opstestvo iv oddelenie

1

MINISTERSTVO ZA OBRAZOVANIE I NAUKA

BIRO ZA RAZVOJ NA OBRAZOVANIETO

Skopje, april 2008

OP[TESTVO

IV

ODDELENIE

DEVETGODI[NO OSNOVNO OBRAZOVANIE

NASTAVNA PROGRAMA

2

Vrz osnova na ~len 55 stav 1 od Zakonot za organizacija i rabota na organite na dr`avnata uprava (“Sl.vesnik na RM” br. 58/00 i 44/02) ~len 24 i 26 od Zakonot za osnovno obrazovanie (“Sl.vesnik na RM” br.44/95, 24/96, 34/96, 35/97, 82/99, 29/02, 40/03, 42/03, 63/04, 82/04, 55/05, 81/05, 113/05, 35/06, 70/06 i 51/07), ministerot za obrazovanie i nauka donese nastavna programa po predmetot op{testvo za IV oddelenie za devetgodi{no osnovno u~ili{te.

3

1. VOVED

Spored Koncepcijata i nastavniot plan za devetgodi{noto osnovno vospitanie i obrazovanie predmetot op{testvo e zastapen vo IV i V oddelenie. Nastavnata programa po predmetot op{testvo opfa}a celi i sodrìni od pove}e podra~ja: geografija, sociologija, istorija, etnologija, psihologija, ekonomija, politika, etika i sl. Isto taka, nastavnata programa se nadgraduva na sodrìnite i aktivnostite na u~enicite vo I, II i III oddelenie od predmetot zapoznavawe na okolinata. So izu~uvaweto na nastavniot predmet op{testvo se sozdava osnova za nastavata po istorija, geografija i gra|ansko obrazovanie koi{to }e gi izu~uvaat u~enicite vo pogornite oddelenija na osnovnoto u~ili{te.

Predmetot op{testvo vo IV i V oddelenie e zadolìtelen so po 2 ~asa nedelno, odnosno po 72 ~asa godi{no.

4

2. CELI ZA RAZVOJNIOT PERIOD VO IV i V ODDELENIE U~enikot/u~eni~kata: • da se pottiknuva da usvojuva znaewe za op{testvenata i prirodnata okolina; • da se pottiknuva da gi razviva sposobnostite za soznavawe, doìvuvawe i vrednuvawe na svoeto odnesuvawe i odnesuvaweto na drugite vo op{testvenata i kulturnata sredina, kako i kon prirodnata okolina;

• da se voveduva da gi analizira i objasnuva pojavite koi{to se povrzani so problemi vo op{testvenata, kulturnata i prirodnata sredina;

• da soznava deka postoi zaemna povrzanost/interakcija na op{testvenite pojavi; • da se pottiknuva na samostojnost i za razvivawe na samodoverba i odgovornost; • da se pottiknuva da sorabotuva so drugite i aktivno da u~estvuva vo re{avawe na nastanatite problemi; • da gi razviva sposobnostite za: - komunicirawe (~itawe, pi{uvawe, iznesuvawe svoe mislewe, istraùvawe, izbirawe, vrednuvawe, tolkuvawe na informaciite, sporeduvawe na mislewa, slu{awe i sl.)

- istraùvawe (planirawe, nabquduvawe, klasificirawe, anketirawe, ureduvawe, sporeduvawe, koristewe na izvori, izrabotka na izve{tai i sl.);

- sorabotka so drugite (prezemawe uloga na drugite, odgovornost, u~estvo vo grupna rabota, razbirawe za drugite, primawe i po~ituvawe na drugite, po~ituvawe na tradiciite i kulturata, grià za drugite i sl.)

5

3. CELI NA NASTAVATA VO IV ODDELENIE U~enikot/u~eni~kata:

• da gi nadgradi znaewata za prostorot vo koj ìveat i rabotat lu|eto i vo koj se odvivaat nivnite me|usebni odnosi (semejstvo, dom, op{tina);

• da ja razvie prostornata orientacija na geografskata karta za krajot vo koj ìvee i po{irokata okolina, odnosno op{tinata;

• da se zapoznava so osnovnite prirodni i geografski karakteristiki vo po{irokata okolina i nivnoto vlijanie na stopanstvoto, kulturata i drugite oblasti vo ìvotot i rabotata na lu|eto;

• da ja uvidi po{irokata prostorna orientacija na svojata okolina i op{tinite vo Republika Makedonija i nejzinoto okruùvawe (informativno);

• da go osoznava i sporeduva sega{niot op{testven ìvot na lu|eto vo semejstvoto i po{irokata okolina (op{tinata) so ìvotot i rabotata na lu|eto vo minatoto;

• da razviva ~uvstvo na po~it kon istoriskoto nasledstvo i tradiciite vo lokalnata zaednica; • da razviva svest za pripadnost kon semejstvoto, op{tinata i po{irokoto op{testvo na Republika Makedonija;

• da se osposobuva za aktivno u~estvo vo istraùvawe na minatoto so pomo{ na koristewe na razli~ni izvori (Internet, muzejski predmeti, stari sliki, knièvni tvorbi i sl.);

• da se zapoznava so kulturata kako specifi~na karakteristika na sekojdnevniot ìvot na ~ovekot; • da gi soznava i po~ituva kulturnite i verskite razli~nosti na lu|eto vo po{irokata okolina (op{tinata); • da poznava primeri od makedonskata kulturna tradicija, kako i od tradiciite i kulturata na drugite zaednici vo Republika Makedonija;

• da gi razviva sposobnostite za soznavawe na neposrednata op{testvena sredina (semejstvo, po{iroka okolina/op{tina);

• da gi uviduva uslovite za svojata aktivnost vo grupite so vrsnicite, vo paralelkata vo u~ili{teto i po{irokata sredina;

• da gi poznava i razbira osnovnite ~ovekovi prava i pravata i odgovornostite na u~enikot; • da gi razbira na~inite na sorabotka me|u lu|eto i me|usebnata poddr{ka vo sporedba so konfliktite, kako i za re{avawe na konfliktite.

6

4. KONKRETNI CELI

Tema I: Semejstvo, doma}instvo i op{testvo-28 ~asa Celi Sodrìni Poimi Aktivnosti i metodi

U~enikot/u~eni~kata: - da gi pro{iruva soznanijata za semejstvoto kako srodni~ka zaednica; - da umee da raspoznava osnovni vidovi na semejstva; - da ja osoznae povrzanosta na semejniot ìvot i aktivnostite vo nego so drugite aktivnosti na lu|eto.

Semeen ìvot Vidovi semejstva Semejstvata niz istorijata i denes Ulogite na roditelite, staratelite i decata

Semejstvo i rod Potesno i po{iroko semejstvo Uloga, vospituvawe, staratel

Razgovori po razgleduvawe na semejni albumi (dijalo{ki metod). Razgovori za rodninite i nivnata zaemna povrzanost (dijalo{ki metod). Izrabotka na rodovo steblo (istraùva~ko-demonstrativen metod) Razgovori za doma{nite aktivnosti, omilenoto kat~e vo domot (dijalo{ki metod). Proektna nastavna rabota-esej: “Mojot roditel” Razgovori: {to pravime doma vo tekot na denot (dijalo{ki metod). Igrawe na ulogi: roditeli, deca (simulacija) Opi{uvawe na pravata i dol`nostite na roditelite i decata (ve`ba

7

za usno izrazuvawe). Razgovori za pravata i odgovornosta na u~enikot vo u~ili{teto, semejstvoto i vo grupata so vrsnicite.

- Da ja uvidi ulogata na brakot kako osnova na semejstvoto;

Bra~en `ivot i bra~ni ulogi

Brak, qubov, pol Sopru`nici-soprug/a

Istra`uvawe: kako moite roditeli stapile vo brak. Razgovori za praznicite na maj~instvoto, tatkovstvoto, qubovta (dijalo{ki metod). Doma{noto kat~e na majka mi/tatko mi (ve`ba za usno izrazuvawe)

- Da gi prodlabo~i znaewata za domot i redot vo doma}instvoto; - da se pottiknuva da gi sfati ulogata, zna~eweto i funkciite na doma}instvoto i aktivnostite koi se izvr{uvaat vo nego; - da gi osoznae karakteristikite na razli~nite vidovi semejstva i doma}instva; - da ja osoznae razlikata pome|u privatnosta i javnosta; - da ja uvidi svojata povrzanost so op{testvoto preku razli~nite na~ini na

@ivot vo doma}instvoto Doma}instvoto i op{testvoto

Dom, doma}instvoto, doma}inka, doma}in Sopstvenost Privatnost Internet Na~ini na informirawe Dnevni vesnici, radio, televizija, Internet

Igrawe na ulogi (doma}in/doma}inka). Planirawe na doma{niot buxet. Razgovor za podelbata na rabotite vo domot. Razgovor za na~inot na tro{ewe na li~nite za{tedi na u~enikot: koga i zo{to? (dijalo{ki metod) Razgovor: Moeto odnesuvawe vo ramkite na doma}instvoto (privatnosta) i nadvor od

8

informirawe. doma}instvoto. -Ragovor za pozitivnata i negativnata uloga na dnevnite vesnici, radioto, telivizijata, Internetot i sl. (izrabotka na T-tabela). -Sledewe na primeri od sekojdnevniot ìvot so koristewe na elektronski mediumi (demonstrativen metod).

Tema II: @iveali{ta i naselbi-22 ~asa

U~enikot/u~eni~kata: - da ja osoznae funkcijata na ìveali{tata na lu|eto i potrebata od griàta za niv; - da go razbira zna~eweto na sosedite vo ìvotot; - da se pottiknuva i vospituva za dobrososedski odnosi; - da gi po~ituva pravilata na soìvot i po~ituvawe na sosedite i prijatelite;

Vidovi ìveali{ta i nivnoto odrùvawe Sosedstvo i sosedski odnosi

- Stan/ku}a/stanbena zgrada - Ku}en sovet Sosedstvo, maala, drugarstvo, solidarnost, pristojnost, gostoqubivost, bonton

Pravewe ilustracii za svoeto ìveali{te, stan, ku}a, stanbena zgrada i u~ili{teto preku aktivnosta “napravi sam” (razvivawe na ve{tini i naviki). Opis na sosedstvoto (ve`ba za usno izrazuvawe); ~itawe na bon-ton izvadoci zaedno so nivna prakti~na primena (tekst metod, monolo{ki i dijalo{ki).

9

- da umee da gi prepoznava i koristi instituciite vo naselbata; - da ja osoznae namenata na javniot prostor i soodvetno da se odnesuva na javno mesto; - da go poznava reljefot na naselbata i okolinata; - da znae da gi opredeluva stranite na svetot vo naselenite mesta (kartografsko opismenuvawe); - da usvoi znaewa za orientacija i ~itawe na geografska karta na Republika Makedonija; - da gi prepoznava osnovnite problemi vo naselbata; - da razviva pozitivni stavovi za ulogata na ìtelite vo nadminuvaweto na lokalnite problemi.

Naselbite i instituciite vo niv Prirodnite faktori i ìvotot na naselbata Problemite vo mojata naselba

Institucii, mesna zaednica Javno mesto -Reljef -Geografska karta -Geografski znaci Stanari/ìteli Zagadenost, bu~ava, prosewe, soobra}ajni problemi

- Poseta na mojata mesna zaednica i razgovor (terenska nastava). -izrabotka na reljef na neposrednata okolina (prakti~na ve`ba-grupna rabota) -Crtawe i izrabotka na aplikacii na kartografski znaci (ilustrativno-demonstrativen metod). -Ve`bi za ~itawe na kartografski znaci - Individualno i grupno istraùvawe za problemite vo naselbata; - preku tehnikata grozd prikaùvawe na mo`nite problemi vo naselbata; - prakti~ni aktivnosti za re{avawe na oddeleni problemi vo naselbata.

10

Tema III: Op{tina-22 ~asa

U~enikot/u~eni~kata: - Da gi zapoznava poimite lokalna zaednica i lokalna samouprava; - da se zapoznava so organizacijata na op{tinite kako lokalni zaednici; - da gi prepoznava glavnite organi na lokalnata zaednica; - da znae {to e toa gra|anin kako ~len na lokalnata zaednica; - da se zapoznava so najva`nite stopanski i nestopanski dejnosti vo lokalnata zaednica; - da se zapoznava so komunalnite dejnosti vo lokalnata zaednica; - da ja sfa}a ulogata na kulturata vo ìvotot na lokalnata zaednica; - da gi poznava kulturnite institucii (domovi na kulturata, kina, teatri, KUD, verski objekti); - da se pottiknuva da gi neguva tradiciite i simbolite na lokalnata zaednica;

Lokalna zaednica i lokalna samouprava Ekonomskiot ìvot vo op{tinata Kulturniot ìvot vo op{tinata

Lokalna zaednica Lokalna samouprava, Op{tina Gra|anin Gradona~alnik Sovet na op{tinata

Firmi/pretprijatija Rabota/vrabotuvawe, denari, trgovija Kultura Simboli Tradicija

-Poseta na sedi{teto na lokalnata zaednica. -Razgovor so pretstavnici od op{tinata. -Tehnika grozd: izrabotka na grozd za stopanskite i nestopanskite dejnosti vo op{tinata; - simulacija na biznis zdelka (igrawe na ulogi). - dijalo{ki metod: razgovori za sostojbata na komunalnite dejnosti vo lokalnata zaednica. - Pravewe ilustracii na op{tinskite simboli. - Izrabotka na pismen sostav za edna od kulturnite institucii ili tradicii vo lokalnata zaednica (individualna rabota).

11

- da razviva ~uvstvo na odgovornost kon sebe i drugite; - da se zapoznava so poimot demokratija; - da gi prifa}a i po~ituva razli~nostite me|u lu|eto; - da ja sfa}a ulogata na liderstvoto; - da gi prepoznava najzna~ajnite javni pra{awa i problemi vo op{tinata; - da stekne soznanija za na~inite na postavuvawe i re{avawe na javnite pra{awa. - da razviva ~uvstvo na odgovornost kon javnite potrebi i pra{awa.

Demokratskiot `ivot vo op{tinata Javni pra{awa i problemi vo op{tinata

Demokratija Vlast i upravuvawe Liderstvo - Javno pra{awe - Socijalni problemi - Nevrabotenost - Zavisnosti - Nasilstvo

- Razgovor za dol`nostite i odgovornostite na u~enikot i nastavnikot vo u~ili{nata zaednica. - Razgovor za po`elnite karakteristiki na gradona~alnikot. - Simulacija na izbori za gradona~alnik (igrawe na ulogi). - Terenska nastava: poseta na Sovetot na op{tinata. - Razgovor za razli~nostite pome|u lu|eto vo lokalnata zaednica; - Izrabotka na T-tabela so voo~uvawe na javnite problemi i predlozi za nivno razre{uvawe vo op{tinata.

12

5. DIDAKTI^KI PREPORAKI: - Preporaki za koristewe na godi{niot fond na ~asovi- 72 часа годишно, 2 часа неделно. - По наставни теми се предлага: Семејство, домаќинство и општество – 18 часа; Живеалишта и населба – 24 часа; Општина – 30 часа. - Preporaki za nastavnite sredstva: - u~ebnik izbran na nivo na u~ili{te za soodvetniot predmet, odobren od strana na ministerot; - drugi izvori na u~ewe od neposrednata okolina – primeri na pojavi, nastani, predmeti i sl. vo semejstvoto, naselbata, bliskata okolina i op{tinata i op{testvoto vo celina kako i za odnosite me|u lu|eto; - enciklopedii, re~nici, atlasi, karti i sl.; - Internet, obrazovni softveri; - spisanija; - audio-vizuelni sredstva (grafoskop, digitalna kamera, televizor, DVD-pleer, video pleer, kompjuter, LCD proektor i drugi sredstva). Va`no e nastavniot proces da bide zasnovan:

• na sekojdnevnite realni sostojbi i pra{awa koi proizleguvaat od neposrednata li~na i op{testvena okolina na u~esnicite;

• holisti~ka, interdisciplinarna i interaktivna obrabotka na nastavnite sodr`ini ; • naso~uvawe kon povrzuvawe na soznanijata za poimite so konkretnite odnosi i pojavi vo semejstvoto, lokalnata zaednica i op{tinata ;

• naso~uvawe kon planirawe i prezemawe na aktivnosti vo neposrednata okolina; • pottiknuvawe na sporedben pristap vo obrabotkata i prezentiraweto na informacii za pojavite i drugite soznanija na u~enicite.

Za postignuvawe na celite treba da se koristat soodvetni nastavni formi, od individualnata rabota, rabota vo parovi i grupnata rabota.

13

Vo razrabotkata na nastavnite sodrìni soodvetno treba da se koristat slednive metodi i aktivnosti: proektna nastava, problematska nastava, poseti i razgovori, igrawe na ulogi i simulacija, usna i pismena prezentacija. Se prepora~uvaat, isto taka, i ekskurzii, koga e toa mo`no. Nastavnikot e samostoen pri izborot na na~inite i pristapite vo realizacijata na nastavnata programa.

6. OCENUVAWE NA POSTIGAWATA NA UÊNICITE Sledewe na postigawata na u~enicite Vo tekot na nastavata redovno se sledat i vrednuvaat postigawata na u~enicite, se pribiraat pokazateli za nivnite aktivnosti, motiviranosta za u~ewe, sorabotkata so drugite i sl. (formativno ocenuvawe). Ovaa komponenta e sostaven del na planiraweto na nastavnikot za nastavata i u~eweto. Vo programata se naveduvaat na~inite na sledewe i ocenuvawe na postigawata na u~enicite vo ramkite na nastavnite temi niz aktivnostite na u~enicite vo koi spa|aat i aktivnostite povrzani so vodeweto na portfolio za u~enikot so zada~i, izve{tai od istraùva~kite aktivnostite i sl. Drugi sredstva i postapki za sledewe i ocenuvawe: govorni ve`bi; razgovor-dijalog nastavnik-u~enik; rabotni listovi; testovi na znaewa. Postigawata na u~enicite se ocenuvaat kombinirano so opisni i broj~ani ocenki vo tekot na nastavata, a na krajot na nastavnata godina so broj~ana ocenka.

14

7. PROSTORNI USLOVI ZA REALIZIRAWE NA NASTAVNITE PROGRAMI Programata vo odnos na prostornite uslovi se temeli na Normativot za prostor, oprema i nastavni sredstva za devetgodi{no osnovno u~ili{te donesen od strana na ministerot za obrazovanie i nauka so Re{enie br.07-1830/1 od 28.02.2008.

8. NORMATIV ZA NASTAVEN KADAR

Pedago{ki fakultet – profesor za oddelenska nastava; Filozovski fakultet – profesor po pedagogija. 9. KOMISIJA ZA PODGOTOVKA NA NASTAVNATA PROGRAMA - д-р Ило Трајковски проф. Филозовски факултет, институт – Социологија

- д-р Виолета Ачковска проф. Филозовски факултет, институт – Историја

- Николче Илијевски советник во БРО – координатор

- Аземине Халими педагог ОУ ,,Сами Фрашери”

- Благоја Димулковски проф. по историја ОУ ,,Лазо Трповски”

15

10. RE[ENIE I DATUM NA DONESUVAWE NA NASTAVNATA PROGRAMA Nastavnata programa po op{testvo za ~etvrto oddelenie vo devetgodi{noto osnovno obrazovanie ja donese: Minister na den _______________________ __________________ Skopje Sulejman Ru{iti

opstestvo iv oddelenie

Documents