praktyczny magazyn dla farmaceutÓw … · 4 farmacja praktyczna 1 / 2011 ... zapraszamy wszystkich...

suplementdiety

REKLA

MA

PRAKTYCZNY MAGAZYN DLA FARMACEUTÓW WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PL

POLPHARMA FARMACEUTOM Nr 1 (39) Styczeń 2011 Cena: 6,70 zł

NAUKA

– właściwości i wskazania

klopidogrel

aktualne miejsce w leczeniu chorób naczyniowo- -sercowych

Nadciśnienie– cichy zabójca

ujarzmić kacajak uniknąć jego nieprzyjemnych objawów

TEMAT MIESIĄCA

Jak pomóc dziecku w nauce,

wzmacniając jednocześnie

jego odporność?Twoje dziecko

ma problem z koncentracją,

zapamiętywaniem? Mamy na to odpowiedź!

ekspert prawidłowego rozwojuintelektualnego dziecka

Vitamarin Junior wspomaga: ❯ koordynacj´❯ zdolnoÊci uczenia si´❯ pami´ç❯ koncentracj´❯ odpornoÊç organizmu

dla małych Profesorów!Składniki zawarte w Vitamarinie Junior sà szczególnie istotne dla prawidłowego funkcjonowania mózgu i układu nerwowego. Nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 sà naturalnymi składnikami budulcowymi

mózgu i narzàdu wzroku.

Mała, łatwa do połkni´cia kapsułka.

NOWOÂå

Produkt nie zawiera:

barwników, aromatów,

substancji słodzàcych

Zalecane spo˝ycie: 6 kapsułek (2x3 kapsułki) dziennie przez pierwsze 12 tygodni (zalecana porcja wysycajàca), nast´pnie 2 kapsułki dziennie (zalecana porcja podtrzymujàca efekt wysycenia). Vitamarin Junior jest dost´pny na rynku w opako- waniu po 60 i 120 kapsułek.

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

205x297_VitamarinJUNIOR_FarmPrakt_100921.ai 9/21/10 10:09:32 AM

Spis treści

www.farmacjapraktyczna.pl 3

Aktualności

5 Informacje

9 Ciekawostki

12 Raport: Cichy zabójca Blisko 36 procent polskiej

populacji w wieku 20-74 lat choruje na nadciśnienie tętnicze.

14 Sonda: Nadciśnieniepod opieką

Pytamy Czytelników „Farma-cji Praktycznej”, w jaki sposób i czy w ogóle w ich placów-kach świadczona jest opieka farmaceutyczna, ukierunko-wana na pacjentów cierpią-cych na nadciśnienie.

Prawo

16 Zapytaj eksperta Czy farmaceuta zatrudniony

w aptece może po godzi-nach podjąć pracę w innej placówce? A jeśli tak, to jaki rodzaj umowy powinien wybrać, by wypaść na tym jak najkorzystniej? Zagad-nienie analizuje Bartłomiej Kochlewski, adwokat specja-lizujący się w prawie pracy.

Opieka farmaceutyczna

18 Kac ujarzmiony

W karnawale warto mieć na uwadze wskazówki, których przestrzeganie pozwoli organizmowi łatwiej poradzić sobie z nadmiarem alkoholu i nie dopuści do przykrych konsekwencji następnego dnia.

20 Narząd wzroku– wprowadzenie Czynniki środowiskowe mają znaczący wpływ na stan oczu, zwłaszcza na rozwój objawów suchego oka.

23 Rozmówki angielskie i nie-

mieckie dla farmaceutów

Prowadzenie apteki 26 Chcemy poprawić

relacje aptek z NFZ Rozmowa z Andrzejem Śliwczyńskim, z-cą dyrektora Departamentu Gospodarki Lekami Centrali NFZ.

28 O czym pamiętać realizując recepty pro auctorei pro familiae

Nauka

29 Klopidogrel– aktualne miejsce w leczeniu chorób sercowo-naczyniowych Badania wykazują, że leki hamujące funkcję płytek zmniejszają liczbę zdarzeń klinicznych u pacjentów z udokumen- towaną miażdżycową cho-robą sercowo-naczyniową, taką jak udary mózgu lub przejściowe epizody niedo-krwienne, zawały serca, niestabilna choroba wieńcowa, potrzeba rewaskularyzacji.

Życie jest piękne

34 Metamorfozy

36 Kuchnia farmaceutycznaKarnawał czas zacząć!

38 Wilczym tropemRodzinny, zimowy wypad w Bieszczady.

40 Recenzje książek, filmów i płyt

42 Krzyżówka

10 16 27

Nr 1(39) styczeń 2011

Farmacja Praktyczna®Redaktor merytoryczna: Barbara Misiewicz-Jagielak Redaguje zespół: Dominika Bandurska, Lilianna Bartowska-Lewicka, Michał

Borysiuk, Piotr Jakóbczyk, Marta Gawrylik, Justyna Grudniak, Monika Jasłowska,

Magdalena Kochańska, Barbara Misiewicz-Jagielak, Joanna Ordańska, Robert

Pawlikowski, Bożenna Płatos, Patryk Starak, Magdalena Ujma, Wiktor Zajchowski.

Na zlecenie: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa Wydawca: Valkea Media S.A., ul. Elbląska 15/17, 01-747 Warszawa Redaktor naczelny: Łukasz Kuźmiński Dyrektor projektu: Tomasz Opiela Projekt graficzny: Wojciech Jastrzębski

zdjęcia: istockphoto/stocxpert/dreamstime/123RF/pixmac/shutterstock

R E

K L

A M

A

Edytorial

Farmacja Praktyczna 1 / 20114

mgr farm. Barbara Misiewicz-JagielakRedaktor Merytoryczna „Farmacji Praktycznej”

Szanowni Państwo!W aktualnym numerze wiele uwagi poświęcili-śmy problemom leczenia nadciśnienia. Choroba ta dotyczy dziś 36 proc. polskiej populacji w wie-ku 20-74 lat. Problemem wciąż pozostaje późne wykrycie choroby, źle prowadzone leczenie oraz lekceważący stosunek pacjenta do zaleceń leka-rza. Dlatego tak ważne, by farmaceuci w ramach codziennej praktyki angażowali się w profilaktykę i proces właściwego leczenia. Opieka farmaceu-tyczna może przełożyć się na wymierne korzyści zdrowotne. Do tego w znacznie mniejszym stop-niu obciąża kieszeń pacjenta i budżet państwa, niż ewentualne koszty leczenia konsekwencji za-przestania stosowania terapii bądź po zbyt póź-nym wykryciu choroby.Zachęcam również do lektury wywiadu z Andrze-jem Śliwczyńskim, z-cą dyrektora Departamentu Gospodarki Lekami Centrali NFZ, na temat zale-ceń pokontrolnych oraz pomysłów na poprawę relacji na linii apteki – Fundusz. Zachęcamy do stawiania pytań dotyczących kontroli, odpowie-dzi na nie umieścimy na łamach naszego mie-sięcznika.Karnawał jest okresem, w którym okazji do spo-żywania alkoholu jest więcej. Zgodnie z zasadą, iż zawsze lepiej zapobiegać niż likwidować skutki, należy mieć na uwadze kilka wskazówek, których przestrzeganie pozwoli organizmowi łatwiej po-radzić sobie z alkoholem i nie dopuścić do przy-krych konsekwencji następnego dnia. Wskazówki dla Państwa pacjentów znajdują się w niniejszym wydaniu „Farmacji Praktycznej”.Zachęcamy również do odwiedzania naszej no-wej strony www.farmacjapraktyczna.pl, gdzie obok treści z drukowanej wersji naszego mie-sięcznika znajdą Państwo szereg interesujących artykułów na temat stylu życia, kultury i rekreacji.

Serdecznie zapraszamy do lektury!


Informacje

www.farmacjapraktyczna.pl

konkurs!

Zapraszamy wszystkich farma-ceutów do wzięcia udziału w nowym konkursie „Co lekarz miał na myśli?”. Na stronie internetowej naszego magazy-nu umieściliśmy autentyczną, nieczytelnie wypełnioną receptę. Jeśli uda się Państwu rozszy-frować znajdujące się na niej nazwy leków, prosimy przesłać je mailem (najpóźniej do końca stycznia 2011 r.) na adres naszej redakcji, za pośrednictwem naszej strony internetowej. Oso-by, które prześlą do nas maila z prawidłowymi nazwami leków, mają szansę otrzymać nagrody ufundowane przez Polpharmę. Szczegóły zabawy na stronie:

Co lekarz miał na myśli?

Niepełnosprawni też chcą kochaćSeksualność osób niepełnosprawnych często traktowana jest jako temat tabu. Tymczasem, pomimo często poważ-nego uszczerbku na zdrowiu, osoby te odczuwają swoją seksualność i chcą z niej korzystać. Uświadomienie tego ich bliskim, terapeutom, lekarzom, dzienni-karzom i opinii społecznej za cel miała poprowadzona przez prof. Zbigniewa Iz-

debskiego III Ogólnopolska Debata o Zdrowiu Seksualnym. Podczas debaty zaprezentowano wyniki badań „Psycho-seksualne funkcjonowanie osób niepełnosprawnych w re-lacjach z otoczeniem społecznym”, zrealizowanych przez Zakład Poradnictwa i Seksuologii Uniwersytetu Zielonogór-skiego, na zlecenie Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Debata odbyła się 18 listopada ub.r. w Zielonej Górze. Organizatorami byli: Uniwersytet Zie-lonogórski, Uniwersytet Warszawski, Stowarzyszenie PRO-ECPAT oraz Ogólnopolski Program Zdrowia Seksualnego, zainicjowany przez firmę Polpharma.

źródło: Polpharma

Ibufen D wyróżniony prestiżowym tytułem TOP MARKA 2011Promowany przez firmę Polpharma Ibufen D dla dzieci, w oczach polskich konsumentów biorących udział w ogólnopolskim programie Laur Konsumenta Ibufen D po raz kolejny zyskał wysokie uznanie i znalazł się w gronie najlepiej postrzeganych marek zestawienia TOP MARKA 2011 w kategorii: „Farmacja i chemia”. Wyróż-nienie dla Ibufenu D potwierdza jego wysoką świado-mość i wartość wśród polskich odbiorców. Uzyskany rezultat to wyłącznie głos konsumenta, będący zbioro-wą, najwyższą aprobatą i rekomendacją.


Mój przyjaciel MiśPrzy okazji Światowego Dnia Pluszowego Misia, pod patronatem marki Acidolac junior, zorganizowano w listopadzie ub.r. kampanię internetową, celem której było zaproszenie dzieci do wzięcia udziału w konkursie „Mój przyjaciel Miś”. Miś Uszatek, Ku-buś Puchatek, Miś Koralgol, Miś Paddington… Pra-wie każde dziecko ma swojego ukochanego misia. A Ci którzy go nie mają, na pewno o jakimś marzą – pluszowym przyjacielu, w za ciasnej bluzeczce, z oberwanym uszkiem, który zawsze będzie z nimi. Żeby wziąć udział w konkursie, dzieci musiały prze-

słać swoje prace: zdjęcia, prace plastyczne oraz polonistyczne, przedsta-

wiające ich ukochane plu-szaki. Na konkurs wpły-

nęło ponad 2 tys. prac, zaś najlepsze z nich zostały nagrodzone.

źródło:Polpharma

Informacje


6. edycja konferencji farmaceutycznej już za namiW dniach 25-27 listopada 2010 r., w centrum konferencyjno-kongre-sowym MCC Mazurkas Conference Centre, odbyła się 6. Międzynarodowa Konferencja Naukowo-Szkoleniowa Farmaceutów. Jej głównym tematem były aktualne możliwości terapii cho-rób o podłożu miażdżycowym. Uczest-nicy tegorocznej edycji wysłuchali pię-

ciu wykładów plenarnych, wzięli udział w dwóch z pięciu kursów szkoleniowych oraz sesji plakatowej, co umożliwi-ło uzyskanie 21 punktów edukacyjnych w ramach kształ-cenia ustawicznego. Organizatorem konferencji była Naczelna Izba Aptekarska, a Komitetem Organizacyjnym kierował dr Grzegorz Kucharewicz, prezes NRA. Patronat honorowy nad konferencją sprawowała Minister Zdrowia RP Ewa Kopacz, zaś jej patronem medialnym była „Farma-cja Praktyczna”.

źródło: NIA

Wyróżnienia dla PolpharmyMaxigra – polski lek na zaburzenia erekcji oraz Pirolam Szam-pon – nowy szampon przeciwłupieżowy, uhonorowane zo-stały Medalem Europejskim w organizowanym przez Business Centre Club, Ministerstwo Spraw Zagranicznych oraz Euro-pejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny z siedzibą w Brukseli, prestiżowym plebiscycie „Medal Europejski”. Nagrodzona już wcześniej tytułem Innowacja Roku 2009 oraz nominowana do godła „Teraz Polska” Maxigra oraz pierwszy kosmetyk Po-lpharmy, produkowany przez Medana Pharma S.A. – Pirolam Szampon, zyskały uznanie w plebiscycie, w którym wyróżniane są wyroby i usługi odpowiadające standardom europejskim, spełniające wymagane prawem normy oraz posiadające od-powiednie licencje i patenty. Głównym celem tego ogólnopol-skiego przedsięwzięcia jest m.in. wyróżnianie oraz promocja wyrobów i usług oferowanych przez firmy działające na terenie Polski. Dla Pirolanu Szampon to drugie wyróżnienie od wejścia na rynek w 2010 r. – produkt zo-stał niedawno uchonorowany Laurem Konsumenta Odrycie roku 2010 w największym pol-skim konkursie konsumenckim.źródło: Polpharma

R E

K L

A M

A

Suplement diety: Acidolac, Acidolac Baby, Acidolac Junior, SuperOptic, Vitamarin Junior. Wyrób medyczny: Simetigast Forte, Starazolin Hydrobalance, Starazolin Hydrobalance One.

Kosmetyk: Pirolam Szampon.

Zbieraj punkty! Za sprzeda˝ produktów obj´tych programem aptekaotrzymuje punkty. Punkty naliczane sà automatycznie, zgodnie z punktacjà zamieszczonà poni˝ej:

Wybieraj nagrody. Po zebraniu minimum 400 punktów podczas trwania akcji apteka mo˝e wymieniç punkty na nagrody.

Warunki uczestnictwa. Uczestnikiem programu mo˝e byç ka˝da aptekakorzystajàca z systemu aptecznego współpracujàcego z OgólnopolskimSystemem Ochrony Zdrowia (OSOZ). Akcja trwa do koƒca marca 2011r.

komplet r´czników Greno

zestaw kosmetyków Inglot

100pkt.

torebka damska Batycki

prostownica do włosów Rowenta

400pkt.

torba na laptopa Longerre

komplet poÊcieli Bielbaw

200pkt.

Szczegółowe informacje i regulamin znajdà Paƒstwo na www.osoz.pl oraz www.farmacjapraktyczna.pl.

Zbieraj punkty, wybieraj nagrody!

produkt punktacja

Starazolin Hydrobalance One 2 punkty

Starazolin Hydrobalance 2 punkty

SuperOptic x 30 kaps. 2 punkty

SuperOptic x 60 kaps. 3 punkty

Vitamarin Junior 120 kaps. 5 punktów

Vitamarin Junior 60 kaps. 5 punktów

produkt punktacja

Acidolac 1 punkt

Acidolac baby 1 punkt

Acidolac junior 3 punkty

Pirolam szampon 5 punktów

Simetigast Forte x 2 kaps 3 punkty

Simetigast Forte x 10 kaps. 3 punkty

Simetigast Forte x 20 kaps 5 punktów

Reklama_RosnijmyRazem_101222.indd 1 12/22/10 15:12

Informacje


Młodzi technicy chcą krótszego stażuTechnicy farmaceutyczni nie chcą pracować przez dwa lata za kilkaset złotych miesięcznie i przekonują resort zdrowia do zmiany przepisów – dowiadu-je się „Dziennik Polski”. Nie ma przepisów, które regulowałyby kwestię wynagrodzenia staży-stów, a są to dorośli ludzie, często już matki lub ojcowie. Utrzy-manie z tak niskich wynagrodzeń jest bardzo trudne. To jeden z powodów, dla których pojawił się postulat skrócenia dwuletnie-go okresu nauki. Stażyści przekonują, że już po kilku miesiącach są w stanie wykonywać swój zawód jako samodzielni i pełno-wartościowi pracownicy. Związek Zawodowy Techników Farma-ceutycznych RP stara się przekonać resort zdrowia do skrócenia okresu stażu do 12 miesięcy. Chciałby też przepisów określających możliwości dokształcania oraz stworzenia rejestru techników.

źródło: Dziennik Polski

Wpływy aptek w 2010 r.Średni obrót miesięczny polskiej apteki wynosi obecnie 162,75 tys. zł, w tym obrót dotyczący realizacji recept refundo-wanych to 73,54 tys. zł, przy średniej marży na leki refundowane 12,72 tys. zł (poziom marży 17,3 proc.) – wynika z da-nych firmy analitycznej

PharmaExpert za okres styczeń-sierpień 2010 r. opubli-kowanych w serwisie Rynekaptek.pl. Analitycy progno-zują, że do końca tego roku średni obrót statystycznej apteki w segmencie recept refundowanych – przy za-łożeniu 5 proc. spadku cen zbytu – wyniesie 75,34 tys. zł (wzrost o 1,8 tys. zł miesięcznie), a średnia marża na leki refundowane sięgnie 12,07 tys. zł (spadek o 650 zł miesięcznie – poziom marży: 16 proc.).

źródło: Rynekaptek.pl

Fundacja przyznała nagrodyZałożona przez Polpharmę Fundacja na rzecz Wspierania Rozwoju Polskiej Farmacji i Medycyny już po raz 6. była fundatorem nagrody finansowej dla zwycięzców Ogólnopolskiego Konkursu Prac Magisterskich Wydzia-łów Farmaceutycznych, organizowanego przez Polskie Towarzystwo Far-maceutyczne. Uroczystość wręczenia nagród odbyła się 15 grudnia ub.r. w Warszawie. Nagrodę I stopnia otrzymała mgr Ilona Jakubowska za pracę magisterską pt. „Ocena tabletkowania mikrokapsułek z chlorowodorkiem tramadolu” (Katedra i Zakład Farmacji Stosowanej UM w Gdańsku). Nie ukrywamy, że decyzja jury o przyznaniu właśnie tej pracy I nagrody bardzo nas ucieszyła. Projekt badawczy był bowiem realizowany przy współpracy naszego Działu R&D w Starogardzie, pod kierunkiem Jarosława Mazgal-

skiego z Działu Preformulacji i współpracy Pawła Pietkiewicza z Działu Formulacji. Celem pracy było opracowanie sposobu otrzy-mywania i tabletkowania mikrokapsułek o przedłużonym uwalnianiu chlorowodorku tramadolu. Wyniki tej pracy mogą mieć praktyczne zastosowanie, ponieważ pozwalają opuścić jeden etap – tworzenia peletek (etap ekstruzji) – i przejść od razu do otrzymania rdzeni peletek, które po powleczeniu odpowiednim polimerem mogą mieć efekt przedłużonego uwalniania, a ich produkcja jest prostsza, szybsza i bardziej ekonomiczna. W pracy badawczej pani Ilona wykorzystywała nowoczesny, przemysło-wy kompaktor walcowy, który ze względu na swoją unikalną konstrukcję umożliwił prowadzanie doświadczeń w bardzo małej skali – do celów naukowych. Jeżeli chodzi o plany na przyszłość, to niestety, jak powiedziała laureatka konkursu, musiała ze wzglę-dów finansowych zrezygnować z propozycji kontynuowania pracy naukowej na uczelni. Pani Ilona pracuje w aptece. Pozostali zwycięzcy: nagroda II stopnia – mgr Krzysztof Myszkowski (UM w Poznaniu), nagrodę III stopnia – mgr Marta Wilk (UM Lublin).


Prof. Janusz Pluta, prezes zarządu PTFarm, wręcza dyplomy laureatom konkursu.

Ciekawostki


Kwasy omega-3 pomagają chronić dziąsłaProdukty bogate w kwasy omega-3 mogą pomagać obniżać ryzy-ko chorób dziąseł, przede wszystkim zapalenia tkanek okołowierz-chołkowych, przewlekłej choroby wywoływanej przez bakterie nagromadzone w kanale korzeniowym zęba – ustalili badacze z Harvard Medical School w Bostonie. Wyniki ich badań za „Jour-nal of the American Dietetic Association” publikuje portal Onet.pl. Zastosowana przez uczonych kuracja przeciwzapalna z zastoso-waniem kwasów omega-3 pomogła w przypadku zapalenia tka-nek okołowierzchołkowych u królików. Badania powtórzono na grupie ponad 9 tys. dorosłych osób, z których około 8 proc. cierpiało na zapalenie tkanek okołowierzchołkowych. Anali-za diet badanych wykazała, że w przypadku pacjentów spo-żywających najwięcej kwasów dokozaheksaenowych (DHA) z grupy kwasów omega-3 ry-zyko rozwoju stanu zapalnego było o 22 proc. mniejsze.

źródło: Onet.pl

Zwierzęta chronią dzieci przed alergiąBy uchronić swe dziecko przed atopowym zapaleniem skóry, zna-nym wszystkim jako pokrzywka, jeszcze w okresie prenatalnym należy przebywać w środowisku zwierząt hodowlanych i kotów – donoszą naukowcy z University of Zurich, o badaniach których informuje Wirtualna Polska. Uczeni przebadali 1063 dzieci z Au-strii, Finlandii, Francji, Niemiec i Szwajcarii, przy czym 508 z nich pochodziło z gospodarstw wiejskich, a 555 pozostałych nie miało styczności ze zwierzętami. Okazało się, że kobiety spędzające ciążę w pobliżu zwierząt hodowlanych i kotów mają dzieci odporniej-sze na różnego rodzaju alergie.

źródło: Wp.pl

70 proc. Polaków jest nieświadomych zakażenia HIVKomisja Europejska alarmuje: 70 proc. Polaków zakażonych HIV nie wie o obecności wirusa w organi-zmie! Powód? Brak świadomości, że problem HIV i AIDS może dotyczyć każdego i co za tym idzie, niedostrzeganie konieczności przebadania się – donosi portal Aktywni.pl. Test na obecność wiru-sa HIV to jedyna metoda, aby dowiedzieć się, czy jest się zakażonym. Mimo że zainteresowanie testem rośnie (w 2008 r. wykonało go 21 tys. osób), w dalszym ciągu jest ono zbyt małe. Aby to zmienić Rządowe Centrum ds AIDS zorganizowało kampanię pod hasłem „Wiedza ratuje życie”. Kampania ma także uświadomić, że nega-tywny wynik testu dzisiaj nie chroni przed zakażeniem HIV w przyszłości. Jedyną skuteczną ochroną jest bez-pieczniejsze zachowanie.

źródło: Aktywni.pl

Zbawienny cykl dobowyNasz zegar biologiczny potrafi przystosować się zimą do mniejszej ilości światła słonecznego. Tę umiejętność ludzkiego organizmu wykazały najnowsze badania profesora Andrew Millara z University of Edinburgh, o których informuje portal Onet.pl. Odkrycie naukow-ców pomoże lepiej zrozumieć wpływ, jaki na organizm wywiera spadek samopoczucia i zmęczenie po długiej podróży samolotem bądź praca zmianowa. By dojść do powyższych stwierdzeń, codziennie przyglądano się cyklowi życia roślin. Badania rzuciły nieco światła na to, jak ludzie reagują na ilości światła dzien-nego w różnych porach roku. Rytm dobowy, charakterystyczny dla każdej istoty żywej, ma ogromny wpływ na wiele funkcji biologicznych organi-zmu, które zmieniają się w ciągu dnia. Wśród ludzi do zbioru tych czynności wliczyć można senność, temperaturę ciała, ciśnienie krwi oraz siłę fizyczną.

źródło: Onet.pl


Ciekawostki

Słodka kawa dobra dla mózguKawa z cukrem poprawia pamięć i rozszerza zakres uwagi – do-nosi portal Onet.pl. Hiszpańscy uczeni dowiedli, że poranna kawa znacznie skuteczniej rozbudza mózg, jeżeli jest spożywana z cukrem. Badania prowadzone na uniwersytecie w Barcelonie wykazały, że kofeina przyjmowana razem z cukrem w znacz-nie większym stopniu stymuluje pracę mózgu, niż gdyby każda z tych substancji była przyjmowana osobno. Zdaniem badaczy, równoczesne spożywanie kawy i cukru ma korzystny wpływ na takie funkcje mózgowe, jak pamięć i uwaga. Wcześniejsze ba-dania dowodzą również, że wypijanie 3 filiżanek kawy dziennie może w znaczącym stopniu zmniejszyć ryzyko wystąpienia cho-roby Alzheimera, ponieważ kawa uruchamia w mózgu reakcję łańcuchową, zapobiegającą powstawaniu uszkodzeń związanych z chorobą.

źródło: Onet.pl

Spacer chroni przed 24 chorobamiJuż 30 minut spaceru dziennie może zmniejszać ryzyko wystąpienia aż 24 dolegliwości i chorób, w tym nawet demencji i raka – donosi portal Nasze-choroby.pl. Naukowcy brytyjscy prze-analizowali wyniki 40 badań nauko-wych i doszli do wniosku, że regularne szybkie spacery spowalniają tempo starzenia się organizmu, zmniejszają ry-zyko wystąpienia zawału serca lub wy-lewu, zapobiegają demencji, obniżają

ryzyko zachorowania na osteoporozę, cukrzycę typu II, depresję, a także przeciwdziałają otyłości i nadciśnieniu. Badania wykazały również, że częste spacery pozwalają w różnym stopniu obniżyć ryzyko zachorowania na nie-które odmiany nowotworów, np. raka jelita grubego lub raka prostaty.

źródło: Nasze-choroby.pl

Pieprzyki są oznaką dobrego zdrowiaNajnowsze badania dowodzą, że duża ilość pieprzy-ków świadczy o dobrym zdrowiu i powolnym procesie starzenia się – czytamy w serwisie Onet.pl. Naukowcy z londyńskiego King’s College ustalili, że osoby, które mają na ciele więcej niż 100 pieprzyków, znacznie rza-dziej chorują na osteoporozę, ze względu na mocniejsze kości. Takie osoby mają również mniej zmarszczek, dzię-ki czemu wyglą-dają nawet o 7 lat młodziej. Zdaniem ekspertów, duża ilość pieprzyków może być związana również z silniejszy-mi mięśniami oraz zdrowszym wzro-kiem i lepszą kon-dycją serca.

źródło: Onet.pl

Indyjski sposób na katarW Polsce przeziębienie zwalczamy czosnkiem, japońscy naukow-cy proponują zieloną herbatę, ale swoje sprawdzone sposoby na katar mają też w Indiach. Powszechnie stosowaną tam przyprawą jest kurkuma, która zapobiega infekcjom. Jeżeli odczuwamy jakieś zmiany w drogach oddechowych, czy łapie nas przeziębienie, bar-dzo dobrze jest zjeść coś z dodatkiem tej przyprawy. Można na-wet napić się herbaty z kurkumą – zdradzają podróżnicy i specjali-ści w dziedzinie żywienia na łamach internetowej witryny Telewizji Polskiej. Ciekawym sposobem na walkę z przeziębieniem jest też woda imbirowa z dodatkiem miodu i cytryny. Jej działanie rów-nież można wzmocnić wspomnianą kurkumą. Popijanie w ciągu dnia takiej mikstury powoduje rzekomo, że pierwsze symptomy przeziębienia ustępują.

źródło: Tvp.pl

R E

K L

A M

A

Raport


P

Wśród chorób cywilizacyjnych XXI w., które ogółem odpowiedzialne są za 80 proc. zgonów, nadciśnienie tętnicze plasuje się na alarmująco wysokim poziomie. Problemem wciąż pozostaje późne wykrycie choroby, źle prowadzone leczenie oraz niesubordynacja pacjenta w stosunku do zaleceń lekarza (z ang. compliance).

Polacy wciąż wiedzą o nadciśnieniu tętniczym stosunkowo niewiele. Należy pamiętać, iż jest to choroba tylko częścio-wo uwarunkowana genetycznie – za 60-70 proc. przypad-ków nadciśnienia odpowiada niezdrowy tryb życia, czyli zbyt duża podaż soli, niski poziom aktywności fizycznej, nadwaga, otyłość brzuszna, stres, palenie papierosów, zbyt duże ilości tłuszczu w diecie. Szczególnie zagrożone nadci-śnieniem są osoby cierpiące na cukrzycę i choroby nerek oraz pacjenci z podwyższonym poziomem cholesterolu. O nadciśnieniu mówimy, kiedy ciśnienie skurczowe prze-kracza wartość 140 mm Hg, a rozkurczowe jest wyższe niż 90 mm Hg. Jest to choroba podstępna i w większości przy-padków nie daje żadnych niepokojących objawów nawet przez kilka lat.

Dane statystycznePierwsze badania w Polsce dotyczące rozpoznania sytu-acji epidemiologicznej były realizowane w latach 80. i 90.

autor: Agnieszka Majmgrfarmacji

Cichy zabójca

ub.w. w ramach projektu WHO – Pol-MONICA , a w latach 1994-2002 prowadzono udoskonalane projekty NATPOL I-III. Wskazywano wówczas na ponad 8,5 mln chorujących dorosłych Polaków i drugie tyle zagrożonych wystąpie-niem nadciśnienia.Jak wynika z aktualnych badań WOBASZ z 2005 r., aż 36 proc. populacji polskiej w wieku 20-74 lat choruje na nadciśnienie tętnicze, co jest wartością pośrednią między rozwiniętymi krajami Europy (Niemcy 55 proc., Hiszpania 47 proc.) a krajami Ameryki Północnej (USA 28 proc., Kanada 27 proc.). Celem tego badania była ocena częstości występowania i skuteczności leczenia nadciśnienia tętniczego. Standaryzowane na wiek i miej-sce zamieszkania średnie ciśnienie tętnicze skurczowe w badanej populacji wynosiło 137,6 mmHg wśród męż-czyzn i 129,7 mmHg wśród kobiet, zaś rozkurczowe odpowiednio 83,9 i 81,2 mmHg. Częstość nadciśnienia tętniczego była istotnie większa u mężczyzn (42,1 proc.) niż u kobiet (32,9 proc.), a optymalne wartości ciśnienia (poniżej 120/80 mmHg) stwierdzono jedynie u 12 proc. mężczyzn i 30 proc. kobiet.Odsetek chorych z kontrolowanym nadciśnieniem tętni-czym był niski (10 proc. u mężczyzn i 16 proc. u kobiet), ale stanowi to istotny postęp, w porównaniu z badaniem Pol-MONICA (odpowiednio 6,5 i 8 proc.).Skuteczność leczenia nadciśnienia tętniczego w Polsce jest zbliżona do krajów Europy, gdzie wynosi np. 9 proc. w Anglii i 14,3 proc. we Francji (wg JAMA 2003). Nieco lepszą kontrolę ciśnienia osiąga się w Kanadzie i USA. Potwierdzenie w badaniu WOBASZ znalazła również teza o lepszej kontroli ciśnienia u kobiet niż u mężczyzn. Po-dobnie jak w przypadku profilaktyki nadciśnienia tłuma-czy się to lepszą współpracą (ang. compliance) kobiet z le-karzem prowadzącym terapię.

Niesubordynacja pacjentaCompliance ma ogromne znaczenie w przypadku lecze-nia nadciśnienia. Niewiedza pacjenta jest często przy-

Profilaktyka i właściwe leczenie w przypadku choroby, jaką jest nadciśnienie tętnicze, są mniej obciążające finansowo niż ewentualne koszty leczenia konsekwencji zaistniałych po zaprzestaniu stosowania terapii

Raport


czyną niepowodzenia terapii. Ciśnienie pierwotne, które stanowi ok. 90 proc. wszystkich przypadków, niestety musi być objęte leczeniem do końca życia. Niestety tylko 10 proc. chorych jest leczonych prawidłowo. Najczęst-szym błędem popełnianym przez pacjentów jest niewła-ściwe zażywanie leków – omijanie dawek lub w ogóle zaprzestanie ich przyjmowania, np. gdy pomiar ciśnienia wskazuje prawidłową wartość. Nie zdają sobie sprawy, iż nie jest to wynik ustąpienia choroby, a właśnie efekt stosowania leków. Profity z terapii widoczne są tylko wówczas, gdy leki są stosowane konsekwentnie, w spo-sób ciągły. Badania przeprowadzone w UK (1991-2001) pokazują, że jeden na pięciu wśród nowo zdiagnozowa-nych i leczonych pacjentów z nadciśnieniem tętniczym zaprzestaje stosowania wszystkich leków w ciągu 6 mie-sięcy od rozpoczęcia terapii. W ciągu 3 lat leki przestaje zażywać aż jeden na dwóch pacjentów. Jednocześnie stwierdzono, że najmniejszym ryzykiem odstawienia le-ków przez pacjenta obarczone były 2 grupy: antagoniści angiotensyny II i ACE-inhibitory. Z powodu chorób układu krążenia, w tym nadciśnienia i jego powikłań, każdego roku umiera w Polsce aż 170 tys. osób. Choroby układu krążenia są przyczyną połowy zgo-nów w Polsce (dla porównania – nowotwory 30 proc.). Wykazano, że właściwe leczenie nadciśnienia redukuje śmiertelność, ilość zawałów i udarów. Długotrwałe działa-nie podwyższonego ciśnienia krwi na śródbłonek naczyń prowadzi do rozwoju miażdżycy, a więc grozi udarem mó-zgu (4-krotny wzrost ryzyka) lub zawałem serca (3-krotny wzrost ryzyka). Mniej znane pacjentowi powikłania to nie-wydolność nerek, tętniak aorty lub retinopatia.

Edukacja przede wszystkimW nieustającej edukacji pacjenta czynny udział powin-ni brać nie tylko lekarze, ale – na co wskazują badania – również pielęgniarki i farmaceuci. W USA zbadano wpływ edukacji pacjenta na efektywność leczenia. Pielęgniarki zaordynowaną terapię wspierały przekazaniem pacjento-wi wiedzy w postaci ulotek i w trakcie krótkich rozmów telefonicznych dotyczących wskazówek dietetycznych, koniecznych zmian w stylu życia. Większość z pacjentów wykazała poprawę ciśnienia (37,9 proc. zarówno skurczo-wego jak i rozkurczowego, 74,5 proc. jednego parametru), a także deklarowała ograniczenie spożycia soli i zwiększe-nie aktywności fizycznej.Niezmiernie ważna okazała się jakość komunikacji. Bada-nia pokazują, że pacjenci nie rozumieją nawet 40 proc. informacji przekazywanych przez lekarza. Problem ten może być zmniejszony, jeżeli chory otrzyma wskazówki i porady w postaci pisemnej instrukcji.Mniej namacalny, ale równie ważny element w powo-dzeniu terapii stanowi samo postrzeganie lekarza lub farmaceuty przez pacjenta jako lubiącego lub akceptu-jącego jego osobę. Dlatego również w aptece musimy pamiętać, że oprócz fachowej informacji, ważny jest życzliwy sposób jej przekazania. Pacjent musi być świa-

Podyskutujo tymnaforum!www.farmacjapraktyczna.pl

domy, że tylko stosowanie pełnej terapii zapewni korzy-ści z leczenia. Z realizacji recept płynie również korzyść dla apteki oraz dla budżetu państwa, gdyż profilaktyka i właściwe leczenie są mniej obciążające finansowo niż ewentualne koszty leczenia konsekwencji po zaprzesta-niu stosowania terapii.Aby wspomóc leczenie, warto więc podeprzeć terapię edukacją. Wiele firm farmaceutycznych publikuje na swoich stronach internetowych lub dystrybuuje do ap-tek ulotki informacyjne. Pacjenci mogą wziąć również udział w często organizowanych kampaniach społecz-nościowych. ■

polskiej populacji w wieku 20-74 lat choruje na nadciśnienie tętnicze

% 36

Sonda


W naszej kolejnej sondzie zapytaliśmy farmaceutów, w jaki sposób i czy w ogóle w ich placówkach świadczona jest opieka farmaceutyczna, ukierunkowana na pacjentów cierpiących na nadciśnienie.

mgr farm. Elżbieta Białkowskafarmaceutka z OlsztynaW naszej aptece opieka farmaceutyczna związana z nad-ciśnieniem skierowana jest głównie na profilaktykę. Sta-ramy się informować ludzi, którzy są w grupie ryzyka, na co powinni uważać w swoim codziennym życiu. Jeśli przychodzi do nas pacjent, który jest otyły, pytamy go, czy leczy się na nadciśnienie. Jeśli nie, to radzimy mu skon-taktować się z lekarzem rodzinnym, aby skontrolował swoje ciśnienie. Przekonanie jednak do tego pacjentów jest niezwykle trudne. Dotyczy to szczególnie mężczyzn. Zazwyczaj twierdzą, że nic im nie dolega, bo np. nie od-czuwają żadnego bólu w piersi. Tłumaczymy im wtedy, że ból w sercu to efekt nadciśnienia, a nie jego objaw. Gdy już do niego dochodzi, leczenie jest bardzo trudne i dłu-gotrwałe. Objawami nadciśnienia, są bóle głowy, mroczki przed oczami i uczucie wewnętrznego niepokoju. Do-piero po takim poinstruowaniu nasi pacjenci zaczyna-

Nadciśnienie pod opieką

ją inaczej patrzeć na swoje zdrowie. Większość idzie się przebadać, niestety duża cześć z nich do nas wraca, by zrealizować recepty na leki na nadciśnienie. Mimo tego są nam wdzięczni, że pomogliśmy im wykryć chorobę. Dzięki temu niebezpieczeństwo zawału serca czy udaru mózgu jest o wiele niższe.

mgr farm. Marzena Orłowskafarmaceutka z WarszawyNasza apteka nie prowadzi jakichś zakrojonych na szeroką skalę działań związanych z opieką farmaceutyczną. Jed-nak jest rzeczą oczywistą, że jeśli przyjdzie do nas osoba, która będzie potrzebowała takiej pomocy, to ją otrzyma. W naszej aptece pracują sami dyplomowani farmaceu-ci i każdy wie, co należy zrobić w takiej sytuacji. Przede wszystkim trzeba przeprowadzić wywiad, czy osoba, która obawia się, że ma nadciśnienie, nie bierze jakichś środków, które mogą wywołać objawy tego schorzenia. Ważne jest też, żeby nie zażywała leków, które przy nad-ciśnieniu są niewskazane. Po dokonaniu takiego wywiadu należy skierować pacjenta do lekarza rodzinnego. Farma-ceuta nie jest lekarzem i nie może sam zadecydować, czy chory ma objawy nadciśnienia, czy też nie. Oczywiście, jeśli zgłosi się do nas osoba, która nie jest chora i czuje się dobrze, ale chce zapobiec nadciśnieniu w przyszłości, to w takim przypadku zawsze można zalecić więcej ruchu, mniej tłustą dietę i polecić różnego rodzaju suplementy diety, które pomagają zachować organizm w dobrej kon-dycji. Jednak należy pamiętać, że tego rodzaju działania można wykonać po wcześniejszej konsultacji pacjenta z lekarzem. Nigdy przedtem, bo mogłoby to mieć bardzo niewskazane skutki dla jego zdrowia.

mgr farm. Patrycja Rybińskafarmaceutka z RzeszowaMoi pacjenci to głównie osoby starsze. Duża część z nich cierpi na nadciśnienie, dlatego nasza apteka stara się im

wysłuchał: Maksymilian Wysomirski

Osobom, które przyjdą do mnie i będą się skarżyć na dolegliwości związane z nadciśnieniem, sugeruję jak najszybszą wizytę u lekarza – uważam, że tylko w ten sposób farmaceuta może pomóc swoim pacjentom, bo wchodzenie w kompetencje lekarza jest niepotrzebne

Sonda


pomagać. Raz w tygodniu mogą u nas bezpłatnie zmie-rzyć sobie ciśnienie. Badanie przeprowadza dyplomo-wana pielęgniarka. Posiadamy też w swojej ofercie au-tomatyczne ciśnieniomierze. Jeśli pacjent zakupi u nas takie urządzenie, oferujemy mu darmowe przeszkolenie na temat tego, jak prawidłowo powinno się z niego ko-rzystać. Nasi pacjenci, bardzo często mają dużo schorzeń i przez to zażywają kilka rodzajów leków. Staramy się za-wsze przed wydaniem specyfiku przeprowadzić krótki wywiad, jakich leków dana osoba używa. W ten sposób minimalizujemy ryzyko powikłań wynikających ze złego zestawienia leków. Oczywiście przy realizowaniu recept zawsze polecamy naszym pacjentom tańsze zamienniki. Instruujemy też osoby nabywające u nas leki, że gdyby po zażyciu nowego medykamentu zaczęły obserwować u siebie jakieś zmiany – zawroty głowy, bóle czy sen-ność – powinny natychmiast zgłosić się z tym do lekarza. W nagłych przypadkach zawsze też mogą skontaktować się z nami, a my przekażemy tę informację na pogotowie. Prowadzone przez nas działania praktycznie nic nas nie kosztują, a sprawiają, że pacjenci obdarzają nas zaufaniem i stają się naszymi stałymi klientami.

mgr farm. Marta Paprockafarmaceutka z PłockaNie wyobrażam sobie, w jaki sposób, poza wydaniem leków oczywiście, można pomóc w aptece osobom chorym na nadciśnienie. Tego typu schorzeniami po-winni się zajmować jedynie lekarze, a nie farmaceuci. W aptekach nie ma miejsca i czasu, aby porozmawiać o dolegliwościach pacjentów. Nie wiem nawet, jakby to miało wyglądać. Stoi kolejka do okienka, a ja mam przeprowadzać wywiad i pytać, co komu dolega? To byłoby krępujące dla wszystkich. Apteka jest miejscem, gdzie wydaje się leki i tak powinno zostać. Próby wpro-wadzania na siłę opieki farmaceutycznej, i to jeszcze w tak skomplikowanym i trudnym schorzeniu, jakim jest nadciśnienie, uważam za bezsensowne. Farmaceuci są od wydawania leków, a lekarze od leczenia. Jeśli komuś to nie odpowiada, to niech zmieni zawód. Jedyne, co mogę polecić osobom, które przyjdą do mnie i będą się skarżyć na dolegliwości związane z nadciśnieniem, to sugestia jak najszybszej wizyty u lekarza. Dopiero kiedy pacjent przyjdzie zrealizować receptę, mogę się włączyć, przypominając, jak należy dany lek dozować. Uważam, że tylko w ten sposób farmaceuta może profesjonalnie pomóc swoim pacjentom. Wchodzenie w kompetencje lekarza jest niepotrzebne.

mgr farm. Katarzyna Nowakfarmaceutka z SopotuNadciśnienie to niezwykle częste schorzenie u moich pa-cjentów. Duża część leków, które wydaję w mojej aptece, to medykamenty związane z tym schorzeniem. Staram się pomagać moim pacjentom jak tylko mogę. Jeśli na rynku pojawia się jakiś nowy lek na nadciśnienie, to w niedłu-


gim czasie jest on także dostępny w mojej aptece. Lekarze o tym wiedzą i gdy tylko przepisują taki preparat, kierują chorych od razu do mnie. Dlatego mam pacjentów nie-mal z całego Trójmiasta. Oprócz leków staram się mieć w moim asortymencie również suplementy diety, które korzystnie wpływają na zdrowie ludzi dotkniętych nadci-śnieniem. Jeśli chory ma zalecony jakiś lek, a nie mam go akurat w aptece, staram się go sprowadzić w ciągu dwóch, najdalej trzech dni. Aby zamówić taki lek, chory nie musi się do nas fatygować osobiście. Wystarczy, że zadzwoni i zostawi swój numer telefonu. Gdy tylko preparat dotrze do nas, natychmiast oddzwaniamy i chory może przyjść i zrealizować receptę. Oprócz najnowszych leków mamy też nowoczesne ciśnieniomierze, także takie z uprosz-czoną obsługą, by mogły z nich korzystać bez problemu osoby starsze. Cieszą się one bardzo dużym zainteresowa-niem i sprzedaję ich nawet kilkanaście w miesiącu. ■

Prowadzone przez nas działania praktycznie nic nas nie kosztują, a sprawiają, że pacjenci z problemem nadciśnienia obdarzają nas zaufaniem i stają się naszymi stałymi klientami


Prawo

W

Czy farmaceuta zatrudniony w aptece może po godzinach podjąć pracę w innej placówce? A jeśli tak, to jaki rodzaj umowy powinien wybrać, by wypaść na tym jak najkorzystniej? Zagadnienie analizuje Bartłomiej Kochlewski, adwokat specjalizujący się w prawie pracy.

W prawie pracy, ani żadnej innej ustawie, nie ma wyraźnie sformułowanego zakazu dla pracowników, a zatem i farma-ceutów, którzy chcą podjąć dodatkowe zatrudnienie w swoim zawodzie u innego pracodawcy. Musi się to jednak odbywać bez uszczerbku dla zaangażowania w pracę w głównym miej-scu zatrudnienia. Ograniczeniem dla takiego rozwiązania jest wyraźny zakaz konkurencji zawarty między pracodawcą i pra-cownikiem, dotyczący podejmowania zatrudnienia u pod-miotu, prowadzącego podobną działalność. Zgodnie bowiem z art. 101 § 1 kodeksu pracy, w zakresie określonym w odrębnej umowie, pracownik nie może prowadzić działalności konku-rencyjnej wobec pracodawcy, ani też świadczyć pracy na etat lub w ramach umowy cywilnoprawnej na rzecz podmiotu pro-wadzącego taką samą działalność. Zakaz konkurencji w trakcie zatrudnienia musi być jednak uregulowany odrębną umową i dotyczyć zajęć mających bezpośredni związek z działalnością pracodawcy. Oznacza to, że swobodnie można podejmować dodatkowe zatrudnienie u innego pracodawcy, o ile nie jest to działalność związana z konkurencją wobec firmy macierzystej. Zwykle zakazy konkurencji pracodawcy starają się podpisać z pracownikami na kierowniczych stanowiskach, których wie-dzę chcą wykorzystać tylko dla dobra swojej firmy.

Na dłużej czy na zastępstwo?Jeżeli pracownik zdecyduje się na podjęcie dodatkowego zatrudnienia, nie ma obowiązku informowania ani pytania o zgodę swojego dotychczasowego pracodawcy, bo dodat-kowa praca podejmowana jest w godzinach, którymi pracow-nik może dysponować według własnego uznania. Dodatko-

Zapytaj eksperta


wa umowa o pracę z innym pracodawcą może być zawarta zarówno jako umowa na część etatu (1/4 czy 1/8) lub w for-mie umowy cywilnoprawnej, czyli umowy zlecenia lub o dzie-ło. Forma umowy zależy od czasu, na jaki ma zostać zawarta oraz obowiązków, które pracownik będzie miał wykonywać w pracy dodatkowej. Jedną z form pracy dodatkowej jest praca na zastępstwo. W tym przypadku podpisuje się umowę o pracę na czas określony, zawierającą informację, że umowa ulega automatycznemu rozwiązaniu z momentem powrotu zastępowanego pracownika na swoje miejsce pracy.Umowa na część etatu pozwala na zachowanie wszystkich uprawnień związanych z pracą etatową: urlop, ubezpiecze-nie, okres wypowiedzenia, nadgodziny. Obowiązkiem pra-codawcy jest dokładne wskazanie w rozkładzie czasu pracy pracownika zatrudnionego na część etatu, w jakich dniach i ile godzin ma on ją wykonywać. Z punktu widzenia pracow-nika, jak i pracodawcy, umowa etatowa jest jednak rozwią-zaniem najdroższym, bo wiąże się z opłacaniem składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne oraz innych świadczeń wymaganych prawem. Z drugiej strony jest jednak najbardziej stabilna i obudowana wszystkimi przywilejami i obowiązkami pracowniczymi.

Etat, dzieło czy zlecenie?W przypadku umów o dzieło i na zlecenie, ograniczone są obo-wiązki pracodawcy wobec pracownika, ale z kolei wynagro-dzenie może być wyższe, gdyż pracodawca nie musi opłacać w tym wypadku składek przewidzianych przepisami kodeksu pracy. Oznacza to, że zarówno pracownik, jak i właściciel apteki muszą zdecydować, co jest dla nich najistotniejsze. Jeżeli liczy się jednorazowe wykonanie zadania, warto podpisać umowę o dzieło. Jeżeli zadania pracownika mają charakter powtarzalny i okresowy, bardziej odpowiednia jest umowa zlecenie z rów-nie niskimi kosztami pracowniczymi. W przypadku związania się z pracownikiem na dłużej, właściwsze wydaje się podpisa-nie umowy o pracę na część etatu. Trzeba jednak pamiętać, że jest ona bardziej kosztowna, trudniej rozwiązywalna i rodzi ko-nieczność wypłacania świadczeń dodatkowych (np. tzw. cho-robowe, ekwiwalent za urlop czy odprawa). ■

Jeżeli pracownik zdecyduje się na podjęcie dodatkowego zatrudnienia, nie ma obowiązku informowania ani pytania o zgodę swojego dotychczasowego pracodawcy

R E

K L

A M

A



A

Karnawał jest okresem, w którym okazji do spożywania napojów wyskokowych jest więcej. Zgodnie z zasadą, iż zawsze lepiej zapobiegać niż likwidować skutki, należy mieć na uwadze kilka wskazówek, których przestrzeganie pozwoli organizmowi łatwiej poradzić sobie z alkoholem i nie dopuścić do przykrych konsekwencji następnego dnia.

Ujarzmić kaca

Alkohol etylowy jest związkiem lipofilnym, który łatwo wchła-nia się z przewodu pokarmowego, a proces ten rozpoczy-na się już w jamie ustnej. Niewielka jego część usuwana jest z organizmu w postaci niezmienionej, bo po ok. 2 proc. wraz z wydychanym powietrzem i moczem oraz 1 proc. przez pa-rowanie. Pozostała część alkoholu ulega metabolizmowi. De-hydrogenaza alkoholowa powoduje przekształcenie go do aldehydu octowego, który z kolei przy udziale dehydrogenazy aldehydowej ulega dalszym przemianom do kwasu octowego (w efekcie do dwutlenku węgla i wody). Jednak niewydolność tych mechanizmów może zakończyć się przykrymi dolegliwo-ściami spowodowanymi nagromadzeniem aldehydu octowe-go, który obarczany jest winą za nasze złe samopoczucie.

Przede wszystkim dużo płynówZahamowanie dehydrogenazy aldehydowej lub dostarcza-nie zbyt dużej ilości substratu powoduje objawy związane z toksycznym działaniem aldehydu octowego, takie jak nud-ności, wymioty, ból głowy. Genu dehydrogenazy-2 aldehydu (ALDH2) pozbawiona jest połowa Chińczyków i Japończyków, dlatego też odczuwają oni skutki picia wyjątkowo boleśnie.Niektórzy przypisują dolegliwości po przepiciu metanolowi, który w trunkach zawsze w pewnych ilościach towarzyszy eta-nolowi. Najwięcej znajduje się go w burbonie, koniaku, rumie, tanim winie, whisky. Dlatego, aby ustrzec się przykrych kon-sekwencji, należałoby pić alkohole spoza tej listy i oczywiście w umiarkowanych ilościach. Ważne są też odstępy pomiędzy kolejnymi spożywanymi porcjami. Przyjmuje się, że u zdrowe-go dorosłego mężczyzny 10 g czystego etanolu metabolizo-wanych jest w ciągu godziny.Kac kojarzy się z ogromnym pragnieniem. Alkohol oddziałuje na przysadkę mózgową i zaburza wydzielanie wazopresyny, czyli hormonu antydiuretycznego. Zadaniem jej jest przeciw-działanie odwodnieniu organizmu, a efekt ten jest osiągany poprzez zwiększenie przepuszczalności kanalików zbiorczych w nerkach, dzięki czemu zwiększa się resorpcja wody. Alko-hol powoduje ograniczenie wchłaniania zwrotnego płynów.

Zahamowanie dehydrogenazy aldehydowej lub dostarczanie zbyt dużej ilości substratu powoduje typowe objawy kaca, związane z toksycznym działaniem aldehydu octowego, takie jak nudności, wymioty, ból głowy

autor: Agnieszka Majmgrfarmacji



Podyskutujotymnaforum!www.farmacjapraktyczna.pl

Objawia się to m. in. koniecznością częstszego oddawania mo-czu. W efekcie dochodzi do odwodnienia organizmu. Dlatego ważną wskazówką jest konieczność przyjmowania dużej ilości płynów, np. niegazowanej wody przed, w trakcie i po zakoń-czeniu picia alkoholu. Napoje gazowane są niewskazane, gdyż przyspieszają wchłanianie alkoholu do krwiobiegu.

Lekki posiłek i uzupełnienie witaminBól głowy jest spowodowany nie tylko utratą wody, ale również usunięciem wraz z nią części elektrolitów. Na kaca dobre jest więc spożywanie napojów izotonicznych albo bogatych m. in. w potas soków, np. pomidorowego lub bananowego, które te braki uzupełnią. Alkohol zmniejsza ponadto stężenie glukozy we krwi, która jest źródłem energii między innymi dla mózgu. Następnego dnia można spróbować zjeść na śniadanie miód lub dżem, aby dostarczyć cukry proste. Śniadanie powinno być energetyczne, ale lekkostrawne. O ile przed piciem tłuste, tre-ściwe potrawy są wskazane (wydłużają czas wchłaniania alko-holu), to następnego dnia mogą tylko dodatkowo podrażnić sfatygowany żołądek i obciążyć dodatkowo wątrobę. Poza tym kac często wiąże się z nudnościami, a taki posiłek tylko nasi-liłby tę dolegliwość. Warto uzupełnić braki witaminy C, która ma właściwości przeciwrodnikowe. Korzystnie też wpływa po-danie witamin z grupy B, a szczególnie B6, które jako rozpusz-czalne w wodzie łatwiej są wypłukiwane z organizmu w trakcie picia alkoholu. Niektóre preparaty zawierają witaminy, glukozę oraz substraty potrzebne do metabolizmu alkoholu i powinno się je przyjmować pomiędzy kolejnymi drinkami.

Jakie leki?Kac nie jest jednostką chorobową, jednak poszczególne ob-jawy, jak ból głowy czy dreszcze, możemy zwalczać przez za-stosowanie leków. Pacjenci często skłonieni powszechnością preparatów z paracetamolem sięgają właśnie po nie. Jednak w przypadku bólu głowy towarzyszącemu kacowi paraceta-mol nie powinien być stosowany. Lek metabolizowany jest głównie przez cytochrom CYP2E1 do NAPQI (N-acetylo-p-benzochinoiminy), który jest wyjątkowo hepatotoksyczny. W normalnych warunkach ok. 65 proc. dawki paracetamolu jest sprzęgane z kwasem glukuronowym, natomiast przy spożywaniu alkoholu dochodzi do wysycenia tego szlaku, pobudzony cytochrom zaczyna przekształcać większe ilości paracetamolu do szkodliwej iminy, a organizm nie nadąża jej eliminować z powodu wyczerpania zapasu glutationu. Wów-czas może dojść do poważnego uszkodzenia wątroby.Dobrą alternatywą może być kwas acetylosalicylowy. Prepara-ty w formie musującej mogą zawierać dodatkowo substancje buforujące, jak kwas aminooctowy (glicynę), które zmniejszają drażniący wpływ kwasu acetylosalicylowego na śluzówkę żo-łądka. Działanie to jest pożądane, gdy polecamy preparat na dolegliwości kacowe, którym często towarzyszą objawy dys-peptyczne. Zaletą będzie też szybszy efekt przeciwbólowy for-my musującej, w porównaniu ze zwykłą tabletką. ■

R E

K L

A M

A



P

Narząd wzroku jest wysoko zorganizowanym analizatorem zmysłowym, którego czynność polega na odbieraniu fal świetlnych. Wrażenia kształtu, jasności, barwy oraz zmieniających się przedmiotów w otaczającym świecie są przetwarzane w fotoreceptorach siatkówki oka.

Narząd wzroku– wprowadzenie

Promienie światła – swoiste bodźce dla receptorów, wni-kają do oka, przechodząc przez układ optyczny (rogów-kę, ciecz wodnistą komory przedniej, soczewkę i ciało szkliste), kształtujący na powierzchni siatkówki obraz spostrzeganych przedmiotów. Zogniskowane promie-nie tworzą rzeczywisty, zmniejszony i odwrócony obraz na siatkówce. Promienie światła wnikające do oka po-budzają receptory siatkówki (czopki i pręciki) i wywołują wrażenia wzrokowe. Czopki zlokalizowane są głównie w dołku środkowym plamki żółtej. Układ receptorów czopkowych odbiera bodźce wysoko zróżnicowane, tj. dokładne widzenie drobnych kształtów przedmio-tów, największą ostrość wzroku oraz widzenie barwne. Zdolność odbiorcza czopków istnieje jedynie w dobrym oświetleniu. Na obwodzie siatkówki znajdują się nato-miast same pręciki. System pręcików odbiera wrażenia proste, pozwala na rozróżnianie zarysów przedmiotów, orientację przestrzenną oraz odbieranie bodźców o mi-nimalnym natężeniu światła [5].

Budowa anatomicznaAnatomicznie narząd wzroku składa się z oka oraz narzą-dów dodatkowych. Oko obejmuje gałkę oczną oraz nerw wzrokowy. Do narządów dodatkowych zalicza się mięśnie gałkoruchowe i aparat ochronny oka – powięzie oczodo-łu, powieki, spojówki i narząd łzowy. Ścianę gałki ocznej tworzą, idąc od zewnątrz, trzy błony:1. Włóknista błona zewnętrzna, chroniąca miękką zawar-

tość gałki i nadająca jej kształt, jest mocna i odporna, składa się z nieprzezroczystej części tylnej – twardówki i przezroczystej części przedniej – rogówki.

2. Błona naczyniowa, utworzona przez naczyniówkę, ciało rzęskowe i tęczówkę. Naczyniówka służy do odżywiania

autor: dr n. med. Katarzyna Kaszuba-Bartkowiakspecjalistachoróboczu,asystentKlinikiOkulistykii RehabilitacjiWzrokowejUniwersytetuMedycznegow Łodzi

Czynniki środowiskowe mają znaczący wpływ na stan oczu, zwłaszcza na rozwój objawów suchego oka – przyczyn tego stanu należy upatrywać w zmieniającym się trybie życia

ciałorzęskowe

rogówka

siatkówka

twardówka

naczyniówka

nerwwzrokowy

tarczanerwuwzrokowego

tęczówka

soczewka

komoraprzedniagałkiocznej

twardówkaciałkoszkliste

R E

K L

A M

A

REKLAMA

STARAZOLIN




zewnętrznych warstw siatkówki. Najważniejszą częścią ciała rzęskowego jest mięsień rzęskowy, biorący udział w akomodacji oka. Otwór w tęczówce – źrenica, w za-leżności od średnicy, reguluje ilość promieni świetlnych wpadających do wnętrza gałki ocznej.

3. Wewnętrzna błona nerwowa – siatkówka, odpowie-dzialna za odbiór wrażeń wzrokowych. Włókna nerwo-we zbiegają się na tarczy i po opuszczeniu gałki ocznej wytwarzają nerw wzrokowy [2].

Soczewka, jako ciało przezroczyste i sferyczne, speł-nia głównie funkcję optyczną. Dzięki zmianom kształtu umożliwia widzenie z różnych odległości. Zwiększenie siły łamiącej soczewki pozwala na wyraźne widzenie przed-miotów bliskich.

Wady refrakcjiZdolność i siła załamywania promieni świetlnych przez układ łamiący oka nazywa się refrakcją. Promienie rów-noległe, biegnące z nieskończoności po załamaniu przez układ optyczny oka, powinny zbierać się w ognisku tyl-nym na siatkówce. Takie oko nazywamy miarowym. Je-śli promienie biegnące równolegle po załamaniu przez układ optyczny zbierają się w ognisku znajdującym się przed lub za siatkówką, to oko takie nazywamy niemiaro-wym. Przyczyną niemiarowości są wady refrakcji.Jeśli refrakcja układu optycznego oka jest zbyt duża lub oś gałki jest zbyt długa, wówczas promienie biegnące rów-nolegle po załamaniu przez układ optyczny oka zostaną zebrane w ognisku leżącym przed siatkówką. Takie oko nazywa się krótkowzrocznym. Krótkowzroczność korygu-je się soczewkami rozpraszającymi – minusowymi.Jeśli refrakcja układu optycznego oka nieakomodujące-go jest zbyt mała lub oś gałki jest zbyt krótka, promienie biegnące równolegle po załamaniu przez układ optyczny oka będą zdążały do ogniska leżącego poza gałką oczną. Takie oko nazywamy nadwzrocznym [4]. Nadwzroczność koryguje się soczewkami skupiającymi – plusowymi.Niezborność (astygmatyzm) to stan, w którym promie-nie świetlne są załamywane w różny sposób przez różne płaszczyzny łamiące gałki ocznej. Niezborność koryguje się soczewkami cylindrycznymi lub torycznymi [1].Przez starczowzroczność określa się fizjologiczną, za-chodzącą z wiekiem utratę zdolności akomodacji przez soczewkę na skutek stopniowego zmniejszania się jej elastyczności. Od 40. roku życia, w celu uzupełnienia nie-wystarczającej akomodacji, stosuje się okulary korekcyjne do patrzenia z bliska, których moc zależy od wieku i do-tychczasowej wady refrakcji.

Czynniki środowiskoweCzynniki środowiskowe mają znaczący wpływ na stan oczu, zwłaszcza na rozwój objawów suchego oka. Przy-czyn tego stanu należy upatrywać w zmieniającym się trybie życia. W większości objawy suchego oka wystę-pują u osób prowadzących aktywne życie zawodowe, spędzających długie godziny w klimatyzowanych biu-

rach i przed monitorem komputera [3]. Zwłaszcza praca przy komputerze prowadzi do zaburzeń filmu łzowego, objawiających się w postaci zespołu suchego oka. Do-chodzi wówczas do zmniejszenia częstotliwości mruga-nia, a w konsekwencji do gorszego rozprowadzania łez po powierzchni gałki ocznej. Podczas gdy w normalnych warunkach mrugamy około 12-20 razy na minutę, to podczas pracy przy komputerze średnio mrugamy tyl-ko 7 razy na minutę. Dolegliwości obejmują głównie pieczenie i szybkie męczenie się oczu, zaczerwienienie i uczucie ciała obcego.

Podczas pracy przy komputerze powinno pamiętać się o przestrzeganiu podstawowych zasad:l odległość od monitora osoby pracującej przy kompu-

terze powinna wynosić ok. 70 cm,l odległość tyłu monitora od następnej osoby nie może

być mniejsza niż 130 cm,l minimalna powierzchnia przypadająca na jedno stano-

wisko komputerowe określona jest na 6 m2,l natężenie światła w pomieszczeniu, gdzie znajdują się

komputery, nie może być mniejsze niż 500 lx, a w przy-padku, gdy przy komputerach pracują osoby starsze - nawet powyżej 750 lx; dodatkowo światło to musi być rozproszone (nie punktowe),

l zaleca się takie usytuowanie monitora, aby jego górny brzeg znajdował się poniżej poziomu oczu,

l zaleca się robienie krótkich przerw, średnio co 35-45 minut,

l zaleca się stosowanie preparatów sztucznych łez, w postaci kropli lub żelu, dostępnych bez recepty, nie-zawierających konserwantów.

Podsumowanie Zmysł wzroku pełni u ludzi bardzo ważną rolę, ponieważ dostarcza około 80 proc. informacji o otaczającym świe-cie. Nawet niewielkie dolegliwości ze strony oczu powo-dujące objawy dyskomfortu znacznie utrudniają, a niejed-nokrotnie wręcz uniemożliwiają pracę lub wypoczynek. Dlatego też świadomość i wiedza na temat wpływu nie-korzystnych czynników na narząd wzroku pozwala zmo-tywować pacjentów do podjęcia odpowiednich działań, mających na celu ochronę oczu. ■

Piśmiennictwo:1. Altenberger S.: Podręcznik okulistyki. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa 1971.2. Bochenek A., Reicher M.: Anatomia człowieka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa 1989. 507-5773. Lipiec E.,Grałek M., Niwald A.: Zespół suchego oka u dzieci i młodzieży. Kontaktologia i optyka okulistyczna, 2004; 1: 26-30.4. Ożóg M.: Nadwzroczność – wykrywanie, korekcja, postępowanie. Referat wprowadzający. Kontaktologia i optyka okulistyczna, 2005; 1: 14-22.5. Traczyk W., Trzebski A. : Fizjologia człowieka z elementami fizjologii klinicznej. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa 1980. 117-139



Język niemiecki dla farmaceutów cz.11

MateriałydonaukiwformacieMP3znajdzieszna:www.farmacjapraktyczna.pl

DDolegliwości dnia następnego to częsta przypadłość, szcze-gólnie w okresie tak sprzyjającym hucznym zabawom, ba-lom czy prywatkom. I choć kac nie jest jednostką chorobo-wą, niektóre z jego objawów można eliminować za pomocą odpowiednich leków. W odpowiednie preparaty i produkty lecznicze warto też zaopatrzyć się przed wyjazdem na nar-ty. Dobrze jest mieć przy sobie produkty pierwszej potrze-by, by później, zamiast miło spędzać czas na stoku, nie trze-ba było na gwałt szukać czynnej apteki.

KONSEKWENCJE DNIA NASTĘPNEGO:

l Dzień dobry, w czym mogę pomóc?Guten Tag. Wobei kann ich helfen?

l Wczoraj na przyjęciu wypiłem za dużo. Mam nudności i strasznie boli mnie głowa. Gestern habe ich auf einem Party zu viel getrunken. Jetzt habe ich den Brechreiz und grauenvolle Kopfschmerzen.

l Dam Panu tabletki musujące. Zlikwidują przykre dolegliwości i postawią Pana na nogi. Ich gebe Ihnen die Brausetabletten. Sie lösen traurige Beschwerden auf und Sie wieder auf die Beinen stellen.

l Czy poleca Pani coś jeszcze?Was empfehlen Sie noch?

l Proszę pić dużo niegazowanej wody mineralnej, zjeść lekki posiłek i uzupełnić witaminy. Woda z sokiem z cytryny i miodem też powinny pomóc. I najważniejsze – proszę nie prowadzić dziś samochodu! Bitte, trinken Sie viel stillendes Mineralwasser, leichte Mahlzeit essen und die Vitaminen schlucken. Das Wasser mit dem Zitronensaft und Hönig sollen Ihnen auch helfen. Und die wichtigste – bitte, nicht das Auto fahren!

SŁOWNICTWO:nudności– der Brechreiz[der brehrajc]dolegliwości– die Beschwerden[die beszferden]stawiaćnanogi– auf die Beine stellen[ałf die bajne sztelen]niegazowanawodamineralna– das stillendes Mineralwasser [das sztilendes mineralwaser]lekkiposiłek- die leichte Mahlzeit [die lajhte malcajt]uzupełnićwitaminy– die Vitaminen schlucken [die witaminen szluken]cytryna– die Zitrone [die citrone]miód– der Hönig [der henig]

kompletować– komplettieren[kompletiren]apteczka– die Reiseapotheke[die rajzeapoteke]chorobaprzewlekła– die chronische/langwirige Krankheit [die hronisze/langwirige krankhajt]nadciśnienie– der Überdruck[der iberdruk]przeziębienie– die Erkältung[die erkeltung]stłuczenie– die Quetschung[die kweczung]plaster– der Scheibe [der szajbe]bandaż– die Bandage[die bandaże]

Karnawał i sezon narciarski w pełni. W tym czasie w aptekach częściej mogą pojawiać się amatorzy białego szaleństwa oraz osoby z objawami kaca. Poniżej sugestie, jak im pomóc, jeśli na co dzień posługują się językiem niemieckim.

PRZED WYJAZDEM NA NARTY:

l Wyjeżdżam jutro na narty w Alpy. Czy może mi Pani pomóc skompletować apteczkę na ten wyjazd?Morgen fahre ich in die Alpen Ski laufen. Könnten Sie mir helfen die Reiseaphoteke zu dieser Reise ergänzen?

l Czy cierpi Pani na jakieś choroby przewlekłe?Leiden Sie an chronishen Krankheiten?

l Mam lekkie nadciśnienie.Ich habe leichten Überdruck.

l Proszę więc pamiętać o zabraniu swoich leków.

Proponuję też wziąć tę maść na stłuczenia, zestaw plastrów i bandaż elastyczny. Bitte, vergessen Sie nicht Ihre Medikamente. Ich empfehle Ihnen auch die Salbe gegen die Quetschung, ein Satz den Scheiben und die elastische Bandage mitzunehmen.

l Czy to wszystko?Ist es schon alles?

l Powinna Pani również zabrać ze sobą tabletki przeciwbólowe i preparat zwalczający pierwsze objawy przeziębienia. Sie sollen auch die schmerzstillende Tablette und das Präparat gegen die Erkältung mitnehmen.



D

Język angielski dla farmaceutów cz.11

MateriałydonaukiwformacieMP3znajdzieszna:www.farmacjapraktyczna.pl

Karnawał i sezon narciarski w pełni. W tym czasie w aptekach częściej mogą pojawiać się amatorzy białego szaleństwa oraz osoby z objawami kaca. Poniżej sugestie, jak im pomóc, jeśli na co dzień posługują się językiem angielskim.

Dolegliwości dnia następnego to częsta przypadłość, szczególnie w okresie tak sprzyjającym hucznym zaba-wom, balom czy prywatkom. I choć kac nie jest jednostką chorobową, niektóre z jego objawów można eliminować za pomocą odpowiednich leków. W odpowiednie prepa-raty i produkty lecznicze warto też zaopatrzyć się przed wyjazdem na narty. Dobrze jest mieć przy sobie produkty pierwszej potrzeby, by później, zamiast miło spędzać czas na stoku, nie trzeba było na gwałt szukać czynnej apteki.

nudności–nausea[nołzia]dolegliwości–ailments[ejlments]stawiaćnanogi–put somebody back onhis feet[put sambady bek on his fit]niegazowanawodamineralna–still mineral water[stil mineral łoter]lekkiposiłek– light meal[lajt mil]uzupełnićwitaminy–suplementvitamins[suplimentwitamins]

cytryna–lemon[lemon]miód–honey[hany]kompletować–complete[komplit]apteczka–first aid kit[ferst ajd kit]chorobaprzewlekła–chronic disease[kronik dizis]nadciśnienie–hypertension[hipertenszyn]przeziębienie–cold[kold]stłuczenie–bruise[brus]plaster–plaster[plaster]bandaż–bandage[bendydż]

KONSEKWENCJE DNIA NASTĘPNEGO:

l Dzień dobry, w czym mogę pomóc?Good morning (afternoon / evening), how can I help you?

l Wczoraj na przyjęciu wypiłem za dużo. Mam nudnościi strasznie boli mnie głowa. I drank too much during yesterday’s party. I have nausea and an awful headache.

l Dam Panu tabletki musujące. Zlikwidują przykre dolegliwości i postawią Pana na nogi.I’ll give you some effervescent tablets. They will relieve all the unpleasant ailments and put you back on your feet.

l Czy poleca Pani coś jeszcze?What else would you recomend?

l Proszę pić dużo niegazowanej wody mineralnej, zjeść leki posiłek i uzupełnić witaminy. Woda z sokiem z cytryny i miodem też powinny pomóc. I najważniejsze – proszę nie prowadzić dziś samochodu! Please drink plenty of still mineral water, eat light meal and supplement vitamins. Water with lemon juice and honey should also help. And the most important – do not drive any car today!

SŁOWNICTWO:

PRZED WYJAZDEM NA NARTY:

l Wyjeżdżam jutro na narty w Alpy. Czy może mi Pani pomóc skompletować apteczkę na ten wyjazd?

I’m going skiing to the Alps tomorrow. Could you help me complete the first aid kit for this trip?

l Czy cierpi Pani na jakieś choroby przewlekłe? Do you suffer from any chronic diseases?

l Mam lekkie nadciśnienie. I’ve got light hypertension. / I suffer from light hypertension.

l Proszę więc pamiętać o zabraniu swoich leków. Proponuję też wziąć tę maść na stłuczenia, zestaw plastrów i bandaż elastyczny.

Please remember to take all your medicines with you. I also suggest to take an ointment for bruises, a kit of adhesive plasters and an elastic bandage.

l Czy to wszystko? Is that all?

l Powinna Pani również zabrać ze sobą tabletki przeciwbólowe i preparat zwalczający pierwsze objawy przeziębienia.

You should also take some painkillers and a preparation for the first symptoms of cold.

R E

K L

A M

A

Język angielski dla farmaceutów cz.11

Polprazol PPH (Omeprazolum). Skład i postać: 1 kapsułka dojelitowa twarda zawiera 40 mg omeprazolu. Wskazania: Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy; re uksowe zapalenie przełyku; zespół Zolingera-Ellisona. Dawkowanie i sposób podawania: Dorośli: Choroba wrzodowa dwunastnicy: 20 mg raz na dobę przez 2 do 4 tygodni. Choroba wrzodowa żołądka: 20 mg raz na dobę przez 4 do 8 tygodni. Re uksowe zapalenie przełyku: 20 mg na dobę przez 4 do 8 tygodni. W niektórych przypadkach choroby wrzodowej dwunastnicy lub żołądka i re uksowego zapalenia przełyku dawkę leku można zwiększyć do 40 mg na dobę. Zespół Zollingera–Elliso-na – dawkę i czas leczenia należy ustalić indywidualnie. Zalecana dawka początkowa wynosi 60 mg raz na dobę, dawkę powyżej 80 mg, należy stosować w dwóch dawkach podzielonych. Pacjenci w podeszłym wieku oraz z niewydolnością nerek – dawkowanie bez zmian. U pacjentów z zaburzoną czynnością wątroby maksymalna dawka dobowa wynosi 20 mg. Kapsułki należy połykać w całości popijając odpowiednią ilością płynu (np. szklanką wody), przed posiłkiem (np. śniadaniem lub obiadem) lub na czczo. Kapsułek nie należy żuć ani rozgryzać. W przypadku stosowania u pacjentów z trudnościami w przełykaniu lub małych dzieci, kapsułkę można otworzyć, jej zawartość delikatnie wymieszać z niewielką ilością jogurtu lub soku owocowego. Przygotowaną zawiesinę należy natychmiast przyjąć. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu. Nie stosować u pacjentów przyjmujących atazanawir oraz z zaburzeniami funkcji wątroby w połączeniu z klarytromycyną. Ostrzeżenia i zalecane środki ostrożności: Stosowanie omeprazolu prowadzi do nie-wielkiego wzrostu ryzyka zakażeń żołądkowo-jelitowych wywołanych przez Salmonellę i Campylobacter. Podczas stosowania leku u pacjentów z ciężkimi zaburzeniami czynności wątroby, należy kontrolować aktywność enzymów wątrobowych. Stosowanie omeprazolu w zapobieganiu nawrotom owrzodzeń związanych z przyjmowaniem NLPZ powinno się ograniczyć do pacjentów z grupy ryzyka. Należy zachować ostrożność podczas stosowania terapii skojarzonej u pacjentów z chorobą wrzodową wywołaną przez NLPZ lub w trakcie eradykacji (możliwość wystąpienia interakcji) oraz u pacjentów z niewydolnością nerek lub wątroby. Podczas leczenia omeprazolem w postaci iniekcji, obserwowano przypadki utraty wzroku lub słuchu, nie obserwowano tych działań po podaniu doustnym leku. U pacjentów ciężko chorych zaleca się kontrolowanie narządów wzroku i słuchu. Produkt zawiera sacharozę. Pacjenci z nietolerancją fruktozy, zespołem złego wchłaniania glukozy-galaktozy lub niedoborem sacharazy-izomaltazy nie powinny go przyjmować. Działania niepożądane: Często: zaburzenia snu, bóle i zawroty głowy, ospałość; biegunka, zaparcia, wzdęcia, nudności, wymioty. Niezbyt często: zaburzenia widzenia, zaburzenia słuchu, zaburzenia smaku, zmiany aktywności enzymów wątrobowych; świąd, wykwity skórne, wypadanie włosów, rumień wielopostaciowy lub nadwrażliwość na światło, zwiększona potliwość; obrzęki obwodowe. Rzadko: anemia niedobarwliwa, anemia mikrocytowa u dzieci; parestezje, uczucie pustki w głowie, dezorientacja i omamy szczególnie u pacjentów ciężko chorych lub w podeszłym wieku; brązowo-czarne zabarwienie języka podczas jednoczesnego stosowania klarytromycyny, łagodne torbiele gruczołowe; osłabienie siły mięśniowej, bóle mięśni i stawów. Bardzo rzadko: zmiany w obrazie krwi, odwracalna trombocytopenia, leukopenia lub pancytopenia i agranulocytoza; pokrzywka, podwyższona temperatura, obrzęk naczynioruchowy, skurcz oskrzeli lub wstrząs ana laktyczny, alergiczne zapalenie naczyń, gorączka; pobudzenie i depresja szczególnie u pacjentów ciężko chorych lub w podeszłym wieku; suchość w jamie ustnej, zapalenie śluzówki jamy ustnej, kandydoza, zapalenie trzustki; zapalenie i/lub niewydolność wątroby, encefalopatia u pacjentów z ciężką chorobą wątroby w wywiadzie; zespół Stevensa-Johnsona lub martwica toksyczno-rozpływna naskórka; śródmiąższowe zapalenie nerek; hiponatremia; ginekomastia. Podmiot odpowiedzialny: ZF Polpharma S. A. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu nr 14171 wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o. o., ul. Bobrowiecka 6,00-728 Warszawa, tel. +48 22 364 61 00; fax. +48 22 364 61 02. www.polpharma.pl. Lek wydawany na podstawie recepty. Cena detaliczna leku Polprazol PPH 40 mg 28 kaps., wynosi 44,98 PLN. Maksymalna kwota dopłaty pacjenta wynosi 15,89 PLN

Polprazol PPH 40 mg x 28 tabl.

Polprazol® PPHDiament wśród PPI

POL/

309/

02-2

010

205x297_Prasowa_PolprazolPPH_b.indd 1 2010-12-15 13:56:26


Prowadzenie apteki

N

O zaleceniach pokontrolnych, z Andrzejem Śliwczyńskim, zastępcą dyrektora Departamentu Gospodarki Lekami Centrali Narodowego Funduszu Zdrowia, rozmawia Lilianna Bartowska-Lewicka.

Chcemy poprawićrelacje aptek z NFZ

Na czym polegają korekty zestawień refunda-cyjnych i raportu statystycznego ?Podczas przeprowadzania kontroli w aptekach NFZ postępuje zgodnie ze wskazaniami zawartymi w roz-porządzeniach Ministra Zdrowia i zarządzeniach Pre-zesa NFZ (m.in. Zarządzenie nr 23/2009/DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 13 maja 2009 r. w sprawie planowania, przygotowania i prowadze-nia postępowania kontrolnego oraz realizacji wyników kontroli). Fundusz posługuje się dwoma dokumentami – zestawieniem szczegółowym i zestawieniem ogólnym. Zestawienie szczegółowe zawiera pozycje leków wyka-zane do refundacji, czyli wszystkie transakcje, związane z lekami refundowanymi (całość tych transakcji, począw-szy od danych pacjenta, numerów recept, dalej nazwa-mi leków, ilości opakowań, itd., zgodnie z rozporządze-niem Ministra Zdrowia w zakresie informacji, jakie apteka jest zobowiązana przekazywać płatnikowi). Wszystkie te informacje zawarte w zestawieniu szczegółowym prze-kazywane są w wersji elektronicznej. Obecnie systemy informatyczne w aptekach z tego zestawienia szczegó-łowego pozwalają na tak zwane zestawienia zbiorcze, które de facto pełnią w aptekach funkcję faktur. Te z kolei są kierowane do NFZ, jako płatnika publicznego, który fi-nansuje różnicę refundacyjną. Istotne jest, aby zestawie-nie zbiorcze zgadzało się z zestawieniem szczegółowym. W przypadku korekty zestawienia szczegółowego, auto-matycznie korygowane jest zestawienie zbiorcze, które trzeba po raz kolejny wydrukować i przekazać do NFZ.

Jakie okoliczności wpływają na wprowadza-nie poprawek przez farmaceutów?Przyczyny mogą być różne. Zdarzają się sytuacje, że w trakcie retaksacji kierownik apteki sprawdza, czy leki, które zostały wydane przez aptekarza, były takie, jakie faktycznie zapisał lekarz. Powszechnie wiadomo, że bar-dzo często pacjenci przynoszą nieczytelnie wypisane

Andrzej Śliwczyński, zastępca dyrektora

Departamentu Gospodarki Lekami Centrali NFZ

przez lekarzy recepty, co bardzo utrudnia wydanie wła-ściwego leku. W sytuacji, gdy pacjent otrzyma niewła-ściwy lek, farmaceuta powinien jak najszybciej powiado-mić go o zaistniałej pomyłce, wymienić lek oraz spełnić wszystkie dodatkowe czynności tak, aby pacjent nie poniósł szkody. To również skutkuje koniecznością zro-bienia korekty zestawienia szczegółowego i tym samym korekty zestawienia zbiorczego. I to jest jeden aspekt po-prawek. Drugi skutkuje weryfikacją refundacji. Pojawiają się na przykład proste błędy w peselu czy w dacie wysta-wienia recepty. W tym przypadku skutkuje to koniecz-nością zrobienia korekty szczegółowego zestawienia, a następnie zestawienia zbiorczego.

Jakie są konsekwencje dla farmaceuty, gdy pojawiają się tego typu błędy?

fot.

M. S

taw

arsk

a/N

FZ


Prowadzenie apteki

Farmaceuta powinien reagować już w momencie wysyła-nia zestawienia zbiorczego, a nie dopiero wtedy, gdy jest kontrola. Jeśli podczas kontroli Fundusz wyłapie tego typu uchybienia, kieruje komunikat w wersji elektronicznej do apteki, która powinna natychmiast dokonać poprawki.

Czy na korektę jest ścisły wymiar czasowy?NFZ ma obowiązek w ciągu 14 dni wypłacić refundację, ale może tego dokonać tylko w oparciu o prawidłowo przekazane dane.

Czyli w przypadku błędnego zestawienia Fundusz wstrzymuje refundację?Oddziały dopuszczają taką możliwość, że za któreś ze-stawienie apteka nie dostanie zwrotu, jeżeli ciągle coś poprawia. Zdarzają się również przypadki, gdy oddziały NFZ dopuszczają możliwość wyjątkowego wypłacenia pieniędzy, zanim jeszcze apteki dokonają korekty. Ale są to sporadyczne przypadki i dotyczą aptek, którym takie korekty zdarzają się bardzo rzadko. Zgodnie z przepisa-mi nie ma tak oczywistego zapisu, do kiedy można za-kończyć korektę. Jeżeli apteka robi to nagminnie – NFZ może zwlekać z zapłaceniem refundacji, bo do jej wypła-cenia jest niezbędny poprawny zakres danych zgodny z rozporządzeniem Ministra Zdrowia. Wskazane jest, aby farmaceuta sam uprzedzał, że będzie składał korektę.

I tu się rodzą konflikty – głośne protesty, które kończą się procesami?Tak, nie są to sprawy przyjemne ani dla NFZ, ani dla ap-teki. Są czasochłonne i kosztowne. Proszę wierzyć, że te sprawy dotyczą aptek, które łamią przepisy obowiązują-ce wszystkie apteki.

Jak godzić wzajemne pretensje? Z jednej strony farmaceuci ubolewają, że NFZ zwleka z płaceniem, z drugiej NFZ zarzuca apteka-rzom niedbałość w przekazywaniu zesta-wień...To problem obu stron. W tej chwili przepisy nakładają obo-wiązek, aby przekazywane przez aptekę dane były rzetel-ne, ale też nakładają na NFZ obowiązek wypłacenia pie-niędzy, co jest niemożliwe bez otrzymania poprawnych danych. I nie ma niestety w przepisach łącznika pomiędzy dwoma stronami. Obecnie NFZ przygotował rozwiązanie, które może przeciąć ten węzeł gordyjski. Przedstawiliśmy projekt rozwiązania Ministerstwu Zdrowia.

Czego dotyczy?Tego, aby apteka mogła zrezygnować z jakiejś pozycji, która z jakiegoś powodu nie przechodzi w systemie, ge-neruje błąd. Obecnie nie ma takiego mechanizmu. Trzeba więc zmienić stan prawny. Musi zostać zmieniony me-chanizm łączący prawidłowość danych, czyli ich jakość, z wypłacaniem pieniędzy. Mam nadzieję, że to się w naj-bliższym czasie zmieni i poprawi relacje NFZ z aptekami.


Przede wszystkim musi zostać zmieniony mechanizm łączący prawidłowość danych, czyli ich jakość, z wypłacaniem pieniędzy – w tym celu przedstawiliśmy stosowny projekt rozwiązania Ministerstwu Zdrowia

W jakim czasie?Mam nadzieję, że nasze rozwiązanie zostanie przyjęte jak najszybciej. Na szczęście ta zmiana dotyczy rozpo-rządzenia, w przypadku którego ścieżka legislacyjna jest krótsza. Miałem przypadek, że w trakcie procesu kontrolnego apteka miała zakwestionowane recepty. Dopiero później dosłała korektę, a w niej informację, że lekarz uzupełnił dane i wszystko jest poprawione. Tak nie moż-na postępować, weryfikacja danych musi mieć miejsce zanim prześle się zestawienia. Kontrola jest ostatnim momentem, w którym można wyeliminować ewentual-ne błędy, a sprawdzenie poprawności postępowania po-winno się odbywać przed weryfikacją kontrolną. Ważne jest, aby wszystko było zrobione w momencie transakcji, a nie po fakcie.

Czy zdarzają się przypadki niewpuszczania kontrolerów do aptek ?Rzadko, ale tak. Odbieramy to jednoznacznie – apteka ma coś na sumieniu. Zgodnie z art. 189 ust. 1 ustawy o świadczeniach zdrowotnych finansowanych ze środ-ków publicznych (Dz. U. 2008, nr 164, poz. 1027) apteki są zobowiązane udostępnić do kontroli na żądanie pod-miotu zobowiązanego do finansowania świadczeń ze środków publicznych do wglądu recepty i przekazywać niezbędne dane, o których mowa w art. 190 ust. 2.

Czy recepty zawsze powinny być przechowy-wane w aptekach, a nie np. w pomieszcze-niach poza nimi?Farmaceuci mają jasno sprecyzowany przepis. § 24 rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie recept le-karskich z 2007 r. (Dz. U. nr 97, poz. 646) uzupełnia, że „recepty przechowywane są w aptece w sposób upo-rządkowany, pogrupowane według daty realizacji re-cepty, w tym – według podmiotu obowiązującego do refundacji”. ■


Prowadzenie apteki

J


Zasady wystawiania recept pro auctore i pro familiae regulujeRozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 17 maja 2007 rokuw sprawie recept lekarskich (Dz. U. 97.646 z późn. zm.).

O czym pamiętaćrealizując receptypro auctore i pro familiae

Jeżeli osoba wypisująca receptę wystawia ją dla siebie, dla małżonka lub krewnych w linii prostej (zstępnych lub wstępnych) oraz dla własnego rodzeństwa, w części re-cepty przeznaczonej na wpisanie danych pacjenta wpi-suje dodatkowo adnotacje: pro auctore lub pro familiae. Na recepcie wystawianej z adnotację pro auctore, dane dotyczące pacjenta mogą nie zawierać elementów, któ-re są umieszczone na pieczątce lekarskiej.

Dane umieszczane na recepcie w miejscu świadczeniodawcyW przypadku, gdy recepta pro auctore lub pro familiae wystawiana jest w ramach świadczeniodawcy (np. szpi-tala, nzozu, prywatnego gabinetu, indywidualnej praktyki lekarskiej itp.), dane umieszczane na recepcie, w miejscu „Świadczeniodawca”, obejmują następujące informacje:

1. nazwę zakładu opieki zdrowotnej (indywidualnej lub grupowej praktyki lekarskiej),

2. adres i numer telefonu upoważnionego podmiotu,3. identyfikator upoważnionego podmiotu lub jego

komórki organizacyjnej, jeżeli są one wyodrębnione w jego strukturze, stanowiący 9 pierwszych cyfr nume-ru identyfikacyjnego REGON.

W przypadku, gdy lekarz wystawia receptę w innych wa-runkach niż wyżej wspomniane (np. w domu), na recep-cie w miejscu „Świadczeniodawca”, powinno znaleźć się:

1. imię i nazwisko lekarza,2. adres i numer telefonu lekarza,3. dziewięciocyfrowy numer umowy upoważniającej do

wystawiania recept na refundowane produkty leczni-cze i wyroby medyczne, nadawany przez dany Oddział Wojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia.

Dane umieszczane na recepcie w miejscuID lekarzaW tym miejscu powinny znaleźć się dane osoby wystawiają-cej receptę, w tym co najmniej: imię i nazwisko oraz numer prawa wykonywania zawodu lekarza. Optymalne jest sto-sowanie dotychczasowo użytkowanej pieczęci lekarskiej. Treść pieczęci odzwierciedla posiadany ewentualny tytuł, imię i nazwisko lekarza lub lekarza dentysty, numer prawa wykonywania zawodu i określenie specjalizacji zgodnie z odpowiednim Rozporządzeniem Ministra Zdrowia.

Dopuszczalne techniki nanoszenia danych lekarza i świadczeniodawcy na receptachZarówno dane umieszczane w miejscu świadczenio-dawcy, jak i dane lekarza, mogą być dodatkowo przed-stawione na recepcie np. w postaci kodów kreskowych, nadruku, pieczątki lub naklejki przymocowanej do re-cepty w sposób uniemożliwiający jej usuniecie bez zniszczenia druku recepty, przy zachowaniu czytelno-ści wszystkich danych. ■

Nauka


Trwają badania nad zastosowaniem klopidogrelu w innych schorzeniach sercowo- -naczyniowych, np. w migotaniu przedsionków czy udarze mózgu

P

Wykazano, że leki hamujące funkcję płytek zmniejszają liczbę poważnych zdarzeń klinicznych w grupie pacjentów z udokumentowaną miażdżycową chorobą sercowo-naczyniową, taką jak udary mózgu lub przejściowe epizody niedokrwienne, zawały serca, niestabilna choroba wieńcowa, potrzeba rewaskularyzacji.

Pęknięcie blaszki miażdżycowej w naczyniu wieńco-wym powoduje aktywację i agregację płytek, co w kon-sekwencji prowadzi do upośledzenia przepływu krwi i niedokrwienia mięśnia sercowego, powodując tzw. ostry zespół wieńcowy – stan prowadzący w większości przypadków do zawału mięśnia sercowego. Ze względu na tę patogenezę, leki przeciwpłytkowe stanowią pod-stawową grupę leków, jakie stosuje się w schorzeniach sercowo-naczyniowych powodowanych miażdżycą tęt-nic. Wykazano, że leki hamujące funkcję płytek zmniej-szają liczbę poważnych zdarzeń klinicznych w grupie pacjentów z udokumentowaną miażdżycową chorobą sercowo-naczyniową, taką jak udary mózgu lub przej-ściowe epizody niedokrwienne, zawały serca, niesta-bilna choroba wieńcowa, potrzeba rewaskularyzacji. Pomimo że kwas acetylosalicylowy, hamując cyklooksy-genazę, spowalnia proces tworzenia tromboksanu A2, pozostaje najpowszechniej stosowanym lekiem prze-ciwpłytkowym ze względu na konieczność stosowania intensywniejszej terapii w wielu przypadkach pacjen-tów. Dlatego obecnie istnieją jednoznaczne wskazania, w których zaleca się stosowanie dodatkowo drugiego leku przeciwpłytkowego.

Postać i działanieKlopidogrel jest pochodną tienopirydyny, która poprzez hamowanie działania difosforanu adenozyny (ADP) na receptory płytkowe hamuje agregację płytek, wydłuża czas krwawienia i zmniejsza lepkość krwi. Efekt przeciw-płytkowy osiągany jest poprzez wybiórcze hamowanie wiązania ADP z jego receptorem płytkowym P2Y12 oraz dalszą aktywację kompleksu GP IIb/IIIa, w której pośred-

Klopidogrel– aktualne miejsce w leczeniu chorób sercowo-naczyniowych

autor: dr med. Marcin GrabowskiIKatedrai KlinikaKardiologiiWarszawskiegoUniwersytetuMedycznego


Nauka

Klopidogrel jest pochodną tienopirydyny, która poprzez hamowanie działania difosforanu adenozyny (ADP) na receptory płytkowe hamuje agregację płytek, wydłuża czas krwawienia i zmniejsza lepkość krwi

niczy ADP. Połączenie klopidogrelu z kwasem acetylosa-licylowym działa synergistycznie.Klopidogrel jest w postaci doustnej 75-miligramowej tabletki, w której jest 97,875 mg wodorosiarczanu klo-pidogrelu, co molowo odpowiada 75 mg klopidogrelu. Schemat stosowania klopidogrelu przewlekle to 75 mg raz dziennie (tzw. dawka podtrzymująca), natomiast w przypadku konieczności uzyskania szybkiego efektu przeciwpłytkowego, np. w ostrych zespołach wieńco-wych i/lub przed angioplastyką, stosuje się 300-600 mg tego leku (tzw. dawka nasycająca). W ostatnim czasie wprowadza się tabletkę w dawce 300 mg oraz preparat łączony z kwasem acetylosalicylowym.

Właściwości farmakologiczneCzas do osiągnięcia szczytu działania wynosi 2-6 godzin (po zastosowaniu dawki nasycającej 600 mg). Wiązanie z receptorem jest nieodwracalne, wiązanie z białkami osocza wynosi 94-98 proc., okres półtrwania główne-go metabolitu – 8 godzin, a wydalany jest w 50 proc. z moczem i w 46 proc. z kałem. Z właściwości farmako-logicznych klopidogrelu warto wskazać, że klopidogrel jest prolekiem metabolizowanym do aktywnego me-tabolitu poprzez szlak związany z cytochromem P450. Z tego powodu istnieje potencjalny wpływ na meta-bolizm kopidogrelu czynników wpływających na szlak cytochromów. W ostatnim czasie podnosi się znaczenie tego zjawiska w kontekście łącznego stosowania klopi-dogrelu z inhibitorami pompy protonowej, które zale-ca się jako profilaktyka powikłań żołądkowo-jelitowych przy podwójnej terapii przeciwpłytkowej. Ze względu na pojawiające się doniesienia wskazujące na możliwy osła-biający wpływ omeprazolu na działanie przeciwpłytko-we, eksperci (ostatnio również w oficjalnym komunikacie FDA) zalecają wybór pantoprazolu.

WskazaniaWedług rejestracji klopidogrel wskazany jest w zapobie-ganiu przypadkom zakrzepów miażdżycowych:

l u pacjentów z zawałem mięśnia sercowego (w okresie od kilku dni po zawale do mniej niż 35 dni), z udarem niedokrwiennym (trwającym od siedmiu dni do mniej niż sześciu miesięcy) oraz z rozpoznaną chorobą tętnic obwodowych,

l u pacjentów z ostrym zespołem wieńcowym bez unie-sienia odcinka ST (niestabilna dławica piersiowa lub za-wał mięśnia sercowego bez załamka Q) w skojarzeniu z kwasem acetylosalicylowym.

Jednak według obecnie obowiązujących wytycznych (w Polsce przyjętymi standardami są standardy Europej-skiego Towarzystwa Kardiologicznego), wskazania do stosowania klopidogrelu są znacznie szersze. Według tych wytycznych, u chorych ze stabilną dławicą piersio-

wą, w celu poprawy rokowania, zaleca się klopidogrel jako alternatywny lek przeciwpłytkowy u tych, którzy nie mogą przyjmować ASA, np. z powodu uczulenia (klasa zaleceń IIa, poziom wiarygodności B). W przypad-ku ostrych zespołów wieńcowych bez przetrwałego uniesienia odcinka ST u wszystkich chorych zaleca się bezzwłoczne podanie 300 mg klopidogrelu jako dawki nasycającej, a następnie kontynuację terapii tym lekiem w dawce 75 mg dziennie (klasa zaleceń I, poziom do-wodów A). Należy ją prowadzić przez 12 miesięcy, chy-ba że ryzyko krwawienia okaże się zbyt wysokie (klasa zaleceń I, poziom dowodów A). U chorych, u których rozważa się leczenie inwazyjne/angioplastykę, w celu szybszego osiągnięcia efektu antyagregacyjnego można zastosować 600 mg klopidogrelu, jako dawkę nasycającą (klasa zaleceń IIa, poziom dowodów B). U chorych, któ-rym przed koronarografią podano klopidogrel, a którzy wymagają rewaskularyzacji chirurgicznej, zabieg taki należy opóźnić o pięć dni w celu zapewnienia eliminacji leku – oczywiście, jeżeli jest to klinicznie możliwe (klasa zaleceń IIa, poziom dowodów C). U pacjentów z ostrym zespołem wieńcowym z przetrwałym uniesieniem od-cinka ST, w przypadku leczenia pierwotną angioplastyką wieńcową, zaleca się zastosowanie nasycającej dawki klopidogrelu – przynajmniej 300 mg, optymalnie 600 mg (klasa zaleceń I, poziom dowodów C); przy leczeniu

R E

K L

A M

A

Nauka



fibrynolitycznym – nasycającej dawki klopidogrelu 300 mg u chorych w wieku ≤75 lat (klasa zaleceń I, poziom dowodów B), w wieku >75 lat zaleca się rozpocząć od dawek podtrzymujących klopidogrelu (klasa zaleceń IIa, poziom dowodów B), natomiast w przypadku braku te-rapii reperfuzyjnej – należy zastosować doustną dawkę klopidogrelu 75 mg (klasa zaleceń I, poziom dowodów B). Przewlekłe leczenie farmakologiczne po tym typie zawału obejmuje: klopidogrel 75 mg dziennie przez 12 miesięcy u wszystkich chorych niezależnie od sposobu leczenia ostrej fazy choroby (klasa zaleceń IIa, poziom dowodów C) i klopidogrel 75 mg dziennie u wszystkich chorych z przeciwwskazaniami do przyjmowania kwa-su acetylosalicylowego (klasa zaleceń I, poziom dowo-dów B).W przypadku planowych zabiegów przezskórnych na tętnicach wieńcowych w stabilnej chorobie wieńcowej, zaleca się stosowanie klopidogrelu, łącznie z kwasem acetylosalicylowym, przez 3-4 tygodnie po implantacji stentu niepowlekanego (zalecenie klasy I, poziom dowo-dów A) i przez sześć do 12 miesięcy po implantacji stentu uwalniającego leki (zalecenie klasy I, poziom dowodów C). Klopidogrel zaleca się również łącznie z kwasem ace-tylosalicylowym w angioplastyce naczyń obwodowych przez odpowiedni, sprecyzowany w wytycznych okres. Trwają także badania nad zastosowaniem klopidogrelu w innych schorzeniach sercowo-naczyniowych, jak np. w migotaniu przedsionków czy udarze mózgu.

Zasady refundacjiAktualna refundacja klopidogrelu w Polsce obejmu-je: 1) stan po zawale mięśnia sercowego z uniesieniem odcinka ST (do 30 dni stosowania), 2) stan po zawale mięśnia sercowego bez uniesienia odcinka ST do (12 miesięcy stosowania), 3) miażdżycę objawową naczyń wieńcowych leczoną stentami metalowymi (do sześciu tygodni od implantacji ) lub stentami antyrestenotycz-nymi uwalniającymi leki (do 12 miesięcy od implantacji stentu). Porównując aktualną refundację leku z zapre-zentowanymi powyżej wskazaniami do jego stosowa-nia według wytycznych, zauważalny jest brak refundacji w przypadku zalecanego dłuższego stosowania leku po ostrych zespołach wieńcowych z uniesieniem odcinka ST oraz w stabilnej chorobie wieńcowej jako alternatywy dla nietolerowanego kwasu acetylosalicylowego.

PodsumowanieObecnie najczęściej zalecanym drugim lekiem przeciw-płytkowym jest klopidogrel. Z jednej strony wyparł on z użycia tiklopidynę, którą wcześniej zalecano ze wzglę-dów ekonomicznych, z drugiej strony za stosowaniem klopidogrelu przemawia dziś nie tylko jego lepszy pro-fil i fakt, że został on przebadany w licznych badaniach klinicznych, ale również refundacja tego leku w najważ-niejszych wskazaniach. Ponadto pojawiają się nowe leki przeciwpłytkowe, jak już zarejestrowany prasugrel czy ti-

kaglerol, dla których są pierwsze wyniki badań i w stoso-waniu których powoli nabieramy doświadczeń. Ogólnie, wskazania uwzględniają pacjentów: 1) po ostrym zespo-le wieńcowym (w tym po zawale serca) przez 12 mie-sięcy od epizodu bez względu na typ ostrego zespołu wieńcowego (z przetrwałym uniesieniem lub bez prze-trwałego uniesienia odcinka ST), bez względu na to, czy stosowano terapię reperfuzyjną, czy nie i bez względu na to, jaki typ reperfuzji był zastosowany (leczenie inwazyj-ne, fibrynolityczne czy zachowawcze); 2) po zabiegach przezskórnej rewaskularyzacji tętnic wieńcowych; 3) ze stabilną chorobą wieńcową przewlekle, zamiast kwasu acetylosalicylowego w przypadku jego nietolerancji. ■

Piśmiennictwo:Grabowski M, Filipiak KJ. Klopidogrel. Viamedica. Gdańsk 2009; ISBN 978-83-75555-183-9.

tyle wynosi czas osiągnięcia szczytu działania kropidogrelu,

po zastosowaniu dawki nasycającej 600 mg

h2-6

R E

K L

A M

A

34

MetamorfozyPartnerem Metamorfozy jest

Zmiana styluna dobry początek rokuNowy rok w naszych metamorfozach otwiera Pani Magdalena Guba z apteki przy ul. Sikorskiego w Józefowie.

STARTUJEMY!Początek roku sprzyja zmianom. Każdy chce wie-rzyć, że wraz z nastaniem pierwszych dni stycznia uda mu się odmienić swo-ją codzienność. Ja postanowiłam zacząć skromnie – od zmiany wize-runku. Liczę na pomoc waszych stylistów.

34

Na początek wybór nowej kreacji. Nasi

styliści wiedzą, co modne w tym sezonie.

Pomagają naszej modelce w doborze

odpowiedniego koloru i fasonu.

Wybór ostatecznie pada na stylową bluzkę w ciemnym, nieco lśniącym odcieniu granatu.

Krótsza i bardziej dopasowana do kształtu twarzy – taka będzie nowa fryzura Pani Magdy.

Włosy podcięte.

Teraz rozpoczyna

się ich misterne układanie.

Stylizację włosów

rozpoczyna modne

cieniowanie tyłu.

Metamorfozy

3535Jeszcze kilka delikatnych muśnięć ust i nasza sesja dobiega końca.

Makijaż: Lena Grikurova. Stylizacja włosów: Adam Skórski (tel. 507-358-428). Foto: Michał Gałęzowski.

Już trzydzieści sześćCzytelniczek „Farmacji Praktycznej” wzięło udział w naszych metamor-fozach. Promienny uśmiech, który pojawia się na ich twarzach tuż po zakończeniu sesji, świadczy o tym, że nasi specjaliści od urody stanęli na wysokości zadania. Również i Wy, drogie Panie, możecie powiedzieć sobie „czas na zmiany”! Nasi styliści są do Waszej dyspozycji. Aby wziąć udział w kolejnej edycji naszych sesji, wystarczy wejść na stronę: www.farmacjapraktyczna.pl i za jej pośrednictwem wysłać do nas mejla, koniecznie z załączonym swoim zdjęciem.

porada stylistkiMAGDA STĘPIEŃMakeupownia Pracownia Wizerunku www.makeupownia.pltel. (22) 825 09 42, ul. Marszałkowska 3/5 p.III

Zimamocnodajesięnamweznaki.Dużymróz,ostrywiatrspra-wiają,żenaszaskórastajesiębezbronna.Naszczęściemożemyjąuzbroić–zpomocąprzyjdzienamodpowiednikremorazmakijaż,któryzachowujesięniczym„ubranieochronne”dlaskórytwarzy.WprzypadkunaszejmodelkidoskonaleposłużyłnamdotegoceluKremdoTwarzyPharmacerisALIPO–INTENSIVEdziałaochronnie,łagodzipodrażnieniaiprzesuszenieskóry.FluidPharmacerisFIvorynr01wyrównałzkoleikolorytskóry.Makijaż–tymrazemnaturalny,jedyniepodkreśliłwyrazistośćintensywniezielonychoczunaszejmodelki.Różnapoliczkachibłyszczykzostałyutrzymanewpudrowo--różowejtonacji.Fryzjerpostawiłnazdecydowanecięcie,któredodatkowowyszczupliłobuzię.Naturalnykolorwłosówjestświetnyiwtymwypadkupozostałniezmieniony.

3535

Zima nie daje za wygraną. Na szczęście Pharmaceris ma świetne kosmetyki do zimowej pielęgnacji skóry wrażliwej.

Najwyższy czas zająć się makijażem. Na początek , jak zawsze, baza i podkład.

Podkreślona linia oczu będzie doskonale pasowała do nowej kreacji naszej modelki.

GOTOWE!W trakcie sesji użyto następujących kosmetyków do zimo-wej pielęgnacji skóry wrażliwej i przesuszo-nej z serii Pharmaceris A: LIPO – INTENSIVE SPF20 Krem ochronny do twarzy, BODY-SENSILIUM Lipidowy balsam do ciała oraz LIPO-PROTECT Regenerujący krem ochronny do rąk.


Kuchnia farmaceutyczna

ZZanim karnawał stał się znakiem rozpoznawczym dla greckich Dionizjów i rzymskich Bachanaliów, najpierw był powiązany z obchodami sumeryjskich świąt rolniczych w Mezopotamii. Inne źródło tej nazwy każe odwoływać się do łaciny (łac. carrus navalis – wóz w kształcie okrętu), a dokładnie do nazwy wozu, który uczestniczył zwykle w procesjach świątecznych ku czci bogini Izydy, a później Dionizosa w starożytnym Rzymie. Karnawał wywodzi się bowiem z kultów płodności oraz z kultów agrarnych. Od głębokiej przeszłości utrzymywało się przekonanie, że im wyższe będą skoki uczestników celebracji, tym wyżej bę-dzie rodziło zboże. Pewnie dlatego po dziś dzień karnawał tak ściśle związany jest z tańcami.W Polsce tradycja celebrowania karnawału sięga wie-ków średnich. Bogata obrzędowość polskiego karnawału oparta jest na rodzimych tradycjach ludowych. Staropol-skie zapusty rozpoczynały się zaraz po święcie Trzech Króli i trwały zwykle do „Ostatków”, czyli „diabelskiego” wtorku, poprzedzającego Środę Popielcową, która w kalendarzu katolików inicjuje Wielki Post. Rozpoczynając karnawałowe szaleństwo zaśpiewaj-my zatem, jak zwykli to czynić nasi przodkowie w XVII wieku: „Na zapusty nie chcą państwo kapusty; wolą sarny, jelenie i żubrowe pieczenie”. Bawmy się wesoło i biesia-dujmy, bo jest to gwarancją urodzaju i życia w dostatku w dopiero co rozpoczętym roku. Aby jednak gospodyni nie spędziła karnawałowej imprezy „przy kuchni”, warto na ten wieczór przygotować przystawki na zimno. Za-uważyłam, że im bardziej są przaśne, tym lepiej smakują. Daniem samym w sobie jest własnoręcznie upieczony chleb lub ciabatta, a do tego kilka tzw. „smarowidełek”, twarożków i gęstych past – np. rybnych czy jajecznych. O domowym smalcu nie wspomnę, bo obiecałam sobie schudnąć. A jak wiadomo, domowy smalczyk nie daje przejść obok siebie obojętnie... ■

autor: Barbara Misiewicz-Jagielak

Karnawał czas zacząć!Znany od starożytności, kiedy to łączono go jeszcze z obrzędami religijnymi, do dziś pozostaje okresem hucznych zabaw, uczt, pochodów i maskarad. Swą nazwę czerpie z łaciny, gdzie określa czas, w którym przed nastaniem Wielkiego Postu należy na dobre pożegnać się z mięsem.


Kuchnia farmaceutyczna

Rillettes z łososiaSkładniki: 300 g filetów ze świeżego łososia, 100 g łososia wędzonego, 2 łyżki soku z cytryny, 1 łyżeczka startej skórki z cytryny, 1,5 łyżki posiekanego koperku, 0,5 szklanki białego wina, 1 cebula, 1 łyżeczka ziaren czarnego pieprzu, 1 łyżka miękkiego masła, 3 łyżki serka Philadelphia, 1 łyżeczka musztardy, sól i świeżo zmielony czarny pieprz.

Przygotowanie: Do garnka wlewam w proporcji 1:1 wino i wodę, dodaję ziarna pieprzu, pokrojoną na części cebulę i gotuję przez chwilę na małym ogniu. Dodaję filet z łososia i gotuję bez przykrycia kilka minut aż ryba będzie miękka. Studzę rybę w wywarze, a następnie odcedzam i usuwam skórę i ości. Mięso rozgniatam widelcem, dodaję łososia wędzonego drobniutko posiekanego, sok i skórkę z cytryny, koperek, serek, masło i musztardę. Delikatnie mieszam i doprawiam solą i pieprzem. Najlepiej smakuje podany na grzankach.

Chleb pełnoziarnisty, obłędnie pachnący cebulkąSkładniki: szklanka ciepłej wody, 3,5 łyżeczki drożdży w proszku, 1/4 kubka oliwy z oliwek, 3,5 szklanki mąki pełnoziarnistej, 0,5 szklanki kupionej w sklepie, suszonej, prażonej cebulki, 1,5 łyżeczki soli.

Przygotowanie: Mieszam wodę z drożdżami i odrobiną cukru, a następnie zostawiam na kilkanaście minut w ciepłym miejscu do wyrośnięcia. W dużej misce lub malakserze na najniższych obrotach bądź ręcznie (koniecznie śpiewając przy tym „wyginam śmiało ciało...”) mieszam mąkę, wodę, drożdże i sól. Na końcu dodaję prażoną cebulkę. Po wyrobieniu ciasto powinno być elastyczne i miękkie. Formuję kulę, układam w naoliwionej misce, przykrywam folią i odstawiam w ciepłe miejsce na ok. 1 godz., aż ciasto podwoi swą objętość. Następnie na posypanym mąką blacie spłaszczam ciasto rękoma, składam na 3, a następnie formuję „walec” lub „cygaro”. Uformowany bochenek (lub dwa) układam na blasze pokrytej pergaminem lekko podsypanym mąką, nacinam (inaczej sam pęknie) przykrywam ściereczką i znowu odstawiam do wyrośnięcia w ciepłe miejsce na 1 godz. Potem piekę w 180 st. przez 40 minut (trzeba jednak samemu wypróbować czas, bo każdy piekarnik inaczej grzeje).

Pasztet z żurawiną i galaretką porzeczkowąSkładniki: 1 kg ugotowanego mięsa wołowego (np. z rosołu), 200 g masła, cebula, 2 jajka, 150 g suszonej żurawiny, 500 g mrożonych czarnych porzeczek lub dżem porzeczkowy niskosłodzony, 100 g cukru, 50 g żelatyny, sól, czarny pieprz, główka czosnku.

Przygotowanie: Wołowinę piekę w piekarniku ok. 1,5 godz. Podsmażam na maśle pociętą w kostkę cebulę. Mięso, cebulę, jajka, czosnek, sól i pieprz miksuję, następnie dolewam rozpuszczone masło i miksuję do powstania kremowej masy. Dodaję namoczone w gorącej wodzie żurawiny. Przekładam wszystko do żaroodpornego naczynia i zapiekam w piekarniku nagrzanym do 180 st. ok. 1 godz. Mrożone porzeczki gotuję z niewielka ilością wody i cukrem około 15 minut, a następnie miksuję, dodaję namoczoną żelatynę i miksuję tak długo, aż się całkowicie rozpuści. Przecierem zalewam mięso i odstawiam do lodówki do stężenia.


Życie jest piękne

Wilczym tropemO rodzinnej zimowej wyprawie w Bieszczady marzyliśmy od dawna. Stojąc w korku między Warszawą a Piasecznem, patrząc na płatki śniegu leniwie opadające na szare samochody, w głowie odliczałem dni do wyjazdu.

PPlanując bieszczadzką eskapadę natknąłem się na stronę www.krainawilka.pl. Na miejsce docelowe wybrałem drew-nianą leśniczówkę w miejscowości Ropienka, w samym sercu Bieszczad. Po sześciu godzinach jazdy dotarliśmy na miejsce. Pierwszym zaskoczeniem był rewelacyjny (wbrew obiegowej opinii) stan dróg. Wszystkie były odśnieżone i doskonale oznakowane. Gospodarz leśniczówki powitał nas w typowo bieszczadzkim stylu. Wieczór spędziliśmy sie-dząc przy kamiennym kominku, popijając herbatę z rumem i przegryzając oscypki zapiekane w boczku. Zasypialiśmy pełni pozytywnych wrażeń. Za oknem nocną ciszę przery-wał szum potoku i ciche wycie samotnego wilka, odbijające się echem od ściany pobliskiego lasu. Czułem, że to co naj-piękniejsze jest dopiero przed nami.

Bieszczady witająRano przywitał nas niesamowity widok. Oszronione drzewa błyszczały w świetle wychodzącego zza góry słońca. Po ho-ryzont rozciągał się bezkresny krajobraz. Właśnie kończyliśmy poranną kawę na tarasie leśniczówki, kiedy z oddali dobiegł pomruk skuterowych silników. Przyjechał Daniel – nasz prze-wodnik i organizator śnieżnego safari. Ciepłe ubrania, czapki, buty, termos pełen herbaty z sokiem malinowym – jesteśmy gotowi stawić czoła bieszczadzkiej przygodzie! Jeszcze tyl-ko krótkie przeszkolenie z zasad poruszania się skuterem, pierwsze próby na pobliskiej polanie i jazda na szlak.Teraz już wiem, że jazdy na skuterze śnieżnym nie da się z ni-czym porównać. Pędząc przez śnieg, wzniecając tumany bia-łego puchu, poczułem się naprawdę wolny. Zapomniałem o świecie, który zostawiłem w tyle (raptem o 6 godzin stąd). Ania – moja żona, dosiadła niedużą, turystyczną maszynę. Trochę się obawiałem czy da sobie radę, ale już po chwili szło jej doskonale. Choć nie wiem czy to za sprawą ukrytych talentów motoryzacyjnych, czy może pod wpływem uroku osobistego i zdolności pedagogicznych przewodnika Da-niela. Zachwytu nie potrafił też ukryć mój syn Kuba. Jechał ze mną kurczowo obejmując mnie w pasie. Jeszcze kilka dni przed wyprawą oglądał w internecie filmy o skuterach. Teraz sam pędził przez dzikie bieszczadzkie ostępy. Oj, będzie się czym pochwalić kolegom...

autor: Michał Bednar

Informacje praktyczne:

lAgencjaTurystycznaBIESZCZADY,DanielWojtasLeskoul.Rynek1,tel.(13)4697270,[email protected],www.krainawilka.pl

lOWRelaviaPolańczyk,ul.Zdrojowa1,tel.(13)4692027,[email protected],www.relavia.pl

lśredniacenanocleguześniadaniem:65zł/os.lnocw hoteluSPA:90-120zł/os.(wceniepakiet

zabiegówSPAo wartości50zł)lwyprawaskuterami:od100zł/os.lwycieczkadoLwowa:100zł/os.

Skutery, grill i legendarna herbataCelem naszej wyprawy była opuszczona łemkowska wieś z ruinami domów i cerkwi. Na trasie musieliśmy się przeprawić przez górski potok, który nigdy nie zamarza. Byłem pod wra-żeniem możliwości skutera, który nawet z tą przeszkodą po-radził sobie bez problemu. Gdy dotarliśmy na miejsce, Daniel opowiedział nam ciekawą historię wysiedlonej miejscowości i jej mieszkańców. Ucieszył nas również wiadomością, że tuż za górą czeka na nas ognisko z ciepłym obiadem w rzeźbionej grillowej wiacie. Po chwili na horyzoncie ukazała się smużka dymu leniwie przecinająca błękitne niebo. Oczami wyobraźni widziałem skwierczące nad ogniem porcje karkówki...Obiad był wyborny i smakował jak nigdy. Jazda skuterem wymaga odrobinę wysiłku, zwłaszcza gdy maszyna utknie w głębokim śniegu. Ciepła herbata wypełniała puste brzuchy, a w głowie zrodziła się myśl, że będziemy tu częściej wracać...Kiedy jedliśmy obiad, ze świerkowego zagajnika wyszła grupa turystów przemierzających Bieszczady na rakietach śnieżnych. Okazało się, że to przyjaciele Daniela – wśród nich przyrodnik, pasjonat zimowego tropienia zwierząt. Jego opowieści spra-wiły, że już następnego dnia postanowiliśmy zdobyć szczyt Połoniny Wetlińskiej na rakietach śnieżnych. Dużo czytałem o słynnej, góralskiej herbatce w schronisku Chatka Puchatka. Już jutro będę mógł poczuć jej legendarny smak.W drodze powrotnej do Ropienki zobaczyliśmy pędzące dro-gą stado wilków. Po chwili okazało się jednak, że to nie wilki, a psi zaprzęg ciągnący sanie z maszerem. Starym zwyczajem turystów na szlaku zamieniliśmy kilka słów. Sympatyczny wła-ściciel zaprzęgu zaproponował nam przejażdżkę! Kuba i Ania byli zachwyceni. Wieczór spędziliśmy przy kominku oglądając zdjęcia z całego dnia. Kuba zmęczony poszedł spać. Nawet nie zapytał czy może pooglądać telewizję. Przez nadmiar wrażeń i przeżyć w ogóle zapomniał o istnieniu telewizora i konsoli.

SPA, narty i kulig z pochodniamiDaniel został z nami na kolację i wspólnie ułożyliśmy plan na następne dni. Postanowiliśmy zmienić miejsce noclegu na komfortowy hotel i przenieść się bliżej wyciągów narciarskich. Razem z Kubą będziemy mogli poszusować na stoku (nawet nie wiedziałem, że w Bieszczadach jest tyle wyciągów w tym wyciąg krzesełkowy!), a Ania w tym czasie skorzysta z zabie-gów w hotelowym SPA. Na wieczór zaplanowaliśmy kulig z pochodniami, miodówką i wodzirejem. Daniel namawiał nas też na jednodniową wycieczkę do Lwowa (to zaledwie 120 km). Niestety, nie wzięliśmy ze sobą paszportów wyma-ganych przy przekraczaniu ukraińskiej granicy. Nie szkodzi, powiedział Daniel. Jedźmy więc na Węgry! Zwiedzimy legen-darny Tokaj, skosztujemy lokalnego wina i odwiedzimy kom-pleks basenów termalnych w wykutych, skalnych grotach.Wybierając Bieszczady na cel zimowej eskapady wiedziałem, że będzie fajnie. Nie zdawałem sobie jednak sprawy z ogro-mu możliwości wypoczynku, z bogactwa bazy turystycznej i oferty lokalnych touroperatorów. Mieliśmy szczęście, że udało nam się poznać krainę wilka z doskonałym przewodni-kiem. Mam nadzieję, że jeszcze nie raz przyjdzie nam spotkać się na pełnym tajemnic bieszczadzkim szlaku. ■


Podziemia MRU są bezcennym zabytkiem sztuki fortyfikacyjnej XX w. w Polsce

Zdobywanie bieszczadzkich szczytów na rakietach

to nie lada przeżycie.

Psie zaprzęgi to częsty widok w zimowych Bieszczadach.

Życie jest piękne


Kultura


F

Krytycy są zgodni – „Jak zostać królem” Toma Hooper’a to murowany faworyt tegorocznej oscarowej gali. Podobnie

jak pierwszoplanowa rola Colina Firth’a, który zasłużył na statuetkę

w swej kategorii.

kino

„Jak zostać królem” – reż. Tom Hooper. Występują: Colin Firth, Geoffrey Rush, Guy Pearce, Helena Bonham Carter, Michael Gambon. Dystr. Kino Świat. Premiera: 28.01.2011.

Fascynująca opowieść o człowieku, który uratował kró-lestwo i w przełomowym momencie historii mężnie po-prowadził Anglików w walce przeciwko najeźdźcy. Po szokującej abdykacji Edwarda VIII książę Albert musi, pomimo wielkich oporów, objąć tron Anglii jako Jerzy VI. Ogromną przeszkodą w wypełnianiu monarszych obowiązków jest dla niego… jąkanie. Jedyną osobą, która może pomóc Jerzemu w odnalezieniu własnego głosu i stawieniu czoła groźbie inwazji hitlerowskiej, okazuje się australijski specjalista o wielce nieortodok-syjnych metodach pracy nad wymową. Wkrótce rodzi się przyjaźń, która odmieni życie dwóch niezwykłych ludzi i zadecyduje o losach największej z wojen. „Jak zostać królem” to czołowy kandydat do nagród Amery-kańskiej Akademii Filmowej w 2011 r. z typowanymi do aktorskich Oscarów genialnymi kreacjami Colina Fir-tha i Geoffreya Rusha. Obraz zgarnął już liczne wyróż-nienia i bardzo dobre recenzje prasy zagranicznej. Był prezentowany m.in. na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Toronto, gdzie otrzymał nagrodę publicz-ności, a niedawno zgarnął najwięcej nominacji do Bri-tish Independent Film Awards.

Królewskie zacięcie

W innym lustrze„Przekraczaniegranicoddzieciństwastanowiłomąulubionąrozrywkę(...)”–piszewswejksiążceRobertMakło-wicz.„Gdyjużsammogłemdecydo-waćomiejscuwłasnegopobytu,a(...)granicestałysięprzekraczalne,podejmowałemnierazwyprawybezkonkretnieokreślonegocelu,byletyl-kousłyszećinnyjęzyk,zjeśćinnyrodzajzupy,spróbowaćinnegoalkoholu,zobaczyćinnykrajobraz.Byzobaczyćwłasneodbiciewinnymlustrze.Toko-

nieczne,gdyżlustrapotrafiąkłamać,więcjeślicałeżycieprzeglądaszsięwjednym,możeszdokońcaniewiedzieć,jaknaprawdęwyglądasz”.

„Cafe Museum”, Robert Makłowicz. Wydawnictwo CzarneOsoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: CAFE, mają szansę otrzymać książkę w prezencie.

ABC człowiekaEkscytującapodróżwświatewolucjiipsychologii.Znanyantropologwprzystępnysposóbopowiadam.in.otym,ilumaksymalnieprzyjaciółmożemyzdobyćwciągunaszegożycia,jakpoznać,czy„odziedziczy-liśmy”mózgpomatce,czypoojcuidlaczegoSzekspirbyłgeniuszem.Wykazujeponadto,żekażdyznas

masławnychprzodkówianalizujerolęreligiiwewolucjiczłowiekaipróbujewytłumaczyć,dlaczegomężczyźniikobietyinaczejpostrzegająbarwy.Przekonujeteż,żenastanowiskuwyma-gającymwysokiegoIQczasemlepiejzatrudnićpracownikao...niezłejmuskulaturze.

„Ilu przyjaciół potrzebuje człowiek”, Robin Dunbar. Wydawnictwo LiterackieOsoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: ANTROPOLOG, mają szansę otrzymać książkę w prezencie.

Chcesz wiedzieć, dokąd warto wybrać się z młodszym, a gdzie ze starszym dzieckiem? Które kawiarnie mają kącik dla maluchów? Gdzie w weekend odbywa się impreza plenerowa dla najmłodszych? Wejdź na:

www.gogaga.pl

Zabierz dziecko w miasto!

REKL

AMA

Książki

Kultura


M

Pieśniarzstulecia

Znakomita autobiografia wybitnego francuskiego pieśniarza i aktora,

który w sposób barwny, zajmujący i ciekawy pisze nie tylko o sobie samym, ale o ludziach i epoce ,

w której przyszło mu żyć i tworzyć.

„Mówiono, że powinienem dać sobie spokój, że nie mam żadnych szans na po-wodzenie – z moim głosem i moim wyglądem nie mam czego szukać na scenie” – pisze Aznavour. „Chciałem komponować piosenki, pi-sać teksty: robiono wszyst-ko, aby mnie zniechęcić. W tej dziedzinie z moim elementarnym przygoto-waniem, jak twierdzono, także nie miałem żadnych perspektyw.” A jednak... W rankingu 2000 „Times Magazine” i CNN wybrano Charlesa Aznavoura pieśniarzem stulecia, przed Elvisem Presleyem i Bobem Dylanem. „Nie chodziło mi o spisanie wspo-mnień piosenkarza, dotyczących dobrych i złych chwil jego kariery bądź życia prywatnego. Zamia-rem moim było ukazanie kilku obrazów przywołu-jących moje dzieciństwo, niełatwe początki kariery czy też kobiety mojego życia – tłumaczy artysta. Spiritus movens polskiego wydania książki była Jo-anna Rawik, także autorka wstępu, w którym pisze o swych kontaktach z artystą. Na początku Azna-vour mówi o biografii popełnionej jeszcze w 1974 r. przez Jeana Nolli, ale twierdzi, iż opowiadanie o nim było z drugiej ręki, w dodatku niekompletne. Te wspomnienia są bardziej osobiste, dużo w nich o bliskiej i dalszej rodzinie, a także o tragedii exo-dusu z jego rodzinnej Armenii.„Kiedyś... Wspomnienia”, Charles Aznavour. Wydawnictwo: Studio Emka.Osoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: AZNAVOUR, mają szansę otrzymać książkę w prezencie.

książka

Rozwiązanie konkursów z nr 11 (37): Książka „Grzeczne dziewczynki...” (hasło NADWAGA):MiraKowlaczyk,

JustynaŚwitała,BogumiłaCieplik,AnnaTrzaskalska,AgnieszkaSowik.Książka „Pomarańcze w śniegu” (hasło MAJORKA):DominikaGoloń,MarcinRaźnik,EwaKrzywicka,MałgorzataKujawska,DariuszLorenc.

Książka „Gługi ogon” (hasło MARILYN):BeataFilis,WojciechGrupiński,ŻanetaMikun,AnnaBartnicka,WiesławaNowak.

Płyta Agaty Szymczewskiej (hasło BRUCH):MonikaRadnowska,IzabelaDziewulska,MartaPietkiewicz,EwaNowaczyk,MariaRybicka.

Płyta Lizy Minnelli (hasło MINNELLI):KrzysztofGuzikiewicz,EdytaKotowicz,DanutaBednarz,GrażynaPazdro,UrszulaSzczypniewska.

Zapraszamy do udziału w naszych konkursach! Wejdź na stronę:

www.farmacjapraktyczna.pl

Patrycja nr 5PiątyalbumwdyskografiiPatrycjiMarkowskiej.Faniartystkidośćdługomusieliczekaćnanowymateriał.Odostatniejpłyty„Światsiępomylił”,którapokryłasięplatyną,minęłyniedawno3lata.Sukcessingla„Księżycowy”zapowiadającegonajnowszyalbumpotwierdza,żewartobyłoczekać.Utwórprzez3miesiącenieschodzizczołówekradiowychlistprzebojów.Dosinglapowstałnie-zwykłyteledysk,doktóregozdjęciazostałynakrę-conewBerlinie.AutorkąpomysłudoteledyskujestsamaPatrycja,którapodkreśla,żebardzochciała,bytenteledyskbyłwyjątkowy.

„Patrycja Markowska”, Pomaton EMIOsoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: PATRYCJA, mają szansę otrzymać płytę w prezencie.

PłytyMuzycy-wojownicyCałyświatoszalałnapunkciemuzykirockowejzlat60.i70.ZespółVooVoo,zracjiosobylideradorastającegowepoceWoodstock,znaduchatejmuzy-ki,potrafijągrać,ajednocześniestworzyćwłasne,indywidualnebrzmienie.Tymrazemgrupazdecydowałasięnawspółpracęzmłodymi,twórczymiprodu-centami(Emade,MaciejCieślak),którzykorzystająztradycyjnych,analogowychurządzeńsłużącychdorejestracjidźwięku.Powstałapłytapełnagitarowejenergiiianalogowego,brud-negobrzmieniaozdobionaniesłyszanymidotejporyszalonymisolówkamiWaglewskiego.

„Wszyscy muzycy to wojownicy”, Voo Voo, MysticOsoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: VOO VOO, mają szansę otrzymać płytę w prezencie.

Krzyżówka


10

Rozwiązaniem

krzyżówki z num

eru 11 (37) „Farmacji Praktycznej” jest hasło: ŁAG

OD

NE ZABU

RZENIA PO

ZNAW

CZE. Komplety serw

etek firmy

Almi D

ecor otrzymują: Agnieszka Jacheć, Elżbieta Kurkow

ska, Bartosz Grajda, W

iesława O

lejnik, Maria M

agdalena Wyrąbkiew

icz, Marta Sadło,

Krzysztof Goryński, M

ichał Klimkow

ski, Agata Bielec-Bednarczyk i Emilia Sobel.

Litery z ponumerowanych pól utworzą rozwiązanie.

Osoby, które nadeślą prawidłowe rozwiązanie krzyżówki, mają szansę otrzymać jeden z 10 kompletów serwetek firmy Almi Decor, ufundowanych przez Polpharmę. Rozwiązanie krzyżówki prosimy przesłać do 31 stycznia 2011 r. na adres: Valkea Media S.A., ul. Elbląska 15/17, 01-747 Warszawa, z dopiskiem: „Farmacja Praktyczna” lub na adres e-mail: [email protected]

Imię i nazwisko:................................................................................................................Dokładny adres:................................................................................................................

................................................................................................................

Data i podpis:................................................................................................................

Wyrażam zgodę na przetwarzanie w celach marketingowych przez Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, ul. Bobrowiecka 6, danych osobowych podanych na kuponie (podstawa prawna - Ustawa z 29.08.1997 r. o ochronie danych osobowych).

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

28 3429 30 31 32 3326 272513 14 16 1715 19 20 21 22 23 2418

R E

K L

A M

A

praktyczny magazyn dla farmaceutÓw … · 4 farmacja praktyczna 1 / 2011 ... zapraszamy wszystkich...

Documents