Ochrona praw człowieka w EuropieOchrona praw człowieka w Europie

Europejska Konwencja z 04.11.1950 Europejska Konwencja z 04.11.1950 o Ochronie Praw Człowieka i o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (EKPC)Podstawowych Wolności (EKPC)

przyjęta w ramach Rady Europyprzyjęta w ramach Rady Europy przyjęto do niej 14 protokołów przyjęto do niej 14 protokołów

dodatkowych (15 i 16 opracowane)dodatkowych (15 i 16 opracowane) 47 państw członkowskich Rady 47 państw członkowskich Rady

EuropyEuropy

art. 2 prawo do życiaart. 2 prawo do życia art. 3 zakaz tortur i innego nieludzkiego i art. 3 zakaz tortur i innego nieludzkiego i

poniżającego traktowaniaponiżającego traktowania art. 4 zakaz niewolnictwa i pracy przymusowejart. 4 zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej art. 5 prawo do wolności i bezpieczeństwa art. 5 prawo do wolności i bezpieczeństwa

osobistego osobistego art. 6 prawo do sprawiedliwego i publicznego art. 6 prawo do sprawiedliwego i publicznego

rozpatrzenia sprawy rozpatrzenia sprawy art. 7 zakaz retroaktywnego działania prawa art. 7 zakaz retroaktywnego działania prawa

karnegokarnego art. 8 prawo do prywatności art. 8 prawo do prywatności art. 9 prawo do wolności myśli, sumienia i religii art. 9 prawo do wolności myśli, sumienia i religii art. 10 prawo do wolności wypowiedzi art. 10 prawo do wolności wypowiedzi art. 11 prawo do zgromadzeń i zrzeszania się art. 11 prawo do zgromadzeń i zrzeszania się art. 12 prawo do zawarcia małżeństwaart. 12 prawo do zawarcia małżeństwa art. 13 Prawo do skutecznego środka art. 13 Prawo do skutecznego środka

odwoławczegoodwoławczego art. 14 zakaz dyskryminacji przy korzystaniu z art. 14 zakaz dyskryminacji przy korzystaniu z

praw zawartych w Konwencji praw zawartych w Konwencji

Dodatkowo ustalono do Konwencji Protokoły Dodatkowo ustalono do Konwencji Protokoły (zawierające prawa):(zawierające prawa):

I – ochrona prawa własności, prawo do nauki i I – ochrona prawa własności, prawo do nauki i wolnych demokratycznych wyborówwolnych demokratycznych wyborów

IV – zakaz więzienia za długi, ochrona prawa IV – zakaz więzienia za długi, ochrona prawa swobodnego poruszania się i wyboru miejsca swobodnego poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania oraz powrotu do własnego krajuzamieszkania oraz powrotu do własnego kraju

VI – zakaz stosowania kary śmierciVI – zakaz stosowania kary śmierciVII – ochrona niektórych praw cudzoziemców, prawo VII – ochrona niektórych praw cudzoziemców, prawo

odwołania się do sądu, zakaz orzekania dwa razy odwołania się do sądu, zakaz orzekania dwa razy w tej samej sprawiew tej samej sprawie

XII – ogólny zakaz dyskryminacjiXII – ogólny zakaz dyskryminacjiXIII – całkowity zakaz kary śmierciXIII – całkowity zakaz kary śmierci

Pozostałe protokoły dotyczą kwestii proceduralnych.Pozostałe protokoły dotyczą kwestii proceduralnych.

Art. 15Art. 151.1. W przypadku wojny lub innego W przypadku wojny lub innego

niebezpieczeństwa publicznego zagrażającego niebezpieczeństwa publicznego zagrażającego życiu narodu, każda z Wysokich Układających życiu narodu, każda z Wysokich Układających się Stron może podjąć środki uchylające się Stron może podjąć środki uchylające stosowanie zobowiązań wynikających z stosowanie zobowiązań wynikających z niniejszej Konwencji w zakresie ściśle niniejszej Konwencji w zakresie ściśle odpowiadającym wymogom sytuacji, pod odpowiadającym wymogom sytuacji, pod warunkiem, że środki te nie są sprzeczne z warunkiem, że środki te nie są sprzeczne z innymi zobowiązaniami wynikającymi z prawa innymi zobowiązaniami wynikającymi z prawa międzynarodowego.międzynarodowego.

2.2. Na podstawie powyższego przepisu nie można Na podstawie powyższego przepisu nie można uchylić zobowiązań wynikających z artykułu 2, uchylić zobowiązań wynikających z artykułu 2, z wyjątkiem przypadków śmierci będących z wyjątkiem przypadków śmierci będących wynikiem zgodnych z prawem działań wynikiem zgodnych z prawem działań wojennych oraz zobowiązań zawartych w wojennych oraz zobowiązań zawartych w artykułach 3, 4 (ustęp 1) i 7.artykułach 3, 4 (ustęp 1) i 7.

Mechanizm kontrolnyMechanizm kontrolny

Przed reformą Przed reformą Europejska Komisja Europejska Komisja

Praw CzłowiekaPraw Człowieka Europejski Trybunał Europejski Trybunał

Praw CzłowiekaPraw Człowieka Komitet Ministrów Komitet Ministrów

Rady EuropyRady Europy

Po reformie 1998r.Po reformie 1998r. Protokół 11Protokół 11 stały Europejski stały Europejski

Trybunał Praw Trybunał Praw Człowieka Człowieka

Europejski Trybunał Praw Europejski Trybunał Praw CzłowiekaCzłowieka

Stały i jednolityStały i jednolity Sędziowie z państw konwencji – 47Sędziowie z państw konwencji – 47 Wybierani przez Zgromadzenie Wybierani przez Zgromadzenie

ParlamentarneParlamentarne Skargi indywidualne (art.34) i Skargi indywidualne (art.34) i

międzypaństwowe (art.33) oraz opinie międzypaństwowe (art.33) oraz opinie doradcze na wniosek Komitetu doradcze na wniosek Komitetu MinistrówMinistrów

Dziś – obligatoryjna jurysdykcjaDziś – obligatoryjna jurysdykcja Wcześniej – fakultatywnie (deklaracje)Wcześniej – fakultatywnie (deklaracje)

Formy organizacyjne ETPCFormy organizacyjne ETPC

Zgromadzenie plenarne TrybunałuZgromadzenie plenarne Trybunału - łącznie wszyscy sędziowie; w tym - łącznie wszyscy sędziowie; w tym składzie Trybunał załatwia jedynie sprawy administracyjne (art. 26 składzie Trybunał załatwia jedynie sprawy administracyjne (art. 26 EKPC), nie rozpatruje w tym składzie skarg wniesionych do Trybunału EKPC), nie rozpatruje w tym składzie skarg wniesionych do Trybunału

Wielka Izba TrybunałuWielka Izba Trybunału - 17 sędziów, w tym składzie Trybunał rozpatruje - 17 sędziów, w tym składzie Trybunał rozpatruje skargi przekazane przez Izbę Trybunału (art. 30 EKPC) oraz rozpatruje skargi przekazane przez Izbę Trybunału (art. 30 EKPC) oraz rozpatruje "odwołania" od orzeczeń izb (art. 43 EKPC) "odwołania" od orzeczeń izb (art. 43 EKPC)

Izba TrybunałuIzba Trybunału - 7 sędziów, podstawowy skład, w jakim Trybunał - 7 sędziów, podstawowy skład, w jakim Trybunał rozpatruje merytorycznie skargi skierowane do niego rozpatruje merytorycznie skargi skierowane do niego

Panel Wielkiej IzbyPanel Wielkiej Izby - 5 sędziów, decyduje czy Wielka Izba Trybunału - 5 sędziów, decyduje czy Wielka Izba Trybunału zajmie się rozpatrzeniem "odwołania" złożonego na podstawie art. 43 zajmie się rozpatrzeniem "odwołania" złożonego na podstawie art. 43 EKPC EKPC

Komitet TrybunałuKomitet Trybunału - 3 sędziów, skład 3-osobowy może jedynie badać - 3 sędziów, skład 3-osobowy może jedynie badać dopuszczalność skargi indywidualnej złożonej do Trybunału; komitet dopuszczalność skargi indywidualnej złożonej do Trybunału; komitet może jednomyślnie zdecydować o niedopuszczalności skargi, taka może jednomyślnie zdecydować o niedopuszczalności skargi, taka decyzja jest ostateczna i zamyka dalsza drogę postępowania przed decyzja jest ostateczna i zamyka dalsza drogę postępowania przed Trybunałem. Trybunałem.

skargi w sposób oczywisty niedopuszczalne mogą być skargi w sposób oczywisty niedopuszczalne mogą być odrzucane mocą decyzji 1 sędziego odrzucane mocą decyzji 1 sędziego

Prawo do skargiPrawo do skargi(skarga indywidualna)(skarga indywidualna)

Osoba fizyczna lub prawnaOsoba fizyczna lub prawna Bezpośrednio i osobiście dotkniętaBezpośrednio i osobiście dotknięta Rzeczywiście lub potencjalnie Rzeczywiście lub potencjalnie

pokrzywdzony (pokrzywdzony (actual/ potential actual/ potential victim)victim)

Direct/indirect victimDirect/indirect victim wyjątkowo osoba trzecia może złożyć wyjątkowo osoba trzecia może złożyć

skargęskargę

Warunki dopuszczalnościWarunki dopuszczalnościart. 35art. 35

jednostka, grupa jednostek lub organizacja pozarządowajednostka, grupa jednostek lub organizacja pozarządowa naruszenia jednego lub więcej praw zagwarantowanych w naruszenia jednego lub więcej praw zagwarantowanych w

EKPCzEKPCz naruszenie dokonane przez władzę państwowąnaruszenie dokonane przez władzę państwową skarga nie może być oczywiście bezpodstawnaskarga nie może być oczywiście bezpodstawna wyczerpane wszelkie krajowe środki prawnewyczerpane wszelkie krajowe środki prawne w terminie 6 miesięcy od wydania ostatecznej krajowej w terminie 6 miesięcy od wydania ostatecznej krajowej

decyzji w sprawiedecyzji w sprawie skarga nie może być anonimowaskarga nie może być anonimowa skarga nie może również być identyczna ze sprawą już skarga nie może również być identyczna ze sprawą już

rozpoznaną przez Trybunałrozpoznaną przez Trybunał skarga nie może być poddana innej procedurze skarga nie może być poddana innej procedurze

międzynarodowejmiędzynarodowej prawa do skargi nie można nadużywaćprawa do skargi nie można nadużywać odrzucane mają być sprawy, w których skarżący nie odniósł odrzucane mają być sprawy, w których skarżący nie odniósł

„istotnej szkody”„istotnej szkody”

AdresAdres

Europejski Trybunał Praw Człowieka Europejski Trybunał Praw Człowieka Rada Europy Rada Europy

67075 Strasbourg – Cedex 67075 Strasbourg – Cedex

Francja Francja

Strona trzeciaStrona trzecia

Art. 36 ust 1 i 2Art. 36 ust 1 i 2• Inny rządInny rząd• Osoby prywatneOsoby prywatne• Organizacje pozarządoweOrganizacje pozarządowe• Komisarz Praw Człowieka (na podstawie Komisarz Praw Człowieka (na podstawie

Protokołu XIV)Protokołu XIV)

1.1. Możliwość rezygnacji z jurysdykcji Możliwość rezygnacji z jurysdykcji art. 30art. 30

2.2. Przekazanie sprawy z Izby do Przekazanie sprawy z Izby do Wielkiej Izby art. 43Wielkiej Izby art. 43

OrzeczeniaOrzeczenia

Czy nastąpiło naruszenie, w jaki sposób Czy nastąpiło naruszenie, w jaki sposób i ewentualne zadośćuczynieniei ewentualne zadośćuczynienie

Sugestia środków prowadzących do Sugestia środków prowadzących do wykonaniawykonania

Narady tajneNarady tajne Większością głosówWiększością głosów Zdania odrębneZdania odrębne W języku ang. i franc.W języku ang. i franc. Publikacja w oficjalnych zbiorzePublikacja w oficjalnych zbiorze

Obowiązek wykonania orzeczeniaObowiązek wykonania orzeczenia

Pod nadzorem Komitetu Ministrów Pod nadzorem Komitetu Ministrów Rady EuropyRady Europy

Art. 46Art. 46 W krajowych systemach są W krajowych systemach są

odpowiednie środki (polski kpk art. odpowiednie środki (polski kpk art. 540 § 3)540 § 3)

Słuszne zadośćuczynienie art. 41Słuszne zadośćuczynienie art. 41

Nie jest to automatyczna Nie jest to automatyczna konsekwencjakonsekwencja

Gdy krajowe prawo nie gwarantuje Gdy krajowe prawo nie gwarantuje lub tylko częściowe pozwala na lub tylko częściowe pozwala na naprawę szkodynaprawę szkody

Reforma 2010r.Reforma 2010r.(Protokół 14)(Protokół 14)

skargi w sposób oczywisty niedopuszczalne mogą być skargi w sposób oczywisty niedopuszczalne mogą być odrzucane mocą decyzji 1 sędziegoodrzucane mocą decyzji 1 sędziego

odrzucane mają być sprawy, w których skarżący nie odrzucane mają być sprawy, w których skarżący nie odniósł „istotnej szkody”odniósł „istotnej szkody”

możliwość okresowego zmniejszenia liczbę sędziów możliwość okresowego zmniejszenia liczbę sędziów orzekających w Izbie z siedmiu do pięciuorzekających w Izbie z siedmiu do pięciu

Komitet może jednomyślnie uznać skargę za Komitet może jednomyślnie uznać skargę za niedopuszczalną bądź skreślić ją z listy skarg albo też uznać niedopuszczalną bądź skreślić ją z listy skarg albo też uznać skargę za dopuszczalną i wydać orzeczenie, jeżeli dane skargę za dopuszczalną i wydać orzeczenie, jeżeli dane zagadnienie było już wcześniej przedmiotem zagadnienie było już wcześniej przedmiotem ugruntowanego orzecznictwa Trybunałuugruntowanego orzecznictwa Trybunału

możliwość przedkładania uwag pisemnych i osobistego możliwość przedkładania uwag pisemnych i osobistego udziału w rozprawach przez Komisarza Praw Człowieka udziału w rozprawach przez Komisarza Praw Człowieka Rady EuropyRady Europy

zwiększenie nacisku na zobowiązanie stron do zwiększenie nacisku na zobowiązanie stron do podporządkowania się wyrokom Trybunałupodporządkowania się wyrokom Trybunału

dodano do Konwencji zapis przewidujący przystąpienie do dodano do Konwencji zapis przewidujący przystąpienie do niej przez Unię Europejską niej przez Unię Europejską

Protokół 15Protokół 15otwarty do podpisu czerwiec 2013otwarty do podpisu czerwiec 2013

Zasada krajowego marginesu swobody Zasada krajowego marginesu swobody ocenocen

Skrócenie terminu dopuszczalności Skrócenie terminu dopuszczalności skargi do 4mcyskargi do 4mcy

Zniesiono możliwość sprzeciwu jednej Zniesiono możliwość sprzeciwu jednej ze stron przekazania sprawy do Wielkiej ze stron przekazania sprawy do Wielkiej IzbyIzby

Maksymalny wiek sędziego w Maksymalny wiek sędziego w momencie rozpoczęcia kadencji (nie momencie rozpoczęcia kadencji (nie więcej niż 65 lat)więcej niż 65 lat)

Wejście w życie w momencie ratyfikacji Wejście w życie w momencie ratyfikacji przez wszystkie państwa konwencji przez wszystkie państwa konwencji

Protokół 16Protokół 16

Wydawanie opinii doradczych na Wydawanie opinii doradczych na prośbę sądów krajowych (sądy i prośbę sądów krajowych (sądy i trybunały)trybunały)

W związku z konkretną sprawą, która W związku z konkretną sprawą, która toczy się przed sądem pytającymtoczy się przed sądem pytającym

Opinie nie będą miały charakteru Opinie nie będą miały charakteru wiążącegowiążącego

Wymóg 10 ratyfikacji do wejścia w Wymóg 10 ratyfikacji do wejścia w życieżycie

SprawySprawy Isayeva przeciwko Rosji (orzeczenie 24 lutego 2005 r. Izba Isayeva przeciwko Rosji (orzeczenie 24 lutego 2005 r. Izba

(Sekcja I), skarga nr 57950/00(Sekcja I), skarga nr 57950/00 Frett przeciwko Francji(orzeczenie 26 lutego 2002 r.), Izba Frett przeciwko Francji(orzeczenie 26 lutego 2002 r.), Izba

(Sekcja III), skarga nr 36515/97(Sekcja III), skarga nr 36515/97 Colombiani i Incyan przeciwko Francji (orzeczenie 25 Colombiani i Incyan przeciwko Francji (orzeczenie 25

czerwca 2002 r.) Izba (Sekcja II) skarga nr 51279/99czerwca 2002 r.) Izba (Sekcja II) skarga nr 51279/99 W. Litwa przeciwko Polsce (orzeczenie 4 kwietnia 2000 r. W. Litwa przeciwko Polsce (orzeczenie 4 kwietnia 2000 r.

skarga nr 26629/95skarga nr 26629/95 Baranowski przeciwko Polsce (orzeczenie 28 marca 2000 r. Baranowski przeciwko Polsce (orzeczenie 28 marca 2000 r.

Izba (Sekcja I) skarga nr 28358/95Izba (Sekcja I) skarga nr 28358/95 Janowski przeciwko Polsce (orzeczenie 21 stycznia 1999 r., Janowski przeciwko Polsce (orzeczenie 21 stycznia 1999 r.,

skarga nr 25716/94)skarga nr 25716/94) A. Tysiąc przeciwko Polsce (orzeczenie 20 marca 2007 r., A. Tysiąc przeciwko Polsce (orzeczenie 20 marca 2007 r.,

Izba (Sekcja IV), skarga nr 5410/03Izba (Sekcja IV), skarga nr 5410/03 Kudła przeciwko Polce (orzeczenie26 października 2000 r. Kudła przeciwko Polce (orzeczenie26 października 2000 r.

Wielka Izba, skarga nr 30210/96)Wielka Izba, skarga nr 30210/96)