1

ÐûpolçsKlusâ nedçïa Latvijâ ðogad sâkâs

ar 25. martu. Savukârt Otrâs Liel-dienas jau satiekas ar joku dienu.Tâdas apaïajâ 2002. gadâ sakritîbas.

Gatavojot ðo «Dundadznieka»numuru, aprunâjos ar pieciem dun-dadzniekiem, kuru ierasto dzîvipirms vairâk nekâ pusgadsimta pâr-trauca netaisnîga, brutâla vara. Ne-viïus sâku domât — kas ðo cilvçkumûþa guvumâ ir lîdzîgs?

Sibîrieði nesûdzas par ðolaiku ik-dienu. Nesûrojas, ka rieciens parplânu, ka vietçjâ vara vienîgâ pie vi-sa vainîga. Vai tâlab, ka tagad uz-celta viòu izsapòotâ Latvija? Diezin.Ðî valsts, kur daïa tâs iedzîvotâju de-besis tik ïoti pietuvinâjuði, ka aiztâm mierîgi karotes var aizbâzt, bet

daudz lielâka daïa ir laimîga, ja ta-jâs paðâs karotçs dieniðío zupu varpasmelt, diezin vai saucama par sap-òu Latviju.

Neþçlojas, neraud tas, kurð zinacieðanu îsto mçru. Un, ja arî repre-sçtie skarbi un trâpîgi novçrtçpaðreizçjo laiku, tad dara to lietiðíi.Lai nu kam, viòiem ir tiesîbas to da-rît.

Bet galvenâs kopîgâs îpaðîbasman ðíita mundrums, darbaspars,dzîvesprieks, humors. Jânis Reboks,pârðíirdams savas dzîves drûmâkâslappuses, atrod vietu arî smiekli-òam. Lidija Siliòa atzîst: par paðubriesmîgâko joprojâm nav iespçjamsrunât. Bet nav jau tâ, ka apcietinâ-jumâ un nometnçs nerunâja un ne-

smçjâs. Jokoja arî! Citâdi nebûtu ie-spçjams izturçt.

Tas ir cilvçka pârdzîvojumu atvç-ziens — no lielâkajâm bçdâm lîdzlielâkajiem priekiem. Tâs ir ðûpoles,kurâs ikkatrs sçþam. Augðâ — lejâ,augðâ — lejâ. Vai tas ir vajadzîgaisritms, lai izturçtu? Lai mûþs bût pil-nestîgs — apaïð?

Arî ðajâs Lieldienâs bûsðûpoðanâs. Bûs pârgalvîba, bçrnu unjaunieðu smiekli, bûs sajûtas un izjû-ta, ka prieki nekad nebeigsies… Bet— pçc katra vçziena nâk atvçziens— laika ziòâ, iespçjams, mazliet no-vçloti, bet nâk.

Kaut kas no ðûpoïu ritma varbûtarî ðajâ numurâ.

Alnis Auziòð

R e d a k t o r a z i ò a V ç l ð a j â r e i z ç

Divi no Ugâles eðelona

«Sillauku saimnieks Ernests Cekuls apkârtTrîspriedei bija iekârtojis smuku solu un uzatzveltnes iegrebis: «Nâc, apsçdies, laikadiezgan!».»

«Agrâko aptiekas îpaðnieku Kârli Sinkudundadznieki atcerçjâs vçl pçc 30 gadiem: «Viòðiedeva zâlîtes, un lîdz ðai dienai man nav sâpçjis.»»

Vai viegli bût jaunam Dundagâ?

«Lieldienas piedzîvojam fiziski tad, kad Dievs irnovçlis smago akmeni no tumðâ dzîves kapa, kurâesam ieslodzîjuði savu dvçseli un miesu.»

«Jukðu un jukðiòu sçklas kâ jukuðas juku jukâmjûk jukumâ…»

Seðas aprîïa tçzes par pieautoostas pieminekli.

1949. gada 25. marts osteniecei Guntai Ðteinei un muòeniekam JânimRebokam iesâkâs vienâdi. Tumsa, rîts, apjukums, sveði karavîri un savçjopakalpiòi. Kâjâm gaisâ sagriezta mâja un visa dzîve. Ugâles stacijâ Guntanonâca 32. vagonâ, Jânis — 44. Pavisam eðelonâ bija 65 vagoni.

Ugâles eðelonu izmitinâja Om-skas apgabala sâdþâs.

No J. Reboka atmiòâm. «.. 10.aprîlî bijâm sasnieguði «apsolîto»zemi — stepi un salu. .. No sniega

maz nespçja saglabât. Es bijubeidzis traktoristu kursus, strâdâ-ju par traktoristu un kombainieruun pelnîju 100 rubïu mçnesî. Tadjau varçjâm dzîvot.»

Gunta: «Mums gan par nopelnî-to algu lika pirkt obligâcijas.»

Dzîves platîba bija mazîtiòa zem-ïanka èetrpadsmit cilvçkiem. Jânis:«Mçs ar mâsas vîramâti gulçjâm tâ— kâjas pretî pamîðus salikuði, gal-va katram uz savu pusi.»

Maizi vietçji iedzîvotâji pçdçjoreizi bija pirkuði pirms kara. Jânis:«Traktoristam vienîgajam deva ga-rantçti 3 kg graudu par izstrâdesdienu. Tos grûda piestâ.» Gunta:«Bija tikai kvieði. Cepa baltmaizibez ierauga, mîklai piejaucot raugu,reizçm pievienojot íirbjus.»

1956. gadâ izsûtîtie atgriezâs.Sâdþâ, kur mitinâjâs Jânis ar saviemradiem, uz mûþu palika deviòi lat-vieði — lielâkoties vecie un slimie.

Jânis: «Vçlâk daþi no mûsçjiemuz turieni ir aizbraukuði. Tâs vietasir stipri mainîjuðâs. Nav vairs vecoiedzîvotâju, ar kuriem labi satikâm.Kur bija apglabâti tuvinieki, tur ta-gad lîdzena vieta.»

Gunta: «Mçs, Sibîrijas bçrni, sa-zinâmies. 25. martâ aizejam pie Pie-miòas akmens, citreiz esam brau-

kuði uz Represçto biedrîbas pasâku-miem Talsos.»Kas kuram grûtîbas

Ne Jânis, ne Gunta nesaprotpaðreizçjos èîkstçtâjus. Gunta skarbisaka: «Palaistu zemïankâs dzîvot,tad redzçtu grûtîbas! Mçs strâdâjâmkâ zvçri. Govju mçslus pârstrâdâ-jâm íieìelîðos, kizjakâ, tas bija kuri-nâmais. Ja ziemâ putenî kâds no-maldîjâs, tad pçc smakas vien aizgâ-ja uz savu sâdþu.

Kas kolhoza laikos te bija stum-jams un grûþams, tas tagad ir izska-lots malâ. Kas toreiz bija ziíeris, tasarî tagad dzîvo. Kâ laukos var netu-rçt sakòu dârzu, cûciòu, vistiòas?Krievu laiki samaitâja. Kâ saka —kopus kopta cûka nespirgst. Un jau-nos pârâk tâlu esam aizstûmuði.

Jânis: — Dundaga pilna ar bez-darbniekiem. Bet autobuss vâcstrâdniekus no Talsiem, Ìibuïiem,Valdgales, Pûòâm un ved uz Kolku.Vîri ver zivis un nesûdzas.

Gunta un Jânis arî nesûdzas.Alnis Auziòð

Toreiz viòi nepazina viens otruun nokïuva katrs savâ Sibîrijassâdþâ. Bet nu jau kopâ aizvadîsmûþs — tepat dzimtajâ pusç. Pirmsdaþiem gadiem, skolotâja KârïaÈodera rosinâti, Jânis un Gunta uz-rakstîja savu smago gadu atmiòas.

Bez izvçlesNo Jâòa Reboka atmiòâm:

«Esmu dzimis 1926. gadâ. 1944. ga-da februârî saòçmu iesaukðanas pa-vçsti darba dienestâ. Uz Vâcijubraukt negribçjâs. Mçs, vairâki zç-ni, pieteicâmies leìionâ. .. Aprîïapçdçjâs dienâs izbraucâm uz frontipie Veïikajas upes. Mûs iedalîja 15.divîzijas 32. jeb pulkveþa Aperâtapulkâ. .. Dienu pirms Jâòiem sâkâskrievu uzbrukums ar stundu garuartilçrijas viesuïuguni. .. Kaujas ilgalîdz 26. jûnijam, tad atkâpâmies. ..Jûlija pirmajâs dienâs sâkâs krievuuzbrukums. .. Uzzinâjâm, ka kritismûsu pulka komandieris Aperâts.Gâjâm pa purviem un meþiem ne-mitîgâs kaujâs ar karaspçka daïâmun partizâniem. Ðíçrsojot Zilupi,atklâjâs drausmîga aina. .. Aiz tiltalauks bija noklâts ar mûsu zçnu lî-íiem, gandrîz puse — saðíaidîti artanku kâpuríçdçm.»

Tad — 12 dienu atvaïinâjumsdzimtenç. «Citi zçni slçpâs — zemgrîdas vai kur. Bet kâds bija redzçjis,un viòus saíçra. Vienu noðâva. Esbraucu uz fronti atpakaï. Vai bries-mîga patriotisma dçï? Bet ko darît?Ja slçptos, pçc pâris dienâm sâktumeklçt, veèiem íertos klât. Ne paðifrièi, ðucmaòi íçra un ðâva.»

Turpmâkâs kara gaitas — kopâar vâcieðiem. Kaujas, ievainojumsplecâ, ârstçðanâs, kaujas, kapitulâ-cija un filtrâcijas nometne Grodòâ.«Tur pratinâja èekisti, kas pratalatviski. Mani nosûtîja uz Tulas ogï-raktuvçm. Spçku nebija! 1946. gadapavasarî palaida vaïâ.»

«Ruki v verh, v ugol!»No J. Reboka atmiòâm: «Pienâ-

ca 1949. gada 25. marts. Mâsa bijatikko piecçlusies, mani «viesi» pâr-steidza guïoðu. Apsveicinâðanâs bijaîsa: «Ruki v verh, v ugol!» Mums de-va 20 minûtes. .. Mâsa paspçja sa-vâkt kaut ko no drçbçm un saìçrbt

Izsûtîjumâ. Jânis Reboks (otrais no kreisâs) pie sava kombaina.Foto no J. Reboka personiskâ arhîva

bçrnus. Izrâdîjâs, nav vienas no sa-rakstâ minçtajâm mâsas meitâm,kas bija palikusi pie mûsu vecâ-kiem… Vçl tagad atceros, kâ manamâte tçva pagalmâ lûdzâs èekasvirsnieku, lai atstâj viòiem, diviemvecîðiem, kaut vienu mazbçrnu. To,protams, neatïâva.»

G. Ðteine: «Ugâles stacijâ ie-braucâm pçc pusnakts. Maðînu pie-kâpinâja pie vagona un mûs ar vi-sâm mantâm iestûma vagonâ. Aiz-vçrâs durvis, noklaudzçja atslçgas,un mçs atradâmies pilnîgâ tumsâ. ..Tâ bija bezmiega un neziòas nakts.Visu nakti dûca maðînas, kaucabremzes, raudâja bçrni, vaimanâjasievietes. Veda klât cilvçkus.

Rîtausmu ieraudzîjâm caur dçïuspraugâm. Logi lopu vagonâ bijano ârpuses aizsisti dçïiem, betiekðpusç izsisti ar dzeloòdrâtîm.Vagona vidû bija dzelzs krâsniòa ..un spainis, abos galos — dçïu lâvas,kur saklâjâm segas, lai dienâ varçtusçdçt un naktîs gulçt. ..

Lielajâ stacijâ eðelons dienâsstâvçja, bet naktîs joòoja armeþonîgu sparu. Stacijâs pçc noíç-zîtajâm sliedçm varçja spriest, kapirms mûsu eðelona ir aizgâjuðidaudzi.»

kupenâm cçlâs briesmîgi smirdîgidûmi, kas radâs, sadedzinot aitumçslus. .. Mûsu rîcîbâ nodeva tîriizbalsinâtu zemnîcu, ko varçjâm sa-kurinât siltu. Pçc garâ ceïa jutâmieskâ paradîzç. .. Otrâ dienâ bija jâpa-rakstâs, ka esam nometinâti uzmûþu.

.. No 20. maija sâkâs un lîdz au-gusta vidum turpinâjâs tâds kar-stums, ka manis stâdîtie kartupeïinemaz nesadîga. Daudzi tautieðivârîja balandas, mainîja drçbes pretkartupeïu spaini vai piena litru.Mums ar mâsu par abiem iznâca 68kilogrami graudu par vasaras dar-bu.»

Lasot atmiòas, ðíiet, ka izsûtîtietomçr spçjuði samçrâ âtri atsper-ties.

Jânis: «Pirmajâ rudenî izglâbanauda. Dundagâ mums kâ kulakiembija jâmaksâ paaugstinâti nodokïi,bet par pçdçjo ceturksni nebijâmpaguvuði samaksât. Pirkâm nosâdþiniekiem kartupeïus par 7 rub-ïiem spainî. No mâjâm nepârtrauktisaòçmâm paciòas.

Nâkamajâ pavasarî nolija lielslietus. Manai zemïankai gan sa-krita jumts, toties visiem izaugatik laba raþa, ka vietçjie visu ne-

Gunta Ðteine: «Visi laukibija pilni ar vçrmelçm.Rudenî no stepes plûdarûgta dûmaka, un tâpatgarðoja mûsu ceptieplâceòi.»

Gunta Ðteine: «1957. gadâpirms Jâòiem atbraucu uzLatviju — vçl tikaipaciemoties. Tantes cînîjâsar mani — neïâva tâ sietlakatiòu, kâ es pa krievumodei biju ieradinâjusies.Jûlija beigâs devos atpakaïuz Sibîriju. Teicu: manjâbrauc mâjâs. Vecâmamma,to dzirdot, raudâja.»

Mâkslas un mûzikas skola rîko Mâkslas dienasDundagas pilî

23.IV Mâkslas dienu atklâðana plkst. 15* Ventspils simfoniskâ oríestra koncerts* Mâkslas nodaïas audzçkòu darbu izstâdes atklâðana

24.IV Mâkslas nodaïas pedagogu Daces Èoderas un Evas Bernâ-nes personâlizstâdes atklâðana plkst. 17

25.IV Projekta «Radoðâ darbnîca» sâkums plkst. 1626.IV Izstâdes «Jûlijs Bogdans — Dundagas podnieks» atklâðana

plkst. 15 (Talsu novada muzejs)27.IV Mâkslas dienu jampadracis plkst.1228.IV «Sanâciet, sadziediet, sasadancojiet!» plkst. 1629.IV Mûzikas nodaïas koncerts plkst. 17.3030.IV Talsu mâkslinieku diena plkst. 161.V Mâkslas dienu kumçdiòi plkst. 162.V Vecâku diena «Iemâcîsim vecâkus zîmçt!»3.V Projekta «Radoðâ darbnîca» atklâðana4.V Rîgas projekts plkst. 22

2

D U N D A D Z N I E K S 2 0 0 2 . g a d a m a r t s

2. martâ pilî koncertçja pagastajauktais koris, skolas zçnu koris undeju kolektîvs «Dun-dang». Pasâ-kums «Dzied un dejo dundadznieki»bija veltîts izcilâ dundadznieka, peda-goga Ernesta Âbola 80 gadu jubilejai.

12. martâ Attîstîbas nodaïas telpâsvairâkas stundas Valsts ieòçmumudienesta Talsu rajona nodaïas konsul-tâciju sektora darbinieces palîdzçjadaudadzniekiem aizpildît gada ienâ-kumu deklarâcijas.

17. martâ Dundagas pilî intere-sentes pirmo reizi izmçìinâja spçkusAmerikâ populârajâs lînijdejâs (vî-rieðiem tur neesot ko darît).

25. martâ pilî notika komunistiskâterora upuru piemiòas pasâkums.

No 26. lîdz 29. martam pilî skatâ-ma floristikas izstâde «Lieldienas gai-dot».

* * *8. aprîlî pulksten 10 Dundagas pilî

notiks lauksaimnieku sapulce. Aicinâ-ti augu aizsardzîbas apliecîbu îpaðnie-ki un tie, kam nepiecieðams tâs iegût.

Jaunumi sportâ23. martâ Talsu sporta namâ rajo-

na paðvaldîbu sporta spçïu treðajâposmâ augstâko vietu izcînîja G. Sku-jiòa komandsacensîbâs galda spçlçs— 3.vieta. Florbola soda metienosdundadzniekiem 4.v., ðautriòumeðanâ 5.v., boulingâ 7.v., stafetç9.v., basketbola soda metienos un fut-bola soda sitienos 12.v.

20. aprîlî plkst. 11 pils zâlç VISIaicinâti piedalîties galda spçïu sacen-sîbâs (novuss, galda teniss, ðahs, dam-brete, zolîte, ðautriòas). Dalîbas mak-sa Ls 1.

Inguna Klçvere

Uzmanîbu, skolçni!LR Zemkopîbas ministrija rîko zî-

mçjumu konkursu «Meþs ðodien unrît»

Konkursa mçríisVecinât sabiedrîbas interesi un iz-

pratni par meþu un tâ lomu cilvçkadzîvç un tautsaimniecîbâ.

Konkursa laiks un dalîbniekiKonkurss norisinâs 2002. gada

martâ un aprîlî «Meþa dienu 2002»laikâ visâs vispârizglîtojoðajâs un spe-ciâlajâs skolâs. Aicinâti visu klaðuskolçni.

Prasîbas konkursa darbiemKonkursam pieòem zîmçjumus,

kas atbilst tçmai «Meþs ðodien unrît». Ieteicams zîmçt uz A4 formâtalapâm jebkurâ tehnikâ. Darbiem jâ-norâda nosaukums vai tçma, autoravârds, uzvârds, skola, klase, pilsçtavai rajons, tâlrunis.

Iesniegðanas termiòðDarbi jâiesniedz lîdz 26. aprîlim

— pasta zîmogs; var arî iesniegtValsts meþa dienesta (VMD) terito-riâlajâ struktûrvienîbâ.

Individuâlo un kolektîvo darbu ie-sniegðana

• Zemkopîbas ministrijas Meþapolitikas departamenta Sabiedriskoun starptautisko attiecîbu nodaïâ Rî-gâ, Republikas laukumâ 2, LV 1981,tâlr.: 7027553, vai

• tuvâkajâ VMD struktûrvienîbâ(dundadzniekiem — Ezeru, Kaïíu vaiPriedaines meþniecîbâ. — Red.).

ApbalvoðanaKonkursa uzvarçtâji (individuâli

un klase) saòems goda rakstus unbalvas. Labâkos darbus publicçs unizstâdîs Zemkopîbas ministrijâ. Labâ-kie individuâlo darbu autori un uzva-rçtâjklases varçs piedalîties ZM eks-kursijâ un iepazîties ar interesantiemmeþa objektiem un mâcîbu takâm.

A. Nâbels — Ðneiders, Meþa politikasdepartamenta direktora vietnieks

Kâ atjaunot meþuMeþa dienu laikâ no 8. lîdz 12.

aprîlim Talsu virsmeþniecîba rîko in-formâcijas nedçïu par meþa atjau-noðanu visâs meþniecîbâs. Katru die-nu no pulksten 9 lîdz 16 Ezeru, Kaïíuun Priedaines meþniecîbâ iedzîvotâjivarçs saòemt bezmaksas konsultâcijaspar meþa atjaunoðanu un ie-audzçðanu lauksaimniecîbas zemç uniepazîties ar daþâdiem informatîva-jiem materiâliem un bukletiem.

Dundagas pagasta padomç 2002. gada 21. februârîPirmpirkuma tiesîbasAtteicâs no pirmpirkuma tiesî-

bâm uz nekustamajiem îpaðumiem:Ûði 8,5 ha; Ðíîbragi 29,8 ha; no

îpaðuma Rîgzemes atdalâmâ 5,5 hazemes gabala; no îpaðuma Seòíi at-dalâmâ 30ha zemes gabala; ValkuAkmeòkalni 12243 m2, dzîvojamâmâja un saimniecîbas çkas; VîdalesPienotava 0,6341 ha, koka un mûradivstâvu çka (pienotava) un divi ko-ka ðíûòi; Oðlîdumi 18,8 ha; Paijas0,2 ha; Akmentiòi 20,4 ha; Jaunkalni33,2 ha, dzîvojamâ mâja ar saimnie-cîbas çkâm.

«Dîzelis un Margarita»Noraidîja studijas Kvinta Filma

piedâvâjumu, piedaloties paðvaldî-bai ar Ls 1500 maksâjumu, uzòemtDundagas pagastâ vienu no seriâlaDîzelis un Margarita sçrijâm (26min).

Draudzes kora jubilejaNolçma atbalstît Dundagas evaò-

ìçliski luteriskâs draudzes kora 80gadu jubilejas koncerta rîkoðanu unpieðíîra Ls 80,00 no kultûras pasâ-kumiem paredzçtajiem izdevumiem.

Vîdales bibliotçkas darba laiksApstiprinâja Vîdales bibliotçkas

jauno darba laiku:P. slçgtsO. 9.00 - 15.30T. 12.00 - 18.00C. 9.00 - 15.30P. 12.00 - 18.30S. 10.00 - 14.00Sv. slçgtsMâcîbu maksas atlaides Mâk-

slas un mûzikas skolâ

Laikposmam no 01.01.2002. lîdz31.05.2002. atbrîvoja vienu audzçknino mâcîbu maksas Dundagas mâk-slas un mûzikas skolâ, bet otrammâcîbu maksu samazinâja par 50%.

Paðdarbîbas pulciòiApstiprinât paðdarbîbas kolektî-

vus un to vadîtâju darba samaksaslaikposmam no 01.01.2002. lîdz30.06.2002. Paðvaldîba algos vadîtâ-jus un koncertmeistarus jauktajamkorim, sievieðu vokâlajam ansam-blim, bçrnu popgrupai, deju kolektî-vam (4 grupas), folkloras kopai unaktiermeistarîbas pulciòam.

Nomas nosacîjumi kafejnîcai pilîApstiprinâja sagatavotos telpu

nomas nosacîjumus kafejnîcai pilî.Zemes pieðíirðana lietoðanâPçc iesniegtajiem pieprasîjumiem

un likuma «Par zemes reformas pa-beigðanu lauku apvidos» 2. pantapieðíîra pastâvîgâ lietoðanâ 11,4 hazemes (kadastra Nr. 8850-006-0116un 8850-018-0155) saimniecîbas vei-doðanai meþsaimniecîbas vajadzîbâm.

Vienu lûgumu noraidîja, jo navprasîta brîvâ, valstij piekrîtoðâ zeme.Pçc Dundagas pagasta centra plâno-juma pieprasîtajâ teritorijâ paredzç-ta zaïâ zona, zemes gabals robeþojasar Dundagas vidusskolas teritorijuun pie tâ nav paredzçts piebrauca-mais ceïð. Minçtie nosacîjumi ne-sakrît ar pieprasîtâja lietoðanas mçr-íi.

Nekustamâ îpaðuma nodokïa at-laides

Par 50 % samazinâja Dundagasevaòìçliski luteriskajai draudzei ne-

kustamâ îpaðuma nodokli îpaðumamDundagas Mâcîtâja ferma.

Divus lûgumus noraidîja un ietei-ca îpaðniecei meklçt zemes apsaim-niekotâju vai nomnieku.

Par 50% atlaida nekustamâîpaðuma nodokli îpaðumiem Jaun-plintiòi un Plintiòi;

Individuâlâ darba atïaujasAtïâva nodarboties ar individuâlo

darbu: Gatim Eidonim ar meþizstrâ-di un Viktoram Katrevièam ar zaruslotu sieðanu.

Izlikðana no dzîvokïaIepazinâs ar paðvaldîbas Admini-

stratîvâs komisijas ieteikumu pagas-ta padomei par iemîtnieces iz-likðanu no dzîvokïa E. Dinsberga ie-lâ 2 dz. 6. Pçc îrnieka nâves dzîvoklibez îres lîguma noslçgðanas ir aizòç-musi viòa meita. Nolçma sagatavotprasîbas pieteikumu tiesâ par iemît-nieces izlikðanu no dzîvokïa.

Nosaukumu pieðíirðanaPieðíîra nosaukumus:Kazragi no îpaðuma Ðíîbragi atda-

lîtajam zemes gabalam; Jaunzemesno îpaðuma Rîgzemes atdalîtajam ze-mes gabalam; Mazseòíi no îpaðumaSeòíi atdalîtajam zemes gabalam.

2002. gada budþetsAtkârtoti pârlûkoja sagatavoto pa-

gasta padomes 2002. gada budþetu unpirms apstiprinâðanas veica vairâkusgrozîjumus, lai nebûtu budþeta deficîts:

•visâm iestâdçm un struktûrvie-nîbâm samazinâja plânotos izdevu-mus par 3,364%;

•atteicâs no lîdzdalîbas projektâEIROMÂJA Talsos;

•izòçma no budþeta lîdzfinansç-jumu valsts investîcijâm Kubalu sko-lai — muzejam;

•izòçma no budþeta lîdzfinansç-jumu investîciju projektam (Ances,Dundagas un Târgales ûdenssaim-niecîbu projekts), kas pieðíirts ar24.01.2002. padomes sçdes lçmumu(prot. Nr.1 15.).

Papildus nolçma iekïaut Veselî-bas un sociâlâs palîdzîbas centra2002. gada budþetâ Ls 4248 medicî-nas mâsu darba algu palielinâðanaipçc LR MK noteikumiem par darbasamaksu medicînas darbiniekiem,naudu pieðíirot no sabiedriskâs tua-letes celtniecîbai paredzçtajiemlîdzekïiem.

Izgâztuves piesâròojuma izpçteNolçma ðogad izpçtît atkritumu

izgâztuves Maèas (Jaundundagâ) vi-des piesâròojumu.

Par sadzîves atkritumu apsaim-niekoðanu

Dundagas pagasta padome 2002.gada 21. marta sçdç pieòçma lçmu-mu no 2002. gada 1. aprîïa nodotatkritumu apsaimniekoðanu Dunda-gas pagastâ b/o «Ziemeïkurzeme»SIA. Tas nozîmç, ka turpmâk lîgu-mus par atkritumu apsaimniekoðanukâ fiziskâm, tâ arî juridiskâm perso-nâm ir jâslçdz un visus maksâjumusjâkârto tikai ar ðo uzòçmumu.

Kopð 2000. gada 1. marta navmainîta maksa par sadzîves atkritu-mu izveðanu. Dundagas pagasta pa-dome brîdina par iespçjamiem tari-fa grozîjumiem.

Protokolu pârlûkoja Aivars Miðka

P a g a s t â R u n a s v î r i e m i r s p ç k s r o k â s

Eiropas Savienîbas LIFE projekts «Livonijas zaïais piekrastes reìions 21»*2001. gadâ Eiropas Komisijas

LIFE komiteja no Latvijas iesnieg-tajiem projektiem ir apstiprinâjusi 3LIFE vides projektus un trîs LIFEdabas projektus. Atbalstîto projektuskaitâ ir arî Dundagas pagasta pa-domes un Latvijas Universitâtes Vi-des zinâtnes un pârvaldîbas institûtakopdarbs «Livonijas zaïais piekras-tes reìions 21». Tâ îstenoðanu atbal-stîjuði seði partneri: Kolkas un Rojaspagasta padome, Slîteres nacionâ-lais parks, Lîvu savienîba, Lîbieðukrasts un LU Vides zinâtnes un pâr-valdîbas institûts.

LIFE ir vienîgâ Eiropas Kopie-nas programma, kas domâta videspolitikas attîstîðanai un îstenoðanai.Tâs mçríis ir veicinât dabas un vi-des aizsardzîbu atbilstoði EiropasSavienîbas tiesîbu aktiem un stratç-ìiskajâm vadlînijâm.

LIFE-Vide darbîbas jçga ir sama-zinât ekonomiskâs darbîbas ietekmiuz vidi, novçrðot piesâròojumu, ie-strâdâjot vides un ilgtspçjîgas attîstî-bas principus teritoriâlajâ un attîstî-bas plânoðanâ, seviðíi pilsçtvides unpiekrastes jomâ, izveidot efektîvuatkritumu apsaimniekoðanas sistç-mu, tâ samazinot visa veida atkritu-mus un atseviðíu produktu ietekmiuz vidi, ieviest produktu dzîves ciklaapsaimniekoðanu, kâ arî attîstît vi-dei draudzîgus produktus.

LIFE-Vide pievçrðas diviem gal-venajiem projektu veidiem: demons-trâcijas projekti saimnieciskajâmdarbîbâm un paðvaldîbâm, kâ arî sa-gatavoðanas projekti, lai atbalstîtukopienas likumdoðanu un politiku.Demonstrâcijas projektos ir jâlietojaunâkie tehnoloìiskie risinâjumi vi-des problçmâm, projekta noslçgumâir jâbût sasniegtiem praktiskiem re-zultâtiem, turklât tie jâîsteno tâdâmçrogâ, kas ïauj pârbaudît ðâda risi-nâjuma tehnisko un ekonomiskodzîvotspçju.

LIFE programmâ projektus variesniegt jebkura juridiska persona,nodroðinot 50% lîdzfinansçjumu vi-des aizsardzîbas un 25% dabas aiz-sardzîbas projektos. Projektu îste-noðanas laiks — no 1,5 lîdz 3 ga-diem.

Projekta «Livonijas zaïais pie-krastes reìions 21» mçríis ir sama-zinât daþâdas negatîvas ietekmes uzLatvijas ZR piekrastes vidi un ie-kïaut ilgtspçjîbas principus visâs pie-krastes attîstîbas nozarçs. Projektalaikâ ir paredzçts izveidot Agenda21** plânoðanas, ievieðanas un uz-raudzîbas sistçmas bâzi Ziemeïkur-zemes piekrastei.

Projektâ paredzçti ðâdi uzdevu-mi un norises.

•Starptautiska konference parpiekrastes ilgtspçjîgu attîstîbu.

•Apaïâ galda forums.•Agenda 21 pastâvçðanas princi-

pu, sistçmas un tiesiskâs bâzes izvei-de un organizâcijas nodibinâðana.

•Agenda 21 centra telpu izveide,izmantojot ekotehnoloìijas.

•Rîcîbas plânoðana centra tur-pmâkai pastâvçðanai un attîstîbai.

•Demonstrâcijas projektu atlaseun îstenoðana.

•Demonstrâcijas projektu idejuun pieredzes izplatîðana: bukleti, citiperiodiskie izdevumi, www lapa, da-tu bankas u.tml.

Agenda 21 centra uzbûve un dar-bîba sîkâk tiks izplânota projektagaitâ, taèu iespçjamie galvenie orga-nizâcijas uzdevumi varçtu bût ðâdi.

•Vides informâcijas pieejamîbasun vides saziòas nodroðinâðana.

•Sabiedrîbas iesaistîðana lçmu-mu pieòemðanâ un ilgtspçjîgas attîs-tîbas veidoðanâ.

•Vides izglîtîbas funkciju pil-dîðana.

•Agenda 21 plânoðanas, ie-vieðanas un uzraudzîbas procesa va-dîðana.

•Vietçja, reìionâla un starptau-tiska mçroga seminâru, mâcîbu,darba grupu un forumu organi-zçðana.

•Vides konsultâciju sniegðanavietçjiem uzòçmçjiem un citiem ie-dzîvotâjiem.

•Daþâdu ar piekrastes vides at-tîstîbu un aizsardzîbu saistîtu pro-jektu vadîðana, saskaòoðana unlîdzdalîba tajos.

•Sadarbîba ar lîdzîgâm organizâ-cijâm ap Baltijas jûru un citur.

•Ekotûrisma informâcijas centrafunkciju izpilde.

•Sadarbîba ar Ziemeïkurzemespiekrastes vietçjâm skolâm.

Gunta Abaja,Attîstîbas nodaïas vadîtâja

*EC LIFE Environment «LIVONIANGREEN COASTAL REGION - 21(angl.)

**Agenda 21 ir ANO konferencç parvidi un attîstîbu Riodeþaneiro 1992. ga-dâ pieòemts termins, kas latviski tulko-jams kâ «Darba kârtîba (jeb «Rîcîbasprogramma») 21. gadsimtam». Tâ galve-nais mçríis ir saglabât, attîstît un veici-nât vides iespçjas. Vietçjâ Agenda 21nozîmç paðvaldîbas lîdzvçrtîgu sadarbî-bu ar visiem vietçjâs sabiedrîbas sekto-riem, izstrâdâjot ilglaicîgus attîstîbas unrîcîbas plânus konkrçtajâ vietâ. Vissvarî-gâkais princips — demokrâtiski ievirzîtavietçjâ paðvaldîba pulcina pçc iespçjasdaudz un daþâdus kopienas iedzîvotâjusun sekmç sabiedrîbas uzskatu, vçrtîbuun centienu pârtapðanu projektos, poli-tikâ, plânos un programmâs, citiem vâr-diem, ideju pârvçrðanos praktiskos iegu-vumos.

P.S. Par ðo projektu rakstîsim arîturpmâk.

Uzòemðanas noteikumi Dundagas vidusskolâ1. Dundagas vidusskolâ ir vispâ-

rçjâs vidçjâs izglîtîbas apmâcîba;2. vidusskola piedâvâ vispârizglî-

tojoðâ virziena (kods 31011011) unprofesionâlâ virziena (kods31014411) izglîtîbas programmu;

3. apliecîba par pamatizglîtîbu unsekmju izraksts ir pamats uz-òemðanai vidusskolâ;

4. vidusskolâ uzòem 9. klaðu ab-solventus, kuriem

4.1. mâcîbu sasniegumu vidçjais

vçrtçjums ir «5» balles un augstâks;4.2. eksâmenu vçrtçjumu summa

nav zemâka par «7»;4.3. priekðzîmîga, laba vai apmie-

rinoða uzvedîba;5. piesakoties vidusskolas 10. klasç,

jâiesniedz arî (pamatojoties uz 2000.gada 13. janvâra instrukciju nr. 1 «Parizglîtojamo uzòemðanu un pârcelðanuvispârçjâs un speciâlâs mâcîbu iestâdçsun valsts pârbaudes darbiem vispârçjâsizglîtîbas iegûðanai»);

5.1. skolas direktoram adresçtsvecâku (aizbildòu) iesniegums, no-râdot personas kodu, faktisko unpieraksta dzîves vietu, vçlamo izglî-tîbas programmu;

5.2. pases vai dzimðanas apliecî-bas kopija (pçc salîdzinâðanas aroriìinâlu);

6. dokumentus pieòem jûnijâ.Papilduzòemðana — augustâ;

7. atseviðíos gadîjumos uz-òemðanas komisijai ir tiesîbas uz-

òemt izglîtojamo uz raksturojumaun pârrunu pamata, ja mâcîbu sa-sniegumu vidçjais vçrtçjums ir ze-mâks par «5» ballçm;

8. izglîtojamo un viòa vecâkus,iesniedzot dokumentus, iepazîstinaar Dundagas vidusskolas iekðçjâskârtîbas noteikumiem. Izglîtojamieir atbildîgi par ðo noteikumu izpildisaskaòâ ar Dundagas vidusskolasnolikumu.

Sîkâkas ziòas pa tâlr.: 3281083.

3

2 0 0 2 . g a d a m a r t s D U N D A D Z N I E K S

D z î v e s v i d u c î

PAR GROZÎJUMIEM VALSTS SOCIÂLAJÂ APDROÐINÂÐANÂ

L a t v i j â

Lai mazinâtu plûdu draudus Jç-kabpils un Aizkraukles rajonâ, feb-ruâra beigâs Daugavâ pie Pïaviòâmspridzinâja ledu.

Februâra beigâs Rîgas priekðpil-sçtu vadîbâ iecçla kreiso spçku pâr-stâvjus.

2. martâ Eirovîzijas nacionâlajâatlases konkursâ — telefonaptaujâ —uzvarçja dziedâtâja Marija Naumova.

Ðâ gada pirmajos divos mçneðosLatvijâ reìistrçti 138 jauni HIV infi-cçtie cilvçki un 6 AIDS slimnieki —pagâjuðâ gada lîmenî.

5. martâ, uzturoties Latvijâ,EDSO augstais komisârs nacionâlominoritâðu jautâjumos Rolfs Ekussnorâdîja, ka EDSO neprasa pieðíirtLatvijas nepilsoòiem tiesîbas balsotpaðvaldîbu vçlçðanâs.

6. martâ Rîgas Latvieðu biedrîbasnamâ pirmoreiz koncertçja jaunamuzikâla apvienîba — Rîgas simfo-niíu klubs, kas apvieno Latvijas mû-zikas vecmeistarus.

7. martâ Íîpsalâ sâkâs Baltijasgrâmatu svçtki 2002.

Marta vidû saslimstîba ar gripusasniedza epidçmijas mçrogus Lat-galç un ievçrojami palielinâjâs Rîgâ.

Pusgada laikâ privatizâcijas serti-fikâtu cena bija palielinâjusies vairâknekâ divas reizes un marta vidû sa-sniedza 6,2 latus par sertifikâtu.

Tautsaimniecîbas iekðzemes kop-produkts Latvijâ pçrn bijis lielâkaisBaltijâ — 7,6 %.

Februârî pirmo reizi to Latvijasiedzîvotâju skaits, kas noliedzoði iz-turas pret lîdzdalîbu Eiropas Savie-nîbâ (ES), bija pârsniedzis ES atbal-stîtâju skaitu.

15. martâ luterâòu mâcîtâji ÇriksJçkabsons un Jânis Ðmits un baptistumâcîtâjs Ainârs Baðtiks paziòoja parjaunas centriskas partijas izvei-doðanu.

16. martâ bez starpgadîjumiemnorisinâjâs leìionâru piemiòas pasâ-kumi.

16. martâ ðogad gâja bojâ pirmaiscilvçks — kûlas dedzinâtâjs (Rçzek-nes rajonâ).

No 18. lîdz 13. martam piektoreizi Latvijâ (Rîgâ un Ventspilî) no-tika Frankofonijas svçtki — gadskâr-tçjâs franciski runâjoðo svinîbas.

20. martâ Saeima sâka grozît Sat-versmi, nostiprinot valsts valodasstatusu.

24. martâ Egils Baldzçns nodibi-nâja Sociâldemokrâtu savienîbu.

Marta pirmajâ pusç — divas trîsnedçïas agrâk nekâ parasti — Latvi-jâ atgriezâs pirmie gâjputni.

P a s a u l ç

Februâra nogalç beidzâs pasaulçvçrienîgâkâ monetârâ reforma — 12eirozonas valstis atteicâs no nacionâ-lajâm valûtâm par labu jaunajai nau-das vienîbai eiro.

28. februârî pasaulslavenajam vi-jolniekam Gidonam Krçmeram unviòa Baltijas jauno mûziíu oríestrimKREMERata Baltica pieðíîra pagodi-noðo Grammy balvu.

4. martâ ASV valsts departamen-ta gadskârtçjâ ziòojumâ par cilvçk-tiesîbu ievçroðanu asi kritizçta mûsuvalsts tiesu sistçmu.

6. un 7. martâ Oïegs Maïuhinskïuva par divkârtçju Eiropas èempi-onu biatlonâ — sprintâ un ie-dzîðanas distancç.

10. martâ Izraçlas armijas gaisaspçki sabombardçja palestînieðu lî-dera Jasira Arafata rezidenci Gazâ— vienu no palestînieðu valstiskumasimboliem.

12. martâ trîs Baltijas valstu aiz-sardzîbas ministri sâka kopçju vizîtiASV, lai, tiekoties ar augstâm ASVadministrâcijas amatpersonâm, saga-tavotu ceïu uz NATO.

Marta nogalç ar politisku slepka-vîbu darbîbu atsâka Itâlijas teroris-tiskais grupçjums Sarkanâs brigâdes.

Pamatojoties uz grozîjumiem li-kumâ «Par valsts sociâlo ap-droðinâðanu» un MK noteikumiemNr. 397 (14.11.2000.) «Noteikumipar valsts sociâlâs apdroðinâðanasobligâto iemaksu veicçju reìistrâci-ju un ziòojumiem par valsts sociâlâsapdroðinâðanas obligâtajâm iemak-sâm un iedzîvotâju ienâkuma nodok-li», no 2002. gada 1. janvâra valstssociâlâs apdroðinâðanas obligâto ie-maksu likmes ir:

•darba òçmçjiem, kuri ap-droðinâti visiem sociâlâs ap-droðinâðanas veidiem, — 35,09 %(darba òçmçjs maksâ 9%, bet darbadevçjs — 26,09%);

• pensionâriem, 1. un 2. grupasinvalîdiem attiecîgi 7,32 % un 21,24% (kopâ 28,56 %).

Darba òçmçjs, kurð sasniedzispensijas vecumu, kâ arî ieguvis vaizaudçjis 1. vai 2. grupas invaliditâti,par to informç savu darba devçju,kâ arî reìistrçjas Valsts ieòçmumudienesta (VID) nodaïâ.

Darba devçjs katram darba òç-mçjam iekârto «Darba òçmçjavalsts sociâlâs apdroðinâðanas obli-gâto iemaksu uzskaites kartîti» ( 4.pielikums).

Atgâdinâm, ka «Ziòas par darbaòçmçjiem» (1. pielikums), ja noti-kuði grozîjumi pârskata mçnesî, irjâiesniedz lîdz nâkamâ mçneða 5.datumam. Pârskatâ jânorâda faktis-kais statusa izmaiòu datums, nevismçneða pirmais datums.

«Ziòojums par valsts sociâlâsapdroðinâðanas obligâtajâm iemak-sâm no darba òçmçju darba ienâku-miem un iedzîvotâju ienâkuma no-dokli pârskata mçnesî» (3. pieli-kums) VID nodaïâ ir jâiesniedz lîdz

obligâto iemaksu veikðanas noteik-tajam termiòam — lîdz 23. datu-mam, bet iedzîvotâju ienâkuma nodo-klis budþetâ jâpârskaita algas iz-maksas dienâ. Ziòojums jâiesniedzkatru mçnesi neatkarîgi no veikta-jâm sociâlâs apdroðinâðanas iemak-sâm un aprçíinâtajâm algâm.

Gan sociâlâs apdroðinâðanas ie-maksas, gan iedzîvotâju ienâkuma no-doklis aprçíinâmi latos un santîmos,noapaïojot pçc santîmu treðâ cipara.

Pârskata 8. ailç uzrâda ieturçtoiedzîvotâju ienâkuma nodokli no vi-sâm pârskata mçnesî izmaksâtajâmalgâm. 8. ailei nav aritmçtiskas sa-karîbas ar 4. un 5. aili. Piemçram,pârskata mçnesî janvârî bija jâuzrâ-da darba ienâkumi un aprçíinâtâssociâlâs apdroðinâðanas iemaksaspar janvâri, bet ieturçto iedzîvotâjuienâkuma nodokli vajadzçja uzrâdîtpar decembri.

Paðnodarbinâtajâm personâm, kâarî visâm fiziskajâm personâm, ku-ras reìistrçjuðâs VID kâ nodokïumaksâtâji, iemaksas jâveic neatkarî-gi no tâ, vai paðnodarbinâtâ perso-na ir vai nav darba òçmçjs.

2002. gadâ paðnodarbinâtajiemobligâto iemaksu objekta minimâ-lais apmçrs paliek nemainîgs — Ls480 (mçnesî Ls 40). Iemaksu likmeir 32,27 %, bet paðnodarbinâtiempensionâriem vai 1. un 2. grupas in-valîdiem — 28,47 %. Paðnodarbinâ-tajâm personâm — nekustamâîpaðuma apsaimniekotâjiem — ie-maksu likme ðogad ir 30,86 %.

Paðnodarbinâtajiem sociâlâs ap-droðinâðanas iemaksas jâveic, kâ arîjâiesniedz pârskats (5. pielikums)lîdz 15. datumam pçc pârskata ce-turkðòa.

Februâris — «olimpisko» sasniegumu mçnesis2002. gada februâris ir Latvijas

skolu olimpisko spçïu laiks, kadlîdzîgi kâ pasaules nozîmîgâkajâssporta sacensîbâs spçjîgâkie skolçnimçrojas spçkiem daþâdu mâcîbupriekðmetu olimpiâdçs.

Jauninâjumu gadsOlimpiâde ir iespçja labâkajiem

skolçniem parâdît zinâðanas, pras-mes, iemaòas un arî erudîcijudaþâdâs zinâtòu jomâs. Patlabanolimpiâdes norisinâs gandrîz visosmâcîbu priekðmetos vairâkos pos-mos: skolâs, rajonos, novados unvalstî. Atseviðíos mâcîbu priekðme-tos, kâ angïu valodâ pamatskolâ,olimpiâdes notiek tikai skolas un ra-jona lîmenî. Tas ir jauninâjums —papildu iespçja skolçniem minçtajâvecuma grupâ pârbaudît zinâðanassveðvalodâ. Jâpateicas rajona meto-diskajai apvienîbai par ðo lçmumu,jo, kâ saka paði skolçni, lîdzdalîbaolimpiâdç dod pieredzi ieskaiðu uneksâmenu kârtoðanâ.

Vçl jâatzîmç daþi jauninâjumi.Ðajâ mâcîbu gadâ nenotika olim-

piâdes sâkumskolas skolçniem. Ðajâvecumposmâ bçrniem tâ ir liela pa-pildu slodze, kas rada nevajadzîguuztraukumu. Olimpiâdes gan varnotikt rajona mçrogâ, ja sâkumsko-las skolotâjiem tas ðíiet lietderîgi.

Valsts olimpiâþu rîkotâji nevei-doja saturu visâm rajona olimpiâ-dçm. Piemçram, rajonâ izstrâdâjasaturu latvieðu valodas un literatû-ras olimpiâdei 7. — 9. klasçm, ìeo-grâfijas, vçstures, politikas zinîbu unvizuâlâs mâkslas olimpiâdei. Tas no-zîmç, ka uzdevumu kvalitâte unolimpiâþu kvalitâte vispâr daþâdosmâcîbu priekðmetos atðíîrâs un kauz novada vai valsts olimpiâdi iera-dâs skolçni ar visai atðíirîgâm zi-nâðanâm.

Dundadznieku sniegumsNo 16 piedâvâtajâm rajona olim-

piâdçm mûsu skolçni piedalîjâs 12,gûstot atzîstamas sekmes. Jâatzîstgan, ka gadu no gada atkârtojasgandrîz vieni un tie paði uzvârdi.Talantîgo jaunieðu nav tik daudz.Reizçm gadâs, ka bçrni pagurst un

nesasniedz gaidîto. Tâdçï jo vairâkuzteicama ir neatlaidîba, jo pieda-lîðanâs olimpiâdçs nozîmç papilduslodzi.

Ðajâ mâcîbu gadâ visvairâk olim-piâdçs izmçìinâjusi spçkus 12. kla-ses skolniece Eva Grînberga. Evarajonâ ieguva 2. vietu ìeogrâfijâ, 3.vietu bioloìijâ, 4. vietu un atzinîbupolitikas zinîbâs, 4. vietu íîmijâ, 6.vietu un atzinîbu latvieðu valodâ unliteratûrâ (ar tiesîbâm piedalîtiesvalsts olimpiâdç). Arî angïu valodâun fizikâ Eva tika pirmajâ desmit-niekâ. Turklât meitene piedalîjâs ra-jona skolçnu zinâtniskâs pçtniecîbasdarbu lasîjumos un par savu darbu«Valoda latvieðu jaunieðu periodis-kajos izdevumos» ieguva teicamuvçrtçjumu.

Ïoti labus panâkumus guva 10.klases skolçns Reinis Zumbergs. Vi-òam 1. vieta íîmijâ un ìeogrâfijâ(piedalîjâs arî valsts olimpiâdç Rî-gâ) un 2. vieta fizikâ. 11. klasesskolnieces Lîgas Jansones pûrâ trîstreðâs vietas — bioloìijâ, fizikâ un

íîmijâ. Jâpiemin 8. klases skolnieceLîva Kïaviòa, kas ieguva 2. vietulatvieðu valodas un literatûras olim-piâdç un atzîstamu vçrtçjumu nova-da olimpiâdç, kâ arî treðo vietu ma-temâtikâ un piekto angïu valodâ.

Sveicam arî Kristîni Ozoliòu (12.kl.) ar 1. vietu rajona vizuâlâs mâk-slas olimpiâdç un 2. vietu politikaszinîbâs, Armînu Feldentâlu (8. kl.)ar 3. vietu biznesa ekonomiskajospamatos un Jurìi Remesu (5. kl.) ar4. vietu un atzinîbu matemâtikasolimpiâdç.

Prieks par tiem skolçniem, kas,uzdroðinâjuðies pârvarçt bailes, ne-droðîbu, varbût pat slinkumu, izmç-ìinâja spçkus savâ pirmajâ olimpiâ-dç. Vislielâkie pateicîbas vârdi vel-tâmi skolotâjiem, kas, spîtçjotaizòemtîbai, rosinâjuði, atbalstîjuðiun palîdzçjuði skolçniem. Lai izdo-das neapstâties pie sasniegtâ!

Sandra Salcevièa,Dundagas vidusskolas direktora

vietniece mâcîbu darbâ

Atklâta vçstule Dundagas pagasta padomeiIzmantojot savas vçlçtâju tiesî-

bas, vçrðamies pie Jums, mûsu de-putâti, pagasta vajadzîbâ, kas no ak-tuâlas kïuvusi par kliedzoðu, t.i., jau-nas sabiedriskâs tualetes celtniecîbapie autoostas. Nav apstrîdama katradeputâta ieinteresçtîba savas pârstâ-vçtâs dzîves jomas uzlaboðanâ unpilnveidoðanâ, tomçr rûgtu izbrînuiedzîvotâjos rada Jûsu nostâja ðîjautâjuma izlemðanâ padomes sçdeslaikâ, kad «par» balso tikai divasopozicionâri pretçjas personas —Laicâns un Kristapsons. Pârçjiem ðîvajadzîba nav primâra. Dundagas

labajam tçlam pietrûkst ðîs kultûraslîmeòa etiíetes. Tuvojas ceïojumusezonas laiks, kauns iebraucçjiemrâdît atbaidoðo tualetes bûdu. Esambraukuði ekskursijâs pa Latviju, ne-vienâ apdzîvotâ vietâ nav gadîjiesredzçt (un izmantot) kaut ko tâdu.

Tâdçï lûdzam vçlreiz izvçrtçt ðâjautâjuma risinâðanas finansiâlo pu-si, kaut tika darîts zinâms, ka nau-das lîdzekïi jau bija sarûpçti, atlikavien sâkt darbu tuvâkajâ laikâ. Pro-tams, vajadzîbas visâs infrastruktû-râs ir un bûs vienmçr, un gan jaunaudas pietrûks. Dundagas vçlçtâji

gaida, ka viòu ievçlçtâs gudrâs gal-vas atrisinâs ðo pagasta dzîves sâpî-go jautâjumu pozitîvi.

Ar savu nostâju tualetes vajadzî-bas jautâjumâ Jûs graujat savu pres-tiþu vçlçtâju sapratnç, tâdçï paðrei-zçjâ sasaukuma laikâ lûdzam darîtvisu iespçjamo pozitîvam risinâju-mam. Jo tikai Jûsu personâs kâ de-putâtos mçs redzam tos, kas spçjmûsu pagasta dzîvi noturçt lîmenîun pilnveidot.

Ticam un ceram uz Jums!Dundagâ, 2002. g. 1. martâ.V. Metena, I. Kenigsvalds, T. Pç-

tersons, M. Kajaka, I. Vitmane, L.Siliòa, Aina Pûliòa, M. Urbâne, M.Krçsliòa, A. Vitmanis, L. Niedrîte,Paegïu ìimene, M. Altenberga, S.Andrejsone, G. Andrejsons, R. Zem-tiòa, J. Freimute, V. Blumbaha, V.Kronberga, A. Stare, Â. Ansaberga,Dz. Jânberga, B. Ondrupa, Freifer-te, Mozga, Aðtemenko, Bogdanovi-èa, Feldentâle, Volbedahte, Diðlereun vçl 7 paraksti.

P.S. 21. marta Dundagas pagastapadomes sçdç nolçma òemt Ls 10000kredîtu, lai ðogad varçtu sâkt sa-biedriskâs tualetes celtniecîbu.

Paðnodarbinâtajâm personâm ie-dzîvotâju ienâkuma nodokïa avansamaksâjums pa ceturkðòiem jâveicattiecîgi ne vçlâk kâ lîdz 15. mar-tam, 15. maijam, 15. augustam un15. novembrim.

No 2001. gada 1. jûlija (MK no-teikumi Nr. 103) minimâlâ mçneðadarba alga noteikta Ls 60 ar mini-mâlo stundas tarifa likmi 0,355 lati.Darba òçmçjiem vecumâ no 16 lîdz18 gadiem minimâlâ stundas tarifalikme ir 0,405 lati.

Iesniedzot iepriekð minçtos pâr-skatus un ziòojumus, nepiecieðamsaizpildît visas ailes — katram ap-droðinâto personu statusam atse-viðíi. Darba òçmçji jânorâda alfa-bçtiskâ secîbâ, jâaprçíina kopsum-mas, jâuzrâda izpildîtâja uzvârds untelefons, uzòçmuma zîmogu ne-drîkst likt uz skaitïiem.

Ja tiek precizçts kâds ziòojums

par sociâlâs apdroðinâðanas iemak-sâm vai iedzîvotâju ienâkuma nodok-li, tad precizçjums obligâti jâsaskaòopa telefonu vai arî precizçtais pâr-skats jânodod tieði 317. kabinetâ.

Likuma «Par grâmatvedîbu» 11.pantâ ir noteikts, ka grâmatvedim,veicot inventarizâciju un sastâdot bi-lanci, ir jâapzina sava uzòçmuma de-bitori un kreditori. Tas nozîmç, kanodokïu maksâtâjiem, darba devç-jiem vai paðnodarbinâtajâm perso-nâm ar VID nodaïu ir jâsalîdzina ie-maksu atlikumi un jâizlabo kïûdas.

Interesçjoðos jautâjumos parvalsts sociâlo apdroðinâðanu vai ie-dzîvotâju ienâkuma nodokli varatnoskaidrot VID Talsu rajona noda-ïas 317. kabinetâ, tâlr. 22076, no-dokïu konsultantu tâlr. 1-3281497.Arvîds Dailidoviès, VID Talsu rajo-na nodaïas galvenais nodokïu in-spektors

Lai redzçtu TV3Vai Dundagâ iespçjams redzçt TV3 raidîjumus? Jâ, tas tikai maksâ nau-

du.PSBO Ziemeïkurzeme SIA rîkotâjdirektors Gatis Ralle: «Paðvaldîbâ

grieþas cilvçki, kas «Talsu Vçstîs» izlasîjuði rakstu, ka Talsos uzstâdîtâsTV3 retranslâcijas antenas signâls esot tik spçcîgs, ka ðo kanâlu varot uz-tvert arî Dundagâ. Diemþçl tâ nav. Daþi iedzîvotâji uzskata, ka vainojamapagasta padome. Taèu tai nav nekâdas saistîbas ne ar TV retranslâcijastorni, ne ar pârâk vâjo signâlu.»

Lûk, ko skaidro Dundagas TV retranslâcijas stacijas direktors OjârsOzoliòð: «Ja grib labi redzçt TV3, ir jâiegâdâjas decimetru antena. Tâmaksâ apmçram Ls 15 — 20. Rîgâ to noteikti var nopirkt, vai paðlaik Tal-sos, to nezinu. Antena jâuzstâda uz jumta — Talsu virzienâ. Ar ðo antenusliktâk bûs redzami LTV1 un LTV2 raidîjumi, tâpçc, skatoties ðîs program-mas, televizorâ jâiesprauþ vecâ antena. Lai uztvertu TV3, varçtu arî pâr-kârtot kolektîvâs antenas, tomçr es to neieteiktu. Tad jâiegâdâjas daþâdimateriâli, jâiegulda vairâk darba un nauda jâizdod tik un tâ.»

A. A.

4

D U N D A D Z N I E K S 2 0 0 2 . g a d a m a r t s

C i e m o s

Oste un MazosteIzmeklçðanas dokumentos Kursas bîskapa Jâòa prâvâ pret Rîgas dom-

kapitulu* par Dundagas un Târgales kiligundu** robeþâm un abu prâv-nieku tiesîbâm 1431. gadâ minçts arî Ostes ciems.***

No Kubalu skolas — muzejafonda materiâliem

Vecsaimniecîbas Ostç — Brusas,Kalnieki, Íinni, Liepati, Liepatmeiri,Pârupi, Silâbrami, Ûdri; Mazostç —Èunèi, Duguòi, Olsteri, Pommas, Pu-teri, Vecendzeïi. No vecsaimniecî-bâm atdalîtâs zemes un jaunsaim-niecîbas Ostç — Amatnieki, Bergi,Jaunûdri, Kadiíi, Kalnbirzes, Kanga-ri, Meþkangari, Putniòi, Sillauki Sku-jas, Virðòi; Mazostç — Îvnieki, Jaun-èunèi, Smilðkalni, Titâni. Meþsarg-mâjas Ostç — Mâmsmeþi,Mazostç — Rutaki ? Rudtakas.Mâjas un likteòi

1989. gadâ Gunta Ðteine (dz.1937. g., no dzimðanas lîdz 1949. g.un no 1965. lîdz 1973. g. dzîvojusiJaunûdros), ar savas mâtes ElzasÐteines (dz. 1909. g., meitas v. Ðtok-mane, dzîvojusi Pârupos un Jaunûd-ros) palîdzîbu aizpildîja Dundagasvidusskolas vçstures skolotâja Iman-ta Brusbârþa dotâs anketas un izvei-doja dzimtâs Ostes ciema vçsturesaprakstu. Lûk, neliels ieskats.

Liepatmeiri. 50 ha zemes, senaFolkmaòu dzimtas mâja. Meita Ro-zâlija ilgus gadus dzîvoja Íînâ, pra-ta íîniski. Vecumâ atgriezâs. DçlsEduards bija saimnieks. Pats uz-

montçja ar zirgiem darbinâmu kuï-maðînu. Mâja noârdîta, tagad turaug meþs.

Silâbrami, 80 ha. Sena Linden-bergu dzimtas sçta. Dçli Kârlis(skolotâjs) un Teodors (augsts kro-òa ierçdnis) XIX gs. beigâs dzîvo-juði Pçterpilî. Meita Lîna aizbraucauz Ameriku. Mâja 1970. gados no-ârdîta.

Liepati, 100 ha. Sena Freidenfel-du dzimtas mâja. Saimnieks Oskarskrita Pirmajâ pasaules karâ. Galîgânabadzîbâ nonâkuðo saimnieci Le-ontîni (Oskara meitu) 1950. gadosizlika no mâjâm. Çka sabrukusi.

Pârupes, 80 ha. Sena Lindenber-gu dzimtas mâja. Saimnieks Teo-dors Ðtokmanis (ieprecçjies no Mei-riem) mâcîjies pie E. Dinsberga.Dçls Viktors 1905. g. revolucionârs,emigrçja uz Ameriku, bet 1909. g.atgriezâs. Mâja noârdîta. (Teodorameita Elza Ðtokmane, mazmeita —Gunta Ðteine. — Aut.)

Kalnieki, 120 ha. 1890. g. mâjasnopirka Sils. Viòa dçls Rûdolfs ie-kopa divus zivju dîíus, uzslçja vçjarotoru. Saimniecei Alisei pçc otrrei-zçjâs atgrieðanâs no Sibîrijas kolho-za lopkopçja paðas mâjâs neïâvadzîvot. Mâjas sabrukuðas.

Brusas, 100 ha. Dzçrâju saimnie-ku barons izlika no mâjâm. Tâs no-pirka kapteinis Andrejs Bertholds,mâjas izrentçja un pats brauca jûrâ.Vçlâk pârcçlâs uz Ameriku. Zemes

banka izpârdeva mâju èetriem jaun-saimniekiem: Skujas, Virðòi, Brusas,Bergi.

Kinnas, 110 ha. Sena Jursonudzimtas mâja. Jursons XX gs. sâku-mâ bija pagasta vecâkais. Vienîgâsmâjas Ostç, kurâs 1920. gados regu-lâri nâca piena pârraudze, mâjturî-bas inspektore, dârznieks un agro-noms. Par mâjâm tagad liecinaceriòkrûmi.

Ciema izmirðanu raksturoG. Ðteine: «1969. g. likvidçja Nevejasskolu, 1971. g. apvienoja kolhozus.Vecie iemîtnieki nomira vai pârcç-lâs uz centru. Satiksme bija slikta.»Pagasta padomes prieðsçdçtâjs G.Laicâns: «Toreizçjos plânos bija ie-rakstîts, ka no Nevejas uz Dundaguies tramvajs.»Trîspriede

Pçc Elzas un Guntas Ðteinu, Fri-èa Samîða (dz. 1919. g. Olsteros, no1940. g. Pommâs), Felicitas (Almas)Samîtes (dz. Riekstiòa, no 1918.lîdz 1924. g. un no 1935. g. Pom-mâs) un Martas Krûmiòas (1923 -1995?, dzîv. Mazostes Îvniekos) at-miòâm.

Apmçram pusceïâ no Dundagasuz Osti auga priede — no viena cel-ma trîs stumbri. Kungu laikos, taisot

ceïu no Sûdes uz Osti, barons to gri-bçjis nozâìçt. Trîs zemnieki — Ûdrs,Olsters un Dugiòð (citâ stâstâ Pâr-ups, Kalnieks un Silâbrams) — ko-ku no kunga atpirkuði. (Elza Ðteinesatmiòâs — Pârupu, Kalnieku un Ûd-ru saimnieki koku atpirkuði nomeþziòa ap 1930. g.) Trîspriede ga-diem kalpojusi ciema vîriem par pie-turas vietu, kur atpûtinât zirgus uniedzert brandviòu. Ciema amatnieksSillauku saimnieks Cekuls priedeiriòkî iekârtojis smuku solu un uz at-zveltnes iegrebis: «Nâc, apsçdies, lai-ka diezgan!». Pçc kara 60. gados piekoka bijis tikai vienkârðs beòíîtis arbedrîti – smçíçtava. Tad priede jaubija nokaltusi un augstu apzâìçta —tâ, ka trîs stumbri palikuði.

Pirms gadiem trim Trîspriedenozâìçta lîdz celmam.Olsteru kapi

Netâlu no Olsteru mâjâm atrodasdzimtas kapi. No Irçnas Jaunbçrzi-òas (dz. Samîte, 1925 — 1995?, Ol-steros) atmiòâm: «Olsteru kapi ie-kârtoti ap 1924. g., tâ bijusi vectçvaÎvnieka vçlçðanâs — palikt savasmâjas zemç. Tajâ paðâ gadâ mâcî-tâjs kapus arî iesvçtîja. Paðlaik turapglabâti ap 20 cilvçku. Vectçvs unarî visa viòu ìimene bijuði buðniekuticîbas piekritçji.»**** Fricis Samî-tis apstiprina, ka ðajâ kapsçtâ apbe-dîti arî viòa vecâki.

No laukakmeòiem savelto sçtasvalni paaugstina divâs kârtâs novilk-

tas stieples. Labi samanâmas 16 ka-pu kopiòas, liela daïa koptas, jaunâ-kais apbedîjums — 1995. gadâ.Laikmeta îpatnîba — uz vairâkâmkopiòâm mâkslîgie ziedi.Muzikanti

Pçc Lînas Kârklevalkas (dz.Riekstiòa, 1920 — 1997?, Pommâs),M. Krûmiòas un E. Ðteines atmi-òâm, godos spçlçjuði Cekuli — Er-nests (ermoòikas, klarneti) un Val-dis (mandolînu), Kârlis Zemels (er-moòikas, çrìeles), Valdis Birkmanis(vijoli, ìitâru).

E. Ðteine: «Senâk danèi notikasaimnieku mâjâs. Jaunâkos laikossabiedriski sarîkojumi notika Neve-jas skolâ.»

F. Samîte: «Cekuls bija labs mu-zikants, abi ar Nevejas Ðârðiòubriesmîgi (t.i., labi. — Red.) spçlçjavisâs maðîntalkâs. Dzimumdienas rî-tos jubilârus ar mûziku cçla augðâ.»Amatniecîba

E. Ðteine: «Ievçrojamâkâ ciemaaudçja — Berta Langmane Silâbra-mos. Pie Íinnu un Kalnieku mâjâmsenâk bijusi smçde. Arî Smilðkalnumâjâ bijis kalçjs.

Jânis Strazdiòð nodarbojâs ar ko-ku apstrâdâðanu (çvelçðanu unspundçðanu). Ernests Cekuls bijalabs galdnieks, ciema ïaudîm gata-voja skapjus, kumodes, galdus, gul-tas, krçslus, ragavas, ratus, zârkus.Ratus taisîjis arî Cekuls.

Amatniekos drçbnieks Kârlis Ze-mels pats uztaisîja çkas. Iztiku pel-nîja ar virsdrçbju ðûðanu. Mâjâs val-dîja pedantiska kârtîba.»Dzirnavas

F. Samîtis: «Jânim Strazdiòampiederçja dzirnavas. Kartupeïus turarî varçja sarîvçt. Pçcâk mâjâs tosizskaloja un dabûja stçríeli.»

Lizete Freiberga: «Pie Jaunèunèumâjâm bija ûdensdzirnavas, taisîjaputraimus, arî bîdelçja. Dzirnavasceltas pirms 1900. g. Melderis bijavecs, resns un vienmçr blçdîjâs, re-gulçjot dzirnakmeòus tâ, lai malturupjâk — jo smalkâk maï, jo vairâkdilst dzirnakmeòi.»

M. Krûmiòa: «1932 .g. Jaunèun-èu dzirnavas vairs nebija. Bet ðajâlaikâ dzirnavas bija Trumpu mâjâs,kur tçvs veda malt.»Lieldienu ðûpoles

Lieldienu ðûpoles bijuðas Jâòkal-nâ (netâlu no Pârupu mâjâm), pieOlsteru un Pommu mâjâm. Bçrni unjaunieði ðûpojuðies cauru gadu, unF. Samîte atceras arî nelaimes gadî-jumu: «Mâsa reiz izkrita un sasitâs,domâja — nomirs. Ilgi gulçja slim-nîcâ. Vçlâk tomçr atlaba.»Burvji un skauìi

E. Ðteine: «Andrejs ZembahsJaunmuiþâ un Mellauðu vecais saim-nieks bija vârdotâji. IepriekðçjaisKalnieku saimnieks bija burvis, âr-stçja rozi un citas kaites.» F. Samî-te: «Burve bija veca sieviòa, laikamStrazdiòa mâte. Viòa gâja apkârt,mazliet paslauca no visâm govîm,un tad tâs vairs nedeva pienu. Vçlbija vecs vîrs, skaudîgs, kad tas pa-skatîjâs uz kâdu lopu, tad tas paga-lam.»

Par zirga noburðanu kâ patiesunotikumu stâstîjusi M. Krûmiòa.«Negaidîti zirgs paliek arvien vâ-jâks, barîbu neçd. Tçvs ievçrojis, katas çd savus mçslus. Apkârtçjie ie-stâstîjuði, lai braucot uz Mazirbi pieUrbâna, tas varot lîdzçt. Urbâns tei-cis, ka kaimiòos dzîvojot slikts cil-vçks. Tas cilvçks nâks un gribçs, laijûs (t.i., mâjinieki) kaut ko viòamdotu. Tad neko nedrîkst dot, citâdizirgs neatveseïosies. Tçvs vçl teicis —redzçs, vai tieðâm kâds nâks. Jâ, taipaðâ dienâ, kad tçvs no Mazirbespârradies, ieradusies Titânu saim-nieces mâte (veca veèa) un prasîju-si, lai mâte iedod pienu. Mâte ne-devusi, tad lûgusi vâjpienu. Arî tonedevusi. Tad veèa skrçjusi pa dur-vîm laukâ, paíerot no plîts priekðasmalkas pagali. Kâdu nakti tçvs ma-nîjis kâdu staigâjam ap mâju, tikvien paguvis ievçrot, ka pâri lau-

kiem kâds aizskrien. Otrârîtâ redzçjis, ka pçdas veduz Titâniem. Bet zirgs sâcisatlabt. Titânos dzîvojusijauna meita, tâ stâstîjusi,ka veèa vaidot, bïaujot —gandrîz nevienu nakti ne-guïot.»Teiksma par veco«Silâbramu» saimnieku

(No I. Jaunbçrziòas at-miòâm.)

«Vecajam «Silâbra-mam» esot dikti grûti gâjisar saimniekoðanu. Reizviòð prasîjis, lai velns nâ-kot palîgâ. Neilgi pçc tamieradies melni ìçrbieskungs, cilindru galvâ. Viòiparakstîjuði lîgumu ar no-teikumu, ka pçc noteiktalaika Silâbrams savu dvç-seli atdos velnam. Kad lî-guma laiks bijis beidzies,Silâbrams tomçr negribçjisnoteikumus izpildît — pa-íçris no dienestmeitas bçr-niòu. Nu velns nevarçjis vi-òu paraut. Tomçr citreiz,kad velns atnâcis, vecaisSilâbrams nebija pamanî-jies, un velns ðo parâvis uzelli. Meþâ aiz Trîspriedesesot bijusi priede ar lielulîku zaru, tur vçl esot karâ-jusies kâja. It kâ velns,saimnieku paraujot, bûtupuðu pârplçsis. Neviens no vecajiemostniekiem arî nezina parâdît vecâ«Silâbrama» kapa vietu vietçjos ka-pos.»Vâcu laiks, pçckara gadi

G. Ðteine: «Kara pçdçjâ ziemâmeþi bija pilni ar partizâniem. Neiz-bûvçtâ verandâ mamma durvis panakti atstâja vaïâ — lai meþabrâïipaði òem maizi. No rudzu miltiemsâka brûvçt kandþu. Cûkkûtî ielikadiþkatlu, iekârtoja brûzi un caurâmnaktîm tecinâja. Tad meþabrâïu bijapilns.

Pçc kapitulâcijas tçvs nonâca lâ-gerâ, jo kara laikâ bija pagasta val-des loceklis Nevejâ un Ostç. Atce-ros, ka, tçvu pavadot, mamma satai-sîja sausiòus: uz rupjmaizes uzlikaceptu gaïu, taukus un sîpolus un tokrâsnî nokaltçja.

Krievu laikâ mammai uzlikameþa normu — kâ rudenî sâka, tâ

visu ziemu. Norma bija jâpilda kat-ram darba spçjîgam cilvçkam unkatram zirgam. Mammai bija trîszirgi. Vectçvs bija tik gudrs, ka likavienu pârdot.»Izsûtîðana

Pçc LVVA Latvijas arhîva publi-cçtâ represçto saraksta (1941 - 1953)1941. g. izsûtîtie — Sili: Rûdolfs,Alise, Jânis, Rasma (Kalnieki); Li-zete Jursone (Kinni).

Pçc LVVA Latvijas arhîva pieliku-ma 1995. g. nr. 4 1949. g. izsûtîtie —Sâmîði: Pçteris, Lizete (Olsteri);Ðtokmaòi: Viktors, Lîna, Emma (Pâ-rupi).

G. Ðteine: «1949. g. izsûtîja mûsuìimeni no Jaunûdriem: mammu El-

Trîspriede, 1970. gads. Gunta Ðteine — vedçjmâte savai mâsîcai.Foto no G. Ðteines personiskâ arhîva

zu, mani, mâsu Ritu un brâli Rû-dolfu.»Tagadne

G. Ðteine: «Kinnâs pagaidu mâji-òâs dzîvo un ar piena lopkopîbunodarbojas Jursonu mazmeita Mai-ja Avotiòa, Ûdros mît veco saimnie-ku mazmeita, Brusâs — bijuðo ie-mîtnieku mazdçls, Jaunèunèâs vecosaimnieku mazmazmeita uzbûvçjusisaimniecîbas çku un ceï mâju.»Ar K-2

Felicita (Alma) Samîte ir gan-drîz vienîgâ no abu ciemu vecajiemiedzîvotâjiem, kas joprojâm dzîvotçva mâjâs. Pommâs aizvadîts mûþs,ja neskaita daþus bçrnîbas gadusBrusâs un desmit gadu apcietinâju-ma laiku ziemeïos. Ar dzîvesbiedruFrici jau 1990. gadâ nosvinçtas zel-ta kâzas. Vairâk nekâ gadsimtu ve-cajai çkai uzlikts ðîfera jumts, unçka turas vçl braði. Saimniecîbâ jo-

projâm govs un jaunlops, truði, vis-tas. Zirga vairs nav, ruksis nesen kâapçsts. Saimnieku satiekam âbeï-dârzâ dedzinâm vecos zarus un pa-slavçjam par glîtajiem laukiem. F.Samîtis: «Kas tad vairs atlicis! Tâdsmazs traktoriòð man ir, arî pensio-nârs. Íikans (upîte) pârrâva ceïuuz Pommâm. Biju uz ciempadomi.Daudz jau nevajadzçtu, kârtîgugrants kravu. Autoveikala nav, lîdzNevejai pieci kilometri. Pçc maizeses ar K-2 — ar kâjâm!»

Samîði desmit gadu pavadîjuðiapcietinâjumâ — Fricis Vorkutâ,Alma Peèoros, un Pommu saimnie-cei ðis mûþa notikums ir aizçnojisvisus pârçjos. Tas ir atseviðís stâsts.

Vietçjo ciemu muzikanti, 1930. gadi. Pirmajâ rindâ pirmais no kreisâsKârlis Anðevics, otrjâ rindâ otrais no labâs — Valdis Birkmanis.

Foto no Samîðu ìimenes personiskâ arhîva

5

2 0 0 2 . g a d a m a r t s D U N D A D Z N I E K S

P û r a l â d e

…Tikai elementâru godîgumuVçjaviete Lidija Siliòa darba mûþu aizvadîjusi Dundagas aptiekâ — no

1959. lîdz 1991. gadam. «Mçs abas ar Âriju Ansbergu (vçlâk Apsîti) bijâmkopâ strâdâjuðas Saldû un Priekulç un labi sapratuðâs. Ârija aizprecçjâsuz Dundagu un kïuva par aptiekas vadîtâju. Tad viòa aizgâja dekrçtâ unvajadzçja aizstâjçju. Tâ nonâcu Dundagâ.»

«Es dundadzniekus pazîstu pçcviòu kaitçm,» saka bijusî aptiekasvadîtâja, bet man ðo teicienu gribassaprast ne tikai medicîniskâ, bet arîpârnestâ nozîmç. Ikviens Siliòakundzes vârds pauþ mîlestîbu unsirdsgudru iecietîbu pret cilvçku ik-dienas vâjîbâm. Toties Siliòaskundze ar nepiekâpîgu skarbumuvçrtç lielâs, bieþi vien «valstiski pa-reizi noformçtâs» nelietîbas.

— Kad ierados ðeit, aptieku ap-joza dçïu þogs, bet visa apkârtnejau bija stipri mainîjusies salîdzinâ-jumâ ar pirmskara laiku. Aptiekasdârzâ slçjâs divi stikla kalni — trû-ka tikai Antiòa. Tur pçckara gadosbija izbçrta tukðâ tara. Vairs nebijasiltumnîcas, kur Latvijas laikos ap-tiekas îpaðnieks Kârlis Sinka bijaaudzçjis vînogas. Sinkas dçls Ilmârspirms izceïoðanas uz Vâciju 1944.gadâ aptiekas apkaimç zem liepasbija noracis vairâkas kannas — gan

jam kursam. Mani apcietinâja 1948.gadâ — par dzimtenes nodevîbu. Esizmeklçtâjam teicu: savu Dzimtenineesmu nodevusi un nenodoðu.Man piesprieda 25 gadus stingrâreþîma nometnç un 5 gadus bez tie-sîbâm. Mainîjâs genseki un likumi,un mani atbrîvoja pçc astoòiem ga-diem.

Kad nomira tautu tçvs, visiemðíîda asaras. Brîvdienu neiedeva, ti-kai paziòoja, ka bûs 5 minûtes jâ-pârtrauc darbs. Tuvâkajâ dzelzceïastacijâ gaudoja sirçnas. Krievietes,politiskâs, kas bija notiesâtas par topaðu 58. pantu kâ es, raud un prasa:«Ïida, a paèemu ti òe plaèeð?» Unes nedomâjot atbildu: «Malo ïi krovion vipil.» Pçc vakariòâm — kad tâsusla bija paçsta, mani aizved pieoperpolnomeèennij. Vîrs vidçjos ga-dos, solîds. Atkârto manu teikumuvârds vârdâ. Esmu jau drusku apdo-mâjusies un zinu: man draud jaunatiesa un vçl smagâks ieslodzîjums.Saku: «Neko neesmu teikusi.» Untad ðis cilvçks atbild: «Man arî tâðíiet. Pat ja jûs tâ bûtu domâjusi,jûs tâ nebûtu teikusi.» Arî viòi bijadaþâdi.

— Kâ izpaudâs jûsu dzimtenesnodevîba?

— Nebiju ziòojusi par meþabrâ-ïiem, kurus toreiz sauca par bandî-tiem, bet tagad par nacionâlajiempartizâniem. Es nebiju nodevusi sa-vu vîru. Oficiâli vçl nebijâm precç-juðies — nepaguvâm.

Ir lietas, par kurâm nespçju ru-nât joprojâm. Arî ar vîru — viòðnosçdçja piecpadsmit gadus — mçspârrunâjâm vieglâko, to, kur hu-mors klât. Tâ nebija, ka cietumâ unlâgerâ nemaz nerunâja un nesmçjâs.Vienmçr jau cer, pat ja prâts saka— nekas nemainîsies.

— Jûs esat gaiðs cilvçks. Kâdajums ðíiet paðreizçjâ dzîve Latvijâ?

— Mani daudz kas kaitina. Kad

klausîjos pirmo interviju ar jaunoârlietu ministru Jurkânu, man iekðâviss sagriezâs. Es viòu nepazinu, betintuitîvi jutu — nav lâga. Tâpat bija,kad liela daïa sâka jûsmot par Ðíçli.Tik nelietîgi uzvesties! Ziemassvçt-kos pamâca tautu no piektâ stâva,bet pats caur ârzonâm, apejot no-dokïu maksâjumus, pievâca visupârstrâdes rûpniecîbu. Tagad tâ irizpârdota. Ðâds cilvçks skatâs ar te-ïa acîm un skaidro, ka jâmîl valsts.

Es izaugu laikos, kad vârdi «Tçv-zeme» un «brîvîba» bija svçti. Kadtos paòçma Grînblats un Jirgens,man atkal savârîjâs — kâ drîkst aizðiem vârdiem aizslçpties!

— Rudenî bûs jâbalsoà— Es nezinu… Godmaòa vârdu

nespçju mierîgi izrunât. Atcerçsi-mies krâsainos metâlus! Un viòateiciens, ka no Latvijas kvieðiembaltmaizi nevar izcept! Labi, krogusmuzikant, bet tavam tçvam Teodo-ram, Latvijas laika agronomam, va-jadzçja paskaidrot, ko varçja ceptno mûsu kvieðiem! Un par mesijâmes neesmu bijusi nekad… No otraspuses, ir jâbalso!

Mçs jau neprasâm eòìeïa spârni-òus, tikai elementâru godîgumu!

* * *Dundagâ aptieka dibinâta 1883.

gadâ, bet paðreizçjâ çkâ tâ atrodaskopð 1895. gada. L. Siliòa: «Vçl1960. gados vecie dudndadzniekiteica: Sinkas aptieka. Kad svinçjâmaptiekas 100 gadu jubileju, mçs, vi-sas darbinieces, aizbraucâm uz Ans-trupes kapiem nolikt ziedus un pa-sçdçt pie aptiekâra kapa. Viòadzimta turpinâs. Pirms daþiem ga-diem Kârïa Sinkas mazmeita SilvijaSinka — Boisena, kas dzîvo Zvied-rijâ un teicami runâ latviski, atsûtîjasava piecgadîgâ dçla Andreasa fotoar zîmîgu parakstu: varbût nâka-mais Sinkas aptiekas îpaðnieks…»

Alnis Auziòð

Bet abi Mazostes senâkie iedzîvotâjinekurnçdami dzîvo no savas pensi-jas — gandrîz tâpat kâ pirms gadudesmitiem. «Tikai spçka vairs nav,»atzîst Pommu saimnieks un ðíirotiesuzdâvina paða pîtu groziòu.

Paðu priekamG. Ðteine: «Puteros dzîvoja Ûdri-

òi, pats bija kapteinis. Ûdriòð pçdç-jais ar Latvijas karogu esot braucisjûrâ Otrâ pasaules kara beigâs. Viòasieva Mirdza un dçls Jânis dzîvoDobeles pusç.»

Mâjas reizçm mirst lçni. Kâ Pute-ri. Bet ðî vieta nav tukða — jau sep-tiòpadsmito gadu lîdzâs îstajiem,grûstoðajiem Puteriem, bijuðajâ strâd-nieku mîtnç dzîvo Ratkevièu ìimene.

Divstâvu mâjai ïoti plaðs pa-galms. Visgarâm vienai çkas pusei

savelts laukakmeòu valnis veido ak-mensdârzu. Pagalma îstenais saim-nieks — vîtols. Un ðûpoles, kas aici-nât aicina pârbaudît pârpalikuðâsbçrnîbas dzîvîgumu un vestibulârâaparâta stâvokli. Bet tâlâk, plaðumamalâ — Puteri, ko Ratkevièi daïçjiizmanto kâ noliktavu.

Andris dzimis Rçzeknç, pçc tamdzîvojis Jelgavâ, Andra — jûrmal-niece. Kursabiedri, abi 1985. gadâbeiguði LLA kâ diplomçti meþsaim-nieki. A. Ratkeviès: «1984. gadâ ie-radâmies ðeit pirmo reizi — praksç.Mâja celta 1958. gadâ kâ strâdniekubaraka, mâjasgrâmata — raibu rai-bâ. Tolaik te viss bija pamests. Sau-le spîd, vçjð svilpo. Jumts vietâm tek.Bija ziema, ceïi neðíûrçti. Bçdîgi.»

Toties tagad mâjai paðu spçkiem

uzlikts kârtîgs jums.«Jûs toreiz varçjât izvçlçties arî

citu vietu?»«Jâ. Bet mums salabpatikâs te.»Puteru tuvâkie kaimiòi — Trum-

pes, Mellauði — ir 7 km attâlumâ.Kur vçl viensçtnieciskâka viensçta!A. Ratkeviès: «Kâda starpîba — kai-miòð septiòu vai viena kilometra at-tâlumâ? Tenkâm gan attâluma nav,Nevejâ vai Jaunmuiþâ par mums zi-na vairâk nekâ mçs paði.

Katram paðam ar sevi jâtiek galâ.Nedçïâm esam dzîvojuði bez elektrî-bas. Bebrs iegâþ koku vados, unmiers. Turklât parasti tas notiekpiektdienâ vai uz svçtkiem. Bet,kopð padomju vara ir kritusi, lielunepatikðanu vairs nav.»

«Un ja ziemâ ieputina?» A. Rat-

keviès: «Meþa ceïu nemaz tâ neaiz-velk. Ja gadâs liela sniega gâze, irtaèu traktors. Un mums vçl ir rezer-ves ceïð — gan sliktâks, toties pa tonebrauc koku maðînas.»

Istabu un krâðòu mâjâ ir bezgaladaudz. Apnîk vienâs istabâs, ìimenepârceïas uz citâm. Krâsnis kurinapçc vajadzîbas — èetras, piecas.Meþs, pareizâk — aizauguði lauki —visriníî.

Andra, Slîteres nacionâlâ parkaekoloìe, uz Dundagu brauc katrudienu. Andris òemas ar meþa dar-biem.

«Un paðu saimniecîba?»A. Ratkeviès: «Lopiòi ir dârgs

prieks, vienîgi tik daudz, ka pienaprodukti paðiem. Sienu te nav kurpïaut, jâpçrk un jâved klât.»

«Jums skaists akmensdârzs»A. Ratkeviès: «Paðu priekam.»

Alnis AuziòðAutors pateicas par atbalstu rak-

sta sagatavoðanâ I. Abajam, Ratke-vièu ìimenei, Felicitai un Fricim Sa-mîðiem, Elzai un Guntai Ðteinçm.

* Domkapituls — katoïu bîskapi-jas vai arhibîskapijas augstâko ga-rîdznieku kolçìijas. — Aut.

** Kiligunda — 13. gs. vçsturis-kajos avotos lietots apzîmçjums ze-mei vai draudzei Kursâ un Igaunijâ.— Aut.

*** Man zinâmais senâkais do-kuments, kur minçts ciema nosau-kums. — I. Abajs

**** Iespçjams, brâïu draudzesjeb hernhûtieði.

ar dokumentiem, gan ar spirtu. To-reiz aptiekas teritorija pletusieskrietni plaðâka. Tâ liepa ir nozâìç-ta, bet kannas klâj asfalts.

— Kâ jûs iejutâties sveðâ, kur-zemnieciski atturîgâ vidç?

— Mçs stâvçjâm katrs savâ letespusç. Tas gan raksturîgi: ilgus gadusvecâ paaudze pieminçja aptiekâruSinku — aptiekas îpaðnieku no1912. gada. Viòð bija miris 1933. ga-dâ, bet cilvçki atcerçjâs. «Viòð iede-va zâlîtes, un lîdz ðai dienai man navsâpçjis. Vai jûs tâdas iedotu?»

— Un jûs varçjât?— Tas cilvçks bija kïuvis par

èetrdesmit gadiem vecâks! Arî zâïuklâsts bija mainîjies.

— Vai bieþâ atsaukðanâs uzSinku neradîja greizsirdîbu?

— Nç! Tieði otrâdi — gandarîju-mu, jo arî es piederçju pie aptieí-nieku cunftes. Man bija gandrîzèetrdesmit gadu, un es labi sapratucilvçku psiholoìiju. Atmiòâs mumsparasti viss ðíiet labs.

Kad atnâcu ðeit, Dundagas slim-nîcâ bija septiòdesmit gultas, unaptiekai vajadzçja visas zâles pagat-avot. Vismaz trîs dienas nedçïâ ku-rinâjâm destilâcijas katlu — gan-drîz vai galeras vergu darbs. Aptie-kâ strâdâja desmit darbinieki.

Ârija Apsîte, pçc tam kad aizgâ-ja no pârvaldnieces darba, gatavojainjekciju ðíîdumu. Tas prasa ârkâr-tîgu precizitâti. Vecie Dundagasdakteri un mâsiòas nekad neaizmir-sîs Apsîtes darbu. Tagad saòem vi-su rûpnieciski raþotu. Aptiekas at-gâdina veikalu — kosmçtika un pam-peri, un gatavâs zâles.

— Kâdi 1960. gadu sâkumâ bijajaunieði?

— Bçrnîbâ un jaunîbâ visi pa-laidòojas. Bet nelietîbas toreiz ne-darîja. Ja izsita logu, tad — ne-jauðîbas dçï. Tomçr daïa jaunatnesarî tagad ir tâda, ar kuru varam le-poties.

— Jûs pârsvarâ saskatât gaiðopusi.

— Es citâdi nevaru! Protams, uzdaïu jaunatnes jau var attiecinât ve-cos dundþiòu teicienus: brçcamasdienas un þçlabu gals.

Starp citu, sâkumâ es daudzusizteicienus nesapratu. Reizçm kolç-ìçm prasîju, lai man «pârtulko»vienu vai otru vârdu. Visdîvainâkais

Aptiekas darbinieces 1960. gados. Otrâ no labâs Lidija Siliòa, treðâ —Ârija Apsîte.

tomçr ðíita «við». «Við i tik beigts.»Kurð tad tas ir? «Vec mâte!» Viensno latvieðu valodniekiem ir teicis:Kurzemç sievieðu dzimtç ir tikaiviens vârds: tâ puika. Par manidundadznieki sacîja: cik jûs savâdrune. Paðai likâs, ka ïoti pareizi.

— Kas aptiekas darbâ ir patssvarîgâkais?

— Ja kâds nâk bieþi, tad parastitas nozîmç, ka mâjâs ir slimnieks.Tas jâredz. Atceros Straupenieceskundzi. Viòas vîrs bija uz gultas.Kamçr viòa no MRS atnâca lîdzaptiekai, pagâja krietns laiks, untad vçl jâgaida zâles! Bet mâjâsslimnieks gaida. Es tad aicinâju âr-pus kârtas. Bet tas jâpamana jebku-râ darbâ.

Uz Mazirbi, Vîdali, Kaïíiem gâ-ja autobusi — noteiktâ laikâ. Cil-vçks atskrçjis ar recepti, pçc pus-stundas jâbrauc, bet zâles jâizgata-vo divu stundu laikâ! Tâtadjâiztaisa ârpus kârtas. Tagad ir ga-tavâs zâles, krietni çrtâk.

— Vai laika gaitâ mainîjâs at-tiecîbas ar klientiem?

— Zinâmâ mçrâ. Kaut gan gal-venais ir palicis: aptieíniekam ir jâ-zina, ko ârsti visbieþâk izraksta,jâprot izstâstît, ja zâlçm ir mazlietcits nosaukums, bet iedarbîgâ vielaviena un tâ pati. Tagad jau trîs die-nu laikâ pasûtîjums ir klât. Toreizpieprasîjâm reizi mçnesî, pat reiziceturksnî! Nu jau pieraduði pie visair gatava. Pârmaiòas bija visgrûtâ-kâs. Ja cilvçks pieradis dzert pulve-rîðus, viòð tiem ïoti tic.

— Ticîbai ir liela nozîme?— Ïoti! Paklausieties dziednie-

kus! Un deputâtus! Kâdi solîjumi!Un naivâ ticîba.

— Jûs esat liela grâmatniece.Skatos, ka «Rainis un viòa brâïi»bûs jums jaunâkâ lasâmviela.

— Jâ. Vçl jâpabeidz Lejiòa «Zî-mogs sarkanâ vaskâ». Ir grâmatas,kas neiet tik âtri uz priekðu.

Bçrnîbâ òçmu literatûru skolasun pagasta bibliotçkâ, vçlâk Mado-nas ìimnâzijas un pilsçtas bibliotç-kâ. Lasîju «Jaunîbas Tekas» un no-pietnas grâmatas, «Lipu Tuliânu»un citus burtnîcu românus, mâjâsun stundâs zem sola…

— Dundaga ir 150 km no Rîgas.Vai jûs varat apmierinât savas kul-tûras vajadzîbas?

— Reizçm nodomâju — jâ, ðokoncertu vai izrâdi bûtu apmeklçju-si… Ar to ir jâsamierinâs. Agrâkatvaïinâjuma laikâ vienmçr iegrie-zos Valsts mâkslas muzejâ. Aizgâjuvismaz uz Purvîða zâli, apskatîjuHûna «Jauno èigânieti», Brencçna«1905. gadu». Tâ man pietrûkst.Bet Rîgas dzîves gan es nealkstu.

— Jûs jau esat lauciniece. Jûsstudçjât farmâciju?

— Jâ, LU Íîmijas fakultâtç, èetr-desmitajos gados. Tiku lîdz ceturta-

Imants Sinka savâ aptiekâ vâcu laikâ. Ðâdu aparatûru tagad var aplû-kot tikai Farmâcijas muzejâ. Foto no L. Siliòas personiskâ arhîva

6

D U N D A D Z N I E K S 2 0 0 2 . g a d a m a r t s

Cik pievilcîgi bût jaunam Dundagâ?

L a u z î s i m g a l v a s d o t a j â v i r z i e n â !

Februâra paðâs beigâs Attîstîbas nodaïas telpâs kopâ pulcçjâs tie cilvç-ki, kam rûp Dundagas tagadne un nâkotne. Nav jâpierâda reizrçíina pa-tiesîbas — daïa Dundagas jaunieðu ir biedçjoðs spçks pârçjiem, seviðíigados vecâkiem iedzîvotâjiem. Pie viena galda pagasta vadîba, skolas di-rektors, sociâlie darbinieki, ieinteresçti vecâki un paði jaunieði kopîgi lû-koja apjçgt stâvokli un vienoties par turpmâko.*

Sarunas pirmâ daïa vairâk skâ-ra paðreizçjo stâvokli jeb cçloòusun iespçjas uzlabot kârtîbsargâ-joðo jomu. Pagastâ jau desmit ga-dus darbojas Administratîvâ ko-misija, ir pieòemti labi saistoðienoteikumi, nupat jau strâdâ divipolicisti, tikai… sabiedriskâ kârtîbanebût neuzlabojas. Noteikumu iz-pildes kontrole ir vârga. Vai risi-nâjums varçtu bût municipâlâspolicijas klâtbûtne? Pagasta pado-mes priekðsçdçtâjs G. Laicâns:«Ir pieòemts lçmums, ka nepie-cieðama municipâlâ policija. Jâbûttâdam kârtîbniekam, ko varçtu sa-tikt jebkurâ laikâ un kas tieðâmnodroðinâtu kârtîbu. Bet ðogad ðo

ideju neîstenosim, jo kopð novem-bra pie mums strâdâ otrs valstspolicists. Diemþçl darbîbu tikpatkâ nejût.»

Sarunas otrâ daïâ klâtesoðie cen-tâs apzinât iespçjamos darbîbas vir-zienus stâvokïa uzlaboðanai. Skolasdirektors I. Brusbârdis: «Mçs visiesam ieinteresçti tiesiskajâ kârtîbâ.Tâs pamats ir likums, un Dundagaspagasta padome ir atbildîga, lai li-kumus ievçrotu. Tâ ir jautâjumaviena puse. Otra puse: jâanalizç cç-loòi. No mûsu sadraudzîbas pagastaSkovbo esam saòçmuði jaunieðu po-litikas programmu. Tas ir viòuredzçjums — vai pievilcîgi bût jau-nam Skovbo? Dâòu programmâ ir

ievçrots paðreizçjais stâvoklis, tas,ko pagasts vçlas panâkt, un veids,kâ pie vçlamâ nonâkt. Ðo analîzimçs varam aizgût par paraugu unizstrâdât savu. Cik pievilcîgi bûtjaunam Dundagâ?

Manuprât, daïai jaunieðu ðâdapolitika nemaz nav vajadzîga, jo viòiir paðpietiekami, viòus iela nesaista.Otra daïa ir tâdi, kuri mâcâs un ku-riem vajag atpûtas iespçju. Treðâdaïa ir tie, kurus skar dzerðana, arînarkomânija, kuri daudzos pasâku-mos nemaz nepiedalîsies. Svarîgi uz-zinât paðu jaunieðu domas.

Dâòu veiktâ aptauja (15 — 16gadîgi jaunieði) liecina, ka huligâ-nisms, zagðana un alkohola lie-toðana ir arî viòu nelaime.»

Kâ uzsvçra vidusskolas pçdçjâsklases audzçkne Kristîne Fogele,jâveic anonîma visaptveroða jau-nieðu aptauja (ne tikai vidusskolç-nu), lai uzzinâtu viòu domas. Citiklâtesoðie jaunieði uzsvçra: uz vie-

Gada notikums, Gada students u.c.Gada studentâ piedalîjâs 15 kandidâtino daþâdâm augstskolâm, neklâtiençvçrtçja ikviena sabiedrisko un zinât-nisko darbîbu. Trîs iekïuva finâlâ unpiedalîjâs intervijâs. Ja vinnçtu, tadguvums bûtu stipri taustâms. Bet esizdarîju visu, ko spçju.

— Kâda 1990. gadu otrajâ pusçbija vidusskolas dzîve?

— Mums bija jâiztur diezganstingrs konkurss, lai iestâtos. Manðíiet, ka tad jau ir notikusi noslâ-òoðanâs, jaunietis atrodas starppos-mâ uz augstâko izglîtîbu. Nav daudztâdu, kas meklç vieglas izklaides ie-spçjas, kas eksperimentç ar savu ve-selîbu vai pat dzîvîbu.

— Latvijas lielo pilsçtu vidus-skolâs narkotikas jau ir nelaime.

— Iespçjams. Bet man tâ nelie-kas. Varbût gadîjâs laba klase.

— Tomçr ðíiet, ka daïai vidus-skolçnu pietrûkst pamatojuma.

— Grûti pateikt, kurâ brîdî rodasmotivâcija darît. Pirmie panâkumi rosi-na strâdât tâlâk. Kâ tikt galâ ar neveik-smçm? Tas atkarîgs no gribasspçka.

Esmu pârliecinâts: pilnvçrtîgs cil-vçks ir tikai tad, ja spçj vispârçjâssakarîbâs skatîties uz pasauli, un todod augstskola.

— Kâ dzîve iegrozîjusies jûsuklasesbiedriem?

— Beidzâm gandrîz divdesmit.Lielâkâ daïa studç, tikai èetri piecinemâcâs.

— Un jûsu paða nâkotnes redzç-jums?

— Vispirms maìistrantûra. Tâ-lâk… Ja radîsies iespçja par pieòe-mamu atalgojumu darît tîkamu dar-bu, tad es tajâ vietâ dzîvoðu. Mans

tçvs te atnâca 1980. gados, bet es ne-jûtu tik lielu saistîbu ar ðo pusi, laiteiktu: jâ, es noteikti te atgriezîðos.

— Tâ rîkojas daudzi.— Protams, jo cilvçks daudz ie-

guldîjis savâs mâcîbâs.— Daïa jaunieðu saka: te nav ko

darît brîvajâ laikâ!— Tad jâjautâ: ko jûs gribat da-

rît? Kam jâbût? Var nodarboties arsportu, apmeklçt diskotçkas, var da-torâ mâcîties daþâdas grafiskas unteksta lietas, var sadarboties ar Or-nitoloìijas biedrîbu, zîdîtâjdzîvniekupçtnieki meklç palîgus… Mçs arskolasbiedriem spçlçjâm basketbolu,dambreti, mçs negarlaikojâmies.

— No jaunieðiem izskan pârme-tums: mums neko nepiedâvâ!

— Manuprât, tieði jaunietim jâ-saka: es gribu to un to, un tad varskatîties, vai paðvaldîba vai kâds citsto spçj nodroðinât vai palîdzçt. VaiVaira Kamara joprojâm strâdâ?

— Jâ. Viòa ir aizsâkusi teâtrasportu, kas tieðâm spçj aizraut jau-nieðus.

— Jâ, tâ ir lieliska improvizâcijasskola!

Es sevi vçl varçtu pieskaitît pâr-ejas paaudzei, kam asinîs pârliecîba,ka visu pienesîs uz paplâtes. Tâ ne-bûs! Pamazâm jâapzinâs, ka paðampar visu ir jâcînâs.

— Es studçju LLU Meþa fakultâ-tes meþa zinîbu specialitâtç. Maniemvecâkiem un arî man visa dzîve vai-râk vai mazâk ar meþiem saistîta,mâjas atrodas gandrîz meþa vidû. Eslikumsakarîgi izvçlçjos ðo ceïu. Manivairâk interesç nevis meþizstrâde,bet audzçðana. Kad viss bûs nocirsts,tad stâdîs atpakaï un taisni ðâdiemspeciâlistiem bûs darbs. Apsvçru arîcitas nozares, kur varçtu labâk no-pelnît, bet paliku pie sava aicinâju-ma. No naudas vien neiztikt. Visulaiku darît darbu, kas nepatîk…

— Diezgan liels ideâlisms…— Jâ. Bet kad tad vçl ideâlismu

atïauties?— Kâ iekïâvâties augstskolâ —

citâ vidç?— Es jau vidusskolas laikâ piera-

du dzîvot internâtâ. No sâkuma ganlikâs, ka augstskolâ visi tik gudri, tikgudri… Bet ar laiku apradu. Pirma-jâ kursâ pietika kârtîgi apmeklçtlekcijas, tad kojâs nevajadzçjadaudz mâcîties. Tagad gan cîtîgi jâ-strâdâ paðam.

— Pçc gada bûsiet bakalaurs.— Jâ. Gibçtu turpinât studijas

maìistrantûrâ un strâdât universitâ-tç. Esmu paòçmis studentu sociâlokredîtu. Ja strâdâðu augstskolâ, tadto daïçji dzçsîs.

— Vai ar kredîtu dzîvoðanai pie-tiek?

— Drusku papildus vajag. Pieda-lîjos a/s Latvijas finieris izsludinâtajâzinâtnisko darbu konkursâ tieði mû-su fakultâtes studentiem. Es to aiz-stâvçju un dabûju Latvijas finierastipendiju.

— Tâtad arî papildus strâdâjatsavâ nozarç?

— Jâ, es uzskatu, ka mçrítiecîgijâspecializçjas.

Darbojos arî fakultâtes paðpâr-valdç, studentu biedrîbâ Ðalkonis,daþâdu kultûras pasâkumu rî-koðanâ, sadarbojamies ar Meþa dar-binieku biedrîbu.

— Un tituls «Vicestudents»?— Latvijas studentu apvienîba rî-

ko pasâkumu Gada balva. Tur irdaþâdas nominâcijas — Gada íeza,

Dundagas vidusskolas direktors Imants Brusbârdis savu bijuðoaudzçkni Âri Jansonu raksturo kâ neparasti mçrítiecîgu jaunieti. Kâdrei-zçjais skolas parlamenta lîderis ir viens no tiem, kura labo sekmju dçï vi-dusskola saòçma pateicîbas vçstuli no Latvijas Lauksaimniecîbas univer-sitâtes. Brîvdienâs Âris atbrauc uz Dundagu. Pagaidâm. Mçs runâjâm parjaunîbu un izvçli.

Uz paplâtes neko nepienesîs!

Îsts students zina, ko un cik. Fo-to no Âra Jansona personiskâ arhîva

No dâòu viedokïaIzmantojot izdevîbu, dâòu cie-

moðanâs reizç uzdevu daþus jautâ-jumus grupas vadîtâjam — pedago-gam Jorenam Blondam — par inte-reðu izglîtîbu un pusaudþuproblçmâm Dânijâ un no dâòu re-dzesviedokïa.

— Atgâdiniet, kâ aizsâkâs Skov-bo un Dundagas pagasta draudzî-ba?

— Pirms pieciem gadiem pirmoreizi piedalîjos seminârâ Talsos. ArDundagu jau bijâm kïuvuði vçstuïudraugi. Satikos ar jûsu pagasta vadî-tâju Gunâru Laicânu. Es kâ skolasdirektors vçlçjos, lai sâktu draudzç-ties abu pagastu jaunieði. Ðâdas pie-redzes nebija. Domâjâm, kâ sâkt,iesaistîjâm savu skolçnu padomi, laiviòi justu atbildîbu. Mums paðiembija svarîgi saprast, cik gatavi esamrunât par demokrâtiju. Mçs negri-bçjâm bût gudrie pamâcîtâji. Do-mâju, ka piecu gadu laikâ esam mâ-cîjuðies viens no otra. Jûsu skolçni

ir kïuvuði atraisîtâki, labâk runâ an-gliski. Mçs priecâjamies par jûsutradîcijâm. Ðíiet, mâkslâ jums tâs irdziïâkas. Mçs laikam vairâk pie-vçrðamies materiâlajai pusei.

Skovbo pagastâ ir 14 000 iedzî-votâju. Mûsu skola nav vispârizglî-tojoða mâcîbu iestâde, bet intereðuizglîtîbas jeb brîvâ laika skola, kurmâcâs 375jaunieði no citâm skolâm.Piedâvâjam 40 priekðmetus, piemç-ram, dzimto valodu (ja grib to pa-dziïinâti apgût) un sveðvalodas, ma-temâtiku, motokrosa pulciòu, foto-pulciòu utt. Tas ir brîvprâtîbasprincips. Fotopulciòâ darbojas 102skolçni, tâ ir lielâkâ fotoklase Dâni-jâ, un 98 % ir meitenes, kuras saistatieði portretfoto. Bçrni îpaði nedo-mâ par nâkamo profesiju, bet nâkpatikas dçï, iepazîstas ar tehniskopusi. Meitenes îpaði piesaista mâk-slinieciskums.

— Vai ðâdas skolas ir Dânijairaksturîgas?

— Jâ, katrâ pagastâ pa vienai.— Cik daudz skolu jaunieðu ta-

jâs piedalâs?— Apmçram treðâ daïa — jau-

nieði vecumâ no 13 lîdz 18 gadiem.Tas ir par brîvu. Jâmaksâ tad, jaskolçns vçlas ko îpaðu.

— Kâ nodibinâja brîvâ laikaskolas?

— Mûsu jaunieðu skolai ðogadaprit 60. Dânijas valdîba nolçma di-binât ðâdas skolas Otrâ pasaules ka-ra laikâ, kad obligâta bija 7 klaðu iz-glîtîba un daudziem jaunieðiem pie-trûka zinâðanu pat dâòu valodâ unmatemâtikâ. Ðo skolu statusu iekïâ-va izglîtîbas likumâ. Mûsu politikair tâda: darît, nevis gaidît, ka tokâds cits iesaka. Ja tas ir labi man,tad tas noderçs arî sabiedrîbai.

— Kas ir Skovbo jaunieðu lielâ-kâs problçmas?

— Alkoholisms 13 — 14 gaduvecu jaunieðu vidû. Pirms daþiemgadiem pieòçma likumu par alkoho-

la tirdzniecîbas ierobeþojumiem jau-nieðiem. Gan veikalos, gan diskotç-kâs alkoholu, arî alu, var dabût tikaijaunietis, kas ir vecâks par 18 ga-diem. To stingri uzrauga.

— Vai tas nozîmç, ka narkotikasjûs tik ïoti neuztrauc?

— Dânijâ ir izplatîts haðiðs. Pç-dçjie pçtîjumi liecina, ka divastreðdaïas jaunieðu ir vismaz mçìinâ-jusi smçíçt zâlîti. Tâ ir problçma unbûs arî turpmâk. Piedâvâjums irliels. Daudzi jaunieði uzskata, ka ko-kaîns, amfitezamîni, ekstazi tabletesu.c. var aizstât alkoholu.

— Kâ jûs darbojaties pret to?Kas notiek skolâs?

— Cenðamies informçt. Veselî-bas ministrija izdod bukletus, îpaðiskoloti lietpratçji vada stundas, stâs-ta par narkotisko vielu iedarbîbu unsekâm. Mçs nevaram pasargât nopamçìinâðanas, un es neesmu pâr-liecinâts, ka problçmu atrisinâs pil-nîgs aizliegums. Tas rada vçlmi to

pârkâpt. Jâbût ïoti stabilam, lai at-teiktos. Tâ ir sabiedriska problçma,un audzinâðana ir jâsâk ìimenç.

— Tâ domâjam arî mçs. Bet Dâ-nijâ droði vien nav tik daudz nelab-vçlîgo ìimeòu kâ Latvijâ, jau-nieðiem ir krietni vairâk iespçjulietderîgi pavadît brîvo laiku. Kurjûs saskatât negâciju cçloni?

— Turîbai nav tik lielas nozîmes,izðíirîgâs ir rûpes par bçrnu. Parastiìimenes Dânijâ ir ïoti aizòemtas:abi vecâki strâdâ pilnu slodzi, bieþivien ilgu laiku pavada ceïâ — 10 —12 stundu dienâ ir prom no mâjâm.Vakarâ pârved bçrnus, gatavo vaka-riòas, paçd un tad jûtas tik nogu-ruði, ka skatâs televîziju. Diena pa-galam! TV bûtu jâaizstâj ar kopî-gâm sarunâm, darbiem un spçlçm.Bet dzîve ir aizòemta un turpmâkbûs vçl mazâk laika.

Autors izsaka pateicîbu AustraiAuziòai par palîdzîbu tulkojot.

Par lappusi rûpçjâs Alnis Auziòð

tas grûti atrast darbu, tie, kas aiz-brauc studçt, lielâkoties Dundagâneatgrieþas, pat studiju laikâ reti at-brauc uz dzimto pusi.

Vidçjâs un vecâkâs paaudzesdundadznieki atgâdinâja, ka Dun-dagâ tomçr ir samçrâ lielas iespçjas.Ivars Ðleiners: «Ja salîdzinu toDundagu, kâda tâ bija manâ bçrnî-bâ, un paðreizçjo, tad tagad ir Eldo-rado.» G. Laicâns: «Vispirms jâiz-skauþ uzskats: mçs esam nabagi, ne-ko nevaram. Atzîðos, man savusbçrnus grûti nâkas pârliecinât parpretçjo.» Aina Pûliòa: «Ir jâsâk nosevis! Ir taèu iespçjams piedalîtiesprojektos, veidot takas, pârdot suve-nîrus. Mums nav ne kurpniekmeis-taru, ne pulksteòmeistaru.» 12. kla-ses skolniece Kristîne Fogele iebil-da: «Lai cik skaista apkârtne, tâjaunieðus nepiesaista.» Diemþçlkaut vai daþas konkrçtas ieceres jebpozitîvâs programmas aizmetòusðajâ tikðanâs reizç no jaunieðiemneizdevâs dzirdçt. Pati Kristîne atzi-na, ka jaunieðu kluba «Smaids» dar-bîba apsîkusi, jo «nav citu jaunieðuatsaucîbas, nekas viòus neinteresç».

Vakarskolas 12. klases audzçknisAndris Freibergs aizrâdîja, ka brîvâlaika pavadîðana reizçm maksâ nau-du, kas daïai liedz iesaistîties.

Pagasttiesas priekðsçdçtâja DainaDçvita ierosinâja radît darba grupu,kurâ ietilptu pagasttiesas priekðsçdç-tâja, sociâlais darbinieks, sociâlaispedagogs, psihologs, iespçjams, vçlkâds speciâlists, un kas reizi mçnesîapspriestos. Skolas psiholoìe I. Frei-mute un G. Laicâns uzsvçra ìimeneslomu. Pçdçjais ierosinâja veidot ìi-menes atbalsta centru.

Apspriedes noslçgumâ klâtesoðievienojâs par konkrçtu pasâkumu:izpçtot dâòu pieredzi, sadarbîbâ arpagasta jaunieðiem veikt visaptve-roðu aptauju, lai noskaidrotu jau-nieðu vajadzîbas un vçlmes. Aptaujuapòçmâs rîkot skolas sociâlâ peda-goìe Alfa Auziòa. Tas bûtu pirmaissolis jaunieðu politikas izstrâdçDundagâ. Kâ apspriedes nobeigumâsacîja I. Ðleiners: pulkstenis ir uz-vilkts, un tas tikðí mûsu istabâ.

* Diemþçl policisti nepiedalîjâs— viens slimîbas, otrs mâcîbu dçï.

7

2 0 0 2 . g a d a m a r t s D U N D A D Z N I E K S

N e n o m a i z e s v i e n

Lieldienas un latviskâs ieraþas

Ekotûrisms Slîteres nacionâlajâ parkâ un citur

Par ekotûristu mçs varçtu uzska-tît ikvienu, kurð ceïo ar kâjâm, arvelosipçdu, zirga mugurâ, nenoda-rot pâri videi. Taèu ar to vien ne-pietiek.

Vienâ no ekotûrisma definîcijâmteikts, ka ekotûrisms ir «ceïoðana aratbildîbas sajûtu, kuras pamatâ irrûpes par dabu un vçlçðanâs vairotvietçjo iedzîvotâju labklâjîbu». Jaatceramies, ka tûrisms visbieþâkbalstâs uz daþâdâm dabas un kultû-ras vçrtîbâm, tad ðâdus tûristus va-rçtu uzskatît par ideâliem. Vaidaudz mums tâdu? Baidos, kapaðlaik ar ekotûrismu izprotam ce-ïotâjus, kas zina savas tiesîbas iepa-zîties ar iespçjami mazpârveidotudabas un kultûrvidi. Tas pieprasavidi ar kvalitâtes zîmi, kâda vçl ganatrodama daudzviet Latvijâ, bet vis-bieþâk daþâdâs îpaði aizsargâtâs te-ritorijâs.

Ekotûrismam visgrûtâk novilktprecîzas robeþas — kur tas sâkasun kur beidzas. Mums bieþi trûkstîstas skaidrîbas gan par vides kvali-tâti un vçrtîbu, gan vçl jo vairâk —par paða tûrista izpratni un mçr-íiem. Ja teritorija nav atbilstoði ie-kârtota un gatava dabai ïoti tuvâmnodarbçm vai ja labiekârtojuma lî-menis netiek pienâcîgi uzturçts, tadtûrisms var nodarît lielu postu videi.Gadâs arî, ka vârdu «ekotûrisms»izmanto tikai kâ mârketinga triku.

Var arî jautât, kas nodara lielâkuïaunumu — tûkstoðiem tûristu, kas

pavada savas brîvdienas labi saplâ-notâ tûrisma vietâ, kur bojâjumstiek vairâk vai mazâk iegroþots, vaiarî neliels daudzums tûristu, kas do-das uz attâlu un trauslu dabas vidi,kur gan flora, gan fauna un varbûtarî vietçjie iedzîvotâji ir ïoti jûtîgipret ðâdu ietekmi no ârienes? Unkâpçc gan par ekotûristu nedçvçtcilvçku, kurð ieradies uz konferenci(to varçtu saukt par konferenèu tû-rismu) un reizç ievçro ekotûristiematbilstoðus principus pret vidi, kurviòð uzturas? Pat ja tâ bûtu pilsçtvi-de. Slîteres nacionâlajâ parkâ(SNP) ekotûrisma aktivitâtes uzsâk-tas tikai 2000. gadâ, jo agrâk rezer-vâta galvenie uzdevumi bija aizsar-gât dabu, kontrolçt vides norises unzinâtniski izpçtît. Ðie uzdevumi irspçkâ arî tagad, taèu vienlaikusmeklç iespçjas parku padarît pieeja-mâku patiesiem dabas draugiem unzinâtkâriem interesentiem. Apmek-lçtâji var iepazîties ar daudzâm izci-lâm gan Latvijas, gan Eiropas nozî-mes dabas vçrtîbâm.

Statistika râda, ka vairâkums tû-ristu izmanto firmu pakalpojumus,braucot cauri SNP teritorijai ar bu-siem un pakavçjoties tikai daþos po-pulârâkajos apskates objektos. Tur-klât parasti ðie apmeklçjumi ir kâdavçrienîgâka ceïojuma sastâvdaïa,kad daudz jâpagûst îsâ laika posmâ.SNP bûtu jâpalielina piedâvâjums,radot cilvçkiem plaðâkas izvçles ie-spçjas.

Lielâkâ daïa paðreizçjo tûrismaobjektu ir jau tradicionâlas ekskur-santu apmeklçjuma vietas. Un nevelti, jo tâs nenoliedzami ir starp sav-dabîgâkajâm un interesantâkajâmvietâm ne tikai Latvijâ. Te minamsïoti populârais Kolkas rags, ÐlîteresZilo kalnu krauja, arî jau izsenis at-zîtie kultûrvçsturiskie objekti —Kolkas baznîcas, Lîvu tautas nams,Mçra akmeòi u.c.

Slîteres nacionâlais parks varlepoties ar krâðòu piedâvâjumubuíeti un straptautisku potenciâ-lu. Atsauciet atmiòâ kaut vaiðâdus raksturojumus — Baltijasjûras ìeoloìiskâs vçstures muzejs,liela dabas daudzveidîba, brîvda-bas meþa muzejs, putnu atbalstabâzes u.c.

Tûrists var palûkoties uz to noattâluma, vçrojot ainavas no Çvaþustâvkrasta Rîgas lîèa pusç un Kolkasraga smailç. Un kur tad vçl Baltijasledus ezera senkrasta kâple, pie ku-ras kâjâm guï viss ðejienes piejûraslîdzenums ar Undþavas meþubieþòu! Ja ar to vçl par maz un gri-bas atklât vçl tâlâkus apvârðòus, kasiestiepjas igauòu zemç, tad jâkâpjÐlîteres bâkâ — turpat senkrastakorç.

Ja gribas visu redzçt no iekðpuses,var nolîgt gidu un doties pastaigâ paÐlîteres dabas taku vai vienoties parkâdu citu marðrutu. Velotûristiemvispiemçrotâkais ir meþa ceïð, kaspiekrastes ciemus savçris kâ plek-stes uz ðòores. Ðie ciemi vçl glabâzvejnieku saimniekoðanas tradîcijasun noskaòas. Daudzviet teritorijâ

tâs skan vairs tikai somugru izcel-smes vietvârdos: Diþjârikðkangars,Laigâviga, Þonakvalks, Sklandsopurvs…

Lai saprastu, cik tûrisms SNP at-bilst un atbildîs parka esîbas mçr-íiem, nepiecieðama uzraudzîba. Tekâ ekotûrisma lietderîga sastâvdaïatalkâ nâk parka datu bâze par dabasun cilvçka savstarpçjo mijiedarbîbunorisçm, kas uzkrâta ilggadîgos pç-tîjumos jau Slîteres rezervâta pastâ-vçðanas laikâ.

Îpaði piedâvâjumiÐlîteres dabas taka (kopgarums

— aptuveni 1,2 km) nesen izveidotaekskursantu apmeklçjumiem unpaðlaik kalpo kâ viens no galvena-jiem intereses piesaistîtâjiem (kopâar Ðlîteres bâku). Tâ atrodas «Vecâdabas pieminekïa» teritorijâ jeb ve-câkajâ SNP aizsargâjamâ daïâ (kopð1921. g.), kas ilgu laiku tûristiemnebija pieejama. Izstaigâjot taku,rodas priekðstats par ðîs parka daïasjeb Ðlîteres rezervâta raksturîgâka-jâm dabas sabiedrîbâm, to skaitâ Ei-ropas nozîmes retajiem biotopiem,kâ senkrasta nogâzes meþi, minerâl-vielâm bagâtie avoksnâji, kaïíainiezâïu purvi, pârmitrie platlapju meþiu.c.

1849. g. no laukakmeòiem celtâÐlîteres bâka — otra vecâkâ sagla-bâjusies navigâcijas bûve Latvijâ(aiz Ovîðu bâkas) — kalpo kâ skatutornis. Pakâpðanâs sanâk diezgan ie-spaidîga, jo 26 m augstais tornis at-rodas uz Zilo kalnu kraujas, kas pieceltnes pamatiem sasniedz 76 m virsjûras lîmeòa.

Kolkasrags ir tâlâkais Kurzemesziemeïu punkts, no kura ziemeïaus-trumu virzienâ jûrâ iestiepjas 7 kmgara un 2 m dziïa sçre. Tâ noðíirBaltijas jûru no Rîgas jûras lîèa. NoKolkasraga var vçrot gan saullçktus,kad saule iznirst no Mazjûras, kâvietçjie dçvç Rîgas jûras lîci, gansaulrietu, saulei «iekrîtot» Diþjûrâ(Baltijas jûrâ). Dabas draugiemKolkasrags pazîstams kâ putnu pâr-lidoðanas vieta pavasara migrâcijulaikâ. Daþâs aprîïa dienâs ik stunduto pârlido 30 lîdz 50 tûkstoði putnu.

Çvaþu stâvkrasts. Braucot paMçrsraga — Kolkas ðoseju, vietâ,kur sâkas SNP, ir iespçja apstâtiesun mçrot apmçram 300 m tâlo ceïulîdz jûrai pa labiekârtotu taku. Tâved cauri tipiskam kâpu meþam jebprieþu mçtrâjam. Ðeit, starp Uðiemun Aizklâòiem, ir viens no retajiemRîgas jûras lîèa piekrastes stâvkras-tiem. Tâ augstums ir ap 10 m, vie-tâm pat 15 m, lîdzîgi kâ plaðâk pa-zîstamais Jûrkalnes stâvkrasts. Plud-male ir ðaura, smilðaina.

Top arî îpaðs pârsteigums patie-siem ekotûrisma cienîtâjiem — pa-gaidâm vçl noslçpums. Sagata-voðanâ ir arî daþas jaunas dabas ta-kas.

SNP joprojâm seko lîdzi dabasnorisçm, tâ ir iespçja atzelt tradicio-nâliem saimniekoðanas veidiem unpalûkoties redzîgâkâm acîm uz savusçtu un apkârtni. Tâs ir mûsu visuiespçjas un reizç liela atbildîba.

Alanda Pûliòa,Slîteres nacionâlâ parka sabiedrisko

attiecîbu speciâliste

2002. gads ir pasludinâts par starptautisko ekotûrisma gadu. Ko nozî-mç ðis jçdziens?

Pçc Meteòiem nâk Lieldienas. Ðie svçtki iezîmç gavçòa beigas. Tad karðûpoles un ðûpojas, lai aug lini un kaòepes. Lieldienas ir Lielâ diena, to-mçr latvieða gada virsotne ir Lîgo vakarâ. Kad Lieldienas pagâjuðas, gai-da nâkamos svçtkus — Jurìus.

Turpretî kristîgajâ Baznîcâ Liel-dienas, Kristus augðâmcelðanâs, irtâs lielâkie un nozîmîgâkie svçtki.Lieldienu rîtâ dievnamos sludina,ka visi tumsas spçki, ïaunums ungrçks ir uzvarçts. Pasauli apgaismoaugðâmcçluðais Kristus, kurð ir mie-sâ piecçlies no miroòiem.

Kâ latvietim saprast kristîgâs Liel-dienas? Latvieða dievatziòâ Lieldie-nas tiek tvertas fiziski, íermeniski —ðûpojoties, çdot olas un dzerot alu.Iespçjams, ka latvieðu mentalitâteinav raksturîgi sçdçt baznîcas solâ unklausîties sprediíi par Augðâm-celðanos. Tas ðíiet pârâk nesaistîti arreâlo pasauli. Vçsts par Kristu, kas iraugðâmcçlies no miruðajiem, latvie-

tim liekas abstrakcija. No ðî viedokïaraugoties, vienîgais veids, kâ piedzî-vot Lieldienas, ir fizisks un íerme-nisks. Par to teikts ðajâs rindâs: «Koes doðu bâliòam/ Par ðûpoïu kârumi-òu/ Vista olu nedçjusi,/ Mâte rauðunecepusi.» (LD 32264) Augðâm-celðanos latvietim grûti saprast bezðûpoðanâs un miesas atdzimðanu nonâves — bez olu çðanas.

Lai ðîs pârdomas nebûtu vienîgiteorçtiskas, piedâvâju vçl daþas tau-tasdziesmas. Lûk, dziesma, kas runâpar Lieldienâm, kuras iezîmç gavç-òa beigas: «Vai, vai, Lieldiena,/ Tavugaru gavçòu!/ Apçdu mâmiòai/ Trîspûri kaòepu,/ Trîs pûri kaòepu,/ De-viòus pîrâgus,/ Ðos garus gavçòus/

Gavçdama.» (LD 32236) Lîdzîgadoma izteikta dziesmâ Meteòu no-skaòâ, sûkstoties par gavçòa plieka-no çdienu: «Ej projâm, Metenît/, Arto mieþu plâcenît;/ Man atnâksLieldieniòa/ Ar baltâm(i) oliòâmi.»(LD 32213) Protams, ka Lieldienaslatvietim nav iedomâjamas bez ðûpo-lçm un alus: «Nâc, mâsiòa, kad nâk-dama,/ Nâc Lieldien uz brâïiem:/Lieldien brâïi alu dara/, Lieldien kâ-ra ðûpulîtes.» (LD 32287) Par ðûpoïukârðanu meita puisim dod ziemâ pa-gatavotos rokdarbus: «Ko es doðu,ko es doðu/ Ðûpolîðu kârçjam? Doðucimdus, doðu zeíes,/ Lîdz zemîtei linukreklu.» (LD 32265)

Ko tautasdziesmas grib pateiktpar Lieldienâm, kad tâs piemin upivai jûru? Iespçjams, ka ûdens lat-vieða izpratnç ir robeþa, kur saauþaskopâ nâves un dzîvîbas pavedieni.Ðûpoles nedrîkst kârt jûras malâ:

«Kar, bâliò, ðûpulîti,/ Nekar jûrasmaliòâ:/ Trûkst virvîte dârdçdama,/Krît mâsiòa jûriòâ.» (LD 32258)Ðûpoïu vieta ir aiz upîtes kalniòâstarp sudraba ozoliem.

Ir jâatzîst, ka modernajâ laikme-tâ kristîgâs vçrtîbas tiek aizmirstastâpat kâ latvieðu ieraþas. Cilvçks irzaudçjis spçju pasauli saprast arsimbolu starpniecîbu. Dabas tçlu unlîdzîbu valoda informâcijas tehnolo-ìiju un bioíîmijas laikmetâ kïuvusisveða.

Mûsdienu cilvçkam ir par maz îs-tas garîgas un fiziskas saskarsmes.Ne tikai televizors un dators notru-lina spçju pasauli piedzîvot fiziski.Ïoti pietrûkst patiesas savstarpçjascilvçcîbas un iejûtîbas. Vai esamaizmirsuði, ka Augðâmcelðanâs ir arîfiziska un íermeniska? Kâ lai topiedzîvojam tagad? Vienîgi Lieldie-nu vçsts par Augðâmcelðanos fizis-

kajâ miesâ ir tâ, kura spçj nojauktuzcelto robeþu starp Dievu un cilvç-ku. Mûsdienu cilvçks ir kâ neticîgaisToms, kuram jâieliek roka Kristusrçtâs: «Stiep ðurp savu pirkstu un ap-lûko Manas rokas un dod ðurp savuroku un liec to Manos sânos, un nee-si neticîgs, bet ticîgs!» (Jò. 20, 27)Lieldienas piedzîvojam fiziski tad,kad Dievs ir novçlis smago akmenino tumðâ dzîves kapa, kurâ esam ie-slodzîjuði savu dvçseli un miesu.

Tâtad ðûpoðanâs un olu çðana vis-notaï ir laba, jo atgâdina, ka esi dzîvscilvçks un nevis garîgi un fiziski mi-ris. Tomçr noteicoðais Lieldienâs irkas cits — ticîba uz Kristu, kas iraugðâmcçlies no miroòiem. Visiemsvçtîgas Lieldienas! Kristus iraugðâmcçlies! Patiesi augðâmcçlies!

Mârcis Zeiferts,Dundagas evaòìçliski luteriskâs

draudzes mâcîtâjs

Ziemeïkurzemniekiem ir nezâïu vârdi, ko veidojuði seni tautas valod-nieki — dzejnieki, bûdami labi vçrotâji un spriedçji, kad nâkuði saskarçar augiem.

Par daþiem nezâïu vârdiem

Ciesa (ciçs) — cieta nezâle. Kâ-pçc cieta? Tâpçc, ka ciesai (ciçse)augsnç ir cietas, loþòâjoðas saknes kâtâdi balti kalti zobeni. Ciesas (ciçs)zemes loþòas saknes drîz piesakòozemi un uzsûc no zemes kultûrau-giem dotâs vielas tâ, ka zemkopja sç-tiem un stâdîtiem jânîkuïo vai jâiz-nîkst. Ciesa ir dikti (ïoti) dzîvelîga.No mazas saknes daïas tâ ataudzçgaras loþòâtâjas. Tâs virzâs zemç uzdaþâdâm pusçm un barojas ar zemeslabumu. Ar lielâm mokâm (pûlçm)izravçtu ciesu (ciçs) ja iemet nezâïuèupâ sapûðanai, ciesa tur sâk augt unzaïot. Ar ciesu (a ciçs) tomçr galâ jâ-tiek. Tâpçc ciesu (ciçs) atðíir no ci-

tâm nezâlçm, lai saulç izþûst un sa-kalst! Tad uguni klât. Lai uguns aprijcieto nezâli ciesu!

Ja ciesai (ciçse) ïauj augt kâdâ zâ-les laukâ, tai plaukst vârpas, jeb ciesavârpo. Vçrojot vârpoðanu ciesas laukâ,ciesai radies kaut kur otrs vârds «vâr-pata». Tas rakstîts zinâtniskos rakstos,un tas dzirdams citurienes ïauþu runâ.Varbût zinâtnieki «ciesas» vârdu navzinâjuði, un ar laiku «vârpatas» vârdsuzskatîts par atbilstoðâku rakstu valo-dai. Daiïliteratûrâ ir citâdi. RakstnieceAnna Brigadere kâdâ savâ lugâ attçlo-tajai kalponei devusi Ciesas vârdu. Kâsauc lugu? Kâds tai un vçl citai rakst-nieces lugai saistîjums ar Dundagu?

(Par to derçtu rakstît atseviðíi.) Bû-dams kurzemnieks, Þanis Grîva savâdaiïradç lietojis vârdu «ciesa», parâdî-dams cieòu sava novada vârdam, tâdç-jâdi bagâtinâdams savu un mûsu lite-râro valodu. Lasîsim un vçrosim, kâautors savos darbos iemûþinâjis vârdu«ciesa»!

«Trçken» un «trekans», noliktilîdzâs, izrâdâs tuvi radinieki ar vie-nâdu jeb kopçju vârda sakni. Vçro-jot dabu, trçknei vârda devçjs ievç-rojis: kur trekna zeme, tur, ja ievie-susies, saaugusi trçkne, trekna jotrekna, mîksta jo mîksta, bieza jobieza. Zemç trçknei (trçkne) sîku josîku sakòu stîdzçjums un bârkstis.Tu, cilvçks, savâ prâtâ domâ trçkniizravçjis, bet ne jau. Drîz trçkne iz-bâzusi daþas galviòas ârâ no zemes.Necik ilgi, rau, galviòa pie galviòas.

Trçkne pleðas vienlaidus biezumâ,sedzas kâ ar segu pa zemes virsu.Virsa… virsa… virza. Zemei zaïaissegums pa virsu — virza.

Radusies saistîjumâ ar zemi untâs auglîbu, «trçknes» vârds tâds pa-smagnçjs, bet «trçknes» lîdzinieks(sinonîms) «virzas» vârds apliecinazemes virsâ zâles greznumu, vizçtviz kur rasas vizma.

Abas nezâles — ciesa un trçknejeb vârpata un virza — izrâdas arîzâles ar ârstnieciskâm spçjâm. Parðîm spçjâm iznâktu cits stâsts.

Par daþiem nezâïu vârdiem rak-stot, jâmin vçl jukð un jukðiò — gantie lielie garie gandrîz metru dziïâmsaknçm un durstîgâsm lapâm, ganmazie un mazâkie no tâs paðas su-gas. Manuprât, jukðiem un jukðiòiemvârdi doti asprâtîgi, parâdot zinâmu

attieksmi pret ðiem aslapaiòiem.Raugi! Jukðu un jukðiòu sçklas kâ ju-kuðas juku jukâm jûk jukumâ unmukðus mûk projâm plaðumâ pieze-mçties, dîgt un augt vçl kur tâlâk…tâlâk vairâk un vairâk, pa bariemvien uz vietâm apmetoties.

«Jukðu» un «jukðiòu» vârdi pazîs-tami galvenokârt Ziemeïkurzemç.Vidzemnieki brînâs, ka te mçs usnessaucam par jukðiem un jukðiòiem.

Ja nopietni ieklausîtos, kâ Dun-dagas pagastâ ïaudis tagad runâ, vaidzirdçtu sakâm: ciesa, trçkne, jukði,jukðiòi (ciçs, trçken, jukð, jukðiò)?Vispâr. No ieklausîðanâs runâ varç-tu rasties valodas apraksts jeb ap-rakstîjums un secinâjums. Katrâ zi-òâ tas izdotos tiem, kas ïaudîs turapgrozâs.

Vilma Vçberga

8

D U N D A D Z N I E K S 2 0 0 2 . g a d a m a r t s

«Dundadznieks» nr. 3(5)2002. gada marts.

Dundagas pagasta padomesizdevums, iznâk reizi mçnesî.

Redakcijas adrese: Dundagaspagasta bibliotçka, Talsu iela 7,Dundaga, LV 3270.

Redkolçìija: Gunta Abaja, AlnisAuziòð (redaktors, tâlr.: mob.9162130, darbâ 42331, epasts:alnis@dundaga.lv), Rudîte Baïíîte,Imants Brusbârdis, Dace Èodera,Gunârs Laicâns, Aivars Miðka,Alanda Pûliòa, Dace Rumpe.

Publicçtie materiâli ne vienmçrpauþ redakcijas vai izdevçja viedokli.Par datu pareizîbu atbild tos sniegu-sî amatpersona, citos gadîjumos —raksta autors, intervijâs — arî inter-vçjamais. Pârpublicçðanas gadîjumâlûdzam atsaukties uz «Dundadznie-ku».

Iespiests Talsu tipogrâfijâ.Metiens: 600 eks.

«Grodmaòi» aicinaTâ laikam ir — labs pievelk labu.

No marta vidus blakus Jaunajai ap-tiekai pagasta centrâ glîti sapostânamiòâ atvçrts veikals «Grodmaòi»,kurâ var iegâdâties mâjturîbas pre-ces, parfimçriju un vçl daþâdas ik-dienâ nepiecieðamas lietas.

«Grodmaòu» skatlogs nedçïupçc veikala atvçrðanas joprojâmpilns ar ziediem. Tos, labu vçlot, sa-nesuði dundadznieki. Nebijis noti-kums mûsu pusç! Vai kâdam ga-râmgâjçjam neðíiet, ka atvçrts jaunsziedu salons? Tâ vaicâju veikalaîpaðniecei Rasmai Dinsbergai.

— Tieðâm, daudzi nâk pirkt pu-íes, man jâatvainojas… Domâju, kacilvçki, dâvinot ziedus, pauþ priekupar vçl vienu sakoptu vietu. Mçs ðomâjiòu posâm divus gadus. Abi arvîru sâkâm pirms seðiem gadiem«Daiïradç». Nebija darba, kaut kovajadzçja izdomât! No vecâsmâtesnopirku meþu. Tâpçc arî veikalamnosaukums «Grodmaòi» — tâdspats kâ saimniecîbai. Atvçrâm jau-no veikalu 13. datumâ, es neesmumâòticîga. Pircçji nâk.

A. A.

Atkal dâòi Dundagâ!No 8. lîdz 11. martam Dundagâ

viesojâs mûsu draugu pagasta —Skovbo komûnas — skolçni un sko-lotâji.

Îpaðs bija pirmais vakars pilî.Ciemiòi aplûkoja terasi un angliskinoklausîjâs pils vçsturi — par celt-nes degðanu, atjaunoðanu, vidussko-lu, kâ arî teikas par akmeni pils sie-nâ un Dundagas vârda izcelsmi. Iz-ejot pa lielajiem pils vârtiem, mûssagaidîja rûíi, kuri tik lçti nemaznegribçja laist cauri. Pa ceïam uzMâkslas un mûzikas skolas mûzikasnodaïu dâòu skolçnam Madam va-jadzçja parâdît savu mâku ìitârspç-lç, tad tikâm tâlâk uz priekðu. Divasmeitenes tautastçrpos it veiksmîgiskoloja dâòus latvieðu tautas dejâs.Nâkamais rûíu pulciòð mûs sagaidî-ja mâkslas nodaïâ. Pçc tam zâlç

klausîjâmies teiku par Zaïo jumpra-vu, lîdz jumprava — pilnîgi dzîva unzaïa — iekâpa pa logu! Aprunâju-sies ar katru ciemiòu, negaidîtâvieðòa apsveica dâòu skolotâju Han-nu dzimðanas dienâ, bet rûíi no-dziedâja «Sveiks, lai dzîvo!». Torte,svecîtes, ziedi… Bet Zaïâ jumpravapa burzmu pamanîjâs atkal pazust.Pçc kâda laiciòa pilî ieradâs arî Lai-câna kungs, lai sveiktu jubilâri unvisus pârçjos. Tâ beidzâs ðis vakars,kad gaisâ atkal uzvirmoja rûíîðu unZaïâs jumpravas klâtbûtne. PaldiesDundagas pagastam, Mâkslas unmûzikas skolai un pils darbiniekiempar atbalstu un èaklajâm rûíu mei-tençm par atsaucîbu galda klâðanâ!

Bet, lûk, ko domâja ciemiòi.Kristina: «Esmu ðeit ceturto rei-

zi. Bija jauki dzirdçt teikas par

Dundagu, patika rûíîðu apsveikumsHannai.» Nikola: «Man patika rû-íîði, un es domâju, ka Zaïajai jum-pravai bija ïoti auksti, kad viòa stâ-vçja aiz loga.» Mads: «Tas bija aiz-raujoði, visi rûíi bija ïoti smieklîgi.Es nobijos, kad nodzisa gaisma.»Kristofers: «Zaïâ jumprava un rûíîðibija jauki. Tas bija lieliski, ka Madsspçlçja ìitâru. Hannas dzimðanasdiena bija vienreizçja!» Stefânija:«Man patika ðovs ar mazajiem rû-íîðiem un uzdevumi Mâkslas skolâ.»Natalî: «Bija lieliski jûs atkalredzçt.» Hanna: «Ðo dzimðanas die-nu nekad neaizmirsîðu! Pirmo reiziman bija tik daudz ziedu, un kur nuvçl rûíi un Zaïâ jumprava!»

Diâna Fridrihsone,12.a klases skolniece

Latvieði un dâòi vienâ avîzç9. un 10. martâ Dundagas un

Skovbo (Dânija) skolçni kopîgi vei-doja avîzîti «Friendship» («Draudzî-ba»). Mazliet piepalîdzçja arî skolo-tâji un «Dundadznieka» redaktors.

Lai darbs veiktos raitâk, skolçnisadalîjâs èetrâs grupâs, un katra da-rinâja vienu avîzes lapaspusi. Ikvie-na grupa pati izvçlçjâs, par kâdu tç-mu rakstît. Tâs bija draudzîba, brî-vais laiks, skola.

Abas dienas pagâja spraigi, joavîzi veidot nav viegli, turklât vçllatvieðiem kopâ ar dâòiem (un otrâ-di). Pçc manâm domâm, mûsçjie bi-ja naskâki. Iznâkums bija pat nece-rçti veiksmîgs.

11. martâ «Talsu Vçstu» izdev-niecîbâ iepazinâmies ar avîzestapðanu.

Toms Upners,vidusskolas avîzes «Atspulgs»

R a i b s k â d z e ò a v ç d e r s

P a r z a ï u p a t v ç l z a ï â k s

PasâkumiDundagas pilî

1. IV plkst. 11 Lieldienu pasâ-kums bçrniem

6. IV plkst. 21 Balle, spçlç «Hallo»23. IV — 5. V Mâkslas dienas26. IV keramiía Jûlija Bogdana

izstâdes atklâðana.Ja kâda îpaðumâ ir Jûlija Bogda-

na darbi, lûdzam tos uz izstâdes lai-ku aizdot. Zvanît pa tâlr. 42093 vai6460858.

Gaidâm gidus!No maija vidus lîdz oktobra bei-

gâm Dundagâ viesojas daudz tûris-tu. Pçrn Dundagas pili apmeklçja3500 interesenti — apmçram par1000 vairâk nekâ 2000. gadâ. Ceïo-tâji vçlas, lai kâds tos sagaidîtu, laiizstâstîtu par Dundagu un pili. Tâ-pçc pilî ir nepiecieðami gidi.

Aicinu pieteikties tos, kas labispçj sazinâties ar cilvçkiem un gata-vi strâdât ne tikai darbadienâs, betarî brîvdienâs.

Pieteikties pilî pie direktoresAndas Felðas vai zvanît pa tâlr.42093, 6460858.

Iznomâ 10 ha zemi Ðlîterç pie Slî-teres nacionâlâ parka paðâ ðosejas ma-lâ. Zvanît pa tâlr. 42452 darba laikâ.

Mana dvçsele ilgojas un tvîkst pçc tâ Kunga pagalmiem,mana sirds un mana miesa skaïi gavilç pretî dzîvajam Dievam.(Psalms 84:3)

Ðos vârdus no Dâvida psalmiem Haralds Anzenavs bija iz-vçlçjies pirms nepilniem diviem gadiem baptistu baznîcas pie-cu gadu jubilejas svinîbâs, tagad ar tiem sveicam paðu baznîcascçlâju 75 gadu ðûpuïsvçtkos!

Sarmîte ZumbergaP.S. Plaðâku rakstu sk. nâkamreiz. — Red.

«Kurzemîte» neslinko6. februârî pirmo reizi rîkojâm

jauno talantu konkursu «Dundu-riòð» — pasâkumu bçrniem kopâ arvecâkiem. Tajâ piedalîjâs 34 bçrni.Skançja dziesmas un dzejoïi, anek-dotes un teikas, bçrni râdîja tçrpusun frizûras, viena meitene spçlçjaklavieres. Visi saòçma diplomus unsuvenîrus — paðdarinâtus dundu-rus. Arî konkursu vadîja agri no zie-mas miega pamodies dunduriòð —audzinâtâja Rudîte.

14. februârî svinçjâm Valentîn-dienu. Bçrnu diskotçkâ visi dejojaun rotaïâjâs sarkanos tçrpos.

Lieldienas atzîmçsim 2. aprîlî arleïïu teâtra izrâdi «Kâ garausis olasdçja» (reþisore Rudîte, lelles darbi-

nâs audzinâtâjas). Svçtku pasâkuminotiks arî katrâ grupâ.

Aprîïa nogalç putnu nedçïâ katrabçrnudârza grupa uzzinâs daudzjauna, bçrni vçros putnus arî dabâ.

19. aprîlî mûsu darbinieces Talsu2. vidusskolâ piedalîsies gadskârtçjârajona pirmsskolas skolotâju konfe-rencç.

Savukârt no Lieldienâm veikalos«Gabriçla" (pârtikas nodaïâ), «Pelî-tes», «Tonuss» un ârstes G. Skuji-òas uzgaidâmajâ telpâ bûs aplûkoja-mi «Kurzemîtes» bçrnu zîmçjumiun aplicçjumi.

Anda Budreika,pirmsskolas izglîtîbas iestâdes

«Kurzemîte" vadîtâja

Vasarâ Dundagas vidus-skolâ notiks «B» kategorijasautovadîtâju kursi. Pieteik-ties pa tâlr. 3281083 (dienâ)un 6489154 (vakarâ).

Dundagas ev. lut. baznîcâ•Lieldienu dievkalpojumi svçt-

dien, 31. martâ, pulksten 6 un 16.•Iesvçtes mâcîbas sâksies ceturt-

dien, 4. aprîlî, pulksten 18.30 Svçt-dienas skolas telpâs. Kristîbas 29.jûnijâ, iesvçtîbas 30. jûnijâ.

•Draudzes locekïu pârreìistrâci-jas anketas var saòemt pirms vaipçc dievkalpojumiem. Tuvâkas zi-òas pa tâlr. 42795.

•Lasiet «Draudzes Vçstis» Inter-net: www.dundaga.yo.lv

Þetonu vakars Dundagas vidusskolâMarta pirmajâ dienâ skolâ notika

þetonu vakars — skaistas kleitas, di-rektora runa, dziesmas, þetoni, ap-sveikumi un arî neliels satraukums.

Abas klases, to audzinâtâjas unskolas karogs saòçma þetonus, kâjau katru gadu. Divpadsmitie bijapacentuðies, visu varçja labi dzirdçtun redzçt.

Pagâjuðâ gada þetonu vakara tç-ma bija «durvis», ðoreiz neparastâka— «spogulis». Gudras domas mijâsar dziesmâm un atziòâm. Es uzzinâ-

ju daudz jauna un interesanta parmums visiem mâjâs esoðo spoguli.

Apsveica pirmâ, desmitâ un vien-padsmitâ klase. Pirmâ klasîte dâvinâjapamâcoðu, vienpadsmitie — jautru,bet desmitie — nopietnu dziesmu.

Visu noslçdza paði divpadsmitie,nodziedot labi pazîstamo «Prâta vçt-ras» dziesmu «Spogulît, spogulît».

Skatîtâju aptauja liecinâja, ka vi-siem pasâkums bija paticis.

Laura Rozenberga, 10. klasesskolniece

Izsakâm pateicîbu feldðereiAijai Krûmiòai un ðoferim Mâ-rim Blumbergam par mazdçliòaNormunda dzîvîbas glâbðanu!

Vçsma un Arnolds

Kâjiòas krustâm!Kâ zinâms, balsojot par pagasta

jauno budþetu, tika pieòemts vçstu-risks lçmums: pieautostas tualetei ne-pielikt ne pirkstiòa. Daþos karstprâtî-gos iezemieðos tas uzjundîjis neapmie-rinâtîbu. Ar vçsu galvu izsverot visu«par» un «pret», kïûst pilnîgi skaidrs:vecâs tualetes atstâðana ir nesalîdzinâ-mi tâlredzîgâka un izdevîgâka par jau-nas izbûvi. Lûk, tikai daþi apsvçrumi.

Tâtad vecâ tualete atstâta tâpçc,ka…

* …bûtu noziegums sagraut aizgâ-juðâ laikmeta santehniskâs arhitektû-ras paraugu — iespçjams, vienîgo atli-kuðo ðâda veida liecîbu Baltijas reìio-nâ;

* …þçl iznîcinât kultûrvçsturiskosuzrakstus, kas vairâkus gadu desmitusgrezno namiòa iekðsienas…

* …namiòð kalpo kâ rosinâjums pa-gasta jaunajiem literâtiem. Kâds ïotiievçrojams latvju poçts veltîjis it garudzejojumu… atejai. Varbût arî Dunda-

gas piemineklis rosina tamlîdzîgas garaaktivitâtes, kaut vai sinonîmu rindasradîðanu. Piemçram, ateja, tualete, va-terklozets, hauzîte, havaja, þanis, maz-mâjiòa, íemertiòð, sirdsmâjiòa…

* …aiz humâniem apsvçrumiempret Talsu ielas 12. mâjas iedzîvotâ-jiem, kas gadu gadiem raduði izman-tot pieautoostas iestâdîjumu, jo paðumâjâ tualetes nav. Jaunâ, iespçjams,eirotualate, varçtu bût par maksu, untas bûtu netaisni pret minçtâ nama ie-dzîvotâjiem. Brisele mûs nesaprastu…

* …Dundaga nodibinâs draudzîbuar Deli pilsçtu (Indijâ). Indieði, kas vi-su dabisko raduði kârtot dabiski uz ie-las, pie mums jutîsies kâ mâjâs…

* …VSPC grib tuvinâties ar tautu,rîkojot atvçrtâs tualetes dienas pçcslîdgrafika: nepâra darbdienâs noplkst. 9 lîdz 13, pâra darbdienâs no 13lîdz 17, katru otro sestdienu no 15lîdz 17. Iespçjams abonements.

U. Òitazs

Daces Èoderas zîmçjumi