy cập tại httppublicationsiomintsystemfilespdfmecc_outlookpdf

Viện Nghiecircn cứu quốc tế Rice (IRRI)nd Tuyecircn bố từ IRRI về độ mặn vagrave hạn haacuten ảnh hưởng đến diện

tiacutech luacutea hiện nay ở Việt Nam IRRI Truy cập tại httpsdrivegooglecomfiled0B5WDk-4vUwyZdmpVT0dtSnpjekUview


Ionesco D D Mokhnacheva vagrave F Gemenne2017 2017 Atlas tigravenh trạng di cư vigrave lyacute do mocirci trường Routledge

New York Truy cập tại httpsenvironmentalmigrationiomintatlas-environmental-migration

Ishizuka F2013 Di cư Lao động Quốc tế tại Việt Nam vagrave taacutec động của chiacutenh

saacutech quốc gia nơi đến Tagravei liệu thảo luận IDE số 414 Viện Kinh tế phaacutet triển Chiba Nhật Bản Truy cập tại wwwidegojpEnglishPublishDownloadDppdf414pdf

Iwai M2010 Di cư Bắc-Nam coacute tổ chức sau Đổi Mới Một hagravenh trigravenh dagravei vagrave

quaacute trigravenh thiacutech ứng với mocirci trường mới của caacutec hộ gia đigravenh tại tỉnh Hải Hưng Trong Biến động dacircn số trong giai đoạn hiện đại hoacutea vagrave cocircng nghiệp hoacutea ở Việt Nam (M Iwai vagrave T C Bugravei chủ biecircn) Tagravei liệu hội thảo Nhagrave xuất bản Khoa học Xatilde hội Hagrave Nội tr 51-55

Kreft S vagrave cộng sự 2015 Chỉ số Khiacute hậu Toagraven cầu 2016 Ai bị thiệt hại nhiều nhất do

thiecircn tai Caacutec sự kiện thiecircn tai vagrave thiệt hại vagraveo năm 2014 vagrave từ 1995 đến 2014 German Watch Bonn Đức Truy cập tại httpsgermanwatchorgfrdownload13503pdf

Koubi V vagrave cộng sựnd Dograveng Di cư do Mocirci trường tại Việt Nam Truy cập tại wwwsnis

chsystemfiles3995_final_wp_koubi_et_al-environmental_migration_flows_in_vietnam_1pdf

2016 Aacutep lực mocirci trường vagrave di cư Bằng chứng từ Việt Nam World Development trang 197-210

Laczko F vagrave C Aghazarm (chủ biecircn)2009 Di cư mocirci trường vagrave biến đổi khiacute hậu Đaacutenh giaacute caacutec bằng

chứng IOM Geneva


Laczko F vagrave E Piguet (chủ biecircn)2014 Di cư vagrave biến đổi khiacute hậu Taacutec động khu vực của thay đổi mocirci

trường về Di cư Caacutec vấn đề di cư toagraven cầu số 2 Springer Dordrecht

Quản trị đất đai vigrave phaacutet triển cocircng bằng vagrave bền vững (LANDac)2015 Caacutei khoacute của phaacutet triển thủy điện ở Việt Nam giữa việc di

dời cho đắp đập vagrave phaacutet triển bền vững Quản trị đất đai vigrave phaacutet triển cocircng bằng vagrave bền vững Truy cập tại httpwwwlandgovernanceorgdilemmas-hydropower-development-v ietnam-dam- induced-d isp lacement-susta inab le-development

Loc DN vagrave U Grote2015 Di cư nocircng thocircn-đocirc thị ở Việt Nam chuacuteng ta necircn ở trong

thagravenh phố hay quay về nhagrave Tagravei liệu Hội nghị Nocircng nghiệp trong một thế giới liecircn kết Hội nghị quốc tế caacutec nhagrave kinh tế nocircng nghiệp Universitagrave degli Studi di Milano 08- 14 Thaacuteng 8 năm 2015 Milan Yacute

Lukyanets A S vagrave cộng sự 2015 Ảnh hưởng của thay đổi khiacute hậu đối với di cư dacircn số ở Việt Nam

Geography and Natural Resources 36 3 trang 313-317

Mc Sweeney C M New vagrave G Lizcano nd Tổng quan tigravenh higravenh biến đổi khiacute hậu của Việt Nam UNDP Truy

cập tại httpwwwgeogoxacukresearchclimateprojectsundp-cpUNDP_reportsVietnamVietnamlowresreportpdf

Mạng lưới di cư Mekong (MMN)2015 90 558 lao động ra nước ngoagravei trong chiacuten thaacuteng đầu năm

2015 Mạng di cư Mekong Bộ Lao động Thương binh Xatilde hội Việt Nam (đăng ngagravey 02 thaacuteng 10 năm 2015) Truy cập tại wwwmekongmigrationorgp=4631


Mạng lưới di cư Mekong vagrave Trung tacircm di cư chacircu Aacute (MMN vagrave AMC)2013 Biến đổi khiacute hậu vagrave di cư Tigravem hiểu caacutec taacutec động của biến đổi

khiacute hậu về sinh kế của người dacircn vagrave di cư ở tiểu vugraveng Mecirc Kocircng mở rộng (GMS) ngagravey 05 thaacuteng 06 năm 2013 Ngagravey Mocirci trường thế giới MMN vagrave AMC

Melde S2015 Người nghegraveo trả giaacute nghiecircn cứu mới về tiacutenh di động của con

người biến đổi khiacute hậu vagrave thiecircn tai Di cư mocirci trường vagrave biến đổi khiacute hậu Giới thiệu Chiacutenh saacutech toacutem tắt Phần 1 (9) Thaacuteng 12 năm 2015 IOM Geneva Truy cập tại httpspublicationsiomintsystemfilespolicy_brief_series_9pdf

Miao C vagrave cộng sự 2015 Chiacutenh saacutech đắp đập của Trung Quốc ở ngatilde ba đường Batildei bỏ

hay gia cố thecircm Water 72349-2357

Miller K2015 Từ nhacircn đạo đến kinh tế Đối mặt với thay đổi di cư tại

Việt Nam Nguồn thocircng tin Di cư Viện chiacutenh saacutech di cư Washington DC Truy cập tại wwwmigrationpolicyorgarticlehumanitarian-economic-changing-face-vietnamese-migration

Minh QL 2000 Quản lyacute mocirci trường Một trường hợp nghiecircn cứu tại Đồng

bằng socircng Cửu Long với goacutec điểm từ phiacutea hạ lưu Đại học Cần Thơ Cần Thơ Việt Nam

Bộ Giaacuteo dục vagrave Đagraveo tạo2014 Giaacuteo dục Quốc gia Việt Nam Đaacutenh giaacute tổng quan 2015 Baacuteo

caacuteo được chuẩn bị theo quan điểm của Diễn đagraven Giaacuteo dục Thế giới (Incheon Hagraven Quốc 19-ngagravey 22 Thaacuteng 5 năm 2015) UNESCO Hagrave Nội Truy cập tại httpunesdocunescoorgimages0023002327232770epdf

Bộ Ngoại giao Việt Nam2012 Đaacutenh giaacute Di cư Việt Nam ở nước ngoagravei Cục Latildenh sự Bộ Ngoại

giao Việt Nam Hagrave Nội Việt Nam


Bộ Tagravei nguyecircn vagrave Mocirci trường2008 Chương trigravenh mục tiecircu Quốc gia ứng phoacute với biến đổi khiacute hậu

Bộ Tagravei nguyecircn vagrave Mocirci trường Hagrave Nội2012 Kịch bản Biến đổi khiacute hậu vagrave mực nước biển dacircng cho Việt

Nam Bộ Tagravei nguyecircn vagrave Mocirci trường Hagrave Nội2014 Baacuteo caacuteo quốc gia lần thứ năm của Việt Nam tham gia Cocircng

ước Liecircn hợp quốc về đa dạng sinh học Kỳ baacuteo caacuteo 2009-2013 Bộ Tagravei nguyecircn vagrave Mocirci trường Hagrave Nội

Bộ Kế hoạch vagrave Đầu tư2009 Tổng điều tra dacircn số vagrave nhagrave ở Việt Nam năm 2009 Bộ Kế

hoạch vagrave Đầu tư Hagrave Nội2015 Ngacircn saacutech ứng phoacute với biến đổi khiacute hậu ở Việt Nam đầu tư

thocircng minh cho một tương lai bền vững Baacuteo caacuteo thaacuteng tư năm 2015 Bộ Kế hoạch vagrave Đầu tư Hagrave Nội

Narciso G2015 Lao động vagrave di cư ở nocircng thocircn Việt Nam Tagravei liệu lagravem việc

WIDER 2015095 UNU WIDER Helsinki Truy cập tại wwwwiderunuedusitesdefaultfileswp2015-095pdf

Nelson V2010 Biến đổi khiacute hậu vagrave di cư khung phacircn tiacutech Viện Tagravei nguyecircn

Đại học Greenwich

Ngo TD MD Nguyen vagrave DB Nguyen 2008 Đaacutenh giaacute về matilde caacutec cấp độ động đất hiện hagravenh của Việt Nam Thiết kế thiacutech ứng động đất ở vugraveng địa chấn thấp vagrave trung

bigravenh ở Đocircng Nam Aacute vagrave Uacutec Số đặc biệt của tạp chiacute EJSE International

Ngu VQ 2004 Checircnh lệch xatilde hội ở Việt Nam Trường hợp xoacutea đoacutei giảm

nghegraveo vagrave thagravenh tựu giaacuteo dục Trong Bất bigravenh đẳng xatilde hội ở Việt Nam vagrave những thaacutech thức cải caacutech (P Taylor chủ biecircn) ISEAS-Yusof Viện Ishak Singapore trang 208-235


Nguyen HN 2007 Lũ lụt ở Đồng bằng socircng Cửu Long Việt Nam Cuộc chiến

chống biến đổi khiacute hậu Đoagraven kết nhacircn loại trong một thế giới phacircn caacutech Baacuteo caacuteo phaacutet triển con người 20072008 Baacuteo caacuteo phaacutet triển con người Occasional Paper 200753 UNDP

Nguyen-Thi H A vagrave cộng sự 2012 Nghiecircn cứu khiacute hậu nhiệt đới batildeo lượng mưa ở Việt Nam

SOLA Tập 8 trang 41-44

Nhu O L vagrave cộng sự 2011 Phacircn tiacutech sơ bộ caacutec dữ liệu lũ lụt vagrave batildeo ở Việt Nam Baacuteo caacuteo

đaacutenh giaacute toagraven cầu về giảm nhẹ rủi ro thiecircn tai UNDP ISDR Truy cập tại wwwpreventionwebnetpreventionweb-filesenglishhyogogar2011enbgdocsViet_Nam_2011pdf

Niimi Y TH Pham vagrave B Reilly2008 Yếu tố quyết định việc chuyển tiền về quecirc hương Bằng chứng

gần đacircy sử dụng dữ liệu về di cư trong nước ở Việt Nam Tagravei liệu nghiecircn cứu chiacutenh saacutech Ngacircn hagraveng Thế giới Nhoacutem nghiecircn cứu phaacutet triển thương mại Washington DC

Oanh LT2012 Ghi chuacute kỹ thuật quốc gia về caacutec vấn đề dacircn tộc thiểu số Quỹ

Quốc tế cho Phaacutet triển Nocircng nghiệp Cộng hogravea xatilde hội chủ nghĩa Việt Nam IFAD

Pfau WD vagrave TL Giang2008 Giới vagrave dograveng chuyển tiền tại Việt Nam trong chuyển đổi kinh

tế Viện quốc gia Nghiecircn cứu Chiacutenh saacutech Tokyo

Phan NH vagrave Tran2009 Biến đổi khiacute hậu vagrave caacutec hệ sinh thaacutei ven biển ở Việt Nam Bộ

Kế hoạch Đầu tư vagrave SIDA Nhagrave xuất bản Lao động Hagrave Nội


Phuong NH2012 Nghiecircn cứu về nguy cơ địa chấn ở Việt Nam Baacuteo caacuteo trong

Hội nghị baacuten thường niecircn GEM ndash Academia Sinica Taipei Taiwan 6 ndash 8 June 2012 Truy cập tại httptecearthsinicaedutwTEMmeeting20120606_pdf771_18_GEM_Taipei_June12_VietnamHazardpdf

Schinkel U LD Aacutenh vagrave F Schwartze

2011 Lagravem thế nagraveo để đối phoacute với taacutec động biến đổi khiacute hậu tại caacutec khu đocirc thị Sổ tay cho hagravenh động cộng đồng Brandenburg Đại học Cocircng nghệ Cottbus Khoa Quy hoạch đocirc thị vagrave thiết kế khocircng gian vagrave Enda Việt Nam Cottbus Đức Truy cập tại httpsenvironmentalmigrationiominthow-respond-climate-change-impacts-urban-areas-handbook-community-action

Schmidt-Thomeacute P vagrave cộng sự2014 Caacutec biện phaacutep thiacutech ứng biến đổi khiacute hậu ở Việt Nam Xacircy dựng

vagrave thực hiện Springerbriefs - Khoa học Traacutei đất Springer

Schwab M2014 Thiecircn nhiecircn vagrave caacutec giaacute trị của ứng phoacute vagrave thiacutech ứng Luận aacuten

Tiến Sỹ Viện Đại học Liecircn Hợp Quốc về Mocirci trường vagrave an ninh con người (UNU-EHS) Bonn Truy cập tại httphssulbuni-bonnde201437593759htm

Sherwood A vagrave cộng sự 2014 Hỗ trợ giải phaacutep lacircu bền cho đocirc thị sơ taacuten sau thiecircn tai Thaacutech

thức vagrave cơ hội ở Haiti Brookings vagrave IOM Washington DC vagrave Geneva

2015 Giải quyết vấn đề sơ taacuten sau thiecircn tai Caacutei nhigraven từ Philippines sau cơn batildeo Haiyan (Yolanda) Brookings vagrave IOM Washington D C vagrave Geneva

Singru NS 2015 Đocirc thị hoacutea cacircn bằng trong khu vực cho phaacutet triển thagravenh phố

một caacutech toagraven diện đocirc thị-nocircng thocircn Mối liecircn hệ giữa nghegraveo đoacutei trong phaacutet triển thagravenh phố tại khu vực Đocircng Nam Aacute ASB Đocircng Nam Aacute Tagravei liệu lagravem việc số 11 thaacuteng 6 năm 2015 Manila Philippines


Smyle J vagrave R Cooke2010 Việt Nam đaacutenh giaacute mocirci trường vagrave biến đổi khiacute hậu Chuẩn bị

cho chiến lược cơ hội Chương trigravenh Quốc gia của IFAD 2012-2017 Quỹ Quốc tế về phaacutet triển nocircng nghiệp (IFAD) Rome

Cộng hogravea Xatilde hội Chủ nghĩa Việt Nam2002 Chương trigravenh hagravenh động quốc gia Việt Nam chống sa mạc

hoacutea Cocircng ước Liecircn hợp quốc về chống sa mạc hoacutea Hagrave Nội Truy cập tại wwwunccdintActionProgrammesvietnam-eng2002pdf

2003 Baacuteo caacuteo truyền thocircng quốc gia Việt Nam đầu tiecircn Hagrave Nội Việt Nam Truy cập tại httpunfcccintresourcedocsnatcvnmnc01pdf

2007 Chiến lược quốc gia phograveng chống ứng phoacute vagrave giảm nhẹ thiecircn tai đến năm 2020 Hagrave Nội Truy cập tại wwwisgmardorgvnVHDocsNationalProgramsNational20Strategyfordisasterprevention2020pdf

2008 Quyết định về việc phecirc duyệt Chương trigravenh mục tiecircu quốc gia ứng phoacute với biến đổi khiacute hậu Hagrave Nội Truy cập tại httpwwwvietnam-reddorgUploadCMSContentLibrary-GovernmentDocuments158-2008-QD-TTgpdf

2011a Kế hoạch phaacutet triển kinh tế-xatilde hội giai đoạn 2011-2015 Truy cập tại wwwchinhphuvnportalpageportalEnglishstrategiesstrategiesdetails3FcategoryId3D3026articleId3D10052505

2011b Chiến lược quốc gia về biến đổi khiacute hậu Truy cập tại httpchinhphuvnportalpageportalEnglishstrategiesstrategiesdetailscategoryId=30amparticleId=10051283

2013a Luật phograveng chống thiecircn tai Truy cập tại wwwifrcorgGlobalPublicationsIDRLLaw20on20Natural20Disaster20Prevention20and20Control_No202033_IFWpdf

2013b Hiến phaacutep của nước Cộng hogravea xatilde hội chủ nghĩa Việt Nam Truy cập tại httpvietnamnewsvnpolitics-laws250222the-constitution-of-the-socialist-republic-of-viet-namhtml


Cộng hogravea Xatilde hội Chủ nghĩa Việt Nam vagrave Tổ chức Nocircng nghiệp vagrave Lương thực Liecircn Hợp Quốc (FAO)

2013 Khung chương trigravenh quốc gia Việt Nam 2012-2016 Truy cập tại wwwfaoorgfileadminuser_uploadfaowebvietnamdocsCPF2012_2016pdf

Taylor W 2011 Người lao động Việt Nam nhập cư Thuận lợi lớn thaacutech thức

lớn truy cập tại httpsasiafoundationorg20110928vietnams-26-million-migrant-workers-greatest-advantage-greatest-challenge

Thanh D T vagrave cộng sự2004 Hệ thống taacutec động của con người vagrave khiacute hậu lecircn những thay

đổi ven biển ở Việt Nam Thay đổi mocirci trường khu vực 4 (1) 49-62

Thanh HX TT Anh vagrave DTT Phuong2013 Nghegraveo đocirc thị ở Việt Nam - goacutec nhigraven từ caacutec đaacutenh giaacute bổ sung

Những người sinh sống vagrave lagravem việc xoacutea đoacutei giảm nghegraveo ở caacutec khu vực đocirc thị - 40 Ban taacutei định cư Viện quốc tế về Mocirci trường vagrave Phaacutet triển (IIED) London

Thanh VT vagrave PH Ha2015 Cải caacutech vagrave phaacutet triển kinh tế của Việt Nam gần đacircy Thagravenh

tựu nghịch liacute vagrave thaacutech thức Trong Bất bigravenh đẳng xatilde hội ở Việt Nam vagrave những thaacutech thức trong cải caacutech (P Taylor chủ biecircn) ISEAS-Yusof Viện Ishak Singapore trang 63-89 Truy cập tại httpuniversitypublishingonlineorgiseaschapterjsfbid=CBO9789812305954ampcid=CBO9789812305954A010

Thao ND H Takagi vagrave M Esteban2014 Batildeo vagrave batildeo nhiệt đới ở miền Nam Việt Nam Trong Thiecircn tai

ven biển vagrave biến đổi khiacute hậu ở Việt Nam Từ quan điểm Kỹ thuật vagrave Kế hoạch (Thảo Takagi H vagrave M Esteban Chủ biecircn) Elsevier


Thao NM2009 Di dacircn kiều hối vagrave phaacutet triển kinh tế Trường hợp của Việt

Nam Baacuteo caacuteo nghiecircn cứu Viện Nghiecircn cứu Quản lyacute Kinh tế Trung ương (CIEM) Bộ Kế hoạch vagrave Đầu tư Hagrave Nội Truy cập tại https3amazonawscomzanran_storagewwwtrforthContentPages16731190pdf

Thomas T vagrave cộng sự2010 Thiecircn tai vagrave phuacutec lợi hộ gia đigravenh bằng chứng từ Việt Nam

Nghiecircn cứu chiacutenh saacutech 5491 Nhoacutem nghiecircn cứu phaacutet triển của Ngacircn hagraveng Thế giới Ban nghegraveo đoacutei vagrave bất bigravenh đẳng Washington DC

Trung LD2013 Taacutec động của thiecircn tai lecircn kinh tế vagrave phuacutec lợi xatilde hội vagrave

chiacutenh saacutech ứng phoacute ở Đocircng Aacute Trường hợp Việt Nam ERIA Discussion Paper Series No 11 Truy cập tại wwweriaorgERIA-DP-2013-11pdf

Tuladhar R NN Cuong vagrave F Yamazaki2004 Cocircng taacutec vi phacircn vugraveng địa chấn ở Hagrave Nội Quan saacutet về caacutech sử

dụng số liệu vi địa chấn ở Việt Nam Hội nghị toagraven cầu về thiết kế chống chịu động đất lần thứ XIII ở Vancouver BC Canada 1-6 Thaacuteng 8 2004 Bagravei No 2539 Truy cập tại wwwiitkacinniceewceearticle13_2539pdf

Cocircng ước chống Sa mạc hoacutea của Liecircn Hợp Quốc (UNCCD)2009 Baacuteo caacuteo quốc gia về tigravenh higravenh triển khai Cocircng ước chống Sa

mạc hoacutea của Liecircn Hợp Quốc UNCCD Hagrave Nội

Ủy ban caacutec vấn đề Kinh tế - Xatilde hội Liecircn Hợp Quốc (UN DESA)2015 Triển vọng Dacircn số Thế giới 2015 sửa đổi những phaacutet hiện

vagrave biểu số liệu chiacutenh Tagravei liệu cocircng taacutec số ESA P WP 241 Ban Dacircn số Vụ Hợp taacutec về vấn đề kinh tế vagrave xatilde hội Liecircn Hợp Quốc New York Truy cập tại httpesaunorgunpdwpppublicationsfileskey_findings_wpp_2015pdf


Chương trigravenh Phaacutet triển của Liecircn Hợp Quốc (UNDP)2011 Baacuteo caacuteo đaacutenh giaacute toagraven cầu về giảm nhẹ rủi ro thiecircn tai Bản

thocircng tin UNDP Hagrave Nội2012 Một hagravenh tinh để chia sẻ Duy trigrave sự tiến bộ của con người

trong biến đổi khiacute hậu Baacuteo caacuteo chacircu Aacute-Thaacutei Bigravenh Dương về phaacutet triển con người UNDP Bangkok vagrave New Delhi Truy cập tại wwwundporgcontentundpenhomelibrarypagehdrasia-pacific-human-development-report-2012html

2015 Cocircng taacutec phaacutet triển con người - Việt Nam Bagravei viết toacutem tắt cho caacutec quốc gia về Baacuteo caacuteo Phaacutet triển con người năm 2015 Truy cập tại httphdrundporgsitesallthemeshdr_themecountry-notesVNMpdf

Cao ủy Liecircn Hợp Quốc về người tị nạn (UNHCR)2008 Biến đổi khiacute hậu thiecircn tai vagrave di cư Goacutec nhigraven của UNHCR

UNHCR Geneva 2011 Toacutem tắt caacutec thảo luận về biến đổi khiacute hậu vagrave sơ taacuten UNHCR

Geneva Truy cập tại wwwrefworldorgpdfid4d9f22b32pdf

Quỹ Dacircn số Liecircn Hợp Quốc (UNFPA)2007 Di cư trong nước ở Việt Nam tigravenh higravenh hiện nay UNFPA

Hagrave Nội Truy cập tại httpasiapacificunfpaorgsitesasiapacificfilespub-pdfInternal20Migration_Current20situation_e_0pdf

2011 Ảnh hưởng văn hoacutea xatilde hội về sức khỏe sinh sản của phụ nữ di cư UNFPA Hagrave Nội

2016 Kết quả cuối cugraveng Tỷ suất sinh của Việt Nam vẫn ở dưới mức sinh thay thế trong khi đất nước bước vagraveo thời kỳrdquodacircn số vagravengrdquo Truy cập tại httprepublic-of-moldovaunfpaorgpublicsitevietnamcacheoffoncepid8028jsessionid=F407A3B927C5545FC5313DEF55F5D9FAjahia01

Liecircn Hợp Quốc tại Việt Nam2009 Việt Nam vagrave Biến đổi khiacute hậu Baacuteo caacuteo thảo luận caacutec chiacutenh

saacutech phaacutet triển con người bền vững Liecircn Hợp Quốc tại Việt Nam Hagrave Nội

2010 Di cư cơ hội vagrave thaacutech thức đối với phaacutet triển kinh tế-xatilde hội ở Việt Nam Liecircn Hợp Quốc tại Việt Nam Hagrave Nội


2012 Biến đổi khiacute hậu dữ liệu thực tế những taacutec động của biến đổi khiacute hậu tại Việt Nam vagrave ứng phoacute của Liecircn Hợp Quốc Liecircn Hợp Quốc tại Việt Nam Hagrave Nội

2014 Di dacircn taacutei định cư vagrave biến đổi khiacute hậu tại Việt Nam Giảm thiểu taacutec động vagrave tiacutenh dễ bị tổn thương với khiacute hậu cực đoan vagrave aacutep lực khiacute hậu thocircng qua di cư tự phaacutet vagrave di cư coacute hướng dẫn Liecircn Hợp Quốc tại Việt Nam Hagrave Nội

2015a Việt Nam Lượng mưa lớn vagrave lũ lụt ở miền Bắc Việt Nam Baacuteo caacuteo tigravenh trạng số 1 (tiacutenh đến ngagravey 03 thaacuteng 8 năm 2015) Liecircn Hợp Quốc tại Việt Nam

2015b Việt Nam Lượng mưa lớn vagrave lũ lụt ở miền Bắc Việt Nam Baacuteo caacuteo tigravenh trạng số 2 (tiacutenh đến ngagravey 05 thaacuteng 8 năm 2015) Liecircn Hợp Quốc tại Việt Nam

2016 Việt Nam Kế hoạch ứng phoacute khẩn cấp 201617 Liecircn Hợp Quốc tại Việt Nam Truy cập tại wwwunorgvnenpublicationscat_view226-emmergency-situation-reporthtml

Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ2013 Việt Nam 2013 Baacuteo caacuteo Tự do Tocircn giaacuteo Quốc tế Bộ Ngoại Giao

Hoa Kỳ Cục Dacircn chủ Nhacircn quyền vagrave Lao động Washington DC

Hội đồng Tigravenh baacuteo Quốc gia Hoa Kỳ (US NIC)2010 Đocircng Nam Aacute trước taacutec động của biến đổi khiacute hậu đến 2030 Vagravei

gợi yacute địa chiacutenh trị Baacuteo caacuteo hội nghị January 2010 Hội đồng tigravenh baacuteo quốc gia Washington DC Truy cập tại wwwhsdlorgabstractampdid=24131

Van N 2015 Di cư vai trograve giới tiacutenh vagrave mạng lưới với lao động trong nước

ở Việt Nam Lưu trữ luận văn điện tử vagrave luận aacuten Nghiecircn cứu của sinh viecircn tốt nghiệp vagrave nghiecircn cứu sau tiến sỹ Trường đại học Western London Ontario

Viet Nam Breaking News2016 Diễn đagraven chuẩn bị cho VN thực hiện Thỏa thuận chung

Paris năm 2015 Hagrave Nội Việt Nam Truy cập tại wwwvietnambreakingnewscom201601forum-to-prepare-vn-for-implementation-of-2015-paris-agreement


Viet Nam plus 2016 Chương trigravenh 135 hướng đến 2300 xatilde khoacute khăn Truy cập

tại httpenvietnamplusvnprogramme-135-targets-nearly-2300-disadvantaged-communes88500vnp

Warner K vagrave cộng sự 2009 Tigravem kiếm Nơi truacute ẩn Lập bản đồ caacutec taacutec động của biến đổi

khiacute hậu đối với di dacircn vagrave sơ taacuten Bagravei baacuteo chiacutenh saacutech chuẩn bị cho caacutec cuộc đagravem phaacuten khiacute hậu năm 2009 Đại học Liecircn Hợp Quốc CARE vagrave Đại học Columbia CIESIN Bonn

Wells-Dang A P Quang Tu vagrave A Burke2016 Chuyển đổi sử dụng đất tại Việt Nam thocircng qua lăng kiacutenh kinh

tế chiacutenh trị Tạp chiacute Xatilde hội vagrave Nhacircn văn Tập 2 trang 131-146

Ngacircn hagraveng Thế giới2010a Khiacutea cạnh Kinh tế học của Thiacutech ứng biến đổi khiacute hậu Việt

Nam Ngacircn hagraveng Thế giới Hagrave Nội2010b Đối mặt với batildeo Caacutec phương aacuten tagravei chiacutenh giảm rủi

ro thiecircn tai ở Việt Nam Ngacircn hagraveng Thế giới vagrave Quỹ Toagraven cầu về giảm nhẹ thiecircn tai vagrave phục hồi (GFDRR) Washington DC Truy cập tại httpwww-wdsworldbankorgexternaldefaultWDSContentServerWDSPIB20150618090224b082f490292_0RenderedPDFVietnam000Weat0financing0in0Vietnampdf

2011 Baacuteo caacuteo phaacutet triển Việt Nam 2011 Quản lyacute tagravei nguyecircn thiecircn nhiecircn Ngacircn hagraveng thế giới Washington DC

2013 Giảm nhiệt độ thời tiết cực đoan taacutec động khu vực vagrave trường hợp ứng phoacute Ngacircn hagraveng thế giới Washington DC

2014 Biểu đồ lộ trigravenh phaacutet triển carbon thấp cho Việt Nam Ngacircn hagraveng Thế giới vagrave Vụ phaacutet triển quốc tế Anh Quốc Hagrave Nội

2015 Di cư vagrave kiều hối dữ kiện năm 2016 Taacutei bản lần 3 Ngacircn hagraveng Thế giới

2016 Tổng quan Việt Nam Truy cập tại wwwworldbankorgencountryvietnamoverview



TẠI VIỆT NAM

Baacuteo caacuteo nagravey được Liecircn Minh Chacircu Acircu tagravei trợ thực hiện vagrave xuất bản Những yacute kiến được đưa ra trong baacuteo caacuteo nagravey lagrave yacute kiến của caacutec taacutec giả vagrave khocircng nhất thiết phản ảnh quan điểm của Chiacutenh phủ nước Cộng Hogravea Xatilde Hội Chủ Nghĩa Việt Nam Liecircn Minh Chacircu Acircu hay Tổ chức Di cư Quốc tế (IOM) Tecircn gọi vagrave caacutech trigravenh bagravey caacutec nội dung trong baacuteo caacuteo khocircng phản aacutenh bất cứ quan điểm nagraveo của IOM về tigravenh trạng phaacutep lyacute của bất cứ quốc gia latildenh thổ thagravenh phố hay vugraveng địa lyacute nagraveo hoặc về quyền hạn hoặc liecircn quan đến biecircn giới hoặc ranh giới latildenh thổ của quốc gia latildenh thổ thagravenh phố hay vugraveng địa lyacute

Tổ chức Di cư Quốc tế tận tụy với nguyecircn tắc di cư nhacircn đạo vagrave coacute trật tự mang lại lợi iacutech cho người di cư vagrave xatilde hội Lagrave một tổ chức liecircn chiacutenh phủ IOM cugraveng với caacutec đối taacutec lagrave caacutec quốc gia thagravenh viecircn caacutec tổ chức xatilde hội vagrave cộng đồng quốc tế cugraveng phối hợp hagravenh động nhằm hỗ trợ trong việc đaacutep ứng với những thaacutech thức về di cư thuacutec đẩy việc hiểu biết về những vấn đề của di cư khuyến khiacutech sự phaacutet triển kinh tế vagrave xatilde hội thocircng qua việc di cư nacircng cao nhacircn phẩm vagrave sức khoẻ của người di cư

Di cư Mocirci trường vagrave Biến đổi khiacute hậu Bằng chứng cho chiacutenh saacutech (MECLEP) lagrave dự aacuten thực hiện trong ba năm được Liecircn Minh Chacircu Acircu tagravei trợ vagrave Tổ chức Di cư Quốc tế triển khai thocircng qua khối liecircn kết gồm saacuteu đối taacutec nghiecircn cứu Dự aacuten nhằm lagravem tăng cường hiểu biết về mối quan hệ giữa di cư vagrave biến đổi mocirci trường trong đoacute coacute biến đổi khiacute hậu Ngoagravei ra nghiecircn cứu mới mẻ nagravey cograven nhằm mục điacutech đưa ra một số khuyến nghị chiacutenh saacutech liecircn quan đến những đoacuteng goacutep của việc di cư cho caacutec chiến lược thiacutech ứng với biến đổi khiacute hậu vagrave mocirci trường Saacuteu quốc gia trong dự aacuten gồm Cộng hogravea Dominica Haiti Kenya Mauritius Papua New Guinea vagrave Việt Nam

Baacuteo caacuteo nagravey lagrave một trong saacuteu baacuteo caacuteo đaacutenh giaacute của caacutec quốc gia tham gia thiacute điểm trong dự aacuten MECLEP

Đơn vị xuất bản Tổ chức Di cư Quốc tế 17 route des Morillons PO Box 17 1211 Geneva 19 Thụy Sỹ Tel +41 22 717 91 11 Fax +41 22 798 61 50 E-mail hqiom int Website www iom int

Higravenh bigravea Nhagrave cửa vagrave đường saacute bị ảnh hưởng bởi hiện tượng xoacutei lở bờ biển ở khu vực đồng bằng socircng Cửu Long ở Việt Nam copy IOM 2015 (Higravenh Susanne Melde)

copy 2016 Tổ chức Di cư quốc tế (IOM)

Tất cả quyền được bảo đảm Khocircng được taacutei sử dụng lưu trữ chuyển giao một phần hoặc toagraven bộ baacuteo caacuteo nagravey dưới bất kỳ higravenh thức nagraveo qua cocircng cụ điện tử cơ sao cheacutep thu acircm hoặc bất cứ higravenh thức nagraveo khaacutec magrave khocircng được sự đồng yacute trước bằng văn bản của IOM





Ana Alicia Dipierri

YEARS



TẠI VIỆT NAM


LỜI CẢM ƠN



MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN iii




I GIỚI THIỆU 1

II BỐI CẢNH 7
































I

GIỚI THIỆU


I GIỚI THIỆU














II

BỐI CẢNH


II BỐI CẢNHII










Đocircng Nam Bộ

Nguồn GSO 2016












1






































2




















III

































3





































4
















































IV











5

6











7

8

















9






10

11



























12







13








V

































478447-449






































































Hien MH






IOM số 35 Geneva






Hanoi































chứng IOM Geneva






























































































































































TẠI VIỆT NAM





Ana Alicia Dipierri

YEARS



TẠI VIỆT NAM


LỜI CẢM ƠN



MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN iii




I GIỚI THIỆU 1

II BỐI CẢNH 7
































I

GIỚI THIỆU


I GIỚI THIỆU














II

BỐI CẢNH


II BỐI CẢNHII










Đocircng Nam Bộ

Nguồn GSO 2016












1






































2




















III

































3





































4
















































IV











5

6











7

8

















9






10

11



























12







13








V

































478447-449






































































Hien MH






IOM số 35 Geneva






Hanoi































chứng IOM Geneva






























































































































































TẠI VIỆT NAM


LỜI CẢM ƠN



MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN iii




I GIỚI THIỆU 1

II BỐI CẢNH 7
































I

GIỚI THIỆU


I GIỚI THIỆU














II

BỐI CẢNH


II BỐI CẢNHII










Đocircng Nam Bộ

Nguồn GSO 2016












1






































2




















III

































3





































4
















































IV











5

6











7

8

















9






10

11



























12







13








V

































478447-449






































































Hien MH






IOM số 35 Geneva






Hanoi































chứng IOM Geneva






























































































































































TẠI VIỆT NAM


MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN iii




I GIỚI THIỆU 1

II BỐI CẢNH 7
































I

GIỚI THIỆU


I GIỚI THIỆU














II

BỐI CẢNH


II BỐI CẢNHII










Đocircng Nam Bộ

Nguồn GSO 2016












1






































2




















III

































3





































4
















































IV











5

6











7

8

















9






10

11



























12







13








V

































478447-449






































































Hien MH






IOM số 35 Geneva






Hanoi































chứng IOM Geneva






























































































































































TẠI VIỆT NAM

























I

GIỚI THIỆU


I GIỚI THIỆU














II

BỐI CẢNH


II BỐI CẢNHII










Đocircng Nam Bộ

Nguồn GSO 2016












1






































2




















III

































3





































4
















































IV











5

6











7

8

















9






10

11



























12







13








V

































478447-449






































































Hien MH






IOM số 35 Geneva






Hanoi































chứng IOM Geneva






























































































































































TẠI VIỆT NAM