Volkshuisvesting en Gezondheid

Sloppenwijken in de wereld

Auteur: Ronald Jan Groen Studentnr.: 0795582 Module: Stad in tijd en ruimte Docent: Mevr. Hannah Frederiks

2

3

Voorstel Als grondslag voor deze Positioning Paper heb ik de onderwerpen “Gezondheid” en “Volkshuisvesting” gebruikt. Deze onderwerpen heb ik gekozen omdat ze veel met elkaar te maken hebben en veel met elkaar van doen hebben, zowel negatief als positief. Deze positioning paper verteld u wat een sloppenwijk is, hoe mensen hier komen te wonen en waar ze zijn op de wereld. Voor het schrijven van deze paper heb ik gekeken naar vier verschillende steden in Azië en in Afrika. Welke problemen spelen er nu in sloppenwijken en wat zijn hier de oplossingen voor. De probleemstelling die hoort bij dit stuk luidt als volgt: Hoe kan er door (minimale) ruimtelijke ordening in steden/achterbuurten aanpassingen worden gedaan, zodat de volkshuisvesting beter wordt en dat dit gezondheid ten goede komt. Dit op een manier dat de buurt/locatie zijn waarde en functie niet verliest.

Zonder goede bescherming ben je immers vatbaarder voor gezondheidsproblemen. RJ. Groen 20-12-12

4

5

Wat is nu eigenlijk een sloppenwijk Een sloppenwijk is een wijk waar mensen wonen die door geldgebrek of woningnood geen betere woning kunnen krijgen. Vaak zijn deze bewoners van het platteland naar de grote stad getrokken om werk en een beter bestaan te vinden. De woningen in een sloppenwijk zijn te typeren als “hutwoningen”, deze zogenoemde hutwoningen zijn vaak opgebouwd uit bouwafval en andere restmaterialen. Welke redenen zijn er om te wonen in een sloppenwijk Armoede is de voornaamste reden waarom mensen geen woning kunnen krijgen en daarom een huis bouwen in een sloppenwijk. Men kan de maandlasten of de huur van een normale woning niet opbrengen. Het kan ook te maken hebben met een door de lokale overheden gecreëerde woningnood, hiermee proberen ze de trek naar de stad of de binnenlandse migratie te beperken. Nieuwkomers met lagere inkomens krijgen in dit geval dus geen toegang tot de woningmarkt en moeten dus wel in een sloppenwijk wonen. Problemen In sloppenwijken is vaak sprake van overbevolking, onveiligheid, werkloosheid, slechte drinkwatervoorziening, slechte gezondheid en hygiëne. De wijken bevinden zich bovendien in voor bewoning en bebouwing ongunstig terrein, het is bergachtig of de afwatering is slecht.

6

Landen met de grootste populatie inwoners in sloppenwijken. Hoe donkerder de kleur hoe meer inwoners/sloppenwijken.

7

Er zijn in verschillende werelddelen sloppenwijken te vinden. De eerste massale sloppenwijken ontstonden in Brazilië, waar dakloze mensen hutachtige onderkomens op de berghellingen bij grote steden bouwden. In totaal leven 1 op 6 bewoners van de aarde, dat zijn meer dan 1 miljard mensen, in krotten. Voornamelijk in derdewereldlanden, wereldwijd gaat het om een derde van alle stadsbewoners. Vooral de sloppenwijken in Brazilië, Indonesië en Zuid-Afrika zijn bekend, dit omdat deze regelmatig in het nieuws komen, maar er zijn ook veel sloppenwijken in andere landen van Afrika, Zuid-Amerika en Azië. Enkele van de grootste sloppenwijken zijn; Kibera in de Keniaanse hoofdstad Nairobi, Orangi Town in de Pakistaanse havenstad Karachi en Dharavi in de Indiase havenstad Bombay. De stad met de meeste inwoners in sloppenwijken ter wereld is Mexico-Stad. Ook in Europa zijn nog altijd sloppenwijken in verschillende landen zoals Spanje, Italië, Portugal, in de Balkanstaten, en in enkele voormalige Sovjetrepublieken zoals Oekraïne, Rusland en Georgië. Op het Iberisch schiereiland en in de Balkan betreft het voornamelijk Roma gemeenschappen die aan de randen van de steden in geïmproviseerde hutten of simpele huisjes wonen, vaak zonder goede voorzieningen. Enkele van de bekendste sloppenwijken van Europa zijn die van Napels in Italië, Sevilla in Spanje en Istanbul in Turkije.

8

9

Sloppenwijken zijn ongewenst maar nauwelijks tegen te houden. Het is bovendien gebleken dat wanneer een overheid de bouw ervan niet bestrijdt, de bewoners meer tijd en geld in de opbouw van hun huizen steken. De mensen organiseren zich en gaan samenwerken, zo komen er geleidelijk aan verbeteringen. Straten worden bijvoorbeeld verhard en voorzien van betere afwatering, er komt een school en ten slotte ook elektriciteit. Uiteindelijk kan zo'n krottenwijk veranderen in een gewone woonwijk. Izmir is een stad in het westen van Turkije, deze stad telt 2,5 miljoen inwoners en is een van de grotere steden van Turkije. In Izmir is een voorheen zijnde sloppenwijk omgetoverd, door inzet van eigen bewoners, naar een goeddoende functionerende wijk van deze stad.

10

11

Ik heb voor de onderstaande steden gekozen om uit te werken in mijn PP. Deze steden liggen voornamelijk in Azië en in Afrika. Deze steden zijn:

Jakarta – Indonesië

Manila – Filepijnen

Delhi – India

Khayelitsha – Zuid Afrika Wereldsteden in landen als Azië en Afrika: Platteland geen werk mensen gaan naar de stad veel mensen leven in de stad is duur slechte huizen sloppen wijken geen riool veel afval bacteriën en ziektes achter uitgaande gezondheid Hoe te werk gaan? Als eerste ga ik de stad in zijn algemeenheid beschrijven, vervolgens het percentage inwoners dat in de sloppenwijken wonen. Dit om een indruk te geven van hoe groot deze sloppenwijk bij de desbetreffende stad toch wel niet is. Vervolgens ga ik aan de hand van foto materiaal de problemen beschrijven die zich hier voordoen op het gebied van “Volkshuisvesting” en “Gezondheid”. Daarbij leg ik ook uit waarom dit een probleem is en welke risico’s deze problemen met zich mee brengen.

12

Jakarta – Indonesië

13

Batavia, vanaf 1942 beter bekend als Jakarta is sinds het in 1949 onafhankelijk werd de hoofdstad van Indonesië. De stad ligt in het noorden van het eiland Java. Jakarta is de grootste metropool van Zuidoost Azië, het is het economische, culturele en politieke hart van Indonesië. Het officiële inwoners aantal van Jakarta bedraagt ongeveer 9 miljoen inwoners. Jakarta maakt deel uit van het district Jabotabek, in dit district wonen ruim 23 miljoen mensen. Hiervan woont ruimt twee derde in sloppenwijken, dit zijn ruim 15 miljoen mensen. De sloppenwijken van Jakarta hebben te maken met een groot hygiëne probleem. Veel mensen hebben geen stromend water tot hun beschikking in de sloppen, die vaak te vinden zijn in de schaduw van de schitterende wolkenkrabbers. De afvoeren die verstopt zijn met afval veroorzaken tevens een behoorlijke stank. Minder dan 50 procent van de inwoners van Jakarta heeft de beschikking tot leidingwater. Meer dan 75 procent van de inwoners van de stad gebruiken ondiep grondwater om zich te wassen of om hun eten in te bereiden. Een onderzoek van Mercy Corps Indonesia wees uit dat 90 procent van deze bronnen besmet is met bacteriën of zware metalen. Jakarta produceert ongeveer 6.000 ton afval iedere dag, maar kan slechts de helft hiervan verwerken. Afval wat niet verwerkt kan worden verdwijnt op vuilnisbergen in de sloppenwijken of verdwijnt in de vele riviertjes die Jakarta kent.

14

15

Met de klok meegekeken de problemen die zich voordoen in de sloppenwijken van Jakarta:

Foto Wat te zien Problemen

1 Hutten op palen Hutten van veel verschillende materialen Veel afval Zwart water

Rotting van palen bij wisselende waterstand. Vies water is een bron voor bacteriën.

2 Een jongen die zich wast Vies water, afval drijft erin

Ziekte verwekkers. Bacteriën in wonden

3 Een man op een afvalberg Geiten die er lopen Vegetatie groeiend tussen afval

Wonen tussen het afval. Voedselbron (geit) haalt hier ook zijn voedingsstoffen vandaan.

4 Jongen in een boot Meer afval dan water

Water volledig gebruikt als afvalplaats. Mensen koken en wassen zich met dit water.

5 Wonen langs het spoor Veel afval Schamele woning

Gevaarlijk, overrijdingsgevaar Ongezond Ongedierte bronnen

16

Manilla – Filepijnen (Azië)

17

Manilla is de hoofdstad van het in Azië gelegen land de Filipijnen. Manilla maakt deel uit van de Metro Manilla, dit zijn 16 buurten die aan elkaar gegroeid zijn tot een stad. Deze stad ligt in het zuiden van het eiland Luzon. Manilla is van oudsher het handelscentrum van de Filipijnen, via de haven komen de meeste geïmporteerde goederen binnen. De grote stroom van handel heeft er voor gezorgd dat zich rondom de haven veel fabrieken en werkgelegenheid heeft gevestigd. Deze fabrieken zijn gevestigd in de wijk Tonda, in de loop der jaren hebben vele mensen hier hun huis gebouwd en is er vlak bij het bedrijventerrein een sloppenwijk ontstaan. In het begin van de 20e eeuw woonden er slechts 200 duizend mensen in de stad Manilla, in 2010 wonen er ongeveer 11,5 miljoen mensen in de stad en in de wijken eromheen. Het centrum van de stad heeft een oppervlakte van 25km2 dit komt neer op ongeveer 66duizend inwoners per km2. Hiermee is het het dichts bevolkte stadcentrum van de Filepijnen. Van deze 11,5 miljoen inwoners wonen er ongeveer 2,5 miljoen mensen in een 400 sloppenwijken die Metro Manilla kent. In mei 2012 is er een grote brand geweest in de sloppenwijk van Manila, hierbij zijn naar schatting ruim tienduizend mensen dakloos geworden en zijn er 1000 hut woningen verwoest.

18

19

Met de klok meegekeken de problemen die zich voordoen in de sloppenwijken van Manilla:

Foto Wat te zien Problemen

1 Krottenwijk in Manilla Provisorische elektriciteit netwerk Dicht op elkaar

Brand gevaarlijk. Instortingsgevaar

2 Wassen in de rivier

Zelfde rivier als waar al het afval in drijft en men zijn ontlasting laat

3 Grote berg vuilniszakken op straat Kapotte vuilniszakken Water (rechtsonder) waar afval in drijft

Afval op straat trekt dieren aan, deze kunnen het afval verspreiden en ziektes met zich mee brengen

4 Afval in een sloot/rivier tussen de woningen Zwart water Huizen op palen, welke aardig scheef hangen

Bacterieel water, ongezond. Trekt ongedierte en insecten aan.

20

Delhi – India (Azië)

21

Delhi is een van de grootste steden van India. Van 1912 tot 1931 was dit de hoofdstad van Brits-Indië. Tegenwoordig is New Delhi de hoofdstad van India. Delhi is een echte industrie stad, daarnaast bevindt zich hier een verkeersknooppunt tussen verschillende wegen die India kent. Delhi heeft een cultureel centrum met universiteiten, theaters, musea en historische gebouwen uit de rijke geschiedenis van de stad. Dat deze stad zoveel voorzieningen heeft mag ook wel, als er gekeken wordt naar het inwoners aantal. Officieel had de stad in 2011 een inwonersaantal van ongeveer 12 miljoen mensen, onofficieel staat dit aantal op 16 miljoen. Hiervan wonen 4 miljoen mensen in de sloppenwijken om de stad heen. Een groot deel van deze 4 miljoen bewoners van de sloppenwijken komen vanaf het platteland om de stad. Opzoek naar werk en een beter leven, voor hunzelf als voor hun nakomelingen.

22

23

Met de klok meegekeken de problemen die zich voordoen in de sloppenwijken van Delhi:

Foto Wat te zien Problemen

1 Geiten/schapen tussen het afval Huizen van steen, maar niet afgemaakt

Doordat de geiten afval eten kan er in hun melk of vlees ziekte verwekkers zitten

2 Scheve woningen Provisorisch elektriciteit kabels

Brand en instortingsgevaar

3 (midden)

Veel huizen Dicht naast elkaar en op elkaar Op de achtergrond “welvarendere” gebouwen

Brand gevaarlijk

4 Een rivier naast de woningen Zwart van afval en olie Een deel in de sloppenwijken welke armer zijn Slechte huizen

Water wordt gebruikt om te wassen en te koken. Dit water is zo vervuild dat het niet gezond kan zijn voor de bewoners.

5 Een man tussen ingestorte huizen Opzoek naar herbruikbare materialen

Extreem weer kunnen krottenwijken doen wegvagen

24

Khayelitsha – Zuid Afrika (Afrika)

25

Khayelitsha is een sloppenwijk, die in het oosten van de tweede grootste en deel-hoofdstad Kaapstad ligt. Deze wijk is ontstaan en gepland door de apartheid planners tussen 1948 en 1990 tijdens de rassen segregatie. Doormiddel van wetten werden zwarten en blanken gedwongen om gescheiden van elkaar te leven, deze wetten zorgden ervoor dat de beste voorzieningen aan de economische sterkere blanken werden toe geschreven. Khayelitsha ligt langs de snelweg N2, een drukke snelweg in Zuid Afrika en tegen de kust aan. Daarnaast is het gebied omgegeven door zandduinen. Dit zou gedaan zijn om het gebied af te kunnen sluiten ten tijde van onlusten tussen de verschillende culturen. In Khayelitsha wonen ongeveer 400 duizend mensen in zelf gemaakte hutjes van golfplaten en hout. Ongeveer 30 procent van de inwoners heeft werk, de overige 70 procent is werkeloos. De inwoners van Khayelitsha die wel werk hebben, vertrekken ‘s morgens vroeg vanaf het treinstation naar Kaapstad en komen ‘s avonds laat pas weer terug. Voor de mensen die geen werk hebben zijn er projecten opgezet door welzijnsorganisaties. Hier leren de mensen om souvenirs te maken, welke in een eigen te runnen winkel kunnen worden verkocht.

26

27

Met de klok meegekeken de problemen die zich voordoen in de sloppenwijken van Khayelitsha:

Foto Wat te zien Problemen

1 Een georganiseerde sloppenwijk Minimale ruimtes tussen de huizen Straatjes gecreëerd

Geen drinkwater voorzieningen Droogte

2 Brand Overslaande brand naar naast liggend huis

3 Braakliggend terrein Houten gammele hutten

Droogte, beplanting wil niet groeien. In geval van extreem weer, veel schade.

4 Jongen op blote voeten Water in het midden van de “straat” Houten hutten

Geen afwatering/riolering, Brand/storm gevoelige hutten

28

29

In de voorgaande alinea’s heb ik de volgende sloppenwijken behandeld

Jakarta – Indonesië

Manila – Filepijnen

Delhi – India

Khayelitsha – Zuid Afrika De problemen die hier spelen komen erg met elkaar overheen. Deze problemen spelen eigenlijk in iedere sloppenwijk en zijn niet speciaal gebonden aan een van de bovenstaande steden. Hieronder een tabel met voor ieder onderwerp de gerelateerde problemen.

Volkshuisvesting Gezondheid

Slechte huizen Afval

Instortingsgevaar Geen schoon (drink)water

Brandgevaarlijk Slechte hygiëne

Geen elektriciteit of provisorisch afgetapt Geen riolering

Geen isolering (geluid/ tempratuur) Wassen in de rivier

On afsluitbare woningen De rivier als riool

Wonen langs het spoor of drukke wegen Wonen langs het spoor of drukke wegen

Extreem weer, kan wijken doen verwoesten Droogte of wateroverlast

Kleine huizen Bacteriën en ongedierte

Ongedierte Te weinig doctoren

30

In Jakarta in Indonesië hebben ze te maken met grote aantallen afval op straat. Van al dit afval kan maar de helft worden verwerkt bij de afvalverwerkingscentrales. Dit is natuurlijk niet alleen een probleem dat in Jakarta speelt, maar ook in de vele andere sloppenwijken die de wereld heeft. Het afval in de sloppenwijken blijft daardoor vaak liggen, gezien dit een wijk is die niet door de overheid wordt gesteund. Dit afval wordt in de smalle straatjes in de wijk gedumpt. Door simpele oplossingen kunnen bewoners een gezonder bestaan lijden. Door toevoeging van de in Nederland welbekende ondergrondse afvalcontainers kan ongedierte niet meer in het afval wroeten en mengen schadelijke stoffen zich minder snel met het grondwater en het oppervlakte water.

31

In bijvoorbeeld Manilla op de Filepijnen valt er, gekeken naar het klimaat, van mei tot november veel regen. Doormiddel van het aanleggen van wateropvang systemen op vaste punten in de sloppenwijken kan het regenwater worden opgevangen. Het gevallen regenwater is niet gelijk goed voor consumptie of gebruik om te wassen. Doormiddel van een natuurlijk filtersysteem van grond, stenen en waterplanten kunnen lichte metalen worden gefilterd. Dit systeem is te vergelijken met een filtersysteem voor een vijver in Nederland. Dit systeem is ook toe te passen in andere sloppenwijken waar gedurende meerdere maanden veel regent.

32

De huizen in veel sloppenwijken voldoen niet aan de eisen die men daar aan stelt. Ze zijn gemaakt van allerlei verschillende materialen, veelal restafval van bouwplaatsen of afval van de vuilnisbelt. De materialen die vaak worden gebruikt zijn houten platen/balken of golfplaten. Gezien dit allemaal rest afval is en het niet brandwerend is gemaakt, kan een uit de hand gelopen vuur voor de etenbereiding er voor zorgen dat een gehele sloppenwijk afbrandt. Er zijn projecten opgezet in Khayelitsha in Zuid Afrika waarbij hut woningen (huisjes van golfplaat en hout) worden vervangen door stenen woningen. Deze woningen hebben een houtenskelet (zie afbeelding hiernaast) en worden vervolgens dichtgemaakt met bakstenen. Vrijwilligers bouwen deze huisjes voor de bewoners van de sloppenwijk. Een initiatief dat in andere sloppenwijken kan worden doorgezet mocht de overheid of een burgerinitiatief hiervoor geld op halen. Deze woningen kunnen vervolgens worden voorzien van het wateropvang systeem en een natuurlijke waterzuiveringsinstallatie.

33

De meeste sloppenwijken kennen ook geen afvalwatering of riolering. Hierdoor stroomt de poep en pies gewoon over straat, iets wat ziektes kan opleveren en een vreselijke stank oplevert. Doormiddel van het plaatsen van ondergrondse septic tanks in de sloppenwijk kan dit opgevangen worden. Boven de septic tank kan een openbaar wc worden geplaatst, welke door de bewoners van de sloppenwijk kunnen worden gebruikt. Door deze tanks/wc’s op plekken te plaatsen die bereikbaar zijn voor (tank)auto’s kunnen deze weer leeggemaakt worden. In plaats van leegmaken van de septic kan de ontlasting ook worden gebruikt voor bemesting van de tuin of het land. Dit is in Europa een gebruikte oplossing en mijn inziens kan dit ook in sloppenwijken worden toegepast. (zie afbeelding)

34

35

Conclusie Naar mijn inzien kunnen sloppenwijken zich op een vrij makkelijke manier omvormen tot een wijk waar met een betere volkshuisvesting en gezondheid kan worden geleefd. Door in te spelen op wisselingen van het klimaat kan er water worden opgevangen of energie worden opgewekt. Het opgevangen water kan dienen als douchewater of water om eten in te wassen, water wat allicht schoner is dan het water uit de rivieren. Door afval te scheiden of juist op te vangen kunnen ongedierte en bacteriën worden geweerd uit de wijk en wordt het beter gesteld met de gezondheid van de bewoners. Door het scheiden van het afval kan er beter worden geconcludeerd of het herbruikbaar is (cradle to cradle) of dat het echt naar de afvalverwerking kan. Doordat de bewoners onderling samenwerken kan een sloppenwijk transformeren naar een goed functionerende woonwijk zoals met Izmir in Turkije is gebeurd. De hierboven genoemde oplossingen zijn minimale ruimtelijke oplossingen in sloppenwijken die als antwoord komen op de eerder gestelde vraagstelling. “Hoe kan er door (minimale) ruimtelijke ordening in steden/achterbuurten aanpassingen worden gedaan, dat de volkshuisvesting beter wordt en dat dit gezondheid ten goede komt. Dit op een manier dat de buurt/locatie zijn waarde en functie niet verliest.”

36

Bronnenlijst Internetpagina’s: BBC in pictures: Manila http://news.bbc.co.uk/2/shared/spl/hi/picture_gallery/06/world_manila_slum_life/html/7.stm Klimaat informatie http://www.klimaatinfo.nl Informatie over Manilla http://www.manila.gov.ph/ Informatie over Delhi http://www.mcdonline.gov.in/ Water gebruik http://www.waterfootprint.org Mercy Corps Indonesia http://indonesia.mercycorps.org/ Informatie over Khayelitsha http://www.westerncape.gov.za/other/2007/10/kprufinal_2005_october_2007_publish_date.pdf Oplossing voor huizen http://www.tinyhousedesign.com

37

Films/ documentaires/ nieuwsitem: Caracas, The Informal City http://www.youtube.com/watch?v=kGKPWlUfaL0 BNN 3 op reis http://3opreis.bnn.nl/bestemming/31/kaapstad Kinderkrant in sloppenwijk Delhi http://www.youtube.com/watch?v=8dwHNc0MomY Jeugdjournaal http://jeugdjournaal.nl/item/441980-brand-in-sloppenwijk-bangladesh.html Simavi http://www.simavi.nl Architecten web http://www.architectenweb.nl Foto’s: https://www.google.nl/imghp?hl=nl&tab=wi www.blijhuis.nl

38