parlamenti dhe perfaqesueshmeria

7/31/2019 Parlamenti Dhe Perfaqesueshmeria

http://slidepdf.com/reader/full/parlamenti-dhe-perfaqesueshmeria 1/6

Parlamenti dhe perfaqesueshmeria

Literatura : Andrew Heywood, faqe 293-311

Etimologjia : Parler nga latinishtja

Parabolare (te folurit me parabola, vendi ku flitet)

Parlamenti eshte simbol i regjimit perfaqesues

Eshte organ kolegjial nepermjet te cilit shprehet e gjithe (ose

nje pjese) e popullsise ;

Si i tille eshte i pandare dhe esencial ne demokraci te cilat jane

ndertuar kryesisht perreth dhe nepermjet tij ;

Per kete arsye, cdo sulm kunder Parlamentit merret edhe si

sulm kunder demokracise ;

Ne sisteme totalitare, Parlamenti reduktohet dhe i merren

pergjegjesite

Per ate se sa eshte i fuqishem Parlmenti sot mund te debatohet

mirepo, per nje kohe te gjate ka pasur nje pushtet te

jashtezakonshem ;

Per kete tregon nje shprehje angleze ku edhe ka linde

parlamentarizmi se :

« parlamenti mund te beje gjithcka pervec te shnderroje nje

meshkull ne femer »

Ramja e pushtetit te Parlamentit ne pergjithesi ka bere qe ai

konsiderohet sot me shume si « dhome e iluzionit » ose« dhome e rregjistrimit » ;

Ajo qe mund te themi eshte se dekadave te fundit, Parlamentit i

jane reduktuar kompetencat edhe pse ku ri-adaptim i

Parlamentit mund te konsiderohet si nje adaptim perballe

situatave te reja.

Megjithate, edhe pse Parlamenti ka pas ramje te influences si

institucion, mundesite e influences se Parlamentit ne sistemepolitike mbeten ende te fuqishme :



zgjedhet ne menyre direkte dhe ajo e cila ka shumicen e

pushtetit legjislativ.

Vete fakti se shumica e dhomave te larta te Parlamenteve

zgjedhen ne menyre jo-direkte, kjo ja u zvoglon pushtetinatyre ;

Ne SHBA ka nje ndamje te qarte te pushtetit legjislativ ndermjet

dy dhomave.

Dhomat e larta te parlamentit

Keto dhoma reflektojne zakonisht, me shume se cdo institucion

tjeter, traditen politike te shtetve dhe arqitekturen

institucionale te tyre.

Zakonisht, ne kete aspekt, dallojme dy lloj shtetesh :

1) Shtete ku dhoma e larte eshte rezultat i nje strukture

Federale (Regjionale)

2) Shtete tjera qe jane ose unitare ose te decentarlizuara por

qe jane shtete te cilat kane nje tradite bikameralizm.

(Briatania e Madhe )

Ne keto shtete Dhomat e larta kane me pak pushtet.

Ka edhe shtete ku ka nje ndamje te barabarte te pushtetit.

Mbrenda House of Lords, asnje lord nuk zgjedhet nga populli

dhe te gjithe kane nje mandate te perjetshem (pervec atyre qe

quhen Lord spirituals te cilet e humbin te drejten e Lordit

atehere kur e nderprejne punen me religjionin. Reforma e1999).

Ka 617 lorda te perjetshem; 75 hereditar te zgjedhur nga

partite politike ; 15 hereditar te zgjedhur nga vete Dhoma e

larte ;

Zakonisht lordat vine edhe nga pozita edhe nga opozita. Statusi

i lordit eshte simbolik dhe zakonisht emrohen persona qe kane

kontribuar shtetit, per ti shperblyer per sherbimin e tyre. (shikoMayer faqe 106-137)



Dhoma e larte ne France (Senati) zgjedehet nga 150 000

deputet lokal dhe ne kete dhome jane zonat periferike qe jane

te mbiperfaqesuara.

Ne Itali, Senati zgjedhet ne menyre direkte ne baza regjionale

(315) perfaqesues dhe ky numer ndryshon ne baza

demografike ;

Ne SHBA kemi nje situate te ngjashme sepse Senati amerikan

perbehet nga dy Senator nga secili shtet. Sipas ketij principi,

edhe Alaska qe ka vetem 680 000 banor ka dy Senator, ashtu

sikur Kalifornia qe ka 36 million banore (2 senator).

Barazia e shteteve qe e perbejne federaten eshte baze e ketij

modeli;

Ne Gjermani, deputetet e bundesrat-it (Dhoma e larte) nuk jane

deputet te vertete sepse ata sipas Kushtetutes Gjermane jane

anetar te Qevrive te Lander-ave te cileve u perfundon mandati

ne te njejten kohe si funksionet e tyre qeverises.

Nderrimi i deputeteve te BUNDESRAT-it behet me nderrimin e

koalicioneve mbrenda Lander-ave.

Anetaret e Bundesrat-it jane ministrat kryesor te Landerave:

Ministrat e financave, te puneve te Mbrendeshme dhe te

Drejtesise ;

Dhomat e Uleta

Keto dhoma kane legjitimitet me te madh politik sepse dalin

nga vota e direkte e popullit;

Ne shume shtete qe konsiderohen si bikamerale; keto dhoma

kryejne rolin e legjislativit te vertete.

Historikisht, Parlamenti ka qene shume me pak reprezentativ

(perfaqesues) sepse vetem nje pjese e popullsise ka pas tedrejte vote (Aristokracia) ;



Ne SHBA, afro-amerikanet fillojne te votojne vetem pas vitit

1968 : « one man one vote »

Persa i perket perfaqesueshmerise, dhomat e uleta te

Parlamentit nuk jane ende mjaft perfaqesuese :perfaqesueshmeria e femrave ; minoriteteve etj ;

Funksioni vendimarres i Parlamentit

Ky funksion rezulton nga koncepti racional i ndamjes se

pushtetit.

Sipas konceptit reprezentativ klasik te demokracise, sovranitetii takon Parlamentit i cili eshte i vetmi institucion qe ka mundesi

te votoje ligjet.

Asjne gjykates dhe asnje rregull nuk mund te pozicionohet mbi

ligjin ;

Per shkak te vullnetit te tij t’a kontrolloje, ekzekutivi ka

tendence ta konsideroje Parlamentin si dhome rregjistruese e

cila i shnderron ne ligje, propozimet e ekzekutivit.

Nese i shikojme mundesite e veprimit te Parlamentit, atehere

shohim se edhe ne SHBA, Parlamenti ka mundesi te marre

vendime te cilat Prezidenti i bllokon me veto.

Ne ate rast, ligji i panenshkruar kthehet ne Kongres dhe ky i

fundit ka mundesi t’a votoje ate me 2/3 e votave (overriding

veto-tejkalim i vetos).

Nese 2/3 e votojne nje ligje, atehere ai hyn ne praktike.

Kemi edhe ate qe quhet Pocket veto e cila i mundeson

Presidentit qe mos te prononcohet mbi nje ligje te caktuar

gjithnje duhe mos e penguar aprovimin e tij. Ne rast te tille, 10

dite mbasandej, ligji behet fuqiplote.

Komisionet parlamentare



Kane nje rendesi te vecante ne procesin vendimarres te

Parlamentit ;

Cdo parlament ka nje numer te caktuar komisionesh

permanente dhe krijon kohe mbas kohe komisione speciale(ad hoc) per ceshtje urgjente;

Kongresi amerikan ka numrin me te madh komisionesh.

House of Reprezentatives (Dhoma e perfaqesuesve) ka 22

komisione parlamentare.

Senati amerikan ka 16 komisione permanenete;

Ndamja teritoriale e procesit vendimmarres

Ne disa shtete si Italia, Gjermania odhe SHBA, ka nje ndamje

teritoriale te legjislativit.

Ne Itali, Kushtetuta e njeh pushtetin legjislativ te Regjioneve

dhe u jep me shume kompetenca 5 regjioneve te caktuara :Sicilia, Sardenja, Aldo Adige, Val d’Aosta, Frioul Venecia. 15

Regjionet tjera kane status ordinar.

Keto 5 regjione kane kompetenca te vecante ne Bujqesi,

Turizem, urbanizem etj;

Ky system kontestohet nga disa regjione tjera si Lega Nord

(Umberto Bosi) e cial kerkon nje Itali federale.

Ne Gjermani, kemi nje ndamje horizontale te pushtetit per arsye

historike.

parlamenti dhe perfaqesueshmeria

Documents