plani lokali i vleresimit per biodiversitetin

8/18/2019 Plani Lokali i Vleresimit Per Biodiversitetin

1/45


2/45

faqe 2 nga 45


3/45

faqe 3 nga 45

Përmbajtje

Qëllimet e PLVB ............................................................................................................................................ 4VIZIONI .......................................................................................................................................................... 5PLVB DHE SYNIMET ..................................................................................................................................... 5HYRJE ............................................................................................................................................................ 6

Përshkrimi i njësive vendore dhe demografisë së rrethit Dibër ............................................................... 7Klima......................................................................................................................................................... 8

1. VLERAT E NATYRËS dhe VEPRIMTARIA NJERËZORE .......................................................................... 10

1.1 BURIMET NATYRORE......................................................................................................................... 10Pyjet e Kullotat ........................................................................................................................................ 10Pasuritë ujore dhe peshkimi ................................................................................................................... 10Pasuritë minerale .................................................................................................................................... 11Tokat dhe aktivitetet prodhuese ............................................................................................................ 11Bota shtazore .......................................................................................................................................... 12Bimët mjekësore ..................................................................................................................................... 13Erozioni ................................................................................................................................................... 141.2 AKTIVITETI NJERËZOR........................................................................................................................ 14Shfrytëzimi i inerteve .............................................................................................................................. 14

Mbetjet urbane ....................................................................................................................................... 15Turizmi .................................................................................................................................................... 15

2. MJEDISI SOCIAL dhe EKONOMIK ......................................................................................................... 182.1 Popullsia ............................................................................................................................................ 182.2 Arsimi................................................................................................................................................ 182.3 Shëndetësia ....................................................................................................................................... 192.4 Kultura, sporti dhe mjediset argëtuese ............................................................................................ 202.5 Mjedisi ekonomik .............................................................................................................................. 20Vlerësim i burimeve natyrore ................................................................................................................. 22Vlerësimi dhe bashkërendimi i projekteve e donacioneve për zhvillimin e bashkisë ............................ 22

3. VLERA TË VEÇANTA NATYRORE dhe EKO-TURISTIKE ......................................................................... 23A- PRODHIME TË TRADITËS DIBRANE..................................................................................................... 23B- KORABI –PASURI BIOLOGJIKE ME E MADHE E RAJONIT, PROPOZUAR PËR ZONË TË MBROJTUR..... 27

4. PËRCAKTIMI I NEVOJAVE DHE PROBLEMEVE ..................................................................................... 315. PLANI I VEPRIMEVE .............................................................................................................................. 36


4/45

faqe 4 nga 45

Qëllimet e PLVBQëllimet e Planit Lokal të Veprimit për Biodiversiten për Bashkinë e Peshkopisë:

1.

Përcaktimi, vlerësimi i gjendjes së natyrës në hapësirën administrative të bashkisë Peshkopi,por dhe më gjerë në Qarkun e Dibrës;

2. Vlerësimi i problemeve dhe rreziqeve që i kanosen pasurive natyrore dhe larmisë bilogjike nëveçanti si dhe vlerësimi i cilësisë së jetës në përgjithësi;

3. Përcaktimi i strategjive specifike dhe aktivitetetve për uljen e rreziqeve nga ata më serioze nëdëmtimin e vlerave të biodiversitetit;

4. Përmirësimin e situatës së përgjithëshme ekologjike në Bashkinë e Peshkopisë dhe nëRajonin e Dibrës në përgjithësi, nëpërmjet përcaktimit të masave konkrete, strategjiveekonomike dhe mjedisore më efikase;

5. Rritjen e vetëdijes dhe përgjegjësisë qytetare për ruajtjen e vlerave të biodiversitetit, të rritjessë përkrahjes së komunitetit për aksione dhe investime ekologjike;

6. Rritjen e cilësisë së vetëqeverisjes lokale dhe përfshirjes së shoqërisë civile, për qeverisjenme programe miqësore me mjedisin si dhe zbatimin e tyre, promovimin e vlerave tëbiodiversitetit, tërheqjen e donatorëve për financimin e projekteve etj.


5/45

faqe 5 nga 45

VIZIONI

Vizioni i Planit të Veprimit për Biodiversiten për Bashkinë e Peshkopisë dhe Rrethin e Dibrës ështëqë ky rajon të jetë një zonë pioniere për ruajtjen e natyrës, ku zhvillimi njerëzor dhe bota e gjallë tëintegrohen së bashku në mënyrë të qëndrueshme.

PLVB DHE SYNIMETPlani Lokal i Veprimit për Biodiversitetin (PLVB) është dokument i politikës mjedisore vendore qëpasqyron:

• përparësitë dhe detyrat në fushën e mjedisit,• veprimtaritë e masat që do të ndërmerren për zgjidhjen e tyre,• identifikon organet e strukturat që do të angazhohen, secila në linjën e vet, si dhe• përllogarit kostot dhe mbështetjen financiare të nevojshme.

Ky plan hartohet në nivel lokal nga Bashkia Peshkopi. Zbatimi i këtij plani është konceptuar që tëmbështetet në metodën gjithëpërfshirëse ku çdo individ i komunetit të ketë të drejtën e dhënies sëkontributit të tij në këtë proces.

Përmes përgatitjes së PLVB:Synimet e PLVB

• zhvillohen aftësitë e pushtetit vendor, subjekteve të ndryshme të interesuara për mjedisindhe gjithë komunitetit;

• nxitet bashkëpunimi midis pushtetit vendor dhe atij qendror, organizatave jofitimprurëse,biznesit dhe subjekteve të tjera mjedisore, duke përkrahur shkëmbimin e lirë të informacionitdhe pjesmarrjen publike në procesin e vendimmarrje;

• nxiten nisma vendore për zhvillimin e qëndrueshëm, nëpërmjet përdorimit të vlerave tëbiodiversitetit dhe kultivimit të natyrës;

• promovohen vlerat e veçanta të natyrës dhe rriten mundësitë për turizëm ekologjik.


6/45

faqe 6 nga 45

HYRJE

Bashkia Peshkopi është pjesë

administratrive dhe territorialee Rrethit Dibrër, i cili ka njësipërfaqe prej 863 m 2,shtrihet në verilindje tëShqipërisë, në dy anët eluginës së lumit Drin i Zi, nenjë terren kodrinor malor. Aipërshkohet nga dy vargmaleme drejtimin veri-jug. Ky rrethështë vendosur në këtokordinata gjeografike:41o 53’

20”,dhe 41 o 33’ 40” gjërësigjeografike veriore dhe 20o 34’ 50” dhe 20 0

Në mes të këtyre dy vargmaleve gjendet lugina e lumit Drini i Zi, me drejtim Jug-lindje, veri-perëndim.Lugina e këtij lumi, me thyerje e platforma, valëzime dhe thellime me bukuri fantastike, në dy anët esë cilës gjenden vargje të larta malore, e bëjnë mjaft interesante relievin e këtij rrethi.

07’ 00”gjatësi gjeografike lindore.

Kufizohet në Veri-Lindje më Republikën e Kosovës dhe të Maqedonisë me një gjatësi kufitare 90 km.Në veri kufizohet më rrethin e Kukësit më 75 km vijë kufitare. Në perëndim me Mirditën 13 km vijëkufitare dhe me rrethin e Matit më 60 km vijë kufitare. Në jug më Bulqizën 27,8 km vijë kufitare.Rrethi i Dibrës ka një reliev kodrinor-malor që varion nga 350 m mbi nivelin e detit (lugina drinit të zi)deri në 2751 në majën ë KorabitQendra e rrethit është qyteti i Peshkopisë me afërsisht 18.720 mijë banorë shtrihet 190 km ngakryeqyteti dhe 20 km largësi nga pika e doganës së Bllatës në Maqellarë. Peshkopia ka klimë


7/45

faqe 7 nga 45

kontinentale mesdhetare me verë të ngrohtë (mbrëmje të freskëta) dhe dimër të ftohtë që mund tëzgjasë nga 5 deri në 6 muaj

Peshkopia është qyteti më i madh dhe më i rëndësishëm i qarkut të Dibrës. Peshkopia ndodhet nëShqipërinë verilindore në lartësinë 670 m mbi nivelin e detit dhe 20 km nga kufiri me Maqedoninë.

Distanca nga Tirana është 190 km. Qyteti shtrihet në një terren të gjelbëruar dhe kryesisht malor.

Përshkrimi i njësive vendore dhe demografisë së rrethit Dibër

Tipare të zhvillimit demografikSipas pë dhënave të INSTAT në rrethin e Dibrës banojnë 75.262 banore në 15.394 familje me rreth4.9 anëtare për familje. Ka një dendësi 70 banorë/km. Duke analizuar të dhënat del se nga rrethiDibër nga viti 1990 janë larguar 24.106 banorë pasi në vitin 1990 ky rreth kishte afro 99.368banorë. Kjo popullsi është vendosur në Tiranë 67 %, Durrës 21% dhe rrethe si: Lushnje, Fier, Lezhë,Kavajë, deri Sarandë dhe Shkodër.

Vendbanmet sa vijnë e rrallohen duke u ngjitur në lartësi të larta dhe duke u larguar nga qendra errethit. Komunat me më pak popullsi dhe që dallohen qartë për rënie në këtë drejtim janë: Lura,Selishta, Reçi, Luznia Muhuri etj.

Rrethi i Dibrës bën pjesë në Qarkun e Dibrës dhe nën administrimin e vetë përfshihen bashkiaPeshkopi dhe 14 komuna që janë:

Bashkia PeshkopiPeshkopia është kthyer në qytet pas viteve 1945. Në këtë kohë jeta e këtij qyteti ka qenë përroi iLlixhave dhe disa shtëpi rreth e qark, një shkollë, disa dyqane e zyra shtetërore, pa rrugë dhe kumbizotëronte analfabetizmi e sëmundjet e ndryshme. Më vone ky qytet filloi të zhvillohej duke ushëndruar në një qytet të blirit, me ajër të pastër e klimë të shëndeteshme malore e shoqëruar edheme mundësi të zhvillimit të turizmit malor e familjar.

Peshkopia është e vendosur në një pjesë shumë të bukur përsa i përket natyrës. Malet që errethojnë janë të gjelbër. Qyteti ndahet në mes nga përroi i Llixhave ku në lindje ndodhet lagjaDobrovë dhe në perëndim pjesa tjetër e qytetit. Peshkopia është një qytet i gjelbër me shumë drurëdekorative të kultivuar në hapësirat e gjelbëra të qytetit. Ata janë rreth 1700 copë kryesisht pishë ezezë, bredh, cedër, ligustër, bliri, gështenjë e egër, shelg lotues, panjë fletëfrashër dhe mali,mështekën, gledicie etj. Peshkopia ka një sipërfaqe prej 191,5 ha nga të cilat 7,3 ha janë parqe dhelulishte. Megjithatë nuk ka parqe të mirëfillta në të cilat qytetarët mund të pushojnë dhe shëtisin sëbashku me familjet e tyre. Sipërfaqja e pyjeve është afërsisht 16, 6 ha dhe ka një tendencë në rritje.

Në rrethin e Dibrës përfshihen edhe 14 komuna:

1. Komuna Arras2. Komuna Fushë-Çidhën3. Komuna Muhur4. Komuna Kala Dodës5. Komuna Kastriot6. Komuna Lurë7. Komuna Luzni8. Komuna Maqellarë9. Komuna Melan


8/45

faqe 8 nga 45

10. Komuna Tomin11. Komuna Selishtë12. Komuna Sllovë13. Komuna Zall Dardhë14. Komuna Zall – Reç

Klima

Rrethi i Dibrës bën pjesë në zonën klimatike mesdhetare malore dhe atë mesdhetare para-maloremeqenëse është pjesë e pellgjeve të lumejve të Drinit. Në formim të kësaj klimë kanë ndikuarfaktorë si lartësia dhe relievi e territorit, ndikimi i madh i klimës kontinentale nëpërmjet erave qëvijnë nga grykat dhe qafat nga brendësia e Gadishullit Ballkanit. Si rezultat kjo klimë dallohet përklimë të ashpër, të gjatë dhe me reshje të mëdha të dëborës dhe verë të freskët por pa reshje .Temperatura mesatare vjetore arrin në 11 0 C. Janari është muaji më i ftohtë me një temp. mesatareminus 20C, ndërsa muaji më i nxehtë, gushti me një temp. rreth 21 0C. Temperaturat e ftohta arrijnëderi mbi minus 220

Për sa i përket dukurive negative të klimës mund të themi se ajo ka karakter kapriçoz, pra ajo kadiktuar edhe vendosjen dhe mënyrën e ndërtimeve në këtë rreth. Po ashtu, kjo klimë është edheshumë e shëndetshme, por nuk lejon kultivimin e të gjitha llojeve të bimëve si rezultat i ngricave tëgjata dhe reshjeve të mëdha të borës, të cilët jo pak herë kanë shkatërruar prodhimet bujqësore dhei ka dhënë drejtim të gabuar zhvillimit ekonomik.

C. Rreshjet janë nën mesataren e vendit, ku mesatarisht bien rreth 912m/vit. Përreshjet e dëborës mund të themi se fillojnë mesatarisht me 1 nëntor dhe data e mbarimit është 20

mars. Shtresa maksimale shkon 1,5 m në shpatet e malit.

Temperaturat

0

20

40

60

80

100120

140

160

0

5

10

15

20

25

JAN SHK MARS PRILL MAJ QERSHKORRGUSHTSHAT TET NEN DHJE

Diagrama klimatike e PESHKOPISE


9/45

faqe 9 nga 45

Disa tregues temperature reshje të periudhës 1999-2009

Temp.mes. ditore Tem. Absolute Reshje shiu Reshje bore

Viti

M e s . v j e t o r

M a x M u a j

M i n m

u a j

M e s .

v j e t o r

M a x M

u a j

M i n m

u a j

G j i t h m m

M e s v j e t

D i t m e s h i

N r . d i t e v e

L a r t ë s i a e

b o r ë s c m

2009 11.2 26.9 -9.1 17.2 34.1 -6.2 470 53 18 20

Korrik Janar Korr Janar Shkurt

2008 10.9 36 -7.1 18.5 36 -8 852 73 21 8

Qershor Janar Gusht Shkur Janar

2007 9.9 28.2 -8.7 16.6 32.3 -7.9 793 82 17 30

Gusht Janar Korik Janar Janar

2006 11.1 29.7 -7.7 15.4 31.4 -5.1 920 87 18 25

2005 10.5 33.2 -9.5 17.1 30.6 8.2 1100 99 27 32

2004 10,9 25,8 -7,7 16,4 33,5 -12,5 1256 90 28 25

2003 12,6 36 -7 18,5 37 -8 736,9 70 18 10

2002 11,7 22,8 -7,5 17,4 36,2 -11,6 758 30 36 12

2001 11,8 26,7 -6,6 17,2 34,5 -9,6 665 15 15 11

2000 8,8 26,1 -11,8 15,4 33,5 -17,2 834 25 29 90

1999 12 26 -9,6 17,1 33,6 12 715 17 45 80


10/45

faqe 10 nga 45

1. VLERAT E NATYRËS dhe VEPRIMTARIA NJER

1.1 BURIMET NATYRORE

Pyjet e Kullotat

Pyjet zënë rreth 66% të sipërfaqes së përgjitheshme të qarkut, duke përbëre një potencial tërëndësishëm mjedisor dhe ekonomik. Në rrethin e Dibrës përfshihen tre zona fitoklimatike nga 4 qëka Shqipëria, dhe konkretisht: (i)- zonën e gështenjës (Castanetum); (ii) zonën e ahut (Fagetum); (iii)zona e hormoqit (Picetum); dhe (iv) zonën e kullotave alpine (Alpinetum)

Në kuadrin e decentralizimit dhe rritjes së kompetencave të pushtetit vendor, rreth 60% e fonditpyjor ju janë dhënë në administrim njësive të qeverisjes vendore. Këto pyje përfshijnë teritore të cilatato i kanë në administrim dhe që po mbështeten me investime nga projekti i pyjeve i BankësBotërore, i cili ka si qëllim rimëkëmbjen dhe menaxhimin e qëndrueshëm të tyre.

Relievi dhe klima e favorshme bëjnë që në këtë zonë të ndodhen të gjitha katet bimore të vendittonë, duke filluar me shkurret mesdhetare deri në livadhet alpine. Në lartësinë deri në 800 m rritendisa lloje dushqesh si bunga, shparthi, qarri, etj., dhe mbi këtë lartësi takohet kryesisht ahu ( Fagus

silvatica ), pisha e zezë (Pinus nigra ), rrobulli (Pinus heldreichi ), bredhi i bardhë ( Abies alba ), arneni(Pinus peuce ), lajthia (Corilus coturna ), mështekna (Betula pendula ) etj, të cilat pas viteve 90, sirezultat i shfrytëzimit pa kriter kana pësuar dëme të shumta.

Tab. Fondi pyjor i Qarkut DibërRRETHI Pyje Livadhe e Kullota

Sip. totale Sip. Prodhuese

Dibër 34 193 ha 24 300 ha 12 899 haV.O. – Të dhënat e tabelës janë marrë nga Drejtoria e Shërbimit Pyjor

Pasuritë ujore dhe peshkimi

Pasuritë ujore të këtij rajoni përbëhen nga ujrat sipërfaqësore (lumenjtë, përrenjtë, liqenet artificialee ato natyrore) dhe ujrat nëntokësore. Shfrytëzimi i këtyre burimeve ujore bëhet kryesisht përvaditjen e tokave bujqësore dhe ujë të pijshëm për banorët e zonave përreth si dhe për kultivimin epeshkut në mënyrë artificiale.

Baseni kryesor ujor përbëhet nga dega kryesore e lumit Drini i Zi, që merr me vete disa degë të tjerasi: Molla, Seta, Grama, Veleshica, Murra, etj. Këto degë kanë karakter të vrullshëm dhe me prurje tëmëdha në kohën e shkrirjes së borës, gjë që i bën të jenë shumë të dëmshëm dhe të shkatërrojnëçdo gjë që u del para duke sjellë shumë materiale të ngurta e shkaktuar përmbytje të tokave përreth.Midis pasurive të shumta vlejnë për t’u përmendur edhe liqenet shumë të bukura të Lurës, liqenet eKacnisës e Balgjait, liqenin e Gramës, burimin e llixhave si edhe disa burime të vogla në afërsi tëqytetit .


11/45

faqe 11 nga 45

Pasuritë hidrike kanë ndihmuar jo pak në zhvillim ekonomik të këtij rrethi si në energji, ujitje,peshkim, industri, etj., por këto burime shërbejnë edhe për tërheqje të turistëve si për turizëmbalnear, argëtues, pushues, ekoturizëm etj.

Në rrethin e Dibrës ka vetëm një ekonomi të kultivimit artificial të troftës, në komunën Arras, nëderdhje të lumit Setë për në lumin Drin. Njëkohësisht në ujrat sipërfaqësore të këtij rajoni rriten

edhe një sërë peshqish autoktone (natyrore) si trofta, krapi, mlyshi, skobus etj. Gjuetia në mënyrë tëpaligjëshme, me lëndë plasëse, klor dhe rrymë elektrike, ndryshimi i herë pas hershëm i regjimit tështratit lumor kanë ndikuar shumë në uljen e sasisë së peshkut dhe ruajtjen e vazhdimësisë së jetësnë këto ujra.

Pasuritë minerale

GjeologjiaRethi i Dibrës ka një ndërtim të larmishëm gjeologjik, i cili përbëhet nga molasat e plio-kuarternarit,flishiri dhe formacione të tjera magmatike dhe depozitime të kuaternarit. Vendin kryesor e zënëmolasat e plio-kuarternarit, por gjejmë edhe rreshpet e paleozoit si dhe gëlqeroret e mesozoit që janë edhe formacionet më të vjetra të vendit tonë, kurse shkëmbenjtë efuzivë dhe flishet ndërtojnëskajin më jugor të vargut të Korabit ku gjejmë edhe formacione karbonatike dhe ultra-bazike.Ndërtimi gjeologjik në këtë rreth mundëson zhvillimin, pasi kjo zonë është e pasur me minerale,lëndë ndërtimi dhe mermere. Këto formacione kanë bërë që ky rajon të ketë pasuri të shumtaminerale ku veçojmë kromin ne Selishtë e Lurë, bakrin në Cerjan e Lurë, mermerin në Muhurr, Arras,Rec, gipsin në përroin e llixhave, Bahutë Vrenjt, Kala e Dodës, hekurin në stanet e Preshit, Serokol,boksided në Lurë, bojra dheu në Bllicë, Sohodoll, Kabë, Erëbarë, squfurin në Kërcisht, dhe argjilat nëKastriot, Kubën dhe Dohoshisht.Pasuritë minerale që përmendën më sipër, përgjithësisht janë të pa shfrytëzuar, duke përjashtuarobjektet e kromit që shfrytëzohen aktualisht dhe ato të mermerit e argjilës, të cilat sot nukshfrytëzohen.

Tokat dhe aktivitetet prodhuese

Shtrirja nga 380m deri në lartësi të Korabit ka bërë që në të gjejmë shumë breza dhe nën brezatokash duke ndikuar drejtë për drejtë në bimësinë e zonës. Larmia e kushteve natyrorepedogjenetike ka kushtëzuar edhe shumëllojshmërinë e tokave. Në këtë drejtim dallohen:

• Tokat e kafenjta - kanë shtrirje jo të madhe dhe zënë 20 % të territorit të zonës shtrihen nëlartësitë 600-1000 m mbi nivelin e detit, sidomos në pjesën veriore përgjatë luginave.

• Tokat e murrme pyjore - ose të pyjeve të ahut dhe të pishës që shtrihen në lartësitë 1000-1200 m mbi nivelin e detit duke zënë pjesën më të madhe të kësaj malësie rreth 40%. Ato igjejmë të përhapura në pjesën qendrore, jugore dhe atë lindore

• Tokat livadhore-malore - këto toka zënë 40 % të territorit të kësaj malësie dhe shtrihen nëlartësitë mbi 1700 m mbi nivelin e detit. Ato i gjejmë të përhapura në lindje të zonës, dheformohen mbi gëlqeror, në kushte të një klime të ashpër dhe me reshje, kurse relievi i tyreështë heterogjen dhe dallohet për copëtim dhe pjerrësi të mëdha.

Nga të dhënat rezulton se sipërfaqja e përdorur bujqësore përbën 12% të fondit total bujqësor. Pyjetdhe kullotat përbëjnë 77% dhe toka e papërdorur 11%.


12/45

faqe 12 nga 45

Tab. Struktura e sipërfaqes dhe toka e papërdorur në ha për vitin 2010

Qarku Sip përgj. Toke arë Pemëfrutore Vreshta PyjeLivadhekullota

Tokë epapëdorur

dibër 66189 10328 742 43 34193 12899 7964në % 35 49 74 33 30 39 44

Në rrethin e Dibrës blegtoria është shumë e rëndësishme dhe ka qenë gjithnjë baza e ekonomisëbujqësore. Numri i krerëve të bagëtisë në vitin 2003, në këtë rreth ka qenë 17.266 krerë gjedhë,53.010 krerë të leshta dhe çdo banori të Dibrës i takon rreth 422 litra qumësht e 47 kg mish ne vit.

Tab. Prodhimet blegtorale per vitin 2010

PRODHIMET SASIA NE TONQumesht 30240Mish 3200Veze 19000

Mjalt 76Lesh 90

Industria në këtë rreth ka qenë gjithmonë një degë e dytë. Pas viteve ’90 u shkatërruan edhe atopak objekte industrial që ekzistonin. Tani po vihet re një mëkëmbje e vogël e kësaj degë në drejtimtë industrisë ushqimore, prodhimit të miellit, të pijeve të ndryshme, përpunimit të produktevebujqësore e blektorale si dhe ajo e lëndëve të para për ndërtim

Bota shtazore


13/45

faqe 13 nga 45

Larmia dhe pasuria që ka kjo zonë si nëaspektin klimatik, atë të tokave, të florësetj., ka krijuar kushte shumë tëfavorshme për zhvillimin e një boteshtazore shumë të larmishme. Këtë gjë edëshmon ekzistenca e shumë llojeve të

veçanta sipas karakterit të habitatit. Botashtazore është shtrirë në gjithë teritorinsi në atë të shkurreve, të pyjeve tëdushkut, të ahut, e në lartësinë ekullotave alpine dhe të pak habitateveujore.Në habitatet e dushkut, habitat ky që në20 vitet e fundit vërehet një rimëkëmbjedhe rigjenerim i plotë i tij, në të gjithavlerat e biodiversitetit, ka gjetur kushtezhvillimi dhe jetese shumë lloje tëkafshëve të egra si: lepuri, thëllënxa e

malit, derri i egër, ujku, dhelpra, etj.Në habitatet e pyjeve të ahut dhe tëpishës, që janë më të dëmtuara vitet efundit dhe që vërehet një dëmtim iekosistemeve dhe i faktorëve tëbiodiversitetit në tërësi, gjejmë një numërmë të vogël të kafshëve të egra që jetojnë në këto zona si ariu, ujku,shqiponja, rrëqebulli, dhia e egër,kaprolli, etj.Në habitatet e ujrave të kthjellta dhe tëftohta të këtyre lumenjve takohet trofta eegër dhe disa lloje të tjera peshqishautokton që e bën këtë zonë tëdallueshme nga zonat e tjera të vendit. Egjithë kjo, pasuri e botës shtazore dheme vlera të veçanta ofron kushte përzhvillimin e turizmit malor, familjar,sportiv, ekologjik, çlodhës, etj.

Bimët mjekësore

Në rrethin e Dibrës vlerë të madhe për ekonominë e komunitetit kanë edhe shfrytëzimi i burimevenatyrore (bimëve mjekësore), të cilat kanë një përhapje të gjerë në shumë zona të këtij rajoni. Ndërkëto bimë me vlera të mëdha mjekësore mund të përmendim: dëllinja e zezë ( Juniperus nigra ),dëllinja e kuqe ( Juniperus ohycedrus ), lulkuqja (Papaver rhoeas ), sherebela, qershia e egër, trumza,trëndafili i egër (Rosa kanina ), mullaga (Malva sulvestris ), salepi (Orchis mascula ), hithra (Urticadioica ), kamomili (Chamomilla recutita ), blini, çaji i malit (Sideritis roeseri ), murrizi (Crataegusmonogyna ), etj., të cilat mblidhen nga banorët e grumbullohen nga subjektet të licensuara të rrethit.Më pas dërgohen sipas destinacionit për eksport. Theksojmë se ky potencial burimesh natyrorendikon ndjeshëm në rritjen e të ardhurave e mirëqenies të banorëve në zonat rurale, si dhe kanëndikim në uljen e varfërisë dhe papunësisë.


14/45

faqe 14 nga 45

Në rrethin e Dibrës, duke qenë që kushtet e mjedisit si dhe pozicioni gjeografik janë të përshtatshëmpër rritjen dhe zhvillimin e shumë llojeve me vlerë, duhet që të jetë në qendër të vëmendjes njëpërkujdesje ndaj rregullave dhe kritereve të vjeljes e grumbullimit të këtyre pasurive natyrore, meqëllim menaxhimin e qëndrueshem të tyre.

ErozioniFenomeni i erozionit është prezent për vetë pozicionin gjeografik dhe shtrirjen vertikale të teritorit tërrethit. Kjo dukuri vërehet kryesisht në tokat e ish kooperativave bujqësore apo siç quhen sot toka tëabandonuara. Këto terene, duke qenë që nuk janë trajtuar dhe kujdesur për to, në këto 20 vitet efundit, janë bërë objekt i gërryerjes dhe i zhvillimit të fenomenit të erozionit në to. Këto lloj tokash janë karakteristike në shpatet e pjerrta të dy vargmaleve që përkufizojnë rrethin e Dibrës. Deri nëvitet ’90 fenomeni i erozionit ishte i përhapur kryesisht në pyjet e dushkut, pasi këto pyje ish objekt idegradimit dhe shkatërimit. Pas viteve’90 ky fenomen filloi të zvoglohet në këto territore, në sajë tëpërkujdesjes së komuniteteve lokale, për pyjet pranë fshatrave. Gjithashtu, sot vërehet dukuria eerozionit në shpatet e përrenjve, kjo dhe për mungesën e investimeve në ndërtimin e vepravehidroteknike, siç janë pritat me mur guri, pritave me tel gabion, panelave horizontale, etj., dukuri, ecila më e theksuar vërehet në përroin e Peshkopisë, burimet e të cilit e kanë origjinën nga lartësitë emëdha të fshatrave Cerjan e Rabdisht, si dhe në përrenjtë e Gramës e Veleshicës, të cilëtdepozitojnë sasi të mëdha materiali në tokat bujqësore të bregut të lumit Drin i Zi. Identifikimi ikëtyre faktorëve për të ardhmen detyron marrjen e masave për parandalimin e këtij fenomeni. Nënjë analizë të faktorëve të tjerë që mund të përmendim janë:

• Ndërhyrjet pa kriter në pyje që kanë çuar në pakësimin ose zhdukjen e bimësisë së lartë nëfaqet e shpateve të maleve e luginave, kanë ndikuar në rritjen e këtij fenomeni.

• Prishja apo dëmtimi i pritave dhe për rrjedhojë, rritja e shpejtësisë të ujrave të përrenjvemalore. Kjo ka bërë që në fshatin Katundi i Ri, Zbinec, Zall-Dardhë, Lugje, etj., lumi i Drinit tëZi dhe këto përrenj malorë të rrezikojnë shumë shtëpi banimi e toka bujqësore, dëmtim tërrugëve rurale, etj.

• Ndërhyrjet në ngushtimin e shtretërve të përrenjve, ndërtimin e objekteve në afërsi të tyreshtojnë rreziqet nga përrenjtë.

• Ndryshimi i kushteve të klimës të shoqëruara me ndryshime të shpeshta atmosferike, tëmikroklimës.

• Ndryshimi i florës në brigjet e lumit, shkretëtirizimi i brigjeve.• Ndërhyrjet e njeriut në natyrë nga prerjet dhe zhdukja e bimësisë tradicionale.• Shfrytëzimi pa kriter i inerteve në shtratin e këtij lumi.

Për sistemimin e lumit Drin i Zi dhe përrenjtë malorë të këtij rrethi, janë ndërtuar një seri pritash dheargjinaturash përgjatë rrjedhës së tyre si në përrenjtë e rrëmbyeshëm të Gjelagjoshit, Gramës,Luznisë, Zall Sinës, etj. Janë ndërmarrë projekte dhe janë ndërtuar prita të reja por shpesh ato nukkanë qenë efikase.

1.2 AKTIVITETI NJERËZOR

Shfrytëzimi i inerteve


15/45

faqe 15 nga 45

Nga vrojtimet tona dhe materialet e grumbulluara mund të themi se, inertet në lumin Drin i Zi si dheshtretërit e përrenjve janë shfrytëzuar pa asnjë lloj kriteri, në shumë raste pa licensa të rregulla tështetit. Edhe në ditët e sotme vazhdon shfrytëzimi i tyre si në zonën e Fushë-Cidhnës, Muhurrit,Luznisë, Përgjegjëve, Podgorcës, etj., objekte shfrytëzimi që lidhen me aluvionet e shtratit të lumitDrini i Zi, si dhe në shtretërit e përrenjeve të Veleshicës, Gramës, Gjelagjoshtit, Llixhave, Melanit,Pesjakës etj., duke marrë prej tyre sasi të konsiderueshme inertesh (proluvionesh) në një kohë kur

nevojat për materiale inerte duhen siguruar nga gurorët.Sot aktualisht në qarkun e Dibrës kemi 6 impiante për përpunimin dhe prodhimin e inerteve, ku nëluginën e lumit Drin i Zi kemi 3 impiante, të cilat janë ngritur në Muhurr e Vajmëdhej. Gjithashtu,shfrytëzim inertesh, pa përpunim, kryhet edhe në Fush-Cidhën, Katundi i Ri, shelgu i Brezhdanit,Podgorcë dhe përroin e Përgjegjës. Materiali që shfrytëzohet është kryesisht proluvial. Të gjithë epikat e shfrytëzimit të inerteve në lumin Drin preken nga zbatimi i projektit, por ato janë të pa-licensuara nga organet kompetente dhe punojnë në mënyrë ilegale.

Mbetjet urbane

Që në fillim nënvizojmë se problemi i mbetjeve urbane të qytetit të Peshkopisë është zgjidhurprovizorisht në vitin 2002. Për caktimin e vend depozitës së mbetjeve urbane të qytetit ubashkëpunua me SNV-në dhe nga granti i qeverisë Daneze u investua në zbatimin e projektit përndërtimin e vend-depozitimit të këtyre mbetjeve, në një vend të përshtatshëm, që ndodhet në pjesënJug-lindore të qytetit, pa rreziqe gjeologjike etj., për një periudhe mbi 25-vjeçare. Ajo ç’ka ështëshqetësuese në këtë vend-depozite ka të bëjë me djegien e mbetjeve duke çliruar gazra tëdëmshme për shëndetin e popullatës, në vend që atë të mbulohen sipas teknologjisë se përcaktuar.

Për të eliminuar ndotjet e mjedisit, ka ardhur koha për të ndërmarrë studime të tilla edhe përqendra të tjera më të vogla si Maqellara, Muhurri, Kastrioti, Tomin, Melani etj.

Turizmi

Rajoni i Dibrës shtrihet në lindje të Shqiperise në një terren përgjithësisht të thyer malor, por ikombinuar në të ashtuquajturën zonë e ulët që fillon nga lumi Drin i zi dhe sa vjen e lartësohet nëpllaja, kodra dhe male të thepisura deri në kufi me Republikën e Maqedonisë.

Vargmalet e Korabit, malit më të lartë në Shqipëri kanë një bukuri të rrallë. Ato mbajnë mi supekreshta malesh të përbëra nga guri gëlqerorë dhe formacione gipsi, të veshura me bimësi barishtoretë kullotave alpine të llojeve të shumta e që formojnë një tapet të gjelbër në periudhen pranverë-verë. Lulet e shumta shumëngjyrëshe, burimet ujore të karaktereve ujvara, liqene natyrale, drurëtpyjor të llojeve fletore dhe halore, të cilat vetullojnë këto zona alpine shfaqin një pamje të shkëlqyerpejsazhore për banorët vendas dhe vizitorët.

Shumë zona të tilla si Kalaja e Dodës me Korabin madhështor e livadhet alpine, zona e Gramës mekullotat alpine, liqenet natyrale të tipit karstik, liqeni artificial në qendër të saj i shoqëruar me drurëtpyjor të bredhit e pishës janë më të vërtetë perla të rajonit tonë.Por, jo më pas tyre qëndron Lura e cila është një perlë e tipit alpin me pyje të shumta të llojevehalore, me fshatrat e saj të vendosura në pllaja e lugina, me shtatë liqenet natyrale të tipit karstik, tëcilët janë një çfaqje e rrallë e bukurisë.

Fusha e Pelave me një siprfaqe 50 hektarë është e rrethuar kudo me bredh e pishë dhe paraqet njëpamje vërtet mahnitëse ku sipas dëshmive të të moshuarëve, në kohë të hershme organizoheshingara me kuaj gjatë periudhës së verës dhe ndaj quhet edhe “Fusha e Pelave”. Pamje të tilla shumë


16/45

faqe 16 nga 45

të bukura mbajnë në vetvete edhe zonat e Ilnices (Hinoska) dhe bjeshka e Pocestit me ujvarën e sajfantastike.Këto vlera pejzazhike që mbartin zona të caktuara të rajonit bëhen edhe me interesante kurnjëharazi shpalosen edhe historitë e banorëve vendas, simbioza e tyre me pyllin, kullotën, blëgtorinë.

Turizmi në Peshkopi është në hapat e para të zhvillimit të tij. Shtrirja e qytetit në afërsi të malit më të

lartë të Shqipërisë, malit të Korabit me lartësi 2.751 m bën që Peshkopia të jetë e preferuarsidomos nga të huajt, duke qenë se ofron lehtësirat e nevojshme për një vizitë në rrethinat e saj. Nëvitet e fundit ka një interes në rritje për të vizituar qytetin e Peshkopisë dhe disa nga zonat afër sajsidomos nga të huajt. Kanë filluar përpjekjet e para në organizimin e agjensive turistike. Në Peshkopiaktualisht është agjensia “Korabi track and tours” që ofron informacion dhe shërbime për grupeturistësh shqiptarë dhe të huaj.

Një pasuri e rrallë që ka qyteti i Peshkopisë, është burimi i ujrave termale. Uji është me cilësi shumëtë mirë përsa i përket kurimit të disa lloj sëmundejeve. Shumë qytetare nga gjithë Dibra, por edhenga disa rrethe të tjera të vendit, vijnë çdo vit në Peshkopi për të qëndruar 10 – 15 ditë për të bërëbanja në llixhat e Peshkopisë. Numri i tyre shkon deri në 6.000, ku midis tyre mbi 500 janë të ardhurnga jashtë Shqipërisë, kryesisht nga Maqedonia. Ky lloj turizmi, i quajtur turizëm kurativ është një

mundësi e mirë për bashkinë dhe vetë qytetarët për të rritur të ardhurat lokale. Burimi i ujravetermale i ka dhënë emrin edhe lagjes ku ndodhet. Bazuar në këtë situatë dhe në interesin në rritjepër turizmin kurativ. Bashkia e ka në prioritetet e saj rivitalizimin e kësaj lagjeje, që do të ndikontendjeshëm në rritjen e numrit të turistëve. Si fazë e parë e projektit është rikonstruksioni i rrugëskryesore dhe legalizimi i gjithë ndërtimeve pa leje të kësaj lagjeje.

Turizmi rural Rrethi i Dibrës dallohet për një potencial të madh natyror e turistik, ende të pashfrytëzuar, që lidhet metrashëgimninë e madhe historike e kulturore dhe me mundësitë që krijojnë masivet pyjore dhemonumentet natyrore për vizitorë vendas e të huaj. Shfrytëzimi i këtij potenciali turistik është një ngaburimet kryesore të zhvillimit ekonomik e shoqëror të rrethit.

Mbrojtja, zhvillimi dhe shfrytëzimi i këtyre vlerave nëpërmjet një masterplani që integron të gjitha këtokomponente dhe një sistemi informacioni rajonal, konsiderohen si hapa të domosdoshëm që duhenndërmarrë nga strukturat qendrore e lokale.

Në fushën e turizmit mund të përmendim Parkun Kombëtar të Lurës i cili ndodhet në lartësinë 1.580 mmbi nivelin e detit dhe karakterizohet nga bukurite natyrore të pyjeve të lartë, kullotave alpine dhe 14liqeneve akullnajore. Shtrihet në faqen lindore të masivit Kurora e Lurës dhe ka një sipërfaqe prej 1.180ha, nga e cila 1.100 ha pyje, 50 ha livadhe dhe 30 ha pasqyra e ujit të liqeneve.Liqenet kryesore:

-Liqeni i Madh ka një sipërfaqe 11,8 ha.-Liqeni i Kallabës me sipërfaqe 3,6 ha.-Liqeni i Zi, me sipërfaqe 2,5 ha.-Liqeni i Luleve, me sipërfaqe 1,44 ha.

Flora dhe fauna e këtij parku janë shumë të pasur. Aty gjendet ahu, pisha e zeze, rrobulli, arneni, bredhi,dushku, etj. Dallohet për praninë e gjitarëve të mëdhenj, të një rëndësie kombëtare e ndërkombëtare sirreqebulli, ariu, dhia e egër, kaprolli, zardafi, kunadhja dhe baldosa. Gjithashtu haset shqiponja e malitdhe gjeraqina e shkurtër.Flora, fauna, klima si dhe bukuritë e rralla natyrore e bëjnë këtë park mjaft tërheqës për turizmin malor.Gjatë periudhës së verës, shfrytëzohet për turizëm ditor shtrati i lumit Drin në të dy anët e tij si në Fush-Alie, Vajmdhej, Muhurr, Rrethkalë, Ushtelenxë, Katundi i Ri, Gradec, Ura e Topojanit, Potgorc, etj.Gjithashtu, në qarkun e Dibrës, kryesisht në rrethin e Dibrës, ekzistojnë disa monumente natyrore egjeomonumente që risin vlerat turistike të rajonit të këtij rrethi .


17/45

faqe 17 nga 45

Më poshtë po japim listën e plotë të monumenteve të natyrës të miratuara me V.K.M. me nr.276dt.20.12.2002

1. Hartina e Lurës2. Rrobulli i Lurës3. Pisha e Bllicës

4. Rrapi i Kërcishtit5. Rrapi i Cidhnës (plepi i Cidhnës)6. Ahu i Bllicës7. Lisi i Kabës8. Lisi i Dobit9. Vakufi i Cangës10. Vakufi i Sinës së Epermë11. Baroviku i Begjunecit12. Karsti i Malit të Bardhë13. Pasqyra e Gramës14. Gropa e Panairit15. Bjeshka e Zonjave

16. Gryka e Setës17. Shpella e Gurit të Kuq –Muhurr

18. Shpella e Rusit –Gryk Nok19. Shpella e Qytezës – Bellovë20. Shpella e Akullit-Bulac21. Shllinasi (në rrjedhën e sipërme të përroit të Gramës)22. Gryka e Madhe (Lurë)23. Guri i Kërcinit24. Krasta e Pocestit25. Rafshi i Korabit26. Morenat e Fush-Lurës27. Cirku i Kunorës së Lurës28. Kodra e Parëve – Bllicë29. Fusha e Perlave – Lurë30. Liqeni i Luleve – Lurë31. Liqeni i Zi – Lurë32. Liqeni i Madh –Lurë33. Liqenet e Kacnisë34. Liqeni i Zi –Mbitejës35. Burimi termomineral i llixhave – Peshkopi36. Burimi dhe shpella e Sopranikës (Cidhna e Poshtëme)37. Burimet e Bellovës38. Burimi i Kërcinit39. Burimi i ujit të ftohtë Vleshë40. Ujëvara e Pocestës Maqellarë41. Kroi i Mbretit –Sorokol


18/45


19/45

faqe 19 nga 45

Në Peshkopi ndjekin shkollën me kohë të shkurtuar (korespondencë) 586 nxënës nga të cilët 225 janë femra. Numri i nxënësve për një klasë është mesatarisht 40,3 krahasuar me 30,2 që ështëmesatarja në shkallë vendi. Në shkollat 9-vjeçare mësimi bëhet me dy turne për shkak të mungesëssë mjediseve. Numri i nxënësve shtohet çdo vit si rezultat i kërkesës në rritje nga nxënësit efshatrave rreth Peshkopisë. Shkollat e qytetit kanë qenë dhe vazhdojnë të jenë prioritet i bashkisë.Nga investimet e bëra të gjithë godinat e shkollave janë në gjendje shumë të mirë dhe përmirësimet janë në vazhdim. Si nevojë del ndërtimi i shkollave të reja për të mbuluar numrin e madh tënxënësve.

Në lidhje me kuadrin mësimor ka mangësi përsa i takon përgatitjes së mësuesve. Për shkak tëlëvizjeve të popullsisë shumë mësues janë larguar nga Peshkopia, gjithashtu një pjesë e tyrepreferojnë të punojnë në profesione të tjera. Aktualisht numri i mësuesve në bashkinë e Peshkopisëështë si më poshtë:

Tab.

Kategoria e arsimit Totali mësues) Femra MeshkujArsimi parashkollor 36 36 0Arsimi 9- vjeçar 136 95 37Arsimi I mesëm 72 27 45Totali 240 158 82

2.3 Shëndetësia

Në bashkinë e Peshkopisë gjendet spitali rajonal i përqendruar në tre godina ku kurohen të sëmurë jo vetëm nga qyteti i Peshkopisë por edhe nga komunat rreth e rotull. Numri i shtretërve është 295gjithsej. Në qytet sipas lagjeve ndodhen edhe 5 qendra shendetesore. Numri i mjekeve qe sherbejnene qendrat shendetesore eshte 6 dhe numri i infermiereve eshte 31. Te gjitha qendrat shendetesore jane ndertuar te reja gjate viteve 2002 – 2005.


20/45

faqe 20 nga 45

2.4 Kultura, sporti dhe mjediset argëtuese

Ashtu si në pjeset e tjera të Shqipërisë, migracioni nga zona rurale në drejtim të qytetit ka ndikuargjithashtu në jetën e komunitetit të Peshkopisë. Lëvizjet e pakontrolluara të njerëzve patën një kostoedhe për mjedisin urban. Peshkopia ka qenë njohur si një qytet shumë i pastër me pemë dekorative

dhe me mjedise të gjelbëruara. Peshkopia e njohur si qyteti i blireve ka të vendosur nëbulevardin e saj kryesor Pallatin e ri të Kulturës të ndërtuarnë vitin 2002, mjedis i cili ofron shumë mundësi përqytetarët e Peshkopisë për të organizuar aktivitete tëndryshme. Pranë këtij pallati ushtron aktivitetin e saj edheDrejtoria e Qendrës Kulturore. Kjo drejtori ka nëadministrimin e saj Teatrin, Ansamblin, Muzeun dheEstradën. Një nga aktivitetet kulturore më të rëndësishmeqë tashmë është kthyer në një traditë është festivali “OdaDibrane”. Gjatë ditëve të festivalit qyteti kthehet në njëmjedis festiv dhe shumë artistë jo vetëm nga Shqipëria,por edhe nga vendet e rajonit të Ballkanit vizitojnë

Peshkopinë . Pjesë e jetës kulturore është edhe festivali i fëmijëve që organizohet çdo vit nga qendrakulturore e fëmijëve. Këtë vit (2010) është organizuar edicioni i 35 i këtij festivali me krijimet ekompozitoreve dibranë.Biblioteka e qytetit, mjaft e pasur me libra si për fëmijë, ashtuedhe për të rritur është e vendosur tek Pallati i Kulturës. Salla eleximit akoma e paplotësuar siç duhet ofron një mundësishumë të mirë për marrjen e informacionit nga të gjithëqytetarët e interesuar.

Pjesë e rëndësishme në jetën e qytetit tonë është edhe muzeui qytetit, i cili nisur nga pasuria e materialeve dhe dokumenteveqë posedon ka ngjallur interes jo vetëm të dibranëve, por edhetë vizitorëve të huaj. Këtë vit muzeu është në ri-konstruksionme qëllim krijimin e një mjedisi sa më funksional.

Pjesë e dekorit të qytetit është edhe Pallati i Sportit që nuk ka përfunduar akoma. Qytetarët ePeshkopisë janë shumë të interesuar dhe dashamirës për sportin dhe kjo është edhe arsyeja pse atae konsiderojnë përfundimin e këtij Pallati si një nga 5 prioritetet kryesore të bashkisë. Edhe stadiumii qytetit është në gjendje jo të mirë dhe ka nevojë për një rikonstruksion. Jeta sportive në qytet ështëmë shume e përqendruar tek moshat e reja më qëllim stimulimin e talenteve të reja. Për të gjallëruarsportin në Peshkopi dhe veçanerisht futbollin është krijuar Bordi i Biznesmenëve “Miqtë e Korabit”për të ndihmuar bashkinë dhe klubin e sportit në rritjen e mbështetjes për sportin në Peshkopi.Interesi i banorëve të Peshkopisë për sportin tregohet edhe nga rezultatet e arritura deri tani.

Skuadra jonë e futbollit “Korabi” luan në kategorinë e dytë në kampionatin kombëtar, ndërsa nëvolejboll për femra të moshave të reja dhe për te rritura Peshkopia është në kategorinë e parë. Njëtraditë të veçantë ka sporti i mundjes së lirë në Peshkopi, në të cilin mundësit dibranë janë nderuarme medalje të ndryshme në aktivitetet kombëtare,

2.5 Mjedisi ekonomik


21/45

faqe 21 nga 45

Gjendja e përgjithshmeBanorët e Peshkopisë po kalojnë një periudhë të vështirë për shkak të situatës së varfër ekonomike.Numrin më të madh të të punësuarve e zënë të punësuarit në arsim, shëndetësi si dhe nëinstitucionet shtetërore. Qytetarët punojnë kryesisht në bujqësi, në ndërmarrje të vogla si dheofrojnë shërbime të ndryshme. Përveç kësaj tregtia është një mënyrë tjetër për të mbijetuar. Nuk kapunë të mjaftueshme për të gjithë banorët e Peshkopisë. Shkalla e papunësisë është relativisht e

lartë rreth 40%. 132 familje kanë të ardhura nën minimumin jetik. Një burim kryesor i të ardhura janë paratë që sjellin emigrantët. Numri i tyre varion sipas sezonit, sepse shumica e tyre janë padokumentet përkatëse.

Biznesi lokalNë qytetin e Peshkopisë ushtrojnë aktivitetin e tyre rreth 505 biznese, të cilët janë të përqendruarkryesisht në ofrimin e shërbimeve të ndryshme, në aktivitet tregtar dhe në prodhim. Bazuar nësituaten aktuale ndarja e biznesit të vogël në bashki është si më poshtë:

• Shërbime të ndryshme 256 njësi• Tregëti 227 njësi• Aktivitet prodhues 22 njësi

Numri i të punësuarve në biznesin lokal është 600 vetë. Tendenca e viteve të fundit është drejt

akivitetit tregtar.Ndërmarrjet ekonomikeE vetmja ndërmarrje ekonomike shtetërore që ushtron aktivitetin e saj në bashkinë e Peshkopisëështë ndërmarja e llixhave, e cila është një ndërmarrje me vetëfinancim. Ndërmarrja menaxhohetnga bordi drejtues prej 5 vetësh. Aktiviteti i saj është ofrimi i shërbimeve shëndetësore – kurativepër personat me sëmundje të ndryshme që dëshirojnë të përdorin burimin e ujin termal. Ndërmarrjaaktualisht ka 35 punonjës, numër në të cilin përfshihen edhe personeli mjekësor dhe aimirëmbajtes. Godina është në kushte të mira dhe në të janë të vendosur 100 shtretër për pacientët.Të ardhurat vjetore të kësaj ndërmarjeje janë rreth 25 – 30 milion lekë në vit. Gati 10 % e kësaj vlerei kalon bashkisë në formën e taksave të ndryshme. Bashkia ka në funksionin e saj, emërimin edrejtorit të ndërmarjes.

Uji i pijshëmQyteti i Peshkopisë dhe disa komuna rreth e rrotull furnizohen me ujë të pijshëm nga uji i marrë nëburimet e malit të Korabit. Ndërmarrja e ujësjellës kanalizimeve menaxhon plotësisht shërbimin efurnizimit me ujë të pijshëm. Megjithatë bazuar në ecurinë e procesit të decentralizimit mendohet seky shërbim do të kalojë tek bashkia deri në fund të 2006. Aktualisht banorët e Peshkopisë marrinujë tre herë në ditë me rreth 4 orë kohë në verë dhe me 8 – 10 orë kohë në dimër. Cilësia e ujit tëKorabit është shumë e mirë por sasia është e pamjaftueshme për të plotësuar nevojat e qytetarëve,numri i të cilëve ka një tendencë në rritje.

Kanalizimet e ujrave të përdoruraRrjeti i kanalizimeve është shumë i vjetëruar dhe me kapacitet më të vogël se sa është nevoja ebanorëve të Peshkopisë. Mirëmbajtja e rrjetit bëhet nga vetë bashkia nëpërmjet një brigadepunëtorësh. Është shumë pozitive fakti që sistemi i kanalizimeve është duke u rikonstruktuarplotësisht, pasi është pjesë e projektit të ujit të pijshëm. Pas zbatimit të plotë të projektit mendohetse rrjeti i kanalizimeve për ujrat e përdorura do të zëvëndësojë plotësisht rrjetin e vjetër dhe tëamortizuar.

PastrimiShërbimi i pastrimit realizohet nga vetë Bashkia nëpërmjet një brigade që është në varësi të vetëBashkisë. Në përgjithesi mund të thuhet se pastrimi i qytetit ka ardhur duke u përmiresuar nga vitinë vit, sidomos pas ndërtimit të fushës së re të mbetjeve.


22/45

faqe 22 nga 45

Rrjeti i rrugëveRruget e qytetit janë në administrimin e vetë bashkisë. Gjatë 5 – 6 viteve të fundit janë bërëpërmiresime të ndjeshme në rrjetin kryesor të rrugëve të Peshkopisë si rezultat i investimeve tëkonsiderueshme të qeverisë shqiptare. Infrastruktura rrugore është konsideruar dhe vazhdon tëkonsiderohet si prioritet për vetë ndikimin që ka gjendja e rrugëve në cilësinë e jetës së një qyteti

dhe veçanërisht në ajrin që thithin banorët.

Vlerësim i burimeve natyroreZona ka bimësi të shumëllojshme e të larmishme ku midis tyre dallohen ekosistemet pyjore tëshkurreve, të dushqeve e të kullotave alpine. Te gjitha këto ekositeme kanë vlera të veçantasidomos në sektorë të caktuar me vlera shkencore dhe turistike. Shumlllojshmëria e florës, dukefilluar nga shkurret mesdhetare e deri tek kullotat alpine, bën të mundur një pasuri për shfrytëzimpër qëllime të ndryshme si ajo blektorale, industria e përpunimit të drurit, turizmi etj. Pasuri tëmadhe përbëjnë edhe llojet e shumta të bimëve mjekësore si dëllinja e zezë, dëllinja e kuqe,

sherebela, qershia e egër, trumza, trëndafili i egër, mëllaga, salepi, hithra, kamomili, blini, caja emalit, etj., që përdoren për shitje nga popullsia e zonës duke marrë përfitime jo të vogla ekonomike .

Vlerësimi dhe bashkërendimi i projekteve e donacioneve për zhvillimin e basNë vitet e fundit në rajonin e rrethit Dibër janë realizuar disa projekte me ndihmën e donatorëve tëndryshëm si: Banka Botërore, USAID, Qendra Rajonale e Mjedisit (REC), Shqipëri, Organizata përZhvillim Ndërkombëtar “NOVIB” Hollandë etj., të cilat kanë kontribuar dhe ndihmuar financiarisht nëzbatimin e disa projekteve, në mbrotje e përmirësim të mjedisit.

Në vitin 2000 me nismën e SNV - Peshkopi dhe mbështetjen e organizatave shoqëirsë civile, ështëhartuar “Strategjia e Mjedisit” për rrethin e Dibrës.

Në rrethin e Dibrës në vitet 2000, ka funksionuar edhe Komiteti i Mbrojtjes së Mjedisit nën drejtimine Prefekturës Dibër dhe me pjesëmarrjen e SNV_Peshkopi dhe OJF_ve mjedisore

Krijimi i këtij organizmi flet për vlerësimin që i bëhet mbrojtjes së mjedisit në Rajonin e Dibrës të cilët janë të vetëdijshëm për rëndësinë që ka mbrojtja e biodiversitetit në pergjithësi.


23/45

faqe 23 nga 45

3. VLERA TË VEÇANTA NATYRORE dhe EKO-TU

A- PRODHIME TË TRADITËS DIBRANE

Rrethi i Dibrës për vetë pozicionin gjeografik me një shtrirje të zonalitetit vertikal nga 450 m deri në2.751 m, si dhe me një klimë mesdhetare kontinentale me temperatura që variojnë nga -17 0 C nëDimër në + 370

Peshkopia ka bërë emër me Mollën që pas viteve 70’. Plantacionet e mollës të variteteve “Starking”,”Gold”, “Belfor”, ”Reneta” shtriheshin nga Maqellara në Sllovë. Në fillim të viteve 90’ shumica ekëtyre plantacioneve u dëmtuan kjo për rrjedhojë të ndryshimit të sistemit. Vitet e fundit vërehet njështim i sipërfaqeve dhe krijim i pemtoreve të reja si me vetë nismën e fermerëve privatë, ashtu dheme donacoinet e ndryshme dhe mbështetjen e dhënë nga shteti. Këto pemtore kanë nisur të hyjnënë prodhim dhe po ndikojnë drejtperdrejtë në rritjen e të ardhurave të fermerëve.

C në Verë dhe me rreth 960 ml shi në vit krijon kushte të favorshme dhe tëpërshtatshme për një shumëllojshmëri dhe larmi mbulese barishtore dhe drusore. Këto kushteklimatike, krijojnë kushte të përshtatëshme rritje dhe zhvillimi për pemet frutore si: Molla, Kumbulla,Qershia, Arra, Gështenja, Dardha, Ftoi, Lajthia, Mani etj.

Qershia është ndër pemët frutore që është e përhapur deri në lartësinë 800m, vitet e fundit vërehetnjë shtim sipërfaqesh të mbjella me qershi, të cilat plotësojnë si kërkesat e tregut të rajonit, ashtudhe në Tiranë apo qytete të tjetra. Qershia e Dibrës është shumë cilësore dhe 2-3 vitet e fundit kafilluar dhe përpunimi (në kushte artizanale) për komposto, reçel etj.


24/45

faqe 24 nga 45

Kumbulla:

Lajthia:

Gjen kushte përhapje e zhvillimi në pjesënmë të madhe të rrethit deri në lartësinë1.000m. Para viteve 90’ gjendej në formëplantacionesh në ish-territoret eNdërmarrjes Bujqësore dhe të disaKooperativave Bujqësore, sot më shumëgjendet në territoret e fermave privatepërreth tokave të bukës, në mejat e arave,si dhe tek- tuk ndonjë plantacion të vogël,nismë e ndonjë fermeri. Ajo që vlen tëpërmendet është prodhimi i rakisë “ hliva “,e cila është shumë e përdorëshme, por dhecilësore dhe e pëlqyeshme.

Lajthia rritet dhe gjendet kudo në këtërreth, në gjendje të egër. Vazhdimisht ështëpërdorur për kullotje, por edhe për frutin esaj me vlera të veçanta ushqyese. Vitet efundit, fermerët kanë paraqitur interes përtë trajtuar këto shkurre të degraduara e përtë marrë të ardhura prej tyre. Keshtu,krahas mbrojtjes së blloqeve të lajthisënatyrore, ato kanë filluar të krijojnë blloqetë reja, të mbjella me lajthi.

Gështenja:

Gështenja : Në përgjithësi ajo kërkon një klimëmalore dhe gjen një zhvillim më të mirë në tokatë trasha e të shkrifta. Mbillet kryesisht përvlerat që ka fruti. Në rrethin tonë më epërhapur ndodhet kryesisht në pjesën lindoretë rrethit. Është frut i kërkuar dhe i pëlqyer nga

konsumatorët. Grumbujt me gështenjë nuk janë dëmtuar, janë në prodhim dhe përbëjnënjë bazë të ardhurash për fermerët që iposedojnë.


25/45

faqe 25 nga 45

Arra

Rrethi i Dibrës ka kushte të favorëshmeekologjike për të rritur e kultivuar arrën .Është e përhapur në pjesën më të madhetë territorit të rrethit deri në lartësinë 800m, kryesisht në anën perëndimore tërrethit. Pëlqen terrene të ajrosura, tëthella, jo acide, të freskta, por jo tëlagështa. Gjendet në vende të ndriçuaradhe me rezerva ujore të bollshme.Kultivohet për vlera të mëdha të frutit, poredhe për drurin me bukuri të rrallë nëprodhimin e mobiljeve.

Fruti ka shumë vlera ushqyese, i pasur mevitamina A,B, C dhe 50-60% yndyrë. Ështëndër frutat më të kërkuara në prodhimin eëmbëlsirave. Plotëson kryesisht kërkesat etregut vendas.

Gjithashtu kushte rritje dhe zhvillimi gjejnë Perimet dhe Patatja.

Patatja : Është ndër produktet bujqësore që ka gjetur gjerësisht kushte rritje dhe zhvillimi në rrethintonë kryesisht në lartësitë mbi 700m. Janë me emër patatet e Cerjanit, Zimurit, Rabdishtit, Zagradite Bellovës për shijen, aromën, ëmbëlsinë e vlerat ushqyese. Plotësojnë tërësisht nevojat e rrethit sidhe një pjesë të nevojave për Tiranën, Durrësin e rrethet e tjera të vendit.

Meqenëse rrethi siç thamë shtrihet deri në lartësinë 2.751m (Mali i Korabit), kemi një potencial tëmadh kullosor (Kullota verore) me një larmi flore barishtore gjë e cila mundëson mbarështimin e njënumri të madh blektorie si të imta ashtu dhe gjeth.

Mishi i bagëtive të Dibrës : Ka shije dhe aromë, kjo dedikuar kushteve të mjedisit si: kullotës me njëflorë të pasur dhe të shumëllojshme, ujit etj. Falë këtyre cilësive ka kërkesa të larta jo vetëm nëtregun e qytetit por dhe në Tiranë apo rrethe të tjera të vendit.

Këto cilësi vërehen si në bagëtite e imta ashtu dhe në gjedh. Për cilësi të veçanta përmendet dhia eBulacit dhe delja rud e Lumës. Vlen të përmendet dhe kërkesa e lartë për “ Pastërmanë “ apo e

thënë ndryshe “mishi i krypur” i cili përdoret gjerësisht në rreth kryesisht në periudhën e dimrit.


26/45

faqe 26 nga 45

Cilësia e lartë e kësaj flore ka bërë që të kemiprodhime blektorale me emër si Djathi ibjeshkëve të Korabit, Lumës, Gramës dheHinoskës për vetë cilësitë e larta që ka meshumëllojshmërinë, shijen dhe aromën, është

shumë i kërkuar si në tregun vendas ashtu dhepër eksport. Më shumë i përmendur dhe mevlera të larta përmendet djathi i dhisë Bulac,djathi i deles së Lumës etj. Me arritjen estandarteve në cilësi dhe ambalazhim ka gjeturtreg shitje deri në Turqi.

Me të njëjtën cilësi dhe kërkesë janë dhequmështi, gjalpi dhe gjiza, të cilat janë shumë tëvlerësuara dhe të kërkuara si brenda rrethitashtu dhe jashtë tij .


27/45

faqe 27 nga 45

B- KORABI –PASURI BIOLOGJIKE ME E MADHE E RAJONIT, PROPOMBROJTUR

Mali i Korabit prej nga ka marrë emrin zona e propozuar për tu shpall Park Kombëtar është maja më

e lartë e Shqipërisë 2751m mbi nivelin e detit. Vendndodhja gjeografike e tij shtrihet në Veri-lindje tërrethit të Dibrës, në kufirin lindor shtetëror që ndan Shqipërinë me Maqedoninë. Ky territorkarakterizohet nga një shumëllojshmëri formash të relievit të shoqëruara me formacione të mëdhashkëmbore, pjesa më interesante e të cilave janë formacionet e gipsit mbi të cilët është instaluarbimësia pyjore në kushte relativisht të vështira, duke krijuar në këtë mënyrë një ansambëlmagjepsës natyror me efekte të mëdha panoramike

MJEDISI EKOLOGJIK.

1. Pozicioni gjegrafik, kufizimet .

Pjesa e marrë në studim përfshin një pjesë të teritorit jug-lindor të rrethit të Kukësit, që kufizohet mekufirin shtetëror të Republikës së Kosovës, duke zbritur më në jug përgjatë kufirit lindor tëRepublikës së Shqipërisë me atë të Maqedonisë, vazhdon me vargmalet e Deshatit deri në pikënkufitare të Bllatës.

2.Kushtet klimatike.

Klima përbën një nga elementët më të rëndësishëm në instalimin, përhapjen dhe zhvillimin ebimësisë. Kjo zonë karakterizohet nga një klimë e ashpër malore, me temperaturë mesatare vjetore20,6 0C. Temperaturat minimale absolute variojnë nga –10 deri –15 0C në raste të rralla deri në –30 0C, ndërsa maksimalet absolute variojnë nga 34 deri në 36 0C. Periudha me shtresë dëbore zgjat60 deri në 90 ditë. Sasia e reshjeve arrin deri në 760mm, pjesa më e madhe e të cilave në


28/45

faqe 28 nga 45

periudhen e dimrit është në formën e reshjeve të dëborës. Përsa i përket regjimit të erëravembizotërojnë ato të veriut me shpejtësi nga 15m/s dhe rrallë deri ne 30m/s.

3.Morfologjia e terrenit, relievi, lartësia mbi nivelin e detit, kundrejtimi.pjerrësia etj.

Sipërfaqja e propozuar për të qenë Zonë e Mbrojtur paraqet një larmi formash të terrenit me shpate

të thepisura, lugina dhe hone të thella, me fomacione gipsesh të dala në sipërfaqe si edherrafshnalta të vogla të pasura me bimësi barishtore e bimë shumëngjyrëshe, në trajtën e bjeshkëve.Lartësia minimale është 850m mbi nivelin e detit dhe ajo maksimale 2751m (maja e Korabit). Njëkonfiguracion i tille i relievit mundëson zhvillimin e turizmit elitar malor dhe alpin. Për këtë do tëishte i domosdoshëm zhvillimi i infrastrukturës së nevojshme si pjesë integrale e një plani tëpërgjithshëm menaxhimi pas shpalljes si zonë e mbrojtur.

4. Flora dhe Fauna.

4.1. Bimësia Pyjore

Variacioni i madh i këtij territori përsa i përket lartësisë mbi nivelin e detit ka bërë të mundurinstalimin e një bimësie të pasur pyjore.

Në të hasen zonat fitoklimatike të ahut (fagetum), të hormoqit (picetum) dhe zona e kullotave alpine(alpinetum), në kufirin e sipërm të vegjetacionit. Në këtë zonë gjenden llojet kryesore në arealin etyre të përhapjes në kushte të përshtatshme klimatike dhe tokësore zhvillimi si ahu ( Fagus

sylvatica ), bredhi i bardhë ( Abies alba ), pisha e zezë (Pinus nigra ), rrobulli (Pinus heldreichi ), arneni(Pinus peuce ), vërriu i zi ( Alnus glutinos a), lajthia (Corilus avellana ), akacia (Robinia pseudoacacia ).Llojet kryesore që cituam më sipër janë të shoqëruara edhe me nënpyll me llojet e tjerë si murrizi(Crataegus monogina ), dëllinja ( Juniperus oxycedrus ), thana (Cornus mas ) etj. Përveç llojeve tëmësipërme në kushte natyrale gjendet i përhapur tisi ( Taxus bacata ) dhe mështekna ( Betulapendula ), e cila krahas formës natyrale është e instaluar edhe në rrugë artificiale nëpërmjetpyllëzimeve.

4.1.2 Bimësia barishtore dhe bimët mjekësore.

Në këtë zonë janë të përhapura një numër i madh bimësh mjekësore dhe barishtore të tilla si:dëllinja e zezë ( Juniperus communis ), dëllinja e kuqe ( Juniperus

oxycedrus ), molla e egër (Malus communis ), murrizi njëbërthamësh (Crataegus monogina ), shtogu izi (Sambucus nigr a), trëndafili i egër (Rosa canina ), drunakuqi ( Arbutus andrachnea ), mjedra (Rubusideus ), qershigla (Vasinium myrtillus ) etj.

Lloje barishtore me vlera të mëdha mjekësore mjaft të kërkuara nga tregu i jashtëm i industrisëfarmaceutike si aguliçe (Primula officinalis ), trumzë (Saturea Montana ), shpendër (Helledorumodorus ), luleshtrydhe (Fragaria vesca ), lulebasani (Hipericum perforatum ), netull (Verbascum),lulëkuqe (Papaver rhoeas ), hithra (Urtica dioica ), qumështorja (Taraxum officinalis ) etj.

Përveç bimëve mjekësore në këtë territor gjendet një numër i madh bimësh barishtore me vlera tëmëdha ushqyese për blegtorinë.


29/45

faqe 29 nga 45

4.2 Fauna

Prania e larmishme e formacioneve pyjore është e lidhur edhe me egzistencën e llojeve të ndryshmetë faunës së egër, gjitarëve si ariu i murrmë ( Ursus arctos ), derri i egër (Sus scrofa ), ujku (Canislupus ), kaprolli (Capreolus capreolus ), dhia e egër (Rupicapra rupicapra ), shpendëve si shqiponja( Aquila chrysaetos ), thëllënxa e malit ( Alectoris graeca ), gjeli i egër (Tetrao urogallus ), skifteri (Falconaumanni ), bufi (Bubo bubo ), qukapiku (Dryocopus martius ), mëllenja (Turdus merula ) etj.

5. Hidrografia

5.1.Hidrologjia

Rrjeti hidrologjik i zonës që po përshkruajmë është i dendur dhe karakterizohet nga përrenj tëmëdhenj me prurje të përhershme gjithë vjetore dhe më të vegjël apo prroska me prurje tëpërkohshme në periudhën e rënies së reshjeve dhe të shkrirjes së dëborës. Përroi i Veleshicës ështëmë i madhi me prurje gjatë gjithë periudhës së vitit, që grumbullon ujërat e fushës së Korabit,Sorokolit si edhe të pjesës më të madhe të anës perëndimore të territorit të komunës Kala e Dodës.Pas tij vijnë përroi i Gramës dhe përroi i Bellovës, të cilët kanë prurje gjatë gjithë vitit. Gjithashtu,përveç këtyre përrenjeve gjenden një numër i madh përrenjesh të tjerë më të vegjël me prurje më tëpakta dhe sezonale në kohë reshjesh. Të gjitha prurjet e tyre derdhen në lumin Drin i Zi.

5.2 Burimet ujore.

Territori që po përshkruajmë është mjaft i pasur në burime ujore të një cilësie të lartë, jo vetëm përplotësimin e nevojave për ujë të pijshëm të banorëve të këtij komuniteti, por edhe të nevojave tëblegtorisë që verojnë në bjeshkët e pasura të kësaj zone. Burimi më i madh është ai i Preshit qëfurnizon me ujë të pijshëm qytetin e Peshkopisë dhe fshatrat përgjatë rrugës nga ku ai kalon.

5.3. Liqenet.

Në këtë territor gjenden disa liqene të natyrës alpino-karstike në përmasa të vogla, pasqyra ujore etë cilëve në brendësi të formacioneve pyjore përfaqëson një mrekulli më vete duke rritur në këtëmënyrë vlerat natyrore të zonës.

II.ANALIZA SOCIAL- EKONOMIKE

Pjesa e propozuar për Park Kombëtar përfshin komunat Bushtricë, Kala e Dodës, si dhe pjesë të

territoreve të komunave Sllovë, Fushë-Çidhen, Kastriot, Tomin, Melan dhe Maqellarë. Banorët e tyre janë të prirur drejt blegtorisë dhe mbarështimit të saj për vetë kushtet e favorshme për zhvillimin enjë veprimtarie të tillë, por edhe me bujqësi e grumbullim të bimëve mjekësore. Megjithëse kyterritor përfaqëson burime të mëdha natyrore, ku mungesa e një strategjie për një zhvillim tëqëndrueshëm ka sjellë keq-menaxhimin e këtyre burimeve sidomos gjatë periudhës së ekonomisësë centralizuar, duke kompromentuar rëndë zhvillimin e këtij rajoni. Pavarësisht këtyre zhvillimevenegative në të kaluarën duhet thënë që vitet e fundit si rezultat i vënies nën mbrojtje të fondit pyjornga ana e popullsisë lokale të zonës si edhe i zbatimit të projektit të pyjeve komunal gjendja e tyre


30/45

faqe 30 nga 45

ka ardhur në përmirësim të vazhdueshëm duke përbërë garancinë e nevojshme për një zhvillim tëqëndrueshëm të një territori të tillë në të ardhmen. Me qëllim arritjen e synimit të zhvillimit tëqëndrueshëm të burimeve natyrore të zonës është i nevojshëm hartimi i një plani menaxhimi, i cili tëmarrë në konsideratë jo vetëm zhvillimin e qëndrueshëm të këtyre burimeve, por edhe zhvillimin einfrastrukturës së nevojshme rrugore dhe hoteliere, në mënyrë që të funksionojë si një qendër e

turizmit elitar malor dhe alpin, me ndikime të mëdha social-ekonomike për banorët e këtij komuniteti


31/45

4. PËRCAKTIMI I NEVOJAVE DHE PROBLEMEVE

Problemi Shkaku Shkalla

ndikimit

Popullsia qe

preket

Ndikimi Prioriteti

1-EDUKIMI SOCIAL DHE EKONOMIK

Ndergjegjesimi dhe

edukimi mjedisor ne

programet mesimore

-Mungesa e nje program te vecante per

edukimin mjedisor

- Koncepte jo te drejta ne qendrimin ndaj

mjedisit

E larte 12000 nxenes Ndikon negativisht ne edukimin

e pergjithshem mjedisor te

nxenesve dhe komunitetit

* * *

Mangesi ne

struktures se

informacionit per

biodiversitetin

- Mungesa e strukturave lokale

- Organizimi dhe roli i dobet i shoqerise

civile

E mesme 40000 Nuk arrihet te organizohet puna

per rrjedhjen si duhet te

informacioni

**

Mungesa e nje

masterplani te

zhvillimit urban

-Mungesa e interesimit dhe vizioneve te

organeve te qeverisjes vendore

- Mungesa e burimeve financiare dhenjerezore

E mesme 20000 banore -Ndertime ne menyre te

paligjeshme dhe mungese e

perspectives se zhvillimit-Prishje e siperfaqeve te

gjelberta

* * *

Nxitja e

alternativave te

ndryshme ne

perdorimin e

energjise

-Mungesa e burimeve alternative te

energjise

-Mungesa e tradites ne perdorimin e gazit

-Pamundesia financiare ne perdorimin e

ngohjes diellore

E mesme 65000 -Ulet konsumi i drureve te zjarrit

-Permiresohet gjendja e pyjeve

**


32/45

faqe 32 nga 45

Mungesa e nje plani

per per sistemimin e

rregullimin e ujrave

te bardha e te zeza

-Mungesa e projekteve cilesore

-Mungese fondesh

-Mosvleresim i problemit me seriozitetin e

duhur

E larte 90000 banore -Standarte i ulet i jeteses se

komunitietit

-Rezik real per semundje

infektive

* * *

Moslargimi

sistematik i

mbeturinave urbanene fshatra

-Mosndergjegjesim i komunitetit per te

paguar taksen e pastrimit dhe neglizhenca

e drejtuesve lokal-Mungesa e educates qytetare

E larte 60000 banore -Rritje e rrezikut te ndotjes se

ambientit

- P erhapje e semundjeve tendryshme

-Ndotja e mjedisit

* * *

Niveli i ulet i

bashkepunimit me

strukturat e

qeverisjes vendore

dhe komunitetin

-Mosvleresim i problemit me seriozitetin e

duhur.

-Mosndergjegjesim i komunitetit

E larte 90000 banore -Rritje e ndergjegjesimit dhe

mbrojtje e vlerave te

biodiversitetit

-

* * *

Evidentimi i bazave

gjenetike autoktone,

ruajtja dhe stimulimi

-Mungesa e fondeve te domosdosh. per

nje studim te tille

-Informim dhe ndergjegjesimiipamjaftueshem i komunitetit per vlerat e

ketyre prodhimeve

E larte 90000 banore -Ndikon ne permiresimin e te

ardhurave

-Rritet numri i turisteve

* * *

2-AJRI

Ndotja e ajrit me

gaze te demshem

NO x,CO x,NH 3

PM

,

10

-Djegia e mbetjeve familjare ,sidomos

atyre plastike

etj. Nepermjet

-Djegia e mbeturinave urbane ne fushen e

depozitimit

E larte 60000 banore -Demtohet shendeti i

komunniteti,rritet mundesia e

infeksioneve

-Ndikon ne zvoglimin e numrit te

* * *


33/45

faqe 33 nga 45

djegies se

mbetur.urbane

-Ndotja nga shkarkimet e ujrave te zeza

-Clirimi I gazrave nga jashteqitjet e

bagetive

turisteve

-Ndotje e mjedisit ne zonen e

banuar

3-Uji

Mos menaxhimi i

burimeve ujore

- Shfrytezimi i baseneve lumor

- Erozioni dhe permbytjet

E larte 45000 Demton burimet ujore te zones

dhe habitatet prane tij

**

Mungesa e furnizimitme uje te pishem te

qytetit e fshatrave

-Mungesa e burimeve financiare-Mungesa e projekteve te ujesjellesave

E larte 90000 banore -Mungese e standarteve te lartate jeteses

-mundesia e ndotjes se ujit

-perhapja e semundjeve

infective

-zhvillim i paqendrueshem i

turizmit

* * *

4- Toka

Perdorimi i

pakontrolluar i

kimikateve duke ulurcilesine e

perberesve te tokes

-Permbytjet ,kimikatet etj

-Mosvlersim ne shkallen e duhur te flores

dhe faunes-Mosnjohje e ndikimit nga ana mjedisore

-Mungesa e njohjes se rrezikut per

shendetin e njerezve

E larte 40000 banore -Ulje e rendimenteve

-Ulje e te ardhurave

-Rritje e shkalles se ndotjes netoke

-Ndotje e ujrave nentokesore e

siperfaqesor

* * *

Disiplinimi i perroit te

llixhave

-Mungesa e studimeve dhe investimeve

-Ndertimet pa kriter e pa leje ne kete lagje

turistike

E mesme 12000 banore -Demtim i tokes bujqesore dhe

shtepive te banimit ne fshatin

Dohoshisht

* *

Largimi i -Mungesa e fondeve perkatese E mesme 20000 banore -Ndotje e mjedisit ne fshatin * *


34/45

faqe 34 nga 45

mbeturinave urbane

te fushes se vjeter

per te mbrojtur

fshatin Dohoshisht

-Mosinteresim i mjaftueshem i komunitetit

dhe

pushtetit vendor

dohoshisht

-Ndotje e ujrave te perroit dhe te

Drinit te Zi - Rritje e mundesise

se perhapjes se

semundjeve te ndryshme

Perqindja e ulet e

humusit ne tokatbujq

-Prerjet pa kriter te pyjeve

-Prerjet massive te gjetheve te dushkut perushqim

E mesme 40000 banore -Shkaktohet erozioni

-Ulet numri i turisteve

* *

Prezenca e erozionit

ne siperfaqen e

tokave pyjore me

bimesi te ulet


-Prerjet pa kritere teknike te pyjeve

E mesme 40000 banore -Prishje te peisazhit natyror

-Ulet prodhimtaria e bimesise se

ulet

* *

Perdorimi joracional

e abuziv i tokes

truall

-Mospasja e nje plani rregullues per cdo

fshat

-Moszbatimi ligjshmerise

E mesme 40000 banore -Shkaktohet nje masaker

urbanistike

-Ndotet mjedisi

* * *

Mungesa e nje

studimi te plote pergjendjen aktuale dhe

masat per mbrojtjen

e llojeve te rralle e te

rezikuar

-Mungesa e fondeve te domosdosh. per

nje studim te tille-Informim dhe ndergjegjesimii

pamjaftueshem i komunitetit per vlerat e

ketyre llojeve.

E larte 90000 banore -Varferimi dhe ulja e ketyre

llojeve -Demtim total i gjeneratave

* * *

Mbrojtja nga

erozioni


-Prerjet pa kritere teknike te pyjeve

E larte 40000 banore -Humbje e siperfaqes se tokes

bujqesore

-Prishet peisazhi natyror

**


35/45

faqe 35 nga 45

Gjuetia pa kriter e

me mjete te

paligjeshme

-Mosfunksionimi i ligjit

-Mosndergjegjesimi i banoreve

E larte 90000 banore -Demtim total i gjeneratave * * *

Bimet mjeksore,

gjendja dhe

shfrytezimi me kriter

i tyre

-Mbledhje pa kriter dhe pa zbatuar kushtet

teknike

-Mbikullotje ne zonat e pasura me keto

bime

E larte 40000 banore Varferimi dhe ulja e prodhimit te

ketyre bimeve mjeksore

* * *

Mbrojtja e

ekosistemeve

kullosore

-Prerjet pa kriter te pyjeve dhe gjetheve te

dushkut

-Mungesa e ujit te pishem per bagetine

E mesme 40000 banore -Shkaktohet erozioni

-Ulet numri i turisteve

* *

Mbrojtja e specieve

te rezikuara

-Gjuetia ilegale e me mjete te

jashteligjeshme

- Mosndergjegjesimi i banoreve

E larte 90000 banore -Varferimi dhe ulja e ketyre

specieve

* * *

Evidentimi jo i plote I

bimeve mjeksore me

vlera te vecanta

-Mungesa e investimeve per kete problem

-Mos interesim ne shkallen e duhur te

strukturave perkatese

E larte 40000 banore -Varferimi dhe ulja e prodhimit te

ketyre bimeve mjeksore

-Demtim total i gjeneratave

* * *

5-Peisazhi malor dhe ekosistemet specifike Turizmi dhe ruajtja e

peisazheve

-Mungesa e investimeve per kete problem

-Ndryshime te ngadalta ne qendrimin ndaj

menaxhimit

E larte 50000 banore -Ulje e numrit te turisteve e

pushuesve

-Ulje e ritmit te zhvillimit

* *

Mungesa e nje

guide turistike

-Mosangazhim i intelektualeve te zones ne

pergatitjen e nje guide turistike cilesore e

dinjitoze

E larte 20000 banore -Mos zhvillim cilesor dhe sasiori

turizmit

* * *


36/45

faqe 36 nga 45

5. PLANI I VEPRIMEVE

PROBLEMI VEPRIMET PRIORITETI

* pak i rendesishem

**mesatarisht i rendes

***shume i rendesish

AFATI KOHOR:

Afat shkurter deri 5 vjet

Afat mesem deri 10 vjet

Afat gjate deri 15 vjet)

Aktoret e

bashkepuntoret

e mundshem

KOSTOJ A EFEKTI

1 –EDUKIMI SOCIAL E EKONOMIK

Ndergjegjesimi dhe

edukimi mjedisor ne

programet

mesimore

1-Te parashikohet futja ne

programe mesimore edukimi

mjedisor.

2-Te botohen tekste per

edukimin mjedisor

3-Te shfrytezohet mediaelektronike dhe e shkruar per

edukimin mjedisor

* * *

Afat mesem

-Ministria e

Arsimit

-Bashkia

Peshkopi

- OJ F

1 000 000 lek

-Edukohet brezi I ri

me njohuri te reja

per mjedisin

-Arrihet

ndergjegjesimi I

nxenesve neshkolla per

mbrojtjen e mjedisit

Mangesi te

structures se

informacionit per

biodiversitetin

1-Studim I plote mbi gjendjen e

biodiversitetit

2-Planifikimi masave per

mbrojtjen dhe permiresimin e

biodiversitetit ne kete rajon

* * *

Afat shkurter

-D.SH.P

-Instituc.

Shkencor

-Donatore

Pushteti vendor

2.000.000 lek -Mbrohet e

permiresohet

biodiversiteti

-Sigurohet

informcioni I duhur


37/45

faqe 37 nga 45

3-Ngritja e nje zyre informacioni mbi biodiversit.

-Rritje e numrit te

turisteve

Mungesa e nje

masterplani te

zhvillimit urban

1-Hartimi I masterplaneve

urbane per bashkine

Peshkopi,duke pasur parasysh

perspektiven.2- Pergatitja e nje plani

urbanistik per bashkine

* * *

Afat shkurter

-Bashkia

Peshkopi

K.Rr.T.R.SH.

MPPTT

20 000 000 lek

-Administrim i

qendrueshem

urban

-pakesim Ipotencialit ndotes

Nxitja e

alternativave te

ndryshme ne

perdorimin e

energjise

1-Ngrohja e perqendruar ne

pallate banimi me kaldaje

2-Perdorimi I burimeve

ekonomike te energjise si gazi

dhe panelave diellore

* * *

Afat gjate

-Shteti

-Bashkia -

-Biznesi

E pallogaritur

-Ulet konsumi I

druve te zjarrit

-Ulen demtimet ne

pyje

-Perdoren burime

energjie te pastra

dhe nuk ndotet

mjedisiMungesa e nje plani

per per sistemimin

e rregullimin e

ujrave te bardha e

te zeza

1-Ndertimi i sistemit te

kanalizimeve per ujrat e bardha

e te zeza te qytetit.

2-Ndertimi I gropave septike per

ujrat e zeza

3-Ndertimi i impianteve te

pastrimit te ujrave

* * *

Afat shkurter

-Bashkia

Peshkopi

-Komuna

-Donatore

-OJ F mjedisore

70 000 000 lek -Ulje e shkalles se

ndotjes

-Permiresimi i

ndjeshem I

kushteve te jeteses

-Eleminim i

semundjeve


38/45

faqe 38 nga 45

4-Ndergjegjesimi i publikut per

pasojat e ndotjes nga keto ujra

infective

Moslargimi

sistematik i

mbeturinave urbane

ne fshatra

1-Caktimi i nje vendgrumbulli te

pershtatshem per mbetjet

urbane ne fshatra.

2- Ndergjegjesimi i komunitetit

per pasojat e ndotjes nga ketombeturina

* * *

Afat shkurter

-Komunat

perkatese

-Donatore

-Komuniteti

-Shoqatatmjedisore

50 000 000 lek

-Krijimi i kushteve

te mira ekologjike

per banoret

-Permiresim i

kushteve higjenikete jetes se

komunitetit

-Zonat e banuara

behen me

terheqese per

turistet

Niveli i ulet i

bashkepunimit me

strukturat e

qeverisjes vendoredhe komunitetin

-Informimi I komunitetit ne

menyre transparente per

problemet mjedisore dhe

biodiversitetin2-Marrja pjese e komunitetit ne

vendim marrje per problem te

biodiversitetit

* * *

Afat shkurter

-Pushteti vendor

-OJ F mjedisore 80 000 lek

-komuntet me te

ndergjegjesuar

-vendime me te

drejta dhetransparente qe I

sherbejne

komunitetit

Evidentimi i bazave

gjenetike autoktone

, ruajtja dhe

stimulimi

-Evidentimi i siperfaqeve me

llojet autoktone te bimesise dhe

venia e tyre ne mbrojtje

-Ndergjegjesimi i komunitetit per

* * *

Afat mesem

D.Rajonale e

Pyjeve

D.Bujqesise

Pushteti vendor

2 000 000 lek

-Nje baze e mire

gjenetike autoktone

e mbrojtur,qe do ti


39/45

faqe 39 nga 45

rendesine dhe vlerat qe

paraqesin llojet autoktone.

OJ F mjedisore sherbej te ardhmes

2-Ajri

Ndotja e ajrit me

gaze te demshem

NO x,CO x,NH 3

PM,

10

1-Te nderhyhet prane pushteti

vendor per mosdjegien e

mbeturinave ne vendepozitimeetj. Nepermjet

djegies se

mbetur.urbane

2- Ndergjegjesimi i komunitetit

per pasojat e ndotjes nga djegia

e ketyre mbeturinave

3-Te diskutohet me komunitetin

per mundesine e largimit te

bagetive prane shtepise se

banimit.

4-Te rriten siperfaqet e

pyllezuara ne fshatra

5-Forcimi i kontrollit mbiautomjetet e vjetra qe ndotin

ajrin

* *

Afat gjate

Pushteti vendor

Komunat

Fermeret ekomunes

D.Rajonale e

Pyjeve

OJ F mjedisore

KSHA

500 000 lek

-Permiresim cilesor

i ajrit

-Krijohet nje mjedisme atraktiv per

komunitetin dhe

turistet.

- Nje komunitet me

i ndergjegjesuar

per mjedisin

-Nxjerrja nga

qarkullimi I

makinave pa

standart

3-Uji

Mos menaxhimi i

burimeve ujore

1-Permiresimi i infrastructures se

burimeve ujore me synim

menaxhimin me te mire te tyre

2-Instalimi i matesve te ujit ne

* * *

Afat shkurter

Pushteti vendor

M.P.L

Donatore 30 000 000 lek

-Shtimi isasise se

ujit dhe furnizimi 24

ore i komunitetit

-Eliminohen


40/45

faqe 40 nga 45

fshatra

3-Ndergjegjesimi i komuntetit per

miremenaxhimin te burimeve

ujore

semundjet infective

-Zhvillim i

qendrueshem I

turizmit

Mungesa e

furnizimit me uje te

pishem te qytetit efshatrave

1-Zbatimi i projekteve te reja per

furnizimin normal te banoreve

me uje te pishem2- Venia ne pune e ujesjellesit te

Luznise per furnizimin e qytetit

dhe disa fshatrave te tjere

3-Evidentimi I lidhjeve te

paligjeshme dhe kontrolli ndaj

tyre

* * *

Afat shkurter

N.Ujesjellesit

Bashkia

PeshkopiDonatore

60 000 000 lek

-Sigurohet uji I

pishem per banoret

e qytetit-Pakesim i

potencialit ndotes

4- Toka

Perdorimi i

pakontrolluar i

kimikateve dukeulur cilesine e

perberesve te tokes

1-Ngritja e sherbimit te

prognozes e sinjalizimit

2-Rritja e efektshmerise sefarmacive bujqesore

3-Zbatimi i ligjshmerise dhe VKM

per sherbimin e mbrojtjes se

bimeve

* *

Afat shkurter

MBUMK

Pushteti vendor

Keshill i QarkutDiber

Donatore

5 000 000 lek

-Sigurimi I

prodhimeve BIO

-Mbrojtja e faunes-Kontrolli ne

perdorimin e

herbicideve

Disiplinimi i perroit

te llixhave

1-Ndalimi I hedhjes se

mbeturinave te ndertimit

2-Marrja e masave hidroteknike

* * *

Afat mesem

Bashkia

Peshkopi

D.Rajonale e

-Evitimi I erozionit

nga prurjet e

medha te perroit


41/45

faqe 41 nga 45

dhe biologjike per ndalimin e

erozionit dhe sistemimin e perroit

te llixhave

Pyjeve

Shoqatat

mjedisore

30 000 000 lek -Permiresimi I

mjedisit

-Mbrojtja e tokave

dhe shtepive te

banimit

-Rritja e vlerave te

peisazhit ne qytetLargimi i

mbeturinave urbane

te fushes se vjeter

per te mbrojtur

fshatin Dohoshisht

1-Hartimi i nje projekti konkret

per largimin e mbeturinave

urbane nga fusha e vjeter

2-Nxitje e strukturave te pushtetit

vendor per largimin e ketyre

mbeturinave

* * *

Afat shkurter

-Komuna Tomin

-Komuniteti i

fshatit

Dohoshisht

-Bashkia

Peshkopi

-Shoqatat

mjedisore

20 000 000 lek

-Eliminimi i

shperndarjes se

ketyre mbeturinave

per ne fshatin

Dohoshisht

-Rritja e cilesise se

jetes dhe ulja e

semundjeve

infektive

Perqindja e ulet ehumusit ne tokat

bujqesore

1-Te behet pleherim organik isiperfaqeve te tokave

2-Ndergjegjesim i banoreve

* *Afat shkurter

KomunitetiShoqatat

mjedisore

Pushteti vendor

E pallogaritur-Permiresim Istructures se tokes

bujqesore

-Rendimente me te

larta per njesin e

siperfaqes

Prezenca e

erozionit ne

1-Zbatimi i projekteve konkrete

per pyllezimin e zonave te

* *

Afat gjate

-Shoqata

mjedisore

-Ndalohet erozioni

siperfaqesor


42/45

faqe 42 nga 45

siperfaqen e tokave

pyjore me bimesi te

ulet

zhveshura

2-Ndertim i veprave hidroteknike

antierozive te gershetuara me

vepra biologjike

-D.Rajonale e

Pyjeve

-Pushteti vendor

-OJ F mjedisore

40 000 000 lek -Permiresohet

ekologjia

-Ulen prurjet nga

perrenjt

-Shtohet biomasa

Perdorimi joracional

e abuziv i tokestruall

1-Kryerja e studimeve te

pjeseshme urbanistike sipas njeplani rregullues

2-Prishja e ndertimeve pa leje ne

token bujqesore

* * *

Afat gjate

Institucion

shteterorePushteti vendor 3 000 000 lek

-Ruhet toka

bujqesore-Behet zgjerimi i

studiuar i fshatrave

Mungesa e nje

studimi te plote per

gjendjen aktuale

dhe masat per

mbrojtjen e llojeve

te rralle e te

rezikuar

1-Botimi i nje broshure per bimet

me vlera te vecanta qe rriten ne

kete rajon

2-Shfrytezim i kontrolluar i ketyre

bimeve sipas kritereve te

percaktuara

3-Ndergjegjesimi I komunitetitper venien nen mbrojtje te llojeve

te rezikuara

* *

Afat shkurter

D.Rajonale e

Pyjeve

Donator

Instituc

shkencore

2 000 000 lek

-Te njihen vlerat e

vecanta te ketyre

bimeve dhe te

mbrohen ato.

-Rriten te ardhurat

nga grombullimi e

shitja e tyre-Institucione dhe

komunitete me te

ndergjegjesuara

Gjuetia pa kriter e

me mjete te

paligjeshme

1-Ndergjegjesimi i komunitetit

per zbatimin e kritereve ne

ushtrimin e gjuetise sportive

2-Forcimi I kontrollit dhe zbatimi i

* * *

Afat gjate

D.Rajonale e

Pyjeve

Pushteti vendor

Organet e rendit

500 000 lek

-Mbrohet dhe zhvill

fauna

-Sigurohet

vijueshmeria e


43/45

faqe 43 nga 45

ligjshmerise jetes se eger

Bimet mjeksore,

gjendja dhe

shfrytezimi me kriter

i tyre

1-Botimi i nje broshure per bimet

me vlera te vecanta qe rriten ne

kete rajon

2-Shfrytezim i kontrolluar i ketyre

bimeve sipas kritereve te

percaktuara3-Ndergjegjesim I komunitetit per

rregullat e vjeljes se ketyre

bimeve

* * *

Afat gjate

-Biznesi

-Shoqatat

mjedisore

-Komuniteti

-D.Rajonale e

Pyjeve

2 000 000 lek

-Sigurohet

vazhdimesia e

zhvillimit te ketyre

bimeve

-Rriten te ardhurat

nga grombullimi eshitja e tyre

Mbrojtja e

ekosistemeve

kullosore

1-Te behet pleherim I

siperfaqeve te kullotave

2-Ndergjegjesi

plani lokali i vleresimit per biodiversitetin

Documents