por ai ha udhëhequr fshatarësinë gjcrman.^ nëluftën kundër baronëve dhe papës së Vatikanit,sa edhe Engelsi e ka ngritur lart figurën e tij.7han Hysi prift ka qenë, edhe taboritët priftërishin, por ata u quajtën heretikë dhe u dogjën mezjarr e me hekur, pse ngritën krye, se ishin kun-dër Vatikanit, papës dhe mbretit. Ata isl-,in pro-gresistë.

Në Shqipëri ka pasur edhe fretër patriotë.Shtjefën Gjeçovi ka qc^në frat, por p•^triot, i cilivinte mbi të gjitha interesat e Shqiaërisë e jo tëAustro-Hungarisë, të Vatikanit e të Musolinit.Ndre Mjeda ishte prift, por ai iu kushtua me tëtëra fox•cat lëvizjes ki,yengritëse shqiptare. Të gji-thëve na kujtohen tllir^i•jet e tij të zjarrta: «Lirim,lirim, bërtet gjithkah malësia...», që P^'Ijeda iadrejtonte vegjëlisë, tek e cila shikont^ mbështe-tjen e sigurt për fitoren e lirisë dhe të pavarësisësë vendit. Edhe Fishta ka qenë vjershëtar, porishte antishqiptar, ai ishte një politikan reaksio-nar, prandaj ne e dënojmë veprimtarinë e tij nëdëm të atdheut.

Klerikët katolikë të Shkodrës, megjithësekishin mundësi, nuk morën asnjë mundim të për-kth^,nin Virgjilin, Ovidin ose Tacitin. Unë nukdi që ata të kenë përkthyer ndonjë nga shkrim-tarët dhe filozofët e mëdhenj romakë e latinë.se i preokuponte vetëm dogma e Vatikanit. Kur-se Sotir Papakristoja punoi tërë jetën e tij dhepërlctheu shumë klasikë grekë. Pse s'e bënë këtë

92

punë ish-klerikët e këtushëm? Për atë ars,ye qëthashë më parë, ata u përpoqën deri në pikën efundit që ta mbanin popullin në errësirë dhe ve-ndin ta skllavëronin tie të huajt, prandaj popullidhe Partia i luftoi. Ata kishin kulturë, por kul-tura e tyre ishte obskurantiste. Shën Thoma d'A-kuini, Ignac de Lojola, ishin ushqimi i përdit-shëm, ishin guri i varrit mesjetar, ishin për atëqë t'i mcrrcj shpirti popullit deri në fund. Kle-rikët tanë katolikë kanë qenë nxënësit besnilcë tëtyre.

Klerikët tnyslimanë ishin shumë xhahilë dheinjorantë. Unë, personalisht vetëm për një kle-rik në Gjirokastër mbaj mend, kur isha fare i ri,që thoshin se ishte njeri i mësuar dhe merrej mefilozofinë arabe; nuk përjashtohet të ketë pasurdhc ndonjë tjetër, po në përgjithësi ata vinin njëçallmë në kokë dhe bëheshin hoxhallarë. Kura-nin s'e kuptonte njeri, se Muhameti kishte bërëmirë që kishtc porositur të mos e përkthenin, se«ishte gjynah». Kjo porosi e tij na ka ndihmuar,se i ka mbrojtur njerëzit t.anë nga infektimi iideologjisë së fesë myslimane.

Klerikët ortodoksë, gjithashtu, kanë qenëinjorantë të një kalibri si kleri mysliman.

Klerikët shqiptarë lcanë qenë të lidhur metë huajt në atë masë sa propagandonin shkombë-tarizimin e popullit tonë, duhe u përpjekur t'umbushnin mendjen besimtarëvF^ se ata nuk ishinshqiptarë, dhe se myslimanët ishin turq, ortodok-

93

sët gi^ekë dhe katolikët italianë. Ky qëndrim anti-shqiptar i shumë klerikëve ka bërë që populli ynëpati•iot, përgjithësisht të mos ishte fetar dhe pro-paganda fetare të mos ndikonte kundër aspirata-ve kombëtare.

Natyrisht ka ndonjë plakë që thotë akoma:zot na ruaj !, po s'kemi ç'u bëjmë plakave. Punaështë të ruajmë të tjerët nga ndikimet e ideolo-gjisë fetare.

Po ta shikosh jetën shoqërore në sipërfaqe,edhe në rrethe të tjera, por edhe këtu në Shko-dër, duket sikur ndikimi i fesë nuk ndihet më. Tëkënaqet zemra kur i shikon njerëzit në unitet mePartinë dhe thua me vete: more po sa mirë qëish-katoliku dhe ish-myslimani, duke qëndruarkrah për krah njëri-tjetrit, u janë futur luftësdhe punës për ndërtimin e socializmit! Këtë rea-litet të mrekullueshëm ne e shohim dhe e jetoj-më çdo ditë. Mirëpo mbeturinat e fesë në ndër-gjegjen e njerëzve nuk janë zhdukur plotësisht.

Kur vjen puna që vajza e një ish-katoliku dotë martohet me djalin e një ish-myslimani, atëhe-rë i nYjerrin veshët mbeturinat e fesë dhe vërehenngurrimet e prindërve. Ç'janë këto ngurrime? Ja-në shfaqje e ndikimit të mbeturinave fetare. Edhemartesa ndërmjet njerëzve me ish-fe të ndr,ysh-me kanë filluar të bëhen te ne, dhe ky është njësukses, por jo në shkalli^n e duhur, sepse kët,yreshfaqjeve duhet t'i vëmë më mirë kapak dhe bilekapak prej çeliku.

94

Kundërshtimit të dëshirës së të rinjve pëx•martesë nga disa prindër prapanikë, duhet t'i vi-het fre, se po na krijohen shqetësime të kota nëfamilje, që bëhen shkak për thyex•jen e unitetit nëmax•rëdhëniet midis njerëzve. Disa mosmarrëve-shje në këtë fushë, kur trashen, bëhen problemepolitike, prandaj duhet të kemi kujdes. Çdo pro-blem apo shqetësim nuk duhet kthyer në çështjepolitike, sepse feja pikërisht këtë gjë ka dëshi-ruar dhe ushqyer kundër nesh.

Kur ndonjëri i ish-fesë katolike, për shem-bull, kritikon shokun e tij të një ish-feje tjetër,myslimane apo ortodokse, se nuk po punon e ve-pron mirë dhe ky i fundit mendon pëx•njëherëshqë shoku më kritikoi, sepse vjen nga një fe tjetër,kjo tregon se te ky njeri ekzistojnë mbeturina tëfesë dhe të ideologjisë së saj. Këto që po përmendunë, sigurisht janë raste të shkëputura, por me-gjithatë provojnë praninë e këtyre mbeturinavenë shoqërinë tonë. Për ruajtjen e këtyre mbeturi-nave, borgjezia është shumë e interesuar.

Një gazetë e madhe borgjeze në Francë, «Lëmond diplomatik», javën e fundit, kishte botuarnjë artikull të gjatë për Shqipërinë. Titulli i ar-tikullit ishte: «Shqipëria, kështjellë e ortodoksisëstaliniane». Autori i shkrimit, si borgjez që është,kishte zgjedhur këtë titull, duke menduar se kë-shtu do t'ia ulte prestigjin Shqipërisë socialiste.Borgjezia vazhdon rrugën e saj të njohur për tëerrësuar autoritetin që kanë krijuar në arenën

95

ildërkombëtare Partia e Punës e Shqipërisë dhe

Republika Popullore Socialiste e Shqipërisë, sidhe për të diskredituar veprën e madhe të Stalinit,të këtij marksist-leninisti të lavdishëm, kurse nje-rëzit përparimtarë, demokratë, revolucionarë dhemarksistë-leninistët në botë e shpjegojnë qëndri-min kundër nesh, që mbahet në artikull, si njëfakt që Shqipëria ndërton me të vërtetë socializ-min. Artikulli i gazetës fi•anceze e shtron çështjenpak a shumë kështu: Ç'u duhet shqiptarëve qëndjekin rrugën e Stalinit për të ndërtuar industritë rëndë? Industria e rëndë që po ndër•tojnë shqip-tarët nuk sjell gjëkafshë. Udhëheqësit shqiptarëthonë se duhet të shesësh që të blesh, shkruanautori i artikullit dhe pyet: po kush do t'ia blejëShqipërisë prodhimet e industrisë së rëndë? Na-tyrisht artikullshkruesi nuk e njeh Shqipërinë, aishkruan nga zyra, duke i matur gjërat mc kutine tij e jo me realitetin tonë.

Gazetari borgjez kujton se ne do të bëjmëaeroplanë reaktivë, se do të bëjmë traktorë që tëmbulojmë botën me ta, se do të bëjmë centralebëi•thamore ctj., etj., dhe nuk e di se ne do tëndërtojmë uzina për të përpunuar mineralet evendit tonë, që këto të mos i shesim më bruto,por të punuara dhe me vlerë të madhe. Në atë arti-kull thuhet se Shqipëria ka bërë disa bonifikime,por nuk thuhet se këtu ka qenë kënetë e tërë dheështë bonifikuar gjithë Shqipëria. I huaji heshtpër faktin që ka vende në Shqipëri, të cilat ma-

:^s

rrin nga 45 e 50 kuintalë grurë për hektar, kurnë Francë mci•ren mesatarisht 35 kuintalë grurëpër hektar. Edhc ne akoma nuk e kemi arriturmesataren e prodhimit të grurit 35 kuintalë përhektar, por do ta arrijmë, se kemi bërë e do tëbëjmë hope të mëdha cilësore edhe në grurë edhcnë drejtime të tjera.

Ne do ta zhvillojmë industrinë tonë të rëndë,prandaj uzinat mekanike duhet t'i përshtatenmedoemos këtij orientimi me një organizim tëfortë, me një disiplinë të çeliktë dhe me një me-todë shkencore në punë. Rëndësi të madhe në kë-të çështje ka përgatitja e kuadrove.

Mendimi i udhëheqjes është që në Shkodërështë punuar mirë me kuadrot c mesi^m, në ndër-marrje e në kooperativa bujqësore. Këta kuadrojanë të aftë, janë mjeshtër, që dinë të drejtojnë,të organizojnë, të udhëheqin. Ky është fakt. Nukthem se kuadrot e lartë këtu s'janë të mirë, për-kundrazi, ata kanë ndihmuar që është arriturky sukses me kuadrot e mesëm. Stabilit^^ti në rre-thin tuaj e ka burimin sidomos te kuadrot e me-sëm dhe të ulët. Këtu te ju edhe mekaniku ithjeshtë, në shembullin e kryeinxhinierit, inxhi-nierit ose ndihmësinxhinierit është bërë mjeshtëri kategorisë së 5-të ose të 6-të. Në këtë drejtimunë i për^;ëzoj organet dhe organizatat e Partisëhëtu, si dhe organet e pushtetit e të ekonomisë,qc kanë punuar me mend. Kështu si ju duhettë punojnë të gjitha rrethet e Shqipërisë, jo ve-

7-24r, 9i

tëm në industri, ku juve ju zë dora, por edhe nëdisa drejtime të tjera.

Parku juaj e ka bërë një praktikë të Inll•ë eme vlerë ndërtimin e autobusëve. Atje ka forcatë mëdha krijuese, ka teknikë të lartë e të mesëmqë janë të talentuar.

Sot, në të kaluar, u thashë shokëve se tashtiqë u zgjeruan hekurudhat, do t'i importojmë va-gonat, apo do t'i bëjmë këtu? Duhet t'i bëjmë kë-tu, shtova unë. Dhe ata ishin dakord. Tashti, në-përmjet Jugosllavisë, po lidhemi me hekurudhat eEvropës Qendrore. Javash-javash tërë Shqipë-ria do të lidhet me hekurudhë. Në këto kushte, va-gonat e shumtë që na duhen, nuk i sjellim dot ngajashtë. Më vonë, pasi të zhvillohet edhe ca ekono-mia jonë, mund t'i sjellim nga jashtë, por• tani naduhet t'i bëjmë këtu. Jam i bindur që do t'i bëj-më të bulcur, bile edhe me frigeriferë etj.

Automobilin-frigorifer e kemi bërë dhc na kah•yrë shumë në punë, por duhet të kalojmë në pro-dhimin në seti, që domatet toi^a të venë të freskëtanc Austri dhe në Gjermani, ku njerëzit kanë mun-gesa të ndjeshme për to. Ne prodhojmë për vetentonë, por edhe për të shitur, se nëpërmjet tregtisëkl•ijojmë mundësi që të blejmë mjetet e nevojshmedhe të ecin përpara të gjithë sektor•ët e prodhimit.

Fabrikën e Sheqerit në Maliq e ndërtuamme forcat. tona, me një kooperim të shëndoshë, atëe bëmë më të madhe nga ajo që kishin ndërtuartë huajt. Yo të ishte kooperimi akoma më i shën-

9^

doshë, ajo do të bëhej më shpejt. Sidoqoftë tashtisheqeri dei nga dy fabrikat tona.

Në vendin tonë u zbulua edhe një fushë nafteshumë premtuese. Për ta shfrytëzuar këtë fushë,na duhen tuba nafte, që do t'i prodhojmë në Kom-binatin e Metalurgjisë në Elbasan.

Njerëzit tanë kanë punuar me durim për tëgjetur teknologjinë e mineraleve të nikel-silika-tit dhe kanë ndërtuar fabrikën e përpunimit tëtyre në Korçë. Me mendjen dhe me përpjekjet etyre, ata kanë zbuluar mënyrën e prodhimit tëqymyrit të kolcsifikuar për ta përdorur dhe dje-gur në të gjitha furrat e mineralit të bakrit e tëkromit. Këtë qymyr, që e realizuan njerëzit tanë,ne e sillnim nga jashtë dhe harxhonim me dhje-tëra e me qindra milionë dollarë.

Njcrëzit e dalë nga gjiri i popullit, e të më-suar nga profesorët e mësuesit tanë, po punojnëpër të zbatuar porositë e Partisë. Ata e kanë kup-tuar mirë politikën e drejtë të Partisë, se atdheuduhet të lulëzohet, të forcohet, të bëhet një kalashembullore, për të cilën popujt e botës të thonë:Ja, të vegjël janë, më të vegjël se ne, por luftuansi luanë dhe rrojnë të lirë, të pavarur e sovranë,ata nuk i nderin dorën kurrkujt dhe nuk ua haqeni shkopin. Shqiptarët po provojnë me suksesqë socializmi rron, do të rrojë dhe do të fitojë,se është e ardhmja e botës.

Perspektiva e vendit. tonë, shokë dhe shoqe,është e mirë. Gjendja jonë e brendshme, ^iç tha-

99

shë, është shumë e shëndoshë dhe e fortë. Në tëardhmen kjo gjendjc do të forcohet akoma mëshumë, sepse Partia është në unitet të plotë. Çdoditë që kalon udhëheqja dhe baza e Partisë marrinmë tepër jetë. Njerëzit me parti dhe pa parti, ak-tualisht, e kuptojnë shumë më mirë nga ç'e kup-tonin 10, 15 apo 20 vjet më parë, se ç'do të thotëleninizëm, ç'janë bazat e leninizmit, si duhet kup-tuar dhe si duhet zbatuar leninizmi në mën•yrëkonkrete dhe në kushtet reale të vendit tonë. Kjoështë një fitoi•e e madhe.

Ngritja e nivelit ideologjik të njerëzve tanë.natyrisht, nuk ka arritur përsosmërinë. Që të ke-mi suksese më të mira në këtë punë të vështirë,duhet të jemi të hapur përpara njerëzve, të jemitë gu^imshëm në kapërcimin e pengesave, të je-mi krijues para problemeve të ndërlikuara.

Kur jemi në të drejtën e Partisë dhe të po-pullit, të mos kemi frikë nga kurrkush që ta the-mi hapur mendimin tonë. Nuk është në karakte-rin e njerëzve të ndershëm që të flasin për ha-tërin e njërit ose të tjetrit. Secili duhet të men-dojë e të flasë për të drejtën dhe për interesat ePartisë dhe të popullit.

Ndjenja e frikës, se po të thuhet kjo ose ajogjë, po të bëhet kritikë për këtë ose për atë çësh-tje, ky ose ai shok do të më shikojë me sy të keq,do të më bëjë dëm etj., duhet tP zhduket. Secilitë flasë me kurajë, ashtu siç flasin Partia dheShqipëria.

l00

Par•tia dhc Shqipëria flasin hapur para bo-tës në mbrojtje të së drejtës, të së vërtetës dhe tëparimeve marksiste-leniniste. Ata nuk marrinparasysh se nga shprehja e mendimeve të tyre,armiqtë mund t'i sulmojnë me bombat dhe meavionët reaktivë të sofistikuar që kanë. Partia dheatdheu ynë ecin në këtë rrugë, se kanë vendosurtë rrojnë të lirë, me nder e dinjitet.

Kur thuhet e vërteta në mbledhjen e organi-zatës-bazë të Partisë ose në mbledhjen e kolekti-vit, kur atje shprehet një mendim që kjo apoajo çështje nuk është kuptuar e nuk është zbatuardrejt, ai që diskuton gëzon mbrojtjen e plotë tëPartisë.

Në qof të se mendimi i shprehur nuk është idrejtë, atëherë diskutuesit i duhet shpjeguar kudhe përse nuk e ka drejt. Mendimi i kundërt du-het argumentuar dhe arsyetuar në mënyrë bindë-se. Asnjë, cilidoqoftë, nuk ka të drejtë t'i impo-nohet tjetrit pa vend, duke përdorur autoritetinqë i ka dhënë Partia. Shokti, bashkëpunëtori, var-tësi ose eprori, dLthet të binden me mendimin edrejtë të Pa^•tisë, me vijën e Partisë, me mbroj-tjen e interesave të popullit. Në këtë rast, dukepasui• këtë predispozicion të drejtë e të ndershëm,ai që shpreh një mendim të gabuar thotë: po,shokë, ju keni të drejtë, unë gabova.

Kur shoku që ngre diçka dhe e ka me vend,atij i duhet dhënë të drejt.ë. Ai që gabon, duhetta kuptojë lcu qëndron gabimi i tij dhe ta prano-

ioi

jë ndershmërisht. Kur njeriu e njeh gabimin, nuk

del i turpëruar, përkundrazi ai del i nderuar paraorganizatës-bazë të Partisë ose para kolektivit kupunon. Opinioni shoqëror për këtë shok do tëthotë: Ja, ky është burrë! Ky ka kurajën të njohëjo vetëm gabimet e të tjerëve, por edhe të vetes.

Kështu duhet të veprojë cilido, qoftë ky udhë-hcqës, punëtor apo kooper•ativist i thjeshtë. ^

Shokë dhe shoqe,

Bota është e mbushur me turbullira të më-dha. Turbullira të tilla vërehen në Azi, në Afrikë,në Amerikën Latine, si dhe në Evropë.

Superfuqitë janë bërë agresive, po agresivi-teti i tyre, aktualisht, nuk ka arritur në shkallëne shpërthimit të luftës në mes njëra-tjetrës. Taniështë periudha e ndarjes së ^zonave të influencës.

Gjer dje ishin dy superfuqi, tani po bëhentri, tre kalanderë në një derë, që duan të jetojnënë kurriz të të tjerëve. Këta kalanderë, siç dihet,janë Shtetet e Bashkuara të Amerikës, BashkimiSovjetik dhe Kina, por nuk mbeten pas nga për-pjekjet për t'u bërë superfuqi as Japonia, as«Shtetet e Bashkuara të Evropës». Edhe këto tëfundit, në kushtet e kapitalizmit, siç ka thënëLenini, janë shtete reaksionare.

Të gjitha këto shtete bëjnë plane në kurriztë popujve, në kurriz të revolucionit po edhe nëkurriz të njëri-tjetrit. Ndarja e zonave të influen-cës midis fuqive të mëdha nuk shkon si në gjal-

102

pë, për arsye se situatat në botë kanë ndryshuar,popujt nuk e durojnë më zgjedhën e kapitalistëvetë jashtëm dhe të brendshëm.

Kapitalistët brenda çdo shteti janë matrapa-zë, që shiten te njëri dhe te tjetri për të mbroj-tur klasën e tyre nga vala revolucionare e ma-save.

Superf uqitë janë bërë tregtarët më të më-dhenj të armëve, se kjo lloj tregtie, aktualisht,është më e leverdishmja dhe më e zhvilluara nëbotë. Ata i shesin armët për të ndezur vatralufte mbi bazën e turbullirave që parapër-gatitin.

Turbullirat në Evr•opë duken nga grevat dhenga demonstratat e mëdha të punëtorëve, të ci-lat, aktualisht, kanë më tepër karakter ekonomikse politik. Reduktimi i kërkesave të punëtorëvenë sferën ekonomike është rrjedhim i drejtpër-drejtë i manipulimeve që bëhen nga sindikatate par•tive të reaksionit, ku bën pjesë aristokraciapunëtore, e cila është lidhur me një mijë rijeme kapitalin e brendshëm dhe me shoqëritë shu-mëkombëshe. Sindika^at i kanë mashtruar punë-torët dhe i kanë lidhur këmbë e duar me një sërëligjesh të panumërta, për të mos kërkuar të drej-ta e liri politike.

Në Evropë nuk është pjekur akoma situatapër shpërthimin c revolucionit. Kushtet objektivedhe faktorët subjektivë nuk janë krijuar akomaplotësisht për t'i thyer zinxhirët e kapitalizmit,

103

por këto kushte e faktorë janë duke Ll krijuar,prandaj shtetet e Evropës, pavarësisht se dukentë forta dhe përpiqen të bashkojnë ekonominëdhe armët e tyre, nuk kanë qetësi.

Shtetet kapitaliste të Evropës deklarojnë seduan të realizojnë bashkimin e tyre, gjoja, për tëpërballuar forcën e revizionistëve sovjetikë, por,në radhë të parë, qëllimi i këtij bashkimi ështëqë të shtypin revolucionet në Evropë dhe të moslejojnë imperializmin amerikan të vendosë ligjinmbi ta. Shtetet kapitaliste të Evropës janë bërëfuqi të mëdha ekonomike. Marka gjermane, deridiku, e ka në dorë dollarin amerikan. Edhe jenijaponez e ka në dorë dollarin amcrikan. Këtozhvillime nxitin lakmitë dhe shtojnë grindjet mi-dis ujqve.

Shtetet kapitaliste të Evropës po përpiqentë lidhen, të organizohen dhe të armatosen. Poa mund të ketë unitet në «Evropën e Bashkuar»?Jo. Lenini ka thënë:

«. .. Shtetet e Bashkuara të Evropës nëkushtet e kapitalizmit ose janë të pamund-shme, ose janë realcsionare»t.

Në mes I•eaksionarëve dhe kapitalistëve tëndryshëm nuk mund të ketë kurrë bashkim, se-pse, si kapitalistë që janë, nuk mund të mos nde-

1 V. I. Lenin. Veprat, vëll. 21, f. 370.

104

shen me njëri-tjetrin kur u përplasen interesate kundërta. ^

Në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, si në tëgjitha vendet kapitaliste e revizioniste të botës,l.a inflacion të papërshkrueshëm, ka një krizëjashtëzakonisht të madhe. Kriza aktuale është kri-za më e thellë që është parë deri më sot. Ajo ështëe përgjithshme, ekonomike, financiare, që duketnë superprodhimin, në inflacionin, në papunësi-në, në dobësimin e aleancave ndërimperialisteetj. Administrata e Karterit po tronditet nga kri-za e naftës. I duhen 20 vjet Amerikës që të kthe-het prapë drejt përdorimit të qymyrit për të zë-vendësuar naftën që i mungon. Shtetet e Bashku-ara të Amerikës ndodhen në situata jashtëzako-nisht të vëshiira përpara aleatëve dhe kundër-shtarëve të tyre.

Bashkimi Sovjetik, po ashtu, ndodhet në si-tuata jasht.ë-r.akonisht të vështira ndaj Shteteve tëBashkuara të Amerikës dhe «aleatëve» të vet tëTraktatit të Varshavës, që i ka pushtuar ushta-rakisht. Këta «aleatë» në çastin e duhur do talënë në llucë Bashkimin Sovjetik. Politika e revi-^ionistëve sovjetikë me satelitët e tij ka krijuarnjë situatë plot kontradikta, të cilat po i brejnëata përbrenda.

Kontradiktat që ekzistojnë në botën kapita-listo-revizioniste do të acarohen, situat.a revolu-cionare atje do të ngrihet. Shkalla e ndërgjegjessë klasës punëtore dhe e masave të tjera puno-

105

njëse do të rritet. Edhe shkalla e organizimit dheudhëheqja e partive marksiste-leniniste do të for-cohen. Këto kushte e faktorë, objektivë e subjek-tivë, do të përgatitin terrenin për• shpërthimin ekryengritjes së armatosur me kërkesa politike përpërmbysjen e pushtetit të kapitalit.

Kontinenti afrikan, në pamjen e jashtme, du-ket relativisht i qetë, por në të vërtetë ai zien. Su-perfuqitë, kapitalistët vendas dhe popujt afrika-në, secili për interesat e veta, janë vënë në lë-vizje.

Egjipti u shndërrua në një satelit të Shtetevetë Bashkuara të Amerikës, ai u bë një bashkë-punëtor i Izraelit kundër popujve arabë. Për fattë keq gjithë popujt arabë janë në kontradiktame njëri-tjetrin.

Lindja e Mesme është një fole gret•ëzash,është një pikë e nxehtë e globit, që përbën rrezikpër shpërthimin e luftës. Atje luftohet për naf-tën, për lëndën energjetike në botë, sigurimi i sëcilës po bëhet një gjë e tmerrshme. Mungesa enaftës ka bllokuar transportet dhe ka bërë që tëdalin prapë karrocat me kuaj në rrugët e vende-ve të qytetëruara.

Në Iran, siç e dini, populli u ngrit në revolu-cion kundër regjimit të shahut, kundër amerika-nëve. Nga ky revolucion, fillimisht, përfitoi ele-menti prapanik mysliman, elementi, si me thënë.me koncepte mes•jetare, por atje lufta vazhdon.Imperialistët amerikanë dhe socialimperialistët so-

106

vjetikë intrigojnë, por edhe njerëzit përparimta-rë luftojnë mc vështirësi. Regjimi i shahut Pahle-vi ishte i armatosur deri në dhëmbë, aerodromete Iranit ishin mbushur me avionët më modernëamerikanë, ushtria ishte xhandari më i madh,pas Izraelit, në Lindjen e Mesme. Por forca epopullit e rrëzoi shahun, ajo e bëri ushtrinë e tijtë shpartallohej pa bërë as çak, as bam. Ja,ç'është forca e madhe e popullit në revolucion.Në mos sot, nesër kjo forcë do të bëhet më etmerrshme për reaksionin. 1.Kështu si në Iran,do të shpërthejë revolucioni edhe në vendet etjera.

Sovjetikët, amerikanët, francezët po krijoj-në njësi ushtarake të veçanta sulmi, të pajisurame mjetet më moderne. Përse i krijojnë këtonjësi? Ata thonë se i duan «për të mbrojtur» in-teresat e. tyre kudo në botë! Por po ta deshifroshkëtë gjuhë të imperialistëve, kjo do të thotë qëata po bëjnë përgatitje për luftë. Po përse bëhenkëto përgatitje? Që të mbrohet sistemi kapitalist.Po nga kush kërcënohet ky sistem? Nga mbretiHysein i Jordanisë, apo nga sulltanët e emirateve?!Kërcënohet nga popujt, forcën e të cilëve e kanëshumë frikë imperialistët e çdo ngjyre. Ata e dinëse popujt e botës, sot ose nesër, do t'i thyejnëzinxhirët e robërisë, prandaj përpiqen të zgjatinjetën.

Nga pasqyra e ngjarjeve botërore duket ba-llafaqimi, nga njëra anë, i kapit.alizmit në kalbë-

l0i

zim, i imperializmit dhe, nga ana tjetër, i popujveqë e shohin qai•të të ardhmen e tyre dhe rru^ënsi duhet arritur kjo e ardhme. Ky ballafaqimzbulon kontradiktat e panumërta, thellimin e kri-zës dhe ngjitjen e revolucionit.

Edhe revizionizmi kinez mendoi të zinte «njëcopë vend në diell», por popujt nuk u gënjyennga maskat e tij. Në demaskimin e tij ne, pa ecenuar modestinë tonë, mund të themi se ndih-muam shumë. Kina është një vend i madh, prej900 milionë banorësh, por politika e Mao Ce Du-nit, sikundër e ka shpjeguar Partia jonë, ishteantimarksiste. Kjo politikë e zhyti Kinën nënjë konfuzion akoma më të madh nga ç'ishte,Atje tani mbretërojnë zotërit e luftës, frak-sionet me grindjet e vazhdueshme ndërmjettyre.

Kina dhe Japonia kanë interesa të përbash-këta për një sulm mbi Siberinë, por ato kanë in-teresa të përbashkëta edhe kundër Shteteve tëBashkuara të Amcrikës. Prandaj u nevojitet bosh-ti Kinë-Japoni. Kina hiqet sikur po bën një po-litikë gjoja të balancuar në marrëdhëniet me tëtjerët, por ajo është lidhur fort me imperializminamer•ikan dhe me japonezët. Tashti Kina synontë lidhet edhc me «Evropën e Bashkuar». Tërëkëtë politikë ajo e bën gjoja në emër të luftëskundër revizionistëve sovjetikë. E vërteta ështëse ajo nuk e ka hallin te revizionizmi, se aty ështëzhytur dhe vetë, por lakmon tokat e Rashkimit

108

Sovjetik, për arsye se nuk i mjaftojnë atoqë ka.

Historia njeh raste që kombe e shtete të tillakanë invaduar Evropën dhe botën. Kështu kanëqcnë normanët, vikingët që zaptuan tërë Evro-pën dhe më në fund u zhdukën. Edhe Kina, menjë popullsi kaq të madhe, e sunduar aktualishtnga fashistët, bëhet rrezik i madh për botën.Fashistët kinezë duan të armatosen sa më shpejtdhe të zhvillojnë sa më shumë armët e sofistikua-r^, ata kanë dhënë prova të agresivitetit të arma-tusur kundër Vietnamit dhe duan të sulmojnëgjithë Azinë Juglindore.

Politika e Mao Ce Dunit, në fillim, ka qenënjë politikë borgjeze, demokratike re^^olucionare,por më pas ajo u shndërrua në politikë reaksio-nare. Partia jonë, siç e dini, e kuptoi shpejt këtëshndërrim regresiv dhc bëri përpjekje ta ndalo-jë, duke thënë fj alën e vet në mënyrë shoqërore,korrekte e në kohën e duhur për shumë proble-me, por udhëL^ qësit kitlezë nuk ia vunë vcshin.Ne vazhduam qëndrimin tonë parimor në kundër-shtim me pol itikën e tyre. Ndonjëri mund të tho-të: po pse Lt prishën tashti marrëdhëniet me Ki-nën? Për:;jitijja është e qartë: marrëdhëniet nuki prishëm ne, i prishën ata, prandaj edhe kohëne prishjes ata e zgjodhën. Për sa na përket neve,e vër^eta është që s'ishim aspak dakord me pc;-^litikën e tyre. Gjithë bota e shihte se Shqipërianttk ishte dakord me Kinën, për arsyc ^e kinezët

109

flitnin pro imperialisiëve amcrikanë, kurse neflitnim kundcr, I'ihëpamjet d11e mendimet to-na ne i kemi shprehur edhe me dokwnente tëshkruara, që ua kemi lënë në derë. Ne ua kemithënë botërisht mendimet. tona, duke mbajtur që-ndrim t.ë drejtë politik.

Kina tashti merr kredi nga kapitalistët dhekëta ia japin kredinë për arsye që t'i zhvatin asajpasuritë dhe t'i akaparojnë tregun, siç e kanë za-kon pëi• të lehtësuar barrën e krizës që i ka mbu-luar, mirëpc, ata e dinë që Kina do të bëhet njërrezik për botën dhe, në radhë të parë, për vetëata, prandaj po i matin me kujdes hapat qëbëjnë.

Duke parë hapat e matur të kapitalizmit drejtsaj, Kina filloi të bëjë politikën e zigareve. Përkëtë qëllim ka vajtur një delegacion qeveritar ki-nez në Moskc, i kryesuar nga një zëvendësminis-tëi• i Punëve tc Jashtme, që po bën muhabete përnormalizimin e marrëdhënieve midis të dy ven-deve. Pazari bëhet: më jep të të jap, të ndreq këteje të prish andej. Këto muhabete do të vazhdojnëme muaj e me vite. Edhe sovjetikët kanë intere-sat e veta për këto bisedime, që amerikanët dhejaponezët i kuptojnë fort mirë dhe dinë si të rea-gojnë.

Për arsye të drejtësisë, të parimeve dhe tërealizmit që e karakterizojnë në marrëdhëniet mebotën e jashtme, vija marksiste-leniniste revolu-cionarc e Pat•i:isë sonë, pëlqehet, aprovohet dhe

110

duartrokitet nga popujt e botës. Në të njëjtën ko-hë ajo është bërë dhe objekt sulmi nga ar-miqtë.

Në këto rrethana është detyra jonë, shoqedhe shokë, që t'i ruajmë dhe t'i mbrojmë Partinëdhe Shqipërinë nga rreziqet. Në radhë të parë,t'i vëmë kujdesin më të madh forcimit të njerëzvenë planin ideopolitik, se po i patëm të qarta po-litikisht e ideologjikisht problemet e brendshmedhe të jashtme, të jemi të sigurt, se dety-rat ekonomike, që janë të rëndësishme dhe je-tike për vendin tonë, do t'i plotësojmë mesukses.

Në punën tonë të jemi krijues, t'i vëmërëndësi industrisë nxjerrëse dhe përpunuese, papyetur se ç'thotë bota borgjeze që shqiptarëtnuk duhet të kenë industri të rëndë. Kjo in-dustri do të zhvillohet akoma më shumë, qëtë forcohet potenciali i ekonomisë sonë në për-gjithësi.

T'i vëmë rëndësi të madhe bujqësisë, e ci-la është d^ega bazë e ekanomisë. Kolektivizimika dhënë fr,yt^et e tij, ka hedhur rrënjë të the-lla, por dashurinë për punën dhe për pronënkooperativiste duhet t'i futim akoma më shu-më në shpirtin e kooperativistëve. Këta duhet takuptojnë dhe të binden plotësisht që e mira eShqipërisë dhe e mira e tyre, shpëtimi i Shqi-përisë dhe shpëtimi i tyre është prona e për-bashkët, të cilën duhet ta ruajmë, ta zhvillojmë

ltl

e ta pasurojmë. Të vëmë të gjitha forcat fizi-ke dhe aftësitë mendore që bujqësinë ta bëj-më të përparuar, që ajo të japë rendimente tëlarta.

Furni^imi i industrisë së lehtë dhe ushqi-more me lëndët e para ka rëndësi të madhe eko-nomike e politike. Edhe furnizimi i popullitka rëndësi të madhe ekonomike e politike. K,yproblem nuk duhet nënvleftësuar kurrë. Udhë-heqja e Partisë dhe e shtetit shikon me kënaqësiqë Shkodra kurdoherë ka qenë e furnizuar mirë,popullit nuk i ka munguar asgjë, as zarzavatet,as mishi, as qumështi, as vezët. Kjo është meritajuaj, për arsye se planet këtu realizohen në sasidhe në cilësi.

Ju, siç e dini, keni edhe disa deficite përtë plotësuar, por deficitet tuaja kanë qenë mëtë vogla nga ato të rretheve të tjera.

Një ndihmë e madhe, që i jep%t ekonomisësonë në përgjithësi, është jo vetëm prodhimi përtë furnizuar me lë^ndë të parë fabrikat ekzis-tuese dhe ato që do të ndërtojmë më vonë, poredhe pro-dhimi i mallrave për eksport. Duhettë dini, shokë dhe shoqe, se bota vërtet kauri, por ajo do mall të pastër. Pranda j, këteje tutje, çështja e cilësisë së mallrave për ek-sport duhet të kuptohet ekonomikisht dhe po-litikisht. Të mos prodhojmë sa për të prodhuar,po të prodhojmë për kënaqësinë e popullit tonë,për interesat e popullit tonë që të shesim jashtë

11^

dhc. me të hollat e realizuara nga shitja, të blej-më fabi•ika të reja moderne. K,y është kuptimii anë5 ekonomike të cilësisë.

Çështja tjetër është që prodhimet tona tëmos mbeten stoqe, por tc përmirësohet vazhdi-misht cilësia e t,yrc. Edhe në këtë drejtim tëkcmi shpirt novator. të shkundemi nga ai mo-del që kemi vendosur dikur dhe t'ua përshtatimprodhimet tona shijeve të popullit. Të dëgjojmëzërin e masave pcr kërkesat ndaj prodhimev.^.Populli ynë nul^ është i tillë që të lcërkojë ^ ëndërrohet moda përditë. siç bëhet në ver^ ..etkapitaliste, po kur është një dëshirë e për^_ji! h-shm^ që këpucëve ose konfeksioneve, për shc^m-bull. t'tt jep^^t një formë më e pëlqyeshmc, psetë mos veprohet sipas kërkesave?! Ka prodhuesqë vazhdojnë të prodhojnë pa asnjë shije dhepa pyetur' kc^nsumatorët. Dhe mallrat e këtyreprudhuesve mbeten stoqe, por stoqet janëshprehje c inflacionit, që ësht:ë tepër i rrezik-shëm pëi• ek^nominë e një vendi. Te ne nulc^ërehet inflacioni si fenomen, por disa mal] -i•a stoqe na janë krijuar. Ekonomia jonë e shën-doshë bën që vështirësitë t'i kapërcejmë, veç-se këto v^^shtirësi kemi mundësi t'i shmangim mepunën, me kontrollin dhe me novatorizmin tonë.

Bukur ishin pajisur me orendi shtëpitë endcrtuara p:^s tërmetit. Por unë, si në Lezh.ëedhe këtu në Shkodër, vura re s:^ është përdo-rur n,jë stof kanapeje i njëllojtë. Me sa duket,

8-245 l13

me këtë rast, i kanë spastruar të gjitha maga-zinat e ndërmarrjes tregtare, dhe mirë kanë bë-i•c. Populli ka nevojë për prodhime të kësaj na-tyr•e, prandaj, e përsërit, që duhet ta zgjerojmënjë çikë gamën e tyre.

Të më falni se u zgjata shumë, ndoshta jumori dhe uria. (Të qeshura dhe duartrokitje.)

Disa n,a njerë:.it tanë, kur hartohet pro-jektplaai, harrojnë t'i parashikojnë gjërat «e vo-gla», por, kur na mungojnë këto gjëra «të vogla»,na prishin punë. Njërit i duhet kalemi, tjetritkravata, të tretit gjilpëra. Shpeshherë këto ha-rrohen, se ka një prirje për t'u përqendruarte «rrotat e mëdha», që ngrenë peshë në rea-lizimin e planit. Kështu vërtet mund të diletpërpara Qeverisë me plan të realizuar, porasortimentet ^alojnë dhe populli nuk këna-qet.

Janë të gjitha mundësitë që ju të shkonipërpara. Unë ju uroj suksese akoma më të më-dha dhe ju faleminderit shumë pëi• këtë pritjekaq të përzemërt që na bëtë. Nderimet që nabëni, i përkasin Partisë. Unë, shokë, jam vë-llai juaj, shoku juaj, që ju dhe Partia më keninga^•kuar me një detyrë, të cilën do të bëj për-pjekje, sa të jetë e mu^ndur më shumë, që takr,ye j më mirë.

Të gjitha këto vepra madhështore i bënpopulli nën udhëheqjen e Partisë, prandaj res-pekti dhe mer•itat u përkasin atyre. Himnet du-

i

het t'i kushtohen Partisë dhe jo mua, prandajatë këngën «Enver Hoxha, or tungjatjeta», tëmos e dëgjo,j ngado që vete. T'i këndojmë Parti-së, sepsc ajo është organizatorja e të gjithafitoreve të popullit, ajo është shpirti i popu-Ilit, kur•se ne jemi ushtarët e saj dhe do tëluftojmë për të dei•isa të kemi frymën e fun-dit.

Mbi Partinë, mbi popullin, asgjë. (Duartro-kitje dhe, ovacione.)

Ri•oftë populli!

Rroftë Partia! (Duartrokitje dhe ovacione.)

Tani më duket sikur u bëra shkodran, nukmë iket që këtej, do të rri akoma këtu. (Të qe-shura.)

SHOKU MUHO ASLLANI: Më lejoni, sh.o-kë e shoqe, që në emrin tuaj, në emër të komu-nistëv^^ dhe të të gjithë popullit tc rrethit tëShkodrës, ta falënderoj shokun Enver Hoxhapër vlerësimin e madh që i bëri orga^nizatës sëPartisë, oi•ganeve të pushtetit dhe punonjësvetë rrethit tonë.

Ne ju sigurojmë, shoku Enver, se porositëqë na latë në mitingun e Bahçellëkut, në taki-min me kooperativistët e Bajzës dhe sonte nëkëtë takim m^e kuadrot kryesorë të Shkodrës,do t'i programojmë dhe do t'i zbatojmë. Do tëvëmë të gjitha aftësitë tana mendore e fizike qët'i realizojmt^ detyrat në të gjit,ha fush.at c je-

115

tës dhe, në 3^-vjetorin e Çlirimit të Atdheut, tëshkojmë me ballin lart e duart ^lot!

Rroftë Partia jonë c Punës!

Të i^r^ojë udhëheqësi ynë i dash^u^ dhe ishtrenjtë, shoku Env^er H^xha! (Dz^artrokitje,ovacione.)

116

TË FORCUJMË FI^ONTALISH'I' EKONOMINË,KULTURËN DIIE 1'IBKOJTJEN

Bisedë ^ne kuadrot e kooperativave bujqësoretë Bajzës, të Koplikut dhe të Malësisë së

Madhet

18 tetor 1979

SHOKU MUHO ASLLANI: Këtu, shokuEnver, jemi në kooperativën bujqësore të Baj-zës.

SHOKU ENVER HOXHA: Midis banorëvetë këtyre krahinave ne e ndiejmë veten si nështëpinë tonë.

SHOKU MUHO ASLLANI: Kanë ardhurpër të marrë pjesë në këtë takim kuadro e koope-rativistë n^a 14 fshatrat e kooperativës bujqëso-

1 Në këtë takim mei•rnin pjesë shokët iiaahi Lleshi, Adil

Çarçani, Vito Kapo, Folo Çami dhe sckretari i parë i Komitetil.

lë k'arlisi^ të Rrethil të Shkoclrës, Muho Asllani.

117

r•e të Bajzës si dhe nga Malësia e Madhe, ngaVermashi dhe nga Kopliku. Shokët e shoqet qëkanë ardhur këtu janë shumë të gëzuar që ka-në midis tyre udhëheqësin e dashur të Partisëdhe të popullit tonë.

Besoj se me këtë rast, të zotët e shtëpi-së do t'ju njohin me rezultatet e punës së ty-re.

SHOKU ENVER HOXHA: Patjetër, të naflasin për njerëzit, për jetën dhe për punë^n et:yi•e, se ne për këtë gjë kemi ardhur.

Ejani, shokë, mblidhuni sa më afër. Le tëfuten edhe të tjerë në këtë sallë, se sa mështrënguar të rrimë, aq më të fortë do të je-mi. Hajdeni. uluni këmbëkryq, ashtu siç uleshintë parët tanë. (Të qeshura.)

Shoku Muho më tha se ti, Gjelosh KolëPepa, jc komunist i vjetër. Këmbët i paske tëforta, se i mblodhe menjëherë dhe u ule meshkathtësinë e një djali të ri.

SHOKU GJELOSH PEPA: Ne jemi malëso-rë dhe na pëlqen të rrimë shtruar me njeriunmë të dashur të zemrave tona.

SHOKU ENVF,R HOXHA: Malësoi°ët janëtë shpejtë e të shkathët.

!Ju, shokë të Radiotelevizionit e të Kinostu-dios që t'i merrni sa më bukur këto skena i^nti-me, drejtioni kamerat dhe mikrofonat edhe ngapopulli i Bajzës, i Kelmendit dhe i Koplikut ejo vetëm nga unë. (Të qesh.zcra.)

118

SIIOKU MUHO ASLLANI: Gjeloshi, sho-ku Enver, është djali i Kolë Marash Pepës.

SHOKU ENVl^,'R HOXHA: Ashtu`?! Më kaardhur shumë keq kur mora vesh që na vdiqKolë Marash Pepa!

SHOKU GJELOSH PEPA: E morëm tele-^ramin e ngushëllimit, që na dërguat, shokuEnver. Ju faleminderit shumë!

A jeni mirë ju, shoku Enver?

SHOKU ENVER HOXHA: Falemnderit, mi-rë jam.

SHOKU MUHO ASLL•ANI: Fjalët e urta tëKolë Pepës në bisedën që bëri me ju në vitin1967 se «Shqiptarin s'e ka qitë lokja prej bar-kut, por huta prej çarkut», i kemi të shkruaranë Pallatin e Kulturës.

SHOKU GJELOSH PEPA: Do të merrninjë cigare, shoku Enver?

SHOKU ENVER HOXHA: Do ta marr dhedo ta ruaj në raftin tim si kujtim nga djali iKolë Marash Pepës.

SHOKU GJELOSH PEPA: Atëherë merrenitë gjithë paqetën.

SHOKU ENVF,R HOXHA: 1^'alemnderit shu-më. Ky është një kujtim shumë i mirë. Përparaunë e kam pasë pirë shumë duhanin, që e prodho-nit ju. këtej nga Kopliku e nga Bajza. Pija nga tripaqeta me cigare në ditë. Shokët më kërkuan qëta lë duhanin. Do ta lë, u thashë, e do të vete më

119

shpesh në malësi, që të thith më shumë ajrin esaj të pastër e të freskët. Cigarja ta pengon fr,ymë-marrjen, prandaj edhe unë e lashë.

Para 12 vjetësh babanë tënd e bëra mik evëlla, atjc lart në Rrapsh, te Leqet e Hotit.

Unë, pak a^humë, e njoh gjendjen këtu,por do të jem i kënaqur sikur shoku kryetar ikoopcrativës dhe shokët e tjerë të më flasi^n edhepër anët e mira, që kanë shumë, edhe për ndo-një vështirësi që mund të kenë, të cilën do takapërcejmë.

SHOKU VESEL MOLLA1: Ar•dhja juaj kë-tu na gëzon pa masë ne, komunistët e popu-llin e Bajzës, si dhe gjithë Malësinë e Madhe.

SHOKU En'VER HOXHA: Veseli ka njëmbiemër të bukw•:^«Molla». Molla bëhet këtu,prandaj mbiemrin `«fute në tokë», që të çelinfiliza të rinj mollësh të kuqe.

SHOKU VESEL MOLLA: Vizita juaj këtuështë një nder i madh që na bën Partia ne, ko-munistëvc dhe gjithë kooperativistëve të Bajzës,si dhe zonës së Malësisë së Madhe në kuadrin ejubileut të 35-vjetorit të Çlirimit të Atdheut.Këtë ngjarje të rëndësishme do ta kthejmë nëmobilizim, në guxim dhe në optimizëm për tëi•ealizuar të gjitha detyrat që ka kooperativa jo-në bujqësore.

1 Krpetar i kooperativës Uujqësore të Bajzës.

12Q

SHOKU ENVER HOXHA: Shumë mirë, shu-

më mirë!.SHOKU VESEL MOLLA: Kooperativa buj-

qësore e Bajzës është krijuar mbi bazën e bash-kimit të dy kooperativave bujqësore, të Zago-rës dhe të Kastratit, deri në kuf i me Razmëndhe me ish-kooperat.ivën e Pjetërshanit. Koo-perativa e vjetër, që është Bajza, kufizohet meKelmendin dhe me Leqet e Hotit; ajo ka 1533familje me 11500 banorë dhe me 3900 krahëpune.

SHOKU ENVER HOXHA: Afroje pak mi-krofonin, që të të dëgjojë edhe populli për-

jashta.SHOKU VESEL MOLLA: Në këtë koope-

rativë bujqësore ka 17 organizata-bazë partieme 214 komunistë. 87 për qind e komunistëvepunojnë drejtpërdrejt në prodhim.

Bajza, është qendra e gjithë Malësisë sëMadhe. Me punën e madhe sqaruese e bindë-se të Partisë, nga një ish-qendër fetarësh dheklerikësh, sot ajo është kthyer në një qendër arsi-more dhe kulturore ku edukohet njeriu i r•i metiparet e moralit komunist. Në këtë kooperativëka tetë shkolla tetëvjeçare dhe dhjetë shkolla fi-llore, ku mësojnë 2300 nxënës dhe punojnë 134arsimtarë. Veç këtyre ka edhe dy shkolla tëmesme bujqësore: një në Bajzë dhe një në Za-gorë. Shkolla e mesme në Bajzë është me shkë-putje nga puna, kurse ajo e Zagorës është pa

121

shkëputje nga puna dhe këtu mbarojnë çdo vit

130 nxënës. Në këto shkolla janë përgatitur njëarmatë e madhe njci•czish që janë bërë kuadro,ekonomistë, financierë, brigadierë, përgjegjës sek-torësh etj. Përveç këtyre, kemi edhe kuadro tëtjerë të përgatitur në shkollat e ndryshme tëvendit.

Koopcrativa bujqësore e Bajzës përbëhetnga 14 fshatra dhe ka dy qendra shëndetësore,ku shërbejnë tre mjekë dhe një stomatolog mearsim të lartë, kemi edhe dy farmaci.

Kooperativa bujqësore ka 3900 hektarë to-kë. Kultura bujqësore bazë e saj janë drithërate bukës, gruri e misri. Me grurë mbjellim 1600hektarë.

^S'HOKU ENVER HOXHA: Po thekër mbill-ni?

SHOKU VESEL MOLLA: Mbiellim rreth60 hcktarë.

Kultura e dytë bazë është duhani, me tëcilin mb,jellim 630 hektarë. Pastaj vjen patatja,me të cilën mbjellim 225 hektarë.

Kultura të tjera kemi perimet, që zënë njësipërfaqe prej 47 hektarësh dhe që i prodhoj-më vetëm për nevojat e anëtarëve të koopera-tivës bujqësore, se jemi zonë e largët.

Kemi 90 hektarë me vreshtë, nga të cilët40 janë të vjetër.

SHOKU ENVER HOXHA: Çfarë lloji ështërrushi?

1 `? 2

SHOI^U VESEL MOLLA: «Shesh i zi» dhe«Shesh i bardhë».

SHOKU ENVER HOXHA: Po rrush «Kall-meti» keni ju?

SHOKU VESEL MOLLA: Me «Kallmetin»kemi mbjellë vetëm disa hektarë, se ç'është evërteta, ne tashti po i japim rëndësi këtij va-i°ieteti. Këta dy-tre vjetët e fundit «Kallmeti»po zë një përqindje më të madhe se më parë.Në ndërmarr•jen «Perlat Rexhepi» po punohetpër ta bërë të pastër këtë farë.

SHOKU F,NVER HOXHA: Domethënë ,jupaskeni edhe i•rushin «Shesh i bardhë» edhe atë«Shesh i zi».

Sa të jetë e mundur përpiquni që të mosi n^;atërroni vai•ietetet e rrushit.

SHOKU VESEL MOLLA: Ky lloj rrushi, për-do^°et për ngrënie, por edhe për prodhimin e rakisëe të verës.

SHOKU ENVER HOXHA: Ashtu është, për•-doret edhe për ngrënie. Nga këto vai•ietete rrushika edhe në Tiranë.

SHOKU VESEL MOLLA: Këta tre-katër vje-tët e fundit kemi mbjellë edhe luledielli. Sivjetpai•ashikojmë të realizojmë dyfishin e planit nëkëtë kulturë.

SHOKU ENVER HOXHA: Sa e keni planin?SHOKU VESEL MOLLA: E kemi 8 kuin-

talë për hektar, por do të prodhojmë deri në16 kuintalë për hektar.

123

SHOKU ENVER HOXHA: Ju lumtë!

SHOKU VESEL MOLLA: Këtë rezultat dota arrijmë në saje të disa masave të forta qëmo^•i Partia.

Me anën e kanalit ujitës do të vihen nënujë në zonën e Mbishkodrës, të Koplikut dhe tëBajzës edhe 2700 hektarë tokë, kështu do tëzgjidhet përfundimisht problemi shumë shqetë-sues i ujitjes në këtë zonë.

Besojmë se edhe shokët e rrethit do të nandihmojnë gjatë vitit 1980, që ta bëjmë sa mëshp^^jt kanalin.

Të dyja kooperativat tona bujqësore ka mun-dësi të shndërrohen nga zona të thata në zonatë ujitshmc.

SHOKU ENVER HOXHA: Tashti, më thashoku Muho, do ta shpejtoni ujitjen e këtyretokave.

SHOKU VESEL MOLLA: Po, shoku Enver,megjithëse një pjesë e madhe e kanalit na udëmtua nga tërmeti, prapë ujitjen do ta shpej-tojmë. Baza materiale është siguruar.

Kooperativa bujqësore e Bajzës nuk u prekaq shumë nga tërmeti i 1 ^ prillit, vetëm 37 përqind e familjeve të saj u dëmtuan deri diku,por edhe populli i Bajzës, i bashkuar grushtrreth Partisë, si kurdoherë, u ngrit në këmbë itëri. Ne kemi dërguar rreth 400 punëtorë përzhd^.ikjen c pasojave të tërmetit, gjysma e tëcilëve janë mjeshtër.

124

Është fakt, shoku Enver, se, me gjithë lar-^;imin e këtyre forcave nga kooperativa, këtunuk u vërejt asnjë anomali, asnjë shqetësim nëorganizimin e punës e në drejtimin e saj. Mobi-lizimi i kooperativistëve ishte shumë i madhdhe rezultatct ekonomike, që parashikojmë tëkemi sivjet, do të jenë shumë më të mira seato të vitit të kaluar.

Detyrat e vitit 1979, në përgjithësi, do tërealizohcn mirë.

SHOKU MUHO ASLLANI: Parash.ikimi it•yre për lulediellin, shoku Enver, do të ari•ihet,se këta e mbollën herët atë.

SHOKU V ESEL MOLLA: E mbollëm herëtdhe formuam bindje të thella te njerëzit që zo-na e Mbishkodrës, megjithëse është e thatë, mundta pi•odhojë lulediellin. Tërë ato masa që mori or-ganizata e Partisë, krijuan bindje të shëndosha tenjerëzit për mundësinë e arritjes dhe të tejkalimittë rendimentit.

SHOKU F,NVER HOXHA: Bëtë mirë që ibindët njerëzit këtu në malësi dhe do të merr-ni 16 kuintalë luledielli për hektar, kurse nëLezhë, ku toka është e përshtatshme për lule-diellin, ka ujë, ka drenazhim e të tëi•a kushtete nevojshm^^, janë shumë prapa me rendimentine kësaj kulture. Shokët e Le^hës duhet të marrinshembuli nga ju.

SHOKU VESEL MOLLA: Po kështu edhemisrin nc e realizojmë rreth 40 kuintalë për

lZ5

hektar, pataten e hershme e tejkalojmë, prej

saj marrim 110-120 kuintalë për hektar, pranjë kuintal më shumë se vitin e kaluar. Përkultui•ën e patates ësh.të bërë një kthesë e mi-rë, planin vjetor e kemi realizuar që tashti dheparashikojmë të marrim 1000 kuintalë mbi pla-nin, ose 1200 kuintalë më tepër se vitin e ka-luar.

Ne, shoku Enver, kemi dobësi në drejtim tësasisë dhe të cilësisë së prodhimit të kulturës sëduhanit. Duhanin s'po e realizojmë dot dhe, përkëtë pikë të dobët, ashtu si në Konfere^ncën ePartisë të Rrethit edhe këtu, para jush, ne bëj-më autokritikë.

SHOKU ENVER HOXHA: Duhan «Jrien-tal» keni mbjellë?

SHOKU VESEL MOLLA: Jo nuk kemi mbje-llë duhan «Oriental», por duhan «Gloria» dhe«Kopliku». Që në vitin 1962, kur ra vrugu, ështëbërë kryqëzimi dhe tani nuk na e prek më vru-gu, jep rendiment të kënaqshëm e cilësi më tëmirë dhe shkon deri në 10,5 kuintalë për hek-tar. Sigurisht që toka është e thatë dhe gurish-tore, por duhani është kultura bazë për fondine kësaj kooperative bujqësor•e. Ne e ndiejmë sena mbetet shumë për të bërë në drejtim të rritjessë cilësisë së duhanit, prandaj kemi marrë masanë këtë drejtim. Sivjet kemi bërë disa serra përprovë dhe kemi tharë duhan yjatë gjithë verës.Kështu arritëm që çdo brigadë 23 për qind të

126

normës dit^re ta realizojë në serra me qëllimqë duhani të thahej pa u vai^ur pëi•jashta, sepsenxirrte shumë telashe.

Edhc në drejtim të mekanizimit kemi bërëdiçka për disa procese të punës.

Ne ndikojmë keq për rrethin e Shkodrëspër sa i përket prodhimit të grurit, se e kemipasur planin 21 kuintalë dhe e realizuam derinë 17 kuintalë. Sigurisht që tokat janë gurishtore,brinjë e të thata, por, me ardhjen e ujit, këtodo të rregullohen dhe do të qarkullohen disakultui°a të tjera. Edhe kulturën e grurit do tabëjmë plotësisht të qarkullueshme. Uji na ekushtëzon problemin e grurit, prandaj, me ka-nalin që po bëjmë, edhe ky problem do të nazgjidhet.

Kooperativa jonë bujqësore ka 400 lopë.

SHOKU ENVER HOXHA: «Xhcrsej» i ke-ni këto?

SHOKU VESEL MOLLA: Jo, të kryqëzuara.Kooperativa bujqësore e Bajzës, duke zgjidhurproblemin e ujit, do t'i shtojë kulturat foragjeredhe, rrjedhimisht, do të dyfishojë numrin e lopëvenë vitet e ardhshme.

Kemi 7700 kokë dhen dhe 4200 kokë dhi.Për dhinë duhet të bëjmë një çikë më shumëkujdes, sepse zona jonë, sidomos ajo e malësi-së, që ka Zagorën etj., është më e favorshmepër mbajtjen e saj.

127

Këto ishin disa probleme për trer;uesit nzëkryesorë të kooperativës bu;jqëso^^^.

Popullin e kemi të gatshëm për punë dhepër mbrojtje, ai është vigjilent në kufi, ballëpër ballë me revizionistët jugosllavë, për tëpërballuar me fitore 4do rrezik që i kanosetatdheut. Kur të jetë nevoja, natë, ditë, i orga-nizuar në çeta e në batalione. bijat e bijtë ekëtij populli do të luftojnë, se janë nipërit cmbesat e Dedë Gjo Lulit.

SHOKU MUHO ASLLANI: Këta të tjerët,shoku Enver, janë kuadro të sektorëv^ të koo-perativës së Bajzës. Kjo shoqja është sekretaree organizatës-bazë të Partisë dhe brigadiere e sek-torit të blegt.orisë etj.

SHOKU ENVER, HOXHA: Ju, të koopera-tivës bujqësore të Koplikut, dolët mirë me du-hanin?

SHUKU HILMI HEBOVIA:' Dolëm mirë.Planin e duhanit e realizojmë dhe e tejkalojmë.

SHOKU ENVER HOXHA: Sa kuintalë për

hektar do të merrni?

SHOKU HILMI HEBOVIA: Nga 10,5 deri

në 11 kuintalë, shoku Enver.

SHOKU MUHO ASLLANI: Kooperativistëte Vermoshit kanë bërë një punë të mirë sivjetedhe për pataten.

1 Iiryctar i kooperativës bu,jqësore të K^plikut.

zz^

.SHOKU ENVER IIOXHA: Ata kanë sta-cionin ^ prodliimit të fai'ës së patates.

SIIOKU GJETO GJONI:' Vcrmoshi ka 5 mi-jë banurë. që puno,jnë në kufi dhe qëndr•ojnë topme Partinë dhe me ju, shoku Enver. Koopera-tiva bujqësore e Kelm,ndit ka 1?00 krahë punedhe b00 hektarë tokii arë. Kulturë kryesor•e ështëpatatja që ië një sipërfaqe r.1bi 200 hektarë.

V itin e kaluar ^everia vendosi të ngi•ejëte ne stacionin për prodhimin e farës së pata-tes. Sivjet nc japim 4 mijë kuintalë farë pata-teje mbi planin. Fara është e përmirësuar, atë cpërmirësoi edhe Shkodra, por edhe rrethet e tjera.që e marrin, se ajo është e hershme.

Në Kelmend kemi edhe lopë. Në malësi nei mbajmë lopët në një lartësi mbi një mijë me-tra mbi nivelin e detit dhc marrim 6000 e cakuintalë qumësht për njëqind riektarë tokë arë.

Ncvc na duhit të punojmë më mirë edhe përçësht,jen e kullotave, për arsye se bjeshkët tonajanë një vend i përshtatshëm për blegtorinë.

Unë mendoj që kooperativa e Bajzës dhcajo c Koplikut duhet ta shtojnë numrin e lc^pëve.

Ju, shoku Enver, na keni porasitur qëbjeshl.ët. të bëhen burim i madh për prodhiminc qumështit e të mishit. Këtë porosi po për-piqemi ta zbatojmë. Ne kemi mbi 11 mijë kokëbagëti të imëta, rendimentet e të cilave, qoftë

1 Kryetar i koaperativës bujqësore të Kelmendit.

9-245 l^g

në prodhimin e qumështit, q^ftë në atë të mi-Shit, janë rritu^^. Sivjet ne realizojmë e tejka-lojmë prodhimin e qumështit dhe të mishit.

Për sa i përket misrit, ne kemi rrcth 1B0hektarë tokë që ujitim dhe marrim mbi 50kuintalë për hektar. Kemi brigada që marrinedh.e më shumë misër për hektar, por ky ështëvetëm fillimi i punës.

Rendimentin mesatar për çdo lopë e kemi1300 litra qumësht, por kemi edhe lopë qëjapin 1600 litra.

.SHOKU ENVER HOXHA: Ju «Xhersej» ikeni lopët?

SHOKU G.IETO GJO1V1: Po, «Xhersej» i ke-mi, dhe po mundohemi ta mbajmë racën të pastër.

Ne po punojmë edhe për rritjen e kultu-rave forag'jere. Gjer tani kemi mbi 500 hek-tarë tokë arë për foragjere.

Këtë vit mbollëm edhe panxharin dhe mo-rëm mbi 300 kuintalë për hektar. Farën e pan-xharit e morëm në Korçë.

Po punojmë, gjithashtu, edhe për kullotatmalore, se atje mund të vercljnë mbi 30 mijël:okë bagëti. Në këtë drejtim ne do të kooperoj-më me kooperativat e fushës, që në dimër tëkemi mundësi të mbajmë 40 mijë kokë dhen.

Stacioni i fai•ës së patates këtë vit na dhafarë, po ne përdorëm edhe farë të sjellë ngajashtë dhe morëm 130 kuintalë për hektar. Ke-mi parcela nga të cilat marrim mbi 200 kuintalë

130

pata^e për hektar. Viti që shkoi ishte viti i parëdhe nuk kishim shumë përvojë, tani që kemi,do të punojmë më mirë. Sivjet patatja u poqqë në gusht.

Më përpara feja dhe bajraktarët e kishinpërçarë popullin në fise, duke nxitur grindjetmidis t,yr'e. Tashti ndarjes së popullatës me fiseia ka zënë vendin bashkëpunimi i ngushtë rrethPartisë dhe juve, shoku Enver. Vitin e kaluarne patëm një rast që kufitarët na i zuri një gripdhe rojet e kufirit u zëvendësuan menjëherë ngavullnetarët e cetave.

SHOKU ENVER HOXHA: Shumë mirëqë vutë në zbatim parullën e Partisë: «Populliushtar!».

SHOKU GJETO GJONI: Shoku Enver, po-pulli i Kelmendit është dhe do të jetë gjithnjëme Partinë. Uniteti i popullit rreth Partisë ësh-të shumë i fortë. Ju, kur ishit në Rrapsh, na ke-ni lënë shumë porosi për forcimin e unitetit tëpopullit, për rritjen dhe forcimin e ekonomisëdhe ne ato i kemi mbajtur parasysh.

Në zonat malore ne e rritëm sipërfaqen etokës, tani kemi 200 hektarë tokë për patate, porbrenda këtij viti do t'i bëjmë 300 hektarë. Shte-ti për këtë qëllim gjatë këtij viti ka marrë disamasa.

Ne kemi një lumë që vërshon përmes Ver-moshit dhe shteti këta dy vjetët e fundit ka in-vestuar për ta sistemuar këtë lumë.

131

SHOI^li ENVEF HOXHA: Shumë mirë.Falemnderit për informimin që më bëtë!

Ju fto•j, shokë, të pimë për shëndetin tuaj,paçi kurdoherë përparime dhe gëzofshi fr•ytete punës suaj! Të na rrojë Partia!

Ju faleminderit për këtë pritje të ngrohtëqc po na bëni. Ndiej një gëzim të madh në ze-mër që po vi,j përsëri për vizitë në këto anë.He^•ën tjetër vajta më larg, në Rrap^h. Dukeki•ahasuar këtë vizitë me kohën kur isha mëpërpara këtej, shikoj me kënaqësi se është bërënjë përpai^im i madh. Ky përparim vërehet, nëradhë të parë, në zhvillimin e shoqërisë, të fa-miljes, të rinisë, të ;ruas c të masave të tjcrapunonjëse që udhëhiqen nga Partia, e cila ndjelcnjë politikë të drejtë dhe edukon një moral të5hëndoshë te nj^rëzit.

P^litika e Partisë, siç po shikoj dhe dëgjo•jedhe këtu, ka ndikuar për të bërë një ndryshimtë madh në jetën c njerëzve.

llukc dë;juar këtu informimin që më bënëshokët kryetarë të koopcrativavc bujqcsorc tëBa•jzës dhe të Kclmendit, më vajti mendja tevizita ime e mëparshme në Rrapsh, ku kisha pa-^•ë njerëz të fortë, të vendosur për Partinë dhepër pushtetin popullor, malësorë që shquhe.^shinpër z;juarsi dhc për pjekuri. Flas për zgjuar-sinë e malësorëve, se ajo më kishte bërë shu-më përshtyp•je. Mençui ia e tyre dukej në s•ytëe grave, t.ë burrave, të të rinjve edhe të pleqve

13 `'

pat:rintë. siç ishte Kolë NIarash Pcpa. Në sytëe n^ritshëm të malësorëve pashë një etje tëmadhc për të mësuar.

Në atF^ kohë unë akoma nuk ,ju njihja nga;^fër, shumë tijëra akoma nuk i dija mirë, por,l:ur shikoja s•ytë e vëllezërve dhe të motravema!ësore që më drejtohc^shin me një vështrimdashamirc^ e plot interes, inkurajohesha. At^--herë. pcr çka kisha parë dhe c_ka kisha ndiernë këto zona kreshnike. i pata raportuar By-rvsë Politike. Që n^;a ajo kohë kanë kaluar vi-te dhe unë. bashkë me shokët e Komitetit Qc-ndror c të Byrosë Politike kemi ndjekur herëpas here zhvillimin tuaj.

Shc^kët drejtues të Partisë e të pushtetitnë rrethin e Shkodrës vijnë në Tiranë e naraporto,jnë për punët dhe për hallct tuaja. Na-t,yrisht nc interesohemi për Mbishkodrën e përNënshlc^drën• po për malësinë interesohemi nëmën,yrë të veçantë. Pse interesohemi veçanërishtpër malësinë? Scpse kushtet materiale të ^hvil]i-mit të saj. si ujitja e tokave, mundësitë e plchrimiletj., kanë qenë më të vështira dhe këto vështirësinë malësi na bënin të sëkëlldiseshim më shu-më për të.

Ne mund të themi me plot ^ojën që sot edhenë malësi janë bërë shumë përparime. Këto janëri•jedhim i vijës së drejtë të Partisë, të cilën ju ekeni pcrvetësuai• dhe ^batuar. Në qoftë se disa nuke kuptojnë akoma thellë vijën e Partisë dhe fon-

133

din e artë të ideolo^;jisë që e udhëheq at.ë, do tëvijë dita që edhe ata do ta kuptojnë.

Direktivat e Partisë, që përmbajnë këtë fondtë artë e të pavdekshëm të shkencës marksiste--leniniste, janë aq të qarta, sa jo vetëm të mësua-rit. por edhe ata që nuk kanë shumë shkollë i ma-rrin vesh, se ato na tre ;ojnë konkretisht si duhetpunuai•, pëi• ç'qëllime duhet punuar dhe si duhetmatur puna. Shqctësimi që kemi pasur dikur përmalësinë, më duket se tashti gati është kapërcyer.Me këtë nuk dua të them se tash nuk kemi mëhalle. Hallet tona jo vetëm pcr malësinë po për tëtërë Shqipë^°inë nuk kanë mbaruar, se zhvillimidhe përparimi krijojnë probleme të tjera që dot'i •r,^jidhim me radhë e me kohë.

Është fakt i pamohueshëm që ne kemi shë-nuar përparime të mëdha në çdo fushë të je-tës, Këto pëi•parime shtohen çdo ditë, bile edhenë kohë të vështira e shumë të vështira. Ne, Partie popull• nuk li^ështohemi kur të tjerët kërkoj-në të na vënë drurë në rrota, por i thyejmë drurëtqc na pen^;ojnë dhe ecim përpara. Kur shohim^e dikush orvatet të na rrezikojë, ne nuk na zë^jumi, por i përmbledhim forcat si luanët dhe^odasim me rreptësinë e duhur aty ku duhet.Në këtë proccs lufte marrim fuqi më tepër. Kyfakt tregon forcën e madhe të Partisë dhe tëpopullit tonë, që i ka mësuar lokja ta mbajnësyrin në shënjestër të pushkës dhe jataganin tëzhvcshur.

134

Nga raportet e nga të dhënat që kam, sidhe nga ato që dëgjova këtu, vërej se në koo-perativat bujqësore të Bajzës e të Kelmendit kapërparime. Kooperativa e Koplikut doemos kaecur përpara, se ajo ka fushë më tepër, kakushte më të mira, por duhet të bëjë përpjekjeedhe më shumë. Informimi i shkurtër që dëgjo-va këtu, është i kënaqshëm dhe pasqyron suk-seset që keni arritur. Ka rrethe në kushte shu-më-shumë më të mira e më të favorshme se juc megjithëkëtë marrin nga 60 e 70 kuintalëpatate për hektar, në një kohë që minimalja eprodhimit të tyre duhet të ishte 100 kuintalë përhektar. Rendimentin që mei•ret në patate nga sta-cioni i farërave të Vermoshit, nuk e kanë arriturakoma rr•ethet me kushte më të favorshme. Kul-tivimi i patates ka rëndësi të madhe, sepse ajo, siçka thënë shumë herë Partia, është edhe bukë edhegjellë. Partia kërkon nga ju që t'i vini rëndësi mëtë madhe patates. Ju mund të arrini të merrniedhe 200 edhe 250 kuintalë patate për hektar.

Ne kemi harxhuar shumë për pataten. Përnjë kohë kemi sjellë patate edhe nga Kina, por,po e them haptazi se fara e Kinës ishte e dobëtdhe shkoi si zjarr kashte. Më pas blemë me flo-ri farë patateje nga Franca, por nuk u përdormirë. Tashti kemi sjellë një farë tjetër. Faragjermane që keni ju, është e mirë.

Le të flasim edhe për lulediellin e për tët.,jerat. Nga luledielli të mos jemi të kënaqur

135

l^ur marrim një prodhim prej 7-8 kuintalë përhektar, siç 111eI•r Lezha.

Ju nuk jeni të kënaqw• për prodhimin e^i•ui•it që realizuat dhe drejt e keni. Vetëkëna-qësia përgjithësisht nuk është e mirë, se të çonpi•apa, të mban në vend, ose nuk të lejon të ecësrpërpara. Ne kemi nevojë të shkojmë përpara dhetë prodhojmë më shumë, se prodhimi është nëdobi të popullit, por prodhimi arrihet vetëm mepunë. Krahë pune ju mundet të mos keni aq shu-n^ë, por ato që keni t'i shfrytëzoni drejt.

Të rin,jtë dhe të rejat t'i mësoni jo vetëm nËshkollat tetëvjeçare dhe në shkollat e mesme qëlceni këtu, por t'i dërgoni edhe ni^ shkollat e lartaqë të specializohen për kulturat rlë mbjell malësia

Malësinë duhet ta popullo,jmë. Për këtëqëllim, shokë. kemi bërë luftë dhe kemi arrituii^ezultate. Dhjetë vjet më parë qytetet i tër-hiqnin më tepër të rin jtë, të cilët, kur shkoninushtarë ose nëpër shkolla, mbeteshin nëpër qy-tete dhe nuk donin të ktheheshin në fshatrat etvre. Natyrisht, në këtë drejtim ndikonte edhe,^jendja jo kaq e mirë ekonomike e disa krahi-nave tona, si, për shembull, ajo e Zagorës dhe endonjë tjetre. Tashti me politikën e drejtë qëbën Partia për zhvillimin ekonomik të zonavemalore, nuk lëviz njeri. I riu dhe e reja e shi-kojnë se edhe në malësi po zhvillohet ekonomia,pa punohet e prodhohet, po përmirësohet jeta,po shtohen shkollat etj., etj.

13G

Të ^°injtë tanë duhet të kuptojnë se sa mëshumë tc prodhojnë, aq më tepër do të ecinpërpai^a edhe për sa i përket zhvillimit të kul-tui ës, të artit, të muzikës etj., që nuk kanë mbe-tur pas as në malësi. Duhet t'i mësojmë të rinj-të, se janë vetë ata që, nën drejtimin e Partisë,do të zbukurojnë jetën, do të zbukurojnë fushat,kodrat, luginat e malet, do të mbjellin arat edo të zhvillojnë blegtorinë, janë vetë ata që dotë zhvillojnë artin dhe kulturën e re mbi ba-zën e t^°aditave përparimtare në këtë fush.ë të;jyshërve e të stërgjyshërve tanë. Njerëzit erinj Partia i mëson që ta zotërojnë këtë art ekulturë aq të vyer të vendit.

Me këngët tuaja, të shoqi^ruara me lahutae me çifteli, ju keni bërë çudira dhe keni korrur.shumë suksese nëpër festivalet c organizuara.T'ju thcm të drejtën, mua më pëlqejnë këngëtgjirokastrite, se jam rritur me to, por edhe kën-gët e malësisë suaj më pëlqejnë shumë, pse kanëintonacion madhështor, që duket sikur reflektonjehonën e këtyre bjeshkëve. Kur. dëgjon këngëttuaja, të kënduara me zë të kumbueshëm, kepërsht•ypjen se po dëgjon zërin e fortë të kresh-nikëve. Natyra e maleve tona dhe luftërat e ma-lësorëve kanë frymëzuar këngë me të vërtetë tëfuqishme.

Arti ynë popullor, muzika dhe veshjet to-na kombëtare kanë bër•ë një jehonë të madheedhe në botë. Ansamblet tona të këngëve dhe

10 - 245 137

të valleve popullore që kohët e fundit shkuan nëTurqi e gjetkë kanë mahnitur njerëzit, sY^umënga të cilët janë shprehur me fjalët më të mirapër popullin tonë.

Shqiptarët, si Sami Frashëri me shokë, ka-në lëvruar gjuhën turke. Samiu ka spastruargjuhën turke nga persishtja, ai ka bërë fjalorinenciklopedik që përdoret zyr•tarisht në Turqi,prandaj nuk na i japin eshtrat e tij për t'ikthyer në atdhe. Ata thonë: «Jemi miq, pran-daj ua dhamë eshtrat e vëllezërve të tjerë Fra-shëri, po të Samiut s'ua japim dot, se nuk nalë populli, i cili e di që ai ka bërë shumë përgjuhën dhe për kulturën turke».

Të njëjtat vlerësime kanë bërë për artin ekulturën tonë edhe grekët e të huajt e tjerë.Kudo që kanë shkuar tanët, nga të katër anëte Turqisë e të Greqisë, kanë grumbulluar rrethvetes masa të gjera njerëzish për të parë edëgjuar, të cilët kanë bërë lavdërime të mëdha.

Në Greqi ekziston një minoritet i madhshqiptarësh që në kohërat e vjetra. Natyrishtpolitika e udhëheqësve grekë ndaj tyre ka qenëe errët, shoviniste dhe antishqiptare. Që në mes-jetën e hershme, pas vdekjes së Skënderbeut,kur Turqia na pushtoi vendin tonë, shumë shqip-tarë u detyruan të emigronin në dhe të huaj.

Në Greqi ka mjaft nga arbëreshët që tashti,në saje të politikës së drejtë të jashtme të Partisësonë në marrëdhëniet me Greqinë, janë çelui•.

138

Këtej nga malet s'ka pasur shumë të emi-gruar, se turqit osmanllinj nuk vinin dot, pran-daj bimbashët e tyre u detyruan të strukeshinnëpër qendrat e qyteteve.

Ambasadori ynë në Athinë më dërgoi njëkasetë me këngë të incizuara, të kënduara ngaarbëreshët, që banojnë në Greqi. I dëgjova atokëngë me dëshirë të madhe, u mallëngjeva dheu habita. I telefonova shokut Ramiz, që merretedhe me kulturën në Komitetin Qendror tëPartisë dhe i thashë: ndër•prite pak punën qëtë çlodhesh dhe dëgjo në telefon një këngë tëincizuar. Pasi e dëgjoi, ai më pyeti: «Ku kën-dohet kjo këngë, në Çamëri?». - Jo, i thashë,në fshatrat arbëreshe të Greqisë. Kjo tregon senë kolonitë shqiptare jashtë shtetit arti dhemuzika jonë janë ruajtur ndër shekuj.

Tash së fundi, ambasadori ynë në Argjen-tinë na shkruan që, me rastin e 3^-vjetorit tëÇlirimit të Shqipërisë, vëllezërit tanë që kanëmërguar atje, për të siguruar bukën e gojës,dhe që kanë formuar disa vjet më parë Shoqë-rinë patriotike «Skënderbeu», i kishin regjistruartë gjitha këngët tona, midis të cilave edhe vallene kënduaz• «Festë të madhe ka sot Shqipëi•ia».Në Buenos-Ajres, na shkruan ambasadori, umblodhën 200 shqiptarë dhe organizuan një fes-tival; ku pjesëmarrësit ishin veshur me kostuinekombëtare shqiptare, të bëra tani ose të ruajturaprej kohësh. Për të parë atë festival, kishin shku-

139

ar shumë argjentinas. Në mes shumë vallesh,të huajve u kishte pëlqyer, sidomos, ajo e^42alësisësë Madhe, muzikën e së cilës, në qoftë se nuk ga-bohem, e ka kompozuar Çesk Zadeja. Shikoni,të dashur shokë dhe shoqe, deri në Argjentinëkërcehen vallet tuaja të bukura!

Populli ynë ka zakone shumë të mira, sitrimërinë, besnikërinë. bujarinë. mikpritjen, sa-krificën për shokun e atdheun etj. Këto zako-ne duhet t'i ruajmë, se janë thesar i popullittonë. Çdo zakon të mirë të popullit, që ndikonpër ta forcuar unitetin tonë, ta konsolidojmë,kur•se të këqijat, që i kanë lënë klasat shfr•ytë-^uese dhe sunduesit e huaj dhe që pëi•çajnë po-pullin, t'i luftojmë. Ne duhet t'i shikojmë zakonetme syrin klasor, po e pamë zakonin në interesinvetjak, ai na çon në rrugë të mbrapshtë. Kjonuk do të thotë aspak që të mohojmë interesinvetjak, por ka kuptimin që interesin e tij çdoindivid ta shikojë brenda interesit të shoqërisë.

Ne kemi trashëguar disa zakone të këqijalidhur me fejesën e martesën. Vajza do të mar-tohet, se martesa e njerëzve është e nevojshmepër përtëritjen e jetës e të kombit, por zgjedhjae shokut të jetës është një e drejtë e saj. Prin-di, që i do të mirën vajzës, do t'i thotë asaj :

`<rShiko moj vajzë, kujdesu që të marrësh njëdjalë të mii•ë, punëtor, të ndershëm dhe patri-ot». Për sa u përket bukurisë dhe profesionit,këto nuk i hyjnë në punë prindit. Ka disa prin-

14U

dër prapanikë, që nuk i kuptojnë drejt feje-sat e bijve e të bijave të tyre, ata ndërh,yjnëedhe atje ku nuk u takon, duke kërkuar t'uimponohen të rinjve për fenë e për të tjerakërkesa që nuk përputhen me moralin tonë so-cialist. Duke vepruar kështu, disa prindër, pae kuptuar as vetë, bëhen shkak për prishjen elumturisë së fëmijëve të tyre.

Përpara ka pasur shumë nga këto zakonetë egra, të padrejta. Tashti ka shumë pak dhe,më pas, nuk duhet të ketë më. Nëna ime, kuru martua mbesa e saj, ^upa e çupës, nuk pyetifare nëse dhëndri ishte i krishter apo mysliman.Megjithëse ai ishte «i krishter», ajo i tha: Dja-lë i mirë je, mor bir, hajde të të puth dhe juuroj të trashëgoheni!

Kultura, arti dhe zakonet janë pjesë për-bërëse e jetës sonë, por këto lulëzojnë më te-për kur ekonomia forcohet vazhdimisht.

Unë jam shumë i gëzuax• kur shoh se jupo i realizoni dhe në shumë zëra po i tejkalonidetyrat e planit. Do të përpiqemi t'i përfundojmëedhe veprat e ujitjes.

Tashti jemi duke përgatitur projektplaninpesëvjeçar të ardhshëm dhe, me këtë rast, dotë rishikojmë posaçërisht disa gjëra që mundtë bëjmë për malësinë dhe pcr bjeshkët, siçështë, për shembull, Vermoshi.

Disa të huaj keqdashës i kanë quajtur tëe^ra nat,yrën dhe malet tona. Ata le të thc^në

141

si të duan, por le të na pyesin neve si i çmojmë

dhe i duam këtë natyrë dhe këto male. «Egër-sia» që shohin ata, për ne shqipt:arët është e bu-kur, e dashur dhe e dhemshur. Bjeshkët, fu-sh.at dhe malet tona, për të cilat aq bukur kakënduar Naimi, na kanë ngjallur në shpirt da-shurinë për shoku-shokun dhe për vatanin. Kjodashuri na ka bëx•ë që t'i thyejmë gjithmonë ataqë janë pëx•pjekux• të na shtypnin. Mos më lën-çin këmbët pa vajtur edhe një herë andej ngaVermoshi për të parë njerëzit dhe malet! Kamparë fotografi të marra nga jeta dhe aktivitetetqë zhvillohen atje, kam parë dhe njerëzit, qëpërbëjnë ^;jënë më të bukur të vendit. Ato li-vadhe të bukura me peizazhe të mrekullueshme,do t'i kthejmë me të vërtetë në qendra të rën-dësishme për mbajtjen e blegtorisë, që do tëna sigurojë një burim të mirë të ardhurash.

Armiqtë e huaj na i kanë copëtuar tokattona, ata na kanë djegur e na kanë vrarë, pornuk na kanë mposhtur e nuk do të na mposhtinkurrë, pikërisht pse ne kemi atë karakter tëfortë si malet tana. Ata duan që ne të jemi tëbutë si brumi e të bëhemi ux•ë kalimi për ta,por kësaj nuk do t'ia arrijnë kurrë.

Shoku Gjeto Gjoni, që foli këtu, na thase ata mbajnë lopë në 1000 metra lartësi mbinivelin c detit. Kjo thënie e tij më kujtoi diçka.Kur isha student, megjithëse nuk kisha të ho-lla, munda të kaloj një herë andej nga Zvicra.

1^?

Ishte muaji shtator dhe akoma pllajat nuk ishinmbuluar me borë, kur pashë duke kullotur tufame lopë të shëndetshme. T'ju them të drejtën, sidjalë qytetari që isha, atëherë nuk merrja vesh ngapunët e bujqësisë e të blegtoriçë, por sidoqoftë, qënë atë kohë më bënin përshtypje ato që shikojajashtë dhe mendoja atdheun tim të mjeruar.

^ Tashti, ne duhet t'i vihemi punës që liva-^^i dhet e malësisë t'i bëjmë pjellore, që atje të

rritim lopë race. Pikërisht mbrëmë, duke bise-duar me shokun Mehmet, me shokun Adil dheme shokun Muho, shtrova për diskutim se çfarërace lopësh mund të mbajmë në zonat e ftohta qët'u përshtaten alpeve.

Ne duhet t'i kushtojmë rëndësi edhe frutikul-turës. Në Vermosh mund të gjejmë disa vende tëmira për të mbjellë mollën dhe kumbullën.

Një pasuri tjetër me rëndësi të madhe përVermoshin është edhe pylli. Por pyllin duhetta përfytyrojmë në tërë kompleksitetin dhe bu-kurinë e tij, pra jo vetëm me drunjtë e ahutdhe të pishës etj., por edhe me kafshë të butae të egra, me zogj, me sorkadhe, me drerë etj.Pyllin duhet ta shfrytëzojmë edhe për bimëmjekësore dhe vajore, që kanë një vlerë të ma-dhe për ekonominë tonë dhe që e bëjnë vendintë pasur•, të bukur, të këndshëin. Pasurinë pyjo-re ta ruajmë dhe ta shtojmë si një gjë të shtrenjtë.se p,ylli i fton njerëzit jo vetëm për të prerë drue lëndë ndërtimi, por edhc për t'i shtuar ato.

1 ^# 3

Populli, nën udhëheqjen e Partisë, ka kri-juar një bazë të shëndoshë materialo-teknikepër të ecur përpara, por duhet ta mbajmë mendmirë se përparimi sigurohet me një kuptim ezbatim të drejtë të detyrave.

Fusha duhet të prodhojë medoemos shumëmë tepër nga ^'ka prodhuar dhe, në këtë drej-tin:, kooperativistët që punojnë e banojnë atje,le të marrin shembuli nga malësia. Rezultatete fushës të krahasohen me ato të malësisë dhe,prej këtej, të dilet me konkluzionin se arritjete saj janë të pakta. Këtë ide ta materializojmë,t'i kërkojmë më shumë prodhime fushës, qëtë mund të investojmë më tepër në malësi.Kështu do të plotësohet qëllimi i Partisë që

^, Shqipëria të bëhet një kopsht i lulëzuar. Këtëqëllim të mad^h do ta realizojë Partia.

Unë i kam porositur vazhdimisht shokët,të cilët populli i ka nga më të mirët dhe që ja-në zgjedhur si kuadro drejtues në Parti, nëpushtet, në ekonomi etj., që ata të mos harroj-në për asnjë çast se janë në shërbim të popu-llii., të mos harrojnë kurrë se funksioni i tyrenuk u lejon të jenë fodullë, kryelartë dhe arro-gantë. Përkundrazi, kuadrot drejtues, kudo qëië punojnë, duhet të jenë punëtorë, të thjeshtë,të dashur me popullin dhe të rrinë gju më gjume të, që t'i qajnë së bashku hallet.

Masa e kooperativistëve, si kolektiv, apoçdo koopei•ativist në veçanti, ka edhe vështirësi,

144

probleme e halle që duhet t'i zg,jidhë. Në qoftëse shokët, që i^gjedh populli dhe Partia nëudhëheqje, janë shumë të vëmendshëm për tërespektuar ndjenjat, aspiratat dhe dinjitetin enjerëzve, në qoftë se ata marrin pjesë në gëzi-mct dhe në hidhërimet e popullit, atëherë po-pulli nuk kursen asgjë për Partinë. Populli eshikon Partinë e Punës te komunistët që epërbëjnë. atë. Në qoftë se, përkundrazi, një ko-munist nuk i ka këto virtyte, atëherë me tëdrzjtë mund të thuhet: përse e mban teserën ePartisë në xhep ky njeri që nuk punon e jetonsi komunist? Kur shikoni të meta në punën eorganizatës së Partisë ose të komunistëve, mosu kui°seni për t'ua vënë në dukje. Kjo ështëabsolutisht e domosdoshme. Në qoftë se nukbëh.et kjo, Partia ka rrezik të kalbet dhe të pla-ket. Po të mos jetë e shëndoshë Partia, asatdheu ynë socialist s'mund të jetë i fortë, siçduam ta kemi kurdoherë.

Organizata-bazë e Partisë është në udhë-heqje, prandaj duhet të punojë mirë dhe, qëtë punojë mirë ajo, duhet të punojnë mirë komu-nistët që e përbëjnë, të cilët të jenë t.ë ndershëm,të jenë të punës, të jenë të thjeshtë. të dinë tësillen me popullin, të jenë të pakorruptueshëm.

Or^ani^ata-bazë mund të udhëhcqë si du-het duke kërkuar llot;ari për zbatimin e dety-ravc, v^^çse ajo nuk duhet vetëm të k^i^kojëllotiari, por edh:e t'u japë llogari masave. Jo ve-

j45

tëm komunistët kanë të drejtë të kërkojnë llogari,

por edhe populli, nga gjiri i të cilit ata kanë dalë,ka të drejtë t'u kërkojë lloga.ri atyre. Këtë porositë Partisë duhet ta bëjmë realitet, se po s'e bëmë,atëherë nuk e kemi kuptuar vijën e Pa^°tisë.

Ne themi me të drejtë se Partia jonë është efortë, por forca e Partisë qëndron te lidhjet memasat. Në përgjithësi komunistët janë njerëz tësakrificës, janë të vendosur dhe shquhen për pu-nën që kryejnë, por në mes tyre ka edhe të pafor-muar. Me këta duhet të punojmë me durim që t'iformojmë. Ata që bëjnë gabime, t'i kritikojmëdhe t'i ndreqim, kurse ata që nuk duan të korri-gjohen, t'i nxjerrim pa hezitim jashtë radhëvetë Partisë. Në raste të tilla të pyesim edhe ma-sën nëse bëmë mirë apo nuk bëmë mirë, vepruamdrejt apo nuk vepruam drejt që e përjashtuamnga Partia një komunist, i cili heq këmbën zva-rrë në Parti.

Ka ndonjë drejtues në Parti ose në pushtetqë i vjen rëndë të pyesë masën për çështje tëtilla. Ky qëndrim është i gabuar. Unë nuk ekam fjalën konkretisht për këtu te ju, por flaspër ndonjë rast që kam dëgjuar gjetkë. Vjenkryetari i kooperativës dhe të tërë i ngi•ihen nëkëmbë. Këtë respekt ai e ka merituar me punëne tij, por nuk ka të drejtë kryetari i koape-rativës të mos përfillë kryetarin e k^^shillit tëbashkuar në kooperativë, se këshilli popullorqë kryeson ai, është organ i pushtetit shtctërot^.

146

Kryetari i kooperativës duhet ta respekto-jë kryetarin e këshillit të bashkuar, se ai, sidhe këshilltarët e tjerë, janë përfaqësues tëpushtetit në fsh.at. Ligji ata i ka veshur mekompetenca që duhet t'i ushtrojnë në mënyrënmë korrëkte. As organet më të larta të pushtetits'kanë të drejtë ta mënjanojnë e ta spostojnëkëshillin popullor të fshatit, prandaj kur kër-kohet një kredi, për shembull, për meremetimine një shtëpie në fshat, kooperativisti s'ka për-se të vejë te shefi i seksionit në komitetin ekze-kutiv të rrethit, por t'i drejtohet kryetarit tëkëshillit, i cili njeh nevojat e këtij fshatari dhenevojat e të tjerëve. Kur kryetar•i i këshillit bin-det se kërkesa që drejtohet është e drejtë dhee ligjshme, atëherë ndërhyn në organet kompe-tente të rrethit për plotësimin e saj, duke argu-mentuar mendimin e tij. Kështu do të rritetautoriteti i këshillit në sytë e masave.

Këshillat tanë popullorë me punën e tyretë ndërgjegjshme në shërbim të popullit kanëfituar autoritet, por ka raste kur ata nënçmo-hen edhe në bazë edhe në rrethe. Ndodh qëedhe të deleguarit e dikastereve, kur shkojnëpër punë në rrethe, bisedojnë vetëm me krye-tarin e komitetit ekzekutiv dhe me sekretarin ekomitetit të Partisë të rrethit, po nuk kujtohentë zbresin edhe në bazë, që të pyesin edhe ba-zën se ç'mendime ka ajo. Këtë mekanizëm tëfunksionimit të organeve të pushtetit shtetëror,

147

Partia e ka organizuar shumë bukur. por me-kanizmin e sht^etit duhet ta kuptojmë në mënyrëdialektike, jo si burokratë e dogmatikë. Push-teti ynë është shteti i një demokracie me të vërte-të proletare, që do të thotë se ai, në veprimtarint^e tij drejtuese, kërkon mendimin e gjithë masës.kritikon të keqen, lavdëron të mirën, vlerëson lartpunëtorin dhe respekton të ndershmin.

Të gjitha instancat e pushtetit shtetëror, n^;abaza deri në qendër, i ka zgjedhur populli dhe, sitë tilla, ato duhet të respektohen. Organet e push-tetit në fshat e kudo duhet ta dëgjojnë mirëpopullin, të cilit t'i thonë ato që duhet, por qët'i thonë ato që duhet, që të ushtrojnë mirë kom-petencat e dhëna, duhet të ngrejnë nivelin e punës,se tani kemi të bëjmë me masa, që janë të më-suara.

Kemi kryetarë kooperativash bujqësore qëjanë njerëz të mirë, njerëz të luftës, mirëpo di-sa prej tyre kanë mbetur ashtu siç ishin nëkohën e luftës. Këta kryetarë e kanë vështiY•ë tëdrejtojnë punët. Unë u gëzova shumë kui^ dë-gjova kryetarët e kooperativave bujqësore tëBajzës dhe të zonës së Kelmendit, që janë shu-më të zh.villuar. Njëri prej këtyr^e qenka edheanëtar plenumi në Komitetin e Partisë të Rrc-thit, jam i bindur se me këtë shok mund tërrish e të bisedosh me ditë të tëra dhe të për-fitosh nga të gjitha ato që të thotë.

Ka disa shokë në bazë që mendojnë se

14$

«shoku Enver i di të tëra!», dhe ngurrojnë tëmë informojnë për problcme që mendojnë sejanë të vogla, por që mua më vlejnë shumë. Nëbiseda të tilla me njerëzit, ku unë shpreh men-dimet e mia, përfitoj shumë nga ata që më in-formojnë për punët dhe për jetën e popullit nëkëto anë. Në bi^se^dë e sipër lind edhe respektipër njërin e për tjetrin, për ndershmërinë eshokut, për kulturën e tij e për të tjera më radhë.Në procesin c njohjes së njeriut kuptohen më mirënevojat dhe shqet.ësimet e tij dhe mund të ndih-mohet ai për plotësimin e qëllimeve të drejta.

Natyrisht, të tëra shqetësimet që mund tëketë një individ, një familje ose një koopera-tivë bujqësore është e pamundur të zgjidhenkurdoherë ashtu si do njëri apo tjetri. Dikushmund të pretendojë shumë gjëra, por organi-zata-bazë c Partisë, organet e pushtetit apokryesia e kooperativës në fshat, kur bëjnë vle-rësimin, janë të detyruar të këqyrin edhe mun-dësitë që kanë për përmbushjen e kërkesës qëu drejtohet. Mbi këtë bazë, ata do të vendosinçfarë mund të plotësohet dlxe çfarë nuk plo-tësohet dot. Në fillim, atij që nuk i plotësohetdëshira, mund t'i mbetet qejfi, por më pas, kurme të është vepruar drejt, edl:e ai do të bindet.

Do të isht^e shumë mirë, sikur asnjërit tëmos i mbetej qejfi, por kur dikush mbetet ipaqartë, duhet ta bindim pa rënë në opox•tuni-zëm. Kur interesi i një individi cenon interesin

l49

e përgjithshëm, këtij le t'i mbetet. qejfi, sep5einteresi i përgjithshëm ka prioritet ndaj inte-resit vetjak. Forca e madhe e vijës së Partisë ^sonë qëndron në faktin që ajo i përputh inte-resat vetjake me ato të përgjithshme. Njeriu ^rron në shoqëri, sepse nga natyra e tij nukjeton dot i vetmuar, prandaj ai duhet të ketë 'irespekt shumë të madh për interesat shoqërore. ^'

Një nga teoricienët kinezë thoshte në ko-hën e Mao Ce Dunit: «Ne kemi mësuar ngaIbseni» , një dramaturg dhe filozof norvegjezky, i cili predikonte se njeriu më i fortë ështënjeriu i vetmuar! Kjo tezë është fund e kryee shtrembër, se njeriu i vetmuar nuk mund tëjetë kurrë i fortë. Përkundrazi, thotë populliynë, «bashkimi bën fuqinë». Është shumë edu-kativ episodi i njohur, që tregonin të parët tanëkur thoshin se plaku i shtëpisë një ditë i thirridjemtë e tij, iu dha nga një shufër secilit dheu tha që t'i thyenin. Secili nga djemtë e theulehtësisht shufrën e tij. Kur plaku bashkoi aqshufra, sa ishte numri i djemve dhe iu tha qët'i thyenin shufrat e bashkuara, asnjëri ngadjemtë nuk i theu dot. Atëherë më i vogli dhemë i zgjuari i djemve tha: «Bashkimi e bëkafuqinë, këto shufra nuk thyhen».

Partia, duke u mbështetur në madhështinëe ideologjisë sonë, ka realizuar me vepra bash-kimin e popullit dhe e ka bërë atë të pathyeshëm.

Borgjezia na akuzon ne sikur gjoja nuk

150

^- përfillim interesat e individit! Kjo akuzë, si shu-më të tjera, është një shpifje që tashmë jemimësuar ta dëgjojmë. Ne kemi respekt për mbroj-tjen e interesave të ligjshmc të shtetasve tanë,prandaj nuk i shkelim kurrë liritë, të drejtatdhe interesat e individit. Shoqëria jonë socialistepërbëhet nga individët dhe është shumë e in-teresuar për lumturinë e secilit, prandaj e edu-kon individin që të rrojë me nder e dinjitet,të respektojë veten dhe të tjerët; të jetë i bash-kuar dhe të luftojë bashkë me shokët për tëmirën e të gjithëve.

Në rendin kapitalist ka të pasur që jetojnëmirë kur shumica e të tjerëve janë të varfërdhe vuajnë. Jeta e të pasurve është false, ezbrazët. Atje ku shikohen njerëz të sëmurë paasnjë ndihmë mjekësore, të papunë, që vuajnëpër bukë dhe që s'kanë asnjë përkrahje, nukmund të thuash kurrë se kombi apo shoqëriaështë e lumtur. Në një shoqëri të tillë, ku mbro-het vetëm interesi i pasanikëve, rendi ekonomiko--shoqëror është i padrejtë dhe, si i tillë, duhetpërmbysur.

Ideologjia jonë komuniste, të cilën e luf-tojnë kapitalistët e revizionistët, ka një kup-tim të madh. Ata e luftojnë ideologjinë tonë,por edhe ne nuk mbetemi pas në luftë kundërideologjisë së tyre. Ne, sado të vegjël që jemi, iluftojmë ata me vendosmëri e besim në drejtësinëe rrugës sonë. Kjo luftë e drejtë, parimore dhe

151

konsekuente në fushën e politikës e të ideologjisëe ka bë^•c dhe e bën Shqipërinë të fortë.

Situatat kurdoherë e kanë kërkuar që net'i vëmë rëndësi të madhe ekonomisë, por tashkërkohet t'i kush.tojmë më tepër rëndësi se mëparë, se nuk dihet c;farë mund të ndodhë. Tëgjithë armiqtë po armatosen, të gjithë ata nakanë halë në sy. Shumë shtete ish-socialiste,gati të gjitha, kanë ti•adhtuar. Vetëm Shqipëriaka mbetur e fortë si alpet tona, që nuk tundenkur bie shi e borë dhe bën furtunë.

Duke marrë parasysh situatat, ne duhet tëforcojmë ekonominë, pse forcimi i ekonomisërrit mirëqenien e popullit dhe forcon mbrojtjene tij. Ne duhet të jemi të fortë moralisht e po-litikisht, por edhe fizikisht. Të punojmë që tangremë popullin ideologjikisht dhe ta arma-tosim atë me shkencën dhe me kulturën mark-siste-leniniste. Po të analizojmë tërë vijën ePartisë sonë, do të shikojmë se ajo ka pasurkurdoherë në përmbajtjen e saj të tashmen e tëardhmen e popullit, prandaj janë krijuar të gjithamundësitë që ekonomia, kultu;•a dhe mbrojtja jo-në të forcohen në mënyrë frontalc. Vija jonë nëfushën e politikës, të ekonomisë dhe të mbi•ojtjeska qenë dhe është e drejtë, marksiste-leniniste.Këtë vijë, përveç superfuqive, revizionistëve ki-nezë, titistë, rumunë dhe kapitalistëve e revizio-nistëve të tjerë, e aprovojnë të tërë. Vijën e Par-tisë duhet të dimë ta zbatojmë si duhet.

152

Ju, shkodranët, që në kohët e para, kurunë isha fare i ri, keni qenë nga ata që me-rreshit me sport, që njiheshit për çiklistë të mirë,për futbollistë të shkathët, për gara vrapimi etj.Ju merreshit me muzikë, me teatër etj. Tashtijo vetëm Shkodra, po tërë Shqipëria merret meakivitete kulturore, artistike dhe fizkulturore. Ve-tëm ne, të moshuarit, nuk ushtrohemi fizikisht,kurse të rinjtë aktivizohen dhe ushtrohen përkalitjen fizike dhe përgatitjen ushtarake. Njerë-zit punojnë në prashitjen e kulturave bujqësore,spastrimin e tokave, mbjelljen e pemëve etj. Tëgjitha këto punë zbukurojnë shpirtin, pasurojnënatyrën e vendit, zhvillojnë ekonominë dhe for-cojnë shëndetin e popullit. Kështu mbrohen ku-fijtë e atdheut dhe rritet autoriteti i madh i vendittonë.

Neve na duhet të shtojmë edhe rezervat tona,me qëllim që të na mbetet diçka në hambar,që të kemi bukë dhe, në qoftë se na kërcënohetrreziku, ta përballojmë atë me forcat tona, pran-daj luftojmë që të realizohet e të tejkalohet plani.Ne punojmë që ushtari ynë të ketë këpucë, tëketë armë, të ketë fishekë, punojmë që të sigu-rojmë jo vetëm vendet ku të mbrohen njerëzitnë rast lufte, por edhe vendet ku do të mbahenbagëtitë .që dhe ato të mos na i prekë dot lufta.Armikun nuk do ta lëmë të futet asnjë pëllëmbënë tokën tonë.

Pavarësisht se Kina na i preu kreditë, ne

11 - 245 , 1^53

nuk do të qëndrojmë në vend. Ki•editë e Ki-

nës përbënin vetëm një pëi qindje të vagël tëtë gjitha investimeve tona. Ata na dhanë ve-tëm turbina, po sa kushtoi Hidrocentrali i Vauttë Dejës apo ai i Fierzës? Me miliarda lekë.Hidrocentralet i bënë djersa dhe dituria e nje-rëzve tanë punëtorë e të talentuar. Nuk deshënkinezët ta bënim ne Hidrocentralin e Fierzës,as atë të Vaut të Dejës.

Shokët tanë specialistë që kanë qenë nëPekin, e dinë fare mirë sa janë ngrënë me atapër këto punë. Nuk u trembëm nga ato rrezi-qe që na paralajmëronin armiqtë, se ishim tësigui°t që nuk do të ndodhte asgjë në hidrocen-tral. Studiuesit tanë kanë aftësi shumë të mëdha.

Tashti ne do të ^ndërtojmë hidrocentrale tëtjera të mëdha, si ai i Komanit e i Bushatit.

E tashmja jonë është e bukur dhe e ndri-tui-, e ardhmja do të jetë më e bukui^, më endritur. Nuk do të lëmë lumenj të Shqipërisëpa bërë zap, që të na japin energjinë elek-trike për dritë dhe për ujitje, që të ujitim satë jetë e mundur më shumë.

Kur thotë Partia që duhet të realizohendhe të tejkalohen planet, ajo ka synimin qëShqipëria, 'siç thotë populli, të vërë «dhjamë»dhe po t'i ndodhë një fatkeqësi, siç ndodhi kjoc tërmetit, të jetë në gjendje që, brenda disamuajve, sa të mbyllë5h e të hapësh sytë, tapëi•ballojë. Ja, tashti, ne shohim me kënaqësi

1^^^

1'eall'/.llnlll e një mrekullie të madhe. Andej, ma-tanë kufirit, kjo fatkeqësi d11e mynxyt°ë e lnadhevazhdon për vëllezërit tanc, se ata që janë nëfuqi nulc e çajnë kokën për hallet e popullit.

Asnjëherë nuk kemi pasur dhe nuk do tëkemi besim tek imperialistët dhe te revizionis-tët. Asnjëherë nuk jemi gënjyer e nuk do tëgënjehemi nga fjalët dhe nga qëndrimet e ty-x^e të pabesa. Historia ne na ka ^mësuar të ru-hemi nga imperialistët, nga kapitalistët dhenga imperialistët e rinj - revizionistët, të cilët,si dinakë që janë, në çdo kohë e kanë djegux•,e kanë vjedhur, e kanë grabitur dhe e kanëcopëtuar Shqipërinë.

Vëllezërit tanë shqiptarë në Jugosllavi vuaj-në. Një nga vendet më të prapambetura në Ju-gosllavi është Kosova. Edhe shqiptarët në Maqe-doni vuajnë, por tashti, pas tërmetit të 15 prillittë këtij viti, më keq alcoma janë vëllezërit tanëshqiptarë në Mal të Zi. Zemra jonë lëngon përta. Si të mos na dhembë zemx•a për mijëra vë-llezërit tanë në Hot e në Grudë, në Ulqin e nëTivar, kur tash që po vjen dimri nuk do të kenëçati për të futur kokën?

Jugosllavia e Titos është një shtet bankrut,i falimentuar me tërë kuptimin e f jalës. Themikështu jo thjesht për arsye se ne i kemi armiqtitizmin, Titon dhe sist^emin kapitalist jugosllav,por sepse ky është një realitet që e njeh gji-thë bota. Në Jugosllavinë titiste kapitali i huaj,

155

me ligj, ka hedhur kt.hetrat e përgjakura. Ndër-

nl^rrjet « vetadministruese>^, me të cilat mburrenrevizionistët ju^;osllavë, janë të kapitalit ameri-lian, gjermanoperëndimor, francez dhe të ven-deve të tjera kapitaliste, që kanë si;;ui•uar, meligj, të drejtën e pronësisë mbi to. Vetëm bor-xhet e deklaruara të Titos ndaj kapitalit të huajarrijnë shumën prej 16 miliardë dollarësh. Këtoborxhe e kapërcejnë ^kufirin maksimal të 49përqindshit, që ka caktuar Skupshtina Federa-tive për investimet e huaja. Sipas ligjit jugos-llav aksianet e huaja nuh mund ic jenë më te-për se 49 për qind, kurse 51 për qind duhet tëjenë kapitale të jugosllavëve, lluke ^ihënë vazh-dimisht kredi e duke investuar kapitale, kapita-listët e huaj, në një përqindje mjaft të madhe.i kanë kth,yer ndërmarrjet jugosllave nF pro-nësi të tyre. Një përqindje e vogël e kapitalitështë e shtetit jugosllav. G jysma e interesit tëkëtij kapitali shkon në xhepin e klikës së Ti-tos dhe të borgjezisë së i^e titiste.

Miqtë, vëllezërit dhc motrat, që na vijnë këtunga Jugosllavia, kënac,en kur shohin vendin tonësocialist. Ndjenja e vetëmbrojtjes, e qëndrueshmi^-risë dhe e vendosmërisë për të mos lënë të zhdu-ken gjuha, zakonet. dhe traditat e shqiptarizmit.at,yre u shtohen çdo ditë e më shumë. F.dhe ar-miqtë e kanë marrë vesh se ç'po bëhet këtu, ku;për 5 muaj, po inaugurohen këto ndërtime, qëjanë më të bukura se ç'ishin para tërmetit.

156

Titoja ka katër ditë që u ngrit dhe vajti nëKosovë dhe, prej andej u kthye prapë në Beo-grad. Atje ai bëri disa mbledhje dhe përrallisidisa fjalë. U detyrua të pranonte realitetin qënë Jugosllavi ka një minoritet të madh shqip-tar, por këtë fakt ai nuk e fsheh dot, se në Kosovëka 1 milion e 500 mijë shqiptarë, në Maqedoninja 400 mijë, në Malin e Zi 40 mijë. Kështu nëJugosllavi bëhen rreth dy milionë Shqiptarë.

Titoja gjatë vizitës në Kosovë nuk harroitë na atakontc ne kur tha se nuk mund të zhvi-llohet një vend në qoftë se rri i mbyllur. Ai nukna përmendi me emër, por aluzioni i tij ishtepër ne, se armiqtë, duke shpifur kundër nesh,na akuzojnë për vetizolim. Gjatë bisedave qëbëri, ai tha se Kosova ka pasuri të mëdha, si-kur këtë nuk e dinin kosovarët, por heshti përfaktin që këto pasuri i përpunon Sllovenia eKroacia. Nuk i bëri zemra të thoshte që të ngri-hen fabrika dhe të përpunohen mineralet në Ko-sovë. Ai u detyrua të konstatojë faktin e pa-mohueshëm dhe të hidhur që frytet e pasurisësë Kosovës i rrëmbejnë të tjerët, por nuk zurinë gojë se në qoftë se Sllovenia e ka nivelin ejetesës 100 për qind, Kosova e ka 30-35 përqind.

Titoja bëri një xhiro të shpejtë në Pejë, nëPrizren e në Gjakovë. Po përse e bëri këië vi-zitë në Kosovë Titoja? E bëri për të qetësuardisi ndjenjat e patriotizmit, të lirisë dhe të pa-

157

varësisë, që janë të mëdha në Kosovë. Këtondjenja patriotike të shqiptarëve, që jetojnë nëJugosllavi, Titoja dhe shokët e tij i cilësojnë si«irredentizëm», si «nacionalizëm»!

Ndihma jonë për zhvillimin c kulturësluan një rol të madh në Kosovë. Ky zhvillim dhegjuha amtare atje nuk mund të frenohen. Nëradion, në televizionin dhe në shtypin kosovarështë adaptuar drejtshkrimi i gjuhës shqipe, tashkosovari lexon, flet dhe shkruan ashtu si ne.Këtë gjë populli atje e realizoi në një kohë shu-më të shkurtër, se e ka nxitur zjarri që e digj-te nga brenda. Ne do të vazhdojmë politikën emar~rëdhënieve të drejta me vëllezërit tanë tëgjakut e të gjuhës.

Jo vetëm arsimin e kulturën, por edhe treg-tinë ne përpiqemi ta zhvillojmë e ta zgjerojmëme Kosovën dhe me Maqedoninë ku jetojnë vë-llezërit tanë shqiptarë, se, nëpër^njet këtyre ma-rrëdhënieve, ata do të shohin më nga afër zhvi-llimin e vendit tonë në rrugën e socializmit.

Situata është mjaft optimiste për vendintonë. Autoriteti dhe prestigji i Shqipërisë socia-liste janë shtuar e janë forcuar. Kudo flitetme respekt për të dhe kjo ndodh jo vetëm memiqtë tanë marksistë-leninistë, por edhe meelementët e borgjezisë përparimtare, që habitenme qëndrimin tonë të drejtë e br.^rrëror. Në takimetdiplomatike me të huajt, diplomatëve tanë uthuhen fjalët më të mira për Shqipërinë socialiste.

158

Vendi ynë është me të vërtetë i pavarur.Shtetet kapitaliste, ku sundon ligji i xhunglës,«peshku i madh e ha të voglin», nuk bëjnë dotpolitikë të pavarur, sepse që të bëhet kjo, mëparë duhet të kalojë shumë ujë nën urë, tëderdhet shumë gjak dhe të pëimbyset sistemishoqëror i padrejtë. Ne, shqiptarët, këtë gjake kemi derdhur dhe gjaku ynë nuk është bërëujë, por ka ushqyer dhe çelikosur themelet eShqipërisë së re socialiste.

Për politikën që bën, Shqipëria zë një vendtë ndei•uar në arenën ndërkombëtare. Këtë emërtë mirë duhet ta ruajmë vazhdimisht me njëpolitikë të zgjuar dhe të drejtë. Politika më edrejtë është ajo e luftës kundër padrejtësisë,agr•esionit dhe shtypjes; ajo që mbron të var-fërit, lirinë, pavarësinë, demokracinë dhe sovra-nitetin; ajo që u thotë hapur popujve se rru-ga e çlirimit është e vështirë, se liria nuk fi-tohet përnjëherësh dhe, po nuk u fute në këtërrugë, nuk del dot matanë. Vërtet rruga e luf-tës së armatosur për çlirimin e popujve kër-kon sakrifica dhe jeta njerëzish, por vetëm ajoështë shpëtimtare për popujt. Kështu është ve-pruar te ne. E kemi për detyrë t'ua tregojmëpopujve eksperiencën tonë. Ne, shokë dhe sho-qe, nuk pretendojmë se jemi të vetmit në botëqë krijojmë situatën revolucionare, por, me samundësi kemi, përpiqemi të japim kontributintonë.

159

Në botë ka shpërthyer një vrull i madh revo-

lucionar kundër imperializmit amerikan dhe atijsovjetik, kundër titistëve dhe revizionistëve ki-nezë. Revizionistët kinezë ne i kemi demaskuarbotërisht dhe ua kemi bërë mirë. Po ku ishimmë përpara? Këtu ishim, por ne jemi mark-sistë, nuk rrimë në vend as nuk nxitohemi pa-ra kohe, sepse ecim në rrugën e dialektikës ma-terialiste. Ne kemi besim deri në fund te njerë-zit. Partia na thotë: përpiquni me durim t'iruani të tjerët nga gabimet, mos e lini mikunt'ua marrë armiku. Kështu si na ka porositurPartia kemi vepruar. Kishim parë te kinezëtplot gjëra që nuk ecnin; si shokë, ua thoshimmendimet tona, po ata nuk dëgjonin. Ne ivazhduam me durim përpjekjet tona dashamirë-se, derisa, më në fund, kupa u mbush. Kur umbush kupa, goditjet tona u bënë më të forta,po prapë, për hir të interesave të lëvizjes ko-muniste e punëtore në botë, nuk i demaskuambotërisht. Forca e goditjeve tona po shtohej,dcrisa, më në fund, kinezët dolën hapui• dhelakrat e tyre i nxorën në shesh. Zbulimi dhedemaskimi i tradhtisë së revizionistëve kinezëishin një mësim tjetër i madh për ne, përmarksistë-leninistët, por edhe për të tjerët, të ci-lët i marrin e i lexojnë me zell të madh vep-rat e Part.isë sonë që po botohen edhe jashtështetit. Të tërë tashti, bile edhe armiqtë, i le-xojnë librat që shkojnë nga Shqipëria. Jashtë

1fi0

shtetit ^honë: «Lexoni atë që shkruan Shqi-përia, që të merrni vesh se ç'është Kina». Kyështë një vlerësim sh:umë pozitiv për ne, që karëndësi për fitoren e socializmit.

NIe të vërtetë Kina na krijoi vështirësi,se shumë vepra të mëdha na i la në mes tërrugës, por ne nuk u ligështuam nga vështirë-sitë. Pse? Sepse e kishim parashikuar. Derisane e shihonim vijën e tyre kundër marksizëm--leninizmit, e dinim që ata do të përfundoninnë kapitalizëm dhe, nesër os^e pasnesër do tëpërpiqeshin të na bënin gjëmën, prandaj kurse-nim pak nga pak dhe pa e rënduar popullin,të cilit nuk duhej t'i mungonte gjë. Nga masate drejta që ishin marrë për të përballuar atëqë ishte parashikuar, ekonomia e vendit tonënuk lëvizi, nuk lëvizën as çmimet, te ne nukpati krizë.

Sot kudo në botë ka krizë. Kjo është njëkri•r.ë e rëndë, më e madhja që mund të ketëparë bota kapitaliste dh.e revizioniste gjer mësot. Në Shqipëri nuk kemi krizë, por ndikimii saj nuk mund të mos ndihet në vendin tonë,për arsye se ne nuk rrojmë të veçuar nga bota.iViarrëdhëniet tregtare me vendet e prekura ngakriza sigurisht ndikojnë në plotësimin e detyri-meve të tyre ndaj nesh.

Sh.qipëria bën politikën e saj dhe ruanme vigjilencë lirinë, pavarësinë e sovranitetine plotë. Ne nuk e shesirn vendin tonë dhe nuk

.161

e bëjmë han me dy porta. Ne pranojmë të vij-në këtu njerëzit e ndershëm, që na duan të mi-rën, kurse të tjerëve, siç thonë në Gjirakastër,le t'u duket vrima e miut 500 grosh! Ajo kohë,që të futen këtu spiunët, maslcarenjtë, të dc-gjeneruarit dhe kultura e tyre dekadente, as kaqenë dhe as nuk do të vijë kurrë.

Ne nuk jemi të izoluar nga bota. Republi-ka Popullore Socialiste e Shqipërisë është përfqinjësinë e mirë, për marrëdhcnie me shtete tëtjera mbi bazën e barazisë, respektimit të sov-ranitetit, mosndërhyrjes në punët e brendshmedhe të dobisë reciproke, siç urdhëron Kushtetu-ta jonë. Ne zhvillojmë tregti me shumë shtete.Kur revizionistët kinezë i sh'kelën në mënyrëtë njëanshme detyrimet kontraktore ndaj nesh,na është dashur një vit e gjysmë që të lidhnimmarrëvrshje të reja me vende të ndryshme tëbotë^s. Kjo kthesë na e ngadalësoi pak zhvi-llimin e tregtisë, por populli nuk e ndjeu pe-shën e këti j ngadalësimi, sepse Partia dhe Qe-veria, siç thashë, kishin bërë kursime me kohëpër të pcrballuar vështirësitë. Kjo është ai-s,yejaqë Partia na ka porositur vazhdimisht: të reali-zojmë noimat dhe të bëjmë kursime, të ruaj-më deri edhe pikën c naftës e të tjera e tëtjera. Tashti ne e realizuam kthesë^n tregtaredhe tregtojmë sipas parimit: na jep të të japim.Të levei•dis malli ,ynë, merre, po nuk na le-verdisën neve mallrat e të tjerëve nuk i marrim.

162

Plani ynë i ardhshëm do të parashikojëvepra të mëdha, ai do të jetë një plan i madh.Njc pjesë nga veprat që na lanë pa përfunduarrevizionistët kinezë, ne i vumë në sh.frytëzimme forcat tona dhe kemi arritur të ndërtoj-më vetë f abrika e traktorë. Por ka makineritë mëdha që duhet medoemos t'i sjellim ngajashtë, si, për shembull, për Komanin. Që t'isjellim këto makineri, duhet të bëjmë kursimedhe, që të bëjmë kursime, duhet të prodhojmë.

Duhet, për shembull, të pakësojmë impor-tin e vajit nga jashtë, të punojmë që të ma-rrim nga 20-22 kuintalë prodhim luledielli përhektar, kurse vlonjatët, mallakastriotët, fiera-kët, tiranasit etj., të përpiqen të prodhojnë samë shumë vaj ulliri. Të prodhojmë gjalpë samë shumë dh.e të kemi sa më shumë bulmet,prandaj të shtojmë lopët e racës «Xhersej» dhelopët e t;jera.

Të shtojmë prodhimin e perimeve, në ra-dhë të parë që t'i konsumojë populli, por edheqë të eksportojmë. Bota është e uritur për ush-qime dhe kërkon të furnizohe± me to, ajo ikërkon zarzavatet nga të katër anët. Jashtë ikërkojnë domatet, kastravecat dhe preshtë ta-në të thatë ose të njomë.

Duke parë perspektivat kaq të mëdha qëi hapen tregtisë sonë të jashtme, ne jemi të bin-dur se planet tona për zhvillimin e ekonomisëdhe të kulturës do t'i realizojmë, siç i kemi rea-

163

lizuar gjer më sot. Kredia që lcemi marrë nenga të huajt, ka qenë kurdoherë sekondare, bilee dorës së tretë. Tashti edhe investimet në eko-nomi do t'i sigurojmë vetë, kurse teknolo^;jinë eprodhimit do ta marL•im ^ashtë, se ne s'jemi kun-dër teknologjisë së përparuar.

Edhe Ten Hsiao Pini thërret për teknologji-në e huaj, por ai, nën maskën e teknologjisë,merr kredi nga imperializmi dhe futet në bor-xhe deri në fyt. Kjo politikë e nënshtrimit ndajimperializmit i shpuri kinezët nga e dr^ejta «përtë jetuar» e ish-borgjezisë dhe c ish-gjeneralëve tëGuomindanit, në të drejt^n e tyre të ploië përtë sunduar popullin kinez; nya e drejta e ren-tës për fabrikat dhe për uzinat e kapitalistëvevendas, në të drejtat e pakufizuara të monopo-listëve të huaj që të investojnë në Kinë. Der•iedhe në veshjen e grave ata po imitojnë botënborgjeze, nga pantallanat e gjata e të gjera alaMao, shkuan te miniftindet, prandaj kanë hapurekspozita të modës. Ata kanë përqafuar ideolo-gjinë borgjeze e idealiste, duke hapur deri edhekishat e xhamitë. Në vend të Maos që e futënnë gropë, tashti do të ringjallet Buda. Mbretëre mbretër esha, princër e princesha, venë e vij-në në Kinë, me qind^^a kapitalistë e afaristë ame-rikanë e të tjerë shkojnë çdo muaj atje. Impe-rialistët janë vënë në garë, o bw•ra lcush të sigttro-jë konccsione më shumë dhe të akaparojë mëparë tregun kinez. Por për kreditë që japin kapita-

164

listët bëjnë llo^;ai•i që, në qoitë se të japin një, tëtë marrin dhjetë. Politika e Ten Hsiao Pinëve dhee Hua Kuo Fenëve, që rnbështetet në kreditë dhenë pcri>>°ahjen e imperialistëve, ka dështuar.

Aktualisht në Kinë ekziston një pështjellirndhe një kaos i madh. Atje ka grindje të vazhdue-shme në gjirin e udhëheqjes dhe në gjirin e po-pullit. Këtë kaos e ka krijuar vija jomarksiste eNTao Ce Dunit, i cili nuk ka qenë kurrë marksist,por vetëm një demokrat revolucionar borgjez.Ne nuk mohojmë që Mao Ce Duni diçka na kandihmuar, por sido që hiqej si marksist, ai nukishte i tillë. Ka pasur demolcratë e revolucionarëtë dëgjuar në botë, si Garibaldi, Macini, Robes-pieri etj., por• asnjëri nga ata nuk ishte marksist.Kështu ka ndodhur edhe me Maon, i cili nuk epër•qafoi marksizmin. Përkundra^i, duke e quajturveten marksist, ai e luftonte marksizmin. Kjo poli-tikë solli kaosin ideologjik dhe ekonomik në Kinë.

Me tcorinë «luftarake» që përkrahte Maoja,vendi i tij nuk m^irdi të bëjë një hap përpara.Maoja thoshte të p: odhojmë grurë, por grurinuk prodhohej si donte ai. Ai udhëzonte që, nërast rreziku, ushtria të tërhiqej në thellësi të to-kës së Kinës dhe të lihej armiku të pushtontevendin, pastaj, hur armikut t'i mbushej mendjaqë të tërhiqej, të sulmohej! Kur të bie armiku,ti lëshoi terren, thoshte Maoja. Këtë ide t.ëmbrapshtë e kapitulluese e bëri për vete edhetradhtari Beqir Balluku, me. të ashtuqua•jturën

1G5

tcori të rrëshqitjes. Çlarë taktike është kjo?! Nëdrejtim të ai•matimit NTaoja e ka lënë Kinën për-tokë. Në luftë njeriu ka rëndësi vendimtare, por,pas njeriut, edhe arma luan rolin e saj.

Kapitalistët s'janë budallenj, ata i kanë mbaj-ttu^ sytë hapur dhe rrinë në përgjim të Kinës, sibisha që pret gjahun të dalë në shteg dhe ta përla-jë. Ata e dinin ku do ta çonin Kinën politika dheideologjia e Maos, prandaj u vërsulën në Kinë.

Ne na vjen keq për popullin kinez, që ështëkatandisur e tradhtuar si mos më keq nga udhë-heqësit e tij, por ndërgjegjen e kemi të pastër, sejemi përpjekur shumë për ta ndihmuar. Tashtinë Kinë po shkruhen parulla nëpër mure kundërHua Kuo Fenit dhe Ten Hsiao Pinit, të cilët sollënnë pushtet gjithë llumin e shoqërisë kineze, tëgjithë nëpunësit e vjetër, feudalët e tregtarët qëata u thonë mandarinë e kompradorë.

Tërë udhëheqësit e Kinës janë të moshuar.Më plaku prej tyre është 93 vjeç. Shumë nga ata,për të lëvizur, duhet t'i mbajnë nga krahët d,yveta. Merreni mc mend se si mund të qeverisetnjë popull kaq i madh kur ka rënë në duart enjë grushti pleqsh me tru të thartuar, jo nga mo-sha, poi• nga ideologjia borgjezo-revizioniste.

Ne i nderojmë pleqtë, kur ata janë të nder-shëm, por duam të aktivizojmë edhe rininë, tëcilën e përyatitim që të marrë fuqinë në dorë, sekështu kombi ynë pëi°tërihet dhe socializmi ecënpërpara. Ne, të vjetrit, do t'i shtyjmë përpara

166

të rinjt.ë, që janë me kokë, të ^gjuar e të vendo-sur dhe që kanë bcrë e po bëjnë mrekullira. F,dhekëtu, në rrethin e bisedës sonc të sotme, mc du-ket se vetëm unë jam më i moshuar, kurse shumi-ca janë të rinj.

Kur i krahasoj të rinjtë e mësuar° të sotëm,me të cilët bisedoj, me të rinjtë e kohës së më-parshme, më bëhet zemra mal. Ku ishim ne dhel:u janë këta! E si të mos i dëgjojmë këta inxhi-nicrë, agronomë, veterinerë, fizikanë, kimistë etj.,etj., kur shikojmë që janë të aftë, kanë horizonttë gjerë politik, ideologjik e kulturor? Kush dot'i bëjë këto hidrocentrale që ka planifikuar Yar-tia'? Do t'i bëjnë djemtë tanë, që i ka mësuar dhei ka edukuar Partia. Kush i bëri projektet e shtë-pive që u prishën nga të katër anët pi•ej tërme-tit? I bënë bijtc c bijat tona, dhe i bënë shpejt eshpejt. «Mora një mësim të madh nga puna për^hdukjen e pa5ojave të tërmetit brenda pesë mu-ajve», thotë ministri i ndërt.imit, Rahman Hanlzu.Gati një plan pesëvjeçar u realizua për disa muajnë f'ushën e ndërtimeve! Të gjithë habiten, porja që kjo arritje është një t°ealitet.

Uuhet të shtojmë besimin për punën e nle-rëzve. Forcimi i besimit kërkon që të kesh bindje,se njcrë^it mund të bëjnë gjithçka. Le të bëjë di-kush njc gabirn. le të bëjë edhe dy gabime, por,me kohë, do të fitojë eksperiencë dhe do të aftëso-het. Në qoftë se bcre një gabim. ndreqe dhe shkopërpara. Yo kush është ai që në punë e sipër nuk

is^

!^a bërë gabime? Pse ne të tjerët pa gabime kemiqenë? Jo, në punë e sipër, për të arritu^• synimete Partisë, kemi bërë edhe ne gabime. Ajo që karëndësi është se këto janë gabime pune e jo vije.Në fillim edhe ne nuk kemi ditur kaq sa dimësot, por Partia na ka mësuar. Duke e ditur se pro-cesi i mësimit dhe i fitimit të eksperiencës ështëi gjatë, s'ka përse të tregojmë mosbesim e të sho-him qimen në vezë për punën e të rinjve. Të ke-mi besim te të rinjtë, t'i inkurajojmë dhe të shi-kojmë sa shumë do t'i japin ata Shqipërisë. Do tërrojmë, do të shohim c do të dëgjojmë shumë.

Më falni në qoftë se u zgjata, ndoshta edheju mërzita, por, meqenëse nuk vij dot shpesh kë-tu, ma ka qejfi të rri sa më shumë e t.ë kuvendojme ju, se më merr malli. Qëndrimi në ^;jirin tuajmë ka kënaqur jashtëzakonisht shumë dhe më kaforcuar. Unë, kurdoherë, kam pasur besim të pa-tundur te malësia, se ajo, në luftë dhe në punë, e katreguar veten punëtore, trime dhe patriote. Kët^bindje ma përforcoi akoma më tepër kjo vizitë.

Keni të drejtë edhe të më ki•itikoni, pse s'ukain ardhur më shpesh, por ju e kuptoni se punëte Partisë na angazhojnë.

Ju uroj nga zemra suksese akoma më të më-dha, ju uroj shëndet dhe punë të mbarë. Ta donime gjithë shpirt Partinë dhe të punoni vazhdi-misht nën udhëheqjen e saj.

Të pimë për shëndetin tuaj. Të na rrojë Par-tia! Dalshi kurdoherë faqebardhë!

Fotograf i ngavizita e shokutEnver Hoxha

në rrethin e Shkodrës

L^NDA

]. T1;R141ETI LËKUND MALET PUR JO "L.EIVIRA'I' TONA -

Fjala në mit'tngun e madh të Bahçel(ëkut ••••^••••••---••-• ••^ J

19 tetor 1979

2. T1; PU\UJMl•: ME ORGANI7,IM 'PË f^'UH'fE. ME nlSi-

PLINi T1, ÇELIKTI;, ME METOI^F; SHKI:NCURE - Ri-

sedë me kuadro të Partisë, të pushtetit, të ekonomisë. të

kulturës, të artit, të organizataae të masaz^e e të ushtrisë

të rrethit të Sizkodrës ........................................................ ^:i

LO tetor 1979

;i. TE P'ORCOJME FRONTAI,ISHT EKU:VUMINF:, KULTLJ-

RE^l DHE MBROJTJEN - Bisedë me kuadrot e koopern-

tivaz±e bujqësure të Bajzës, të Koplikut dhe të Ylalësisë

së ,'19adhe ................................................................................ 117

lR tetor 1979

Tirazhi 20000 kopje Format 78x109!32 Stash: 2204-72

KOMBINATI PULIGRAFIK - Shtypshkronja e Re Tiranë, 1979