paid didak elliniadou 5

Έλενα Ελληνιάδου MEd

Διαπροσωπικές σχέσεις και επικοινωνία στο σχολικό περιβάλλον


«Έχω καταλήξει στο τρομακτικό συμπέρασμα πως αποτελώ το καθοριστικό στοιχείο μέσα στην τάξη. Η προσωπική μου προσέγγιση δημιουργεί το κλίμα. Η καθημερινή μου διάθεση φτιάχνει τον καιρό.

Ως δάσκαλος, έχω στα χέρια μου μια τρομακτική δύναμη: να κάνω τη ζωή ενός παιδιού θλιβερή ή χαρούμενη. Μπορώ να γίνω όργανο βασανισμού ή εργαλείο έμπνευσης. Μπορώ να ταπεινώσω ή να αστειευτώ, να ανοίξω ή να επουλώσω πληγές. Σε όλες τις καταστάσεις, είναι η δική μου αντίδραση που καθορίζει αν ένα πρόβλημα θα κλιμακωθεί ή θα αποκλιμακωθεί, αν ένα παιδί θα εξανθρωπιστεί ή θα αποξενωθεί.»

(Haim Ginott, Αμερικανός παιδοψυχολόγος)


Όλοι διδάσκουν

• Η ποιότητα της σχέσης εκπαιδευτικού και μαθητή είναι αποφασιστικής σημασίας

• Είναι μάλιστα πιο σημαντική από το τι διδάσκει, πώς το διδάσκει ή σε ποιον προσπαθεί να το διδάξει


• Στο σχολείο, το παιδί δε μαθαίνει μόνο του αλλά μέσα στο πλαίσιο των σχέσεων που αναπτύσσει με τους συμμαθητές του και τον εκπαιδευτικό.

• Δεν είναι τόσο τα αντικείμενα μάθησης, όσο η σχέση με τον εκπαιδευτικό και το συμμαθητή που καθορίζουν τη μάθηση του παιδιού στο σχολείο.


Η διδασκαλία και η εργασία στη σχολική τάξη αποτελεί ένα σύνολο διαπροσωπικών και κοινωνικών σχέσεων

ο μαθητής, οι συμμαθητές του ξεχωριστά, η τάξη ως ομάδα και ο εκπαιδευτικός βρίσκονται σε διαρκή επικοινωνία και αλληλεπίδραση.


Τα σημερινά μηνύματα των εκπαιδευτικών γίνονται η αυριανή αυτοαντίληψη του μαθητή.

Αυτός είναι ο λόγος που ο τρόπος που μιλούν ή συμπεριφέρονται μπορεί να είναι είτε δημιουργικός είτε καταστρεπτικός για το αυτοσυναίσθημα ενός μαθητή και τη σχέση που έχουν μαζί του.

Έχει επιπτώσεις τόσο στη μαθησιακή όσο και στην κοινωνική συμπεριφορά του μαθητή καθώς και στη μακροπρόθεσμη ανάπτυξή του


Οι μαθητές μαθαίνουν ελεύθερα μόνο όταν υπάρχει καλή σχέση γιατί μέσα απ’ αυτή ικανοποιούνται βασικές ανάγκες των μαθητών, και η μη ικανοποίηση των αναγκών αυτών είναι ένας από τους κύριους λόγους της μαθητικής παραβατικότητας.

Επομένως, είναι αναμενόμενο οι σχολικές τάξεις που παρέχουν στους μαθητές δυνατότητες ουσιαστικής συμμετοχής στη διαμόρφωση των πραγμάτων και την επίλυση των προβλημάτων να ικανοποιούν βασικές ανάγκες των μαθητών και να προλαμβάνουν τη μαθητική εκτροπή.


Maslow (1969) Dreikurs (1989) Brendtro (1990) Lipsitz (1984) Glasser

(1990)1. βιολογικές ανάγκες προσοχή ταύτιση με ομάδα διαφοροποίηση Αγάπη

2. ασφάλεια δύναμη κατοχή γνώσεων αυτοπροσδιορισμός Χαρά

3. αγάπη εκδίκηση ανεξαρτησία συμμετοχή ελευθερία

4. αυτοεκτίμηση γενναιοδωρία επικοινωνία επιβίωση

5. αυτοπραγμάτωση φυσική δραστηριότητα

επιτυχία

δομή και όρια


η σχέση εκπαιδευτικού – μαθητή, διαμορφώνει σε μεγάλο βαθμό την αυτοαντίληψη και αυτοεκτίμηση των μαθητών, οι οποίες με τη σειρά τους καθορίζουν τη μαθησιακή και κοινωνική συμπεριφορά τους.

η επικοινωνία εκπαιδευτικού και μαθητή συμβάλλει στη δημιουργία ή την επίλυση προβλημάτων που έχουν σχέση με τα κοινωνικά στερεότυπα, τις μειονότητες και τα άτομα με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες.

Η ευαισθησία, η έγκαιρη πρόληψη και η πρόβλεψη από τον εκπαιδευτικό διευκολύνει την αποκατάσταση προβλημάτων που προέρχονται από αυτούς τους τομείς.


Μη λεκτική επικοινωνία

Η ανθρώπινη επικοινωνία διεξάγεται σε δύο επίπεδα ταυτόχρονα:

σε επίπεδο περιεχομένου (τι λέμε) Μήνυμα

σε επίπεδο σχέσης (πώς το λέμε) Μετα-μήνυμα

Μη λεκτική επικοινωνία είναι όλοι οι τρόποι επικοινωνίας εκτός του λόγου.

Η «γλώσσα του σώματος», οι σιωπές, το άγγιγμα, η διαπροσωπική απόσταση, ο χρόνος αλλά ακόμη και η χρήση των αντικειμένων του περιβάλλοντος χώρου από το άτομο

είναι δυνατόν να αποφύγουμε την επικοινωνία μέσω λέξεων, αλλά μας είναι αδύνατον να αποφύγουμε τη μη λεκτική επικοινωνία.

«δεν μπορούμε παρά να επικοινωνούμε».


Αύξηση λεκτικών και μη λεκτικών μηνυμάτων που έχουν θετικό περιεχόμενο και μείωση επικριτικών και απορριπτικών μηνυμάτων

Ενεργητική ακρόαση- αντανακλαστική ακοή

Περιγραφή των προβληματικών καταστάσεων και των συνεπειών τους σε πρώτο πρόσωπο (Gordon)

Αύξηση ευκαιριών ανεπίσημης επαφής με τους μαθητές έξω από τα πλαίσια του μαθήματος και ενασχόληση με τα προσωπικά τους προβλήματα και ενδιαφέροντα

Προσωπικές συζητήσεις με μαθητές που παρουσιάζουν προβλήματα συμπεριφορά και προσαρμογής.

Τρόποι για τη βελτίωση των σχέσεων


«Βλέπω ότι έχεις κάνει πολύ μεγάλη πρόοδο Πρέπει να δούλεψες σκληρά.»«Είναι καλή η δουλειά σου στο…»«Σου έχω εμπιστοσύνη ότι μπορείς να προσέξεις.»«Λοιπόν, έκανες λάθος; Ας προσπαθήσουμε να βρούμε τι μπορούμε να διδαχθούμε απ’ αυτό.»«Πολύ θα ήθελες να πιστέψω ότι δε μπορείς να το κάνεις, όμως, εγώ νομίζω ότι μπορείς.»«Μου αρέσει αυτό που έκανες.»«Έλα να βρούμε πόσες σωστές ασκήσεις έχεις κάνει.»«Βελτιώθηκες στο …»«Καταλαβαίνω πώς νιώθεις, όμως είμαι σίγουρος ότι θα τα καταφέρεις να το χειριστείς σωστά.»«Είμαι σίγουρη ότι μπορείς να λύσεις αυτό το πρόβλημα … όμως, αν με χρειαστείς, ξέρεις πού θα με βρεις»«Εκτιμώ τον τρόπο που …»«Έχεις πολύ καλή μνήμη.»«Χαίρομαι που σου αρέσει να βελτιώνεσαι και να μαθαίνεις.»«Η ευσυνείδητη εργασία σου βελτίωσε τους βαθμούς σου.»«Μου αρέσει που βοήθησε το διπλανό σου.»«Μου κάνει εντύπωση ο έξυπνος τρόπος με τον οποίο εργάστηκες.»

I. Θετικά λεκτικά μηνύματα


«σταμάτα να παραπονιέσαι και κάνε τις εργασίες σου» (διαταγή, εντολή, κατεύθυνση)«καλά θα κάνεις να στρωθείς στη δουλειά, αν θέλεις να πάρεις καλό βαθμό σ’ αυτή την τάξη» (προειδοποίηση, απειλή)«πρέπει να κάνεις το σωστό, πρέπει να κοιτάζεις τα μαθήματα σου» (ηθικολογία, διδαχή, κηρύγματα με «πρέπει»)«αυτό που έχεις να κάνεις είναι να οργανώσεις καλύτερα το πρόγραμμα σου. Τότε θα είσαι σε θέση να κάνεις όλες τις εργασίες σου» (συμβουλή, προσφορά λύσεων ή προτάσεων)«ας δούμε πώς έχουν τα πράγματα. Πρέπει να θυμάσαι ότι έχεις μόνο 34 μέρες στη διάθεση σου για να τελειώσεις αυτή την εργασία» (διάλεξη, διδασκαλία, επιχειρηματολογία)«είσαι απλώς ένας σκέτος τεμπέλης ή σου αρέσει διαρκώς να αναβάλλεις;» (αξιολόγηση, κριτική, διαφωνία, κατηγορία)«συμπεριφέρεσαι σαν μαθητής του δημοτικού και όχι σαν κάποιον που σχεδόν είναι έτοιμο για το Λύκειο» (χαρακτηρισμός. κατηγοριοποίηση)«το κάνεις αυτό, επειδή θέλεις να προκαλέσεις την προσοχή όλων» (ερμηνεία, ανάλυση, διάγνωση)

αρνητικά λεκτικά μηνύματα


«Αυτό είναι ενδιαφέρον, θέλεις να συνεχίσεις;»

«θα ήθελες να πεις περισσότερα γι’ αυτό;»

«Φαίνεται να σε απασχολεί πολύ αυτό.»

«Ακούω με ενδιαφέρον αυτό που λες.»

«Θέλεις να μιλήσεις γι’ αυτό;»

ΙΙ. Λεκτικά ανοίγματα


1. Μαθητής: Πρόκειται να έχουμε κάποιο τεστ πολύ σύντομα;Εκπαιδευτικός: Ανησυχείς μήπως σύντομα δώσεις κάποιο τεστ;Μαθητής: Όχι, απλά δεν ξέρω τι είδους τεστ πρόκειται να βάλετε και

φοβάμαι ότι θα είναι εργασία ελεύθερης ανάπτυξης. (δε εννοείται ότι η αποκωδικοποίηση μας θα είναι πάντοτε ορθή)

Εκπαιδευτικός: Α, ανησυχείς για το είδος του τεστ που πρόκειται να έχουμε.

Μαθητής: Ναι, δεν τα πάω καλά στα θέματα ελεύθερης ανάπτυξης.Εκπαιδευτικός: Κατάλαβα. Πιστεύεις ότι μπορείς να τα πας καλύτερα

στα τεστ αντικειμενικού τύπου.Μαθητής: Ναι. Πάντοτε.Εκπαιδευτικός: Θα είναι ένα τεστ αντικειμενικού τύπου.Μαθητής: Τι ανακούφιση! Δεν ανησυχώ τόσο πολύ τώρα.

ενεργητική ακρόαση


2. Μαθήτρια: Δεν ξέρω τι να πάρω για το επόμενο εξάμηνο. Εγώ θα ήθελα να πάρω Κοινωνιολογία, όμως η μητέρα μου θέλει να πάρω Άλγεβρα. Εκπαιδευτικός: Ταλαντεύεσαι ανάμεσα σ’ αυτό που θέλεις εσύ και σ’ αυτό που θέλει η μητέρα σου για σένα.

Μαθήτρια: Ε, ναι.

3. Μαθητής: Αυτό το σχολείο πραγματικά δεν είναι τόσο καλό όσο το προηγούμενο. Εκεί τα παιδιά ήταν φιλικά.

Εκπαιδευτικός: Εδώ νιώθεις να σε αφήνουν απ’ έξω.Μαθητής: Σίγουρα, ναι.

4. Μαθητής: Γιατί πρέπει να βρέχει συνέχεια; Δε μπορούμε να κάνουμε κάτι ευχάριστο, όπως να παίζουμε μπάλα στην αυλή, ή κυνηγητό.

Εκπαιδευτικός: Βαριέσαι πολύ, όταν πρέπει να μένεις μες στην τάξη.Μαθητής: Ναι, θα ήθελα να βγαίναμε έξω.

ενεργητική ακρόαση


«Όταν εσύ/ εσείς (κάνετε κάτι…) εγώ (νιώθω)… επειδή …».

«Όταν δε με προσέχεις, Κώστα, αισθάνομαι ότι με περιφρονείς κι αυτό με επηρεάζει αρνητικά στον τρόπο διδασκαλίας»

«όταν εσείς μιλάτε, εγώ ενοχλούμαι γιατί …χάνω τον ειρμό των σκέψεων μου» …διασπάται η προσοχή μου».

«Όταν διακόπτομαι την ώρα που δίνω οδηγίες…»

«Όταν βρίσκω χαρτιά πεταμένα στο πάτωμα…»

«Όταν αφήνεις ξεκλείδωτη την πόρτα, μερικές φορές μου κλέβουν τα πράγματα…»

«Όταν δεν επιστρέφονται τα υλικά στην ντουλάπα, είμαι υποχρεωμένος να αφιερώσω πολύ χρόνο για να τα συγκεντρώσω και να τα μεταφέρω»

«Αλέκο, όταν έρχεσαι καθυστερημένα στο μάθημα, μου δημιουργείς ένα πρόβλημα. Πρέπει να σταματήσω ό,τι κάνω. Αυτό μ’ ενοχλεί και μ’ εμποδίζει ν κάνω τη δουλειά μου.»

III. Μήνυμα του Εγώ του Gordon


Η σχέση εκπαιδευτικού και μαθητή είναι καλή όταν έχει τα εξής χαρακτηριστικά: (ισχύει για όλες τις σχέσεις)

διαφάνεια, σεβασμό και ειλικρίνεια ώστε ο καθένας να μπορεί να είναι ευθύς και ειλικρινής με τον άλλον.αμοιβαίο ενδιαφέρον, ώστε ο καθένας να γνωρίζει ότι εκτιμάται από τον άλλον.αλληλεξάρτηση και όχι η μονομερής εξάρτηση (μόνο του μαθητή από τον εκπαιδευτικό), ώστε ο καθένας να εξαρτάται από τον άλλον. Pacing & leading«διακριτικότητα», ώστε ο καθένας να μπορεί να αναπτύσσει και να εξελίσσει τη μοναδικότητα του, τη δημιουργικότητα του και την ατομικότητα του.αμοιβαία ικανοποίηση των αναγκών και των επιθυμιών και των δυο, ώστε κανενός οι ανάγκες να μην ικανοποιούνται σε βάρος των αναγκών του άλλου.


Αποστολή και Λήψη μηνυμάτωνΑΠΟΣΤΟΛΗΕνικόςΕνεστώτας Πρώτο ενικόΔιαβεβαιώσεις ότι είναι αποδεκτοί και σημαντικοί γλωσσικά και παραγλωσσικά, Ανατροφοδότηση με ακρίβεια και εντιμότητα για θετική και αρνητική συμπεριφορά Οι ασάφειες δημιουργούν κλίμα ανασφάλειας

ΛΗΨΗΠροσεκτική ακρόαση μαθητώνΟλοκληρωμένη εικόνα της μαθητικής άποψης Εμπαθητική κατανόηση – να δει τα πράγματα από τη σκοπιά των μαθητών και να κατανοήσει τα συναισθήματα των μαθητών Η εμπαθητική ακρόαση εκφράζεται με κοίταγμα προσεκτικό στα μάτια, άμεση οπτική επικοινωνία, κινήσεις κεφαλής, γλωσσικά με παραφραστική επανάληψη από τον εκπαιδευτικό των απόψεων του μαθητή, αποφυγή αξιολογικών κρίσεων.


Ο δάσκαλος σου φέρεται με ευγένεια;Σε παρακολουθεί προσεχτικά όταν μιλάς;Σε πλησιάζει στα διαλείμματα;Σε προσβάλλει;Σε ενθαρρύνει;Ασχολείται με τα προσωπικά σου προβλήματα;Έχει βάλει κάποιους στο μάτι;Χαρίζεται ή συμπαθεί κάποιους περισσότερο;

Ερωτηματολόγιο διερεύνησης σχέσεων


τρεις βασικές συνθήκες, για τις οποίες ευθύνονται οι εκπαιδευτικοί

Αγάπη και στοργή χωρίς όρους.

Σωστά καθορισμένα όρια, που σταθερά εφαρμόζονται.

Σεβασμός που δίνεται στα παιδιά φανερά, άμεσα και καθημερινά.


Σύμφωνα με την αυτοεκπληρούμενη προφητεία, αυτό που έχει σημασία ως προς την ανθρώπινη συμπεριφορά είναι λιγότερο τα αντικειμενικά γνωρίσματα μιας κατάστασης και πολύ περισσότερο το πώς αντιλαμβανόμαστε ή ορίζουμε τη συγκεκριμένη κατάσταση.

Μέσα στη σχολική τάξη, ο μηχανισμός αυτός αποδεικνύεται σημαντικός, καθώς ο εκπαιδευτικός, έχοντας προσχηματίσει, γνώμη για το είδος των μαθητών του, συμπεριφέρεται στον καθένα, διαφορετικά και ανάλογα με τις προσδοκίες του προς αυτούς.Στην περίπτωση των θετικών προσδοκιών, οι μαθητές ωφελούνται, ενώ στην αντίθετη περίπτωση, οι μαθητές οδηγούνται στη μετριότητα και παραμένουν παγιδευμένοι σ’ αυτήν.

Αυτοεκπληρούμενη ΠροφητείαΑυτοεκπληρούμενη Προφητεία


Επειδή οι σκέψεις σου επηρεάζουν τα συναισθήματά σου, πολλές φορές στη ζωή εσύ ο ίδιος μπορεί να σαμποτάρεις τον εαυτό σου. Εάν:

επαναλαμβάνεις στον εαυτό σου πως οι εξετάσεις είναι κάτι το φοβερό που εσύ δεν μπορείς να αντιμετωπίσεις, ξεχνώντας πόσες εξετάσεις έχεις περάσει μέχρι τώρα επικρίνεις τον εαυτό σου για όσα δεν κατάφερε και ποτέ να δε δίνεις σημασία σε όσα ήδη ξέρεις ερμηνεύεις αυθαίρετα τον τόνο της φωνής του καθηγητή ως ένδειξη περιφρόνησης κολλάς επικριτικές ταμπέλες στον εαυτό σου (π.χ. «τεμπέλη, ηλίθιε») και ποτέ να δεν τον ενθαρρύνεις όπως οφείλει ένας καλός προπονητής πιστεύεις πως τα πράγματα είναι ή του ύψους ή του βάθους (π.χ. «εάν δεν πάρω στο διαγώνισμα τουλάχιστον 19, δεν έχω καμία ελπίδα στις τελικές εξετάσεις»)

Αυτοεκπληρούμενη ΠροφητείαΑυτοεκπληρούμενη Προφητεία για τον εαυτό μαςγια τον εαυτό μας

Tότε είσαι και εσύ ένας μικρός προφήτης! Ένας μαύρος όμως προφήτης, με ειδίκευση στην αυτοεκπληρούμενη προφητεία!

Η αυτοεκπληρούμενη προφητεία είναι μία αρνητική πρόβλεψη που κάνεις εσύ ο ίδιος για το δικό σου μέλλον. Ένα είδος αυθυποβολής (πλύση εγκεφάλου στο ίδιο σου το μυαλό) για αρνητικά μελλοντικά αποτελέσματα. Το αντίθετό της είναι η θετική σκέψη, η οποία μας προετοιμάζει να περιμένουμε θετικές εξελίξεις. Όπως λέμε «καλομελέτα και έρχεται»! Διάλεξε λοιπόν και πάρε!


το φύλο του μαθητή, η εξωτερική του σωματική εμφάνιση, η φυλή, η κοινωνική τάξη, η προηγούμενη επίδοση του ίδιου ή των αδερφών του, οι πληροφορίες που «ακούγονται» για το άτομο του, η πρώτη εντύπωση, η σχολική του επίδοση, η θέση που κάθεται στην τάξη, η προσωπικότητα του.

Παράγοντες που επηρεάζουν τις προσδοκίες του εκπαιδευτικού


Διαπροσωπικές σχέσειςΔιαμαθητικές

• Συμβάλλουν αποφασιστικά στην ικανοποίηση των αναγκών και στη διαδικασία μορφοποίησης της αυτοαντίληψης.

• Κοινωνική αποδοχή. Καθήκον του δασκάλου να εξακριβώσει από την αρχή της χρονιάς σε ποιο βαθμό αυτό έχει επιτευχθεί (παρατήρηση-κοινωνιόγραμμα).

Τρόποι βελτίωσης των διαμαθητικών σχέσεων: • Ομάδες εργασίας ή κάποιος τρόπος οργάνωσης της τάξης

ώστε να εκτονώνονται οι συγκρούσεις, οι ανταγωνισμοί.• Έμμεση προβολή των μαθητών που αγνοούνται και σταδιακή

ένταξή τους στην ομάδα.


Κοινωνιόγραμμα

Η καταγραφή της κοινωνικής και συναισθηματικής εικόνας μιας ομάδας ως μέσο συλλογής δεδομένων


Κοινωνιομετρική συγκρότηση ομάδων

Ο κοινωνιομετρικός πίνακας διπλής όψεως είναι ένα αξιόπιστο εργαλείο, το οποίο αποτυπώνει σε μεγάλο βαθμό τις σχέσεις της ομάδας, όπως βιώνονται υποκειμενικά από αυτήν.


Κοινωνιομετρική συγκρότηση ομάδων


Περιθωριοποιημένος μαθητής

Δεν γεννιέται, γίνεται!

Σχολική αποτυχία σχολική ενοχή

«Το συναίσθημα της κοινωνικής απομόνωσης αποτελεί τη βασικότερη πηγή για τη δημιουργία του αυτοσυναισθήματος της κατωτερότητας.» (Fend,1976,143: Τσιπλητάρης, 1998,184)

Ο εκπαιδευτικός Κλειδί Περιθωριοποίησης

Ένταξης του


Περιθωριοποιημένος μαθητής και εκπαιδευτικός Θετική στάση, φιλική συμπεριφοράΑναγνώριση επίδοσηςΔραστηριοποίηση προσωπικής κοινωνικής του επικοινωνίαςΈνταξη σε υπο-ομάδες Συζήτηση προβλημάτων και προβληματισμών του στην τάξηΆνοδος status του Γνωριμία με γονείςΕυκαιρία συζήτησης στην τάξη

Συνοχή της Συνοχή της σχολικής τάξηςσχολικής τάξης


επικοινωνία σχολείου – οικογένειας, εθελοντική βοήθεια των γονέων στο σχολείο, βοήθεια του σχολείου στο σπίτι, βοήθεια στην κατ’ οίκον εργασία του παιδιού, συμμετοχή της οικογένειας σε θέματα διοίκησης του

σχολείου, συνεργασία σχολείου – οικογένειας – κοινότητας

Τρόποι επικοινωνίας οικογένειας και σχολείου

Γονεϊκή εμπλοκή παρακολούθηση της συμπεριφοράς του παιδιού η διατροφή η εμφάνισή η επιλογή των φίλων του η βοήθεια στην κατ’ οίκον εργασία οι εξωσχολικές δραστηριότητες συχνότητα και ποιότητα επαφής με το σχολείο

paid didak elliniadou 5

Technology