«O'rley'» biliktilikti arttyry' ulttyq ortalyg'y» AQ fi'li'aly

Atyray' oblysy boi'yns'a pedagogi'kalyq qyzmetkerlerdin'

biliktiligin arttyry' i'nsti'ty'tynyn'

H A B A R S' Y В Е С Т Н И К

Respy'bli'kalyq g'ylymi'-a'distemelik jy'rnaly

Jy'rnal 2013 jyldan bastap eki ai'da bir ret s'yg'ady

БАС РЕДАКТОР -

Ғалымжанова

Маржан Анесқызы-

«Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы

Атырау облысы бойынша

педагогикалық

қызметкерлердің біліктілігін

арттыру институтының

директоры,

педагогика ғылымдарының

кандидаты, профессор,

Халықаралық

Ақпараттандыру

Академиясының академигі

АҚЫЛДАСТАР КЕҢЕСІ

Ахметова Гүлнас Кенжетайқызы – «Өрлеу» біліктілікті

арттыру ұлттық орталығы» акционерлік қоғамының басқарма

төрағасы, педагогика ғылымдарының докторы, профессор.

Ихсанов Ерсайын Уалитханұлы - физика-математика

ғылымдарының докторы, профессор.

Қараев Жауымбай Амантұрлыұлы – «Өрлеу» біліктілікті

арттыру ұлттық орталығы» акционерлік қоғамы төрайымының

бірінші орынбасары, педагогика ғылымдарының докторы,

профессор.

Өмірбекова Жайлы Бөкешқызы – педагогика ғылымдарының

докторы, профессор.

Жаманбаева Динара Таңбайқызы – экология магистрі, Қазақстан

педагогикалық ғылымдар академиясының Құрметті мүшесі.

Қарамурзин Айтбай Қонысұлы – академиялық доцент, жоғары

санатты тарих пәнінің мұғалімі.

Корректор –

Қаленова Гульзахира

Сапарғалиқызы

Көркемдеуші және беттеуші–

Сембаев Гибатолла Серікұлы

Журнал

Қазақстан Республикасының

Мәдениет және ақпарат

министрлігінде

2013 жылы мамырдың 30-да

тіркеліп,

№13648-Ж куәлігі берілген.

БІЗДІҢ МЕКЕН ЖАЙЫМЫЗ:

060009-Атырау қаласы,

Авангард-4 ықшам ауданы,

Адмирал

Лев Владимирский,24

тел.: 8(7122) 20-08-34

факс: 8(7122) 58-63-45

Ресми сайт: www.orleu-atr.kz

Эл.пошта: orleu_baspa@mail.ru

Басуға 2019 жылы 23 желтоқсанда

қол қойылды.

Пішіні – А4

Әріп түрі Times New Roman

Қағазы офесттік.

Шартты баспа табақ – 6

Бағасы келісімді.

Мақала қазақ және орыс тілдерінде

қабылданады.

Мақала авторларының

пікірлері редакция көзқарасын

білдірмейді.

Тапсырыс дайын

диапозитивтерден басылады.

Қолжазба қайтарылмайды,

мақалаларға пікір

жазылмайды.

Журнал материалдары

институттың қоғаммен

байланыс және баспа

бөлімінде теріліп, беттелді.

2

Мазмұны Ұрпақ тәрбиесі-ұлт болашағы

Сарсекенова А. Б.Білім беру – қоғамдық құбылыс 3 Қаленова Г. С.Заман талабына сай азаматтарды тәрбиелеу 4 Ихсанов Х.У.Тұлғаға патриоттық тәрбие беру- ішкі уәжін қалыптастыру 6 Сағымбаев Қ.Б. Оқушылардың патриоттық тәрбиесіне заманауи тәсілдер 7

Жаңаша оқыту-жаңаша көзқарас Қуанышева А.Бастауыш сыныпта оқытуда дағдының маңызы 10 Нуржанова Т.Ж. Развитие логического мышления учащихся на уроках биологии 11 Сабитова Г. Е. Творческие задания на уроках познания мира для активации

познавательной активности учащихся 13

Озат тәжірибе көпке орта Сисенғалиева А. С. Бастауыш сынып оқушыларының көркем әдебиетке деген

қызығушылығын арттыру арқылы шығармашылық қабілеттерін дамыту 15

Сериккалиева А.С. Формирование каллиграфического навыка у младших школьников в

период обучения грамоте 16

Нурписова Н.Н. Особенности развития способностей детей младшего школьного возраста 18 Хайруллина А. Ж.. Бастауыш мектептегі сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыру

ерекшеліктері 19

Ғаділжанова Р. Ғ.Бастауыш сынып оқушыларының зейінін дамыту 21 Макарова Н. М. Бастауыш сынып оқушыларының оқу мотивациясын қалыптастыру

жолдары 23

Мектепке дейінгі оқу мен тәрбие Мүтиева Қ.Д. Мектепке дейінгі жастағы балаларды оқыту мен тәрбиелеуде жаңа

технологиялық әдістерді қолдану тәжірибесі 26

Наушабаева Р. С.Жеке тұлғаның әлеуметтік және құндылық- мәнді құзыреттілігін жаңа

технологиялар арқылы қалыптастыру 31

Зұлхашева А.В. Психологтың мектеп жасына дейінгі балалармен жұмыс жүргізу

әдістемесі 34

Әдістемелік қоржыннан Торебекова Э.А. Жаңа технологиялық әдістерді пайдаланудың тиімділігі 37 Ержанова Г.Т. Игровой метод обучения на уроках английского языка 39

Педагогтік зерттеулер Букенова С. С. Государственная граница Казахстана – достижение Независимости 42 Избасканова Д. К. Нәтижеге бағытталған білім ордасына -10 жыл 44 Өтешова Г. Жемқорлыққа – Жез Ноқта! 46

Сабақ жоспарлары, сценарийлер Сембай А. Дыбыстар әлемі несімен ұнайды? Дыбыс 48 Бекешева Г. Б. лттық тағамдар. Әліпби Қ дыбысы мен әрпі 51 Имангалиева А.С. Мәңгілік ел болашаққа қол созам -болашақ жолындағы ынтымақтастық 53 Бекбаулиева Г. Ө. Күз сыйы 55 Уразгалиева М. Л.Петушок и бобовое зернышко 58 Ундаганова А. Х. «Үй жануарларына күтім». «Мысық» 61 Умирзахова Э. С. Орманға саяхат 66 Акмырза А.М. «Золотая осень» 67 Умбеталиева Л.М. «Шалқан» 71 Тукеева А.Ж. «Понятие один и много», «Собираем яблоки и груши» 76 Қарамоншақова Н. Лепті сөйлем 80 Хиясова Р. Қ. Маған ұнайтын өлеңдер. Сөз 83 Куспанова Ж.М. «Жақсы» деген – немене, «жаман» деген – немене? 85 Уразалина Г. Ғарыш кемесі 88

3

Ұрпақ тәрбиесі-ұлт болашағы

БІЛІМ БЕРУ – ҚОҒАМДЫҚ ҚҰБЫЛЫС

Сарсекенова Айслу Багитовна «Өрлеу» БАҰО» АҚ филалы

Атырау облысы бойынша ПҚБАИ аға оқытушысы

«Білімді ұрпақ–болашақтың кепілі»,-қазіргі таңда елдің болашақ азаматтарын

қалыптастыру бағытындағы білім беру мәселесі – мемлекетіміздің басты саясатының бірі.

«Білім – адам, қоғам, табиғат, заттар мен құбылыстар жайлы ғылымда жинақталған білім

жүйесі; адамзаттың жинақтаған мол тәжірибесі; ұғымдардың, заңдылықтардың,

тұжырымдардың, қағидалардың, деректердің, пайымдардың жиынтығы.

Бүгінгі таңда білім беруге қойылатын талаптар адамды ең жоғарғы құндылық ретінде

қарастыратын ізгіліктік тұжырымдамасы тұрғысынан қарастырады. Білім алу

тұтынушылардың сұраныстарын қанағаттандыруға, жеке тұлға мен нәтижеге бағытталған

әрекеттер арқылы құрылуы тиіс. Сондықтан білім сапасының мәселесі жеке тұлғаны

дамытуға, өзгермелі өмірге бейімдеу, оның жоғарғы адамгершілік пен кәсібилікке ұмтылысын

қалыптастыруға бағытталған міндеттер кешенін шешуге байланысты білім беру саясатының

негізгі мәселелерінің бірі болып отыр. Білім беру– қоғамдық, әлеуметтік, мәдени құбылыс;

қоғам мен мемлекеттің өзінің азаматына қатысты функциясы; білім, білік, дағды және ойлау

құралының жүйесі; ғылыми көзқарастар, шығармашылық қабілеттер мен мүмкіндіктерді

дамыту үдерісі; терең сапалы білім негізінде жеке тұлғаның еркін бағдарлай білуі, өзін-өзі іске

асыру, өзін-өзі дамыту үдерісі; білім, білік, дағды мен іс-әрекеттердің жиынтығы және оны

жүзеге асырудағы адамның іс-тәжірибесі; білім берудің тұтастығы, нәтижелілігі.

Ұлттық білім беру жүйесін түбегейлі жаңарту бізден инновациялық режимде сапалы әрі

нәтижелі жұмыс жасауды талап ететінін түсінеміз.

Білім беру жүйесін жаңартуға қазіргі XXI ғасырда басқа да негіздер бар: байланысқа

бейімділікті арттыру; әлеуметтік өзгерістер; бүкіл әлемдегі халықтың қарқынды өсуі;

заманауи әлеммен өзара табысты байланысу үшін қажетті және келешек әлеммен өзара

байланысу үшін қажетті дағдыларды қазіргі таңдағы мектеп жасөспірімдері талап ететін

ресурстарға деген сұраныстың өсуі.

Президент Жолдауынан туындайтын міндеттерді айқындап, жеткіншектерге сапалы білім

мен саналы тәрбие беру бағыттарында өз міндеттерін жауапкершілікпен, сапалы атқаруы

керек. Қазіргі жас педагогтың бойында үш түрлі біліктілік қалыптасуы қажет:

а)Пәндік біліктілік. Пән бойынша алған теориялық білімі мен іскерлігі жатады. Теориялық

білім пән арқылы беріледі.

ә)Педагогтік біліктілік. Педагогиканың негізін, ұстанымдарын, әдіс–тәсілдерін, сабақты

ұйымдастырудың негізгі нысандарын білуі тиіс.

б)Технологиялық біліктілік. Білім берудің сапасын көтеру, өз бетімен іздену қабілетін

қалыптастыру. Жаңа дәуірдің аса мықты талабы–білім беруде өркениеттілікке, жаңашылдыққа

зор серпіліс жасау. Ұстаздар қауымының алдында Қазақстан экономикасын жетілдіру,

4

қоғамның интеллектуалдық және рухани-адамгершілік әлеуетін арттыру міндеттері тұр. Білім

біліктілікке жеткізер баспалдақ, ал біліктілік сол білімді іске асыра білу дағдысы.

Мұғалімнің шеберлігі қандай жоғары болса ғана, мұғалім оқушының өз белсенділігін

туғыза алады, белсенді оқу арқылы берген білім нәтиже береді, оқушының тұлға ретінде

қалыптасуы белсенділік арқылы жүзеге асады. Білім берудің жаңа мазмұны оқушы мен

мұғалімді үздіксіз білім алуға қажеттілігін, жаңа білім игерудегі шығармашылық қарым-

қатынасын, өз еркінше білім мен іскерліктерін қалыптастыруға негізделеді. Жаңа заман

мұғалімі өз білімін қолданумен қатар, шәкірттерін зерттеушілік-ізденушілік әрекетін

ұйымдастырудың әр түрлі әдіс-тәсілдерін меңгеру керек. Алдыңғы сатыда ұстаздың өзі

ізденімпаз болғаны аса маңызды.

ЗАМАН ТАЛАБЫНА САЙ АЗАМАТТАРДЫ ТӘРБИЕЛЕУ Қаленова Гульзахира Сапарғалиқызы

«Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы Атырау облысы бойынша ПҚБАИ

лаборатория меңгерушісі

Қай қоғамда да болашақ ұрпақ тәрбиесі ең маңызды зор міндет. Жан-жақты жетілген,

ақыл-парасаты мен мәдениеті мол, саналы ұрпақ тәрбиелеуді әр халықтың салт-дәстүрі мен

дамуындағы ұлттық құндылықтар мен жаңа заманға қажетті дағдыларды қалыптастыра

отырып жүзеге асыруға болады. Басқа халықтар сияқты қазақ елінің де ұрпақ тәрбиелеуде

мол тәжірибесі, жиған-тергені, озық ойлары мен өзіндік ерекшеліктері бар. Бүгінгідей

жаһандану дәуірінде білім мазмұнын жаңарту жағдайындағы тәрбие жүйесінің де мақсаты– өз

білімі мен мәдени деңгейін үздіксіз арттыру мүмкіндігі бар, өзіне және қоғамға пайда

келтіруге қабілетті, өзгермелі заманда табысты бола алатын жоғары адамгершілікті,

шығармашыл, сыни ойлайтын тұлғаны тәрбиелеу, оқыту және дамыту. Егер оқытудың

дәстүрлі моделінде берілген тапсырмаларды мезгілінде орындаған білім алушы жақсы оқушы

деп есептелсе, жаңарған білім мазмұнында алдыңғы орында жігерлілік тұрады, ол өмірде

табыстылық, ұтқырлық, түрлі мәселелерді шешу даярлығына кепіл бола алады.

Білім мазмұнын жаңарту оқушылардың функционалдық сауаттылығын арттыруды,

көпмәдениетті тәрбиені болжайды, үштілді білім беру саясатын, мұғалімдердің кәсіби

қызметте ақпараттық технологияларды пайдалануын ескереді.

Өкінішке орай, қазіргі күні материалдық құндылықтар рухани құндылықтардан биік

тұрады, сондықтан жастарда жақсылық, қайырымдылық, кең пейілділік, әділеттілік,

азаматтылық және патриотизм туралы түсініктер бұрмаланған. Қоғамдағы басқыншылық пен

қайырымсыздықтың өсіп отыру салдарынан қылмыскерлік жоғары деңгейге жетіп отыр.

Жастар эмоционалды, ерікті және рухани жұтаңдыққа бой алдыруда. Қазақстандық ділімізге

тән шынайы рухани, мәдени, ұлттық құндылықтардың төмендеуі салдарынан жастардың

бұқаралық, негізінен батыстық мәдениет нышандарына бағдарлануы кең ауқым алып отыр.

Заманауи білім беру–негізгі қызметі Отанын сүйетін, тұлға үшін маңызды адамгершілік-

құқықтық және саяси білімдерді, дүниетанымдық және мәдени құндылықтарды меңгертуге

бағытталған, демократиялық қоғам мүшелерінің құқықтары мен міндеттерін тәжірибеде іске

асыру қабілеті және даярлығы бар мемлекет пен қоғам мүшелерін оқытатын және тәрбие

беретін жүйе.

Білім мазмұнын жаңарту жағдайындағы тәрбиенің басты мақсаты – өзгермелі әлем

жағдайларында шығармашылыққа және өзін-өзі анықтауға қабілетті, азаматтылық пен

патриоттықтың дамыған сезімдері, жауапкершілігі және жасампаздыққа ұмтылысы бар,

кәсіби және әлеуметтік құзыретті тұлға қалыптастыру. Білім алушыны шығармашыл, жан-

жақты дамыған тұлға, белсенді өмірлік бағыттары бар азамат ретінде қалыптастырудың

маңызды шарты білім беру ұйымының бірлескен мәдениетімен табиғи байланыса қосылған

5

тәрбие жұмысының жүйесі болып табылады. Жастар тәрбиесі білім беру процесінің

ажырағысыз бөлігі, және олай болса, ҚР «Білім туралы» заңына сәйкес әрбір мұғалімнің,

сынып жетекшісінің және педагогикалық жұртшылықтың кәсіби міндеті болып табылады.

Мемлекетімізді өркениетті әлемге танытатын, дамыған елдер қатарында терезесін тең

ететін күш–білім және білімді ұрпақ. Білімді ұрпақ– егеменді елдің берік тірегі. Біз білімді

ұрпақ, білімді тұлға дегенде рухани жан-дүниесі бай, білімі мен біліктілігін жоғары, талап-

талғамы терең, салауатты өмір салтын дұрыс қалыптастырған тұлғаны айтамыз. Түбегейлі

өзгерістерге бет бұрған жаңа қоғамда тек білімді болу жеткіліксіз, сондықтан әрбір жеке

тұлғаның бойында адамгершілік, ізгілік, кішіпейілділік, қайырымдылық, батырлық,

отансүйгіштік, т.б. қасиеттер болуы керек. Ол үшін жас ұрпаққа тәрбие беруде ар-ұят,

адалдық, рухани, адамгершілік, ізгілік мәселелерін қатар қою қажет.

Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңында да «Білім беру жүйесінің міндеттері:

азаматтық пен елжандылықты, өз Отаны–Қазақстан Республикасына сүйіспеншілікке,

мемлекеттік рәміздерді құрметтеуге, халық дәстүрлерін қастерлеуге, әлемдік және

республикадағы басқа халықтардың тарихын, әдет-ғұрпы мен дәстүрлерін зерделеу,

мемлекеттік тілді, орыс, шетел тілдерін меңгеру» деп айрықша атап көрсетілген. Халықтық

тәрбие, ол ұлттың ұлт болып қалыптасуымен бірге туып, бірге дамып келе жатқан көне тарихи

жүйеге жататыны кімге болса да аян.

Ұлттың болашағын ойлаған қазақ зиялылары мен ұстаздар қауымы, жастарды

халқымыздың ежелден келе жатқан үлгі-өнегесі бойынша тәрбиелеуде, адамгершілікке

бағытталған идеяларды басты назарда ұстауда.Мұнда тәрбие мен оқытудағы адамгершілікке

бағытталған идеялардың өзі–құндылық. Оқушы бойына құндылықтар дарыту «Мәңгілік Ел»

идеясы арқылы білім беру мен тәрбиелеу арқылы қамтамасыз етіледі. Жалпыұлттық идеяның

миссиясы мен құндылықтары оқу-тәрбие жұмысының барлық түрлері арқылы кешенді түрде

жүзеге асырылады. Білім беру үдерісін ұйымдастырудың басты ерекшелігі білім беру мен

тәрбиенің бірлігі болып табылады.

«Мәңгілік Ел» идеясын білім беру мен тәрбиелеуде іске асыру тетіктеріне білім беру

құндылықтарын, қазақстандық патриотизм және азаматтық жауапкершілікті, ашықтық пен

ынтымақтастықты қалыптастыру, өмір бойы білім алу және т.б. жатады. Қазақстан халқын

біріктіретін «Мәңгілік Ел», «Қазақстан–ортақ мекеніміз», «Қазақстан–менің Отаным»

жалпыұлттық идеяларын жүзеге асыруда мектептердің рөлі аса маңызды болып табылады.

Бүгінгі ұрпақ бойындағы талай ғасырдан бергі тәлім-тәрбие мәйегінің жалғасын дамытып

келешекке жеткізу, оқушы бойында жалпы мәдени құндылықтарды қалыптастыру үшін қазақ

мектептерінің әлеуметтік мәніне көз жіберіп, өнегелілік деңгейіне назар аударуымыз қажет.

Тарихтың даму белестерінде әрбір халық саяси-әлеуметтік, мәдени және идеологиялық

жағдайына сай рухани-дәстүрлік, адамгершілік қасиеттерін қалыптастырып оны ұрпақтар

игілігіне қалдырып отырады.

Тәуелсіз республикамыздың болашақ азаматтарын тәрбиелеуде ой-санасы, көкірегі ояу,

рухани жетілген тұлғалардың атқаратын міндеті зор. Рухани жетілген тұлғалардың

айналасында ізгі ниет пен мақсатты көздеген адамдардың топтасуы көпшіліктің сана-сезімін,

іс-әрекетіне ізгі әсер етеді. Сондықтан әлемдік үйлесімділікті қамтамасыз ету үшін, жан

дүниесі бай адам тәрбиелеу үшін ақыл-ой, жүрек, рухани жан тазалығы мен адамгершілік

керек. Рухани және адамгершілік тұрғысынан тәрбие беру адам бойында жағымды қуаттың

оянуы ғана жеке тұлғаның өрістеуіне, рухани нұрлануына, шабыттануына, шаттануына

мүмкіндік туғызады. Сондықтан күнделікті өмірде қоршаған әлеуметтік ортамен қарым-

қатынаста бола отырып, адамдар бүкіл шексіз әлемге тек қана ләззат пен сүйіспеншілік,

мейірімділік пен үйлесімділік, әділдік пен адалдық қуатын бар жан-тәнімен, санасымен

қабылдап, сыйлауға әдеттенуі қажет.

Бүгінгі ХХІ ғасыр талабында жан-жақты ел тарихын жетік білетін, заман талабына сай

азаматтарды тәрбиелеу - басты міндет.

6

ТҰЛҒАҒА ПАТРИОТТЫҚ ТӘРБИЕ БЕРУ- ІШКІ УӘЖІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ

Ихсанов Ханат Уалитханұлы «Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы

Атырау облысы бойынша ПҚБАИ «Білім беру үдерісінің педагогикалық- психологиялық қолдау» кафедрасының

аға оқытушысы

Қазіргі уақытта Қазақстанда білім берудің өзіндік ұлттық үлесі қалыптасуда. Бұл процесс

білім программасының өзгеруімен қатар жүреді. Білім берудегі ескі мазмұнның орнына

жаңасы келуде. Ол балаға өзін-өзі өзектелендіруге, өзін толтыруға және өзін-өзі жүзеге

асыруға ұмтылатын дамушы тұлға ретінде қалыптастыруға бағытталған. Жаңа білім

парадигмасы бірінші орынға баланың білім, білік, дағдысын емес, оның тұлғасын, білім

арықылы дамуын қамтып отыр. Қазіргі уақытта педагогика ғылымының бір ерекшелігі-

баланың тұлғалық дамуына бағытталған жаңа оқыту технологияларын шығарып, оқу үрдісіне

енгізу. Сол себептен де білім беру саласы қызметкерлерінің алдында-оқытудың әдіс-

тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыру және қазіргі заманғы педагогикалық технологияларды

меңгеру міндеттері қойылып отыр. Қазақстан Республикасы үшін еліміздің қорғаныс қабілетін

нығайту, Республиканың Азаматтық қорғанысының мейілінше жетілдіру мәселелерінің

маңызды мәні бар.

Осыған байланысты қазақстандықтарды, ең алдымен жас ұрпақты, әскери іс пен азаматтық

қорғанысқа үйрету өзекті мәнге ие. Мектептің маңызды қызметінің бірі-өсіп келе жатқан

ұрпақ бойына Отанға шексіз берілгендік, Қазақстан Республикасын қорғай білуге дайын болу

қасиеттерін қалыптастыру. Оқытудың жаңа технологияларының принциптері - оқытудың

ізгілендіру, өздігінен дамитын, дұрыс шешім қабылдай алатын, өзін-өзі жетілдіріп, өсіруші,

тәрбиелеуші жеке тұлға қалыптастыру болып табылады.

Осы маңызды мәселені шешу үшін мектепте "Алғашқы әскери дайындық" пәні енгізілген.

Алғашқы әскери дайындық барысында оқушылар азаматтардың Қазақстан Республикасының

Қарулы Күштерінің сипаты мен мақсатын, әскери іс пен азаматтық қорғаныстың негіздерін

анықтап түсінуге тиіс. Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріндегі мерзімді әскери

қызметке шақырылған кезде өздеріне, сеніп тапсырылған қару-жарақ пен жауынгерлік

техниканы меңгеруі үшін жас сарбазды дайындау көлемінде қажетті білім, мінез-құлық

орнықтылығын қалыптастыруға тиіс.

Білім қызметкерлерінің I- құрылтайында Елбасымыз Н.Назарбаев «Болашақта еңбек етіп,

өмір сүретіндер-бүгінгі мектеп оқушыларын мұғалімдер қалай тәрбиелесе, Қазақстан сол

деңгейде болады» -деген еді. Иә, бұл сөздерде қарапайым мектеп мұғалімдеріне бүтін бір

елдің болашағына жол салар, жас ұрпағын нұрлы аспанға көз тіктіріп, ұлы армандарға

қанаттандырар құдырет иесіне деген үлкен сенім жауапкершілік артып отыр.

Мұғалімдік мамандықты биікке көтеретін екінші күш- оның кәсіби құзырлығында. Білім

сапасы-мұғалімдер қызметінің сапасы. Оқушыларға нені үйрету керек екенін мемлекеттік

стандарттармен бағдарламалар белгілейді. Ал «қалай оқыту керек?» деген сауалға жауапты

тек мұғалімнің кәсіби даярлығынан, өз ісін жоспарлай, өзінің нақты мақсаттарын болжап, көре

алуын, баланың әрекетін ұйымдастыра білетін шеберлігінен іздеу керек.

Елбасымыздың рухани жаңғыруға, руханиятқа, білім, ғылымға маңыз беруі-үлкен

көрегендік пен ұлттың алға ілгерлеуін жылдам қарқынмен жылжытатын қозғаушы күш. Бұл-

тәуелсіз еліміздің бақытты болашағы мен алаңсыз келешегі үшін жасалып жатқан жұмыс.

Өйткені, рухани байлықтың кемел болғаны бұл жеке азаматтарымыз үшін де, әрбір жеке

тұлғадан құралған қоғам, туған еліміз үшін де өте маңызды үдеріс.

Оқушыларға патриоттық тәрбие беру арқылы Отанға деген сүйіспеншілігін ояту, бағыт-

бағдар беру, ішкі уәжін жетілдіре отырып, жеке тұлға қалыптастыру үшін он екі бағытты

ұстандым.

7

«Ресурстар» Алғашқы әскери дайындық сабағын жаңартылған бағдарлама түрінде

өткіземін. Өйткені облысымыз бойынша алғашқы әскери және технологиялық дайындық пәні

ретінде, жоба ретінде өткізіп отырған жалғыз мектеп.

Тақырыбы: Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери

құрылымдарының жалпы әскери жарғылары.

Мақсаты: Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің басқа да, әскерлері мен әскери

құрылымдарының жалпы әскери жарғыларын, әскери атақ және айыру белгілерін ажыратып,

құрамына қарай бөлу.

Сабақ мақсаттары ҚР Қарулы Күштерінің әскери жарғыларды оқып түсіну. Әскери

жарғыларды әңгімелейді. Жарғыларға байланысты сөзжұмбақтарды шешеді. ҚР Қарулы

Күштерінің әскери атақ және айыру белгілерін ажыратып, құрамына қарай бөледі.

ҚР Қарулы Күштерінің жеңді белгілері, кеуде белгілері, бас киімінің какардалры, берет

жапсырмаларын айыра біледі.

Осы тиімді әдістерді пайдалана отырып, көрнекілікпен өткізген сабақтардың пайдасы көп,

өйткені оқушылардың пәнге деген қызығушылығын, белсенділіктері, ізденістері артады.

Қандай технологияны пайдаланған кезде де оқушының белсенділігі, ақпаратты өзі іздеп

табуы, шапшаңдығы мен еркіндігі, шығармашылығы, көңіл күйдің көтеріңкі болуы

қамтамасыз етіледі.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1.«Мәңгілік ел» "Болашаққа бағдар; рухани жаңғыру" мақаласы 2017.

2.Патриоттық тәрбие және Б.Момышұлы// Қазақстан мектебі-2005.

3."Алғашқы әскери және технологиялық дайындық" оқулығы 10 сынып Келешек, 2017.

ОҚУШЫЛАРДЫҢ ПАТРИОТТЫҚ ТӘРБИЕСІНЕ ЗАМАНАУИ ТӘСІЛДЕР Сағымбаев Қ.Б.

«Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы Қызылорда облысы бойынша ПҚБАИ,

«Оқу процесін психологиялық-педагогикалық қолдау» кафедрасының аға оқытушысы

Қазіргі таңда «Алғашқы әскери және технологиялық дайындық» пәні бойынша талапқа сай

оқыту кабинеті және қару-жарақ бөлмесі, әскери қызмет негіздері, саптық дайындық алаңы

(саптық платц), тактикалық дайындық, әскери топография мен азаматтық қорғаныс, төтенше

жағдайлар және медициналық-санитарлық көмек бөлімдері бойынша жабдықталған.

Патриоттық-қазақстандықтардың тағдыры мен дүниетанымы, өмір үлгісі, ұлттық сана-

сезімі, біздің мемлекет пен қоғамның дамуы және қалыптасу ерекшелігі көрініс

табатын маңызды рухани-адамгершілік және мәдени-тарихи құндылықтарына тәрбиелеу.

Оған мыналар енеді: өз Отанына деген шынайы сүйіспеншілік және шын берілгендік; ұлы

халыққа, оның ерлігіне, басынан өткен сынақтары мен шешімі табылмаған

мәселелеріне қатыстылығына мақтаныш, ұлттық рәміздер мен қасиеттерді қадірлеу; мемлекет

пен қоғамға адал және бар ынтасымен қызмет етуге даярлық.

Әскери-патриоттық тәрбие-жастарға қажетті қасиеттердің бірі, оның қалыптасуы оқудың

ең маңызды міндеттерінің бірі екенін атап өту керек. Оқушыларға әскери жетекшілердің сабақ

кезінде теориялық және тәжірибеде пайдалану мүмкіндігін беру үшін өз бетімен тақырып

бойынша дайындалу. Атап өтсек тәрбиелеу әдістері деп, оқушылардың түйсігін және ісін құру

мақсатындағы педагогикалық тәсіл және әдістер жиынтығын түсінуге болады.

Әскери - патриоттық тәрбие әдістері бойынша тәрбиелеу жалпы әдістер секілді.

Оқытушы-ұйымдастырушының әдістерді қолдануды тәртібі тәрбиелеудің белсенді, үйрету

әдістерін үйрету және дамыту мен қатар тәрбиелеуші ретінде іске асырылуы қажет.

8

АӘжТД пәнінің оқытушы-ұйымдастырушысы бағдарламада көрсетілген сабақ мазмұнын

анықтай отырып оқу және тәрбие міндеттерінің шешімін қамтамасыз ететін негізгі және

қосымша фактілерді біліп көрсетеді:сабақ жүргізудің тәртібі, түрі және әдістемесін белгілейді.

1) Оқыту әдісі - әскери жетекшінің тікелей оқушы түйсігіне, сезім, жігеріне әсер етіп, оқу,

еңбек, керек болған жағдайда ұрыс кезіндегі әрекетін құрудың негізгі әдісі.

АӘжТД сабақтарында үйрету әдістері соғыс және оның мақсаттары, парыз, Отанды

қорғаудағы жеке жауапкершілік, ұрыстағы жеңіске жету факторлары, әскери ғылым,

патриотизм сияқты негізгі әлеуметтік - саяси түсініктерді меңгеруде кең қолданылады.

Оқыту әдісі саналы әскери тәртіп негіздерін құру, халқының батырлық дәстүрлерін

дамытуды тәрбиелеуге ұмтылуда да жетекші болып табылады.

Оқыту түсіндіру, дәлелдеу, ақпарат, салыстыру, тәжірибелік көрсету, әдіс, тәсілдер

көмегімен іске асады.

Түсіндіру жаңа қағида, көрніс, мазмұны қиын сұрақтарды қарастырғанда, әскери қызметтің

талаптары және тәртіптерін қарастырғанда қолданылады.

Дәлелдеу кезінде фактілер, дәлелдер, мысалдар қолданылады. Бұл үлкен білімді, өз ойын

анық түсіндіруді, сараптау, салыстыра білуді талап етеді.

Ақпарат қатаң ғылыми және нақты дәлелденген болуы керек. Ашық және дәл фактілермен

оқушылардың ойлау қабілетін белсендендіруте ұмтылу қажет.

2) Мысал әдісі. Бұл әдістің негізінде ең алдымен адамдардың ол кейіпкерге

(образға) ұмтылуы жатыр. Жас жеткеншекке Отанды қоғау кезінде көрінетін

интернационалдық парызды орындаудағы ерлік, батырлық мысалдарымен әсер ету өз өмірінде

сол мысалдарды ұстануға итермелейді.

Мысалды қолдану тек батырлық, ерлік жасауға ғана итермелеу болмауы тиіс. Егер

оқушылардың бірі барлығына жақын әрі таныс, сондықтанда әсерлі.

Әсіресе батыр іс - әрекетінің оң себеп - салдарын көрсету маңызды.Мысалдар оқушының

өзіндік терең ойлануға, шұғыл шешім қабылдау, іштей соған дайын болуға тәрбиелеуі керек.

3) Жаттығу әдісі оқыту және тәрбиелеудегі оқушылардың белгілі әрекетті жүйелі

қайталауы нәтижиесінде оларда керекті дағды, әдеттер қалыптасады, ойлау дамиды.

Оқушыларға алдымен қарапайым, сосын күрделі тапсырмаларды көп рет қайталау пайдалы:

қысқа баяндамалар жазу; әскери тақырыпқа сөз сөйлеу, сыныптан тыс іс - шараларды

ұйымдастыру және өткізу (сабақ, жарыс, көрніс, дайындықтар).

4) Ынталандыру әдісі оқушыда оң мотивті сақтауда және оятуда, олардың оқушы іс -

әрекетінде көрінуін белсендендіруде, өзінің күшіне деген сенімді дамытуда қолданылады.

Ынталандыруды қарапайым міндеттерді орындауда емес, салыстырмалы түрде қиын

тапсырмаларды орындағанда қолданған жөн.

5) Ескерту әдісі оқушының адамгершілік және тәртіп нормаларына қарсы әрекетін сынау

керек болғанда, тәрбиелеу мақсатында қолданылады. Қандай болмасын айту және ескерту

сендіру әдісімен орайластырылып, соның негізінде құрылу керек. Тек басқа әдістер нәтиже

бермегенде ғана ескертуге көшеді. Кей кезде жәй еске салу, ескертулермен шектелу

жеткілікті. Ескерту уақытынды жариялы түрде болуы тиіс.

Оқыту екі жақтың да, мұғалім- оқушы, бірдей еңбек етуін талап ететін үрдіс, сондықтан

әскери жетекші өзінің іс-әрекетін ұйымдастырып, тек оның орындалысымен ғана

қанағаттанып қоймай, оқушының да белсенділігін, білім игерудегі әрекетін дамытуға ықпалын

тигізуі қажет.

«Патриотизм» сөзі (грек тілінде-patrіots-отандас, paths-отан, атамекен) Отанға деген

сүйіспеншілікті, оған адалдықты, өз іс-әрекеттерімен оның мүдделеріне қызмет етуге

ұмтылысты, сондай-ақ, туған жеріне, тұрақтаған мекеніне бауыр басушылықты білдіреді.

Қазақ тіліне аударсақ -жерлес, отандас дегенді білдіреді, яғни Отанын, ұлтын сүю, оны жаудан

қорғау. Осылайша, Отанға деген сүйіспеншілік, патриотизм қашанда ұлттық сипатқа ие,

өйткені, патриоттық сезім мен көзқарастар қашанда белгілі бір ұлтқа, ұлысқа жатады. Қазақ

халқы ежелден басқа халықтардай Отанын, ұлтын сүйген. Батырларымыз бастаған қазақ

9

халқы Отанын, жерін, ұлтын жаудан қорғау тәсілдері туралы мәлімет бере отырып біз

оқушылардың рухын көтеруімізге болады. Жаңа тәсілдерді пайдалану мүмкіндігіміз бар,

осыны іске асырсақ біздің жас жеткеншектеріміз мықты тұлға тәрбиелейміз.

Орта білім беру мазмұнының жаңарту жағдайында АӘжТД пәнінің мүмкіндігін нығайту

үшін сабақтың жоспарланған материалын жүзеге асыруға бағытталған әскери жетекші мен

оқушының қызметіне, оқыту мен әскери-патриоттық тәрбиенің әдістеріне байланысты.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1.«Қазақстан – 2050»: Стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» // Елбасы

Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы.

2.Патриоттық тәрбие және Б.Момышұлы // Қазақстан мектебі – 2005 - №8.

3.Көшімбетова С. Инновациялық технологияны білім сапасын көтеруде пайдалану

мүмкіндіктері.– А.: Білім, 2008.

10

Жаңаша оқыту-жаңаша көзқарас

БАСТАУЫШ СЫНЫПТА ОҚЫТУДА ДАҒДЫНЫҢ МАҢЫЗЫ

Қуанышева Аида Атырау қаласы

№4 Ю.Гагарин атындағы орта мектептің бастауыш сынып мұғалімі

Бүгінгі бөбек-ертеңгі азамат-қоғам иесі. Балғын бөбектерге ең алғаш жол көрсетуші, бағыт

беруші-бастауыш мектеп мұғалімдері. Ақ жүрек, балғын бөбектерге білім мен тәрбие есігін

ашу бастауыш мектеп мұғалімдеріне абыройлы да жауапты жұмыс жүктейді. Білім мен тәрбие

негізі, баланың жеке басын қалыптастыру негізі-бастауышта қаланады.

Осы жаста қалыптасатын дағдының ролі зор. Іс-әрекетке дағдыланған адам, іс-әрекетке

керекті қимыл-қозғалыстарды, жаттығуларды шапшаң жасайды. Дағдылар ақыл-ой, тілдік,

сенсорлық, ерік-жігер, мәдени, гигиеналық болып бөлінеді. Ақыл-ой дағдылары: әдебиеттерді,

сызбаларды оқу, есте сақтау, өткенді тұрақты түрде қайталау. Тілдік дағдылар: сөйлемдерді

дұрыс құру, дәйекті дәлелдерге сүйеніп сөйлеу және жазу, таза сөйлеу, қыстырма сөздерді

қолданбау. Қозғалыс дағдылары: киіну, өзіне-өзі қызмет ету, жүріс. Есейе келе қалыптасатын

еңбек дағдылары: түрлі еңбек құралдарымен, станоктармен, машиналармен жұмыс істеу.

Сенсорлық дағдылар: ана тілін, кеңістік және уақытты қабылдау. Өмір бойы қажет ерік-жігер

дағдылары: іс-әрекеттегі белсенділік, тәртіптілік, талап қоя білу. Айналадағы адамдармен

дұрыс қарым-қатынас жасай білуде мәдени дағдылар: ұжымды, басқа адамдарды құрметтеу,

өзін-өзі тәрбиелеу. Өзіндік денсаулықты нығайтуға қажетті гигиеналық дағдылар: денені таза

ұстау.

Оқыту процесінің қызметі. Оқыту процесінің өзіне тән кызметтері бар. Олар оқытуда білім

беру, оқытуда тәрбиелік, оқытуда дамыту қызметтері. Оқытудың білім беру қызметі -бұл адам

баласының білім байлығымен қаруландыру, оны өз бетімен білім алуға, ілкерлік пен дағдыны

игеруге даярлау. Қазіргі кезде білімді толық игеру үшін оған қойылатын талаптарды ескерген

жөн. Олар:

•білімнің толықтығы- оқу материалдарын түсіну үшін танымдық іс-әрекетті іске асыру;

•білімнің түсініктілігі-оқушылардың өз бетімен ізденіп ақыл ойын дамытуы;

•білімнің әрекеттілігі-жаңа білім алу үшін оқушыға бұрынғы білімін шеберлікпен

пайдалану мүмкіндігін жасау. Соның нәтижесінде ол қалыпты әрекетке айналып, оңай,

шапшаң әрі дәл орындалып отырады. Дағды дегеніміз әрекеттің адам бойында орнығуы.

Әрекетке ең алғаш кіріскен кезде адам олақ, басы, артық көптеген қимыл-қозғалыстар

жасайды. Бала оқу-жазуға үйрене бастаған кезде қаншама қимыл-қозғалыстар жасайды.

Мұғалімнің «дұрыс отыр», «қаламды дұрыс ұста», «таза жаз», «тапсырманы орында» деген

нұсқаулары мектепке келген оқушыға басында тәртіп, ыждағаттылық, дағды қалыптастыруға

көмектеседі. Дағды-алғашқыда саналы орындауды қажет ететін іс-әрекет бөліктерінің

қайталап жаттығудың нәтижесінде қалыпты орныққан дағдыға айналады. Дағды санасыз

қайталау нәтижесінде де қалыптасатын іс-әрекет болуы мүмкін.

Атақты физик М.Лауэ оқу, білім жөнінде айта келіп: «Білім—бүкіл оқығандарың

ұмытылып қалғанда, бойыңда сақталатыны»,—дейді. Бұл сақталып қалатын не? Ол— әдет,

сенім, бағыт, дағды және қабілет—міне, нағыз білім—осылар! «Дағды,—деп көрсетеді

психолог С.Л.Рубинштейн,— саналы түрде автоматталған қимыл-әрекет түрінде көрінеді, ал

сонан соң әрекеттің автоматталған тәсілі ретінде қызмет атқарады» деген, бұл ақыл-ой

әрекетін қалыптастыру процесін ұйымдастыруға байланысты екені түсінікті. Ендеше мұнда да

басты жауапкершілік мұғалімге жүктеледі.

11

РАЗВИТИЕ ЛОГИЧЕСКОГО МЫШЛЕНИЯ УЧАЩИХСЯ НА УРОКАХ БИОЛОГИИ Нуржанова Торгын Жанатовна

Учитель биологии Специализированная школа – гимназия

№30 для одаренных детей с обучением на трех языках

Одна из важнейших методических задач образования- развитие задатков и способностей

человека, его интеллекта, т.е. воспитание всестороннего развитого человека.

Поэтому развитие логического мышления учащихся является одним из приоритетных

направлений работы школы.Мышление-это творческий, познавательный процесс, обобщенно

и опосредованно отражающий отношения предметов и явлений, законы объективного мира.

Хорошее логическое мышление, развитая способность рассуждать, необходимо каждому

ребенку. Ведь и в учении, и в жизни устойчивый успех только у того, кто делает точные

выводы,действует разумно,мыслит последовательно,рассуждает непротиворечиво.

Основными логическими приемами формирования понятий являются анализ, синтез,

сравнение, абстрагирование, обобщение, конкретизация, классификация.

Способность мыслить последовательно, по законам логики, умение сочетать мысли по

определенным правилам складываются благодаря обучению в школе. Но не сами собой, а в

ответ на усилия ребенка. Эти качества необходимы всегда, когда нужно что-то оценить, или

обсудить, что- то с чем-то сопоставить, и кого-то с кем-то рассудить.

Развитие логического мышления учащихся на всех уроках – одно из наиболее

существенных требований, обеспечивающих качество обучения.

Мыслительная деятельность людей совершается при помощи мыслительных операций:

сравнения, анализа, синтеза, абстракции, обобщения и конкретизации.

Сравнение– это сопоставление предметов и явлений с целью найти сходство и различие

между ними.

Анализ– это мысленное расчленение предмета или явления на образующие его части,

выделение в нем отдельных частей, признаков и свойств.

Синтез–это мысленное соединение отдельных элементов,частей и признаков в единое

целое.

Анализ и синтез неразрывно связаны, находятся в единстве друг с другом в процессе

познания. Анализ и синтез – важнейшие мыслительные операции..

Абстракция – это мысленное выделение существенных свойств и признаков предметов или

явлений при одновременном отвлечении от несущественных. Абстракция лежит в основе

обобщение.

Обобщение – мысленное объединение предметов и явлений в группы по тем общим и

существенным признакам, которые выделяются в процессе абстрагирования. Процессам

абстрагирования и обобщения противоположен процесс конкретизации.

Конкретизация–мыслительный переход от общего к единичному, которое соответствует

этому общему. В учебной деятельности конкретизировать– значит привести пример.

Учащиеся должны овладеть такими элементами логических действий, как: сравнение,

классификация, выделение признаков предметов, определение знакомого понятия через род и

видовое отличие, делать простейшие умозаключения, опираясь на данные посылки. Поэтому

целесообразно начинать обучение логическим действиям с формирования соответствующих

элементарных умений, постепенно усложняя задания.

При помощи заданий не только закрепляются, но и уточняются знания детей,

формируются навыки самостоятельной работы, укрепляются навыки мыслительной

деятельности. Детям непрерывно приходится заниматься анализом, сравнением, составлять

словосочетания и предложения, абстрагировать и обобщать. При этом обеспечивается

одновременное развитие ряда важнейших интеллектуальных качеств ребенка: внимания,

памяти, различных видов мышления, речи, наблюдательности и т.д. Учить мыслить

12

школьников в процессе обучения – это значит, учитывая их природные особенности, опираясь

на методические и психологические основы их развития, обеспечить усвоение содержания

учебного предмета.

Для активации познавательной деятельности учащихся используется проблемное обучение,

в котором, по мнению М. И. Махмутова сочетается систематическая самостоятельная

поисковая работа учащихся с усвоением готовых выводов науки, устойчивые мотивы учения и

мыслительные способности в ходе усвоения ими материала, детерминированного системой

проблемных ситуаций. Именно проблемная ситуация побуждает ученика логически мыслить,

а проблемная задача направляет мышление в определенное русло.

Активизация мышления играет большую роль в повышении качества знаний учащихся, в

интеллектуальном развитии и формировании у них научного мировоззрения, в воспитании

активности как положительной черты характера личности.

Под проблемным обучением понимается такая организация учебных занятий, которая

предполагает создание под руководством учителя проблемных ситуаций и активную

самостоятельную деятельность учащихся по их разрешению, в результате чего и происходит

творческое овладение знаниями, умениями, навыками и развитие мыслительных

способностей.

Проблемная ситуация возникает тогда когда возникает затруднение, порождающее

несоответствие, несогласованность, недостаточность между имеющимися знаниями и теми

которые необходимы для решения возникшей или предложенной задачи.

И эта недостаточность должна быть осознана учащимися. В свою очередь, чтобы

проблемная ситуация порождала процесс мышления, поиск путей ее решения должен быть

посилен на данном этапе. Учащиеся должны быть подготовлены к необходимой деятельности.

В противном случае это будет способствовать не развитию самостоятельного мышления, а

отвращению от него и ослаблению веры в свои силы.

Задача, создающая проблемную ситуацию, и называется проблемной. Нередко учебной

проблемой при изучении школьного курса служит задача, которая когда то возникла, как

научная проблема.Нахождение рационального пути решения, когда заданы условия и

конечная цель.

Через создаваемую на уроке проблемную ситуацию, ребенок, как открытая система

находится в постоянном и непрерывном энергоинформационном процессе обмена с

окружающим миром. Он от интуитивного познания (первоначальный анализ проблемы),

постепенно переходит ко второму, творческому этапу и выступает как человек-творец,

который совершает открытия и может сделать определенные выводы. Таким образом,

происходит развитие сознания учащегося – его личный рост.

Учитель определяет цель работы, намечает приемы и средства ее организации, а учащиеся

должны осознать цель и содержание задания, самостоятельно организовать свою

познавательную деятельность.

Любой развитой человек должен обладать разумным мышлением.И нужно, чтобы учитель

способствовал этому.

Литература:

1.Г.Струбе «Логика», М 2017.

2.Журналы «Биология в школе». 2018.

13

ТВОРЧЕСКИЕ ЗАДАНИЯ НА УРОКАХ ПОЗНАНИЯ МИРА ДЛЯ АКТИВАЦИИ ПОЗНАВАТЕЛЬНОЙ АКТИВНОСТИ УЧАЩИХСЯ

Сабитова Гаухар Елтаевна учитель начальных классов высшей квалификационной категории

специализированная школа – гимназия №30 для одаренных детей с обучением на трех языках

Активизация познавательной деятельности учащихся–одна из актуальных проблем на

современном этапе развития педагогической теории и практики. Создание средств обучения

находится в тесной связи с развитием техники, науки, уровнем педагогической и

психологической мысли, передовым педагогическим опытом.

Как изменить систему обучения, чтобы современный урок стал интересным, стал уроком

развития творческой личности. Необходимо заинтересовать ученика не готовыми знаниями, а

загадками и задачами. В окружающей нас природе их так много, что мы разгадываем их всю

жизнь.

Все согласятся с тем, что содержание уроков познания мира в наибольшей степени

способствует поддержанию и развитию интереса к учебно-познавательной деятельности.

Всем известна детская любознательность: интерес к природе, людям, социальным

явлениям. Этот интерес связан с потребностями детей в младшем школьном возрасте. Если

учитель работает в зоне ближайшего развития, то интерес к познанию углубляется. Это

необходимое условие для развития познавательной деятельности школьников.

Я считаю, что огромную роль в формировании познавательного интереса играют уроки

познания мира. Природа окружает ребенка с первого мгновения появления на свет. Своими

красками, загадками, тайнами она притягивает ребёнка, малыш получает массу впечатлений,

что вызывает у него радостные эмоции, и с большим интересом ребенок начинает участвовать

в самой разнообразной исследовательской деятельности.

На уроки познания мира в начальной школе приходится 2 часа в неделю. Тем не менее,

учащиеся должны усвоить основы важного пропедевтического предмета, формирующего

мировоззрение и экологическую культуру. В этом случае необходимо активизировать процесс

обучения, придать ему творческий, исследовательский характер. Предлагаю следующие

способы активизации учебной деятельности: - дидактическая игра; - исследовательская

работа;- проектная деятельность; - логические задачи; - проблемные задания; - творческая

работа учащихся; - коллективная познавательная деятельность.

В проведении нетрадиционных уроков в разнообразной и увлекательной форме с

использованием частично-поискового и исследовательского методов обучения помогают:

организация предметных действий через введение в урок рисования и моделирования,

творческих заданий, проведение уроков с использованием ИКТ, использование

дидактического материала, карточек с индивидуальными заданиями, схем-опор, карточек с

задачами-рассказами, творческих задач, тестов.

Дидактическая игра имеет огромное значение для уточнения и систематизации знаний

детей, для развития основных компонентов учебной деятельности – умения действовать в

соответствии с правилами, подчинять свои действия действиям других участников игры и т.д.

Чем младше учащийся начальной школы, тем больше места на уроках окружающего мира

должна занимать игра, особенно в первом и втором классах. Во время игры дети получают

возможность высказать неправильное суждение и не получить отрицательной оценки, не

боятся сделать что-то не так как обычно. Для многих игра является средством

психологической реабилитации. Многие ученики младшего возраста болезненно реагируют на

каждое замечание учителя и очень переживают. В игре отсутствие знаний или их неточность

растворяются в сюжете, становятся воображаемыми. Поэтому ребёнок не опасается сказать

что-то не так.

При отборе игры необходимо обратить внимание на наличие и чёткость её структурных

компонентов:дидактическую цель (задачу),игровое правило, игровое действие. Дидактическая

цель–это то, требование, усвоение которого учитель хочет проверить. Например:

14

Игра «Что изменилось?» при изучении темы «Времена года»: проверить умение замечать

происходящие изменения, проявлять наблюдательность, ориентирование в пространстве.

Игра «Кто это?» При изучении темы «Животные» развивать умение детей составлять

характеристику животного, выделять особенности его внешнего вида и характера.

Игра «Дерево, кустарник, трава?» развивает кругозор, наблюдательность, умение узнавать

растение по характерным признакам.

Исследовательская деятельность строится в соответствии со следующими методическими

приемами:

1. Выдвижение проблемы.

2. Постановка предположений.

3. Обсуждение гипотез.

4. Сравнение полученных выводов с текстом учебника или рассказом учителя.

5. Поиск эмоциональных опор (рассматривание иллюстраций).

6. Совместное составление графического плана-опоры.

При таком построении учащиеся не боятся высказывать ошибочное мнение, допустить

ошибку в рассуждении, так как он имеет возможность под влиянием высказанных

сверстниками аргументов исправить ее.У школьников развивается критическое мышление,

самоконтроль и самооценка,что отражает достаточно высокий уровень их общих

способностей.

Толчком к исследовательской деятельности, к продуктивному мышлению, направленному

на поиски выхода из состояния затруднения служит проблемная ситуация. Средством

создания любой проблемной ситуации в учебном процессе являются учебные проблемы

(задача, задание, вопрос). Сущность метода создания проблемных ситуаций состоит в том, что

знания не предлагаются в готовом виде. Дети приобретают эти знания в процессе обсуждения

противоречий, заложенных в ситуации.

Получая творческие задания, ученик не бездумно принимает готовый образец или

инструкцию учителя, а сам в равной мере активно участвует в каждом шаге обучения -

принимает учебную задачу, анализирует способы ее решения, выдвигает гипотезы, определяет

причины ошибок. Чувство свободы выбора делает обучение сознательным, продуктивным и

результативным.Следует отметить, что в этом случае меняется характер восприятия, оно

становится хорошим помощником мышлению и воображению.Построение процесса

специально ориентированного на развитие воображения и мышления,принципиально

изменяет позицию ученика-существенное место начинают занимать роли исследователя,

творца, организатора своей деятельности.

Младшие школьники любят различные творческие задания, выполняя которые, они могут

воображать, придумывать, сочинять, преобразовывать образы окружающего мира.

Использование упражнений, развивающих воображение, инициативность, творческую

индивидуальность, является обязательным условием проведения уроков по окружающему

миру.

Таким образом, используя различные творческие задания на уроках окружающего мира для

активизации познавательной активности, позволяют ученикам воображать, преобразовывать

образы окружающего мира. Игры и логические задачи, проблемные вопросы и

исследовательская работа должны быть в начальной школе обязательными структурными

элементами уроков окружающего мира. Это даёт возможность учителю организовывать

познавательную активность и жизненный опыт учащихся начальных классов на уроках

познания мира.

Литература:

1.Вахрушев А. А., Бурский О. В., «Окружающий мир. Мир глазами человека» М. 2018.

2.Плешаков А. А. «Окружающий мир» М. 2017.

15

Озат тәжірибе көпке ортақ

БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ КӨРКЕМ ӘДЕБИЕТКЕ ДЕГЕН ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҒЫН АРТТЫРУ АРҚЫЛЫ

ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ҚАБІЛЕТТЕРІН ДАМЫТУ Сисенғалиева Амангүл Сүлейменқызы Атырау облысы Мақат ауданы Доссор кенті,

Абай Құнанбаев атындағы орта мектептің бастауыш сынып мұғалімі

Бүгінгі күн-мемлекетіміздің өркениетке жету жолындағы өр талабына тұғыр боларлықтай

ұрпақ оқыту, тәрбиелеу ісін жаңа сапалық өзгерістер деңгейіне көтеруді талап етіп отыр.

Мектеп құрылымында болып жатқан өзгерістер, білім беру мақсаттарының алмасуы, оның

дамытушылық сипаттарының бекітілуі, көпнұсқалық оқытуға көшу сияқты мәселелер

орындаушылардан шығармашылық бастамалық, жұмыстың жоғары сапасын және кәсібилікті

талап етеді.

Шығармашылық- бұл адамның өмір шындығында өзін-өзі тануға ұмтылуы, ізденуі. Өмірде

дұрыс жол табу үшін адам дұрыс ой түйіп, өздігінен сапалы, дәлелді шешімдер қабылдай

білуге үйренуі қажет. Адам бойындағы қабілеттерін дамытып, олардың өшуіне жол бермеу,

оның рухани күшін нығайтып, өмірден өз орнын табуға көмектеседі. Өйткені адам туынды

ғана емес жаратушы да.

Бұл үлкен жауапкершілік артатын күрделі мақсат. Оны шешу үшін ең алдымен оқыту

мазмұны жаңартылып, әдіс-тәсілдің озығы өмірге келуі, олар әрбір азаматтың жеке басының

қасиеттерін, қабілеттерін дамытып, шығармашылығын, талантын ұштайтындай болып

ұйымдастырылуы қажет. Сонда ғана мектептерден өз өміріне өзгеріс енгізе алатын, өз бетінше

өмір сүру жолдарын таңдай алатын азаматтар тәрбиеленіп шығады.

Баланы бастауыш сыныптардан бастап шығармашылық ойлауға, қалыптан тыс шешімдер

қабылдай алуға, практикалық әрекеттерге дайын болуға әкелудің жолдарын көрсету керек.

Шығармашылық - бүкіл тіршіліктің көзі. Адам баласының сөйлей бастаған кезінен бастап,

бүгінгі күнге дейін жеткен жетістіктері шығармашылықтың нәтижесі. Бұған бүкілхалықтық,

жалпы және жеке адамның шығармашылығы арқылы келдік. Әр жаңа ұрпақ өзіне дейінгі

ұрпақтың қол жеткен жетістіктерін меңгеріп қана қоймай, өз іс-әрекетінде сол жетістіктерді

жаңа жағдайға бейімдей, жетілдіре отырып, барлық салада таңғажайып табыстарға қол

жеткізеді.

Көркем шығарма-тәрбие берудің ең пәрменді құралдарының бірі. Сондықтан оны заман

талабына сай оқыту арқылы жас ұрпақтарды тәрбиелеу құралына айналдыра білу басты міндет

болып есептеледі. Көркем шығармаларды тыңдауға бала сәби кезінен-ақ құмартып, қызығады.

Қысқа ертегі, өлең оқып берсе, тез жаттап алады. Жаттау арқылы оның тілі жетіледі. Әдеби

кейіпкерлердің жақсы ісіне сүйсінеді, жаманынан жиренеді–бойын қорқыныш билейді. Балада

жақсы және жаман іс-әрекет жөнінде түсінік пайда болады. Сөйлеу тілі жетіле түседі. Ал

тілінің дамуы–баланың бойында қабылдай–ести білу сияқты психологиялық процестердің

бірте-бірте қалыптасуына негіз болады.

Сөзбен жұмыс істеу-сөздік қорын молайту–тіл көркемдігін, сөз өнерін меңгерту деген сөз.

Ал сөз өнері-әдебиет. Көркем шығарманы оқу, талдау қолданатындығына, оның ерекше сыр

мен сипатқа ие болатындығына көзі жетеді, ана тілінің көп қырлылығын меңгереді. Неғұрлым

осындай жұмысқа тереңдеп барған сайын оқушының көркем әдебиетке деген ынтасы артады.

Ал көркем шығармаларды мәнерлеп оқу дағдысын өз тәжірибемде бастауыш сыныптан

бастап қолға алу балаларды көркем әдебиетке деген қызығушылығын артыра түсетініне көз

жеткіздім. Себебі, баланың ойында мәнерлеп оқыған шығарма есінде тез сақталып қалуға да

16

септігі тиеді, яғни оқушылар саналы оқуға үйренеді, оқу техникасын жетілдіреді, тілі

жаттығады. Оқудағы мәнерлі ырғақ, сазды үн оқушылардың көркем шығарманың идеялық-

көркемдік қасиетін дұрыс түсініп, саналы игеруінен, олардың эстетикалық әсерленуінен,

эмоциялық тұщысынан пайда болады.

Оқу сапасы дұрыс, түсініп, шапшаң, мәнерлеп оқуға төселдірудің негізгі жолы–

жаттықтыру әдісі. Әрбір сабақта мәтінді оқуға жаттықтыру арқылы баланы мәнерлеп оқу

деңгейіне жеткізу мұғалімге үлкен жауапкершілік жүктейді.

Шығарманы мәнерлеп оқу деңгейіне жеткен оқушы шығарманың сұлу, тұтас бітіміне енеді,

сол арқылы кейіпкер бойындағы ізгілік, адамгершілік сияқты асыл қасиеттерді тани алады.

Мұның өзі баланы биік адамгершілікке бастайды. Демек, бастауыш сыныптарда оқу сапасын

қалыптастыру және дамыту–оқушының жеке тұлғалық бітімінің айқын көрсеткіші. Баланы

дұрыс, түсініп, шапшаң, мәнерлеп оқуға баули алсақ пәндік құзыреттілікке қол жеткізгеніміз.

Өз тәжірибемде оқушыларымды 2-сыныптан бастап көркем шығармаларды оқу барысында

түсініп оқумен қатар, мәнерлеп оқуды шығармашылық қабілеттерін дамыту жұмысын бірден

қолға алдым.

«Көркем әдебиет» үйірмесінде балаларды өлең–жырларды жатқа оқу, көркем

шығармаларды мәнерлеп оқу және драмалау сынды жұмыстарын жүргізе отырып, балалардың

өлең шығаруға деген құлшыныстарын оятып, эсселер жазуға баулыдым. Бірнеше

оқушыларымнаң облыстық, аудандық басылым беттерінде өлең, шығармалары бірнеше мәрте

жарыққа шықты. Дәстүрлі «Махамбет оқулары» аудандық байқауында 4-сынып оқушысы

шәкіртім Әбуғалиқызы Дильназ бастауыш сыныптар бойынша Махамбеттің 52 өлеңін жатқа

айтып «Бас Жүлдені» иеленсе, Ахмет Азамат өлең шығару номинациясы бойынша 1-орынды

иеленді.

Мұғалім баланың жүрегіне нәзік сезім мен ұшқыр ойды тұтата білгенде ғана баланың

қызығушылығы артады. Көркем әдебиетке қызығушылық пен оқуға құштарлық туған

жағдайда оқушылардың көркем шығармаға деген талғамы артады. Талғам да өздігінен

қалыптаспайды, оған да мұғалімнің басшылығы қажет. Осы міндеттерді жүзеге асыруда

мұғалім бағдарламада көрсетілген оқушылардың білімін, іскерлік пен шеберлік дағдыларына

қойылатын басты талаптарды ескергені жөн. Ал бұл мұғалімдерден үлкен жауапкершілікті,

асқан шеберлікті керек етеді.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1.С.Желдербаева «Мәнерлеп оқу» А., 1992.

2.«Жалын» журналдары.

ФОРМИРОВАНИЕ КАЛЛИГРАФИЧЕСКОГО НАВЫКА У МЛАДШИХ ШКОЛЬНИКОВ В ПЕРИОД ОБУЧЕНИЯ ГРАМОТЕ

Сериккалиева Акку Сериккалиевна учитель начальных классов, педагог - модератор

Специализированная школа – гимназия №30 для одаренных детей с обучением на трех языках

В настоящее время проблема формирования каллиграфического навыка приобретает всё

большую актуальность. Современному обществу требуется всесторонне развитая личность.

Многие ученые, такие, как Харламов И.Ф.,Подласый И.П. выделяют структурные компоненты

всестороннего развития личности и указывают на важнейшие его составные части. В роли

которых выступают: умственное воспитание, техническое обучение, физическое воспитание,

нравственное и эстетическое воспитание, которые должны сочетаться с развитием творческих

склонностей, задатков и способностей личности и включением её в производительный труд.

Как видим, это личность интеллектуально мыслящая, владеющая необходимыми видами и

формами деятельности, направленной на решение насущных задач общества. Но это личность

и грамотная, владеющая формами устной и письменной речи.

17

В своей работе я делаю акцент на письменную речь, которой должен владеть любой

грамотный человек. Под письменной речью в научной литературе принято понимать cамую

многословную, точную и развёрнутую форму речи.

Письменная речь появляется в результате специального обучения. На ранних этапах её

формирования предметом является не столько мысль, которая подлежит выражению, сколько

техническая сторона написания букв, а затем слов и предложений. На данном этапе

происходит формирование двигательных навыков письма.

По отношению к школе задача формирования каллиграфического навыка выступает как

одна из проблем в образовании. Данная проблема остаётся актуальной, как для учителей, так и

для методистов, учёных.

Проблема актуальна и с точки зрения следующих позиций: небрежное письмо ведёт к

орфографической неграмотности, плохое, не аккуратное письмо занимает много времени у

проверяющего, и в то же время у проверяющего складывается точно такое же впечатление о

пишущем, как о не грамотном и небрежном ребёнке. Проблема плохого письма также

вытекает из появления компьютеризации в обучении. Ученики меньше времени уделяют

письму, и каллиграфический навык со временем утрачивается.

Трудности, которые связаны с обучением письму: овладение формой букв, их безотрывное

письмо и способы соединения, наклонное письмо, всё это теряется из-за отсутствия

постоянных упражнений в письме.

Однако данная проблема в настоящее время не решена в полном аспекте. При овладении

письмом дети испытывают не только физические, но психологические трудности.

Я поставила в своей работе такую цель: определить содержание этапов формирования

каллиграфического навыка в период обучения грамоте.

И определила такие задачи:

-Провести анализ литературы по теме.

-Определить условия, необходимые для формирования каллиграфического навыка.

-Выявить современные методики работы над формированием каллиграфического навыка и их

содержание.

-Определить и апробировать содержание этапов формирования каллиграфического навыка.

Теоретический анализ проблемы позволил выдвинуть следующую гипотезу: уровень

сформированности каллиграфического навыка письма будет возрастать, если:

-Организовать поэтапный процесс формирования каллиграфического навыка с учётом

психофизиологических особенностей процесса.

-Будут созданы необходимые условия и подобраны эффективные приемы, виды работ,

соответствующие содержанию каждого из этапа формирования каллиграфического навыка.

Наряду с традиционной методикой формирования каллиграфического навыка у младших

школьников существуют и авторские технологии по формированию навыка письма. В

настоящее время по проблеме формирования каллиграфического навыка работают:

Е.Н.Соколова, Н.Г.Агаркова, М.М.Безруких, В.А.Илюхина, Е.Н.Потапова.

Изученные мною методики Н.Г.Агарковой, В.А.Илюхиной, Е.Н.Потаповой, М.М.Безруких,

позволили сделать выводы:

1.В основе каждой из методик находятся принципы, методы, зарекомендованные себя

исторически.

2.Методики, направлены на сознательное овладение учениками каллиграфическим навыком.

3.Имеющиеся современные технологии обучения письму детей носят развивающий характер.

4.Предложенные авторами методик приёмы обучения связаны с психофизиологическими

особенностями развития детей.

Список литературы:

1.Агаркова. Н.Г. «Русская графика: Книга для учителя» М.: Дрофа, 2000.

2.Агаркова. Н.Г.Обучение первоначальному письму по прописям к «Азбуке» М.:Дрофа, 2002.

3.Безруких. М.М. «Как писать буквы» М.: 1993.

18

ОСОБЕННОСТИ РАЗВИТИЯ СПОСОБНОСТЕЙ ДЕТЕЙ МЛАДШЕГО ШКОЛЬНОГО ВОЗРАСТА

Нурписова Нурлыгул Назымовна учитель начальных классов,

Специализированная школа – гимназия №30 для одаренных детей с обучением на трех языках

Младший школьный возраст-период впитывания, накопления знаний, период усвоения по

преимуществу. Успешному выполнению этой важной жизненной функции благоприятствуют

характерные способности детей этого возраста: доверчивое подчинение авторитету,

повышенная восприимчивость, впечатлительность, наивно-игровое отношение ко многому из

того, с чем они сталкиваются. У младших школьников каждая из отмеченных способностей

выступает, главным образом, своей положительной стороной, и это неповторимое своеобразие

данного возраста.

Некоторые из особенностей младших школьников в последующие годы сходят на нет,

другие во многом изменяют свое значение. Следует учитывать при этом разную степень

выраженности у отдельных детей той или иной возрастной черты. Но несомненно, что

рассмотренные особенности существенно сказываются на познавательных возможностях

детей и обуславливают дальнейший ход общего развития.

Высокая восприимчивость к окружающим воздействиям, распо-ложенность к усвоению

очень важная сторона интеллекта, характеризующая умственные достоинства и в

будущем. Чрезвычайно трудно оценить действительное значение проявляемых в детстве

признаков способностей и тем более предусмотреть их дальнейшее развитие. Нередко

обнаруживается, что яркие проявления способностей ребенка, достаточные для начальных

успехов в некоторых занятиях, не открывают пути к действительным, социально значимым

достижениям. Однако, ранние признаки способностей не могут оставлять равнодушными

родителей, педагогов-ведь они могут указывать на предпосылки подлинного таланта.

Чтобы лучше понимать таких детей, нужно, прежде всего, знать и учитывать возрастные

особенности детской психики. Стремительный подъем умственных сил по мере взросления

можно наблюдать у всех детей.

Детство-неповторимая по своим возможностям пора развития. Об этих возрастных

условиях роста способностей и нужно сказать, прежде всего, а именно - о таком важном

компоненте, как сила нервной системы.

Детей отличает (и чем младше ребенок, тем в большей степени) относительная слабость,

малая выносливость, истощаемость нервной системы. Специальные исследования показали,

что эта возрастная слабость (когда даже небольшие воздействия вызывают сильную реакцию)-

не только недостаток, но и достоинство - именно она обусловливает детскую

впечатлительность, живость восприятия.

С годами нервная система крепнет в разной степени у разных детей - а вместе с тем и

снижается детская непосредственная восприимчивость.

С возрастом происходит не только увеличение возможностей, но и ограничение, и утрата

некоторых ценных особенностей детской психики.

На каждом этапе детства- свои предпосылки умственного роста. В младшем школьном

возрасте на первый план выступают готовность и способность запоминать, вбирать. И, судя по

всему, имеются для этого поистине необыкновенные данные. Дело тут не только в свойствах

памяти.

Для учеников младших классов велик авторитет учителя-и очень заметен у них настрой на

то, чтобы исполнять его указания, делать именно так, как надо. Такая доверчивая

исполнительность во многом благоприятствует усвоению.При этом неизбежная

подражательность в начальном учении опирается на интуицию ребенка и его своеобразную

инициативу. В те же годы дети нередко обнаруживают склонность поговорить: рассказать обо

всем, что видели и слышали в школе, на прогулке, по телевизору, прочли в книжке, в журнале.

19

Потребность поделиться, снова оживить в сознании то, что было с ними недавно, может

свидетельствовать о силе впечатлений-дети как бы стремятся с ними освоиться. Все это-

неповторимые внутренние условия приобщения к учению. «В младшем школьном возрасте

острота восприятия, наличие необходимых предпосылок словесного мышления,

направленность умственной активности на то, чтобы повторить, внутренне принять, создают

благоприятнейшие условия для обогащения и развития психики».

Переход от одного возрастного периода к другому означает не просто усиление,

обогащение психических свойств, но и их подлинное преобразование-затухание, прекращение

действия одних особенностей и возникновение новых.

В этом-специфика детства.Именно в годы созревания возникают своеобразные состояния

психики,когда обнаруживаются особые возможности для проявления и установления тех или

иных сторон интеллекта. Можно говорить о возрастной одаренности, имея в виду эти,

обусловленные возрастом предпосылки развития.

Каждой ступени детства присуща своя и для последующих возрастов не характерная

готовность, расположенность к умственному росту. С точки зрения предпосылок развития

дети как бы одареннее взрослых, но очень важно не упустить эти, на время возникающие

внутренние условия развития.

Чтобы понять, каков «вклад» тех или иных возрастных свойств в формирование

способностей,следует иметь в виду,что возрастные особенности не только сменяют,

вытесняют друг друга, но могут в какой то мере и закрепляться, оставлять необратимый след.

При этом у каждого ребенка - по-своему, в той или другой степени.

Многое в способностях растущего человека зависит от того, что же сохранится и будет

развито из тех свойств, которые выступают в различные периоды детства, и насколько

скажется это на чертах интеллекта.

Известно, что темп возрастного развития - неравномерен: наблюдения ряда психологов

(Н.В. Кузьминой, Н.С. Лейтеса, Д.Б. Эльконина) за умственным ростом учеников на

протяжении ряда лет сталкивают с такими явлениями, как убыстрение или замедление

умственного подъема, неожиданные «взлеты» или задержки, причем у каждого— в свои

возрастные сроки. Это обнаруживается и в относительно одинаковых условиях обучения и

воспитания. Такого рода различия между детьми позволяют говорить о разных вариантах,

типах возрастного развития.

Литература:

1.Д.Б.Богоявленская «Основные современные концепции творчества и одаренности»,М.: 2008.

2. Л.А.Венгер «Педагогика способностей» М.: 2003.

БАСТАУЫШ МЕКТЕПТЕГІ СЫНЫПТАН ТЫС ЖҰМЫСТАРДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Хайруллина Ағын Жанарбекқызы Үш тілде оқытатын дарынды балаларға арналған мамандандырылған

№30 мектеп – гимназиясының бастауыш сынып мұғалімі

Сыныптан тыс жұмыс оқушыларға тәрбие беру құралы, сабақтан тыс уақытта

ұйымдастырылатын мақсатқа бағытталған іс болып табылады. Сыныптан тыс тәрбие

жұмысына барлық оқушылар қамтылуы керек және оған ата-аналар, ұжым өкілдері,

қатынасады.

Бастауыш сыныптарға сыныптан тыс жұмыс, көп жағдайда, қамқоршы ата-аналар

көмегімен сыныптың оқушылар іс-әрекеті төңірегінде жүргізіледі. Сыныптан тыс жұмыс

сабақ сияқты уақытпен шектелмегендіктен, оның мазмұнын ұйымдастыру формалары мен

әдістерін өзгертіп отыруға мүмкіндік береді. Сыныптан тыс жұмыс оқушыларды көптеген іс-

20

әрекет түрлеріне қатынастыруға, ол іс-әрекет түрлерінің тәрбиелік мүмкіндіктерін

пайдалануға қолайлы жағдай туғызады.

Бастауыш мектеп жасындағы балаларды өздері қызығатын, ықыласпен орындайтын істер

ғана қызықтырады. Бастауыш мектеп жасында жүріс-тұрыс тәжірибесі қарқынды

жинақталады. Сондықтан бастауыш сынып мұғалімі сыныптан тыс жұмыстарда ынтымақтасу,

өзара көмек, достық пен жолдастық қатынасын қажет ететіндей іс-әрекет түрлерін таңдап

алуы керек.

Бастауыш мектеп жасындағы оқушылармен жүргізілетін сыныптан тыс жұмыстардың

түрлеріне тоқталайық.

Танымдық іс-әрекет. Сыныптан тыс танымдық іс-әрекет шеңбері оқушылар сабақта алған

білімдерін кеңейтетін, қоршаған өмірге қызығуын дамытатын мәселелерді қозғайды.

Танымдық іс-әрекетте ұжымдық және жеке жұмыс формаларын бөліп қарауға болады.

Ұжымдық сыныптан тыс танымдық іс-әрекетте балалар ұжымы мүшелерінің алдына жалпы

танымдық міндеттер қойылады.

Сабақтан тыс уақытта оқушылар жаңа білімдерді бірлесе алады, тәжірибе жұмыстарының,

қарапайым модельдер дайындаудың нәтижесіне жетеді, түрлі ұғымдар жөнінде мағлұматтар

алады. Өз еркімен түрлі ұжымдық-танымдық іс-әрекеттерге қатынасып, оқушылар іс

барысындағы тәуелділікке, жауапкершілікке, өзара көмек қатынасына тартылады.

Оқушылардың сыныптан тыс танымдық іс-әрекетін ұйымдастыруда мұғалім балалардың түрлі

жас кезеңдеріне байланысты топтарының танымдық қызығу ерекшеліктерін білуі керек.

Бастауыш мектеп жасындағы балаларды қызықтырмайтын нәрсе жоқ. Бұл жастағы

балалардың қызығуы шашыраңқы болады. Мысалы, 6-7 жасар балалардың қоятын сұрағы

заттар және құбылыстармен алғашқы танысуға байланысты болса, 8-10 жастағылардың

сұрақтарынан деректерге, құбылыстарға, олардың мәнін тануға қызығуды көруге болады.

Бұған қосымша бұл жастағы балалар сұрағынан олардың санасына шешімі табылуға тиісті

мәселе туындағанын көруге болады. Олар бұл мәселені өздігінен шеше алмауы мүмкін,

сондықтан олар үлкендерге иек артады.

Олардың танымдық қызығуын талдау нәтижесінде В.А.Сухомлинский әр баланың ойы

өзіндік жолмен дамиды, олардың әрқайсысы өзінше ақылды да дарынды деген болатын.

Сыныптан тыс жұмыс барысында балалардың танымдық қызығуы қанағаттандырылып қана

қоймайды, олардың сыныптан тыс танымдық іс-әрекеті формалары мен әдістері олардан

себеп-салдарлық байланыстарды талап ететіндей, қарапайым сұрақтардан күрделірек

сұрақтарға көшетіндей етіп құрылады.

Оқу барысына қарағанда, оқушылардың сыныптан тыс іс-әрекет формалары көбірек.

Балалар байқауларға, викториналарға, әңгімелерге қатынасады, ғылым мен техника

жаңалықтары жөнінде баяндамалар тыңдайды, танымдық сипаттағы ойындарға қатынасады,

оқылған кітаптар мен көрілген кинофильмдерді талқылайды.

Еңбектік іс-әрекет. Мектептің бастауыш сыныптарының өзінде оқушылардың олардың

түсінуіне мүмкін мамандықтармен таныстыру басталады. Олар түрлі материалдармен

жұмыстың қарапайым тәсілдерін меңгереді, оқу-көрнекі құралдарын жөндейді, мектепке, үйге

қажетті түрлі бұйымдарды дайындайды.

Бастауыш мектеп мұғалімдерінің тәжірибесі оқушылардың түрлі еңбектік іс-әрекетке

қатынаса алатындығын көрсетеді. Оқушының істі орындауға даярлық дәрежесін ескеріп,

мұғалім еңбектің түрін таңдап алады. Сыныптан-сыныпқа көшкен сайын сабақтан тыс

жұмыстар түрленіп отырады. Оқушылар оқу құралдарын, таблицаларды ретке келтіреді, түрлі

коллекцияларды, гербарийлерді құрастырады, еңбек сабағы үшін табиғи материал

жинастырады, т.б. Еңбектік іс-әрекет нәтижесі-балалардың қанағаттандыру сезімі, көңіл-

күйдің көтеріңкілігін туғызады, оларды жаңа еңбек істеріне жетелейді.

Бастауыш мектеп жасындағы оқушылардың еңбектік іс-әрекеті ересектердің еңбегімен кең

танысу арқылы жүргізіледі. Бастауыш сынып мұғалімдері балаларды ата-аналарының

еңбегімен таныстырады, еңбек озаттары жөнінде баяндайды. Өндіріске, шаруашылық

21

даласына, мал шаруашылығы комплекстеріне экскурсия жасаудың үлкен тәрбиелік мәні бар.

Мұндай экскурсиялар ересектердің еңбектік іс-әрекетіне балалардың қатынасуымен жүреді.

Бастауыш сынып оқушылары еңбектік іс-әрекеттердің қатынасулары болып қана қоймайды,

олар мұғалімнің ол істерді ұйымдастырудағы белсенді көмекшілері де бола алады.

Ойын. Ойын бастауыш мектеп жасындағы оқушылар үшін әрі өз бетіндік іс-әрекеттің түрі,

әрі барлық іс-әрекет түрлерінің міндетті элементі. Ойынның алып күшін кезінде

Я.А.Коменский атап көрсеткеніндей, ойында балалар өз өмірінің ең маңызды жақтарын

бейнелейді. Бастауыш мектепте балалар ойынына аса зейін қою керек. Себебі, тек ұжымдық

ойындарда ғана мақсатқа тиянақты ұмтыла алатын басқаларды соңынан ерте алатын

ұйымдастырушы, басшылық ететін балалар тәрбиеленеді.

Сыныптан тыс жұмыстарда балалар жасампаздық немесе рөлдік ойындарға ерекше орын

береді. Бұл жастағы балалардың ойын іс-әрекеті әрдайым жасампаз болады. Ойында балалар

өздерін еліктіретін белгілі бір өнегеге ұқсап бағады. Сондықтан мұғалім балалар ойынына

мұқият қарап, олардың орынды өнегеге еліктеуіне жәрдем етуі керек. Оқушылардың ойын іс-

әрекетінің құндылығы оның барысында түрлі қиындықтарды жеңуінде, өз тәртібін

басқаратынында, батыл, жігерлі және орнықты бола алатындай ойын ұйымдастырылса, ойын

өмір мектебі, өз құрдастарының ұжымына еңбек және қарым-қатынас мектебі бола алады.

Ойын - ұйымшылдық сезімді, баланың бастамасын бекітеді.

Спорттық іс-әрекет. Бұл іс-әрекет баланың денсаулығын бекітуге және күш қуатын

шынықтыруға бағытталады. Қазіргі мектептің негізгі міндеттерінің бірі–денсаулығы зор жас

ұрпақты тәрбиелеу. Бастауыш мектепте оқушылардың спорттық іс-әрекет үйірмелер

жұмыстарын, қимыл ойындарын, оқушылар қатарларының байқауын, т.б. өткізуге лайықты

гигиеналық жағдай жасаумен байланысты.

Спорттық іс-әрекетке қатынасу барысында балалардың бой түзеп өсуі қалыптасады,

гигиеналық дағдылар бойына сіңіріледі, еркі мен төзімділігін тәрбиелейді. Бастауыш мектеп

жасындағы оқушылардың спорттық іс-әрекеті спорттық мекемелерді, әскери–спорттық

ойындарды, көпшілік жарыстарын қамтиды. Спорттық жұмыстардың басым көпшілігіне

ойынның қатынасы бар.Мысалы, бастауыш сынып оқушылары түрлі байқауларға зор ынтамен

дайындалады және қатынасады. Мектепте таза ауада спорттық ойындар өткізіледі. Оқушылар

бастауыш сынып мұғаліміне спорттық іс-әрекеттерді ұйымдастыруға көмектеседі. Сонымен,

мектеп сыныптан тыс жұмыстарды түрлі іс-әрекеттердің тәрбиелік мүмкіндіктерін

пайдаланып, баланың қоғамдық мәнін мақсатты, жан-жақты және үйлесімді дамытады.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1.Р.Қоянбаев «Тәрбие теориясы» Алматы, 2001.

2.С.Әбенбаев « Тәрбие теориясы мен әдістемесі» Алматы, 2004.

БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ЗЕЙІНІН ДАМЫТУ Ғаділжанова Раушангүл Ғаділжанқызы

Үш тілде оқытатын дарынды балаларға арналған мамандандырылған №30 мектеп-гимназиясының бастауыш сынып мұғалімі

Зейін- адам санасының қандай да бір өзіне қажетті немесе қызықтырған затқа, құбылысқа

немесе іс-әрекетке бағытталуы және шоғырлануы. Сананың бағытталуы деп обьектіні таңдап

алуды айтамыз, ал сананың бір нәрсеге шоғырлануы дегенде, бұл обьектіге қатысы жоқтың

бәріне назар аудармауды айтады. Білім беру үрдісінде зейіннің алатын орны ерекше. Оқыту

мен оқуда, жетістікке жету, зерттелетін обьектіге зейін қоюдан басталады.

Адамның кез келген мақсатты іс-әрекеті зейін арқылы жүзеге асады. Зейіннің келесі түрлері

бар:ырықсыз (еріксіз), ырықты (ерікті) және үйреншікті зейін. Еріксіз зейін адамның

мақсатынсыз-ақ сана заттар мен құбылыстарға бағытталады. Ерікті зейін мақсатты іс-

22

әрекеттерді орындаумен байланысты. Ал үйреншікті зейін адамның іс-әрекетінің өмір

тәжірибесінде қалыптасып отыратын түрі.

Адамның зейіні бір обьектіге немесе бір жұмысқа ұзағырақ тұрақтай алса, оны зейіннің

тұрақтылығы дейді. Сабақ үстінде баланың назарын көп нәрсеге аудармай, басты бір нәрсеге

не белгілі бір әрекетке ғана аударып, оған тұрақтатып әдеттендіру керек. Сонда ғана бала

есейген кезде үлкендердің көмегінсіз-ақ зейінін тиісті обьектіге жинақтай алатын болады.

Қазіргі кездегі мектеп ғылым негіздері бойынша білім беріп қана қоймай, оқушыларды

креативті ойлауға, ізденімпаздық, шығармашылық қабілеттерін дамыта отырып, әр оқушыға

өзін көрсетуге және өз ойын дәлелдеуге мүмкіндік беруі керек.

Білімнің басты мақсаты баланың ақылдылығы мен интеллектуалды тапсырмаларды

орындауға дағдыландыруы болып табылады. Бұл тұрғыда оқушылардың зейінін дамыту

маңызды орынға шығады. Себебі, баланың зейіні жеткілікті деңгейде дамитын болса

оқушылардың сабақ үлгерім деңгейі жоғарылап, жетістіктерге жетуге мүмкіндік

береді. Дәлірек айтқанда, зейін дегеніміз айналадағы объектілердің ішінен керектісін бөліп

алып, соған психикалық әрекетімізді тұрақтата алу. Мысалы, оқушы математикалық есептер

шығарып отыр. Ол бұған соншама үңілген, мұнысы психикалық кейпімен жақсы көрінеді.

Оқушы есептің шығару жоспарын ойлайды, оны бірінен кейін екіншісін шығарады. Есеп

шығарып болып, азғантай үзілістен кейін дүниетануды, одан соң басқа сабақты қарауға

көшеді. Осы көріністердің бәрінен де бала әрекеттің әрбір түріне өз зейінін ұйымдастырып,

басқа объектіге бағыт алып және сонда азды – көпті тұрақтап отырғанын көруге болады.

Бастауыш сынып оқушыларының зейін ерекшеліктерін ескере отырып, оны тәрбиелеудің

кейбір жолдарын көрсетуге болады. Зейінді дамытуда, әрі өтілетін сабақтың жемісті болуына

сыртқы жағдайдың атқаратын маңызы зор. Зейінді дамытудың жолы – жаттығу және берілген

тапсырманы орындату. Бүкіл сыныпқа, не жеке оқушыға берілетін тапсырмалар дәл, анық,

қысқа болып келсе. Зейінді дамытуда сыртқы жағдайдың маңызын ескеру дұрыс. Шу, баланың

сабағына қатысы жоқ әуен, қажетсіз әңгімелер т. б. болмауы керек. Жарық, таза ауа қажет.

Сабақ басталар алдында өтілетін тақырыптың мақсатын айтқан пайдалы. Балалар өздерінің

міндеттерін түсініп, немен айналысатынын біліп отыру керек. Бұл іске жұмылдыру болады,

зейінді шоғырландыруға көмектеседі. Материалдың оқудағы, өмірдегі маңыздылығын айтқан

жөн. Ырықты зейін осылай қалыптасады. Ырықсыз зейінді ырықтыға аудару үшін:жарқын,

эмоцияға толы,нақтылы деректер мен мысалдарға құрылған мұғалімнің қызықты әңгімесі,

көрнекті құралдар, иллюстрациялар қажет. Баланы өзін - өзі қадағалай білуіне үйреткен жөн.

Оқушылардың зейінін дұрыс қалыптастыруға мүғалімнің жеке басының үлгі-өнегесінің де

маңызы зор. Егер мұғалімнің өз зейіні дұрыс ұйымдаспаған болса, яғни, ол біресе оқытып

тұрған сабағына, біресе сыныптағы оқушыларға алаңдап, нені бастап, нені қойғанын есінен

шығарса, ондай мүғалім оқушылардың зейінін дұрыс тәрбиелей алмайды.

Мұғалім балаларға сабақ үстінде зейінін дұрыстап аудара алмаса, іске ынтасыз, ұқыпсыз

кіріссе, берген сабағынан да жөнді нәтиже шығара алмайтын болады.

Мұғалім: «Кейбір оқушылар сабаққа зейін қоймағандықтан үлгірмейді» дейтін болса, бұл

алдымен оның сабақты дұрыс ұйымдастыра алмауының нәтижесі, өз жұмысындағы кемшілігі

болып табылады.

Сабақ үрдісінде зейінді тәрбиелеу жолдары-өзара әңгіме, сұрақ қою, орындалған

тапсырманы ұжымдық түрде қорытындылау, берілген тапсырма бастауыш сынып

оқушысының бала күшіне сәйкес келуін қадағалап, ал, сабақ кезіндегі сергіту жаттығулары,

ойын сәттері зейінді қалпына келтіретін әдістер болып табылады.

Көрнекі құралдардағы сөздер тым ұзақ болмай, ондағы сөздердің ең бастыларын бірден

оқып түсіну үшін әріптерді түрлі бояумен безендіру қажет. Бастауыш сынып оқушыларының

зейінін аударуы үшін обьектілерді үнемі өзгертіп, не соларды бірінен соң бірін алмастырып

отырған жөн. Тек сонда ғана бала зейінінің тұрақтылығы дамиды. Төмендегідей жаттығулар

бала зейінін дамытуға қажетті деп ойлаймын. Мысалы:

23

«Ұқсастық пен айырмашылық». Оқушыларға әртүрлі заттар мен ұғымдарды салыстыру

ұсынылады. Бастауыш сынып оқушыларына өздеріне таныс заттар: сүт пен су, сиыр мен

жылқы, ұшақ пен поезд (сурет түрінде ұсынуға болады). Ересек балаларға тапсырманы

күрделі түрде: таң мен кеш, табандылық пен қыңырлық т.б. Дұрыс жауаптар, қателіктер,

ұқсастық пен айырмашылық ара қатынасы, басым белгілер т.б айқындалады.

«Басқа қырынан таны». Белгілі бір заттың басқа қырын ашу. Мысалы, сіріңке тек жанып,

жарқырап қана қоймай, пішіні мен салмағы жағынан кішірейеді. Оқушыларға қарапайым

заттардың: полиэтилен қақпақ, пенопласт т.б ерекше қасиеттерін ашу, анықтау ұсынылады.

Ерекше жауаптар ескеріледі және ұсынымдарды талдауға да, пікірталас ұйымдастыруға да

болады.

«Кім жылдам?» Берілген мәтіндегі жиі кездесетін әріпті тез және нақты сызу қажет,

мысалы, А немесе Е. Бағалаған кезде жіберілген уақыт пен жіберілген қателер саны

есептеледі. Сызылмаған әріп көлемі аз болса, соғұрлым бағалау жоғары болады. Жіберілген

қателер саны көрсетілген әріптерге бөлініп, 100-ге көбейтіледі. Уақытына қарай тапсырманы

күрделендіруге болады. Мысалы, бір әріпті сызып, екіншісінің астын сызып, үшіншісін

шеңбермен сызғызуға болады.

Осындай психологиялық тәсілдерді қолдана отырып, тренингтік жаттығулар орындату

барысында оқушылардың пәнге қызығушылығы артады, ой-өрісі дамиды, шығармашылық пен

дарындылық пайда болады. Қорыта айтсам, оқу-тәрбие үрдісінде оқушылардың ойлау

процестерін дамыту үшін жоғарыда ұсынылған тренингтік жаттығуларды ұйымдастыру

қажет. Сондай-ақ, тренингтік жаттығулар оқушы білімінің деңгейін көтеріп қана қоймай, бір-

бірімен жақындастырып, достыққа, адамгершілікке, еңбекке тәрбиелейді, жүйелі ойлап

сөйлеуге, сөздік қорын молайтуға, қиялын ұштауға жетелейді.

Пайдаланылған әдебиеттер: 1.М.Мұқанов «Оқушылардың зейінін тәрбиелеу». А. 2011.

2.А.Темірбеков «Психология» А. 2015.

БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ

ОҚУ МОТИВАЦИЯСЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ЖОЛДАРЫ Макарова Нұргүл Мырзабайқызы

Үш тілде оқытатын дарынды балаларға арналған мамандандырылған №30 мектеп – гимназиясының жоғары санатты бастауыш сынып мұғалімі

Қазіргі мектеп жағдайында бастауыш сынып оқушыларының көбі өз-өзіне деген

сенімділігін жоғалтқан. Себебі көп жағдайда оларға «Мен саған сенемін, сенің қолыңнан

келеді» деген сөздер айтылмайды. Көптеген ата-аналар мектеп жасындағы балаларының оқуға

деген ынтасының жоқтығын айтады. Бірақ оның себебін іздемейді.

Оқушының оқуға деген ынтасын қалай артыруға болады? Баланың бойындағы ішкі

сенімділікті қалай жоғалтып алмауға болады? Жаңаны тануға деген белсенділігін қалай

арттыруға болады? Мектепте оқыған жалықтырады деген оқушыны оқуға деген мотивциясын

қалай арттыруға болады? Бұндай сұрақтарды үздіксіз қоя беруге болады. Ал оған жауап іздеп

көрелік.

Ең негізгі күрделі мәселе–балада оқуға, білім алуға деген қызығушылығының жоқтығы.

Кей балада мектепке келе сала жоғалса, кей балада уақыт өте келе өшеді. Кім кінәлі? Бұл

сұраққа әр ата-ананың өз жауабы бар. Кей ата-аналар қоғамда беделді тұлғаларды үлгі қылып,

аула сыпырушы, жүк тасушы мамндығымен қорқытады. Ал кейбірі тіпті мектеп мұғалімдері

мен психологтарға тікелей байланысты деп өз мойындарынан жауапкершілікті алып тастайды.

Басқалары жазалау әдісін қолданады. Атап кетсек, төмен баға үшін компьютер, планшет, ұялы

байланыс телефондарын тартып алуға дейін барады.

24

Алдымен мотивация сөзінің мағынасын ашып алайық. Мотивация – қолданылу ыңғайына

қарай қазақша «ниет», «түрткі», «кірісу», «жігерлену», «ынталану» сөздерінің мағынасына

жақын келетін, қазіргі заман мәдениеті мен гуманитарлық ғылымдарда кең қолданылатын

ұғым.

Яғни жігерленген адам жеңістерге қол жеткізеді. Оқуға үйренуге деген мотивация біздің

бойымызда табиғатымыздан қалыптасқан. Білім алу, жаңаны үйрену, қол жеткізу адам бойына

ерекше сезімдер береді. Білім алу оған тәуелді болу емес оны өмірде пайдалану.

Егер бала тапсырманы орындай алатындығын білмей, сонда да оны орындап шықса, өте

жақсы нәтиже береді. Сонымен бірге оқушының білім алуға деген мотивациясы артады.

Дегенмен де бұл нәтижесі үшін қажетті деңгейде бала мадақталмай, керісінше одан бетер

талап қойылса, бәрі бекер.

Тағы айта кетерлігі жеткен жетістіктер қалыпты жағдай ретінде қабылданса, оқушының

оқуға деген ынтасын қалыптастыру мүлдем мүмкін емес.

Әр ата-ана баласының тапсырманы (алғаш қадам басу,үй құрастыру, сурет салу т.б) бірінші

рет орындап жақсы нәтиже бергеніне қуанғанын көрсе, ал одан кейінгілерінде ондай сезімнің

жоқтығын байқаған болар.Міне осы жағдай-ғылыми тұрғыдағы оқуға деген мотивация.

Бұл қасиеттер мектепте емес сәби кезінде қалыптасады. Яғни тек ата-аналар ғана

баласының жаңаны тануға, үйренуге деген қызығушылығын арттырады.

Оқушылардың оқуға деген мотивациясының қалыптасуына әсер етуші оның үлгерімі.

Бірақ, оқушылар мен ата-аналар үшін үй тапсырмасына берген уақыт олардың

шыдамдылығының шегі болып келеді. Ата-ана баласын үй тапсырмасын орындауға бірнеше

рет шақырады, оның орнына бала сурет салады, теледидар қарайды немесе басқа іспен

шұғылданады. Ата-ананың шыдамы таусылып, балаға күштеп сабақ жасатады. Бұл жағдай

баланың бойында ешқандай білім алуға деген мотивациясын оятпайды.

Мектептегі төмен үлгерім - баланың ақыл-ой дамуы мен қабілетінің толық көрсеткіші емес.

Білім алуға ынталанбаған балаға бір нәрсе үйреніп, оны өмірде қолдану өте қиынға түседі.

Білім алуға деген мотивациясы жоқ оқушыларда қалыптасқан үлгермеушілік пен

интеллектуалдық тоқырау болады.Үлгермеушілік көп жағдайда тәртібінде ауытқушылықтарға

әкеп соғады.

Қазіргі таңда кіші мектеп жасындағы балаларда білім алуға деген мотивациясының

төмендігі байқалады. Мұның себебі неден бастау алады?

Көп жағдайда ата-аналар баласын мектепке дайын, барлығын біледі, санайды, оқиды деп

әкеледі. Бұл жерде баланың өзі жасағысы келмейтін заттармен санаспайды. Баланы мектеп

жасына дейін психологиялық тұрғыда дайындау керек.

Екінші жағдай, баланы мектепке ерте жастан береді. Биологиялық дамуына ерекше көңіл

бөлінбейді. Бұл дегеніміз, сүйек, тіс дамуы. Қолының толық қалыптасуын тексеретін арнайы

жаттығулар жасап, тексеріп барып беру керек.

Үшінші жағдай, балалар бала-бақшаға бармайды. Өз қатарластарымен байланыс орнатып,

ұжымда өзін-өзі ұстай білу ережелерін білмеуі де әсер етеді. Отбасылық жағдайдың да әсерін

атап өту керек.

Келесі әсер етуші фактор, ата-аналар қатесі. Баланың күн тәртібін дұрыс ұйымдастырмау.

Асыра еркелету, керісінше, жеке тұлғалық беделін түсіру. Баланы келеке ету, шектен тыс

еркелету, басқа балалармен салыстыру да оқуға деген мотивациясын түсіреді.

Іс әрекет жасауға баланы ниеттендіру үшін не жасауға болады?

Бала мотивациясының төмен болу себебін іздеу. Оқу қабілетінің болмауы ма немесе тәрбие

жағынан жіберілген қателер ме? Көп жағдайда ата-аналар балаларына «Оқымасаң, аула

сыпырушы боласың» деп ескертеді. Бұл әрекет баланың мотивациясын арттыруға ешқандай да

әсер етпейді. Баланы жақын арадағы нәтижелер ойландырады. Бірақ балаға қиын, қолынан

келмейтіндей көрінеді. Көп жағдайда қиындыққа қарсы тұруға үйретілмеген балалар ғана

қиналады. Яғни, мұндай балаларда оқуға деген қызығушылық болмайды.

25

Бала бойында мотивацияның жоқтығы төмендегі жағдайдан да болуы мүмкін. Өткен шақта

болған сәтсіздіктер. Бірінші, екінші әрекеттерде жолы болмаған бала, келесіде талпынбайды

да. Бұл ретте ата-аналар балаларына «қолын түсірмей» ары қарай әрекеттенуге үйрету керек.

Бұл жағдайда міндетті түрде нәтиже болатындығына көзін жеткізу керек.

Балаға өз қатесін көріп, оны түзете білуге үйрету де ата-ана міндеті.

Оқу процесінде баланы қадағалап, оның жеке басының қасиеттеріне назар аударғаны

дұрыс. Атап кетсек:

- сабақты орындауға қай кезде отыру;

- ең алғашқы қай сабақтарды орындаған дұрыс?

- кідіріс жасау уақыты;

- мазмұнын айта білмесе, негізгі ойды тауып үйрету;

- сабақ жасауға уақытында отырмаса, қалыптастыру.

Бала үшін тапсырмаларды ата-аналар өздері шешіп, өздері орындайды, бұл үлкен қателік.

Тапсырмаларын ата-аналары орындап беретін бала, ата-анасына білдіртпей-ақ оларға өз

қажеттілігін орындатады. «Сіздер ғана маған дұрыс түсіндіре аласыздар, тіпті ұстазым да

түсіндіре алмайды» деген сияқты сөздерімен өз дегенін жасатып тұр.

Аса көңіл бөлетін жағдай, жасалған жұмысты ата-ана мен ұстаздың мадақтауы. Ата-ана

«Жарайсың, жақсы» деп мадақтаса, ұстазы сыныппен салыстырып «нашар» деуі мүмкін.

Мұндай келеңсіз жағдайлар болмас үшін, мектеппен тығыз байланыс орнату керек. Мектеп

талаптарын білу қажет. Бұл жағдайда оқушы үшін ата-ана жақсы (мақтайды), мұғалім жаман

(ұрысады), ал бұл дегеніңіз мектепке деген теріс көзқарасты қалыптастырады.

Отбасында түсініспеншілікпен қараған бала мотивациясы жоғары болады. Жүйелі әрі

үздіксіз жұмыс жүргізілсе, міндетті түрде бала мотивациясы жоғарылайды. Ең бастысы

баланың өзін-өзі дұрыс бағалай алуы. Өзін төмен бағалайтын бала мотивациясы болмайды.

Өзін асыра бағалайтын бала көп жағдайларда басқа жағдайларға көз жұма қарайды. Тек өзін

нақты дұрыс бағалай алатын баланың ғана мотивациясы болады.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Божович Л.И. «Личность и ее формирование в детском возрасте» М., 2008.

2. Валлон А. «Психическое развитие ребенка» - М., 2001.

3. Винникот Д.В. «Разговор с родителями» - М., 2005.

26

Мектепке дейінгі оқу мен тәрбие

МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ ЖАСТАҒЫ БАЛАЛАРДЫ ОҚЫТУ МЕН ТӘРБИЕЛЕУДЕ ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ӘДІСТЕРДІ ҚОЛДАНУ ТӘЖІРИБЕСІ

Мүтиева Қ.Д. Атырау облысы Махамбет ауданы

Береке орта мектебінің шағын орталығының жоғары санатты тәрбиешісі

«Елдің келешегі бүгінгі жас ұрпақтың қолында, ал жас ұрпақтың тағдыры ұстаздың

қолында»

Н.Ә.Назарбаев

Қазіргі заманда жас ұрпаққа сапалы білім мен саналы тәрбие беру әлеуметтік құрылымның

ең маңызды міндеттерінің біріне айналды. Еліміздің даму деңгейі мектепке дейінгі кезеңнен

бастап, балаларымыздың дүниетанымын дұрыс бағыттаудан басталады. Мектепке дейінгі

шағын орталықтарда балаларды оқыту мен тәрбиелеу жағдайында түрлі инновациялық оқыту

технологиялары кеңінен қолданылу үстінде.

Қазіргі таңда оқытудың жаңа технологиялары тек сипаттама түрінде ғана емес, шынайы

проблемалық негізде болуы тиіс. Бүгінгі таңда білім берудің жаңа технологиялар жүйесі өте

маңызды, қарқынды өзгерістің сатысында тұр. Оның үдемелі дамуы үшін шешуші тұлға

ғылыми және техникалық білімді игереді, ойдың және потенциалдың қалыптасуына ықпал

етеді, үнемі өзгеріп отыратын әлеуметтк-экономикалық жағдайға бейімделуін қамтамасыз

етеді.

Қазіргі кезде Республикамызда білім берудің жаңа жүйесі жасалып, әлемдік білім беру

кеңістігіне бағыт алуда. Бұл педагогика теориясы мен оқу-тәрбие үрдісіндегі елеулі

өзгерістерге байланысты болып отыр: білім беру парадигмасы өзгерді, білім берудің жаңа

мазмұны пайда болуда, білім мазмұны жаңа біліктермен ақпараттарды қабылдау

қабілеттерінің дамуымен, ғылыми шығармашылық және нарық жағдайындағы білім беру

бағдарламаларының нақтылануымен байи түсуде, баланың жеке басын тәрбиелеуде, оның жан

дүниесінің рухани баюына, азамат тұлға ретінде қалыптасуына көңіл бөлінуде; шағын

орталық, отбасы мен қоршаған әлеуметтік ортаның бала бала тәрбиесіндегі бірлігіне ұмтылыс

жасалуда. Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгермейінше

сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес.

Жаңа технологияны меңгеру тәрбиешінің интеллектуалдық, кәсіптік, адамгершілік, рухани,

азаматтық және де басқа көптеген адами қабілеттерінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-

өзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі. Қазіргі мектеп жанынан

ашылған шағын орталық жағдайындағы білім берудің ұлттық моделіне өту оқыту

тәрбиелеудің соңғы әдіс-тәсілдерін, жаңа педагогикалық технологияны игерген,

психологиялық-педагогикалық диагностика үстінде өзінді даңғыл жол салуға икемді,

шығармашыл педаго-зерттеуші, ойшыл тәрбиеші болуын қажет етеді. Мемлекеттік білім

стандарты деңгейінде оқу үрдісін ұйымдастыру жаңа педагогикалық технологияны ендіруді

міндеттейді.

Ойын арқылы оқыту технологиясының мақсаты: дидактикалық, тәрбиелік,

дамытушылық, әлеуметтендірушілік мақсатқа жету. Ойын технологиясының ерекшелігі

ойындық іс-әрекеттің психологиялық механизмі жеке бастың өзіндік талап-талғамдарына

сүйенеді. Баланың бойында білімділік, танымдық, шығармашылық қасиеттерін аша түсуді

көздейді. Ойын-балалар үшін оқу да, еңбек те. Ойын айналадағы дүниені танудың тәсілі.

Сонымен қатар, ойын балаларға өмірде кездескен қиыншылықтарды жеңу жолын үйретіп қана

27

қоймайды, олардың ұйымдастырушылық қабілеттерін қалыптастырады. Ойын-әлеуметтік

қызмет. Ол баланың жасына қарай өзін қоршаған ортаны танып білуге құштарлығын

арттырады. Оқу іс-әрекеттерімде кеңінен қолданылатын ойындарымның бір түрі-

дидактикалық ойындар.

Дидактикалық ойындар-кішкене балаларға мейлінше тән оқыту формасы болып табылады.

Оның арғы тегі ойынды өлең мен қимылмен ұштастыру негізінде көп нәрсеге үйренетін

ойындарды жасаған халық педагоикасында жатыр. Дидактикалық ойынның нәтижесі ойын

жолымен ұту емес, бала білімді игеру,ақыл-ой қызметін дамытуда өзара қарым-қатынас жасау

да ой жетістіктерінің көрсеткіші. Сабақтарымда қолданылатын дидактикалық ойындарым:

«Дұрыс ата», «Не өзгерді?», «Не жоқ?», «Дәміне қарай ажырат», «Ғажайып дорба», «Төлдерді

ата», «Бұл ненің даусы?», «Не артық?», т.б. «Ас-атасы нан» тақырыбында өткізген оқу іс-

әрекеттің мақсаты:нан туралы қарапайым түсінік бере отырып,баланың іскерлігі мен

дағдыларын қалыптастыру, нанды қадірлеу мен қастерлеу. Бұл ұйымдастырылған оқу іс-

әрекетте «Суретші нені шатастырды?» дидактикалық ойыны арқылы балалардың ой-өрісі

дамыса, «Нан қайдан шығады?» көрінісінде рөлде ойнап кейіпкерлердің сөзін жатқа айту

арқылы есте сақтау қабілеттері тіл байлығы дамыды. «Үй жануарлары» тақырыбында өткізген

оқу іс-әрекеттің мақсаты: балалардың үй жануарлары туралы түсініктерін тереңдету, олардың

түрлерін бір-бірінен ажыратуға, әңгімені мұқият, зейін қойып тыңдауға үйрету. Осы

ұйымдастырылған оқу іс-әрекетте «Ненің орны ауысты?», «Төлдерін ата», «Бұл ненің

даусы?», дидактикалық ойындарын ойнау арқылы балалардың іс-әрекетке қызығушылықтары

ой-өрістері дамыды.

Балалармен бірге қызыға ойналатын ойындардың бір түрі-желілі-рөлді ойындар. Желілі-

рөлді ойындарды ойнаудағы мақсатым: балалардың ойын ойнау барысында әлем туралы, өзін

қоршаған ортадағы өмірді және өзі туралы білуді кеңейту, әлеуметтік қарым-қатынасты

дамыту, өзін қоршаған ортаны жақсы түсінуге және баға беру қабілеттерін қалыптастыру,

көзбен көріп, ажырата білу қабілеттерін дамыту. Желілі-рөлді ойындардың ерекшелігі сол оны

балалардың өзі жасайды. Ойынның дербес әрекеті айқын өнерпаздық және шығармашылық

сипатта болады. Бұл ойындар қызық та, қысқа да болуы мүмкін. Желілі –рөлді ойындар

бейнелеу құралы рөл мен әрекеттері болып табылады. Өзінің сипаты жағынан бұл көбінесе

еліктеу және шындықты көрсету болып табылады. Сонымен бірге «Дүкенші», «Шаштараз»,

«Дәрігер» ойындарын ойнау арқылы балалар бір-бірімен және үлкендермен қарым-қатынас

жасауды үйренеді. Міне,осындай және басқа да сюжетті-рөлді ойын барысында балалар өзін-

өзі тануды үйренеді, жеке тұлғасы қалыптасады.

Түрлі ойындардың ішінде, балаларға ұнайтын ойынның бірі-театралды ойын, сахналау. Бұл

ойындардың сюжеті көбінесе ертегілер, әңгімелер, театралды көріністер болып табылады.

Кейіпкер бейнесін балалар өздері бейнелейді немесе кейіпкер орнында қуыршақ не ойыншық

бола алады. Кейде әдеби шығарманың мазмұнын толығымен берсе, кей жағдайда оны өзгертіп

шығармашылық жұмыс атқарады. Балалар бұл ойынның күнделікті ойын түрлерімен,

мазмұнды-рөлді ойындармен салыстырса, айырмашылықты бірден байқауға болады. Бірақ

ертегі мен әңгіме тақырыбындағы барлық ойынды театралды деп айтсақ қателесеміз. Мұндай

ойындарда балалар әдеби шығармадағы кейіпкердің бейнесін, мінезін беретінін көреміз.

Театралды ойындар, көрініс ойын болып табылады. Яғни,интоноция, мәнерлі сөйлеу, мимика,

жест арқылы негізгі бейне жасалады. Мысалы: «Маймақ аю», «Секірген қоян» т.б.

ертегілердің мінез-құлқын, көркем бейнесін жасауға үйренеді. Бұл қимылдар өте қарапайым

болса да бейнелі қимыл-әрекетке жатады. Мұнда айта кететін жағдай, балалар тек қимылмен

көрсетумен ғана шектелмейді, қимылмен бірге кейіпкердің мінез-құлқын беруге тырысады.

«Бауырсақ» ертегісінен өткізген оқу іс-әрекетте балаға мазмұны түсінікті болған соң, жаңа

сабақты бекіту мақсатында рөлде ойнатамын, бұл сабақта балалар ертегі мазмұнын толық

меңгереді, көрнекілік арқылы ой-өрістері дамыса, рөлде ойнап кейіпкерлердің сөздерін жатқа

айту арқылы тіл байлықтары дамиды.

28

Осындай күнделікті балаларға жүргізілген жұмыстардың нәтижесінде шағын орталық

бүлдіршіндері 2013 жылы «Айгөлек» балалар шығармашылығы аудандық фестивалінде ертегі

жанры бойынша 3 орын алсақ, 2016 жылы осы жанр бойынша ауданнан бас жүлде, облыстан

3 орын, 2019 жылы ауданнан 1 орын алдық.

Тәрбиешінің күнделікті әрбір сабағының жоғары деңгейде өтуі, тәрбиеленушілерінің дамуы

мен дайындығына сәйкес әртүрлі әдістерді қолдану, жеке ерекшеліктерін ескеру, сабақта

мейлінше танымдық ойындарды пайдалану балаларды оқу материалдарына деген

қызығушылығын тудырып, белсенділігін арттырады деп ойлаймын.

Триз технологиясын барлық пәндерге пайдалануымызға болады. Бұл технология баланың

тілі, ой-өрісі, шығармашылығының дамуына, сыни ойлауына, әртүрлі мәселелерді шешуде

белсенді болуға үйретеді.

Генрих Саулович Альшуллер-өнертапқыш, жазушы-фантаст. ТРИЗ технологиясының

авторы. ТРИЗ әдістемесінде ең алдымен әр түрлі жағдайлардың шешімін табу арқылы ойлау

қабілеттерін дамыту, жауаптың жүйелі құрылуы, ерекшелігі ескеріледі. Бағдарлама баланың

тапсырманы өздігінен шығармашылық тұрғыда шешуіне мүмкіндік береді. Берілген

технологияның бағыттары: шығармашылық әрекетке үйрету, шығармашылық қиялдың әдіс-

амалдарымен таныстыру, өнертапқыштық есептерді шығаруға үйрету. ТРИЗ элементтерін

көптеген оқу іс-әрекеттерінде орнымен қолдануға болады. Мысалы, серуен кезінде

«Қараторғай», «Аю тұрған орманда», Сұр көжегім отырады», «Серуенге тауық шықты»,

«Себетті біз аламыз», құммен ойнау кезінде «Бауырсақты пісіреміз» қозғалмалы көріністерін

көрсетумен қатар баланың сөздік қорын молайтуға болады. Балаларды қоршаған ортамен

таныстыруда төмендегі ойынды үлгіге алуға болады: ТРИЗ «Жақсы-жаман»

Қыс-жақсы,өйткені қар жауады.

Қар жауады-жаман, өйткені омбылар көп, жол таба алмайсың.

Омбылардың болуы- жақсы, өйткен шанамен сырғанауға болады.

Сырғанау- жаман, өйткені құлап қалуың мүмкін.

Осындай әдісті математика сабағында да қолдануға болады:ТРИЗ «Қосу-азайту»

Аю+қыс= қысқы ұйқы.

Қоян+ қыс= ақ тон.

Қар +ойын =қар лақтыру,

Ағаш+ жапырақ =қысқы ағаш.

Байқағандай, бұл әдістер арқылы бала танымы, тілі, қиялы шарықтайды. ТРИЗ

технологиясының әдістері тіл дамыту, көркем әдебиет сабақтарында кеңінен қолданылады.

Тақпақ, өлең шумақтары, жұмбақтар және жаңылтпаштар жаттағанда пиктограмманы қолдану

өте қолайлы. Сонымен қатар, сабақ тақырыбына орай, әртүрлі әдіс-тәсілдерді, ребус,

сөзжұмбақ, сөздік ойындар: «Жақсы-жаман», «Иә-жоқ», «Ал егер де» қолдану тиімді. Мына

29

үлгіні мысалға алуға болады: ТРИЗ «Сөзді жалғастыру» Аяз-Жаңа жыл-Аяз ата-сыйлықтар-

шырша-шана-сырғанақ.Аяз-қар-мұз-хоккей.

ТРИЗ әдісі арқылы сурет салудың мақсаты:шығармашыл, ізденімпаз, эстетикалық

дамыған, рухани жетілген, әр түрлі бейнелеу түрлерінің қызметі арқылы өз ойын білдіре

алатын жеке тұлғаны тәрбиелеу. Бұл бейнелеу өнерінің дәстүрден тыс әдістері баланың

бойында шығармашылық қабілеттерін жан-жақты дамытуға көмектеседі. Бұл әдістердің

ішінде көбіне сурет салу сабағында пайдаланатын әдістерді атап айтсам, «Саусақты

кескіндеме» әдісінде бояулар саусақ және алақан арқылы жағылады. Ол үшін бояуларды

жайпақ ыдысқа құйып, қасына бөлек ыдысқа су қояды. Бұл жердегі ереже-әр саусақпен нақты

түсті таңдау керек. Сумен жуылған саусақтар бірден сүлгімен сүртілуі қажет.

«Сия тамшысы графикасы» Бала бояуды қағаз бетіне қылқалам арқылы тамызады. Содан

соң қағазды жан-жаққа айналдырып бұру арқылы бояу тамшысының қандай бейнеге, неге

ұқсайтынын қарайды. Бұл тәсілдің басқа түрі:бала қылқаламмен қағаз бетіне бояуды тамызып,

үстінен басқа қағазбен басады. Сосын қағазды алып, пайда болған бейне не затқа ұқсайтынын

айтады.

«Сурет қағаз бетіне шырағдаммен салынады». Шыққан сурет «Сиқырлы сурет» деп

аталынады-оны көру мүмкін емес,бірақ ол салынған. Сосын қағаз бетіне туш немесе бояу

жағылады. Сурет түрлі түсті фонда көріне бастайды.

«Шашырату» бала бір қолына тіс щеткасын өзіне керекті бояуға малып алып, содан екінші

қолына тарақты алып екеуін бір-біріне үйкегенде бояу қағаз бетіне шашырайды да сурет

мүсіні пайда болады. Қорыта айтқанда, ТРИЗ элементтерін қолдану арқылы балалардың

ойларын еркін жеткізу, сөздік қорын дамыту, тілдерін жетілдіру жұмыстары өз нәтижесін

береді.

Мен өз іс-тәжірибемде Вячеслав Вадимович Васкобовичтің ойын технологиясында әр

ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттерімде қолданып отырамын. Бұл ойындардың мақсаты:

баланың ойлау операцияларын дамыту болып табылады. Ерте балалық шақ балалардың дене

мүшелерінің әсіресе ми функциясының дамуының ерекше кезеңі. В.В.Васкобовичтің

ойындары-дамытушы ортаға өте жақсы енеді. Оның ойындары көп функционалдығымен

ерешелендіріп, балалардың ойынға деген құштарлығын оятып, көңілін көтереді.

В.В.Васкобовичтің ойын материалдарымен өткізілетін оқу іс-әрекетінің мақсаты:

-баланың танымдық қызығушылығын және зерттеу іс-әрекетін дамыту;

-бақылағыштықты, қиялды, есте сақтауды, зейінді, ойлауды және шығармашылықты дамыту;

-балаларды эмонационалды-бейнелі және логикалық бастаманы үйлесімді дамыту;

-қоршаған орта, математикалық ұғымдар, дыбыстық-әріптік құбылыстар туралы базалық

түсініктерді қалыптастыру;

-ұсақ моториканы дамыту.

30

В.В.Васкобовичтің ойын материалдарын қолдана отырып, баламен айналысқанда неге назар

аудару қажет:

-Дайындық. Балаға ойынды ұсынбастан бұрын ойынның әдістемелік нұсқауларымен және

ойынмен танысу.

-Сөйлеу. Ойында балалар көбінесе қолдарымен көп жұмыс жасайды да, аз сөйлейді. Сол

себепті оның немен айналысып отырғанын, не себепті қандай да бір затты таңдап алғанын,

тапсырманы айтып беруді немесе өзі әңгіме құрастыруды сұраңыз.

-Шыдамдылық. В.В.Васкобовичтің ойын құралдарымен айналысу шыдамдылықты қажет

етеді.

Технологияның негізгі ережелері. Ойын және ертегі.Технологияның бірінші ережесі-

мектеп жасына дейінгі балаларды ойын түрінде оқыту болып табылады. Білім беру міндеттері

ойын мазмұнына енгізіледі. Ойында бала мен ересек адам ойын немесе ертегінің белгілі бір

желісі арқылы өзара әрекеттеседі. Әдістемелі ертегілер қосымша ойын мотивациясын құрады.

Олардың мазмұнына сұрақтар, есептер, жаттығулар, тапсырмалар қисынды енгізілген.

Үлкендер балаға ертегіні оқып береді, бала оны тыңдайды, сұрақтарға жауап береді, есептер

шығарады, тапсырмаларды орындайды-бұл өте қолайлы. Ой-өріс, ақыл. Васкобович

технологиясының екінші ережесі-ойын іс-әрекетін психикалық процестер:зейін, есте сақтау,

қиял, ойлау, сөйлеу дамитындай етіп құру. Ойынды біртіндеп және үнемі күрделендіріп отыру

балалардың іс-әрекетін қолдауға мүмкіндік береді. Әрбір ойында бала қандай да «заттық»

нәтижеге қол жеткізуге тырысады. Шығармашылық. Васкобович технологиясының үшінші

ережесі-мектеп жасына дейінгі балаларды ерте шығармашылық дамыту.Ойын шығармашылық

танытуға жағдай жасайды, баланың шығармашылық қабілеттерін дамытуды ынталандырады.

Үлкендер баланың осы қажеттілігіне сүйене отырып, оны біртіндеп ойынның күрделі

түрлеріне кірістіре бастайды. Васкобович технологиясының ойындары

көпфункцияналдығымен, бейнелілік және әмбебаптылық, бұл ойындар қандай бағдарламаға

да сай келеді, ертегілік сипаты мен конструктивтік, элементтерімен, түс, пішін, жазу, оқу,

ертегі бәрі қатар жүруімен ерекшеленеді. Бұл ойынды күнделікті сабақта қолдануда мынадай

нәтижеге қол жеткіздім: баланың тілі, сөздік қорлары, түстерді ажыратуы, дағдылары,

жұмысты өз бетінше орындауы, өз-өзіне қызмет етуі, қолдың ұсақ моторикасының жатығуы,

зейіні, ойлауы, есте сақтауы, қиялы жетіледі.

Бүгінгі заман XXI ғасырдың көш басы, бүкіл дүниежүзілік прогрестің дамыған шағы. Біз

қайта дамып, басқа өмір саласындағы жетістіктерге жетсекте, бала тәрбиесі бір сәтте назардан

тыс қалмаған. Бал-ұрпақ-өркен деген ұғым ерекше ескеріліп бүгінгі күннің алға қояр ең

маңызды мақсаты да бала тәрбиесі болуы тиіс. Демек жан-жақты жетілген білімді, азамат

дайындау қоғам алдындағы міндет болғандықтан, мектепке дейінгі ұйымның да негізгі

31

мақсаты-баланың жеке басының алғашқы қалыптасуын қамтамасыз ету, адамгершілікке

баулып,білімге деген ықыласын, іскерлігін қалыптастыру. Жоғарыда аталған технологияларды

шағын орталықтарда балалардың жас ерекшеліктерін ескеріп, әр сатыға балалардың қабылдау

мүмкіндіктеріне сай пайдалануға болады. Заманауи технологияларды үздіксіз қолдану мектеп

жасына дейінгі балалардың дамуына қолдану арқылы балаларды шаршатпай, жалықтырмай

жан-жақты дамуына тигізер үлесі зор. Осылайша, жаңа технологияларды қолдану-тәрбиеші

қазіргі заманға сай өзгертіп отыратын әлемде өмір сүруге дайын, денсаулығын сақтай алатын,

білімі мен машықтарын көрсете алатын, шығармашылығы кең, ақыл-ой өрісі дамыған, өз ойын

сауатты жеткізе алатын, бәсекеге жарамды тұлғаны өсіруге жетелейді.

ЖЕКЕ ТҰЛҒАНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК ЖӘНЕ ҚҰНДЫЛЫҚ- МӘНДІ ҚҰЗЫРЕТТІЛІГІН ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАР АРҚЫЛЫ

ҚАЛЫПТАСТЫРУ Наушабаева Рысты Сахарбаевна

Атырау қаласы КМҚК №26 «Жұлдыз» бөбекжай-бақшасының

екінші санатты тәрбиешісі

«Адамды тәрбиелеу-демек оның ертеңгі қуанышқа ие болатын келешек жолын тәрбиелеу»

А.С Макаренко

Еліміздің өсіп–өркендеуіне сай, заман талабына жауап беретін рухани-адамгершілік

қасиеттерін қалыптастырған, қоғамдық өмірге икемделген, білім мен өмір заңдылықтарын

түсінген, қоғам мен мемлекет және отбасы алдындағы жауапкершілікті сезінетін, салауатты

өмір салтын саналы түрде, таңдаған өркениетті елдің азаматын тәрбиелеу білім беру

ұйымдарына жүктеледі. “Адамның адамшылдығы ақыл, ғылым, жақсы ата, жақсы ана, жақсы

құрбы, жақсы ұстаздан болады ”деп ұлы Абай айтқандай, Елбасы Жолдауында да “білім беру

жүйесінің басты міндеті-оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді

ақпараттандыру, халықаралық коммуникациялық желілерге шығу, ұлттық және жалпы

адамзаттық құндылықтарды ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке тұлғаны

қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті

жағдайлар жасау”- деп ерекше атап көрсетілген. Мемлекетіміздің болашағы жастар екендігін,

оларды саналы азамат етіп өсіру, Отанының патриоты етіп тәрбиелеу барлығымыздың

міндетіміз. Бізді, білім саласының мамандарының, әсіресе осы тақырыпта айтқан мәселелер

елең еткізбей қоймайды.Елбасымыз рухани қазыналарымызды қастерлеу, оны келер ұрпақтың

еншісі етудің оңтайлы кезеңі туғанына үлкен көңіл бөледі. Әдеби шығарманың көркемдік

өресін көрсететін құралдың бірі-оның тілі.

Тіл арқылы ақын-жазушының көркем-ойын ұғынады, одан эстетикалық тәрбие алады.

Сонымен бірге бала ана тілінің құдіретіне, рухани күшіне тәнті болады деп барлық

педагогтарға сенім артады. «Жаңа» қоғамға «жаңа» сапалы білім беру жүйесінің алдында

тұрған басты міндет-әрбір жеке тұлғаның, бүкіл халықтық, бүкіл қоғамдың тағдыры

педагогтің еңбегінің нәтижесіне тікелей байланысты. Ұлттық және жалпыадамзаттық

құндылықтарға үйлестірілген қазақстандық төл «Тәрбие» тұжырымдамасын жасау және білім

беру көлеңкесінде қалып қоймайтын, керісінше тәрбие мәселесін төрге қоятын тәлім-тәрбие

жүйесіне қосу бүгінгі күннің өзекті мәселелерінің бірі. Қазақстан Республикасы мектепке

дейінгі білім беру стандартының» негізгі ережелері мен талаптарын басшылыққа ала отырып,

балабақшада тәрбие мен оқытудағы негізігі мақсаттарын жүзеге асыру біздің міндетіміз. Білім

беру жүйесі білім мазмұнын ұйымдастыруды, қарым-қатынасын және құрылымын түбегейлі

32

өзгертуді, жаңартуды талап етуде. Жеке тұлғаны имандылыққа тәрбиелеу, адамгершілік

қасиетін қалыптастыруға ерекше көңіл бөлінуде. Бүгінгі күні оқу жоспарларының түрлі

болуы-білім беру мекемелерінің педагогикалық процесінде-оқыту таңдау және құрастыру

модельдерін, оның ішінде авторлық бағдарламаларды пайдалануға қол жеткізді. Ал жаңа

технологияны пайдаланудың мақсаты – міндетті деңгейдегі білімді қалыптастыра отырып, шығармашылық деңгейге жету. Бұл бағытта қазіргі дидактика қағидаларын білім беруде

пайдалану, жаңа ойлар мен технологияларды ғылыми тұрғыда даярлау және іс-жүзінде

дәлелдеу жұмыстары жүргізілуде. Сондықтан қазіргі таңда мектепке дейінгі тәрбие

мамандарына кең көлемді жаңа инновациялық технологиялар, ойлар, балабақшалар мен

бағыттарға бейімделу керек. Соңғы жылдардағы тағы бір жетістігіміз – Монтессори әдістеме-

сін енгізуіміз. Қазіргі кезде Монтессори жүйесін 146 мемлекет қолданады. Бұл жүйе бойынша

1 жастан 6 жасқа дейінгі балалар зейінін, шығармашылық және логикалық ойлау қабілетін,

есте сақтауды, сөйлеуді, елестетуді, қимылды дамытады. Оның негізгі қағидасы – «оқы, оқы»

деп күштеп емес, ойын арқылы оқыту және баламен дербес тіл табысуға негізделген жаттығу-

ларды таңдап алу. Монтессори әдістемесінің маңызды ерекшелігі – баланың жеке қабілетін

көрсете алатын және көрсеткісі келетін арнайы ортаны құру. Бұл ортада психологиялық

жайлылық, таңдау еріктілігі және педагогтің сабырлы адамгершілігі салтанат құрады. «Мен

көремін және естимін, әрекет етемін және жасаймын, сондықтан оны есте сақтаймын және

үйренемін» М.Монтессори.

Жаңа технологияның қолдану кезеңдері:І кезең -оқып үйрену; ІІ кезең-меңгеру; ІІІ кезең –

өмірге ендіру; ІҮ кезең- дамыту. Мария Монтессори мектебінің элементтері, қалыптары мен

текшелері ойының ұсынғанда мынадай мақсаттар көзделді: тегіс нәрселерді көру, сипап сезу

арқылы қалыптастырудың пішінімен, көлемдерін ажырата білу дағдыларын қалыптастырды.

Халықтық педагогикадан санамақ түрлері, саусақ жаттығулары, дидактикалық

материалдармен «Түрлі-түсті жіптер», «Түрлі-түсті қақпақтар», «Түрлі-түсті моншақтар» т.с.с

балалар қызыға ойнайды. Жаңа технологияларды пайдалануда пәнге қызығушылықтарын

арттырудың тиімді жолдары. Бүгінгі таңда балама технологиялар, өзгертілген технологиялар

және озық педагогикалық тәжірибелер, инновациялық ұсыныстар және ғылыми даярламалар

баршылық. Осы бағыттағы тәрбие жұмысы әлеуметтік және құндылық- мәнді құзыреттіліктері

жеке тұлғаны имандылыққа тәрбиелеу арқылы жүзеге асырылады. Балабақша есігін ашқан

жас нәрестеге адам бойындағы адамдық асыл қасиеттерді қастерлеп, өмір талабына сай

заңдылықтарды түсіндіруге, үйретуге біз міндеттіміз.

Себебі жаңа заманның жаңаша педагогикалық ойлау деңгейіне көтерілген біз, педагогтар,

жаңа формация маманы–білімнің өзіндік құндылығын түсінетін, жүрегі жаңалық деп соғып

тұратын, рефлексияға қабілетті педагог болуға тиістіміз. Баланың қуат қоры мол

болғандықтан оның өмірді танып –білуге ұмтылысы зор екенін мойындап, соған орай баланың

сезімін, сұлулықты сезінуге, көңіл-күйін реттей білуге тәрбиелеуге үйретеміз.

Осы қасиеттерді болашақ ұрпақтың бойына рухани-адамгершілік қайнарын сіңіріп, мінез-

құлқын тәрбиелеуге, жалпыадамзаттық құндылықтарды, адамгершілік принциптер мен

мұраттарды ғұмыр бойы басшылыққа алатын тұлға қалыптастыруға негізделген. Жеке

тұлғалық өзін-өзі жетілдіру құзырлылығы–баланың дене, рухани және интеллектуалдық

өзіндік дамуы, эмоционалдық тұрғыда өзін-өзі реттеу мен жүзеге асыру тәсілдерін меңгеруге бағытталады. Бұл құзырлылықты меңгерген бала оқу және басқа іс-әрекетте өз білімі мен

біліктерін жүзеге асыра білу қабілетіне ие болады, нәтижесінде баланың жеке білімдік

кеңістігі және оның өмірлік әрекет бағдарламасы қалыптасады. Қазіргі ұрпақ тәрбиесіндегі

басты мәселе–тұлғаны рухани-адамгершілік тұрғысынан дамыту.«Ұстаздық еткен жалықпас,

үйретуден балаға»,-деп Абай атамыз айтпақшы, ұстаз бала тәрбиелеу жолында үлкен

нысандардан өтеді. «Бұлақ көрсең, көзін аш» демекші балалардың бойындағы әлі бүршік

жармаған небір адами қасиеттерін ерте бастап байқап, жақсы нашандарға қарай баулу ең

алдымен тәрбиешілердің сезімталдығы мен ізденімпаздығына байланысты.

33

Жас ұрпақтың сапалы білім алып, өскелең өмірге лайықты адам болып шығуы өмір талабы.

Осы үлкен талапты орындауға еңгізіліп отырған бағдарламалар рухани-адамгершілік

тәрбиесіне ерекше маңыз беретін, болашақ ұрпақты ізгілік бесігіне бөлейтін руханият дәуіріне

басқан жаңа қадам болып табылады. Баланың алғашқы тәрбиешісі ата-анасы болса, жалпы

өмірдің түп тереңі болашақ деуге болады. Мысалы: «Бала тәрбиесі-бесіктен», «Әкеге қарап ұл

өсер, шешеге қарап қыз өсер»-деген мақалдардан отбасындағы ата-ананың тәлім тәрбиесінің

ықпалы зор екенін айқындайды. Сылдыр сөзбен ғана шектеліп қоймай, көрсетер тәрбиелік

мәні бар үлгі өнегесін ісімен, тәжірибесімен дәлелдеуін керек етеді. Ата-бабаларымыздың

дәстүрлі халықтық тәрбиесінің тәжірибелеріне көз салсақ, осы кезеңде балдырғанға тәрбие

беру ісі, жан-жақты тіл үйрету, ақыл-ойын өсіру, еңбекке баулу, ең басты адамгершілік ізгі

қасиеттерді сіңіру бағытында жүргізілгенін көреміз. Балаларға тәрбие-білім беру жұмысында

«сыни тұрғыдан ойлау» технологиясының көп көмегі бар, тәрбиешінің шеберлігі осы

технологияны ұтымды пайдалануы. «Ертегі туған жерге деген сүйіспеншілікті тәрбиелейді,

өйткені ол халық шығармасы»-деген тамаша педагог В.А Сухомлинский. Балалар өздеріне

танымал «Шұбар тауық», «Торғай мен түлкі», «Лақтар мен қасқыр», «Мақта қыз бен мысық»,

«Шалқан» ертегілерін стол үсті, саусақты, қуыршақты, көлеңкелі театр арқылы тыңдай

отырып, батылдыққа, адалдыққа, шыншылдыққа, мейірімділікке үйренеді. Жөргегінде бесік

жырларын естіп, сәби кездерінде мұндай ертегілерді тыңдап өскен баланың ақыл-есі

зерделеніп, ойлау мен толғануға тамаша мүмкіндіктер алады».

Баланы рухани жан дүниесін оятып, дүние танымын қалыптастыруда көп көмегі бар.

Мысалы, 2-3 жастағы балалармен «Шұбар тауық» ертегісін балаларға әңгімелей отырып,

балаларды ойлауға, шығармашылыққа, қиялдауға, өзінің іс-әрекетіне зейін қоюға, балалардың

тақырыпқа қызығушылығын сұрақ-жауап, болжам жасау арқылы ертегінің мазмұнын толық

түсінуге жағдай туғызылады. Бұның бәрі сөйлеу қабілетінің дамуына, диалог түрінде сөйлеп

жеткізуге септігін тигізеді. Ал, 3-4 жасқа қараған балалар «Бауырсақ» ертегісін сахналауда

шын көңілдерін салып, сөз тіркестерін толық айтуға, өздерін сол ертегінің кейіпкері ретінде

сезінеді.

Бұл ертегі балаларды ұжымдыққа, достыққа, адалдыққа үйретіп, ойлау жүйесінің небір

сиқырлы қырларын ашуға да қатты көмектеседі.

Қорыта айтқанда, жаңа технологияны меңгеру тәрбиешінің интеллектуалдық,

жалпыадамзаттық құндылықтар нормаларын және басқа да көптеген адами келбетінің

қалыптасуына игі әсерін тигізеді, оқу –тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1.Игенбаева Б.К.«Жеке тұлғаның рухани-адамгершілігін дамыту бағытындағы авторлық

бағдарламалар мен оқу-тәрбие іс-шараларының үгілері».«Адамгершілік сабақтары»Алматы

2001.

2.Б.Ақназарқызы«Қайырымдылық–асыл қасиет» ғылыми-психологиялық басылым.Ұлағат

№3-2006.

3. Отарова Н. Сын тұрғысынан ойлау. Білім-образование -2006 № 1-21-23 б

4.Жұбаниязова Г.М. Монтессори педагогикасы бойынша жүргізілген жұмыстар. Бала мен

балабақша. Республикалық педагогикалық журнал №10-2013.

5.К.Әлиева. Адамгершілік сезім қалыптастырудың теориялық негіздері.Республикалық

ғылыми-әдістемелік және педагогикалық журнал Бастауыш мектеп №3-2004.

34

ПСИХОЛОГТЫҢ МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРМЕН

ЖҰМЫС ЖҮРГІЗУ ӘДІСТЕМЕСІ Зұлхашева Алмагүл Владимировна

Атырау қаласы №16 «Дюймовочка»бөбекжай-бақшасының №2 «Жұлдыз»тобының тәрбиешісі

Қазіргі кезеңде білім беру саласына елеулі өзгерістер енгізіп жатқан

мектепке дейінгі білім беру ісін жаңа сапалық деңгейге көтеру міндеті бүгінгі күннің

көкейкесті мәселесі. Осы өзгерістер білім саласының алғашқы сатысы болып саналатын

мектепке дейінгі ұйымдарда болашақ ұрпақтың дүниетанымын дамытуға, жеке тұлға ретінде

қалыптастыруға, сәбилік шақтан бастап толық жағдай жасауды, тәрбиелеу мен білім беруге

аса жауапты қарауды басты міндет етіп қойып отыр. Өйткені балабақшада берілген тәрбие -

барлық тәрбиенің бастамасы, әрі жан - жақты тәрбиемен дамыту ісінің түпкі негізін қалайтын

орын.

Мектепке дейінгі ұйымдардың балаларды жан-жақты дамыту мәселесі еліміздің бірқатар

құжаттарында да қарастырылған болатын.

Елбасымыз Н. Ә. Назарбаев өз жолдауында «Бізге қоғам қажеттіліктеріне сай келетін осы

заманға лайықты азамат, азаматша тәрбиелеу-балабақшадан басталады» деген болатын.

Қазақстан Республикасының білімді дамыту тұжырымдамасында «Мектепке дейінгі

тәрбие- үздіксіз білім берудің алғашқы сатысы. Ол баланың жеке бас ерекшелігін ескере

отырып дамытатын орталық» делінген. Қазақстан Республикасының 2011-2020 жылға дейінгі

білім беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасында үздіксіз білім берудің бастапқы деңгейі

мектепке дейінгі тәрбие және оқытуда баланың бойында оқу қызметін меңгеруге қажетті жеке

қасиеттерді тәрбиелеуге ерекше көңіл бөлініп отыр. Демек, бала - біздің болашағымыз болса,

баланың болашағы біздің қолымызда.

Балабақшадағы кез-келген қызметті ұйымдастыруда психолог қызметінің маңызы зор.

Психолог балабақша қызметерлері мен ата-аналарға мектеп жасына дейінгі балалардың

психологиялық жас және даралық ерекшеліктерін негізге ала отырып, тәрбие жұмысының

бағытын көрсетуге көмектеседі. Нәтижелі жұмыс жүргізу үшін мектеп жасына дейінгі

балалардың психологиялық ерекшеліктерін талдап көрелік.

Мектеп жасына дейінгі кезеңде, 3-6 жас аралығында бала ағзасы қарқынды дамиды. Бала

организмінің жалпы өсумен қатар жекелеген мүшелерінің анатомиялық түрде дамуы, олардың

функцияларының жетілуі де байқалады. Сондай-ақ баланың бұлшық еттері әрі қарай

қалыптасып, тыныс алу, қан айналу жүйелері дамып, ми салмағы 1110-1350-1500 граммға

дейін өседі. Үлкен ми сыңарларының қабықтарының реттегіш рөлі, ми қабығы астындағы

орталықтардың бақылау рөлі артады. Шартты рефлекстердің пайда болу жылдамдығы артып, -

2 сигнал жүйесі қарқынды дамиды.

Ерте сәбилік шаққа қарағанда баланың әлеуметтік орны өзгереді, енді оның жасына сай

кейбір қарапайым өздігінен атқаратын міндеттер пайда болып, үлкендерден тәуелділігі

азаяды. Балабақшаға барса, белгілі бағдарлама бойынша баланы жүйелі оқыту мүмкіндігі

туады. Бала дамуының ерекшеліктері оған тән іс-әрекет түрлерінен, әсіресе сюжеттік-рөлдік

ойындардан көрінеді. Бала өзімен қатар басқа балалармен қарым-қатынас жасай бастайды.

Мектепке дейінгі кезеңдегі баланың жетекшііс-әрекеті- ойын. Ойынның арқасында балада

сапалы психологиялық өзгерістер пайда болады, онда үйрену әрекетінің негіздері қаланады.

Бала ойнау кезінде үлкендердің ісінен үйренуге талпынады.

Әрбір психолог, педагог, әрбір ата-ана, бала дамуының психологиялық ерекшеліктерін

білмесе, балаға үлгі өнеге көрсете алмаса, баланың өсуіне жағдай жасамаса, онда тәрбиелі

жан-жақты дамыған бала тәрбиелеу екіталай.

Балабақшаға барған баланың артықшылығы неде?

35

Бала балабақшадан көп нәрсені үйренеді. Ақыл–ой жағынан да, дене дамуы жағынан да,

жетіліп, эмоциялары мен сезімдері дамиды. Тәрбиеші балаларға балалармен қарым-қатынас

жасауды үйретеді. Бала жаңадан үйренген, көріп-білген, мәліметтерден кешке шаршайды.

Сондықтан бала үйде жақсы тынығу үшін ата-ана жағдай жасау керек. Бала күні бойы ата-

анасын көрмейтіндіктен, кешкісін баланызбен аз ғана уақыт болса да, бірге болуға жағдай

жасаңыз. Балабақшаға барған бала танымайтын ортада өзінеркін сезіне алады.

Жеке тұлға дамуының алғашқы баспалдағы мектеп жасына дейінгі кезеңде

қалыптасатындықтан, баланың таным қабілеттерінің дамуы осы шақтан бастап қаланады.

Француз ғалымы Жан Пиаженің зерттеуіне сүйенсек, 4-5 жастағы балалар сөзбен берілген

заттар мен құбылыстардың сипат-белгілерін, қасиеттерін ойша қорытып, өз сөздерімен

айтумен бірге сөздің мән мағынасын түсінетін деңгейде болады. Яғни бала 4-5 жаста күрделі

емес жұмбақтарды шешіп, кейбір мақал-мәтелдердің мәнін түсіне алады. Сәбилік кезеңде

қабылдау басым деңгейде дамыса, мектеп жасында дейінгі ересек кезеңде баланың есі басты

орын алады да, басқа таным қабілеттері еске байланысты айқындалады. Алайда, ойлау бала

үшін еске түсіру сипатында болады да, мектепке дейінгі ересек шақта бейнелі ойлау жетіле

түседі. Ересекадамдар мен 5 жастағы балалардың ойлауының айырмашылығы- бала заттар

мен құбылыстарды қалай қабылдаса, солай деп түсінеді, оның ішкі қатынастарын көре

алмайды.

Баланың мінез-құлқының қалыптасуына жүйелі ұйымдастырылған оқу –тәрбие жұмыстары

тікелей әсер етеді. 3-7 жаста бала ағзасының дамуы арта түседі де, ой еңбегімен шешілетін

күрделі мәселелерді шешуге талпынады. «Бұл кім?», «Аты не?», «Неге?» деген сұрақтарды

үлкендерге жиі қояды.

Мектепке дейінгі ұйым психологы ұжым мүшелерімен, ата-аналармен топтық және жеке

жұмыстар түрлері –психологиялық кеңестер, тренингтер, дамыту сабақтарымен түзету

жұмыстарымен жүргізу негізінде өз жұмысының жетістіктерін көре алады.

Мектепке дейінгі мекемеде психолог топты аралап балалармен танысады. Қырқүйек

айында балалардың таным деңгейін, ортаға бейімделуін, тәрбиешімен қарым-қатынасын

анықтайды. Балалардың танымдық процестерін - қабылдауын, ойлауын, есте сақтауын,

қиялын, зейінін жекелеп диагностикалау қажет.

Әр баланың даму психологиясы ерекше, кейбір баланың есте сақтау қабілеті өте жоғары,

ал зейіні төмен болып келеді. Сол сияқты баланың зейінін тұрақтандыруға баламен ойын

түрінде жұмыс жүргізуге болады. Баланың жас ерекшеліктерін ескере отырып әр түрлі

деңгейде аламыз.

Мысалы: Зейінге арналған ойын жаттығулар. Бала 6 жаста баламен сөйлесемін сен бала

бақшаға келе жатырсың, есіктен ішке ендің оң жаққа бұрылдың, кімді көрдің?……….

Топқа кіргенше сондай сұрақтар арқылы баланың тілін дамыту арқылы, еске түсіру арқылы,

зейінін тұрақтандырамыз.

Суреттер арқылы «Бірдей екі көбелекті тап».

Ойындар арқылы «Шапалақ» т.б.

Қиялға арналған жаттығу, ойындар жүргіземіз.

Мысалы: Ойын арқылы «Менің көңіл күйім»

Қиялдау арқылы ертегіні, әңгімені жалғастыр. Мысалы: «Адалдос» әңгімені жалғастыру.

Ойлау арқылы дамыту. «Қарама-қарсы сөзді ата».

Ойлауға арналған жаттығулар. Күзетшінің басында торғай отыр. Күзетші не істеп отыр?

(Күзетші ұйықтап отыр) т.б.

Қабылдауға арналған ойын жаттығулар.

Ойын «Әр түсті тап», «Уақытты қабылдау жаттығуы»

Суретті көрсету арқылы заттарға ұқсата білу.

Есте сақтауға арналған ойын жаттығулар.

Ойын «Төртқ ұбылыс», «Көңілді шеңбер», «Орныңды тап».

36

Ойын арқылы баланың ой-өрісін, тілінің дамуын, зейінін, барлық қабілетін дамыта аламыз.

Бала бақша баланың тұлғалық қасиетін дамытады. Адамгершілкке, еңбекке, имандыққа,

мәдениеттілкке, адалдыққа, тазалыққа, сұлулыққа барлық жақсы қасиеттерге баулиды. Білімге

құштарлығын арттырады.

Қорыта айтар болсақ, психолог қызметі бүгінгі қоғамда жоғары сұраныста. Алайда

психолог қызметінің түрлі бағыттары бар екендігін ұмытпаған жөн. Мен, мектепке дейінгі

ұйымдағы психолог қызметін қолға алып отырмын. Бүгінгі көтерілген мәселеде мектеп

жасына дейінгі балалармен жұмыс жүргізу үшін ең алдымен балалардың жас ерекшелік

психологиясына мән беруді ұсындым және өз тәжірибемде қолданыс тапқан әдістемелерге

қысқаша сипаттама беріп өттім. Бұл ауқымды мәселені бір қыры ғана.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1.Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011–2020 жылдарға арналған

мемлекеттік бағдарламасы.

2.Альябева Е.А.«Балабақшадағы психогимнастика» Психологтар мен педагогтарға арналған

методикалық материалдар. Москва 2007.

3.Бабина Н.600 практикалық ұсыныстар. 0 жастан 9 жасқа дейін. Москва 2002.

4.Конюхов Н.И. Практик-психологтың сөздігі. Воронеж 1996.

37

Әдістемелік қоржыннан

ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ӘДІСТЕРДІ ПАЙДАЛАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ Торебекова Эльмира Абсематовна

«Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы Атырау облысы бойынша ПҚБАИ

«Тұлғаны тәрбиелеу және әлеуметтендіру» кафедрасының меңгерушісі, қазақ тілі мен әдебиеті мамандығының магистрі

«Қазіргі заманда жастарға ақпараттық технологиямен байланысты әлемдік стандартқа сай

мүдделі жаңа білім беру өте қажет»

Н.Ә. Назарбаев Қазіргі таңда оқытуда жаңа идеяларды әр сабақта жан-жақты қолданып, жаңаша оқытудың

тиімді жолдарын тауып, жүйелі түрде қолдану- заман талабы болып отыр.

Оқытудың парадигмасы өзгерді. Білім берудің мазмұны жаңарып, жаңаша көзқарас пайда

болды. Осыған байланысты ұстаздар алдында оқытудың әдіс-тәсілдерін үнемі жаңартып

отыру және технологияларды меңгеру, оны тиімді қолдана білу міндеті тұр.

Жаңа бағдарлама мұғалімдерге қазіргі заманға оқыту әдістерін жеті модуль арқылы

ұсынады.

1. Білім беру мен білім алудағы жаңа тәсілдер.

2. Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету.

3. Білім беру үшін бағалау және оқуды бағалау.

4. Білім беруде ақпараттық-коммуникациялық технологиларды пйдалану.

5. Оқушылардың жас ерекшеліктеріне қарай білім беру және оқыту.

6. Талантты және дарынды балаларды оқыту.

7. Білім берудегі басқарушы және көшбасшылық.

Қазіргі заман талабына сай білім беру–бұл қоғам мүшелерінің адамгершілік,

интеллектуалды, мәдени дамуының жоғары деңгейлік және кәсіби біліктілігін қамтамасыз

етуге бағытталған тәрбие беру мен оқытудың үздіксіз үрдісі екендігі белгілі. Осы орайда

оқушылардың танымдық қабілетін дамыту, білім сапасын арттырумен қатар ақыл-ой

шығармашылық белсенділіктерін жетілдіру үшін жеке пәндерді оқытудың тиімді әдістері мен

тәсілдерін іздестіру, қазіргі білім беру саласының алдындағы өзекті мәселелердің бірі болыр

отыр.

«Біз өзіміздің болашағымызды, жеке балаларымыздың болашағын қандай күйде көргіміз

келеді осыны айқындап алатын уақыт жетті!» деп көрсетілген Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың

2030 жылға арналған стратегиялық бағдарламасында. Сондықтан еліміздегі ұлттық қоғамды

кемелдендіру ел болашағы жас ұрпақты жаңа инновациялық әдісте рухтық тәлім және білім

негіздерімен қаруландырып, қалыптастыру қажет.

Жаңа технологиялар теориялық тұрғыда дәлелденіп, тәжірибеде жақсы нәтижелер беруде.

Жаңа педагогикалық технологияларды күнделікті сабақ үрдісінде пайдалану үшін, әр

мұғалім алдында отырған оқушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, педагогтық

мақсатына, мүддесіне сай, өзінің шеберлігіне орай таңдап алады. Бұл жаңа технологиялар –

оқушылардың шығармашылық қабілеттерін, терең ойлай білуін, теориялық негіздерін,

эстетикалық көзқарастарын пайымдауын, баға беруін, танымдық белсенділігін дамытуға

бағытталған. Жалпы оқу-тәрбие үрдісін жаңаша дамыту, яғни оның нәтижесінің жоғары

деңгейде болуын қадағалау жаңашыл педагогтердің қолында болды. Бұл жаңашыл

педагогтардың мақсаты – оқушылардың алатын білімдерін сапалы ету, оның толыққанды жеке

тұлға болып қалыптасуына негіз болу.

38

Ақпараттық технологиялар. Ақпараттық–коммуникациялық технологияны дамыту білім

берудің бір бөлігі. Қазіргі таңда заман ағымына сай күнделікті сабақта комьпютер,

электрондық оқулық, интерактивті тақта қолдану жақсы нәтиже беруде. Білім беру жүйесі

электрондық байланыс, ақпарат алмасу, интернет, электрондық пошта, он-лайн сабақтар

арқылы іске асырылуда. Жоспарланған сабақты тиімді өткізуге көмектеседі, оқушының ой-

өрісінің дамуына, зерттеулік жұмыстар жүргізуіне ықпал етеді. Мұғалімдер ақпараттық-

коммуникациялық технологияларды сенімді және сыни тұрғыдан пайдаланушыларға

айналады. Оқытуда АКТ қолдану сабақты біржақты түсіндіруден екі жақты байланыс арқылы

түсінуге ауысады. Бұнда оқушы оқу үрдісіне белсенді қатысу арқылы берілген материалды

оңай меңгеруге мүмкіндік алады.

Сабақта ақпараттық – коммуникациялық технологияны пайдаланудың тиімділігі:

- оқушының өз бетімен жұмысы;

- аз уақытта көп білім алып, уақытты үнемдеу;

- білім-білік дағдыларын тест тапсырмалары арқылы тексеру;

- шығармашылық тапсырмалар орындау;

- қашықтықтан білім алу мүмкіндігінің туындауы;

- қажетті ақпаратты жедел түрде алу мүмкіндігі;

- оқушының ой-өрісін дүниетанымын кеңейтуге ықпалы зор.

Интерактивті тақта. «Активті экран» кешені білім үрдісінде қолданылатын ақпаратты

көрсетуге және оны компьютермен басқаруға тағайындалған әмбебап интерактивтік жүйе

болып табылады. Сабақ түсіндіру барысында мұғалім тақта алдында тұрып, бір мезетте

мәтіндік, аудио, бейне құжаттарды DVD, CD-ROM және Интернет ресустарын қарастыру,

ақпарат сақтау, белгі жасау тышқанды ауыстыратын арнайы қалам арқылы жазулар жазу және

т.б. әрекеттерді жеңіл орындай алады.

Интерактивті құралдарды сабаққта пайдаланғанда дидактикалық бірнеше мәселелерді

шешуге көмектеседі:

- пән бойынша базалық білімді меңгерту;

- алған білімді жүйелеу;

- өзін-өзі бақылау дағдыларын қалыптастыру;

- жалпы оқуға деген ынтасын арттыру;

- оқушыларға оқу материалдарымен өздігінен жұмыс істегенде әдістемелік көмек беру.

Бұл технологияны оқу материалын хабарлау және оқушылардың ақпаратты меңгеруін

ұйымдастыру арқылы көзбен көру жадын іске қосқанда арта түсетін қабылдау

мүмкіндіктерімен қамтамасыз ететін әдіс деп қарауға болады.

Жаңа технологияның бізге ұсынып отырған тағы бір жетістігі бұл әрине мультимедиялық

оқулығымыз–электрондық оқулық. Электрондық оқулықты пайдалану мұғалімнің ғылыми-

әдістемелік потенциалын дамытып, оның сабақ үстіндегі еңбегін жеңілдетеді. Электрондық

оқулықты қарапайым оқулықтарға қарағанда пайдалану ыңғайлы және оларда өзін-өзі тексеру

жүйесі бар. Мұғалім үшін электрондық оқулық бұл күнбе-күн дамытылып тұратын ашық

түрдегі әдістемелік жүйе, оны әр мұғалім өз педагогикалық тәжірибесіндегі материалдарымен

толықтырып, әрі қарай жетілдіре алады. Электрондық оқулық арқылы түрлі суреттер,

видеокөріністер, дыбыс және музыка тыңдатып көрсетуге болады.

Диалогтық оқыту. Мақсаты– оқушылардың бір-бірімен білім алмасуын, қарым-қатынас

жасауын, ойлау деңгейін, сөйлеу дағдысын арттыруды көздейді. Оқушыларға өмірлік

дағдыларды меңгерту барысында үнемі балалардың өміріне қатысты, қоршаған ортаға

байланысты әрқилы жағдаяттарды қойып, балаларға өз бетімен шешуге ұсынуы, өз ойларын

ашық жеткізуіне, ұсыныс-пікірлерін ортаға еркін салуына жағдай туғызып отыруды талап

етеді.

39

Нәтижесінде әр оқушының сөздік қоры молайады, сұраққа толық жауап беруді үйренуде,

оқушылардың ізденімпаздық қабілеті дами бастады, еркін сөйлеуді, өз пікірін топ алдында

қорғай алу қабілеті арта бастады.

Сыни тұрғыдан ойлау әдісі–өзіндік жеке ойлау болып табылады. Ол өз алдына өзіне сұрақ

қойып және үнемі сол сұраққа жауап іздеп, шешімін табуды қажет ететін мәселені анықтауды

сыни тұрғыдан ойлауға үйрету деп аталған бұл әдісті қолданудағы мақсат бір емес екі

пайданы көздейді. Ол оқушылардың және мұғалімдердің сыни тұрғыдан ойлауын дамыту.

Қорытыда айтқанда, Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасуы орта білім беру

жүйесінің дамуымен тығыз байланысты. Қай халықтың, қай ұлттың болсын толығып өсуіне

рухани әрі мәдени дамуына басты ықпал жасайтын тірегі де, түп қазығы да–мектеп. Бүгінгі

бала – ертеңгі жаңа әлем. Сондықтан да, білім жүйесін дамытуда осы заманға сай білімді әрі

білікті оқушы даярлау ұстаздардың басты міндеті болып табылады.

Әдебиеттер: 1. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан-2030 Жолдауы. – Алматы: Білім,1997, - 59-б.

2. Шардарбекова Д.Н. Юілім берудің жаңа технологиялары. – А: Қазақстан мектебі, №9.

3. Бұзаубақова К.Ж. Жаңа педагогикалық технология. – 2003.

4. Жонтаева Ж. Оқу бағдарламаларының мазмұнын жаңарту. -2016, №15. 52.

ИГРОВОЙ МЕТОД ОБУЧЕНИЯ НА УРОКАХ АНГЛИЙСКОГО ЯЗЫКА Ержанова Гулнара Турлыбекқызы

Учитель английского языка Специализированная школа – гимназия

№30 для одаренных детей с обучением на трех языках

Игровые технологии используются в обучении с незапамятных времен. В настоящее время

они широко используются в сфере начального образования, а также в средней школе.

Обучающая игра-есть одна из форм организации речевой ситуации, используемой в

учебных целях. В основе обучаемой игры лежит организованное речевое общение учащихся в

соответствии с распределенными между ними ролями и игровым сюжетом. Сам термин

«игра» на различных языках соответствует понятиям о шутке и смехе, легкости и

удовольствии и указывает на связь этого процесса с положительными эмоциями.

Игра всегда предполагает принятие решения. Но для детей игра прежде всего -

увлекательное занятие. Этим игра привлекает учителей. В игре все равны. Она посильна даже

самым слабым ученикам. Чувство равенства, атмосфера увлеченности и радости, ощущение

посильности заданий-все это дает ребятам возможность преодолеть стеснительность,

мешающую свободно употреблять в речи слова чужого языка, и благотворно сказывается на

результатах обучения.

Место игр на уроке и отводимое игре время зависят от ряда факторов подготовки

учащихся, изучаемого материала, целей и условий урока и т. д. Например, если игра

используется в качестве тренировочного упражнения при первичном закреплении, то ей

можно отвести 20-25 минут урока.

В дальнейшем та же игра может проводиться повторением уже пройденного материала.

Одна и та же игра может быть использована на различных этапах урока. Следует помнить, что

при всей привлекательности и эффективности игр необходимо соблюдать чувство меры, иначе

они утомят учащихся и потеряют свежесть эмоционального воздействия.

Психологические исследования показывают, что в период с 1 по 11 класс, когда

осуществляется изучение иностранного языка, развитие школьников проходит несколько

возрастных стадий. Младшему школьному возрасту, в котором начинается изучение

иностранного языка, предшествует не просто более ранний, дошкольный возрастной период,

40

но также более ранняя форма ведущей деятельности-игра. В возрасте 7-11 лет, ведущей

деятельностью становится учение.

Для этого возраста характерна яркость и непосредственность восприятия, легкость

вхождения в образы. Дети с удовольствием участвуют в любой деятельности, предложенной

учителем. Сама новизна позиции ученика обеспечивает эмоционально положительное

отношение к ней. Главное, чтобы учитель постоянно подкреплял это отношение

одобрительным оцениванием каждого ребенка и его деятельности.

Обучающая игра может эффективно использоваться на уроках иностранного языка с

учетом основных положений теории ведущей деятельности и содержания возрастных

периодов развития школьников, исследований проблем общения и речевой деятельности:

- младший школьный возраст: сюжетная ролевая игра сказочного содержания;

- средний школьный возраст: сюжетная ролевая игра бытового содержания;

-старший школьный возраст: имитационная ролевая игра познавательного содержания;

имитационная ролевая игра мировоззренческого содержания; имитационная деловая игра;

ролевая игра обиходного содержания (речевой этикет и культура поведения)

Функции обучающих игр

Ролевая игра выполняет в учебном процессе четыре основные функции: мотивационно-

побудительную, обучающую, воспитательную, ориентирующую.

Являясь моделью межличностного общения, ролевая игра вызывает потребность в общении

на иностранном языке, и в этом смысле она выполняет мотивационно-побудительную

функцию. Обучающая игра определяет выбор языковых средств, способствует развитию

речевых навыков и умений, позволяет моделировать общение учащихся в различных речевых

ситуациях, другими словами, ролевая игра представляет собой упражнение для овладения

навыками и умениями диалогической речи в условиях межличностного общения. В этом

плане игра обеспечивает обучающую функцию.

Здесь речь идет о воспитательной функции обучающих игр. Обучающая игра формирует у

школьников способность сыграть роль другого человека, увидеть себя с позиции партнера по

общению. Она ориентирует учащихся на планирование собственного речевого поведения и

поведения собеседника, развивает умение контролировать свои поступки, давать объективную

оценку поступкам других.

Следовательно, обучающая игра выполняет ориентирующую функцию.

Обучающая игра способствует формированию учебного сотрудничества и партнерства.

Ведь исполнение этюда предполагает охват группы учащихся (ролевая игра строится не

только на основе диалога, но и полилога), которые должны слаженно взаимодействовать,

точно учитывая реакции друг - друга, помогать друг - другу.

При распределении ролей следует учитывать как языковые,так и «актерские» возможности

учащихся, поручая одним более вербальные, другим – пантомимные роли, третьих же

назначая на роли «суфлеров», давая им право подсказывать на основе текста. Таким образом,

при правильной постановке дела игру можно расценивать как организационную форму,

способствующую созданию сплоченного коллектива, и в этом ее воспитывающее значение.

Обучающая игра имеет образовательное значение. Учащиеся, хотя и в элементарной

форме, знакомятся с технологией театра. Поощряется всякая выдумка, ибо в учебных

условиях возможности в этом отношении ограничены, а для изобретательности открываются

большие просторы. Само же перевоплощение способствует расширению психологического

диапазона, пониманию других людей.

Основные требования к обучающим играм:

Игра должна стимулировать мотивацию учения, вызывать у школьников интерес и

желание хорошо выполнить задание,ее следует проводить на основе ситуации, адекватной

реальной ситуации общения.

Обучающую игру нужно хорошо подготовить с точки зрения, как содержания, так и

формы, четко организовывать. Важно, чтобы учащиеся были убеждены в необходимости

41

хорошо исполнить ту или иную роль. Только при этом условии их речь будет естественной и

убедительной.

Обучающая игра должна быть принята всей группой.

Она непременно проводится в доброжелательной творческой атмосфере, вызывает у

школьников чувство удовлетворения, радости. Чем свободнее чувствует себя ученик в

обучающей игре, тем инициативнее он будет в общении.

Игра организуется таким образом, чтобы учащиеся могли в активном речевом общении

с максимальной эффективностью использовать отрабатываемый речевой материал.

Учитель непременно сам верит в обучающую игру, в ее эффективность. Только при

этом условии он может добиться хороших результатов.

Большую значимость приобретает умение учителя установить контакт с ребятами.

Создание благоприятной, доброжелательной атмосферы на занятии – очень важный

фактор. В процессе игры учитель иногда может взять себе какую-либо роль, однако не

главную, чтобы игра не превратилась в традиционную форму работы под руководством.

Учитель же управляет процессом общения. В ходе игры учитель не исправляет ошибки, а

лишь незаметно для учащихся записывает их, чтобы на следующем занятии обсудить

наиболее типичные.

Таким образом, обучающие игры могут эффективно использоваться на уроках с учащимися

разного возраста, если учитываются основные положения теории ведущей деятельности,

исследования проблем общения и речевой деятельности. Обучающая игра обладает большими

возможностями в практическом, образовательном и воспитательном отношениях.

Литература:

1.Конышева А.В. «Игровой метод в обучении иностранному языку» М: 2006.

42

Педагогтік зерттеулер

ГОСУДАРСТВЕННАЯ ГРАНИЦА КАЗАХСТАНА – ДОСТИЖЕНИЕ НЕЗАВИСИМОСТИ Букенова Светлана Сераливна

преподаватель кафедры психолого-педагогического сопровождения образовательного процесса

Оформление государственной границы- значимое достижение Казахстана. Весомый вклад в

этот процесс внес Первый Президент страны Нурсултан Назарбаев.

После обретения независимости в числе первоочередных задач по укреплению

государственного суверенитета возникла необходимость юридического оформления границ с

сопредельными государствами. Казахстан обладает суверенным правом на

неприкосновенность своей территории. Государственная граница определяет пределы этой

территории, в чем состоит ее основное предназначение.

Положительного результата удалось достичь во многом благодаря Елбасы.

Стратегией развития Казахстана до 2030 года была поставлена политическая задача –

обеспечить национальную безопасность Республики Казахстан. Реализация этой задачи в

немалой степени зависела от вопросов определения и неприкосновенности границ.

1 декабря 1991 года состоялись первые всенародные выборы Президента Казахстана, на

которых Н. Назарбаев получил поддержку 98,7% избирателей. А уже 16 декабря Верховный

Совет Казахской ССР принял Конституционный Закон «О государственной независимости

РК», и страна была переименована в РК. С этого момента начался новый этап в истории

Казахстана, который сам Н.Назарбаев в одноименной книге назвал «Эра независимости».

Современный Казахстан через 27 лет после провозглашения независимости - полноправный

член мирового сообщества, страна с сильной экономикой и большими планами на будущее.

Под руководством Н.Назарбаева в Казахстане создана успешная модель рыночной

экономики, сочетающая частную собственность и государственное регулирование, свободную

конкуренцию и высокий уровень социальной защиты. Страна стала надежн ым партнером для

зарубежных компаний, благодаря чему обеспечен приток в Казахстан подавляющей части

прямых иностранных инвестиций, приходящихся на весь Центрально-Азиатский регион.

Устойчивый экономический рост, наличие стратегических золотовалютных запасов

обеспечивают успешную реализацию многочисленных государственных и отраслевых

программ, нацеленных на диверсификацию экономики, модернизацию промышленности и

агропромышленного комплекса, развитие человеческого капитала.

Не менее важны, чем успешное развитие экономики и сохранение внутренней

стабильности, успехи внешней политики Казахстана. И здесь особенно отчетливо видна роль

Главы государства, который с первых лет независимости определил стратегический курс на

мирное сосуществование и сотрудничество с государствами-соседями, с другими странами в

новых условиях многополярного мира. Именно благодаря миролюбивой и взвешенной

внешней политике стали возможными быстрые успехи Казахстана в социально-

экономическом развитии, финансовой, законодательной сферах, достижение статуса одного из

государств-лидеров на постсоветском пространстве. Высокое доверие со стороны мирового

сообщества оказывается Казахстану как государству, первому в мире закрывшему

крупнейший ядерный испытательный полигон, твердо отказавшемуся от мощного ядерного

арсенала. Эти шаги, послужившие укреплению международного авторитета страны, были

сделаны по инициативе Главы государства, и ему для этого потребовались в свое время и

гражданское мужество, и твердость государственного деятели. Все это окупилось сторицей, и

сегодня, когда уже полностью завершается делимитация и демаркация государственных

границ Казахстана, становится еще более очевидной дальновидность и прозорливость Первого

Президента, сумевшего точно взвесить все плюсы и минусы, принять оптимальные решения в

43

непростой обстановке. Безопасность государственной границы Казахстана, ее делимитация и

демаркация были определены Президентом, как первостепенные задачи, от решения которых

зависела будущность независимого Казахстана. Еще на заре независимости Президент

выдвинул свой главный принцип: внешняя политика Республики Казахстан - продолжение ее

внутренней политики, инструмент внешнеполитического обеспечения общественно-

политической стабильности, национальной безопасности, создания благоприятных внешних

условий для дальнейшего экономического, социального, интеллектуального и культурного

развития и реформирования страны. Следуя этому принципу, Казахстан вплотную

приблизился к качественному уровню социально-экономического развития государств

Центральной и Восточной Европы. Во внешней политике Казахстана во все годы

независимости неизменным оставался курс на добрососедские отношения. Создана система

экономических, научно-технических и культурных связей, укреплена и расширена общая

инфраструктура коммуникаций и средств связи. Казахстан активно взаимодействует с

другими государствами и международными организациями в борьбе против международного

терроризма, незаконного распространения наркотиков и других нетрадиционных угроз.

Казахстан последовательно ведет курс на углубленное и эффективное участие в

существующих интеграционных структурах-СНГ, ЕАЭС, СВМДА, ШОС, ОДКБ, ООН, ОБСЕ,

ОЭСР и других, развивает двустороннее сотрудничество со странами Европы и Азии,

Америки, на выгодных условиях вступил во Всемирную Торговую Организацию. Высокий

уровень международного сотрудничества дает стране свободу для маневра и открывает

возможности интеграции в мировые экономические и политические отношения.

Международная политика Казахстана направлена на достижение международных гарантий

суверенитета и независимости нашего государства. Для установления дружественных

отношений с зарубежными странами была проведена огромная плодотворная работа. Свыше

120 стран официально признали и установили дипломатические отношения с Казахстаном.

История независимого Казахстана неразрывно будет связана с именем Лидера Нации,

Первого Президента Нурсултана Назарбаева.

Казахстан–одна из уважаемых стран мира.Мы привлекли огромное количество инвестиций,

мы создаем площадки для будущего финансового центра на нашей территории, мы создаем

возможности для развития. Все это стало возможным благодаря тому, что мы приняли

миролюбивую политику, обозначили свои приоритеты, и все эти годы мы видим результаты и

чувствуем плоды отказа от культа силы, от гонки вооружения.

Миролюбивая политика государства, развитие интеллектуального и экономического

потенциалов-залог будущего благополучия. Символом Казахстана можно считать нашу новую

прекрасную столицу Астану. Она, за короткий срок ставшая неповторимым, современным

мегаполисом, символизирует мощь и силу Казахстана.

Сейчас XXI век-век нового поколения, которому предстоит стать опорой молодого

государства.На нынешнее поколение возложена особая историческая ответственность–

сохранить и укрепить Независимость. Независимость является основой всего существования

государства. Именно укрепление Независимости–основной смысловой стержень деятельности

Главы государства и всех государственных органов.Вместе с тем, это самая важная ценность.

Государство и каждый гражданин страны должны прилагать максимум усилий для сохранения

Независимости.

Использованная литература:

1.Источникhttps://khabar.kz/ru/syuzhety-novosti/item/111316-stanovlenie-gosudarstvennosti-s-

pervym-prezidentom-respubliki-kazakhstan

2.Ссылку на inform.kz https://www.inform.kz/ru/27-let-nezavisimosti-kazahstana-strategicheskoe-

videnie-nursultana-nazarbaeva-vsegda-bylo-vernym_a3476803

3.Источник: https://24.kz/ru/news/social/item/323781-oformlenie-gosudarstvennoj-granitsy-

znachimoe-dostizhenie-kazakhstana

4. Источник материалы сайта ktk.kz

44

НӘТИЖЕГЕ БАҒЫТТАЛҒАН БІЛІМ ОРДАСЫНА -10 ЖЫЛ Избасканова Дамели Калиевна

«Ы.Алтынсарин» белгісі, «ҚР Білім беру ісінің үздігі» төсбелгісі,

«Білім беруді дамытуға қосқан үлесі үшін» төсбелгісінің иесі

"Қазақтың тағдыры да, келешекте ел болуы да мектебінің қалай құрылуына барып тіреледі"

деген Мағжан Жұмабаевтың сөзінің өмірдегі маңызы әлі де өз мәнін жоғалтқан жоқ. Бұл

егеменді еліміздің ертеңін білім нәрімен сусындатар білім ошақтарының көбеюіне жол салып

Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың "100 мектеп,100 аурухана" бағдарламасы негізінде алғаш рет

2008 жылдың 25 желтоқсаны күні Атырау облысы бойынша лингвистикалық бағытта зәулім

де, жаңа мектеп ашылған болатын. Осы, №34 лингвистикалық мектеп-гимназиясының

ашылғанына-10 жыл толып отыр. Білім ордасы 71 мұғалім, 639 оқушымен жұмысын бастаса,

бүгінгі таңда 150 ге тарта мұғалім, 1700 ге жуық шәкірт білім алуда. Мектептің

лингвистикалық бағыттағы жұмысын дамыту бағытында 2009-2020 жылдарға арналған

стратегиялық даму бағдарламасы жасалып, аталған бағдарлама негізінде "Полилингвист тұлға

-жасампаз мектепте" жобасы құрылды. Жобаны іске асыру 4 кезең бойынша-

"Қалыптастыру"кезеңі 2009-2012жж., "Бейімделу"кезеңі 2012-2015жж., "Даму"кезеңі 2015-

2018жж., "Нәтижеге қол жеткізу" кезеңдері негізінде жоспарланды. Ақпараттық-

коммуникациялық технологияларды пайдалану арқылы әлемдік деңгейдегі білімге

ұмтылатын көптілді білім моделін қалыптастыру мақсатын алға қойған білім ордасы жаңа

идеялар мен тиімді технологияларды, инновациялық бағыттарды ұстана отырып, жалпы білім

беретін мектептің заманауи моделін қалыптастыруды жүзеге асырды. Лингвистикалық

бағытта ашылған мектепте қазақ тілі, орыс тілі, ағылшын тілі, неміс тілі, француз тілі, түрік

тілі, қытай тілдерінен оқушылар дәріс алып, жеті тілді терең меңгеру бағытында аптаның

алты күні жеті тілге арналып сол елдердің тарихы, мәдениеті, салт-дәстүрі туралы толық

мәлімет алып отырды. "Жеті жұрттың тілін біл, жеті түрлі ілім іл"деген қағиданы бойына

сіңірген оқушылардың тілдерді меңгеруге деген құлшыныстары жоғары болды. Оқу-тәрбие

саласындағы тәжірибе алмасу, озық үлгідегі жұмыстарын тарату мақсатында мектебімізде

қала, облыс, республика көлеміндегі семинарлар мен конференциялар, түрлі сайыстар мен

байқаулар бірнеше рет өткізілді. Білім беруді дамыту мен білім алушыларды әлеуметтік

бейімдеуде шет елдік әріптестермен, өкілдермен кездесулер өткізіп, мектеп ұстаздары жеке

тұлғаның интеллектуалдық, шығармашылық, көшбасшылық қасиеттерін дамытуға баса назар

аудара отырып, лингвистикалық бағыттағы жұмыстарын жоғары деңгейде көрсете білді.

Облысымызға іссапармен келген неміс қызы Ольга Августвна Гаун, Қазақстан-Британ

университетінің директоры Гаджиев Фуат Аслан Оглы, қытайлық әріптес, шотланндық

Дэвид Селлин, араб ұлтының өкілі Абдолла Шахид, франция елшілігінің өкілі Ноенго Ларуй,

жапондық Айки ханыммен, венгрия елінің Яшон Кодонали атындағы қолданбалы ғылымдар

университетінің профессоры, ағылщын және американ әдебиеттерінің докторы Кристина

Кодомен түрлі тақырыпта кездесулер өткізіп, шет елдік әріптестер мектебіміздің

лингвистикалық бағытта жүргізіліп отырған мұғалімдердің жұмыстарымен танысып,

оқушылардың білімдерін, тілдерді таза меңгерулерін, өнерлерін жоғары бағалады.

"Елдің болашағы білімді ұрпақтың қолында" деген Н.Ә.Назарбаевтың қағидалы сөзі

оқушылардың сапалы білімге қол жеткізуіне үндесе, мектеп мұғалімдерінің үздіксіз еңбегінің

нәтижесінде Қуанышева А., Сайынова Д., Құдабаева А., Ұлықпанова М., Ниязова А. "Алтын

белгі" иеленді.Мұхитова А., Сағитова Д., Рахметова М., Каримов М., Данияр Г.,Қонысбаева І.,

Іңірбаева К. халықаралық ғылыми жобалар байқауының жеңімпаздары атанса, Нұрханұлы Е.,

Сарсенғалиева М., Ақболатова А., Болатова Д., Өтебақ Б., Асанова А., Жолшыбеков И.

республикалық ғылыми жобалар байқауының, Бақытова Л., Маратов А., Маратова Л.,

Әділбекова Ә., Насырова А. республикалық пәндік олимпиада жеңімпаздары атанды. Мектеп

партасында отырып Алматы қаласындағы С.Демирель университетінің грантын жеңіп алған

Мұратқызы П., Олжағалиев А., Ниязова А., Германия елінің жоғары оқу орындарының грант

45

жеңіп алған Сейіткерей Д. пен Іңірбаева К., "Халықаралық "FLEX" бағдарламасың грантын

жеңіп алып, Америка Құрама Штатынан 11 сынып бойынша білім алып келген Сейіткерей Д.,

"Дарынды балалар-Қазақстанның болашағы" атты халықаралық энциклопедияға енген

Қияқбаев Б., Данияр Г., Қожағалиев Ә. кішкентай ғана жүрегінен толағайдай жарып шыққан

жыр шумақтары оқырманға жол тартқан ақын бүлдіршініміз Ниетқалиева Ардақтымның

еңбегін, халықаралық, республикалық жасөспірімдер арасындағы бірнеше рет бас жүлде

иеленген ер балалардан құралған баскетбол командасы, облыстан бас жүлдеге ие болып,

Өскемен қаласында өткен республикалық "Жол қозғалысының жас инспекторлары" слетіне

қатысқан жеңімпаздарымыз, халықаралық, республикалық байқаулардың жеңімпаздары

Ермұханова А.,Жолдыбаева А.,Құрманалиева Ф.,Харифуллина Ә.,Максимова Ж., Ғалламов А.,

Тілегенов Н., Шагирова А., Орынбасарова А., Қапсалиқова Д., Ізғали Қ., Жазықбай М.,

Амангелді Ж., Ақдәулетов А., Хайролла Н., Қазыкеш Ш., Өтебақ Б., Құрманалиев Е.

халықаралық байқаулар мен сайыстардың 1-2 орын иегерлері Сұлтанова Г., Төлегенова А.,

Сенбаев А., Руслан Д., Әділ М., Сейілхан Д., Жексенбай Н., Сейдолла Д., Рахман Ф.,

Әбілхайыр А., Исмағанбетова Г., Әділ Д. сынды шәкірттер мектептің абыройын асқақтатып

отырды. Лингвистикалық бағыттағы жұмысты дамыту бағытында Х.Досмұхамедұлы

атындағы Атырау мемлекеттік педагогикалық университетінің Әлем тілдері факультетімен

меморандумға отырып, бірлесе жұмыстар жүргізіп, тәжірибе алмасу бағытында мектептен

шетел кабинеті жасақталып ашылды. Заманауи мектептің оқу-тәрбие жұмысын жоспарлау

мен жобалауда ұжымның ата-анамен бірлескен жүмысы жүйелі жүргізіліп, мектеп

формасының бірізділігі жолға қойылды. 2010 жылы республика мектептеріндегі оқушы

формасының үлгісі туралы ҚР Білім және ғылым министрімен онлайн арқылы кездесуде

облыс атынан біздің мектебіміздің ұстаздары мен оқушылары формасының үлгісі ұсынылып,

сұхбат жүргізілді. Мектеп формасы ұстаздар мен оқушылар арасында әлі де сақталуда.

Мектеп ұстаздарының шығармашылық ізденісінің нәтижесінде мектебімізден құрылған

"Ақжелең" домбыра ансамблі, "Балбөбек", "Айгөлек", "Гүлдер"би топтары, "Нұр-Решан"

эстрадалық ансамблі, "Вокаль", "34 серілері", КВН командасы, "Жас қыран", "Зерек", "Мөлдір

бастау", "Сөз маржаны", "Білім көкжиегі", "Полиглот", "Этнография", "Жасыл желек",

"Қылқалам", "Ақберен", "Ұшқын театры", терме, бисер, өрнек, тоғызқұмалақ, шахмат, футбол,

стол теннисі үйірмелеріне қатысқан оқушылар көптеген байқаулардан жүлдемен оралды.

Ұжымның ата-анамен, оқушылармен бірлескен жүйелі жұмыстар жүргізуінің нәтижесі өз

жемісін берді. Оның дәлелі, 2011 жылы "Білім ұясы"III республикалық "Үздік білім беру

менеджері" конкурсынан 2 орын,"Үздік білім беретін мектеп" конкурсынан "Ұжымның ерен

еңбегі үшін" Алғыс хатына ие болуымыз, "Белес" номинациясын жеңіп алып,, мектебіміздің

соңғы қоңырау салтанаты тікелей эфирден республика көлеміне таратылуы 2016 жылдың

қорытындысымен "Үздік ұжым" атануымыз. Шоқтығы биік білім ордаларының, іргелі

мектептер қатарынан көрінуіміз, озық ойлы, жаңашыл, шығармашылықпен еңбек етіп жүрген

мектеп ұстаздарының өлшеусіз еңбегінің нәтижесі. Заман талабына сай инновациялық жаңа

технологиялармен қаруланған, ізденімпаз ұстаздарымыздың жылма жылғы жеткен

жетістіктерінің санына жету мүмкін емес. Бір сөзбен айтқанда, мектеп-гимназияда өзіндік тың

идеяларымен, көзқарастарымен танылып, оқу-тәрбие бағдарламаларының авторлары атанған,

республикалық, халықаралық деңгейде тәжірибесі таратылған ұстаздар еңбек етіп келді.

Мектептің алғаш ашылған кезде қалыптасуына үлес қосқан аса қадірлі мектеп басшылары

Қамысбаев Ж., Бисенғалиева А., Мұханбетова М., Қорқытова С., Майлашева Ф., Нұрбаева Қ.,

Олжағалиев Д., Тлепбергенова Р., Ұғыбаева Г., Жасболатова Г., Қуанбаева А., Тлепиева Г.,

Ізтілеуова Г., Жиенбаева А., Қарағойшина Ә., Тәжібаев Ж., Мұхтарова М., Сағынғалиева Д.

болса, осы ізбен басшылық жұмысты абыроймен жалғастырған Сахаева С., Изтелеуова Ж.,

Шотаева А., Орынбасарова Ж., Сапарова Ә., Төлепова С., Гумарова Ж., Нұрғалиева Б.,

Нұрманова А., Сұлтанғалиева А., Жоламанова Р. сол сияқты үлкен құрметке ие ұстаздарымыз

Түгелбаева Н., Дүйсен Н., Сисенова А., Бектурлина А., Жұмалиев Н., Тұрғалиев С., Тлегенова

Г., Сейтқалиева Ш., Умарова Г., Есенғазиева Л., Текеева Ж., Төлегенова К., Айсина С.,

46

Рахметова Э.,Утеуова А., Ғибратова И., Мырзагерейқызы Г., Шарифолла Г., Қаби Д.,

Қадірғалиева Н., Юсупова И., Ахметова Д., Гинаятуллина І., Дәулетова Ш., Изғалиева М.,

Абдолова И., Баймұханова Н., Досымбаева Г., Салиханова Р., Сисенбаева А., Аленова Б.,

Дюсенғалиева А.,Телеубаева Р., Рамазанова С., Рысқалиева А., Утешқалиева Х., Хайруллина

Р., Құлкенова А., Мұқанова Р., Борашева С., Құлмашева Г., Тәжімағанбетова А., мектеп

қызметкерлері Мұқанов С., Семғалиева Ә.,Қужаниязова С., Мұқанова Б., Қазанғапова

М.,Махметова А.,Сүндетова С.,Жолдасова Л., Тіріжанов М.; Көлбаев А., Құрмантаева Н.,

Қуандықова С., Аманғали Н., Салиев Е., Аштахаева А., Шманова Ж., Қарағаева М., Хамза Л.,

Кисенова А. еңбегін, сонымен қатар өз мамандығының майталмандары, ортамыздан ерте

бақилық болып, артына өшпес із қалдырған марқұм Мұхитова Ж., Шарипқалиева Н., Әбуова

А., Тасенова М., Құбылова Б. сынды әріптестер еңбегі ерекше атап өтуге тұрарлық. Адамзат

дамуының жаңа кезеңіне жаңа білім беру жүйесі, жаңа оқыту жүйесі, жаңа білім үлгісі сай

келуі тиіс. Мақсат-міндеті, бағы - бағдары айқын, жас ұрпаққа мектеп қабырғасынан-ақ әлем

тілдерін меңгертуге деген нақты жоспары бар "Полилингвист тұлға-жасампаз мектепте"

жобасына сәйкес, заманауи білім беруді жоспарлаған жұмысымыз өз нәтижесін көрсетті.

Мектеп мұғалімдерінің шетел педагогтерімен тәжірибе алмасуы, полилингвист тұлғаларды

қалыптастыратын шығармашыл топтардың құрылуы, негізгі пәндер бойынша ағылшын

тілінде дәріс беру, шәкірттердің шет елдерден білім алуына қол жеткізу, білім және тәрбие,

өнер бағыттары бойынша оқушыларды республикалық, халықаралық деңгейге шығаруды

жолға қойған жобаның алға қойған мақсаты жүзеге асты. Шәкірттеріміз келешекте

дөңгеленген дүниенің кез-келген жерінде терең білімімен көрініп, бағындырар белестері мен

алар асулары мол болсын демекпін.

ЖЕМҚОРЛЫҚҚА – ЖЕЗ НОҚТА!

Өтешова Гаухар Қазақстан Республикасының

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің Атырау облысы бойынша алдын алу және парасаттылық басқармасының бас маманы

Қазір бүкіл әлемде сыбайлас жемқорлықпен күресуді күшейту жұмысы үздіксіз жүргізілуде

және әрдайым жетілдірілу үстінде.

Демек, біздің елімізде де сыбайлас жемқорлықпен күресу маңызды мәселенің бірі. Осы

орайда республика бойынша жастардың бойына парасаттылықты, адалдықты, адамгершілік

пен ұлттық құндылықтарды насихаттау, сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті

қалыптастыру мақсатында бірқатар шаралар іске асырылды. Көптеген қарқынды жұмыстар

әлі де атқарылып жатыр.

Осы ретте, Қазақстан Республикасы Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс қимыл агенттігінің

(Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет) бастамасымен өңіріміздегі барлық орта білім беру

ошақтарында «Адал Ұрпақ» еріктілер клубы құрылды.

Бұл клубттың мақсаты – адамгершілік және ұлттық кұндылықтардың аясында өскелең

ұрпақтың бойына сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру және оған қарсы

тұруға дайын тұлғаларды тәрбиелеу. Атырау облысының өзінде 179 мектепте 3051-ден аса

адамды қамтитын «Адал Ұрпақ» ерікті клубтары бар.

Сондай-ақ, өткен жылдан бастап барлық жоғары және кәсіптік-техникалық білім беру

ұйымдарында «SANALY URPAQ» жобасы жүзеге асырылды.

«SANALY URPAQ» жобасының негізгі мақсаттарының бірі – білім беру саласындағы

сыбайлас жемқорлық көріністерін жою, еліне адал қызмет ететін ұрпақты тәрбиелеу, сыбайлас

жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру болып табылады. Жалпы, студенттер арасында

жүргізілетін сыбайлас жемқорлыққа қарсы шараларды ұйымдастыра отырып, азаматтардың

мемлекеттік билік институттарына сенімін арттырады.

47

Осы жоба аясында «Адал Ұрпақ» ерікті клуб мүшелері мен жауапты мамандар бекітілді.

Жастарды адалдыққа тәрбиелеу, олардың өз-өзін сынауына мүмкіндік беру мақсатында

барлық жоғары және арнаулы оқу орындарында «Адалдық дүкендері» ашылды. «Адалдық

дүкендерінде» кез-келген тұрмыстық қажеттіліктегі тауарлар (азық-түлік, кеңсе тауары және

т.б.) сатушысыз тұрады. Яғни тұтынушы өзіне қажетті тауарды алғаннан кейін тауар

бағасына сай төлемді төлеу арқылы сатушысыз сауда-саттық жүргізеді.

Бұдан басқа, биылғы жылдың ақпан айынан бастап департаменттің ұсынысы негізінде

облыстағы барлық орта білім ұйымдарында (мектептерде) «Адалдық дүкендерін» ашу

жөнінде ұсыныстар берілді. Қазіргі уақытта кәсіпкерлермен келісе отырып, облыстағы

165 мектепте «Адалдық дүкендері» ашылды.

Әрине, «SANALY URPAQ» жобалық кеңсесінің жұмысы тек қана «Адалдық дүкендерін»

ашып, осы шеңберде жұмыс жасау ғана емес. Сондай-ақ, жастармен бірлескен мәдени-

спорттық шаралар өткізу, студенттерді сыбайлас жемқорлыққа қарсы жүргізілетін шараларға

тарту, мемлекеттік қызметкерлердің жұмысымен таныстыру сияқты жұмыстарға белсенді

түрде араластыру болып табылады.

Сондай-ақ «SANALY URPAQ» жобалық кеңселерінің жұмыс бағыттарының бірі – ол

сыбайлас жемқорлық жағдайларын анықтау мақсатында студенттер арасында сауалнама

жүргізу. Ал, сауалнаманың нәтижелері білім беру ұйымдарының басшыларымен ескеріліп,

жемқорлық тәуекелдерін жою бойынша нақты шаралар қабылданады.

Жалпы, жыл басынан бері департаментпен «SANALY URPAQ» жобалық кеңсесінің

аясында көптеген шаралар ұйымдастырылды.

Атап айтқанда, облыстың жоғары оқу орындары мен арнаулы оқу орындарының

студенттері мемлекеттік қызметшілермен бірлесіп дебаттық турнир, семинар-трениг,

флэшмобтар, театрлық қойылым, слет, суреттер байқауы, бірыңғай «Адалдық сағаты» коучинг

форматында тәрбиелік шаралары өтті.

Қазіргі таңда «Адал Ұрпақ» еріктілер клубының жұмысы жалғасын тапты. Әрине, адал

ұрпақты тәрбиелеу бағытындағы жұмыстар күн тәртібінен түспек емес. Мұнда маңыздысы–

аталған жоба жұмысының нәтижелілігі. Осындай жобалар арқылы біз жастарымыздың

бойына моральдық қасиеттерді, соның ішінде әдептілік пен адалдықты

қалыптасуына бағыттаймыз.

48

Сабақ жоспарлары, сценарийлері

ДЫБЫСТАР ӘЛЕМІ НЕСІМЕН ҰНАЙДЫ? ДЫБЫС

Сембай Ақмеңді

Күні: 23.09.2019

Сынып: 1 «в»

Пәні: сауат ашу

Қатысқандар саны: 21

Қатыспағандар саны:

Мұғалім: Сембай Ақмеңді

Сабақтың тақырыбы Дыбыстар әлемі несімен ұнайды? Дыбыс

Осы сабақта қол

жеткізілетін оқу

мақсаттары(оқу

бағдарламасына

сілтеме)

1.1.4.1 мәтіннің мазмұнын тақырыбы немесе оның иллюстрациясы

бойынша болжау ;

1.2.9.1 әріпті тану, ажырату және оны дыбыспен сәйкестендіру :

1.3.8.1 жазу жолын, жоларалық кеңістікті, жолдың жоғарғы және төменгі

сызығын сақтап, әріп элементтерін каллиграфиялық талаптарға сай жазу.

Сабақтың

мақсаттары

Барлық оқушылар: мәтіннің мазмұнын тақырыбы немесе оның

иллюстрациясы бойынша болжайды.

Көпшілік оқушылар: Әріпті танып, ажыратады және дыбыспен

сәйкестендіреді.

Кейбір оқушылар: жазу жолын, жоларалық кеңістікті, жолдың жоғарғы

және төменгі сызығын сақтап, әріп элементтерін каллиграфиялық

талаптарға сай жазады

Бағалау

критерийлері

Әріпті танып, ажыратады және дыбыспен сәйкестендіре алады.

Құндылықтарды

дарыту

Оқушыларды бір-біріне деген құрмет көрсетуіне тәрбиелеу.

Пәнаралық байланыс Дүниетану, өзін-өзі тану

Тілдік құзыреттілік Дыбыс-звук-sound

Бастапқы бөлім Дыбыстар әлемі несімен ұнайды? Дыбыс

Сабақ барысы

Сабақтың

жоспарланған

кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет Ресурстар

Сабақтың

басы

2 минут

Ширату

Шақырамын сендерді

Жолдастарым кел бері

Толтырайық шаттыққа,

Дөңгеленген шеңберді

– Балалар, бір-біріміздің қолымыздан ұстап, алақан арқылы

жүректің жылуын сезініп үйренген қандай тамаша, қандай

қуаныш!

Жаңа сабақтың мақсатымен таныстыру

Сабақтың

ортасы

30 минут

1-тапсырма Ұ. «Суретпен жұмыс» 5 минут

Оқулықпен

жұмыс

49

Талдау сұрақтары:

- Суретте қандай іс-әрекеттер көріп тұрсың?

- Қандай жағдайда дыбыс шығарамыз?

- Күнделікті өмірде қандай дыбыстар қолданасың?

Есте сақта!

Дыбыстарды айтамыз және естиміз.Әріптерді көреміз және

жазамыз.

Дескриптор: сюжетті суреттер арқылы қолданылатын

дыбыстар туралы айтады.

Кері байланыс: Дыбыстарды анық айт!

Мадақтау: Жарайсың, жақсы айттың!

2-тапсырма.

Т. «Кім көп біледі?» ойыны 10 минут

Әр топтағы әріптерге қара.Сен қайсысың білесің?

Жоғарыдағы сөздердің ішінен таныс сөзді тап.

Дескриптор: таныс әріптерді атап, дауысты немесе дауыссыз

екенін ажыратады.

Кері байланыс: Дыбыстарды дұрыс айт!

Мадақтау: Керемет айттың!

Жазылым. 7 минут

Тапсырма:

- Дәптер бетіндегі суреттерді бояу;

- Әртүрлі (түзу, қисық, сынық) сызықтар сызу;

- Үзік сызықтарды бастырып жүргізу;

Дескриптор: жазу жолын, жоларалық кеңістікті, жолдың

жоғарғы және төменгі сызығын сақтай отырып, элементтерді

дұрыс салады.

Кері байланыс: Әдемі, көркем жаз!

Мадақтау: Әдемі

Саралау (8 минут)

Ж.Тапсырма. «Ойнайық та ойлайық!» ойыны

Бір-біріне дыбыстарды айтады және оның дауыссыз немесе

дауысты екенін ажыратады.

Қолдауды қажет ететін оқушылар: Сыныптас досыңа өзің

білетін дыбыстарды айт.

Дескриптор: Білетін дыбыстарын айтады.

Кері байланыс: Дыбыстарды анық айт!

Мадақтау: Жарайсың!

Қолдауды қажет етпейтін оқушылар: Сыныптас досыңа өзің

білетін дыбыстарды айтып, дауысты немесе дауыссыз екенін

ажырат.

Дескриптор: Дыбыстарды айтып, ажыратады.

Кері байланыс: Мұқият бол!

Дәптермен

жұмыс

Суреттер

А Қ Ғ Д Б

Р Ы З Ә С Ө

ДЫБЫС

A N S B

D I O U C E

SOUND

А З Р К В

Й Н У Ж Х

ЗВУК

50

Мадақтау: Жақсы нәтиже көрсеттің,жарайсың!

Сабақтың

соңы

5 минут

Рефлексия

«Жетістік баспалдағы» арқылы сабақты қорытындылау

Дифференциа

ция –

оқушыларға

көбірек

қолдау

көрсетуді

қалай

жоспарлайсыз

? Қабілеті

жоғары

оқушыларға

қандай

тапсырмалар

қоюды

жоспарлап

отырсыз?

Қорытынды бағамдау Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да,оқуды да

ескеріңіз)?

1: Оқушыларды сабақтың әр кезеңінде бағалау.

2:Дарынды және үлгерімі төмен оқушылардың ерекшелігіне

көңіл бөлу.

Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алады ( оқытуды да, оқуды

да ескеріңіз)?

1: Сабақтың нәтижесіне көңіл бөлу.

2: Рефлексия.

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар

туралы менің келесі сабағымды жетілдіруге көмектесетін не

білдім ?

Пәнаралық

байланыс

Денсаулық және

қауіпсіздік

техникасының

сақталуы

АКТ

Құндылықтарме

н байланыс

(тәрбие)

Сабақ/оқу мақсаты шынайы ма?Бүгін оқушылар не білді?Сыныптағы ахуал қандай болды? Мен

жоспарлаған саралау шаралары тиімдді болды ма? Мен берілген уақыт ішінде үлгердім бе? Мен

өз жоспарыма қандай түзетулер енгіздім және неліктен?

Жалпы баға

Сабақ талаптарға сай өтті. Оқушылар сөздік өорын молайтты. Жұпта бір-біріне қолдау

көрсетіп , қарым-қатынас жасады.

Сәтті өткен екі нәрсені атап көрсетіңіз .

1.

2.

Қандай екі нәрсе сабақтың одан да жақсы өтуіне ықпалын тигізер еді?

1.

2.

51

ҰЛТТЫҚ ТАҒАМДАР.

ӘЛІПБИ Қ ДЫБЫСЫ МЕН ӘРПІ Бекешева Гүлжанат Бағытжанқызы

Атырау облысы Мақат ауданы Абай орта мектебінің мұғалімі

Сабақ: Сауат ашу

Тақырыбыы : Ұлттық

тағамдар.Әліпби

Қ дыбысы мен әрпі. 66 - 67 сабақтар.

Мектеп: Абай Құнанбаев атындағы орта мектебі

Мерзімі: 12.04.2017 Мұғалімнің есімі : Бекешева Гүлжанат Бағытжанқызы

Сынып: 1 «А»

Осы сабақта қол

жеткізілетін оқу

мақсаттары

1.1.2.1.Мұғалімнің көмегімен мәтінде кім(не) туралы айтылғанын анықтау.

1.3.6.1.Мұғалімнің көмегімен әртүрлі жанр бойынша (хат, құттықтау хат, хабарлама,

нұсқаулық) шағын мәтін/жай сөйлемдер құрап жазу.

1.3.8.1.Жазу жолын, жоларалық кеңестікті, жолдың жоғары ж/е төмен сызығын

сақтап, әріп элементтерін каллиграфиялық талаптарға сай жазу

С

Сабақтың мақсаты

Барлық оқушылар білуге тиісті: Ұлттық тағамның бірі наурызкөже екендігін,

оқулықта берілген мәтіндер мен өлең жолдарын қатесіз көшіріп көркем жазады.

Оқушылардың көпшілігі білуге тиіс:

Тыңдау арқылы және сюжетті суреттің көмегімен мәтінді баяндау, дәлелдеулер жасай

алу.

Берілген тапсырманы орындауда белсенділік танытып, ойынға жақсы қатысады.

Кейбір оқушылар білуге тиіс:

Көркемсөз тіркестерін орынды қолданып, ойын жүйелі жеткізе алады.

Қызықты және сипаттамалық сөз орамдарын орынды қолданып жазу.

Алдыңғы білімдер Сөздерді буынға бөліп дұрыс тасымалдай алады.Сөздердің буыннан тұратынын және

сөзде қанша дауысты дыбыс болса сонша буын болатынын біледі.

Ресурстар А3 форматы, дидактикалық материалдар, видео «Наурызкөже», үйден дайындалған

наурызкөже, сергіту сәтіне арналған видео «Қаражорға», микрофон, жұлдызшалар

мен жүрек пішінді фигуралар.

Жоспар

Жоспарланған

уақыт

Жоспарланған іс-әрекет Дереккөздер

52

Сабақтың басы

Ширату: «Достық шеңбері»

Бір ата, бір ананың түлегіміз,

Бір болсын қайда жүрсек тілегіміз.

Бірлік барда тірлік бар деген бабам,

Бірлікпен бірге соқсын жүрегіміз!

Шеңберге жиналып бір-бірімізге сәттілік тілейміз.

«Маршрут» ойыны.Бұл ойын чайнворд ұстанымы бойынша

жүреді. Чайнворд (ағыл. chain – шыңжыр және word – сөз) бас

қатыру есебі – берілген суреттің атауын үш тілде аударып

айтып беру. Оқушылардың алдарына көптеген суреттер

беріледі. Өздері сол суреттің бірін таңдап, үш тілде айтады

және қазақша буынға бөліп қанша буын бар екендігін айтады.

Мысалы, мысық-кошка-cat, т.б

Көңілді әуен ойнап

тұрады

Қима қағаздарда

бейнеленген түрлі

заттардың суреттері:

мысық, көлік, кітап,

қарындаш, қалам, т.б.

Сабақтың ортасы

Оқылым

Тыңдалым

Айтылым

Жазылым

Сабақтың тақырыбы: Ұлттық тағамдар.

Әліпби

Слайдтан көрсете отырып, қазақ Әліпбиінде қанша әріп бар?

-Қазақ әліпбиінде 42 әріп бар. Оның ішінде дауысты дыбысы

15 және 25 дауыссыз дыбыс бар, ал екеуі әріп таңбасы.

Айыру белгісі және жіңішкелік белгі.Екеуі дыбысталмайды.

1-тапсырма. Мәтінді түсініп оқы. Авторы Нұрқасым

Қазыбеков.

«Наурызкөже»

Видеокөрсетілім: «Наурызкөже» қалай дайындалады?

Өз ойыңмен бөліс

Наурыз қандай мереке?

Наурыз көже қалай дайындалады?

Наурызкөже саған ұнай ма?

Сен рецепт жаза аласың ба?

Екі қуыршақтың диалогі мұғалімнің көмегімен орындау.

Бірінші қуыршақ: Рецепт деген не?

Екінші қуыршақ: Рецепт дегеніміз қандай да бір тағамды

жасауға керекті заттар мен олардың жасалу жолдарының

көрсетілуі.

Топтасып үстелдің үстінен керекті тағамдардың суреттерін

алып, «Наурызкөже» тақырыбына постер дайындайды.

Жасанды микрофонды пайдаланып дауыстап айту.

2-тапсырма. Көркем жаз

Ұлыс оң болсын!

Ақ мол болсын!

Наурыз мерекесі молшылықты білдіреді.

4-тапсырма.

Өлеңді қатесіз көшіріп жаз.

Наурыз келді тойлаймыз,

Оқулық

Видеокөрсетілім

«Үй жағдайында

көжені қалай

дайындайды?»

Оқулық

А3 форматы, желім,

түрлі суреттер.

53

МӘҢГІЛІК ЕЛ БОЛАШАҚҚА ҚОЛ СОЗАМ -БОЛАШАҚ ЖОЛЫНДАҒЫ ЫНТЫМАҚТАСТЫҚ

Іскерлік ойын Имангалиева Ардақ Сапиқызы

Атырау қаласы №25 «Еркемай» балабақша әдіскері

«Қазіргі заман талабына сай, жан- жақты жетілген бойында ұлттық сана мен ұлттық

психология қалыптасқан, имандылық әдебі парасаты бар ұрпақ тәрбиелеу, өсіру, білім беру

бүгінгі таңда отбасының, балабақшаның барша елдің халықтың міндеті»

Н.Ә.Назарбаев

Алғы сөз: Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев Қазақстан халқына арнаған Жолдауында: «Мәңгілік

ел — ата-бабамыздың сан мың жылдан бергі асыл арманы екенін барлығымыз білеміз. Ол

арман тұрмысы бақуатты, түтіні түзу шыққан, ұрпағы ертеңіне сеніммен қарайтын бақытты ел

болу еді… Қазақтың мәңгілік ғұмыры ұрпақтың мәңгілік болашағын баянды етуге арналады.

Ендігі ұрпақ— мәңгілік қазақтың перзенті. Ендеше, қазақ елінің ұлттық идеясы—Мәңгілік

ел», — деді.

«Мәңгілік ел» идеясында өскелең ұрпақ тәрбиесіне баса мән берілген. Осы тұғырлы идеяны

қалыптастыру үшін ең алдымен ұлағатты тәрбие мен сапалы білімнің қажеттілігі анық

көрсетілген. Мектепке дейінгі білім беруде жас ұрпақтың бойына сіңіретін тәрбие ең алдымен

ұлттық құндылықтарға негізделе жүргізілген абзал. Оның ішіне рухани-адамгершілік

Шаттанамыз, ойнаймыз.

Дастарқан үсті сәнді екен,

Наурызкөже дәмді екен.

Тұрысбек Еділбаев

Ой сергек!

Видеодағы қаражорға биін қайталап билеу.

Смайликтер

Видеокөрсетілім

«Қаражорға»

Қорытынды

бөлім

«Жүрдек поезд» ойыны Әліпбиді ретімен кезек-кезек доп

лақтыру арқылы айтып, сол әріптен басталатын сөздерді

жалғастырып айтып шығу. А-ай, Ә-әтеш, Б- бала, В-вагон, Г-

гүл, Ғ-ғарыш, т.б.

Бағалау. Сабаққа белсенді қатысқан оқушыларды смайликпен

бағалау.

«Екі жұлдыз, бір тілек» тәсілі арқылы оқушылардың басқа

топтарды бағалауын жүзеге асырады.

-Бүгінгі сабақта нені үйрендің? Ойыңмен бөліс.

-Бүгін сендерге қай топ ұнады?

-Қолыңдарыңдағы жұлдызды қай топқа берер едің?

http://www.balalaralemi

.kz

Кері байланыс. «Екі

жұлдыз, бір тілек»

тәсілін қолдануға

микрофон мен

жүрекше, жұлдызша

беріледі.

54

қасиеттері мен отаншылдық сезімнің ұдайы дамып отыру бағытындағы іс-әрекеттер

кіріктірілуі тиіс. Балабақша қабырғасынан бастап, отан, ел, жер ұғымының киелілігін білу,

ұлттық құндылықтардың оның ішіде салт-дәстүр, менталитет, тарихтың маңызын бойына

сіңіріп өсіру ең басты қағидат болуы қажет.

Мақсаты: Ата-аналарды балабақшамен өзара ынтымақтастығын белсенді әрекет етуге тарта

отырып, балаларды елін сүюге, Отанға деген мақтаныш сезімін арттыруға, еліміздің

тәуелсіздігінің паш ететін түрлі тарихи оқиғаларды зерделей отырып, егемен елімізге қамқор

болу, мемлекетімізді одан әрі нығайту, еліміздің ертеңі жастардың қолында екенін ұғындыру,

қазақстандық ұлтжанды, төзімді, рухани құнды, рух-жігері шыңдалған, белсенді тұлға

қалыптастыру, сапалы білімді, саналы тәрбиелі, салауатты ұрпақ тәрбиелеу.

Жүргізуші:

Армысың Тәуелсіз ел,

Көк ту сыйлаған!

Армысың Тәуелсіз ел,

Қазақ елін сыйлаған!

Армысың Тәуелсіз ел,

Мәңгілік ел сыйлаған.

Құрметті ата-аналар «Мәңгілік ел болашаққа қол созам -болашақ жолындағы

ынтымақтастық» атты іскерлік ойынға қош келдіңіздер!

Іскерлік ойын - ата-аналар топтасады: бірінші топ

«Тамыр», екінші топ «Діңгек», үшінші топ «Жапырақ»

Бейнеролик- Баланың сұрағы: «Тәуелсіздік ел»

-«Тамыр» тобындағы ата-аналар бейнероліктегі

баланың сұрағына жауап береді.

- баланың жауабы тындалады.

Бейнеролик-Баланың сұрағы: «Отан»

- «Діңгек»тобындағы ата-аналар бейнероліктегі

баланың сұрағына жауап береді.

- баланың жауабы тындалады.

Бейнеролик-Баланың сұрағы: «Отбасы»

- «Жапырақ» тобындағы ата-аналар бейнероліктегі баланың сұрағына жауап береді.

- баланың жауабы тындалады.

Сіздердің бұл таңдауларыңыз кездей соқтық емес, психологиялық сәйкестік.

1.Тамыр - істің нәтижесіне мән беретін адамдар.

2.Діңгек-берік, мықты біреугетірек бола алатын адамдар.

3.Жапырақ -сұлулықты, әсемдікті, ұқыптылықты қалайтындар.

Егер тамырдан нәралып, діңгегі мықты болып, бұтағы жапырағын жаяды, ағашымыз,

мәуелі үлкен ағаш болады.

Қорыта айтсам осы мәуелі ағаштың тамыры –

ата - ана, діңгегі - тәрбиеші, жапырағы –

балаларымыз. «Мәңгілік Ел»ұрпақтарын текті

бабаларымыздың ұрпағы екендіктерін

сезініп, осы «тәуелсіздік», «Мәңгілік ел

болашаққа қол созам –Болашақ жолындағы

ынтымақтастық» -атты іскерлік ойынымыз

аяқталды.

(Ата-аналардың жүректен шыққан лебіз

«Ақтілек» мәуелі ағаштың жапырағына жазылады)

55

Пайдаланған әдебиеттер:

1.Назарбаев Н.Ә. «Қазақстан жолы-2050: бір мақсат, бір мүдде бір болашақ»,

2.Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы «Егемен Қазақстан» 18.01.2014.

3.Қасқабасов С. «Бабалар сөзінің» (фольклорының) 100 томының жарыққа шығуына байланы

сты «Мәңгілік елдің Мәңгілік фольклоры». Г. «Егемен Қазақстан» 23.01.2014.

4.Назарбаев Н.Ә. Тарих толқынында. «Атамұра» Алматы 1999.

5.Назарбаев Н.Ә. Қазақстан халқына жолдауы «Болашақтың іргесін бірге қалаймыз». «Ақ

жол» 29.01.2011.

КҮЗ СЫЙЫ

Бекбаулиева Гүлжамал Өмірханқызы Атырау қаласы

№25 «Еркемай» бөбекжай-бақшасының І-санатты тәрбиешісі

Ұйымдастырылған ашық оқу қызметі.

Білім беру саласы.Әлеуметтік орта.

Ұйымдастырылған ашық оқу қызметі: Қоршаған ортамен таныстыру.

Тақырыбы: «Күз сыйы»

Мақсаты. Балалардың күз мезгілі туралы білімдерін нақтылау, күз мезгіліне тән белгілерді

білу және таба алуға үйрету. Күз мезгілінің ерекшеліктері туралы білімдерін бекіту.

Көкөністер мен жемістердің адам ағзасына пайдасы туралы әңгімелеу. Адамдардың күзгі

еңбегі туралы түсінік беру. Ойын арқылы түстерді, жемістерді, көкөністерді, ажыратуға,

құрастыруға, ой-өрісін дамыта отырып, есте сақтау қабілетін дамыту, қоршаған ортаға деген

қызығушылығын арттыру. Табиғатты сүюге тәрбиелеу.

Сөздік жұмыс: Көкөніс, жеміс, дәрумендер. Күз

Билингвальды компонент:Көкөністер-Овощи, Жемістер-фрукты, Дәрумендер-Витамины,

Күз-Осень.

Әдіс тәсілдер: Көрсету, Түсіндіру, Сұрақ-жауап, Әңгімелеу.

Технологиялық қамтамасыз ету: Күз мезгілінің суреті слайд арқылы,дидактикалық

ойындар, Үлестірмелі суреттер.видео.

Мотивациялық қозғаушылық.

Шаттық шеңбері:

Ұшты талдан жапырақ,

Сары көбелек секілді,

Аспанда жай шатырлап,

Тамшы жерге секірді,

Аспанымыз ашық болсын,

Еліміз тыныш болсын,

Бақшамыз бақты болсын,

Деніміз сау болсын.

Сәлеметсіздерма қонақтар.

Көркем сөз.

Берекесін сыйлауға,

Өлкемізге күз келді,

Жемістерін жинауға,

56

Шақырады біздерді.

Өлеңде жылдың қай мезгілі туралы айтылған?

-Күз.

Өте жақсы.

Балалар күздің келгенін қайдан білдіңдер?

Күн салқын болады.

Жаңбыр жауады.

Ағаштың жапырақтары сарғайып жерге түседі.

Құстар жылы жаққа ұшып кетеді.

Көкөністер,жемістер піседі.

Адамдар егін жинайды.

Күз мезгілі неше айдан тұрады?

3-айдан,

Қыркүйек, Қазан, Қараша.

Өте жақсы.

Тақтаға назар аударайық . (слайд бойынша күз мезгілін әңгімелеу)

Ал балалар күз мезгілінде ағаштың жапырақтары сарғайып, ұшып жерге түседі, түстері

алтынға ұқсайды, сондықтан біз Алтын күз деп атаймыз.

Ал неге күзді жомарт күз деп атаймыз?

Өйткені күзде көкөністер, жемістер, піседі.

Ұйымдастырушылық ізденістік.

Қызықты сәт:

Алма мен Қарбыз келеді.

Салематсыздарма балалар.

Салематсыздар ма. Қош келдіңіздер. Балалар бізге кімдер қонаққа келді.?

Қарбыз-мен кіммін балалар?

Қарбыз.

Ал мен кіммін?

Алма.

Қарбыз бен Алма: Сендер қай жыл мезгілі туралы әңгімелеп жатырсыңдар?

Күз мезгілі туралы.

Күз мезгілінің қандай болатынын білесіңдерма?

Иә.

Онда ойын ойнайық.

Дидактикалық ойын: «Күз бейнесін құрастыр»

(жеке- жұмыс)

қане балалар күз туралы тақпақтар кім біледі.

Тақпақтар.

Айзере.

1.Жемісі мол теретін,

57

Күз дос екен бізбенен,

Бәрін тауып беретін,

Жомарт екен күз деген.

Абылай.

Астық жеміс жиылды,

Қамбамызға құйылды,

Ардақты күз мың алғыс.

Алдық өнім сыйыңды.

Аяна.

Қарашы күз келді, күз келді,

Сары алтын жауыпты іздерді,

Құс біткен керуен түзеді,

Қара бұлт қабағын түйеді.

Өте жақсы.

Міне балалар сонымен күздің тағы бір сыйы, байлығы олар нелер?

(Көкөністер мен жемістер)жемістер қайда өседі?

Жемістер бақта өседі. Жемістерге нелер жатады? (алма, банан,алмұрт, б.жатады)

Көкөністер қайда өседі?

Көкөністер бақшада, көкөністерге нелер жатады? (қауын, қарбыз, картоп, сәбіз жатады)

Көкөністер мен жемістерден не жасауға болады?

Кампот, тосап, салат жасауға болады.

Билингвальды компонент: Күз-Осень, көкөністер-Овощи, Жемістер-Фрукты.

Енді балалар ойын ойнайық.Ол үшін екі топқа бөлінеміз.

1-ші топ Жемістер тобы.

2-топ-Көкөністер тобы боламыз.

Дидактикалық ойын: «жемістер мен көкөністерді құрастыр»

Қарбыздың қасына көкөністерді құрастырасыңдар.

Алманың қасына жемістерді құрастырамыз. (Топпен жұмыс)

Ал балалар шалқан көкөніс пе жеміс па?

Көкөніс дұрыс айтасыңдар.

Құм терапиясы

Ендеше балалар құм терапиясы арқылы шалқан

отырғызып, ертегі кейіпкерлерін ретімен

орналастырайық. (Жұппен жұмыс)

Қарбыз. Алма:Балалар сендер қандай білімді

балаларсыңдар.

Рахмет балалар.

Тәрбиеші: Балалар қане орнымызға отырайық, мен

сендерге жұмбақ жасырайын.

Сендер тез жауабын тауып айтыңдар.

Жұмбақтар (слайдтан шығару)

1.Көк ала костюм киеді,

Күннің көзін сүйеді.

(қарбыз)

2.Сопақша көк өңі бар,

Пайдалы , мөлдір сөлі бар,

Піскен кезде жияр,

Оның аты.......(қияр)

3.іші толған шәрбат,

58

Дәмі қандай әйбат,

Үзесің бірден жүзін.

Оның аты.......(жүзім)

3. уылжыған албырт,

Дәмі ғажап......(Алмұрт)

5.Көз алмай күнге алыс,

Қарады.....(күнбағыс)

Жарайсыңдар балалар. Мен сендермен тағыда бір ойын

ойнағым келіп тұр. Ойынның аты « жемістер мен

көкөністердің көлеңкесін сызба арқылы табайық,»(жеке -

жұмыс) әр бала жеке орындайды бұл тапсырманы.

Қарбыз, Алма қарап шығыңыздар балалардың

жұмыстарын.

Сергіту сәті.

Рахмет балалар сендер бүгінгі жұмыстарың тамаша

болды біз сіздерге көкөністер мен жемістер алып келдік

мұны сендерге Бағбаншы атай беріп жіберді. Дәрумендерді

көп жесін деді, көкөніс, жемістерді көп жесеңдер

ауырмайсыңдар, сау болыңдар балалар.

Мнемокесте арқылы балалар күз мезгіліне суреттер

бойынша тақпақ құрастырайық.

Қорытындылау.

Балалар қазір жылдың қай мезгілі?

Күзде нелер піседі?

Көкөністер мен жемістер.

Көкөністер қайда өседі?

Бақшада,

Ал жемістер қайда өседі?

Бақта..

Бізге кімдер қонаққа келді?

Қарбыз бен Алма.

Жақсы жарайсыңдар балалар,бүгіні Оқу қызметіне өте жақсы қатыстыңыздар. Рахмет.Мен

сендерге мақтау қағазын беремін.

ПЕТУШОК И БОБОВОЕ ЗЕРНЫШКО Уразгалиева Мейрамгуль Лепесовна

Воспитатель II – категории Город Атырау Детский сад № 25 «Еркемай»

Образовательная область: «Коммуникация»

ОУД: Развитие речи

Тема: «Петушок и бобовое зернышко»

Цель организованный учебный деятельности :

- развивать у детей коммуникативные навыки, развивать критическое мышление, работать в

команде.

- развивать умения детей излагать свои знания о домашних птицах, о внешнем виде домашних

птиц, развивать словарный запас, слуховое внимание, кругозор, мышление, память,

воспитывать бережное отношение к птицам .

Материалы и оборудование.

59

Домашние птиц, изображения семейства: гуси, утки, куры, бумажный заборчик на доску и

картинка «птичий двор» для сюрпризного момента

Интеграция: социально коммуникативное развитие, познавательное развитие, речевое

развитие, художественно-эстетическое развитие.

Организационный момент.

Ледокол «Австралийский дождь»

-Работа в команде - разделились на роли по цвету .

Дидактическая игра : «Разгадай ребус»

Ход игры. Детям дают карточки, на которых

изображены картинки. На карточке «спряталось» слово.

Его надо составить, выделив из каждого слова – названия

первые слоги, а затем из них тему оуд...

Карточки с предметными

картинками для игры:

-На столе картинки

(яйцо, забор, перья ,

курятник. бабы и гороха)

(Игра проводиться методом

карусели).

(На магнитной доску повестить Забор)

Что это на картинке?

(Это забор), а за забором (птичий двор).

В.-Ребята, к нам сегодня в гости пришли герои из

сказки.

В. Хотите узнать кто?

(петушок и курочка находятся за маленькой ширмой)

В. -Для этого нам нужно разгадать загадки. Вы готовы?

Разгадывание загадок:

- Птица ходит по двору,

Будет деток поутру,

На макушке гребешок,

Кто же это? (петушок)

– появляется из за ширмы петушок

В. - Вроде птица - не летает,

Ходит, зерна собирает.

И цыпляток подзывает(Курица)

- появляется курочка

В. - А петушок и курочка – это кто? (одним словом)

- Птицы

В. А какие это птицы домашние или дикие?

В. - А какие птицы называются домашними?

Давайте прочтем петушку стихотворение (дети самостоятельно):

- Анель, Димаш, Акзия,

В. Они принесли нам подарки.

В. Вот первый подарок:

Вы любите сказки? А знаете ли вы, почему сказки называются русскими народными? Я вам

сейчас расскажу. Русский народ сочинял сказки, чтобы рассказывать своим детям, учить в

жизни различать добро и зло. Когда дети вырастали, они рассказывали своим детям эти же

сказки. И так сказки переходили от взрослых к детям.

- Мы вам покажем сказку «Петушок и бобовое зернышко»

60

Показ сказки мультфильм . «Петушок и бобовое зернышко»,

Бобовые зернышки очень любят клевать курочки

и петушки. Люди тоже едят бобы, но только

специально приготовленные, сваренные. А вот вам и

второй подарок от наших гостей.

В. Вам нужно в белую тарелочку выбрать и

положить только горох, а в красную только -бобовые

зернышки.

В. Молодцы, ребята. Вы справились с этим заданием.

Физ минутка: «Вышла курочка гулять »

В. Молодцы. (дети присаживаются)

Беседа:

В: А вы внимательно слушали сказку?

- Пересказ сказки на фланелеграфный доске .

1. Какие слова говорила курочка петушку, когда просила его не торопиться?

(Петя, не торопись. Петя, не торопись.)

2. К кому курочка обращалась за помощью?

(К хозяйке, коровушке, хозяину, кузнецу.)

3. О чем курочка просила коровушку? (хозяйку, хозяина, кузнеца)

Как она просила? (Коровушка, голубушка, дай скорее молока.)

В. Ребята, а как мы можем ласково назвать корову?

Коровушка, а как хозяйку? – Хозяюшка (уменьшительно - ласкательно)

4. Кто-нибудь отказал курочке в ее просьбе?

(Все, как могли, помогали курочке достать маслица.)

5. Смогла ли курочка вылечить петушка? (Да.)

А почему смогла? (Потому что ей помогали и курочка знала чем помочь петушку.)

6. Понравилась вам сказка «Петушок и бобовое зернышко»? Чем?

Эта сказка учит всех не торопиться во время еды и помогать другу, если он попал в беду.

Детки кто знает пословицы и поговорки о помощи.

В. Молодцы, ребята. За ваше правильное поведение, внимательность, активность петушок и

курочка дарят вам подарки

- фотографию петушка, но он не раскрашен, давайте мы его вместе с вами раскрасим.

Задание «Раскрась петушка»

Дыхательная игра : «по дуй»

Итог.

Ребята, с какой сказкой мы с вами сегодня познакомились?

Что вы узнали из этой сказки?

А почему петушок подавился?

Помогла курочка петушку?

А почему она смогла ему помочь?

Вам понравилась эта сказка?

Оценка деятельности

детей. «Лестница успеха»

61

«ҮЙ ЖАНУАРЛАРЫНА КҮТІМ». «МЫСЫҚ» Ундаганова Айслу Хамитқызы

Атырау қаласы №25 «Еркемай» бөбекжай-бақшасының

І-санатты тәрбиешісі

Кіріктірілген ұйымдастырылған ашық оқу қызметі.

Білім саласы: «Коммуникация» «Шығармашылық».

Ұйымдастырылған оқу қызметі түрі: Сөйлеуді дамыту. Аппликация.

Тақырыбы: «Үй жануарларына күтім», «Мысық».

Мақсаты:Үй жануарлары және олардың төлдері туралы түсініктерін кеңейту.

Олардың түрлерін бір–бірінен ажыратуға, айтқандай зейін қойып тыңдауға үйрету. Үй

жануарларына байланысты тақпақтар мен мақал мәтелдер айтқызу, сұрақ–жауап, жұмбақ

шешу арқылы тіл байлықтарын дамыту. Жануарлардың бізге тигізер пайдасын айтып, ұлттық

тәрбие негізін еңбексүйгіштікке, жан-жануарларға күтім жасау, қамқор болуға тәрбиелеу.

Мысықты жапсыру барысында төзімділік пен ұқыпты жұмыс істеу дағдыларын жетілдіру.

Экологиялық тәрбие беру.

Әдіс–әсілдер:әңгімелеу, түсіндіру, мақал–мәтел, жұмбақ, ойын, сұрақ–жауап, жапсыру,

бейне –таспа.

Сөздік жұмыс:Ферма, үй жануарлары, мысық.

Билингвальді компонент: Ферма–ферма, үй жануарлары–домашняя животные– пэтс, мысық

– кошка – кэт.

Технологиялық қамтамасыз ету: үй жануарлары туралы көрнекілік суреттері, таспада

жазылған жануарлар дауысы, сүт төгіп алған мысықтың суреті, видео–слайд, аппликацияға

арналған құралдар.

Ұйымдастыру кезеңі:

Сәлемдесу үш тілде:

Педагог пен қонақтармен балалар үш тілде амандасады.

Амандасу.

Сәнденіп даламыз, сәулетті қаламыз.

Сәулеңмен құлпырды,

Сәлем, Күн – анамыз!

- Сәлеметсіздер ме,

- Здравствуйте,

- Гуд монинг!

- Гуд монинг, гуд монинг,

- Гуд монинг ту ю.

- Гуд монинг гуд монинг

Айм глэд ту си ю!

Дидактикалық ойын: «Дауысынан таны» ойыны (дауысын тыңдау).

Мақсаты: Балаларға үй жануарларының дауыстарын тыңдатып, суретін слайдтан көрсету.

Педагог: - Балалар қане тыңдайық. Қай жануардың дауысы екен.

Балалар үй жануарларының дауыстарын тыңдап ажыратады.

Педагог слайд арқылы жауарлардың суретін көрсетеді.

Педагог: - Дұрыс айтасыңдар, балалар бұлар үй жануарлары.

Үй жануарлары адамдардың қасында өмір сүреді, оларды адамдар күтіп – баптайды.

62

Мысық-ол үйде тұрады. Ал, ит үйдің сыртында, үйшікте тұрады. Ол үйді күзетеді.Ит-жеті

қазынаның бірі.

Видео – слайд балалардың отбасынан үй жануарларымен.

Айзере, Найль, Мадина, Шаһкерім.

«Ферма» (видео арқылы жалпы түсінік беру)

Педагог:-Ферма-барлық үй жануарларын өсіріп ұстайтын шаруашылық орын. Үй

жануарлары өздері күн көре алмайды. Адамдар оларға қамқорлық көрсетеді. Бағады, шөп,

жем, су береді, сауады, көптеген күтім жасайды.

Балалар, осы сүйкімді жануарлар төрт түлікке жатады.

Олар: түйе, жылқы, сиыр, қой, ешкі.

- Түйенің баласы-бота, сиырдың баласы- бұзау, қойдың баласы - қозы, ешкінің баласы - лақ,

жылқының баласы-құлыншақ. Халқымыздың байлығы да, берекесі де осы малдар. Адамға

пайдасы өте көп. Сүтін ішеміз, етін жейміз, терісінен киім қыламыз. Сиырдың, қойдың,

сүтінен май, құрт, айран, ірімшік жасайды.

Ата бабамыздан келе жатқан қасиетті жануарларды өте жақсы көрген, күтіп, қасиеттеп

қараған.

Пайдасы:

1. Сиыр – сүт, қаймақ, май, ірімшік, сүзбе, құрт жасаймыз.

2. Жылқы – жүк тасиды, қымыз, ет, терісінен киім тігеді.

3. Қой – жүнінен киім тоқиды, ет.

4. Ешкі – түбітінен киім тоқиды, ет, сүт.

5. Түйе – жүк тасиды, шұбат, жүнінен киім тоқиды, ет.

6. Есек – жүк тасиды.

7. Ит – үйімізді, малымызды күзетеді.

8. Мысық – тышқан аулайды.

Мақал – мәтелдер, тыйым сөздер:

1. Малды аяқпен тебуге болмайды.

2. Малдың сүтіне түкіруге болмайды.

3. Таяқпен ұруға болмайды.

4. Малдың жайын баққан біледі,

Оттың жайын жаққан біледі.

5. Мал жуасы – қой,

Аң жуасы – қоян.

6. Түлік - төлден өседі.

Сергіту сәті: Ойын: «Киіз үй» Ойын шарты: Балалар шеңбер құрап, бірі–біріне қарап тұрады. Өлең мәтініне сай

қимылдарды бірге жасаулары тиіс.

Көтеріліп шаңырақ, (Екі қолды жоғары көтереді)

Керегелер керілер, (Қол ұстасып, шегініп, шеңберді кеңейтеді)

Уықтары шаншылып, (Қолдарын сәл алға соза көтереді)

Өрімдей боп өрілер өрілер, («Білезік» буынын айналдырады)

Бәріміз жүрсек айналып, (Қол ұстасып шеңбер бойымен айналады)

Киіз үй болып көрінер.

«Бір, екі, үш» деп шапалақтап белгі бергенде ұлдар мен қыздар екіге бөлініп, екі шеңбер –

киіз үйлер құрайды. Қолдарын жоғары көтеріп, алақандарын түйістіреді. Ойын 2 рет

қайталанады.

Видео арқылы ата – ана Райымбектің әжесі балаларға слайд арқылы үй жануарлары туралы

жұмбақ жасырады.

Жұмбақтар.

1.Кішкене ғана бойы бар

Айналдырып киген тоны бар. (Қой)

63

Қане, балалар ендеше қойдың дыбысын салыңдаршы.

2. Кезекті бір жануар

Үстінде екі тауы бар (Түйе)

3. Басында екі таяғы бар

Төрт аяғы бар

Бірақ тағы сақалы бар (Ешкі)

3. Екі айнасы бар

Екі найзасы бар

Төрт жылтырмағы бар

Бір шыпыртқысы бар (Сиыр)

4.Тікірейіп құлағы

Менен бұрын тұрады.

Бойын жазып керіліп,

Беті – қолын жуады (мысық)

Балалар:

Қой.

Қой - мә - мә маңырайды.

Түйе.

Түйе - бө - бө боздайды.

Ешкі.

Ешкі - бе - бе бақырады.

Сиыр.

Сиыр - мө - мө мөңірейді.

Мысық.

Мысық – мияу – мияу – мияулайды.

Дыбыстық жаттығулар.

Қ-Қ-Қ – Қозы, Қой

Ұ – Ұ – Ұ – бұзау, құлын.

Балалар:

- Қ-Қ-Қ – Қозы, Қой

Ұ – Ұ – Ұ – бұзау, құлын.

«Шығармашылық» Аппликация.

Тақырыбы: «Мысық»

Ғажайып сәт: Мақтақыз кіреді:

- Мысығым, мысығым кел мында деп кіреді.

Мақтақыз: - Сәлеметсіздер ме балалар, мен Мақтақызбын.

Менің мысығым бар еді, сол мысығым сүтімді төгіп тастап қашып кетті.

- Сендер көрген жоқсыңдар ма?

Балалар:- Сәлеметсіз бе.- Жоқ көрген жоқпыз.

Педагог: - Сәлеметсің бе Мақтақыз бұл балабақша. Балалар мысықты табуға көмектеседі.

- Ал балалар Мақтақызға көмектесеміз бе?

Балалар: - Әрине көмектесеміз.

Педагог: Міне, Мақтақыз балалар сенің мысығыңды табуға көмектеседі. Отыра ғой

балалармен бірге.

Мақтақыз: Жарайды.

Педагог балаларға А. Меңжанованың «Мысығым» өлеңін оқып береді:

Мысығым – ау, мысығым,

Тарғылы жақсы үстінің.

Таңертең де, кеште де,

Бетін жуған пысығым.

«Піш – піш» десем келе ғой

64

Айтқаныма көне ғой.

Шақырғанда «Піш – піш» деп,

«Мяу» деп дыбыс бере ғой.

Педагог:- Балалар, өлеңде не туралы айтылған?

Балалар: Мысық туралы.

Дидактикалық ойын: «Не қалай дыбыстайды?» Тақтамен жұмыс.

Балалар кезек-кезек үй жануарларының суретін алып, қалай дыбыстайтынын айтады.

Суретті тақтаға іледі.

Сиыр – мө-ө-ө-ө

Әтеш – ку-ка-ре-куу

Тауық – қыт, қы

Ит – әуп – әуп

Мысық – мияу – мияу т.с.с

Педагог: - Балалар, енді мына суретке назар аударайық.

- Суретте не көріп тұрсыңдар?

Балалар: Ферма, Үй жануарлары.

Педагог: Дұрыс айтасыңдар, бұл «Ферма» барлық үй жануарларын өсіріп ұстайтын

шаруашылық орын. Осы суретке ат қояйықшы.

Балалар суретке ат қояды.

Педагог балаларға «Мақта қыз бен мысық» ертегісінен сүтті төгіп алған мысықтың суретін

көрсетіп сұрақ қояды.

Педагог: -Балалар бұл қай ертегідегі мысық деп ойлайсыңдар?

Балалар: «Мақтақыз бен мысық» ертегісіндегі мысық.

Педагог:-Дұрыс айтасыңдар балалар. Бүгін біз сүтті төгіп алған Мақтақыздың осы

мысығының бейнесін жапсырамыз.

Педагог балаларға қайшымен жұмыс жасағанда қауіпсіздік ережелерін ескертеді.

- Қане, онда бастайық!

Педагог: 1. Жұмыс жасау үшін алдымен мысықтың дене мүшелерін қиып аламыз.

- Алдымен жапсырмас бұрын ретімен қағаз бетіне құрастырып қойып аламыз. Егер біз

осындай ретпен жапсырмасақ, онда мысықтың бейнесі шықпайды.Сондықтан

ретімен құрастырып жапсырайық.

- Қане, құрастырып қойып көрейік. Бір – екі балаға құрастырып қойғызады.

Балалар педагогтың айтқанын мұқият тыңдайды. Рет-

ретімен қойып құрастырып содан соң жапсырады. 2. Енді сүтті төгіп алған мысықты мынадай ретпен

жапсырайық:

- денесін;

- басын;

- құйрығын;

- құлағын, көзін;

- мұртын, мұрнын;

- аяғын.

Сергіту сәті:

65

Мынау тұрған мысық,

Екі көзін қысып,

Ұйықтап отыр маужырап,

Сүт көжесін ішіп.

Балалар қимылмен жасайды.

Балалар педагогтың айтуы бойынша қиып орындайды.

Жаңадан келген балалармен жеке жұмыс жүргізеді.

- Міне, балалар мысық дайын болды. Мақтақыздың мысығын табуға көмектестік. Тамаша,

әдемі жасадыңдар.

Мақтақыз: Рахмет балалар, мен мысығымды тапқаныма қуаныштымын.

Сендерге өзімнің сиырымнан алған ірімшік әкелдім.

Педагог: Балалар міне Мақтақыз сендерге риза болып өзінің сиырынан алған ірімшік

әкеліпті. Рахмет Мақтақыз. Біздің балалармен бірге болуға шақырамыз.

Мақтақыз: Жарайды рахмет.

Билингвальды компонент үш тілде:

Мысық – кошка – кэт, үй жануарлары – домашние животные - пэтс

Балалар үш тілде қайталайды.

(Видео арқылы бала сұрақ қояды)

Болат:

- Достар, қандай үй жануарларын білесіңдер?

Балалардың жауабы: Қой, ешкі, сиыр, жылқы, түйе т.б.

Болат: Дұрыс жауабы.

Үй жануарлары: Сиыр, жылқы, қой, ешкі, түйе, есек, ит, мысық.

Болат:

- Үй жануарларының қандай пайдасы бар?

Балалардың жауабы: жылқы жүк тасиды, сүт, ет, құрт–май аламыз, терісінен киім, шұлық

тігеді т.б.

Болат: Дұрыс жауабы.

Пайдасы: 1. Сиыр – сүт, қаймақ, май, ірімшік, сүзбе, құрт жасаймыз

2. Жылқы – жүк тасиды, қымыз, ет, терісінен киім тігеді

3. Қой – жүнінен киім тоқиды,ет

4. Ешкі – түбітінен киім тоқиды, ет, сүт

5. Түйе – жүк тасиды, шұбат, жүнінен киім тоқиды,ет

6. Есек – жүк тасиды

7. Ит – үйімізді, малымызды күзетеді.

8. Мысық – тышқан аулайды.

Қорытынды:

- Міне, балалар үй жануарлары туралы әңгімемізде аяқтала келді.

- Бүгінгі оқу қызметінде не туралы айттық?

- Осы үй жануарларының қандай пайдасы бар?

- Қандай жануардың бейнесін жапсырдық?

- Дұрыс айтасыңдар, балалар бәріңде оқу қызметіне жақсы қатыстыңыздар.

Жасаған жұмыстарың ұқыпты, әдемі болды. Рахмет сендерге.

66

Мына сыйлық сендерге оқу қызметіне белсенді қатысып, мысықты әдемі етіп жасадыңдар.

Тәрбиеші балалармен жаңа тақырыпты сұрақ–жауап бойынша пысықтап қорытындылайды.

Балалардың жұмыстары көрсетіліп бағаланады. Белсенді қатысқаны үшін балаларды

мадақтап, Мақтақыздың балаларға әкелген сыйлығы ірімшік таратылады.

ОРМАНҒА САЯХАТ

Умирзахова Эльмира Сиратовна Атырау қаласы

№ 25 «Еркемай» балабақшасының саз маманы

Білім беру саласы: «Шығармашылық»

Ұйымдастырылған оқу қызметі: Музыка.

Тақырыбы:Орманға саяхат

Мақсаты: Балалардың көңіл күйлерін көтере отырып, музыка тыңдауға үйрету. Түрлі

сипаттағы әуендердің мазмұнымен көңіл күйін қабылдау, аспаптың сүйемелдеуіндегі

дауысына бейімделу дағдыларын қалыптастыру. Әуенмен бірге би қозғалыстарының

қарапайым элементтерін орындауға дағдыландыру. Ойын ойнау қабілеттерін дамыту.

Балалардың күз туралы білімдерін бекіту, зейіндерін қалыптастыру.

Керекті құралдар: Слайд, бауырсақ, металлофон, жапырақтар.

Әдіс тәсіл: Түсіндіру, көрсету, сұрақ-жауап, қорытынды.

Жүру барысы: Балалар залға бірінің артынан бірі маршпен жүріп кіреді.

Амандасады.

С. Ж. Балалар сендер қайда келдіңдер?

Б: Ән сабағына.

С.Ж: Ия, балалар сендер ән сабағына ән айтуға, би

билеуге, ойын ойнауға келдіңдер.

Саз Жетекшісі: - Балалар сендер орманға саяхатқа

барғыларың келе ме?

Балалардың жауабы.

С.Ж: Немен барғыларың келеді?

Балалар: Паравозбен.

С.Ж: Олай болса балалар, паровоздан орын

алыңдар!

(Балалар әуенмен орманға кетеді)

С. Ж: Чух-чух чух паровоз тоқтады, біз әдемі

орманға да келіп жеттік, кәне, бәріміз шеңберге

тұрып таза ауамен демалайықшы. Таза ауамен демалдық енді амандасайықшы балалар.

Коммуникативті жаттығу.

Балалар бізге орманда әртүрлі жануарлар кездеседі, сондықтан бір бірімізден қалмай, адасып

қалмауымыз керек. Кәне, балалар, біздерді не күтіп тұр екен? Мына пенектың артында не

жасырынған?

(Балаларға пенектың үстінде тұрған бауырсақты

көрсетеді)

Б: – бауырсақ?

С. Ж: Олай болса, бауырсаққа көрсетейік «Бауырсақ»

жаттығуына қалай жүретінімізді!

Жаттығу: «Бауырсақпен қыдырамыз»

(металлофонда жаңбырдың дыбысы естіледі)

67

С. Ж: -балалар жаңбыр жауып тұрған сияқты, жаңбырдан тығыламыз ба, кәне бәріміз

орнымызға отырайық.

Балалар орындарына отырады.

-Балалар күзгі жаңбыр қандай болады?

Балалар жауаптары.

Тыңдау: «Көңілді көңілсіз жаңбыр»

-Балалар, сендер қалай ойлайсыңдар,қандай музыкалық аспапта жаңбырды бейнелеуге

болады?

Балалар жауаптары. (Металлофонда, қолымызбен)

(Металлофон аспабында жаңбырды бейнелеу)

Ал, енді балалар жаңбырды қолымызбен ойнап көрейік.

(жәй, қатты жаңбырды бейнелеу)

-Әрине, балалар жаңбыр жауғанда көңілді және көңілсіз болады. Балалар айтыңдаршы қазір

жылдың қай мезгілі?

Балалар жауаптары. (Күз)

Дауыс жаттығуы.

Ән: «Күзгі жапырақтар»

Би: «Жапырақпен билейміз»

Ойын: «Аю»

Балабақшаға қайту.

Қорытындылау.

«ЗОЛОТАЯ ОСЕНЬ»

Акмырза Асель Маратовна Педагог II – категории,

город Атырау, яслий сад № 25 «Еркемай»

«Казахстан многонационален, изучению языков всех наций, изучению казахского языка,

прежде всего, русского, английского будет уделяться внимание. В этом ничего страшного нет.

Есть страны, где надо говорить на нескольких языках. Чем больше наша молодежь и дети

будут знать языков, тем больше они становятся гражданами всей планеты. К этому движется

мир.» - сказал Назарбаев.

Образовательная область: «Коммуникация»

ОУД: Русский язык

Тема: «Золотая осень»

Цель организованный учебный деятельности :

Развивать связную речь. Расширять словарный запас по теме «Осень», название признаков

предметов, активизация словаря. Закреплять знания детей о сезонных изменениях в природе,

уточнить приметы осени. Приобщение детей к пониманию образного содержания осенней

сказки, развитие эмоциональной отзывчивости на сказочное произведение.

Расширять представления детей об осени, осенних явлениях, познакомить детей с наиболее

типичными особенностями золотой осени.

Развивать умения замечать красоту осенней природы. Воспитывать любовь к данному

времени года.

Ход образовательной деятельности. Давайте с улыбкой поприветствуем друг друга

Собрались все дети в круг

Я твой друг и ты друг

Крепко за руки возьмемся

68

И друг другу улыбнемся

Дети садятся на стульчики.

Каждый день всегда, везде,

На занятиях в игре,

Громко, четко, говорим,

Никуда мы не спешим.

Педагог:

Отгадайте загадку, о каком времени года в ней

говориться:

Пусты поля,

Мокнет земля,

Дождь поливает.

Когда это бывает? (Осенью)

- А какие осенние месяцы вы знаете? (сентябрь, октябрь, ноябрь)

- Значить у осени 3 периода

- Сентябрь, называют ранняя осень.

- Октябрь, золотая осень, или вершина осени

- Ноябрь, поздняя осень (показ по слайду)

Молодцы!

- А какие приметы осени вы знаете?

-Солнце светит уже не так ярко и горячо, как летом, поэтому погода становится более

прохладной (желтеют и опадают листья, чаще идут дожди, птицы улетают, становится

холоднее)

- Какого цвета листья бывают осенью? (золотые, багряные, красные, оранжевые)

Правильно, а какие два слова спрятались в слове листопад? (листья и падают)

- Осенью часто идут дожди, какие они бывают? (холодные, моросящие, грибные, ливни)

- Что происходит с днем и ночью? (дни становятся короче, а ночи длиннее)

- Чем занимаются люди осенью? (собирают урожай).

- Какие осадки характерны для осени? (Чаще идут дожди, поздней осенью, в ноябре

выпадает снег)

- Какие еще явления природы вы наблюдали в осенние дни? (По утрам бывает туман или

заморозки).

Составление описательного рассказа с использованием мнемотаблиц. - На какой картинке изображена ранняя осень?

(ответы детей)

- Почему вы так думаете?

(ответы детей)

- Кто изображён на картине?

(ответы детей)

- Во что дети одеты?

(ответы детей)

- Что они делают?

(ответы детей)

Вот мы и вспомнили все приметы осени.

А теперь посмотрите на эту картину. Как бы вы назвали эту картину.

- Давайте вместе составим рассказ об осени и назовем картину

Пришла осень. Солнце светит ярко, но уже не греет, все чаще идут дожди. Листочки

на деревьях желтеют и опадают. Дует ветер и срывает с ветки листочек. Птицы

собираются в стайки и улетают в теплые края. Насекомые прячутся до весны. С

наступлением холодов люди одеваются теплее. Осенью мы собираем урожай и делаем запасы

69

на зиму, за это и зовут ее кормилицей. Картину можно назвать «Сказочная осень»,

«Волшебная осень», «Щедрая осень»

А сейчас послушайте стихотворение И. Токмаковой, слушайте внимательно, потом нужно

будет ответить на вопросы. Напоминаю, что на вопросы мы отвечаем полным ответом.

Опустел скворечник-

Улетели птицы,

Листьям на деревьях

Тоже не сидится.

Целый день сегодня

Всё летят, летят...

Видно, тоже в Африку

Улететь хотят.

- О каком осеннем явлении идет речь в этом

стихотворении?

Какие чувства вызывает это стихотворение?

Физминутка «Ежик»

А теперь давайте посмотрим сказку . Сказка называется «Ежик и осень». Автор сказки

Щикуна А.

Кто скажет мне поговорки или пословицы про осень?

70

- Осень — это время собирать урожай. -

Осень идёт, а за собою дождь ведёт.

- Осень — перемен восемь. -

Тёплая осень — это к долгой зиме. -

Упал с дерева один лист — жди осени.

Сюрпризный момент. Под музыкой заходит осень.

Игра «Скажи ласково»

Дождь — дождик

трава — травушка, травка

солнце — солнышко

туча — тучка, тученька

лес — лесок, лесочек

лист — листик, листочек

ветка — веточка

ветер — ветерок, ветерочек.

дерево – деревце

белка - белочка, лиса -лисичка, снег – снежок, елка – елочка

Молодцы! Дидактическая игра «Назови одним словом.»

-Заяц, волк, медведь … (животные),

-Кофта, брюки, куртка… (одежда),

-Тюльпан, ромашка, нарцисс…(цветы),

-Береза, сосна, дуб…(деревья),

-Стул, стол, диван…(мебель),

-Кукла, мяч, машинка…(игрушки),

-Автобус, троллейбус, трамвай…(транспорт).

Малоподвижная игра «Да или Нет»

Я буду читать вопросы, про то что происходит или не происходит осенью, вы слушайте

очень внимательно и если ответ «да», надо хлопнуть в ладоши, а если ответ «нет», опустить

руки в низ.

-Осенью растут грибы?

Дети:

Да

Тучки солнце закрывают?

Дети:

Да

-Холодный ветер прилетает?

Дети:

Да

-Ну а птицы гнезда вьют?

71

Дети:

Нет

-А букашки прилетают?

Дети:

Нет

-Звери норки закрывают?

Дети:

Да

-Урожай все собирают?

Дети:

Да

-Птичьи стаи улетают?

Дети

Да

-Часто-часто льют дожди?

Дети:

Да

-Достаем ли сапоги?

Дети:

Да

-Солнце светит очень жарко?

Дети:

Нет

-Можно детям загорать?

Дети:

Нет

-Ну а что же надо делать?

Куртки, шапки надевать?

Дети:

Да

-Молодцы, дети! Вы очень внимательные. Знаете все

признаки осени.Осень прощаются с детьми.

Итог. Закрепление. Поощрение.

«ШАЛҚАН» Умбеталиева Лайлим Маханбетовна

Атырау қаласы № 25 «Еркемай»бөбекжай-бақшасының тәрбиешісі

Білім беру саласы: «Коммуникация»

Ұйымдастырылған оқу қызметі: Көркем әдебиет

Тақырыбы: «Шалқан»

Шалқан.(орыс халық ертегісі)

Мақсаты:Балаларға көркем туындысын түсіндіре отырып, шығарманың көркем мәтінін

түсіндіру.

Білімділік: Еңбек сүйгіштікке баулу, мақал – мәтелдер жаттату, жұмбақ жасыру, ертегі

кейіпкерлерін сахналау, ертегі мазмұнын меңгерту.

72

Дамытушылық: Ертегіні сахналау арқылы, тіл байлығын, ойын, зейінін сөздік қорын

дамыту.

Тәрбиелік: Достыққа, әдемілікке. ұқыптылыққа, кішіпейлікке, еңбек сүйгіштікке тәрбиелеу.

Көрнекіліктер: Шалқан ертегісінін макеттері ( шалқан, ата, әже, қыз, ит, мысық, тышқан.)

Сабақ барысы: Амансың ба, Алтын күн!

Амансыңба, Жер-Ана

Салематсыздар ма, апайлар!

Салем достарым, сендерді көрсем қуанам!!

Тәрбиеші: Балалар бір жылда неше мезгіл бар?

Балалар: 4 - мезгіл (көктем, жазкүз, қыс)

Тәрбиеші: Қазір қандай мезгіл?

Балалар: Күз мезгілі

Тәрбиеші: Күз мезгілінде неше ай бар?

Балалар: 3 - ай бар (Қыркүек, Казан, Қараша)

Тәрбиеші: Күз мезгілінде қандай ерекшеліктер болады?

Балалар:Күн салқындайды, құстар жылы жаққа ұшып кетеді,

жапырақтар сарғайып жерге түседі. Көкөністер мен жемістер

піседі.

Тәрбиеші: Дұрыс балалар

Тәрбиеші: Балалар сендер қандай ертегі білесіңдер?

Балалар: Қызыл телпек, Маша мен аю, Мақтақыз бен мысық.

Тәрбиеші: Балалар сендер көп ертегі біледі екенсіндер. Ал көкіністер туралы қандай ертегі

білесіңдер?

Балалар: Шалқан ертегісін білеміз.

Олай болса мен сендерге шалқан ертегісін айтып беремін, мені тыңдайсындарма?

Балалар: Ия апай тыңдаймыз.

Слайд: Шалқан ертегісі туралы

Тәрбиеші:

Баяғыда бір үйде,

Шал мен кемпір болыпты.

Тірліктеріне өмірде,

Көңілдері толыпты

Бір күні шал аулаға,

Шалқан дәнін егіпті.

Шалқан қашан піскенше,

Маңдай терін төгіпті.

Шалқан әбден піскесін,

Шал келеді жұлуға.

Арлы-бері тартқылап,

Жұла алмасын біледі.

Шақырады көмекке,

Үйде жүрген кемпірін

Екеуі жұлып ала алмай

Шаршап қалды ентігіп,

Арлы-берлі тартқылап,

Жұла алмасын біледі.

Шақырады тағыда,

73

Немересін үйдегі

Үшеулеп жүріп тартсада

Шықпайды шалқан түйнегі.

Үшеуі жүріп ойланып,

Шақырады күшігін,

Жабылғанмен қолға алып

Жетпестерін білді күшінің.

Төртеуі тартып ары-бері,

Шаршады әбден терледі.

Мысығы келді көмекке,

Ондада әлдері келмеді.

Енді неістеу керек деп,

Отырып бәрі ойланды.

Көмекке енді келетін,

Үйде енді кім қалды.

Үйлерінде тышқаннан,

Басқа ешкім жоқ еді.

Шақырғасын тышқанды,

Көмекке олда келеді.

Шалы барып шалқанның,

сабағынан ұстайды,

Бір-біріне жалғасып,

Күштерін жиып нықтайды.

Жабылып бәрі тартады,

Күштері енді тартады,

Бірлесіп тартып қалады,

Шалқанды жұлып алады.

Тәрбиеші: Міне балалар осындай қызықты ертегіні тамашаладық, сендерге ертегі ұнады

ма? Тышқан бәрінен де мықты екен.

Сергіту сәті:

Бас бармағым, атам менің

Балан үйрек әжем менің

Ортан терек, әкем менің

Шылдыр шүмек, анам менің

Кішкене бөбек бұл мен.

Қызықты сәт:

Балалар есігімізді қағып тұрған сиақты, кәне құлағымызды түріп тыңдайықшы. Есікті

тырыс-тырыс қағып ата –мен әжесі қонаққа келеді.

Ата-әже: Ой, балалар амансыңдарма шырақтарым.

Балалар: Салематсызба ата-әже!

Тәрбиеші: Ата-әже келініздер, отырыныздар атамыз бен әжеміз бақшасын суарып шаршап

келген болар (отырғышқа отырғызады)

Тәрбиеші: Ата біздің «Еркемай» бөбекжай бақшасына қош келіпсіз. Біздің бала

бақшамыздың балдары еңбек сүйгіш, еңбекқор балалар.

Балалала: Ия, ата жазда сыртқа гүл егіп, су құйып, гүл өсіреміз, бақшамыздың алдын

әдемілеп қоямыз.

Ата: Өздері шынындада еңбекқор балдар екен. Олай болса еңбек туралы мақал мәелдер

білесіңдер ме?

74

Алижан: Еңбек етсең емерсің

Ерінбесең жеңерсін

Амира: Еңбек, еңбек бәрін жеңбек

Кәусар: Еңбек етсең ерінбей,

Тояды қарның тіленбей.

Ата: Жарайсыңдар балалар тағы қандай өнерлерің бар?

Айдын: Жайдары күз, жарқын күз

Аяулы күз, алтын күз

Дәнге толы ен далам

Дариядай шалқып жүр.

Айару: Көк аспаның мөлдіреп

Алтын күзім елжіреп,

Асыр салып жүре бер,

Сары көйлегің желбіреп.

Нұрислам: Қыстың жақын қалғанын

Жапырақтар білгендей.

Желмен ұшып барады,

Жерге қонып үлгермей

Жапырақтар жамырап,

Сайға барып бекінді.

Анасынан ажырап,

Қалған бала секілді.

Ата: Жарайсыңдар балалар, олай болса мен сендерге ойын ойнатқым келіп тұр

Д/О: «Көкөністермен жемістерді ажырат»

Ата: Кішкентай бүлдіршін немерелерім менің енді мен ертегі тамашалағым келіп тұр.

Сендер маған ертегі айтып бересіңдер ме?

Тәрбиеші:- Балалар, біздер қазір көкөністер туралы ертегі тамашалаймыз.

Жүргізуші:

Ертеде бір атай көктемде бақшасына егін егіпті, еккен егістігіне қарап былай депті:

– Сендер үлкен болып өсіңдер, маған мол өнім беріңдер. Мен сендерді мақтан етейін,

сендерге мол су себейін, бес шелек тыңайтқыш төгейін, –деп, ертеден кешке дейін дән егіп,

еңбек етіп,ой шаршап кеттім ау, біраз жатып демалайыншы, – депті.

Атай егіннен әрірек барып демалып ұйықтайды.

Жүргізуші:

Атай дамылдап ұйықтап жатты, ал егіндегі көкөністер болса өсіп өне берді.

Сабағымен, жапырағымен арам шөптермен айқасты. Уақыт өтіп, күзде келіп жетті.

Жүргізуші– Атай тұрыңыз,күз де келіп жетті, күн салқындап, егін жинайтын уақыт келді, –

дейді. Атай ұйқыдан тұрып, қорқып кетті. Күн салқындап кеткен екен.

– Ойбой мен ұйықтап қалыппын ғой, егінді жинап алу керек. Еккен дәндерім дәу болып

өсіпті ғой. Атай шетте тұрған өсімдіктің сабағынан тарта бастайды да, мен шалқанды тез

суырып ала қояйын, – дейді.

Шалқан болса, кейіп былай дейді.

– Мен шалқан емеспін, сәбізбін, шалқаннан жүз есе

сымбаттымын, түсім болса қызыл сары.

Өсіретін бойынды,

Дамытатын ойыңды,

Қоянға да азықпыз,

Сәбіздерміз жазықсыз.

Менің бойымда каротин деген дәрумен бар, ол

адамдарға пайдалы. Менен салат жасайды, сорпаға қосады.

Ал сәбіз шырынын балалар сүйсініп ішеді.

75

– Менің еккен сәбіздерім өсіп шығыпты ғой, тезірек себетіме түсе ғой.

Атай келесі өсімдіктің сабағынан тартады.

– Ой, ой – деген дауыс шығады – мен шалқан емес картоппын, барлық көкөністің

басшысымын.

Картоп – біздің атымыз,

Жер астында жатырмыз.

Бір тамырдан тараған

Ағайынбыз бәріміз.

Мен болмасам сорпаның дәмі келмес. Мен денсаулыққа пайдалы крахмалға өте баймын,

мені әр түрлі салатқа қосады, балалардың сүйіп жейтін чипсыйы да менен дайындалады.

– Сен де барып себетіме түсе ғой.

Атай тағы да барып шалқанды тарта бастайды.

Бұл қырыққабат еді.

– Атай сізге не болған күртілдеген қырыққабатты танымадың ба?

Бақшаларда тізіліп,

Қаперсіз мен жатамын.

Қабат–қабат киініп,

Қырыққабат атаңдым.

Шалқанда бір киім болса мен де жүз киім бар. Мен болмасам адамдар салатқа не қосар еді?

Голубцы мен винегредті неден жасар еді? Мені тұздап, ашытып қыс бойы жеп шығады, ең

пайдалы көкөніс менмін, –дейді. Осылайша атай қызылша мен пиязды тартып шығарады.

Қызылша:

– Атай көзілдірігінді тастап кеттің бе? мені шалқанмен шатастырғаның не?

Ақ түсім бар қант алар,

Қызыл түсім қанға– нәр.

Зияным жоқ,біліп қой –

Қызылшамын, пайдам бар.

Мен болмасам борщқа не салар едіңдер? Мен, шалқаннан жүз есе қызылмын. Шайға

салатын қант та менен жасалады. Адамдар менсіз өмір сүре алар ма еді? Мен –көкөністер

патшасы.

Пияз:

– Менсіз көкөністерді елестету мүмкін бе? Сорпа мен ботқа, самса мен салат менсіз дәмді

бола ма? Айтыңдаршы балалар.

Асханадан шықпаймын,

Атым – пияз, бұқпаймын.

Көзден жасты шығарып,

Тұмаудан бірақ сақтаймын.

Ата: Атай, бір кезде үлкен болып тұрған шалқанды көреді. Ой бәрекелді, менің шалқаным

үлкен болып өсіпті . Бұл шалқан барлығына жететін болды деп, шалқанды тарта бастайды,

тартып-тартып шалқанды жұла алмай сөйтіп, көмекке өзінің кемпірін шақырады.

Ата: Кемпір –кемпір маған келші көмекке қарашы шалқанымыз үлкен болып өсіпті осыны

жалғыз өзім тарта алмай қойдым. Сен маған көмектесші.

Кемпір: Ой, шынында да үлкен болып өсіпті ғой кел тартсақ тартайық.

Тәрбиеші: Осылайша атаның артынан ұстап ары тартады, бері тартады бірақ орнынан

қозғалта алмайды.

Тәрбиеші: Кемпір көмекке немере қызын шақырады.

Кемпір: Қызым-қызым бізге көмекке келші! Атаң екеуміз шалқанды жұла алмай жатырмыз.

Қыз: Жарайды, әже сіздерге көмектесейін.

Тәрбиеші: Сонымен қызы көмекке келіп, шалқанды олар рет-ретімен тартады. Олардың

күштері жетпейді. Сонымен немере қызы көмекке итін шақырады.

Қыз : Ақтөс-Ақтөс сен бізге көмектесіп жіберші, шалқанды біз жұла алмай жатырмыз.

76

Ит: Аф-аф көмектес десеңдер көмектесейін.

Тәрбиеші:Ит қыздың етегінен, қыз кемпірден, кемпір шалдан, шал шалқаннан ұстап

арытартады, бері тартады шалқанды суыра алмайды.

Тәрбиеші: Енді ит көмекке мысықты шақырады.

Ит: Мысық-мысық бізге көмекке келші, біздер шалқанды жұла алмай жатырмыз.

Мысық: Мяу-мяу-мяу көмектесіп жіберейін.

Тәрбиеші: Мысық иттің құйрығынан, ит қыздың етегінен, қыз кемпірдің етегінен, кемпір

шалдан, шал шалқанды ұстап, әрі –бері жұлқиды бірақ шалқан шықпайды.

Енді мысық көмекке тышқанды шақырады.

Мысық: Тышқан, тышқан бізге көмектесіп жіберші.

Тышқан: әрине көмектесіп жіберемін.

Тәрбиеші: Тышқан келіп мысықтың құйрығынан, мысық иттен, ит қыздың етегінен, қыз

кемпірден, кемпір шалдан, шал шалқанды ұстайды. Барлығы бар күшімен тартып келіп

қалғанда, шалқанды суырып алады.

Тәрбиеші : Міне атай біздің балалар сіздерге арнап ертегі қойып берді, сізге ұнады ма?

Ата: Міне балалар мен сендерге құр қол келмедім, сендерге күз сыйы жемістермен,

көкөністерді алып келдім. Сендерге сиға тартам. Ал енді мен кетейін.

Қорытынды:

Тәрбиеші: Балалар бүгін қандай ертегімен таныстық?

Балалар: Шалқан ертегісімен

Тәрбиеші: Ендеше балалар Шалқан ертегісінің кейіпкерлерін мына бақшамызда өсіп тұрған

шалқанның қасына рет ретімен орналастырып көрейік.

Тәрбиеші: Дұрыс балалар ертегінің мазмұнын жақсы тыңдаған екенсіңдер кейіпкерлерді

ретімен дұрыс орналастырған екенсіңдер.

Тәрбиеші: Шалқанды еккен кезде шалқан қандай болды?

Балалар: Кішкентай

Тәрбиеші: Шалқан не арқылы өсті?

Балалар: Күту арқылы, күннің жылуы арқылы.

Тәрбиеші: Шалқанды кім екті?

Балалар: Ата.

Тәрбиеші: Шалқан қандай болып өсті?

Балалар:Үлкен болып өсті.

Тәрбиеші: Шалқанды тартып алуға кімдер көмектесті?

Балалар: Ата, әже, қыз, ит, мысық, тышқан

Тәрбиеші: Мадақтау.

«ПОНЯТИЕ ОДИН И МНОГО»,

«СОБИРАЕМ ЯБЛОКИ И ГРУШИ» Тукеева Анар Женисовна

воспитатель город Атырау Яслий сад № 25 «Еркемай»

Открытая организованная учебная деятельность

Образовательных областей: «Познание»

Разделы : Формирование элементарных математических

представлений

Тема: «Понятие один и много»,«Собираем яблоки и груши»

II-младшая группа«Сказка» 14.11.2019г

Цель: Закрепление понятий: "один", "много", а также знание геометрических фигур (круг,

овал). Дать понять о том, что предметы могут быть разными по величине, форме, цвету.

77

Задачи:

Образовательная область "Познавательное развитие"

1.Определять совокупность словами один, много.

2. Отвечать на вопрос «сколько?»

3. Закреплять знание геометрических фигур, а также названия цветов (красный,желтый,

зелёный) Расширить представление детей о фруктах. Побуждать замечать простейшие

сезонные изменения в природе , проявлять интерес к окружающей природе

1. Развивать координацию движений, крупной и мелкой моторики обеих рук.

2. Формировать умение согласовывать речь с движением (в физминутке).

3. Воспитывать интерес к разным видам игр.

Оборудование и материалы: Дидактический наглядный материал.

Демонстрационный материал:Дерево ,разные фрукты, карточки с заданиями. И т

д Раздаточный материал: тарелочки с фруктами на каждого ребёнка (яблоко,

груша), Предварительная работа с детьми: повторение геометрических фигур,фрукты

Формы работы: индивидуальная, групповая.

Приветствие:

Доброе утро яркое солнце

Доброе утро небо голубое

Доброе утро матушка земля

Доброе утро друзья

Если на деревьях листья пожелтели,

Если в край далёкий птицы улетели,

Если небо хмурое, если дождик льётся,

Это время года – осенью зовётся!

- Детки скажите какое сейчас время сутки (утром)

Воспитатель: Правильно сейчас утро.

-Какое сейчас время года? (осень)

-Сколько месяцев осенью бывает? (3)

-Какие месяцы давайте перечислять

(сентябрь,октябрь,ноябрь)

- Какие признаки осени мы знаем?

На улице становиться холодно, мы одеваемся

тепло, птицы улетают в теплые края…

-Да осенью поспевают овощи и фрукты.

-Мы сегодня будем говорить о фруктах

-Фрукты растут на деревьях

-Деревья растут в саду

-Чтобы деревья росли хорошо и росли , давали много фруктов ,мы должны за ними

ухаживать ,поливать.

- Ребята, что это за фрукт (показать картинку яблоко)?

(Яблоко)

- Правильно. Это – Яблоко. Яблоки растут на деревьях в

саду. Они бывают красного, зеленого и желтого цвета.

Они круглые или овальные. Яблоки – сочные, сладкие или

кисло-сладкие на вкус.

-Вот посмотрите на доску, здесь дерево на дереве груши и

яблоки, мы летом ухаживали за деревом и вот такие красивые, сладкие груши и яблоки.

-Летом яблоки начинают поспевать, а осенью уже мы должны собирать фрукты.

Давайте посмотрим на картинку.

На дереве сколько груши ?яблок?(много ), а в корзине ( один)?

78

Слайд: Видео ролик отродителя о фруктах

Смотрим мультик «Яблоко»

Сравниваем деревья .

Одно яблоко и много

яблок

Сюрпризный

момент;ежик, медведь,

ворона и заяц .

Под музыку входят

звери

- Здравствуйте дети

- Здравствуйте это же звери из нашей сказки «Яблоко»

- Вы узнали дети?

-Да

- Да мы узнали что у вас сегодня урок математики и еще мы услышали что сегодня вы

говорите о фруктах , мы очень любим фрукты и хотели узнать больше, вы детки очень

умные,может вы поможете нам.

У нас здесь задание мы хотим с вами пойграть.

Игры

1 Дольки фруктов сделать, одно целое.

2 Собрать фрукты с дерева в правой рукой держим корзину ,а левой положить груши в

корзину

3 Собрать фрукты на земле

Сказать цвет и фигуру

4 Составить рисунок по

картинке коллективное

задание.

79

Физкультминутка:

Быстро встали, улыбнулись,

Выше-выше подтянулись.

Ну-ка плечи распрямите

Поднимите, опустите.

Вправо, влево повернитесь,

Рук коленями коснитесь

А теперь представим, детки,

Будто руки наши –ветки.

Покачаем ими дружно,

Словно ветер дует южный.

-Спасибо вам детки ,какие вы умные вы со всеми

заданиями легко справились ,а нам пора вернуться ,но

мы пришли не с пустыми руками,

осень очень щедрая, вот вам фрукты от нас.

-До свидание

-Досвидание спасибо вам за гостинцы и за игры.

А сейчас мы поработаем по карточками

Работа с карточками:

У меня в руке полоски ,какого они цвета ?

Желтая полоска она сверху ,а зеленая полоска внизу.

На зеленую полоску поставим одну грушу ,а на желтую

одно яблоко,еще одну и еще одну.

А теперь скажите ,где много, где один на верху и внизу .

-Молодцы

-Кто знает стихи про фрукты?

-Акерке пожалуйста

80

- Кто приходил к нам в гости

-Какие фрукты вы знаете?

-О чем мы сегодня говорили?

-Ребята, вам понравилось выполнять задания? А что мы делали?

- Вы так хорошо сегодня работали. Молодцы!

-Все сегодня хорошо отвечали,за активность я хочу вам дать вот такие медали.

-Спасибо всем

ЛЕПТІ СӨЙЛЕМ

Қарамоншақова Нұрия Атырау облысы Махамбет ауданы

Қ.Қарашаұлы атындағы орта мектептің мұғалімі

Күні:

Сынып: 2

Пәні:Қазақ тілі

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

Мұғалім:Қарамоншақова Н.

Сабақтың тақырыбы: Лепті сөйлем

Осы сабақта қол жеткізілетін

оқу мақсаттары (оқу

бағдарламасына сілтеме)

2.1.3.1 - күнделікті өмірде кездесетін жағдаяттарға

байланысты сөйлеу мәдениетін сақтап, диалогке қатысу

2.2.5.1 - дереккөздерден (сөздік, анықтамалық, энциклопедия)

мәліметті табу жолын анықтап, берілген тақырып, сұрақ

бойынша мәліметті іріктеп алу

2.3.7.1 - сөйлем түрлерін айтылу мақсатына сәйкес тыныс

белгілерін (нүкте, сұрақ белгісі, леп белгісі) қою

2.4.2.6 - сөйлемдегі бір-бірімен байланысып тұрған сөздерді

табу

Сабақтың мақсаттары Оқушылардың барлығы мынаны орындай алады:

Сөйлем түрлері туралы біледі; Сөйлем түрлерін айта алады;

Оқушылардың көбісі мынаны орындай алады:

Сөйлем түрлерін айтылу мақсатына қарай ажыратады.

81

Оқушылардың кейбіреуі мынаны орындай алады:

күнделікті диалогке қатысады, дереккөздермен жұмыс

жасайды

Бағалау критерийлері Сөйлем түрлерін айтады.

Мақсатына сай тыныс белгілерін қоя біледі.

Жеке, жұптық, топтық тапсырмаларды орындай алады.

Құндылықтарды дарыту Құрмет, ынтымақтастық, ашықтық

Пәнаралық байланыс Әдебиеттік оқу, жаратылыстану

АКТ қолдану дағдылары таныстырылым

Тілдік құзыреттілік жомарт

Бастапқы білім бұрынғы білімдеріне сүйену

Сабақтың

жоспарланған

кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет Ресурстар

Сабақтың басы

2 мин

Ширату Қане қанат жазайық,

Қарлығашқа ұқсайық.

Ұшып-ұшып алайық,

Орнымызға қонайық.

Білімде алда болайық.

Сабақтың ортасы

35 мин

(МК;Ж;Қ) «Жалғастыр» ойыны

Өлеңнің мазмұнын болжау, өз көзқарасын білдіру, сөйлем

түрлерін ажырата алу білгісін бағалау.

6 –жаттығу. Өлеңді мәнерлеп оқиды.Өлең мазмұнын болжайды.

Мәтіндегі қарамен жазылғандар қандай сөйлем екенін

анықтайды.

Талдау сұрақтары:Мәтіндегі қарамен жазылған қандай

сөйлемдер?

(МК;Ө;Ж;Қ) Лепті сөйлемдер құрастыру, салыстыру, ой

қорытындысын басай алу білігін бағалау. Әдемі гүлдер, жүзімнің тәттісін-ай сөздерін қатыстырып , лепті

сөйлемдер құрап жазу.

(МК;Ө;Қ) Каллиграфиялық нормаларды сақтау білігін

бағалау.

7- жаттығу. Сөйлемдерді көркемдеп жазады. Жазған

сөйлемдерінің қандай сөйлем екенін анықтап, дәлелдеу

жасайды.

(МК;Ө;Ж) «Көршіңе әңгімеле» әдісі

Сюжетті суреттің көмегімен мәтін құрастыру, негізгі ойды

анықтау, лепті сөйлемдерді қолдану. Сурет бойынша мәтін

құрайды.

Талдау сұрақтары: Суретке қарап не айтуға болады?

Сурет сенің көңіл күйіңе әсер етті ме?

Бұл қай жыл мезгілі? Қандай ойын?

Бірнеше сөйлем құрастырып көр.

(МК;Ө) Кім шапшаң? ойыны

Мәтінді қайта құрастырып жазу. Мәтіннің түрін ажырату.

9-жаттығу. Дұрыс құрастырылмаған мәтінді қайта құрастырып

жазады.

(МК;Ж;Қ) Өлеңнің мазмұнын болжау, өз көзқарасын білдіру

белгісін бағалау.

10-жаттығу. Көп нүктенің орнына сұрау не леп белгілерінің

82

тиістісін қойып, өлеңді мәнерлеп оқиды.

(Ө;Қ) бағалаудың шартты белгілеріне сәйкес өзін-өзі бағалау.

«Өз жұмысыңды бағала» тапсырмасын орындау.

Саралау – Сіз

қосымша

көмек көрсетуді

қалай

жоспарлайсыз? Сіз

қабілеті жоғары

оқушыларға

тапсырманы

күрделендіруді

қалай

жоспарлайсыз?

Пәнаралық

байланыс

Қауіпсіздік

және

еңбекті

қорғау

ережелері

АКТ-мен

байланыс

Құндылық

тардағы

байланыс

Бағалау - Оқушылардың

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Рефлексия

Сабақ / оқу

мақсаттары

шынайы ма? Бүгін

оқушылар не білді?

Сыныптағы ахуал

қандай болды? Мен

жоспарлаған

саралау шаралары

тиімді болды ма?

Мен берілген уақыт

ішінде үлгердім бе?

Мен өз жоспарыма

қандай түзетулер

енгіздім және

неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз пікіріңізді жазыңыз.

Сол ұяшықтағы Сіздің сабағыңыздың тақырыбына сәйкес

келетін сұрақтарға жауап беріңіз.

83

МАҒАН ҰНАЙТЫН ӨЛЕҢДЕР. СӨЗ Хиясова Рая Құбашқызы

Атырау облысы Махамбет ауданы Қ.Қалыбеков атындағы Сарытоғай орта мектебінің мұғалімі

Сынып: 1

Пәні: Сауат ашу

Мұғалімі: Хиясова Рая Құбашқызы

Қ.Қалыбеков атындағы Сарытоғай орта мектебі

Сабақтың тақырыбы Маған ұнайтын өлеңдер. Сөз

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу

мақсаттары (оқу бағдарламасына

сілтеме)

1.1.1.1 тыңдау барысында тілдік бірліктерді (сөйлеу, сөз, сөйлем, мәтін)

ажырату, тыңдалған мәтіннің мазмұнын түсіну

1.1.7.1 тыңдалған мәтінге өз көзқарасын жай сөйлеммен сипаттау

Сабақтың мақсаттары Барлық оқушылар:Жаңа білімді түсінеді.

Көпшілік оқушылар:Сөйлем құрастыра алады.

Кейбір оқушылар: Оқиғаларды тыңдап талқылайды.

Бағалау критерийлері Тілдік бірліктерді ажыратады,мазмұнды түсінеді,сипаттайды.

Құндылықтарды дарыту Құрмет, ынтымақтастық, ашықтық.

Пәнаралық байланыс Өзін-өзі тану,музыка

АКТ қолдану дағдылары Аудиожазба,интерактивті тақта, презентация

Тілдік құзыреттілік Өлең-стих-poem

Бастапқы білім Бұрынғы білімдеріне сүйенеді.

Сабақ барысы

Сабақтың

жоспарланған

кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет Ресурстар

Сабақтың басы

2 минут

Ширату.

Қолдарыңды көтеріңдер – бір дейік.

Көп отырып, қатты шаршап жүрмейік.

Қолды создық, басты бұрдық – екі деп,

Қозғалыспен әрбір адам жетіледі.

Топқа бөлу.

3 түрлі жұлдыздар арқылы топтарға бөлу

Суреттер

Сабақтың ортасы

28 минут

Тапсырма . 4 минут Ұ. ж Кәне,тыңдайық!

Тышқан мен нан (Ертегі)

Дескриптор:Ертегіні әңгімелей алады,нан туралы мақал-

мәтел біледі.

Кері байланыс: Жарайсың!

Тапсырма 9 минут Т. ж Галереяны шарлау

Суретте не көріп тұрсыңдар?

Комбайншы не деуі мүмкін?

Әрі қарай не болатынын суреттердің көмегімен кім болжап айтады?

Дескриптор: Сурет бойынша әңгіме құрай алады.

Тыңдалым.

Оқулықпен

жұмыс

84

Кері байланыс: Тамаша!

Тапсырма . 3минут Ұ.ж Суретпен жұмыс

Дескриптор: Сурет бойынша сөйлей алады.

Кері байланыс: Тамаша!

Сурет

Сергіту сәті 2 минут

Тапсырма 3 минут

Нан қиқымын шашпаңдар,

Жерде жатса баспаңдар.

Теріп алып қастерлеп ,

Торғайларға тастаңдар. Өлеңін тыңдау, не туралы айтылғанын түсіну

Дескриптор: Нан туралы айтылғанын түсінді.

Кері байланыс: Керемет!

Тапсырма: 2 минут Ж.ж

Тапсырма.2 минут Жұптас -ойлан -талқыла.

Тышқан нанды жеп қойды

Сөйлеміне сәйкес сызбаны тауып көр.

Дескриптор:Сөйлемді сәйкестендіріп ашырата алады . Кері

байланыс:Жарайсың!

Саралау

Тапсырма. 5 минут Ашық микрофон

Тыңдадым . Соңғы шумаққа назар аудар.

Тыңдаған мәтіндеріңнің қайсысы өлең?

Қай сөздер ұқсас болып естіледі?

Ең ұнаған өлең қайсы?

Бәріміздің ойымыз бір жерден шығып отыр ма, әлде әркімнің ойы

әртүрлі ме?

Қолдауды қажет етпейтін оқушылар: өлең мазмұнын әңгімелейді.

Қолдауды қажет ететін оқушылар: өлеңге өз көз қарасын білдіреді

(ұнайды,ұнамайды)

Дескриптор: Өлең мазмұнын айта алады. Өлеңге өз көз қарасын

білдіреді.

Кері байланыс: Керемет!

Оқулық,

дәптерлер.

Сабақтың соңы

5минут

Рефлексия Жетістікке қол жеткізбедім

абыржулымын.

Біршама алға жылжу бар,

бірақ әлі көмек сұраймын.

Мақсатқа қол жеткіздім,

сенімді алға жүре аламын.

85

«ЖАҚСЫ» ДЕГЕН – НЕМЕНЕ, «ЖАМАН» ДЕГЕН – НЕМЕНЕ? Куспанова Жанаргул Муратбековна

Атырау қаласы №2 Ж.Нәжімеденов атындағы орта мектеп мұғалімі

Күні:

Сынып: 4

Пәні: Пән: Әдебиеттік оқу

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

Мұғалім:Куспанова Жанаргул

Сабақтың тақырыбы: «Жақсы» деген – немене, «жаман» деген – немене?

Осы сабақта қол

жеткізілетін оқу

мақсаттары (оқу

бағдарламасына сілтеме)

4.1.3.1 шығарманың тақырыбы және қорытынды бөлімі негізінде

сюжеттің дамуын болжау, оның себебін түсіндіру

4.2.6.1 кейіпкердің/кейіпкерлердің іс-әрекеті, мінез-құлқының

өзгеру себептерін мәтіннен тауып, салыстырып бағалау

4.3.1.1 оқылған шығармадағы оқиға жүйесін анықтап, оны

бөліктерге бөлу, әр бөлікке ат қойып жоспар құру

Сабақтың мақсаттары Барлық оқушылар: Сюжеттің дамуын болжап, түсіндіре

алады.Кейіпкерлердің іс-әрекетін бағалайды. Оқиға жүйесіне

қарап жоспар құрастыра алады.

Көпшілік оқушылар:Кейіпкерлердің іс-әрекетінің дұрыс

бұрыстығын ажырата алады.

Кейбір оқушылар:Жақсы мен жаманды ажыратып, сипаттай

алады.Кейіпкерлердің іс-әрекетін салыстырып, бағалай алады.

Бағалау критерийлері Мұғалімнің көмегімен мәтіндегі негізгі ойды анықтай алады.

Берілген тақырып бойынша өз көзқарасын білдіріп, ой қорыту

жасай алады.

Оқылған шығармадағы оқиға жүйесі бойынша бөліп, жоспарға

сай әңгімелейді.

Шығармадағы кейіпкерлердің іс-әрекетін салыстырып, бағалай

алады.

Құндылықтарды дарыту Құрмет, ынтымақтастық, ашықтық

Пәнаралық байланыс Қазақ тілі, Өзін өзі тану, көркем еңбек

АКТ қолдану дағдылары Таныстырылым, интерактивті тақта, мультимедиялық құрылғылар

Тілдік құзыреттілік Көргенділік, қорыну, бейтаныс

Сабақ барысы:Бастапқы білім бұған дейін меңгерілген білімге сүйену

Сабақты

ң

жоспарла

нған

кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет Ресурстар

Сабақты

ң басы

3 мин

Ширату 3 мин «Австралиялық жаңбыр»

Топқа бөлу «Жыл мезгілдері» бойынша

Сабақты

ң ортасы

33 мин

Дәлелде айдары 3 мин «Бірге ойлаймыз» әдісі

Сурет мазмұны бойынша өз ойыңды айтып,

дәлелдеп түсіндір.

Дескриптор:Сурет мазмұнын айтады.

Кері байланыс:Табиғатқа қамқорлық жаса.

«Пікіріңді айт» айдары 3 мин «Менен сұрақ, сізден жауап»

әдісі

Балалардың мінезінде кездесетін қандай жағымсыз

қылықтарды байқадың?

«Жақсы» деген – немене, «жаман» деген – немене?

Оқушылардың пікірін тыңдау

86

Дескриптор:Қойылған сұрақтарға нақты жауап береді.

Кері байланыс:Жазушыны есіңе сақта, шығармаларын оқып,

таныс.

Уәждеу:Жақсы! Тамаша! Жарайсыз!

Тапсырма: Мәтінді түсініп оқы, бөліктерге бөлу. Әр бөлікке

ат қойып, жоспар құру.«ЖИГСО» әдісі Топтық ж. 10 мин

Талқылау сұрақтар:

Шығармада қандай оқиға баяндалады деп ойлайсың?

Суретте қандай оқиға баяндалған?

Басқа да қандай тақырыптар қоюға болады?

Саралау

Қолдауды қажет ететіндер қабілеті жоғары оқушылармен бірге

жұмыс жасайды, өз идеяларын айтады.

Дескриптор: Суретке қарап шығарма тақырыбын болжайды, өз

идеяларын айтады.

Кері байланыс:Өз ойыңды айтуға дағдылан!

Мадақтау: Өте жақсы!

Сөздік жұмысы

Көргенділік – тәрбиелілік

Қорыну – жасқану

Бейтаныс – таныс емес, бөтен

Тапсырма: Мәтін кейіпкерлерін атап, әрекеттерін бағалап

сипатта «Т кестесі» әдісі 6 мин ҚБ. Жұптық ж.

Кейіпкерді кестеге сипаттап жазады.

Талқылау сұрақтар:

1.Әңгіме кімдер туралы ?

2.Мәтінді оқыған кезде қандай сезімде болдың?

3.Мәулен атайдан неліктен бірден кешірім сұрамады?

4.Шығармадағы кейіпкерлердің іс-әрекетін қалай бағалайсың?

Саралау

Қолдауды қажет ететін:

Мәтін бойынша сөздерді пайдалана отырып,

сөйлем құра.

Қолдауды қажет етпейтін:

«Менің қандаймын?» тақырыбына эссе жаз.

Дескриптор: Мәтін кейіпкерлерін атап, әрекеттерін бағалап

сипатта Теңеу сөздерді пайдалана отырып, сөйлем құрайды,

эссе жазады.

Кері байланыс: Әңгімеге бөлік бойынша жоспар құра біл!

Теңеу сөздерді пайдалана білуге дағдылан!

Мадақтау: Өте керемет!

Сергіту сәті «Қызықты деректер» бейнефильм 2 мин

Тапсырма: «ПОПС» әдісі 8 мин ҚБ Топтық ж.

І топ Түсіндір Мәулен қарияға неліктен көмектесті? сұрағына

жауап тауып, әрекетті бағалау.

«Көргендінің аты- көргенді- ау» дегенді түсіндіру

ІІ топ Бағала Мәулен осы сөзге лайық па, не себепті?

ІІІ топ Болжа Сюжеттің дамуын өз болжамымен жасғастыру

Әңгіме бойынша сұрақтар құрастыр және оған жауап бер.

Саралау

Бұл тапсырма барлық оқушыға ұсынылады. Қабілеті орташа

оқушылар сұрақтарды өз бетімен қағазға жазып, ұсынады.

Дескриптор: Сұраққа жүйелі жауап береді, әрекетті бағалайды.

Сюжеттің дамуын өз болжамымен жасғастырады.

Кері байланыс: Сұраққа нақты жауап беруге дағдылан.

Сыныптағы

белсенді оқушы

басқаларға бағыт

беріп отырады.

Топтық талқыға

салады

87

Мадақтау: Жақсы!

Сабақты

ң соңы

4 мин

Рефлексия

Диффере

нциация

(саралау)

–

оқушыла

рға

көбірек

қолдау

көрсетуді

қалай

жоспарла

йсыз?

Қабілеті

жоғары

оқушыла

рға

қандай

тапсырма

лар

қоюды

жоспарла

п

отырсыз?

Бағалауды – қалай жоспарлайсыз?

Бағалау сабақтың өн бойында жүріп отырады. Топтық жұмыста

бағалау парақшалары таратылады.

1:Топпен жұмыс жасау арқылы бірін-бірі оқыта алды.

2: Оқушыларды сабақтағы сұрақ-жауап, сабақтағы әдістер

қызықтырды

Сабақта оқушылар бір-бірін бағалау парақшалар арқылы әділ

бағалай білді.

1. Рефлексия арқылы бала өзінің қандай деңгейге

жеткендігін анықтай алды.

Денсаулық және

қауіпсіздік

техникасының

сақталуы

Сабақ та

әр

тапсырма

дан кейін

саралау

жүргізілі

п

отырды.

Мақсаты жақсы әрі нақты қойылған және мақсатына сәйкес

оқу критерийлері жақсы құрылған.Барлығы бірдей оқу

мақсатына жетпеді, алайда оқушынының ойында «не үшін оқу

керек?»,

«Қалай оқу керек?» екендігін нақты түсінді. Бағалау арқылы

бала өзінің қай сатыда келе жатқандығын, нені білетінін,

неден қиналатынын біледі.

88

ҒАРЫШ КЕМЕСІ Уразалина Гулбану

Атырау қаласы, №8 «Ақбота» санаторлық бөбекжай- бақшасының

жоғары санатты тәрбиешісі Ұйымдастырылған оқу қызметі:Шығармашылық - Жапсырма

Тақырыбы: «Ғарыш кемесі»

Мақсаты:Ғарыш әлемі, ғарыштық ұшулар жайлы түсінік беру.

Білімділік мақсаты:12 сәуір-ғарышкерлер күні туралы мәліметтер мен тұңғыш ғарышкерлер

туралы мағұлмат беру.

Дамытушылық мақсаты:Қиялдаған өз ойларын жапсырма арқылы жеткізе білуге және

ғарыш кемесін қиып, жапсыруды үйрету;саусақ қимылдарын дамыту, жапсыру дағдыларын

қалыптастыру, қол еңбегіне қызығушылығын ояту. Ғарыш әлеміне қызығушылығын ояту,

шығармашылықтарын дамыту.

Тәрбиелік мақсаты:Ғарышкерлерге деген құрмет сезімдерін тәрбиелеу, экологиялық

мәдениет негіздерін қалыптастыру.

Технологиялық қамтамасыз ету:Акт қолдану,слайд: «Ғарышкерлер тағамы», Анимациялық

бейне көрініс: «Ол кім? Бұл не?»,

сергіту сәті: «Мен Зымыранмын», үлгі суреттер, жұмбақтар, тақпақтар,түрлі-түсті қағаздар,

тақтайшалар, дымқыл салфеткалар, қайшы, желімдер т.б.

Билингвальды компонент: зымыран – ракета, ғарыш-космос, ғарышкер-косманавт, ұшқыш-

летчик.

Ұйымдастырылған оқу қызметінің жүру барысы: Тәрбиеші:-Жаратыпты бір құдай, Аспан мен Жер, Күн мен Ай,

Орман, тоғай, тау мен тас, бірі биік, бірі сай.

Шапағатты күн ана мейірім шуағын төгіп,

Біздің жан дүниемізді нұрландырып тұр.

Күн сәулесі біздің бетімізге, алақанымызға мейірім шуағын төгуде,

Осы мейірім шуағын бір-бірімізге сыйлайықшы.

-Міне мейірім шуағын төгу арқылы біз күн ананы бейнеледік.

-Балалар, біздің тұратын жеріміз - Жер планетасы деп аталады екен. Жер планетасында

адамдар мейірімді,тату-тәтті өмір сүреді.

Балалар:Мына сұлу әлемде,

Адам өмір сүреді.

Үлкен менен кішіге,

Күн сәулесін төгеді.

Тәрбиеші:-Төбемізде әдемі аспан әлемі бар. Бұл аспан әлемі ғарыш деп аталады. Қане, бәріміз

Жерімізбен, Аспанымызбен, бір-бірімізбен амандасайықшы!

Балалар:Армысың, Аспан Әлемі!

Армысың, Жарық күн! (Қолдарын жайып, көкке көтереді.)

Армысың, абзал Адамдар! (Қолдарын алға созады.)

Армысың, менің достарым! Сендерді көрсем қуанамын!

Тәрбиеші:-Қазір көктемнің нешінші айы?

Балалар: Екінші айы.

Тәрбиеші:- Бұл ай қалай аталады?

Балалар: Сәуір айы деп аталады.

Тәрбиеші:Яғни сәуір айында-12 сәуір күні бір үлкен мереке бар. «Ғарышқа адамның алғаш

ұшқан күні-12 сәуір дүние жүзінде ғарышкерлер күні болып белгіленді.

89

- Ғарыш айлағы дегеніміз не?

Балалар:Ғарыш айлағы дегеніміз – бұл зымыран, ғарыш серіктері мен үлкен ғарыш кемелері

ұшырылатын орын.

Тәрбиеші:-Қазақстанның ғарыш айлағы қалай аталады?

Балалар:Байқоңыр.

Тәрбиеші:Ғарышты кім зерттейді?

Балалар:Ғарышкерлер.

Тәрбиеші:Алғашқы ғарышкерлерді есімізге түсірейікші?

Балалар:Ю.Гагарин.

Тәрбиеші:-Атақты ұшқыш Ю. А. Гагарин ғарышқа ұшпас бұрын ең алғаш рет ешқандай өмір

белгісі білінбеген, әрі суық, әрі тұңғиық ғарыш әлемінде ең алғашқы тіршілік иесінің жүрегі

соқты. Бұл 1957 жылдың 3 қарашасында алғашқы жол салған Лайка атты ит болатын. Ол

герметикалық қабықпен қапталған жер серігімен ұшырылып, аман – есен оралды. Лайка итінің

артынан басқа да иттер ұшырылды. Олар 1960 жылдың 19 тамызында ұшырылған Белка және

Стрелка иттері болатын. Олармен бірге 40 тышқан, 2 сұртышқан, әртүрлі жәндіктер,

өсімдіктер мен микроорганизмдер ұшырылады. Олар жерді 17 рет айналып оралды.

Сонан кейін Ю. Гагарин ұшты. Ал Қазақстан Республикасының тұңғыш ғарышкері Т.

Әубәкіров. Одан кейін төрт жылдан кейін қазақ азаматы

Т.Мұсабаев ұшты. Тоқтар Әубәкіров және Талғат Мұсабаев деген ағаларымыз.

Бұл ғарышкерлер біздің еліміздің мақтаныштары. Олар ержүрек,батыр, халық қаһармандары.

Осы адамдар сияқты батыл, ержүрек болу үшін, білімді, тәртіпті үлкен азамат болуымыз

керек.

Ал, балалар ғарыш әлемі туралы тереңірек білу үшін мына бейне көріністі тамашалайық.

Анимациялық бейне көрініс: «Ол кім? Бұл не?», Ал балалар осы ғарышкерлер ғарышта қандай тағамдар жейді екен?

Слайд: «Ғарышкерлер тағамы» көрсетіп әңгімелейді.

Тәрбиеші жұмбақ жасырады.

Жұмбақтар

Ұшқыш емес, бірақ ол

Аспанда қалықтап ұшады

Оны кім деп ойлайсындар?

(Ғарышкер)

Аспанда бір алып құс,ызғып ұшып барады.

Қарап тұрсаң ғажайып,соңында із қалады.

(Зымыран)

Тәрбиеші:-Балалар, сендер де ғарышқа ұшқыларың келе ме?

Балалар:Иә,ұшқымыз келеді.

Тәрбиеші:Ендеше, мына ғарыш кемесіне қарайықшы. Дене бөлшектері қандай геометриялық

пішіндерге ұқсайды?

Төртбұрышқа, шаршыға, үшбұрышқа, дөңгелекке.

Ендеше өзімізге осындай зымыран жасап алайық.

Ол үшін алдымыздағы түрлі-түсті қағаздардан геометриялық пішіндер қиып аламыз. Соларды

мына тақтадағы үлгі суретке қарай отырып, жапсырайық. Тәрбиеші жапсыру жолдарын

көрсетіп үйретеді. Алдымен ғарыш кемесінің жоғарғы бөліктерін қиып аламыз. Одан соң

ғарыш кемесінің корпусын, қанатын, астындағы түтіні, отын қиып аламыз. Қауіпсіздік

шараларын ескертеді. Бұл бөліктерді қиғанда асықпай, ұқыпты болуымыз қажет. Қиған кезде

қайшының ұшын төмен қарай ұстаймыз. Енді осы пішіндерден ғарыш кемесін жапсырамыз.

Желімді жаққан кезде тақтайшаның үстіне салып жағамыз.

-Алдымен тіктөртбұрышты (корпусын);

-Үшбұрышты (тұмсығын)

-Тікбұрышты,үшбұрыштарды (қанаттары);

90

-Сары, қызыл бөліктерді (түтіні мен оты)

-Дөңгелек (терезесі)

Балалардың ұжымдық жұмысы.

Міне, ғарыш кемесі дайын болды.Енді алдымыздағы дымқыл салфеткалармен қолымызды

сүртіп алайық. Қағаз қиындыларын тарелкаға саламыз, жұмыс орнымызды ретке келтірейік.

Сергіту сәті: «Мен ғарышкер боламын» әнін айтып,қимыл-қозғалыс жасату.

«Мен ғарышкер боламын» әні

1.Арманы бар бір ғана,

Талабы зор баламын.

Шынығумен шыңдала,

Тез-ақ өсіп, толамын.

2.Жұлдыздарды жағалай,

Айға барып қонамын.

Тұңғыш Тоқтар ағадай,

Мен ғарышкер боламын.

Бүгін Юрий ағаның

Ұшқан күні ғарышқа

Мен аспанға қараймын

Мен ғарышкер боламын

Ғарыш сондай алыс па?

Аспан, аспан арайлым,

Саған жиі қараймын

Сені көзбен шоламын

Көкке ұшамын

Ұшқыш болар баламын

Соңынан ерем ағаның

Ер ғарышкер ағаның

Қорытынды бөлім:-Балалар бүгін12 сәуір қандай күн?

Балалар:Бүгін 12 сәуір ғарышкерлер күні.

Ғарышерлер қандай болуы керек?

Балалар:Ғарышкерлер білімді, денсаулығы мықты, батыл болуы керек.

Тәрбиеші:Ғарышқа немен ұшады?

Балалар:Ғарыш кемесімен ұшады.

Тәрбиеші: Ғарышқа ең алғаш ұшқан адам кім екен?

Балалар:Юрий Алексеевич Гагарин.

Қазақстанның тұңғыш ғарышкерлері кімдер?

Балалар:Тоқтар Әубәкіров пен Талғат Мұсабаев.

Тәрбиеші:Қазақстанның ғарыш айлағы қалай аталады?

Балалар:Қазақстанның ғарыш айлағы Байқоңыр деп аталады.

Оқу қызметі соңында тәрбиеші балалардың жасаған жұмыстарынан «Ғажайып аспан»

көрмесін ұйымдастырады. Балалардың жасаған жұмыстарын мадақтап, бағалайды.