revista keshilla mjekesore nr 8

8/13/2019 Revista Keshilla Mjekesore Nr 8

1/27

Revista: Kshilla Mjeksore 8


2/27


Prmbatja:

Temat Nr Faqeve

Urim 3Editorial mbi portalin 4

I. Historiku i alfabetit t Brailit ( 4 Janar, Dita Ndrkombtare e Brailit) 5

II. Cfar sht kanceri, klasifikimi, faktort favorizues, vendosja e diagnozs

klinike dhe parandalimi (Muaji Janar, muaji i ndrgjegjsimit kundrejtkancerit) 6

III. Kanceri, si ti dallojm simptomat m t prhapura 9

IV. Tashm nj mtod e re e trajtimit t tumoreve t koks. Radiokirurgjia 12

V. Leproza, nj smundje invalidizuese. (26 Janar, Dita Botrore e

Leprozs). 14

VI. Plagt Ishemike 16

VII. Histeria (Hysteria) 19

VIII. Zbulohen mbi 40 shnues marker pr artritin reumatoid! 22

IX. Simptomat e gripit 24

X. Gripi, ja far duhet t ham pr ta mposhtur at. 25


3/27


URIM !

Sot keni n duar nj libr t ri me

365 faqe bosh...

Keni mundsin t vendosni n

t ngjyrat q doni, fjalt q

doni dhe figurat q ju

plqejn...

Kujdesuni q do faqe t jet

kryevepra juaj, prdorni t

gjitha ngjyrat e jets dhe

ndrkoh q shkruani buzqeshni!

Gzuar Vitin e Ri 2014!

Przemersisht Stafi i Kshilla Mjeksore!


4/27


5/27


1. Historiku i alfabetit t Brailit (4 Janar, DitaNdrkombtare e Brailit).

Alfabeti i Brailit sht alfabeti q prdoret

nga t verbrit. Ai sht shpikur gati 200

vite m prpara, n vitin 1834 dhe i jan

br shum pak modifikime q ather. Ai

u shpik nga Louis Braille (nj i verbr),

nga mori dhe emrin. Louis Braille ka

lindur me 4 janar 1809, n nj fshat t

vogl pran Parisit. Babai i tij ishte nj

puntor lkure. Louis Braille duke luajtur

n dyqanin e babait t tij e lndoj syrin e tij

dhe si rrjelloj ngeli i verbr. Kur Louis

shkoi ne shkoll atij iu dha mundsia q t

shkonte n shkoll dhe t msonte vetm

duke dgjuar, duke qn se ishte i verbr.

Nj djal 11 vjear i verbr shpiku nj kod

t fsheht pr ta hartuar ket alfabet. Louis

Braille u regjistrua ne Institutin Kombtarpr t verbr ne Paris, iu deshn 9 vite pr

t br ket alfabet. Ky kod sht i rafinuar

n nj grup prej 6 pikave. Me kalimin e

kohs ky alfabet u b i pranuar pothuajse

ne gjith boten, q tashme njihet si alfabeti

i Brailit. N ket alfabet ka pasur disandryshime t vogla.

Gjat shekullit t kaluara jan themeluar

disa grupe pr t ndryshuar dhe

standartizuar kodin braille, q t jet sa m

i let pr tu lexuar. Braill lexohet duke

lvizur duart nga e majta ne t djatht pr

gjat do linje. T dy duart zakonisht jan t

prfshira n procesin e leximit dhe leximi

sht br ne prgjithsi m gishtrinjt

tregues. Shpejtsia mesatare e leximit

sht rreth 125 fjal pr minut. Shpejtsia

m e lart sht 200 fjal n minut. Duke

prdorur Braille, personat e verbr mund t

shqyrtojn dhe t studiojn fjaln e

shkruar. Me an t Braille personat e

verbr mund t lexojn kontrata,rregullore, etj.

Punoi: D.Zeqiraj


6/27


2. Cfar sht kanceri, klasifikimi, faktort favorizues,vendosja e diagnozs klinike dhe parandalimi (Muaji Janar,muaji I ndrgjegjsimit kundrejt kancerit).

Onkologjia lindi si nj disiplin e veant

mjek sore nga fundi i viteve 60 dhe fillimii viteve 70. Ajo derivoi si nga mjek sia e

brendshme ashtu dhe nga kirurgjia e

prgjithshme, por edhe nga sektor t

tjer mediko kirurgjikal . Shrimi i

tumoreve gradualisht , n m pak se dyzet

vjet, kaloi nga 20 % n 40-45 % dhe kjo

sidomos fal progreseve n mjekimin

medikamentoz dhe me radioterapi,

gjithashtu dhe fal ndrgjegjimit tshum personave pr kontrolle t

vazhdueshme dhe diagnostikim thershm.

Kanceri sht nje grup qelizash t nj

tipi t prcaktuar q rriten dhe

shumzohen pavaresisht nga nevojat e

organizmit, rritje e shfrenuar n numr,atipizm.

Klasifikimi:

Beninje Rriten ngadal. Nuk invadojn indet pr

rreth.

Nuk japin metastaza ndistanc.

Malinje Rriten shpejt. Invadojn indet p r

rreth. Japin metastaza n

distanc.

Faktort q favorizojn shfaqjen

e kancerit:


7/27


Aktualisht pranohet se mbi 90% e

tumoreve lidhen me faktor t ambjentaldhe stilin e jet s.

1. Duhani: Konsumi i duhanit shtp rgjegj s i mbi 30% t vdekjevenga tumoret.

2. Alkooli: N sinergjiz m meduhanin alkooli favorizon shfaqjen

e mjaft patologjive tumorale, si n

at t faringut, laringut, ezofagut,

etj.

3. Faktor t dietik : Jan favorizuesn kancerogenezn humane. sht

zbuluar nj lidhje nd rmjet

ushqyerjes s pasur me yndyrna

dhe t varf r me fibra dhe

shfaqjes s kancerit kolo-rektal

4. Rrezatimet Jonizuese dhe diellore:Jan p rgjegjese t limfomave,

leuemive dhe mjaft tumoreve

solid.

5. Infeksionet: Rreth 16% e incidencs bot rore t kancerit i detyrohetinfeksioneve. Human papilloma

virus shkaktar i 80% t kancerit t

qaf s s mitres. Epstein Barr virus

p rgjegjs pr shumicn e

limfomave Hodgkin dhe te kancerit

t nazofaringut. Virusi i hepatitit B

dhe atij C n karcinogjenezs e

hepatokarcinoms. Imunizimi me

an t vaksinave kund r hepatititB ka ulur dhe incidencn e ktij

kanceri n zonat endemike. HIV

shaktar n nj prej rasteve me

limfoma jo Hodgkin dhe sarcoma

Kaposi.

6. Ekspozimi ndaj faktor ve tndrysh m ambjental mendohet

gjithashtu t jet i lidhur me

shfaqjen e kancereve t tjer si i

mushkris , veziks urinare dhe

smundjeve hematopoetike.

7. Kanceri i gjirit duket se lidhetngusht me fillimin e

menstruacioneve n mosh thershme, moshn e madhe n

lindjen e par dhe menopauzn e

von me nj risk relativ mbi dy

her .

8. Ndotja sht nj faktor tjetrpredispozues. Q kjo t kuptohet,

mjafton t vm n dukje q

shifrat jan shum m t larta n

zonat urbane sesa n zonat rurale.9. Ekspozimi ambjental nga rrezatimi

jonizues mbi 500-2000 mSv shti njohur si kancerogenik.

Diagnoza klinike:

Vendosja e diagnoz s n p rgjith sibazohet:

N mbledhjen t dh naveanamnestike (anamneza familjare,

vitae, etj).

N ekzaminimet laboratorike dheinstrumentale.

Ekzaminimi bioptike, i cili ka njvler t padiskutueshme.

Ekzaminimet imazherike. Ekografia (ultrasound). CT MRI (Rezonanca magnetike) Shintigrafia.

Parandalimi

Parandalimi arrihet me an t

ndrgjegjsimit t popullats ndaj faktor

ve t rriskut (si prsh: mbrojtja ndaj rrezeve

t diellit pr t shmangur nj mund si

pr shfaqjen e kancerit t lkurs,modifikimi i diets pr kancerin gastro-


8/27


intestinal dhe nj jet e rregullt seksuale,

me nj partner pr t shmangur kancerine qaf s s mitres).

Diagnostikimi i hershm si dhe programete screeningut pr popullatat n risk t

mbshtetur nga politika shndetsore

kombtare do t ndikojn n

diagnostikimin e hershm t kancerit nestade t shrueshme.

Programet m t rndsishme t

screening sot jan :

Pr kancerin e qafs s mitres,nprmjet Pap-test-it prqindja eshrimit t popullats q zbulohet

me patologji n faz preklinike

sht 100%.

Pr kancerin e gjirit, nprmjetMamografis dhe vetpalpimit t

gjirit, mund t arrihet nj

diagnostikim i hershm, kur tumori

t jet m i vog l se 5 mm, me

probabilitet shum t madh t

shrimit prfundimtar. Pr kancerin e kolonit dhe rektumit

programe t screening nprmjet

fibrokolonoskopis dhe feqe gjak

okult tek personat me rrisk t lart

ndihmojn n nj diagnostikim t

hershm n fazat presimptomatike. Pr kancerin e prostates Pr kancerin e lkurs bhet

gjithmon biopsia.

Punoi: K. Brajniku


9/27


3. Kanceri, si ti dallojm simptomat m t prhapura.....

Kanceri, nj smundje q ngjall frik,

sht e till q kur diagnostikohet dhe

konsiderohet nga shum si pothuajse nj

dnim me vdekje. Tumoret kan nj

reputacion t tmerrshm dhe kjo sht

arsyeja pse shum njerz preferojn q t

mos kryejn inspektime periodike t

nevojshme, nga frika e marrjes s nj

diagnoz q do ti vr ato n ankth, nj

diagnoz q objektivisht sht shum

shqetsuese. Por ky sht nj gabim q

duhet t shmanget, sepse shanset e

shrimit, t cilat me kalimin e kohs

zvoglohen gjithnj e m shum, varen

kryesisht n diagnozn e hershme, n

mnyr q t prballemi me t keqen nfillimet e saj, duke rritur n mnyr t

konsiderueshme mundsit pr sukses.

Prandaj sht e rndsishme t

identifikohen simptomat q mund t na

vn n nj far mnyre n alarm, kshtu

q t mund t bjm kontrollet enevojshme.

Por le t shohim se cilat jan simptomat

ndaj t cilave duhet br kujdes, duke iureferuar kshtu kancereve m t prhapur.

Kancer i nvezik. Ky prbn 4 % t t

gjith tumoreve malinje n meshkuj dhe

1% n femra. Simptomat jan gjithashtu tngjashme dhe n smundje t tjera ndaj

ekziston mundsia q t nnvlersohet

problemi. Ata jan: gjak n urin, dhimbje

dhe vshtirsi n urinim, ndjesi djegie nfshikz kur shtypim barkun.

Kanceri i gjir it. Prbn 25% t t gjith

tumoreve. Shenj kryesore sht prania e

nj nodule q nuk lndon e q ndjehet

edhe me vet-ekzaminim, nj praktik qdo grua duhet t bj n mnyr

periodike.


10/27


Kanceri i stomakut. Nj nga m t

shpeshtit, edhe pse pas zbulimit t rolit t

Helicobacter pylori, incidenca e tij ka rn

n mnyr t konsiderueshme. Shenjat

kryesore klinike jan: t prziera, mungesa

e oreksit ose vshtirsi serioze n

gllabrimin e cdo gjje, vshtirsi n tretjeetj.

Kanceri i prostats.I dyti m e zakonshmi

n vndet perndimore, mund t rrij n

gjndje t fsheht duke mos u zbuluar pr

shum vite dhe madje mund t mos jap

shnja t pranis s tij gjat gjith jets.

Simptomat jan kryesisht t ngjashme me

ato t hipertrofise beninje t prostats(zmadhim i gjndrs prostatike), urinim i

shpesht dhe shpesh madje me urgjenc.

Rekomandohet ekzaminimi rektal dhe

prcaktimi i antigjenit specifik t prostats,

PSA, t paktn nj her n vit pr ata tmoshs mes 50 dhe 80 vjec.

Kanceri i mushkrive.N Itali psh prbn20% t t gjitha vdekjeve nga kanceri, me

nj rritje n rastet e femrave t cilat kan

qen shum m t rralla. Shkaqet kryesore

jan pirja e duhanit qoft edhe n rrug

pasive si dhe nga ndotja. Koll e shpesht,

e pakontrollueshme, e cila nuk eliminohet

as me ndonj mjekim, sht simptom

kryesore, pr t ciln edhe n kt rast

sht e rndsishme nj diagnostikim ihershm i cili bazohet n radiografipulmonare.


11/27


Kanceri kolono-rektal. Shkaku i dyt

kryesor i vdekjes nga kanceri n Itali. Ky

sht nj kancer veanrisht tinzar dhe

i pabes, i cili mund t mos jap asnj

shenj t pranis s tij derisa sht tepr

von pr t ndrhyr me sukses. Ky sht

nj nga ato kancere i lidhur dyfish me

mnyrn e t ushqyerit, kshtu q e vetmja

mnyr pr t parandaluar at sht nj

diet e shndetshme dhe e ekuilibruar, e

ult n yndyrna, proteina, kalori, alkool

dhe mish t kuq , por e lart n fibra dhe

kalcium. Simptomat, nse arrijn t

vrehen, prfaqsohen nga rregullime

intestinale , me alternim t shpesht tkapsllikut dhe diarrese.

Melanoma. Prfaqson 1-2% t t gjitha

tumoreve malinje dhe n Itali psh

shkakton m shum se 1.500 vdekje n vit.

Nishanet duhet t mbahen nn kontroll

dhe shenjat e para q duhet tju alarmojn

jan asimetria, konturet e dhmbzuara,

ngjyra e ndryshueshme, prmasa m t

mdha se 6 mm dhe n rritje t shpejt.

Parandalimi sht n thelb nj ekspozim i

reduktuar n rrezet e diellit, ku n t gjitharastet t prdoret nj mbrojtje e veant.

Punoi: E. Bilali


12/27


Page

12

4. Tashm nj mtod e re e trajtimit t tumoreve t koks.

Radiokirurgjia..

Radiokirurgjia esht nj trajtim me rreze Xme doz t lart q kryhet n nj her t

vetme dhe q shkatrron nj zon t vogl tsmur n qndr t trurit , ajo tashm

eleminon hapjen e koks (Kraniotomin).

Ajo punon duke prdorur tufa rrezatimi t

lvizshme, q mbivendosen dhe q japin nj

doz t madhe n pikn e trajtimit dhe njdoz fare t vogl rreth saj. Radiokirurgjia

sht procedur ditore dhe zgjat 45 minuta.

Ky shrbim tashme ofrohet edhe n QSUTpran neurokirurgjis.

Indikacionet apo smundjet q

trajton radiokirurgjia jan:

1) Malformacionet arterio-venoze

2) Neuralgjin trigeminale3) Tumoret e trurit4) Meningeomen5) Neurinoma t ndryeshme6) Tumoret e hipofizs7) Metastazat etj.

Radiokirurgjia kryhet nprmjet vendosjes

s nj kaske t leht metali prreth kokes(stereotactic farma) nn anestezi lokale.

M pas nprmjet CT-scaner dhe rezonancsMRI bhet lokalizimi i zons s smur. N

baz t t dhenave bhet plani i trajtimit prdisa or ku i smuri sht i lir.

Informacionet e CT-skanerit dhe MRI

orjentojn nprmjet kompjuterit drejtimin e


13/27


Page

13

rrezeve X mbizonn patologjike dukerespektuar pjesn e tjetr t trurit. Pas ktij

programimi, i smuri i nnshtrohetakseleratorit linear (LINAC).

Punoi: Y. Kallja


14/27


15/27


Rruga e transemetimit nuk sht akoma e

sigurt, por mendohet q transmetohet nga

nj person tek tjetri nprmjet armallidos

(gjitar me nj guack t fort si t

breshks dhe q i ngjason miut) pasi ato

konsiderohen si nj rezervuar natyror ileprs. Nuk sht shum infektive dhe nuktransmetohet n rrug seksuale.

Simptomat klinike:

Shenjat parsore t leprozs shfaqen nlekur. Ajo shkakton dmtime t gishtavet duarve dhe kmbve duke paraqitur njtablo me gishta t shkurter. (Shih fig 2).

Diagnoza.

Diagnoza sht nj hallk shum erndsishme pasi diagnostikimi dhetrajtimi i hershm parandalon dmtimet e

parigjenerueshme t nezvave, syve dhelkurs. Ajo bazohet mbi shenjat klinike tsmundjes si: Kullimi i hundve,

problemet me syt, dmtime t lkurs,

lkure e kuqe e but me shklqim dhe etrashur e cila prhapet n fytyr, vesh,dor, me hund t shesht pr shkak tdmtimit t krcit t saj, si dhe ajoshoqrohet shpesh me atrofi testikulare

dhe impotenc seksuale.Trajtimi.

Trajtimi konsiston n prdorimin eantibiotikve, ku ndr m t zgjedhurin

prmendim rifampicinn.

Parandalimi.

Parandalimi konsiston n trajtimin epersonave q jan n kontakt me t

smurin, si psh trajtimi parandalues ifamiljareve etj.

Perdorimi i vaksins BCG (BacillusCalmetteGurin) e cila ofron nj mbrojtjenga 21-60%. Po ashtu q nga viti 2011vazhdon t punohet pr zhvillimin e njvaksine t re m efektive.

Punoi: Y. Kallja


16/27


6. Plagt Ishemike

Plagt ishemike jan pasoj edrejtprdrejt e reduktimit t fluksit t

gjakut n shtretrit e vegjl dhe t mesmvaskular t trupit.Kjo gjendje ndryshe

quhet insuficienc arteriale.Plagt

ishemike shpesh shfaqen tek kmbt,

shputat e kmbve-tipikisht n krci,

thembr, mbi ose n ant e shputs, n

majat e gishtave t kmbs dhe midisgishtave ku frkohet lkura.

Shkaqet

Kur fluksi i gjakut bllokohet n nj zon ttrupit,indi prkats deprivohet nganutrientt vital duke shkaktuar dmtime nnivel qelizor.Indi i dmtuar,pa qarkullimadekuat t gjakut,ka aftsi t ult prshrim/rigjenerim.Nj shkak primar ireduktimit t fluksit t gjakut shtarterioskleroza(gjendje n t ciln muret earterieve trashen dhe bhen m pakfleksibl).Arterioskleroza sht shkakum i zakonshm i plagve ishemike,por

megjithat ka dhe gjendje t tjera siinflamacioni(enjtje nga grumbullimi iteprt i lngjeve si pasoj e nj infeksioni)q mund t shkaktojn plag t tilla.

Njerzit me insuficience arteriale shpeshkan dhe gjendje t tjera t cilatkontribuojn n uljen e ndjeshmrisvecanrisht n gjymtyrt e

poshtme.Paaftsia pr t ndjer dhimbjen(psh.nuk ndjen dhimbjen q shkaktohetnga frkimi i kpucs) sbashku me rniene fluksit t gjakut n ind kontribuon nformimin e plagve ishemike dhengadalson shrimin e tyre.Duke mosndjer dhimbje i kushtohet m pak rndesi

plags nga njerzit dhe nuk kerkohet nkoh ndihma mjeksore.

Shenja dhe simptoma.

Plagt ishemike mund t ken ngjyr tkuqe t errt, t verdhe, gri ose t zez dhezakonisht nuk rrjedh gjak prej tyre.Prreth

plags mund t ket ose jo nj far enjtjen varsi nse ka apo jo infeksion. Buzt e

plags tipikisht jan t ngritura.Nse


17/27


kmba qndron e varur posht pr njperiudh kohe ajo do t marr ngjyr tkuqe;nse gjymtyra ngrihet lart ngjyra ekuqe zbehet dhe gjymtyra ftohet.Plagtishemike jan shum t dhimbshme dheshpesh qetsohet kur kmbt rrine tevarura posht(qndrimi ulur ne karrige

psh.).N kt pozicion rritet qarkullimi igjakut n gjymtyret e poshtme mendihmn e gravitetit duke lehtsuardhimbjen.

Te riskuarit

Individt me qarkullim t varfer t gjakutjan t riskuar pr shfaqjen e ktyreplagve. Gjendje t tjera q mund t japinplag t tilla jan:

Diabeti mellitus Insuficienca renale Hipertensioni Limfedema Semundjet inflamatore si vaskuliti dhe

lupus Duhanpirja

Trajtimi

N varsi t gjendjes s t smurit,tshndetit t prgjithshm t tij dhe ngradn e plags ishemike mjeku mund t

rekomandoje teste invazive deri dhekirurgji pr nj bypass t enve t gjakut t

bllokuara pr t rivendosur qarkullimin nzonn e prekur. Heqja e indit t dmtuarnuk sht trajtimi i duhur pr kto plagsepse shpesh i prkeqson ato.Trajtimindryshon n varsi t lokalizimit t plagsdhe gjendjes s t semurit megjithat gjattrajtimit t plags sht e rndsishme t

prmbushen kto qllime: lehtsimi idhimbjes, parandalimi i shfaqjes s

plagve t tjera, mnjanimi i do irritantin plagn ekzistuese, mbrojtja e lkurs

prreth plags n mnyr q plaga mos tzmadhohet m tej dhe t monitorohet prshenja t ndonj infeksioni tmundshm.Pr t ndihmuar shrimin e

plagve ishemike duhet t ndiqet nj dietee shndetshme,t pihen shum lngje dhet merren medikamentet sipas prshkrimitt mjekut..

Parandalimi

Parandalimi dhe trajtimi i plagveishemike fillon me nj kontroll tkujdesshm t lkurs dhe shputave tkmbve.Kujdesi i duhur ndaj lkurs dhekmbve sht veanrisht i rndsishemne personat me qarkullim t reduktuar tgjakut n kmbt.Kontrolloni do dit mekujdes shputat e kmbve dhe midisgishtave.Mos hezitoni t trajtoni edhe mt voglin problem.Gjithashtu edhe

rregullimi i stilit t jetess ndihmon nmos shfaqjen e tyre si psh: lnia e duhanit,


18/27


ushtrimet fizike, marrja e sasis s duhur tlngjeve,dieta e shndetshme dhe t kihetvmendje e veant pr t mjekuarhipertensionin,diabetin dhe kolesterolin e

lart.

Punoi: H. Kashari


19/27


7. Histeria (Hysteria)

Histeria sht nj smundje funksionale e

sistemit nervor(neuroz),q shoqrohet me

nj larmi simptomash t shumta dhe t

ndryshme,t cilat karakterizohen nga fakti

q mund t lindin nn ndikimin e nj

sugjestioni dhe t zhduken nn ndikimin enj kundrsugjestioni.

Fjala histeri vjen nga greqishtja e

vjetr(hystera-mitra).Grekt e vjetr q n

kohn e Hipokratit mendonin se histeriandodh tek grat dhe lidhej me qarkullimin

e mitrs n organizm.Kto ishin

pikpamje antishkencore q vazhduan deri

n mesjete,kur histeria nuk po

konsiderohej m si semundje,por si magjidhe histerikt digjeshin n turrn e druve

nga inkuizicioni.M von,n vende t

ndryshme u pan shprthime histerie n

formn e epidemive dhe mendimi filloi t

ndryshoj.Charles Lepois,m 1618 thoshte

se gjithcka n histeri sht cerebrale(e

trurit).Studimi shkencor i histeris,si

smundje,filloi n gjysmen e dyt t

shek.XIX me neuropatologun francez PaulBriquet.Sipas tij histeria nuk sht

smundje e turpshme,por duhet mjekuar

me seriozitet.Ai i ndante shkaktart e ksaj

smundjeje n shkaqe predispozuese ose te

qndrueshme(gjendjet

afektive,trashgimia)dhe shkaqe

prcaktuese t prkohshme(vuajtjetmorale,lodhjet e tepruara fizike,dobsia e

prgjithshme e organizmit pr shkak t

smundjeve).Ka shum mendsi n lidhje

me shkaqet e histeris nga studiues t

ndryshm,por shkaku i vrtet nuk dihet

me siguri;ajo q sht e sigurt sht se

fajtor sht truri.Histeria nuk sht shtirje

e thjesht dhe nuk ka lidhje fare me mitrn

sepse prek si femrat dhe meshkujt

Shfaqjet histerike q prekin

ndjeshmrin.

Anestezia(humbje e ndjeshmrise)-mund

t jet pr t gjitha llojet e ndjeshmrise

ose pr disa prej tyre si psh.analgjezia(nuk

ndjen dhimbje).Mund t jet e shprndar

n gjith trupin ose n pjes t

vecanta.Kto shprndarje nuk lidhen meshtrirjen e nervave t vecante,por lidhen


20/27


me prfytyrimin masiv mbi shprndarjen e

funksioneve q kan t semurt.Kshtu

anestezit shfaqen n form

dorezash(vetm duart),corapesh,n

gjysmn e trupit me kufi t prer ose sipaslinjes mediane.Anestezia histerike nuk

shoqrohet asnjher me zhdukjen e

reflekseve tendinoze dhe t lekures,por

reflekset faringeale dhe korneale mund t

mungojn. Hiperestezia-simptom e

shpesht,mund t kufizohet n disa

regjione t lekures.Ka disa zona q quhen

histerogjene,t cilave dikur u jepej

rndsi,sepse po t ushtrohej presion ifort mbi to,mund t fillojn krizat

konvulsive histerike.Kto jan maja e

koks,pikat sub dhe supramamare,ovarike

dhe midis shpatullave. Dhimbjet histerike-

mund t ken karakter dhe lokalizim t

ndryshm:mund t jen spontane,psh.n

maj t koks ose n form kaske,ose si

nj gozhd n nj vend t kufizuar t

koks,dhimbje n thonjte,n pjest e

ndryshme t trupit dhe gjat rrugs snervave etj.

Shpesh her ndodh q t semurt histerik

t kurohen gjat pr reumatizm

artikular,apendisit,etj. kur n t vrtet

manifestimet jan thjesht histerike.

Kjo sepse histeria shoqrohet edhe me

crregullime t organeve dhe sistemeve.

Psh.crregullimet digjestive shfaqen nform anoreksie,pareza intestinale t

shoqeruara me meteorizm ose

konstipacion,t vjella t shkeputura ose t

vazhdueshme,polidipsi(etje e

shtuar).Turbullimet e frymmarrjes

manifestohen me belbezim,kolle,dispne

etj.turbullimet e gjenitaleve me

vaginismus;urinare-retension urinar,poliuri

etj. rregullimet viscerale shpesh

paraqesin vshtirsi pr ti dalluar nga

smundjet organike-t verteta t organevet brendshme.

Shfaqjet histerike q prekin

shqisat.

M t shpeshta jan turbullimet e shikimit

dhe dgjimit,ndrsa ato t nuhatjes dhe

shijes takohen rrall. Turbullimet e

dgjimit shfaqen n form shurdhimi t

njrit ose t t dy vesheve.Turbullimet e

shikimit jan m t shpeshta.Ato shfaqen

m shpesh n form amauroze(uni ose

bilaterale) ose ambliopie,q vijn

menjher,papritur.Refleksi i syve

ruhet,m rrall takohet ngushtim

koncentrik i fushave vizive,mosdallimi i

ngjyrave(akromatopsia) ose disa ngjyra i

dallon e disa jo(diskromatopsia) dhe lodhjae shpejt e shikimit.

rregullimet motore.

Paralizat.Mund t zgjasin me

ore,dit,muaj ose vite ;jan t rreme,te tipit

psiqik dhe mund t kapin nj pjes t

trupit(krahun,dorn,gishtin etj.).Shpesh

jan t kufizuara sipas

artikulacioneve,pavarsisht n inervohet ose

jo pjesa e paralizuar nga nj ose disa nerva

t caktuar.N rast se i semuri ka vuajtur

m pare nga nj paraliz organike psh.e

nervit radial etj. ose ka par nj gj t till

tek t tjert ai mund t shtiret sikur shtprekur nga paraliza e muskujve q i takon

nj nervi t caktuar.Paralizat histerike

mund t shfaqen n t gjitha

tipet:monoplegjik,para dhe tetraplegjik

etj.Ato dallohen nga paralizat organike

sepse shoqrohen me anestezi histerike

dhe nuk kan turbullime t reflekseve.

Kontraktura histerike. M shpesh kapin

muskujt e ansive,qafs ose muskujt etrupit dhe ather kemi prkulje t trupit


21/27


prpara.M shpesh takohen spazma

histerike t musculus orbicularis

oculi(muskuli rrethor prreth syve),trizmi

histerik etj.Kontrakturat histerike dallohen

nga ato organike,sepse n rastin e histeriskan intensitet aq t madh sa nuk

zotrohen as me perpjekje t medha dhe

pasohen nga anestezia histerike;reflekset

tendinoze jan normale.

Krizat histerike.Krizat klasike-Fillojn me

ankth dhe me nj ndjenj shtrengimi n fyt

si nga nj lmsh.Pastaj vjen faza

konvulsive epileptoide,q karakterizohet

me levizje kaotike jo t rregullta,prplasjeduarsh etj.q ndiqet nga faza e disa pozave

t vecanta,gjat s cils i semuri bn

lvizje t mdha dhe e bn trupin

hark(arcus hysterikus) duke mbshtetur

kokn dhe thembrat psh.n shtrat dhe duke

prplasur trupin her pas her n shtrat.M

tej i smuri merr poza t ndryshme sikur

friksohet,sikur inatoset,mbetet n ekstaze

etj.N fund mund t qesh ose t

qaj.Kriza zakonisht zgjat nga disa minuta

deri n nj or.Prvec krizave klasike

ndonjher ka kriza histerike q shfaqen

me:rrzim,prplasje,shkulje

floksh,grthitje e shqiptim fjalsh,emrash

t vecant,me lvizje q kan karakter

shprehs dhe pasqyrojn gjendjen e

vshtir q ka jetuar i smuri m

prpara.Her t tjera i smuri mund t

shfaq ato q quhen kriza t voglahisterike gjat t cilave nuk rrzohet,por

merr poza teatrale,patetike,hedh poshtesendet q ka n dor etj.

Krizat histerike ndodhin m shpesh aty ku

ka grumbullim njerzish,me qllim q t

jen demonstrativ dhe t shkaktojn

keqardhje.Sa m shum njerz t

grumbullohen aq m e fort dhe e gjatbeht kriza. Gjat krizave histerike i

semuri nuk e kafshon gjuhn ose mund ta

kafshoj n maj,nuk urinon n

tesha;refleksi pupilar ruhet;pas krizs nuk

kan humbje kujtese.Kto vecori i dallojn

krizat histerike nga ato epileptike.

Hiperkinezat histerike. Mund t shfaqen n

form tremori(dridhje) me amplitud e

frekuenc t ndryshme n t gjith trupinose n pjes t vecanta dhe shpesh

shoqrohen me pseudospazma

muskulare.Tremori shtohet gjat

emocioneve dhe mund t zhduket nmunges t mjekut.

Mjekimi:

Prdoren metoda t shumta e t ndryshme

pr mjekimin e histerise,por n t gjitha

rastet rolin kryesor e zpsikoterapia.Prdoren gjithashtu dhe

procedurat fizioterapeutike,n paralizat

histerike mund t perdoret elektroshoku

femoral etj. Prdoren dhe medikamente si

mbeshtetje pr simptomat me efekte

qetsuese.

Punoi: H. Kashari


22/27


8. Zbulohen mbi 40 shnues marker pr artritin reumatoid!

Artriti reumatoid sht smundje

inflamantore q fillimisht prek nyjet por

duke perfshi m von edhe organe tjera.

N nj bashkpunim ndrkombtar t

kohve t fundit, shkenctart kanzbuluar 42 shnues t rinj gjenetik, pr t

cilt thon se mund t hapin dyer pr

trajtime t reja.Duke punuar s

bashku,hulumtuesit nga Australia,

Kanadaja, Kina, Estonia, Franca, Japonia,

Holanda, Korea e Jugut, Spanj, Suedi,

Britani t Madhe dhe SHBA, prshkruan

punn e tyre si studimin m t madh

ndrkombtar deri m sot pr artrit

reumatoid ( RA ). Ata prdorn t dhna

nga 38 institucione t ndryshme pr t

kryer nj analiz t vetme t kombinuar

duke krkuar m shum se 10 milion

shnues gjenetik n 100 000

individ.Hetuesit than se 29.880 nga kta

individ ishin me RA ndrkoh q

rezultatet e studimit t tyre jan botuar nrevistn Nature.

Steve Eyre , shkenctar n Universitetin e

Manesterit n Britani t Madhe thot:

"Ishte sfiduese dhe emocionuese pr t

qen pjes e studimit gjenetik m t madh

pr AR dhe shum e dobishme.

Sipas qendrave pr kontrollin dhe

parandalimin e smundjeve ( CDC ) n

SHBA vetm n mes t 2001 dhe 2005 -rreth 1.5 milion e t rriturve kishte RA .

Perve se kompromenton cilsin e jets ,

artriti reumatoid lidhet edhe me problemet

kardiovaskulare dhe vdekshmrin,duke

prfshir ketu smundjet ishemike tzemrs dhe goditjen n tru.

Pas analizimit t t gjitha t dhnave t

kombinuara,hulumtuesit nga studimi i

fundit gjetn ndryshime t ADN-s n 42

qarqet e gjenomit q jan t lidhura me

artritin reumatoid. Ata thon se duke

shtuar 61 shenues t tjer t njohur m

par,tani jan identifikuar mbi 100 shnues

me rrezik gjenetik pr RA.


23/27


Profesoresha Jane orthington ,

drejtoresh e qendrs pr gjenetik n

Mbretrin e Bashkuar , thot: " far

sht emocionuese n lidhje me kt

studim sht se prve shenjuesve lidhurme smundjen e artritit,pr her t par ne

kemi gjetur ngjashmri mes artritit dhe

disa llojeve t kancerit q ndikojn n

gjak.Ajo shton se p r disa nga kto

kancere tashm jan miratuar terapi

efektive,kshtu q gjetjet e tyre hapin dyert

pr vlersimin e mundshm t trajtimit tRA.

Prof Alan Silman , drejtor mjeksor ne

Arthritis Research UK thot se tani sht e

nevojshme pr t hetuar kto rajone t

rrezikut n m shum detaje n mnyre q

t na mundsohet t kuptojm se si ata jan

t prfshir n zhvillimin e

smundjes.Prve ksaj thot ai :

"rezultatet e ksaj pune kan identifikuar

ngjashmri me disa gjendje t tjera ,per t

cilat sugjeron se vlersimi i trajtimeveekzistuese do t mund t jet i dobishm

dhe mund t oj n terapi t reja q do t

kishin prmiresuar jetn e nj milion

njerzish,t cilt aktualisht jetojn me artritreumatoid."

Medical Nes koht e fundit ka

raportuar se shkalla e vdekshmris sht

dy her m e lart n grat q kan hyr nperiudhn postmenopauzale.

Punoi: Y. Osmani


24/27


25/27


10. Gripi, ja cfar duhet t ham pr ta mposhtur at...

Pr organizmin ton t luftoj sindromin e

gripit ushqimi sht fondamental. Disa

ushqime jan shum t efektshme ndaj

gripit dhe mund te lehtsojn simptomat e

gripit.

Ja nj diet me ushqime q lehtsojn

simptomat e gripit, e dhn kjo ngadietistja Kathleen M. Zelman:

Lng frutash dhe perimesh. Kurjemi me grip sht m e thjesht

pr ne t pijm nj lng frutash ose

perimesh dhe duke pasur kshtu nj

hidratim adeguat t organizmitton.

Sup pule. E pranoj, gjyshja kishtet drejt, nuk ka asgj m t mir

kur je n krevat dhe me influenc

(grip) sesa nj sup pule e ngroht.

Sipas studimeve t fundit supa e

puls ka efekte anti-inflamatore.

Pr m tepr supa e ngroht e

puls, prmirson kapacitetin eqerpikve t hunds pr t

parandaluar bakteret dhe viruset

pr tu futur n hund.

Hudhra, nuk do t jet njaromatizues i mir pr frymn por

e sigurt q do jet nj faktor i mirkundr gripit duke luajtur rolin si

nj antimikrobial dhe

imunostimulator (stimulon sistmin

imun).

Caj i ngroht, na ndihmon tluftojm gripin. Gjithashtu nse i

shtojm nj lug mjalt dhe lng

limoni na ndihmon t qetsojm

dhimbjen e fytit. Bananet jan t lehta pr tu tretur

dhe jan t dobishme kundr gripit,

duke luftuar disa nga simptomat e

gripit t tilla si: t vjellat dhe

diarren. Bananet s bashku me

orizin dhe mollt jan t dobishme

pr tu shruar nga viruset e

influencs q shkaktojn dhimbje

stomaku.


26/27


Xenxefilli sht ilai ideal kundrsimptomave m t bezdishm t

influencs: dhimbje sotmaku dhe t

vjella. Disa studime sugjerojn se

mund t ndihmoj t luftoniinflamacionin.

Mishi i gjelit te detiti, ka proteinaq japin energjie, e dobishme kjo

pr tu shruar m shpejt.

Punoi: K. Brajniku


27/27


revista keshilla mjekesore nr 8

Documents