PCB Nedir?

Poliklorlu bifeniller (PCBs) klorlu, renksiz sıvılardır.

Moleküllerin fiziksel, kimyasal ve toksik özellikleri molekülde bulunan klor sayısına göre önemli ölçüde değişkenlik gösterir.

1960 ve 1970lerde PCB üretimi en yüksek seviyesine ulaşmıştır. Birçok ülkede 1983 ile 1993 arası üretimine son verilmiştir.

Stockholm Sözleşmesi altında listelenen 22 tane Kalıcı Organik Kirletici (KOK) den biri de PCB’dir ve uluslararası düzeyde eylem gerektiren, 2028’e kadar bertarafı sağlanması gereken bir maddedir.

PCB’nin kullanım alanları

PCB karışımları özelliklerine göre açık, yarı açık ve kapalı sistemlerde kullanılmıştır. Sadece elektrik hizmetinde kullanımına yoğunlaşmak yerine PCB kullanımının birçok endüstride yaygın olduğu unutulmamalıdır.

PCB’nin kapalı sistemlerde ki yaygın kullanımı:

Yalıtım ya da soğutma sıvısı olarak trafolarda

Dielektrik sıvısı olarak kondansatörlerde

Hidrolik sıvı olarak kaldırma makinelerinde, kamyon ve yüksek basınç pompalarında

Kapalı sistemler: Trafolar ve Kondansatörler

PCB’ nin açık sistemlerde kullanımı:

Yapıştırıcılarda, silikon tabancalarında ve paslanma önleyici boyalarda katkı maddesi olarak

Yağ ve gres içinde kaydırıcı sıvı

Kâğıt üretiminde astar sıvısı

Diğer kullanımlar

Açık Sistem: Paslanma önleyici boya

PCB'lerin Sağlık Riskleri

PCB’ler kalıcı ve havada taşınabilen – buharlaşıp tekrar yoğunlaşarak – “küresel damıtılan” maddelerdir. PCB’ler dünyanın herhangi bir yerinde, farklı birçok matriste bulunabilir (hava, su, toprak gibi).

Kimyasal ve biyokimyasal istikrarı, yağ dokuda yüksek çözünürlüğe sahip olması dolayısıyla besin zincirinde birikme özelliği gösterir.

PCB’ler genellikle yiyecek yolu ile mide ve bağırsaktan, deriden ve solunum yolu ile alınır. Yukarıda anlatılan özellikleri dolayısıyla çok düşük konsantrasyonda bile toksik özellik gösterir. %0.005 PCB içeren ekipman bile toksik kabul edilir ve çevresel anlamda uygun bir bertaraf yöntemi ile 2025e kadar veya ömrünü tamamladığında- hangisi daha önce olursa- bertaraf edilmelidir.

İnsanlar üzerine etkileri

PCB’ ye düşük dozda uzun süre maruz kalındığındaki potansiyel deformasyonlardan bazıları;

Karaciğer ve böbreğe zarar vermesi

Tiroit hormonu ve beyin gelişimi üzerindeki etkileri

Üreme sistemi üzerindeki ve doğmamış çocuklardaki etkileri

Kanserojen etkisi

PCB’lere akut olarak maruz kalma durumda görülen etkiler;

Klorakne Saç dökülmesi Baş ağrısı

Saç dökülmesi Klorakne

Yangınlar ve PCB

Çok yüksek toksisitesi olan dioksin ve furanlar da kasıtsız üretilen maddelerdir. Bunlar, yangın gibi ısıl işlemler sonucu PCB gibi maddelerin bulunduğu ortamlarda oksijenin az bulunduğu yakma ortamında ortaya çıkarlar. Sağlık üzerindeki etkileri;

Bağışıklık sistemini etkilemeleri

Doğmamış çocuklarda deformasyonlar Klorakne

PCB Bertaraf Ağı (PEN)

PEN PCB’lerin çevreye uygun yönetimi ile ilgilenen farklı

sektörlerdeki paydaşların eşit ortaklığı ile kurulmuş gönüllük çerçevesinde kurulmuş bir kuruluştur. Stockholm Sözleşmesi’nin PCB’ler ile alakalı yükümlülüklerini yerine getirmeleri kapsamında ülkelere bilgi ve destek sağlamaktadır. www.pops.int/pen

PCB’lerin Belirlenmesi

PCB’lerin Ticari İsimleri

Birçok durumda, üretici dielektrik sıvısının türünü trafo veya kondansatör üzerinde isim plakasında belirtmektedir.

Düzinelerce farklı, ticari ismi mevcuttur bunlardan bazıları, Askarel, Sovol, Sovtol, Aroclor, Pyralen, Kanechlor, etc.

Dikkat: PCB içermeyen trafolar (etiketinde o şekilde

belirtilenler) örn. bakım sırasında PCB ile kontamine olma ihtimalleri vardır. Çapraz bulaşma kontamine tanklara, konteynerlere, hortumlara, pompalara, vb sebep olabilir.

PCB Örnekleme ve İzleme

Trafolarda PCB bulunma halinde, yağ örneği alınıp, kontrol edilmesi gereklidir. Uygun çabuk test kitleri ve sahada analiz yapma yöntemleri ve ekipmanları mevcuttur.

Trafo örnekleme L2000DX Analyzer

Kondansatörler sızdırmaz bir şekilde kapalı sistemler olduğu için bunlarda çapraz bulaşma aranmaz. Bazı durumlarda kondansatörlerin PCB içeriğine dair listeler bulunabilir. Bu durumlarda PCB miktarını tam olarak bilebilmek adına yağların laboratuar ortamında gaz kromatografi cihazıyla analiz edilmesi gerekir. Tarafindan gerçekleştirilen ETI Environmental Technology Ltd. – info@eti-swiss.com – www.eti-swiss.com

Önlem

Potansiyel kontamine ekipmanı bulunduran kimseler aynı zamanda trafo, kondansatör, anahtar ve regülâtörlerdeki yalıtkan sıvıyı da, sahada atık ya da yedek yağı kadar düşünmelidir. Korunma önlemleri de bir kaza olma durumda alınmış olmalıdır.

PCB Sahipleri için Önlemler

Elektrikli ekipmanları kolay tanıma için etiketleme

Sızdırma durumu için PCB’li ekipman altına tepsi yerleştirme

PCB’li ekipmanın durumunu sürekli kontrol etme (sızdırma, şişme veya deformasyon, paslanma vb.)

PCB’lerin yakınında yanıcı madde bulundurmama

PCB’li ekipman ile ilgilenirken daima koruyucu kıyafet (PPE) (tulum, maske, eldiven) giyilmesi ve ortamı düzgün havalandırma

PCB içeren ekipmanları sadece uygun lisanslı firmalarca bertaraf ettirme

PCB’lerin çevreye salınmasını engelleme

PCB’li ekipmanları asla öylece bırakma

Asla PCB’leri yakma!

Trafo etiketleme ve çapraz kontaminasyona izin vermeme

İlk Yardım

Deride sıvı PCB:

Su ve sabun ile iyice yıkama

Gözde sıvı PCB:

Ilık ve tazyikli su ile göz banyosu (gözler hep açık olacak şekilde)

Ağızda ve midede sıvı PCB:

Ağzı bol su ile yıkama, başka hiçbir şey yememe ve doktora danışma

Yüksek konsantrasyonda PCB buharı:

Etkilenen kişileri açık havaya çıkar

Acil Durum Önlemleri

Soğuk Kazalarda acil durum müdahaleleri

Acil durum görevlisini çağırmak

İtfaiyeyi çağırmak

Görevdeki doktoru ve kimyasal müdahale ekibini bilgilendirme

Elektrikleri kesme ve topraklama olup olmadığını kontrol etme

Akan yağın yayılmasını absorban malzeme (talaş, çimento) emdirme ya da uygun konteynerlere pompalama. Eğer mümkünse akıtma tepsisi yerleştirilebilir

Su yataklarının kirlenmesini önleme

Sıcak Kazalarda acil durum müdahaleleri

Acil durum görevlisini çağırmak

İtfaiyeyi çağırmak

Görevdeki doktoru ve kimyasal müdahale ekibini bilgilendirme

Elektrikleri kesme ve topraklama olup olmadığını kontrol etme

Odaları mühürleme ve havalandırma sistemini kapatma

Binadaki bütün insanları dışarı çıkarma ve rüzgâr yönünde genişleyecek şekilde durma

PCB’lerin Bertarafı

Genellikle, atık akışları PCB içeren ekipman ya da PCB ile kontamine yağ içermektedir. Bertaraf yöntemleri bur durumda ikiye ayrılmaktadır; yakma ve yakma olmayan(örn. Alkali metal redoks, baz katalizörlü dekompozisyon) şeklinde ikiye ayrılmaktadır. Her türlü PCB bertaraf yöntemi yüksek ücret gerektirmektedir.

İletişim

Daha fazla bilgi edinme için lütfen aşağıdaki adresle iletişime geçiniz:

TC. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Ehlibeyt Mah. 1231. Sok. No: 13 Ankara Türkiye tel: 0 312 474 03 50-51

PCB HAKKINDA BİLGİ

realized by ETI Environmental Technology Ltd. – info@eti-swiss.com – www.eti-swiss.com