po ró w n a n i e me j o zy i mi to zy
TRANSCRIPT
Wprowadzenie Przeczytaj Mapa myli Sprawd si Dla nauczyciela
Mitoza i mejoza to dwa rodzaje podziaów jdra komórkowego. Mitoza dotyczy komórek somatycznych, a mejoza komórek macierzystych gamet i zarodników. Podzia mitotyczny ma na celu wytworzenie nowych komórek potomnych identycznych z macierzystymi, co umoliwia wzrost i regeneracj tkanek. W wyniku podziau mejotycznego z kolei powstaj gamety oraz zarodniki.
Twoje cele
Wykaesz rónice midzy mitoz i mejoz. Wymienisz etapy mejozy i mitozy
Mitoza i mejoza su namnaaniu komórek. Mejoza zapewnia redukcj liczby chromosomów w gametach i zarodnikach, mitoza natomiast umoliwia namnaanie komórek somatycznych, co prowadzi do midzy innymi regeneracji organizmu. ródo: Pixabay, domena publiczna.
Porównanie mejozy i mitozy
Przeczytaj
Mitoza i mejoza Mitoza i mejoza to dwa rodzaje podziaów jdra komórkowego. W szerszym sensie terminy te obejmuj take podziay komórek (cytokinezy). Podczas mitozy dochodzi do jednego podziau, w przypadku mejozy podziay s dwa. Mitoza i mejoza róni si take przebiegiem oraz liczb i rodzajem powstajcych komórek. Podczas mejozy, w przeciwiestwie do mitozy, zachodzi proces crossingover bdcy przyczyn rekombinacji genetycznej.
Cykl wzrostu i podziau, któremu ulegaj mode, niewyspecjalizowane komórki nosi nazw cyklu komórkowego. Kady cykl ma dwie fazy: faz podziau (M) i faz wzrostu zwan interfaz. ródo: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Mitoza
Mitoza prowadzi do powstania dwóch komórek, z których kada otrzymuje taki sam materia genetyczny, jaki wystpowa w komórce macierzystej w fazie G . Z komórki diploidalnej (2n) powstaj dwie komórki diploidalne (2n). Mitoz mona zaobserwowa w dzielcych si komórkach somatycznych organizmu.
Mejoza
Mejoza to proces zoony z dwóch podziaów, w wyniku których powstaj cztery komórki potomne. Kada z nich ma zredukowany do poowy materia genetyczny w porównaniu z komórk macierzyst (podzia redukcyjny). Z komórki diploidalnej (2n) powstaj zatem cztery komórki haploidalne (n). Podczas pierwszego podziau mejotycznego (mejoza I) komórka dzieli si na dwie komórki haploidalne (n). W wyniku drugiego podziau mejotycznego (mejoza II), który przebiega tak jak mitoza, kada z tych komórek dzieli si na dwie komórki haploidalne (n).
Drog mejozy powstaj gamety (u zwierzt) oraz zarodniki (u rolin). Podczas pierwszego podziau mejotycznego przebiega take proces crossingover.
ródo: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Mitoza i mejoza – porównanie (wybrane cechy)
Cechy Mitoza Mejoza
Cechy Mitoza Mejoza
Liczba komórek potomnych
taka sama zredukowana do poowy
Rodzaj powstajcych komórek
Gówne funkcje
Crossingover nie zachodzi zachodzi
Wpyw na zmienno genetyczn organizmów potomnych
nie wpywa zwiksza wtórn – dziki procesowi crossingover i niezalenej segregacji chromosomów podczas anafazy I
gamety
komórki pciowe; komórki rozrodcze mskie lub eskie o zredukowanej do poowy liczbie chromosomów w stosunku do innych komórek ciaa
komórka diploidalna
komórka haploidalna
komórka somatyczna
kada komórka budujca ciao organizmu z wyjtkiem komórek pciowych i zarodników
mejoza
proces podziau jdra komórkowego, w wyniku którego z jednej komórki powstaj cztery komórki potomne o zredukowanej o poow (w porównaniu z komórk macierzyst) iloci materiau genetycznego; przebiega dwufazowo – pierwsza faza jest redukcyjna (redukcja liczby chromosomów), natomiast druga faza przebiega podobnie jak mitoza (nie zmienia si liczba chromosomów, jednak zmniejsza si ilo DNA)
mitoza
sposób podziau jdra komórkowego, w wyniku którego powstaj dwie komórki potomne (siostrzane), z których kada otrzymuje zestaw chromosomów identyczny pod wzgldem ich liczby (ploidalnoci) z obecnym w jdrze komórkowym przed podziaem
rekombinacja genetyczna
wystpowanie u potomstwa odmiennych kombinacji czynników dziedzicznych (genów), a w nastpstwie – innych zespoów cech ni u form rodzicielskich lub nawet cech nowych
zarodniki (spory)
komórki suce do bezpciowego rozmnaania si rolin zarodnikowych i grzybów
Mapa myli
liczba komórek potomnych
liczba podziaów
Mejoza
zredukowana w stosunku do komórek rodzicielskich
liczba podziaów
2
Porównanie mitozy i mejozy. ródo: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 1 Na podstawie mapy myli omów znaczenie biologiczne mitozy i mejozy.
Polecenie 2 Wymie dwa procesy, które decyduj o zrónicowaniu genetycznym komórek potomnych podczas podziau mejotycznego. Uzasadnij swój wybór.
crossing-over zachodzi
znaczenie podziau
rekombinacja genetyczna
ródo: Englishsquare.pl Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Przyporzdkuj fazy mitozy do oznacze literowych powyszego rysunku.
D telofaza
B anafaza
A metafaza
C profaza
E prometafaza
ródo: Englishsquare.pl Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Nazwij te fazy
A – , B –
wiczenie 3 Wymie kluczow rónic midzy fazami mejozy widocznymi na rysunku z wiczenia 2 i okrel, jaki ma ona wpyw na dalszy przebieg podziau.
Prawda Fasz
Podczas mejozy ma miejsce jeden podzia jdra komórkowego, a w mitozie
zachodz dwa podziay, z czego jeden redukcyjny.
mejotycznego.
wiczenie 5 Podaj ile centromerów ma typowy chromosom. Napisz, co by si stao, gdyby chromosomy nie miay centromerów.
ródo: Englishsquare.pl Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Wyjanij przebieg procesu crossing-over i okrel, w której fazie mejozy zachodzi.
wiczenie 7 Wyjanij, jakie znaczenie biologiczne dla organizmów rozmnaajcych si pciowo ma proces crossing-over.
ródo: Englishsquare.pl Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Nastpnie narysuj w zeszycie wykres przedstawiajcy zmiany iloci DNA w komórce podczas interfazy poprzedzajcej mejoz oraz w czasie mejozy.
Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – ksztacenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym
Podstawa programowa: Zakres podstawowy Treci nauczania – wymagania szczegóowe IV. Podziay komórkowe. Ucze: 4) przedstawia znaczenie mitozy i mejozy w zachowaniu cigoci ycia na Ziemi; Zakres rozszerzony Treci nauczania – wymagania szczegóowe IV. Podziay komórkowe. Ucze: 5) rozpoznaje (na preparacie mikroskopowym, na schemacie, rysunku, mikrofotografii) poszczególne etapy mitozy i mejozy;
Ksztatowane kompetencje kluczowe:
Cele operacyjne ( jzykiem ucznia):
Wykaesz rónice midzy mitoz i mejoz. Wymienisz etapy mejozy i mitozy
Strategie nauczania:
konstruktywizm; konektywizm.
gra dydaktyczna; praca z tekstem.
Formy pracy:
praca w parach; praca w grupach; praca caego zespou klasowego; praca indywidualna.
rodki dydaktyczne:
Przed lekcj:
1. Uczniowie przypominaj sobie informacje na temat mejozy i mitozy, zwracajc uwag na rónice i podobiestwa midzy tymi dwoma procesami.
Przebieg lekcji
Faza wstpna:
1. Nauczyciel wywietla na tablicy temat zaj, nawizujc do zagadnie opisanych w sekcji „Wprowadzenie”. Nastpnie omawia cele lekcji.
Faza realizacyjna:
1. Praca z tekstem. Uczniowie indywidualnie zapoznaj si z treci emateriau w sekcji „Przeczytaj” i zapisuj na kartkach minimum siedem pyta do tekstu. Wybrana osoba zbiera pytania do urny. Uczniowie dziel si na cztery grupy, losuj pytania z puli i przygotowuj odpowiedzi. Zespó, który jest gotowy, zgasza si i przedstawia rezultaty swojej pracy. Pozostali uczniowie wraz z nauczycielem weryfikuj poprawno udzielonych odpowiedzi.
2. Uzupenianie schematu. Nauczyciel rozdaje uczniom schemat przedstawiajcy procesy mejozy i mitozy, z pustymi miejscami do uzupenienia (zob. materiay pomocnicze). Uczniowie w grupach uzupeniaj schemat zgodnie z instrukcj. Wskazana przez nauczyciela grupa prezentuje swój schemat, wskazujc podobiestwa i rónice pomidzy mejoz i mitoz. Pozostae grupy oraz nauczyciel w razie potrzeby uzupeniaj informacje.
3. Praca z map myli pt. „Porównanie mitozy i mejozy”. Uczniowie zapoznaj si z materiaem udostpnionym przez nauczyciela. Nauczyciel wyjania take tre polecenia nr 1 („Na podstawie mapy myli omów znaczenie biologiczne mitozy i mejozy”). Chtny ucze rozwizuje je i opisuje kolejno wykonywane kroki. Pozostali
uczniowie oceniaj poprawno odpowiedzi. Ewentualne wtpliwoci rozstrzyga nauczyciel.
4. Uczniowie wykonuj w parach polecenia 2 (z pytaniem o efekt podziau mitotycznego komórki zawierajcej osiem chromosomów) i 3 (kace poda dwa procesy, które decyduj o zrónicowaniu genetycznym komórek potomnych podczas podziau mejotycznego). Ochotnicy przedstawiaj swoje odpowiedzi na forum klasy.
5. Utrwalenie wiedzy i umiejtnoci. Uczniowie tworz niewielkie, 3- lub 4osobowe zespoy i wykonuj wiczenie nr 8 (dotyczce analizy wykresu przedstawiajcego zmiany zawartoci DNA w komórce podczas interfazy i mitozy) z sekcji „Sprawd si”. Nastpnie wskazany zespó prezentuje przygotowane odpowiedzi. Klasa ocenia ich poprawno. Nauczyciel wyjania ewentualne wtpliwoci.
Faza podsumowujca:
1. Nauczyciel prosi uczniów, aby w grupach skonstruowali tabel porównujc mejoz i mitoz. Grupy prezentuj wykonane przez siebie tabele.
2. Nauczyciel wywietla treci zawarte w sekcji „Wprowadzenie” i na ich podstawie dokonuje podsumowania najwaniejszych informacji przedstawionych na lekcji. Wyjania take wtpliwoci uczniów.
Praca domowa:
1. Wykonaj wiczenia od 1 do 7 z sekcji „Sprawd si”.
Materiay pomocnicze:
Neil A. Campbell i in., „Biologia Campbella”, tum. K. Stobrawa i in., Rebis, Pozna 2019. „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.
Zacznik 1. Schematy do uzupenienia. Plik o rozmiarze 311.91 KB w jzyku polskim
Wskazówki metodyczne opisujce róne zastosowania mapy myli:
Mitoza i mejoza to dwa rodzaje podziaów jdra komórkowego. Mitoza dotyczy komórek somatycznych, a mejoza komórek macierzystych gamet i zarodników. Podzia mitotyczny ma na celu wytworzenie nowych komórek potomnych identycznych z macierzystymi, co umoliwia wzrost i regeneracj tkanek. W wyniku podziau mejotycznego z kolei powstaj gamety oraz zarodniki.
Twoje cele
Wykaesz rónice midzy mitoz i mejoz. Wymienisz etapy mejozy i mitozy
Mitoza i mejoza su namnaaniu komórek. Mejoza zapewnia redukcj liczby chromosomów w gametach i zarodnikach, mitoza natomiast umoliwia namnaanie komórek somatycznych, co prowadzi do midzy innymi regeneracji organizmu. ródo: Pixabay, domena publiczna.
Porównanie mejozy i mitozy
Przeczytaj
Mitoza i mejoza Mitoza i mejoza to dwa rodzaje podziaów jdra komórkowego. W szerszym sensie terminy te obejmuj take podziay komórek (cytokinezy). Podczas mitozy dochodzi do jednego podziau, w przypadku mejozy podziay s dwa. Mitoza i mejoza róni si take przebiegiem oraz liczb i rodzajem powstajcych komórek. Podczas mejozy, w przeciwiestwie do mitozy, zachodzi proces crossingover bdcy przyczyn rekombinacji genetycznej.
Cykl wzrostu i podziau, któremu ulegaj mode, niewyspecjalizowane komórki nosi nazw cyklu komórkowego. Kady cykl ma dwie fazy: faz podziau (M) i faz wzrostu zwan interfaz. ródo: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Mitoza
Mitoza prowadzi do powstania dwóch komórek, z których kada otrzymuje taki sam materia genetyczny, jaki wystpowa w komórce macierzystej w fazie G . Z komórki diploidalnej (2n) powstaj dwie komórki diploidalne (2n). Mitoz mona zaobserwowa w dzielcych si komórkach somatycznych organizmu.
Mejoza
Mejoza to proces zoony z dwóch podziaów, w wyniku których powstaj cztery komórki potomne. Kada z nich ma zredukowany do poowy materia genetyczny w porównaniu z komórk macierzyst (podzia redukcyjny). Z komórki diploidalnej (2n) powstaj zatem cztery komórki haploidalne (n). Podczas pierwszego podziau mejotycznego (mejoza I) komórka dzieli si na dwie komórki haploidalne (n). W wyniku drugiego podziau mejotycznego (mejoza II), który przebiega tak jak mitoza, kada z tych komórek dzieli si na dwie komórki haploidalne (n).
Drog mejozy powstaj gamety (u zwierzt) oraz zarodniki (u rolin). Podczas pierwszego podziau mejotycznego przebiega take proces crossingover.
ródo: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Mitoza i mejoza – porównanie (wybrane cechy)
Cechy Mitoza Mejoza
Cechy Mitoza Mejoza
Liczba komórek potomnych
taka sama zredukowana do poowy
Rodzaj powstajcych komórek
Gówne funkcje
Crossingover nie zachodzi zachodzi
Wpyw na zmienno genetyczn organizmów potomnych
nie wpywa zwiksza wtórn – dziki procesowi crossingover i niezalenej segregacji chromosomów podczas anafazy I
gamety
komórki pciowe; komórki rozrodcze mskie lub eskie o zredukowanej do poowy liczbie chromosomów w stosunku do innych komórek ciaa
komórka diploidalna
komórka haploidalna
komórka somatyczna
kada komórka budujca ciao organizmu z wyjtkiem komórek pciowych i zarodników
mejoza
proces podziau jdra komórkowego, w wyniku którego z jednej komórki powstaj cztery komórki potomne o zredukowanej o poow (w porównaniu z komórk macierzyst) iloci materiau genetycznego; przebiega dwufazowo – pierwsza faza jest redukcyjna (redukcja liczby chromosomów), natomiast druga faza przebiega podobnie jak mitoza (nie zmienia si liczba chromosomów, jednak zmniejsza si ilo DNA)
mitoza
sposób podziau jdra komórkowego, w wyniku którego powstaj dwie komórki potomne (siostrzane), z których kada otrzymuje zestaw chromosomów identyczny pod wzgldem ich liczby (ploidalnoci) z obecnym w jdrze komórkowym przed podziaem
rekombinacja genetyczna
wystpowanie u potomstwa odmiennych kombinacji czynników dziedzicznych (genów), a w nastpstwie – innych zespoów cech ni u form rodzicielskich lub nawet cech nowych
zarodniki (spory)
komórki suce do bezpciowego rozmnaania si rolin zarodnikowych i grzybów
Mapa myli
liczba komórek potomnych
liczba podziaów
Mejoza
zredukowana w stosunku do komórek rodzicielskich
liczba podziaów
2
Porównanie mitozy i mejozy. ródo: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 1 Na podstawie mapy myli omów znaczenie biologiczne mitozy i mejozy.
Polecenie 2 Wymie dwa procesy, które decyduj o zrónicowaniu genetycznym komórek potomnych podczas podziau mejotycznego. Uzasadnij swój wybór.
crossing-over zachodzi
znaczenie podziau
rekombinacja genetyczna
ródo: Englishsquare.pl Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Przyporzdkuj fazy mitozy do oznacze literowych powyszego rysunku.
D telofaza
B anafaza
A metafaza
C profaza
E prometafaza
ródo: Englishsquare.pl Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Nazwij te fazy
A – , B –
wiczenie 3 Wymie kluczow rónic midzy fazami mejozy widocznymi na rysunku z wiczenia 2 i okrel, jaki ma ona wpyw na dalszy przebieg podziau.
Prawda Fasz
Podczas mejozy ma miejsce jeden podzia jdra komórkowego, a w mitozie
zachodz dwa podziay, z czego jeden redukcyjny.
mejotycznego.
wiczenie 5 Podaj ile centromerów ma typowy chromosom. Napisz, co by si stao, gdyby chromosomy nie miay centromerów.
ródo: Englishsquare.pl Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Wyjanij przebieg procesu crossing-over i okrel, w której fazie mejozy zachodzi.
wiczenie 7 Wyjanij, jakie znaczenie biologiczne dla organizmów rozmnaajcych si pciowo ma proces crossing-over.
ródo: Englishsquare.pl Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Nastpnie narysuj w zeszycie wykres przedstawiajcy zmiany iloci DNA w komórce podczas interfazy poprzedzajcej mejoz oraz w czasie mejozy.
Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – ksztacenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym
Podstawa programowa: Zakres podstawowy Treci nauczania – wymagania szczegóowe IV. Podziay komórkowe. Ucze: 4) przedstawia znaczenie mitozy i mejozy w zachowaniu cigoci ycia na Ziemi; Zakres rozszerzony Treci nauczania – wymagania szczegóowe IV. Podziay komórkowe. Ucze: 5) rozpoznaje (na preparacie mikroskopowym, na schemacie, rysunku, mikrofotografii) poszczególne etapy mitozy i mejozy;
Ksztatowane kompetencje kluczowe:
Cele operacyjne ( jzykiem ucznia):
Wykaesz rónice midzy mitoz i mejoz. Wymienisz etapy mejozy i mitozy
Strategie nauczania:
konstruktywizm; konektywizm.
gra dydaktyczna; praca z tekstem.
Formy pracy:
praca w parach; praca w grupach; praca caego zespou klasowego; praca indywidualna.
rodki dydaktyczne:
Przed lekcj:
1. Uczniowie przypominaj sobie informacje na temat mejozy i mitozy, zwracajc uwag na rónice i podobiestwa midzy tymi dwoma procesami.
Przebieg lekcji
Faza wstpna:
1. Nauczyciel wywietla na tablicy temat zaj, nawizujc do zagadnie opisanych w sekcji „Wprowadzenie”. Nastpnie omawia cele lekcji.
Faza realizacyjna:
1. Praca z tekstem. Uczniowie indywidualnie zapoznaj si z treci emateriau w sekcji „Przeczytaj” i zapisuj na kartkach minimum siedem pyta do tekstu. Wybrana osoba zbiera pytania do urny. Uczniowie dziel si na cztery grupy, losuj pytania z puli i przygotowuj odpowiedzi. Zespó, który jest gotowy, zgasza si i przedstawia rezultaty swojej pracy. Pozostali uczniowie wraz z nauczycielem weryfikuj poprawno udzielonych odpowiedzi.
2. Uzupenianie schematu. Nauczyciel rozdaje uczniom schemat przedstawiajcy procesy mejozy i mitozy, z pustymi miejscami do uzupenienia (zob. materiay pomocnicze). Uczniowie w grupach uzupeniaj schemat zgodnie z instrukcj. Wskazana przez nauczyciela grupa prezentuje swój schemat, wskazujc podobiestwa i rónice pomidzy mejoz i mitoz. Pozostae grupy oraz nauczyciel w razie potrzeby uzupeniaj informacje.
3. Praca z map myli pt. „Porównanie mitozy i mejozy”. Uczniowie zapoznaj si z materiaem udostpnionym przez nauczyciela. Nauczyciel wyjania take tre polecenia nr 1 („Na podstawie mapy myli omów znaczenie biologiczne mitozy i mejozy”). Chtny ucze rozwizuje je i opisuje kolejno wykonywane kroki. Pozostali
uczniowie oceniaj poprawno odpowiedzi. Ewentualne wtpliwoci rozstrzyga nauczyciel.
4. Uczniowie wykonuj w parach polecenia 2 (z pytaniem o efekt podziau mitotycznego komórki zawierajcej osiem chromosomów) i 3 (kace poda dwa procesy, które decyduj o zrónicowaniu genetycznym komórek potomnych podczas podziau mejotycznego). Ochotnicy przedstawiaj swoje odpowiedzi na forum klasy.
5. Utrwalenie wiedzy i umiejtnoci. Uczniowie tworz niewielkie, 3- lub 4osobowe zespoy i wykonuj wiczenie nr 8 (dotyczce analizy wykresu przedstawiajcego zmiany zawartoci DNA w komórce podczas interfazy i mitozy) z sekcji „Sprawd si”. Nastpnie wskazany zespó prezentuje przygotowane odpowiedzi. Klasa ocenia ich poprawno. Nauczyciel wyjania ewentualne wtpliwoci.
Faza podsumowujca:
1. Nauczyciel prosi uczniów, aby w grupach skonstruowali tabel porównujc mejoz i mitoz. Grupy prezentuj wykonane przez siebie tabele.
2. Nauczyciel wywietla treci zawarte w sekcji „Wprowadzenie” i na ich podstawie dokonuje podsumowania najwaniejszych informacji przedstawionych na lekcji. Wyjania take wtpliwoci uczniów.
Praca domowa:
1. Wykonaj wiczenia od 1 do 7 z sekcji „Sprawd si”.
Materiay pomocnicze:
Neil A. Campbell i in., „Biologia Campbella”, tum. K. Stobrawa i in., Rebis, Pozna 2019. „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.
Zacznik 1. Schematy do uzupenienia. Plik o rozmiarze 311.91 KB w jzyku polskim
Wskazówki metodyczne opisujce róne zastosowania mapy myli: