การใชแบบภาวะผน าของผบรหารโรงเรยนทสงผลตอความสมพนธระหวางครกบผบรหาร

โดย

นายโกวท กรทว

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑตสาขาวชาการบรหารการศกษาภาควชาการบรหารการศกษา

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากรปการศกษา 2545

ISBN 974-653-215-4ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ข

SCHOOL PRINCIPALS’ LEADERSHIP STYLES AFFECTING THE RELATIONSHIPBETWEEN THE TEACHERS AND THE PRINCIPALS

ByKovit Greethawee

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the DegreeMASTER OF EDUCATION

Department of Educational AdministrationGraduate School

SILPAKORN UNIVERSITY2002

ISBN 974-653-215-4

ค

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร อนมตใหวทยานพนธเรอง “การใชแบบภาวะผน าของผบรหารโรงเรยนทสงผลตอความสมพนธระหวางครกบผบรหาร” เสนอโดย นายโกวท กรทวเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา

…………………………………….. (ผชวยศาสตราจารย ดร. จราวรรณ คงคลาย)

คณบดบณฑตวทยาลย วนท……….เดอน………….พ.ศ……….

ผควบคมวทยานพนธ1. อาจารย ดร. ประเสรฐ อนทรรกษ2. ผชวยศาสตราจารย พสฐ พษณานนท3. ผชวยศาสตราจารย ดร. ปราณ นลกรณ

คณะกรรมการตรวจสอบวทยานพนธ

……………………………………ประธานกรรมการ(รองศาสตราจารย วรพจน มรพนธ) ………/………./………

……………………………………กรรมการ ……………………………………กรรมการ(อาจารย ดร. ประเสรฐ อนทรรกษ) (ผชวยศาสตราจารย ดร. ปราณ นลกรณ) ………/………./……… ………/………./………

……………………………………กรรมการ ……………………………………กรรมการ(ผชวยศาสตราจารย พสฐ พษณานนท) (ดร. พเชฎฐ ศรเมฆ) ………/………./……… ………/………./………

ง

K 42461001 : สาขาวชาการบรหารการศกษาค าส าคญ : แบบภาวะผน า /ความสมพนธระหวางครกบผบรหาร

โกวท กรทว : การใชแบบภาวะผน าของผบรหารโรงเรยนทสงผลตอความสมพนธระหวางครกบผบรหาร (SCHOOL PRINCIPALS’ LEADERSHIP STYLES AFFECTING THERELATIONSHIP BETWEEN THE TEACHERS AND THE PRINCIPALS) อาจารยผควบคมวทยานพนธ : อ. ดร. ประเสรฐ อนทรรกษ, ผศ. พสฐ พษณานนท และ ผศ. ดร. ปราณ นลกรณ.154 หนา. ISBN 974-653-215-4.

การวจยครงนมวตถประสงคเพอ (1) ทราบการใชแบบภาวะผน าของผบรหารโรงเรยนในสงกดส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร (2) ทราบความสมพนธระหวางครกบผบรหารในสงกดส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร (3) ทราบความสมพนธระหวางการใชแบบภาวะผน าของผบรหารโรงเรยนกบความสมพนธระหวางครกบผบรหารในสงกดส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร (4) ทราบการใชแบบภาวะผน าของผบรหารโรงเรยนทสงผลตอความสมพนธระหวางครกบผบรหารในสงกดส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร ตวอยางทใชในการวจยคอโรงเรยนประถมศกษา สงกดส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร จ านวน 152 โรงเรยนโดยใชวธการสมตามตารางของเครซ และมอรแกน (Krejcie and Morgan) ผใหขอมล คอ ครจ านวน 304 คน ผตอบแบบสอบถามตอบกลบ จ านวน 294 คน จากโรงเรยน 147 แหง หรอรอยละ96.7

เครองมอทใชเปนแบบสอบถามเกยวกบแบบภาวะผน าตามแนวความคดของเรดดน (Reddin) และความสมพนธระหวางครกบผบรหารตามแนวคดของเบนทเลยและเรมเพล (Bentleyand Rempel) ขอมลทรวบรวมไดน ามาวเคราะหโดยใชคาความถ (frequencies) คารอยละ (%) คาเฉลย ( X ) คาเบยงเบนมาตรฐาน (S.D) คาสมประสทธสหสมพนธ (rxy) และคาสมการถดถอยพหคณแบบขนตอน (Stepwise Multiple regression)

ผลการวจยพบวา (1) การใชแบบภาวะผน าทผบรหารปฏบตมากทสดเปนแบบนกพฒนาและผเผดจการทมศลป (2) ความสมพนธระหวางครกบผบรหารอยในระดบมาก (3) ความสมพนธระหวางการใชแบบภาวะผน ากบความสมพนธระหวางครกบผบรหารอยในระดบนอย และ (4) การใชแบบภาวะผน าทสงผลตอความสมพนธระหวางครกบผบรหารไดแก ภาวะผน าแบบผยดระเบยบและนกพฒนาอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01

ภาควชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2545ลายมอชอนกศกษา……………………………………………ลายมอชออาจารยผควบคมวทยานพนธ 1………..….……. 2……………….. 3……..…..………

จ

K 42461001: MAJOR: EDUCATIONAL ADMINISTRATIONKEY WORD: LEADERSHIP STYLES/TEACHERS’ AND PRINCIPALS’ RELATIONSHIP

KOVIT GREETHAWEE: SCHOOL PRINCIPALS’ LEADERSHIP STYLESAFFECTING THE RELATIONSHIP BETWEEN THE TEACHERS AND THE PRINCIPALS.THESIS ADVISORS: PRASERT INTARAK, Ed.D., ASST. PROF. PISIT PISNANONT, M.S.,AND ASST. PROF. PRANEE NILAKORN, Ph.D. 154 pp. ISBN 974-653-215-4.

The purposes of this study were (1) to identify the school principals’ leadership styles inthe primary school under the office of the provincial primary education Petchaburi Province (2) toidentify the relationship between the teachers and the principals (3) to identify correlationbetween the leadership styles and the relationship between the teachers and the principals and (4)to identify the leadership styles affecting the relationship between the teachers and the principals.The sample was the 152 schools by Krejcie’s and Morgan’s table. The data were collected from304 teachers. The response was back 294 from 147 schools or about 96.7 percentage.

The instrument for collecting the data was the questionnaire which separated into twoparts. The first part was the questionnaire of the leadership styles based on Reddin’s concept.The second part was the relationship of the teachers and their principals which based on Bentley’sand Rempel’s concepts. The percentage (%), mean ( X ), Standard Deviation (S.D), coefficientcorrelation (rxy) and stepwise multiple regression.

The results were found that (1) the most practice of school principals’ leadership styleswere developer and benevolent (2) the relationship between the teachers and their principals werehigh (3) the correlation between the leadership styles and the relationship between the teachersand their principals were low and (4) the leadership styles that affecting the relationship betweenthe teachers and their principals were bureaucrat and developer at .01 level of significant.

Department of Educational Administration Graduate School, Silpakorn University Academic Year 2002Student’s signature…………………….……………………Thesis Advisors’ signature 1……………....….…. 2….…….…..….…… 3……..…...…………..

ฉ

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธน ส าเรจลงไดดวยดเพราะไดรบความอนเคราะหอยางดยงในการใหค าแนะน าชวยเหลอแกไขปญหาตางๆ จาก รองศาสตราจารย วรพจน มรพนธ อ. ดร. ประเสรฐอนทรรกษ ผชวยศาสตราจารย พสฐ พษณานนท ผชวยศาสตราจารย ดร. ปราณ นลกรณ ดร. พเชฎฐ ศรเมฆ และคณาจารยภาควชาการบรหารการศกษาทกทาน ผวจยขอกราบขอบพระคณดวยความซาบซงไว ณ โอกาสน

ขอขอบพระคณ ผบรหารโรงเรยนประถมศกษา สงกดส านกงานการประถมศกษา จงหวดเพชรบรทกทาน ทไดใหความรวมมออนเคราะหในการตอบแบบสอบถาม อ านวยความสะดวกและใหความชวยเหลอในการรวบรวมขอมล เพอการวจยครงนเปนอยางด

ขอขอบคณเพอนรวมหองบรหาร รนท 19 (ภาคปกต) ทกคนโดยเฉพาะคณสวรรณา จตรสมบรณ คณรงสมา พานประเสรฐ คณไพโรจน กลองประเสรฐ ทใหก าลงใจ ใหค าปรกษาชวยเหลอซงกนและกนดวยดเสมอมา ประโยชนและคณคาใดๆ อนเกดจากวทยานพนธฉบบน ผวจยขอนอมน าบชาแดพระคณบดา มารดา บรพาจารย ผใหแสงสวางแหงปญญา และทส าคญขอขอบคณ คณวรรณภา กรทว (เบยมกดา) ภรรยาคชวตทคอยใหก าลงใจตลอดมา จนกระทงผวจยส าเรจการศกษา

ช

สารบญ

หนาบทคดยอภาษาไทย……………………………………………………………………… งบทคดยอภาษาองกฤษ…………………………………………………………………... จกตตกรรมประกาศ……………………………………………………………………… ฉสารบญตาราง........................................................................…….…………………….. ญสารบญแผนภม..........................................................................….…………….………. ฎบทท 1 บทน า.............................................................………...….……………………… 1

ความเปนมาและความส าคญของปญหา…………..………………………… 2วตถประสงคการวจย...............................................………………………… 8ขอค าถามการวจย..................……................................…………………….. 9สมมตฐานของการวจย...................................................….………………… 9ขอบขายทางทฤษฎของการวจย...................................……………………… 9ขอบเขตของการวจย.........................................................…………………... 11ขอตกลงเบองตน.............................................................……………………. 12ขอจ ากดของการวจย.................................................................……………… 13นยามศพทเฉพาะ........................................................................…………….. 13

2 วรรณกรรมทเกยวของ.......................................................................…………… 15การบรหารงานโรงเรยนประถมศกษา……………………..………………… 15

ผบรหารในบทบาทผน า……………………………………………………... 25คณลกษณะผน าทด………………………………………………………….. 28ภาวะผน า…………………………………………………………………….. 30

ความหมายของภาวะผน า………………………………………………... 30ความส าคญของภาวะผน า………………………………………………. 33

แบบภาวะผน า………………………………………………………….…… 34

ซ

บทท หนาระยะแรกเรมทมหาวทยาลยโอไฮโอ……………………………………….. 34ตารางการบรหารของเบรค และมตน (Blake and Mouton)………………… 36รปแบบการบรหารของไลเครท (Likert)……………………………………. 37ทฤษฎสามมตของเรดดน (Reddin)………………………….……………... 39

ความสมพนธระหวางครกบผบรหาร………………………………………….. 44ความสามารถในดานอาชพ………………………………………………... 44ความสนใจทมตอคร………………………………………………………. 50ความสามารถในการตดตอสอสาร………………………………………… 63ทกษะดานมนษยสมพนธ…………………………………………………. 68

งานวจยทเกยวของ……………………………………………………………. 71สรป…………………………………………………………………………… 76

3 การด าเนนการวจย................................................................................…………... 78ขนตอนการด าเนนการวจย............................……………….........…………… 78ระเบยบวธวจย................................................................................…………... 79

แบบแผนการวจย......................................................................…………... 79ประชากร..............................................................…………....………….. 80ตวอยาง………………………………………………………………………. 80ตวแปรทศกษา........................................................................…………… 81เครองมอทใชในการวจย......…………………………............………….. 82การสรางเครองมอ………………………………………………………. 83การเกบรวบรวมขอมล.............................................................………….. 84การวเคราะหขอมล……………………………………………………… 84สถตทใชในการวจย.............................…………………………………. 85

สรป...........................................................................................……………. 864 การวเคราะหขอมล…………………………………………………………….. 88

สถานภาพสวนตวของผตอบแบบสอบถาม………………………………… 88การใชแบบภาวะผน าของผบรหารโรงเรยน………………………………… 90ความสมพนธระหวางครกบผบรหารโรงเรยน……………………………… 91

ฌ

บทท หนาความสมพนธระหวางแบบภาวะผน ากบความสมพนธระหวางครกบผบรหารโรงเรยน…………………………………………………………….. 92แบบภาวะผน าทสงผลตอความสมพนธระหวางครกบผบรหารโรงเรยน……. 93

5 การอภปรายผลและขอเสนอแนะ……………………………………………….. 100สรปผลการวจย……..………………………………….…………………… 100การอภปรายผล……………………………………………………………… 101ขอเสนอแนะ………………………………………………………………… 106

ขอเสนอแนะทวไป………………………………………………………. 106ขอเสนอแนะส าหรบการวจยครงตอไป………………………………….. 109

บรรณานกรม..........................................................................................………………. 110ภาคผนวก……………………………………………………………………………… 122

ก จดหมายขอความอนเคราะหตอบแบบสอบถามงานวจย………………… 123ข แบบสอบถามส าหรบการวจย……………………………………………. 126ค วธคดคะแนน (แบบภาวะผน า)…………………………………………… 140ง รายชอโรงเรยนทเปนกลมตวอยาง……….……………………………….. 145จ คาวเคราะหความเชอมน…………………………………………………. 152

ประวตผวจย…………………………………………………………………………… 154

ญ

สารบญตารางตารางท หนา

1 ผลการประเมนดานมาตรฐานการเรยนการสอนของโรงเรยนประถมศกษาสงกดส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบรปการศกษา 2541…………. 4

2 ผลการประเมนดานการบรหารโรงเรยนประถมศกษา สงกดส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร ปการศกษา 2541…………………………….. 5

3 การโอน ยาย ลาออกของขาราชการครสงกดส านกงานคณะกรรมการการประถมศกษา จงหวดเพชรบร………………………………………….. 5

4 อตราการตกซ าชนของนกเรยนประถมศกษาทกชนปในจงหวดเพชรบรปการศกษา 2540-2543…………………………………………………… 6

5 วฒการศกษาและอายของผบรหารโรงเรยนประถมศกษา สงกดส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร ปการศกษา 2543…………….. 25

6 เปรยบเทยบองคประกอบระหวางปจจยทใชจงใจและปจจยทใชบ ารงรกษาจตใจ………………………………………………………………………. 52

7 ประชากร ตวอยางและผใหขอมล จ าแนกตามอ าเภอ และขนาดของโรงเรยน… 818 สถานภาพสวนตวของผตอบแบบสอบถาม…………………………………… 889 แบบภาวะผน าของผบรหารโรงเรยน…………………………………………… 9010 ความสมพนธระหวางครกบผบรหารโรงเรยน…………………………………. 9111 คาความสมพนธระหวางแบบภาวะผน ากบความสมพนธระหวางคร

กบผบรหารโรงเรยน……………………………………………………….. 9212 แบบภาวะผน าทสงผลตอความสมพนธระหวางครกบผบรหารโรงเรยน……… 9413 แบบภาวะผน าทสงผลตอความสามารถในดานอาชพของครโรงเรยน………… 9514 แบบภาวะผน าทสงผลตอความสนใจทมตอครของโรงเรยน…………………… 9615 แบบภาวะผน าทสงผลตอทกษะในการตดตอสอสารของครโรงเรยน………….. 9716 แบบภาวะผน าทสงผลตอความสามารถในดานมนษยสมพนธของครโรงเรยน…. 98

ฎ

สารบญแผนภมแผนภมท หนา

1 ขอบขายทางทฤษฎของการวจย…………………………………………………. 112 ขอบเขตของการวจย……………………………………………………………… 123 ตารางการบรหาร………………………………………………………………… 354 ทฤษฎภาวะผน าของรฐโอไฮโอ………………………………………………… 375 หวหนางานซงยดคนเปนหลกมผลผลตสงกวาหวหนางานหลก………………… 386 หวหนางานซงมผลผลตต ามการควบคมอยางเขมงวดกวา

หวหนางานซงมผลผลตสง………………………………………………….. 387 มตทงสามของเรดดน…………………………………………………………… 398 แบบภาวะผน าทางบรหารตามทฤษฎ 3 มต…………………………………….. 409 รปจ าลองความเปนผน าแบบ 3-D……………………………………………… 4210 ความตองการระหวางความตองการดานความส าเรจและอ านาจของ

McClelland กบตวจงใจของ Herzberg และความตองการระดบสงของ Maslow……………………………………………………………….. 55

11 สรปผลการวเคราะหการถดถอยพหคณของการใชแบบภาวะผน าทสงผลตอความสมพนธระหวางครกบผบรหารโรงเรยน…………………………….. 99

บทท 1

บทน า

การพฒนาทรพยากรมนษยในยคทสงคมก าลงเปลยนแปลงมความจ าเปนอยางยงทจะตองด าเนนการอยางจรงจง ในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 8 (พ.ศ. 2540-2544) ไดกลาวถงการพฒนาทรพยากรมนษยโดยตระหนกถงความจ าเปนในการพฒนา “คน” และ “คณภาพของคน” การพฒนาคนตองมการพฒนาอยางเตมศกยภาพทงดานสตปญญา รางกาย และจตใจการศกษานนเปนรากฐานทส าคญทสดประการหนงในการสรางสรรคความเจรญกาวหนาและแกไขปญหาตางๆ ในสงคมได การศกษาเปนกระบวนการทชวยใหคนไดพฒนาตนเองตลอดชวงชวต1

โดยทวไปแลวการประถมศกษาเปนรากฐานส าคญในการสรางความมนคงและกาวหนาของชาตเพราะประชาชนสวนใหญสนสดการศกษาในระบบโรงเรยนในระดบน ถาหากการศกษามคณภาพ กหมายถง ประชากรสวนใหญมคณภาพดวย โรงเรยนประถมศกษาจงเปนหนวยงานทางการศกษาทส าคญทสดซงกระจายอยทกสวนของประเทศ2 เปนหนวยปฏบตการในการน าหลกสตรและนโยบายไปปฏบต มภารกจหลกคอ การจดการเรยนการสอนเพอใหนกเรยนบรรลจดมงหมายทก าหนดไวในหลกสตร นนคอ คณภาพทพงประสงคทางดานผลสมฤทธทางการเรยนทกกลมประสบการณ คณลกษณะทพงประสงค และสขภาพอนามยทดของนกเรยน กระบวนการและการเปนผน า ผบรหารโรงเรยนจงตองมทกษะในการน าคน และจงใจคนใหผรวมงานทกคนรวมมอรวมใจกนปฏบตภารกจทรบผดชอบใหส าเรจลลวงไปดวยดอยเสมอ กระบวนการทผบรหารโรงเรยนสามารถใชอทธพลใหบคคลหรอกลมบคคลปฏบตงานไดส าเรจตามเปาหมายนน เรยกวาภาวะผน า (ladership)3 องคประกอบทจะท าใหเกดสงเหลานไดคอ การใชรปแบบภาวะผน าของผบรหารทท าใหครมคณภาพเพมขน และมความพงพอใจในการปฏบตงานเพมมากขน ทงน ยอม

1ส านกนายกรฐมนตร, ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต, แผนการศกษาแหง

ชาต ฉบบท 8 (พ.ศ. 2540-2544) (กรงเทพฯ: อรรถพลการพมพ, 2539), 1-5.2ส านกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต, ประสทธภาพการบรหารโรงเรยน

ประถมศกษา, พมพครงท 5 (กรงเทพฯ: อรณการพมพ, 2534), 3.3Paul Hersey and Kenneth H. Blanchard, Management of Organizational Behavior:

Utilizing Human Resources, 5th ed. (London: Pre tice-Hall International, 1988), 86.

1n

2

ขนอยกบรปแบบภาวะผน าของผบรหารในการปฏบตงานกบครในโรงเรยนนนเอง ผบรหารทมการใชแบบภาวะผ น าทดในการปฏบตงานยอมสามารถบรหารงานไดอยางมประสทธภาพและ ประสทธผล ดงนน การศกษาการใชรปแบบภาวะผน าของผบรหารโรงเรยนทสงผลตอความสมพนธระหวางครกบผบรหารจงเปนหนทางหนงทจะไดขอมลส าหรบใชเปนแนวทางใน การพฒนา ทงยงสามารถหาทางปรบปรงแกไขขอบกพรองตางๆ จนเกดสภาพทเอออ านวยตอการปฏบตงาน อนสงผลตอการบรรลเปาหมายตามภารกจหลกของโรงเรยนได

ความเปนมาและความส าคญของปญหา

การศกษาระดบประถมศกษาเปนการศกษาขนพนฐานทม งพฒนาผเรยนใหสามารถพฒนาคณภาพชวตใหพรอมทจะท าประโยชนใหกบสงคม ตามบทบาทและหนาทของตนในฐานะพลเมองดตามระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยเปนประมข โดยใหผเรยนมความรและทกษะพนฐานในการด ารงชวตทนตอการเปลยนแปลง มสขภาพสมบรณทงรางกายและจตใจท างานเปนและมชวตอยางสงบสข ส านกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาตเปนหนวยงานหนงทมหนาทในการจดการศกษาระดบประถมศกษา ซงเปนการศกษาภาคบงคบและเปน พนฐานทส าคญในการพฒนาประเทศ เปนสวนราชการทมฐานะเปนกรมในกระทรวงศกษาธการ มโครงสรางและระบบการบรหารการประถมศกษาตามพระราชบญญตการประถมศกษาแหงชาต โดยมหนวยงานทกระดบรบผดชอบรวมกนทงในระดบกรม จงหวด อ าเภอ กลมโรงเรยนและ โรงเรยนแตละระดบมองคประกอบและภาระหนาทแตกตางกนไป โรงเรยนเปนหนวยงานส าคญทสดในการน านโยบายงานและหลกสตรไปปฏบตเพอการศกษาของเดกโดยตรง หนวยงานในระดบอนเปนหนวยงานทคอยสนบสนน ชวยเหลอ ดแล และสงเสรมใหโรงเรยนสามารถปฏบตภารกจไดส าเรจลลวงไปดวยด

การจดการเรยนการสอนเพอใหนกเรยนบรรลจดมงหมายทก าหนดไวในหลกสตรนนจะปฏบตไดผลเพยงใดขนอยกบการบรหารเปนส าคญ ผบรหารโรงเรยนตองรบผดชอบงานทกอยางของโรงเรยน เปนผคอยใหก าลงใจและจงใจผรวมงานใหท างานเตมความสามารถ ความส าเรจของโรงเรยนขนอยกบผบรหาร4 ดงนน การทผบรหารโรงเรยนสามารถปฏบตหนาทไดอยางเหมาะสมตองมความรความเขาใจในขอบขาย และความส าคญของงานบรหารโรงเรยนเปนอยางด

4สมชย วฒปรชา, รายงานผลการฝกอบรมเตรยมอาจารยใหญ ปงบประมาณ 2530

(กรงเทพฯ: ส านกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต, 2530), 2.

3

การทองคการจะประสบความส าเรจไดนนขนอยกบปจจยหลายประการ เชน การวางแผนการจดองคการ การจดคนเขาท างาน การวนจฉยสงการ การควบคม และอกปจจยทส าคญกคอผบรหาร หรอความเปนผน าของผบรหาร และความส าคญของภาวะผน าของผบรหารทจะท าใหองคการประสบความส าเรจได5 ผวจยจงมความสนใจศกษาการใชแบบภาวะผน าของผบรหารโรงเรยนทสงผลตอความสมพนธระหวางครกบผบรหาร เพอจะไดน าผลการศกษาไปปรบปรงพฒนาการบรหารสถานศกษาใหมประสทธภาพยงขนไป

จากการด าเนนงานการจดการศกษาของทงส านกงานคณะกรรมการการประถมศกษาจงหวดเพชรบร แมวาจะมการทมเทก าลงในการจดการศกษาอยางมากมาย แตกยงมปญหาหลายประการจากการด าเนนงานในการจดการศกษา ซงพอสรปประเดนปญหาทส าคญไดดงน

1. จากการประเมนมาตรฐานโรงเรยนของส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบรปการศกษา 2541 ซงส านกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต ไดก าหนดใหโรงเรยนประถมศกษาในสงกดทกโรงเรยนด าเนนการประเมนตนเอง (การประเมนภายใน) ตามมาตรฐานโรงเรยน พ.ศ. 2541 ของส านกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาตใน 3 ดาน คอ มาตรฐานคณภาพนกเรยน มาตรฐานการเรยนการสอน และมาตรฐานการบรหารโรงเรยน ผลการประเมนพบวา ในภาพรวมมาตรฐานทกดานไดระดบคณภาพ 3 (คะแนนเฉลย 2.47) หมายความวา มคณภาพนาพอใจขนสง แตเมอพจารณาจากมาตรฐานรายดาน พบวา ดานมาตรฐานการเรยนการสอนและดานมาตรฐานการบรหารโรงเรยน ยงมโรงเรยนบางสวนทไมผานเกณฑมาตรฐานและมคณภาพอยในระดบนาพอใจขนต า กลาวคอ ในดานมาตรฐานการเรยนการสอนมโรงเรยนทอยในระดบคณภาพ0 จ านวน 15 แหง หรอรอยละ 6.22 และโรงเรยนทอยในระดบคณภาพ 1 จ านวน 37 แหง หรอรอยละ 15.20 สวนดานมาตรฐานการบรหารโรงเรยนมโรงเรยนทอยในระดบคณภาพ 0 จ านวน6 แหง หรอรอยละ 2.36 และมโรงเรยนทอยในระดบคณภาพ 1 จ านวน 21 แหง รอยละ 8.53 ดงนนจะเหนไดวาปญหาดานมาตรฐานนเปนปญหาทส าคญ ดงแสดงรายละเอยดในตารางท 1 และตารางท 26

5D. Osborne and T. Gaebler, Reinventing Government (Massachusetts: William Patrick,

1992), 103-106.6ส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร, รายงานการประเมนมาตรฐานโรงเรยน

ปการศกษา 2541 (เพชรบร: หนวยศกษานเทศก, 2542), 18-30.

4

ตารางท 1 ผลการประเมนดานมาตรฐานการเรยนการสอนของโรงเรยนประถมศกษาสงกดส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร ปการศกษา 2541

มาตร- จ านวน ระดบคณภาพฐานท โรงเรยน 0 1 2 3

โรงเรยน รอยละ โรงเรยน รอยละ โรงเรยน รอยละ โรงเรยน รอยละ1 246 25 10.16 93 37.00 69 29.05 59 23.992 246 5 2.03 18 7.32 79 32.11 144 58.543 246 4 1.63 17 6.91 89 36.16 138 55.284 246 4 1.63 11 4.47 58 22.76 175 71.145 246 9 3.66 43 17.48 75 30.49 119 48.376 246 7 2.85 27 10.98 58 23.57 154 62.607 246 9 3.66 12 4.88 70 28.46 155 63.008 246 57 23.17 64 28.02 53 21.54 72 29.279 246 18 7.32 49 19.92 79 32.11 100 40.65

10 246 15 6.10 40 16.26 79 32.11 112 45.53เฉลย 246 15 6.22 37 15.20 71 28.74 123 49.84

ทมา: ส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร, หนวยศกษานเทศก, รายงานการประเมนมาตรฐานโรงเรยนสงกดส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร ปการศกษา 2541 (เพชรบร:หนวยศกษานเทศก, 2541), 52-54.

5

ตารางท 2 ผลการประเมนดานมาตรฐานการบรหารโรงเรยนของโรงเรยนประถมศกษาสงกดส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร ปการศกษา 2541

มาตร- จ านวน ระดบคณภาพฐานท โรงเรยน 0 1 2 3

โรงเรยน รอยละ โรงเรยน รอยละ โรงเรยน รอยละ โรงเรยน รอยละ1 246 6 2.44 26 10.16 88 27.64 147 59.762 246 6 2.44 22 8.94 88 35.77 130 52.853 246 3 1.22 25 10.16 86 34.96 132 53.664 246 2 0.81 11 4.47 81 32.93 152 61.795 246 12 4.88 22 8.94 86 35.77 124 50.41

เฉลย 246 6 2.38 21 8.53 82 33.42 137 55.69

ทมา: ส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร, หนวยศกษานเทศก, รายงานการประเมนมาตรฐานโรงเรยนสงกดส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร ปการศกษา 2541 (เพชรบร:หนวยศกษานเทศก, 2541), 52-54.

2. การโอน ยาย ลาออกของขาราชการครเปนจ านวนมาก และมแนวโนมเพมขนเรอยๆดงรายละเอยดตารางท 3

ตารางท 3 การโอน ยาย ขาราชการคร สงกดส านกงานคณะกรรมการการประถมศกษาจงหวด-เพชรบร (2542-2544)

ปการศกษา ยาย ลาออก เกษยณกอนก าหนด รวม2542 40 20 82 1422543 57 14 66 1372544 87 10 123 220

ทมา: ส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร, แผนปฏบตการ ประจ าปงบประมาณ2542-2544 (เพชรบร: คณะกรรมการการประถมศกษาจงหวดเพชรบร, 2543), 11-15.

6

3. การตกซ าชนของนกเรยนในจงหวดเพชรบร ยงมจ านวนมาก กลาวคอขอมลการตก

ซ าชนของนกเรยนในปการศกษา 2540 ระดบประถมศกษาปท 1-6 มจ านวน 1,529 คน หรอรอยละ 4.94 ในปการศกษา 2541 ระดบประถมศกษาปท 1-6 มจ านวน 1,397 คน หรอรอยละ 4.637 ดง รายละเอยดในตารางท 4

ตารางท 4 อตราการตกซ าชนของนกเรยนประถมศกษาทกชนปในสงกดส านกงานการประถม-ศกษาจงหวดเพชรบร พ.ศ. 2540-2543

ปการศกษา อตราการตกซ าชนของนกเรยนประถมศกษาคดเปนรอยละ

2540254125422543

4.654.634.944.36

เปาหมาย ไมเกนรอยละ2

ทมา : ส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร, แผนปฏบตการประจ าป 2540-2544 (เพชรบร:ฝายแผนงานและงบประมาณ, 2540-2544), 16-18.

4. ความขดแยงและการขาดความสมพนธในโรงเรยนทเกดขนอยางตอเนอง ไมจบสนของบคลากรในโรงเรยนอยางหลกเลยงไมได ความขดแยงดงกลาวเปนธรรมชาตขององคการทกแหงทตองประสบ ดงท มารก (Marx) ไดกลาวไวในผลงานของสมนทพยวา ความขดแยงเปนธรรมชาตของทกสงคม มสาเหตมาจากอ านาจทไมเปนธรรม และจกน าไปสการตอสเพอเรยกรองความเปนธรรมใหกลบคนมา8 ความขดแยงและการขาดความสมพนธของสงคมมอยเชนนตลอดไป

7ส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร, แผนปฏบตการประจ าปงบประมาณ 2540-

2541 (เพชรบร: ฝายแผนงานและงบประมาณ, 2542-2543), 14-15.8 Marx, อางถงใน สมนทพย หรญโร, “แบบผน าทสงผลตอแรงจงใจและความพอใจใน

การท างานของอาจารยในสถานศกษา สงกดกรมอาชวศกษา” (วทยานพนธปรญญาการศกษา

7

โรงเรยนประถมศกษาจงหวดเพชรบรเปนองคการขนาดใหญ มลกษณะโครงสรางการบรหารงานทมความซบซอนยอมตองประสบกบปญหาความขดแยงเชนกน ท าใหเพมขอจ ากดในการบรหารงานมากขน สาเหตของความขดแยงในโรงเรยน พจารณาแบงออกไดเปนปญหาทส าคญ 3 ประการคอ ความขดแยงทเกดจากโครงสรางสายการบงคบบญชา ความขดแยงทเกดจากการแบงงานกนท าตามลกษณะเฉพาะ และความขดแยงทเกดจากการพจารณาความดความชอบ ปญหาทกลาวมา อาจเปนสาเหตใหบคลากรในโรงเรยน เกดความขดแยง และขาดการมความสมพนธทดตอกน ซงกอใหเกดผลเสยตอการปฏบตงานในภาพรวม ดวยเหตนผบรหารโรงเรยนในฐานะผน าองคการ จงจ าเปนตองมวธการบรหารความขดแยงและความสมพนธทเหมาะสม เพอคลคลายปญหาความขดแยงใหลดนอยลงหรอหมดไป และสรางความสมพนธทด กอใหเกดประโยชนตอการบรหารงานของโรงเรยนโดยเฉพาะยงดานแบบภาวะผน า ซงถอวาเปนหวใจของการบรหารงานโรงเรยนในปจจบน

5. ปญหาดานการบรหารงานภายในโรงเรยนกนบไดวา เปนมลเหตส าคญอกประการหนงทมผลท าใหการด าเนนการจดการศกษาของโรงเรยนในสงกดส านกงานคณะกรรมการประถมศกษาจงหวดเพชรบรไมบรรลเปาหมายทคาดหวง ทงนเพราะในการจดการศกษา การบรหารงานบคคลถอเปนหวใจของการบรหาร ความส าเรจของงานขนอยกบคน บรรดาสงกอสรางอาคารสถานท วสดครภณฑและการการเงน แมจะมบรบรณสกเพยงใดจะไมมความหมายเลย ถาคนทใชสง เหลานน ไมมความสามารถเพยงพอทจะใชหรอขาดขวญขาดก าลงใจ ทจะรวมมอกนปฏบตงานใหบรรลเปาหมายดวยกน ในสวนของโรงเรยนนนอาจกลาวไดวา “คร” เปนทรพยากรทส าคญทสดในบรรดาทรพยากรทางการบรหารทงหมด เพราะครเปนทรพยากรบคคล (Man) ซงเปนทรพยากรทางการบรหารชนดเดยวทมชวตจตใจและความรสกนกคด ซงแสดงออกมาในรปของพฤตกรรมการปฏบตงาน ทมความสมพนธกบประสทธภาพของงาน

ในสภาพปจจบน บทบาทและสถานภาพของครก าลงถกบนทอนดวยปจจยตางๆ อนเนองจากการพฒนาทางเศรษฐกจและสงคมของประเทศในระยะทผานมา ความเจรญกาวหนาทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ซงท าใหคนไทยมคานยมและวถการด าเนนชวตทแตกตางกบสงคมในสมยกอน อนมผลกระทบโดยตรงตอสถานภาพของคร ไดแก (1) การยอมรบนบถอ (2) คานยม ยกยองวตถ (3) ระบบการบรหารงาน (4) คณภาพของปจจยน าเขาสการผลตคร (5) ปจจยจงใจในการท างาน และ (6) วสยทศนของคนไทย เปนตน

มหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒประสานมตร, 2533), 48.

8

ดงนน การใชแบบภาวะผน ากบความสมพนธระหวางครกบผบรหาร ในบางครง ผบรหารคดวาตนไดท าถกตองแลว แตในสายตาของผอยใตบงคบบญชา อาจมแนวความคดวา ผบรหารควรจะใชแบบภาวะผน าและวธการแกไขความสมพนธระหวางครกบผบรหาร เพอสรางขวญและก าลงใจใหครไดดกวา ในอกรปแบบหนง ดงนน จากปญหาและความส าคญของปญหาตางๆ ดงทกลาวมา ผวจยจงสนใจศกษาการใชแบบภาวะผน ากบความสมพนธระหวางครกบ ผบรหาร ตามความคดเหนของครและผบรหารโรงเรยนประถมศกษาสงกดส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร เพอสนองนโยบายทางการศกษา ในดานพฒนาระบบบรหารและการจดการ โดยปรบปรงประสทธภาพการบรหารงานบคคล อกทงยงเปนประโยชนตอผบรหารโรงเรยนในการใชแบบภาวะผน า เพอสรางความสมพนธระหวางครกบผบรหารโรงเรยนไดอยางเหมาะสม และในแตละสถานการณ เปนการสรางขวญและก าลงใจทดในการท างาน ท าใหเกดประสทธภาพและ ประสทธผลตอการศกษาของประเทศในทสด

ปญหาการวจยจากปญหาตางๆ ทโรงเรยนประถมศกษาสงกดส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร

ไดประสบ ไดแก คณภาพการเรยนการสอนตามเกณฑมาตรฐาน ผลสมฤทธทางการเรยนของ นกเรยนตกต า อตราการตกซ าชน การลาออกและการโยกยายของขาราชการครในพนท ความขดแยงภายในโรงเรยน กระบวนการบรหารและการจดการ และความสมพนธระหวางครกบผบรหารกอใหเกดขวญและก าลงใจในการท างาน จะเหนไดวาคนเปนก าลงส าคญ และเปนทรพยากรทจะผลกดนใหการปฏบตภารกจตางๆ ภายในโรงเรยนใหขบเคลอนไปไดดวยด แตหากคนซงเปนก าลงส าคญของโรงเรยนขาดขวญก าลงใจ ขาดความสมพนธทดระหวางครกบผบรหาร หรอครกบครแลว กจะมผลกระทบตอการเรยนการสอน ตอคณภาพของนกเรยน ฯลฯ และในทสดบคลากรครเหลาน กจะหมดก าลงใจ และหมดศรทธา ดงนน การสรางเสรมความสมพนธทดระหวางครกบผบรหารจงเปนประเดนส าคญ และตองรบปรบแก เพอกอใหเกดคณภาพการศกษาทดตอไปในอนาคต

วตถประสงคการวจยเพอใหสอดคลองกบปญหาการวจยขางตน ผวจยไดก าหนดวตถประสงคการวจยไว

4 ประการคอ1. เพอทราบการใชแบบภาวะผน าของผบรหารโรงเรยน2. เพอทราบความสมพนธระหวางครกบผบรหารโรงเรยน3. เพอทราบความสมพนธระหวางการใชแบบภาวะผน าของผบรหารโรงเรยนกบความ

9

สมพนธระหวางครกบผบรหารโรงเรยน4. เพอทราบการใชแบบภาวะผน าของผบรหารโรงเรยนทสงผลตอความสมพนธระหวาง

ครกบผบรหารโรงเรยน

ขอค าถามการวจยเพอใหไดค าตอบตามวตถประสงค ผวจยจงไดตงค าถามเพอการวจยไวดงนคอ1. แบบภาวะผน าของผบรหารโรงเรยนเปนแบบใด2. ความสมพนธระหวางครกบผบรหารโรงเรยนอยในระดบใด3. แบบภาวะผน าของผบรหารโรงเรยนมความสมพนธกบความสมพนธระหวางครกบ

ผบรหารโรงเรยนหรอไม4. แบบภาวะผน าของผบรหารโรงเรยนสงผลตอความสมพนธระหวางครกบผบรหาร

โรงเรยนหรอไม

สมมตฐานของการวจยเพอเปนแนวทางในการศกษาวจย และเปนพนฐานในการวเคราะหเชงสถต ผวจยจงไดตง

สมมตฐานในการวจยไวดงน1 . การใชแบบภาวะผ น าของผ บรหารโรงเรยนไมมความสมพนธกบความสมพนธ

ระหวางครกบผบรหารโรงเรยน2. การใชแบบภาวะผน าของผบรหารโรงเรยนไมสงผลตอความสมพนธระหวางครกบ

ผบรหารโรงเรยน

ขอบขายทางทฤษฎของการวจยโรงเรยนประถมศกษาเปนองคการทส าคญองคการหนงในระบบสงคมทมหนาทในการ

จดการศกษาใหแกเยาวชน มลกษณะเปนองคการระบบเปดทมการเคลอนไหวเปลยนแปลงอยางตอเนอง ดงนนการด าเนนงานตางๆ สามารถจดในแบบเชงระบบ ซงประกอบดวยปจจยน าเขา (input)กระบวนการ (process) และผลผลต (output) ทมปฏสมพนธโตตอบกบสภาพแวดลอมทงภายในและภายนอกโรงเรยน ปจจยน าเขาในระบบการศกษาคอทรพยากรทางการศกษาอนไดแก บคลากรวสดอปกรณ งบประมาณ นโยบายการศกษา และอนๆ ซงจะมการด าเนนงานอยางเปนกระบวนการกลาวคอ กระบวนการบรหารจดการ กระบวนการนเทศ กระบวนการเรยนการสอน โดยกระบวนการตางๆ เหลานตองด าเนนการใหครอบคลมขอบขายภาระงานของโรงเรยนประถมศกษาทกดาน

10

เพอใหไดมาซงผลผลตทมคณภาพตามนโยบายและจดมงหมายของหลกสตร9 ดงแสดงในแผนภมท 1

ส าหรบในการวจยครงนศกษาเฉพาะการใชแบบภาวะผน าของผบรหารโรงเรยนทสงผลตอความสมพนธระหวางครกบผบรหาร โดยศกษาถงการใชแบบภาวะผน าของผบรหารโรงเรยนตามทฤษฎภาวะผน าของเรดดน (Reddin) ซงไดเสนอแบบภาวะผน าทางการบรหารงานไว 8 แบบคอ (1) ผหนงาน (deserter) (2) นกบญ (missionary) (3) ผเผดจการ (autocrat) (4) ผประนประนอม(compromiser) (5) ผยดระเบยบ (bureaucrat) (6) นกพฒนา (developer) (7) ผเผดจการทมศลป(benevolent) และ (8) นกบรหาร (executive)

ส าหรบความสมพนธระหวางครกบผบรหารโรงเรยน ผวจยไดน าองคประกอบหนงในองคประกอบเรองขวญในการปฏบตงานของครตามแนวคดของเบนทเลย และเรมเพล (Bentley andRempel)10 แหงมหาวทยาลยเปอรดร สหรฐอเมรกา เจาของเครองมอในการวดขวญของการท างานของครทเรยกวา The Purdue Teacher Opinionnaire ซงประกอบดวยองคประกอบตางๆ ทเกยวของกบขวญ 10 องคประกอบ ไดแก (1) ความสมพนธระหวางครกบผบรหาร (2) ความพอใจในหนาทการงาน (3) ความสมพนธระหวางเพอนคร (4) เงนเดอน (5) ปรมาณการสอน (6) หลกสตร(7) สถานภาพของคร (8) ชมชนกบการสนบสนนการศกษา (9) อาคารสถานทและการบรการ และ(10) ภาวะกดดนของสงคม ซงเขยนเปนแผนภมได ดงแผนภมท 1

9Daniel Katz and Robert L. Kahn, The Social Psychology of Organization, 2nd ed. (New

York: John Wiley & Son, 1978), 20.10Ralph R. Beltley and Avemo M. Rempel, Manual for the Purdue Teacher

Opinionnaire (West Lafayette: Indiana University Book Store, 1971), 4.

11

สภาพแวดลอม (Context)

ปจจยน าเขา (Input) กระบวนการ (Process) ผลผลต (Output)

นโยบายทางการศกษา

กระบวนการบรหาร(รปแบบภาวะผน า)

ประสทธผลของโรงเรยน- ผลสมฤทธทางการเรยน- คณลกษณะทพงประสงค

บคลากร กระบวนการเรยนการสอน - มาตรฐานการปฏบตงาน- ความพงพอใจในการ

งบประมาณ กระบวนการนเทศ ปฏบตงาน

วสดอปกรณ

ขอมลยอนกลบ

แผนภมท 1 ขอบขายทางทฤษฎของการวจยทมา : Daniel Katz and Robert L. Kahn, The Social Psychology of Organization, 2nd ed. (NewYork: John Wiley & Son, 1978), 20. : ส านกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต, คมอการปฏบตงานส าหรบผบรหารโรงเรยนประถมศกษา (กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว, 2536), 4.

ขอบเขตของการวจยผวจยน า ตวแปรเกยวกบแบบภาวะผน าของผบรหารโรงเรยนตามแนวคดของเรดดน

(Reddin) ซงเสนอแบบภาวะผน าทางการบรหารงานไว 8 แบบ คอ (1) ผหนงาน (deserter) (2) นกบญ (missionary) (3) ผเผดจการ (autocrat) (4) ผประนประนอม (compromiser) (5) ผยดระเบยบ (bureaucrat) (6) นกพฒนา (developer) (7) ผเผดจการทมศลป (benevolent) และ (8) นกบรหาร (executive) และตวแปรทเกยวกบขวญในการปฏบตงานตามแนวความคดของ

12

เบนทเลยและเรมเปล (Bentley and Rempel) คอ ความสมพนธระหวางครกบผบรหารไดแก (1) ความสามารถในดานอาชพ (2) ความสนใจทมตอคร (3) ความสามารถในการตดตอสอสาร และ(4) ทกษะในดานมนษยสมพนธ มาศกษาความสมพนธและการสงผลตอกน ดงแผนภมท 2

แบบภาวะผน าของผบรหารในการบรหารโรงเรยน (Xtot)

ความสมพนธระหวางครกบผบรหาร(Ytot)

แบบผหนงาน (X1)แบบนกบญ (X2)แบบผเผดจการ (X3)แบบผประนประนอม (X4)แบบผยดระเบยบ (X5)แบบนกพฒนา (X6)แบบผเผดจการทมศลป (X7)แบบนกบรหาร (X8)

ความสามารถในดานอาชพ (Y1)ความสนใจทมตอคร (Y2)ความสามารถในการตดตอสอสาร (Y3)ทกษะในดานมนษยสมพนธ (Y4)

แผนภมท 2 ขอบเขตของการวจยทมา: William J. Reddin, Managerial Effectiveness (New York: McGraw-Hill Book, Co., 1970),41-43. : Ralph R. Bentley and Avemo M. Rempel, Manual for the Prudue Teacher Opinionnaire(West Lafayette: Indiana University Book Store, 1970), 4.

ขอตกลงเบองตนเพอใหการศกษาวจยครงนเปนทเขาใจตรงกน ผวจยไดก าหนดขอตกลงเบองตนไวดงนขนาดของโรงเรยน โดยใชเกณฑการแบงขนาดโรงเรยนของกรมวชาการทใชในการ

ด าเนนงานการประเมนการใชหลกสตรของสถานศกษาปการศกษา 253711

1. โรงเรยนขนาดใหญมจ านวนนกเรยนตงแต 301 คนขนไป มจ านวน 31 แหง 2. โรงเรยนขนาดกลางมจ านวนตงแต 121-300 คน มจ านวน 91 แหง

11กรมวชาการ, รายงานการประเมนการใชหลกสตรของสถานศกษา ปการศกษา 2537

(กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว, 2537), 6.

13

3. โรงเรยนขนาดเลกมจ านวนนกเรยนไมเกน 120 คน มจ านวน 125 แหง

ขอจ ากดของการวจยการวจยครงนเปนการศกษาการใชแบบภาวะผน าของผบรหารโรงเรยนทสงผลตอความ

สมพนธระหวางครกบผบรหารโรงเรยน แมวาผวจยจะไดพจารณาหรอเตรยมการในเรองตางๆอยางรอบคอบแลวกตาม แตกยงปรากฏความไมสมบรณอนเนองมากจากขอจ ากดทไมสามารถแกไขใหหมดสนไปได กลาวคอ การควบคมตวแปรตางๆ ทมไดศกษาในดานบคลากร และสงแวดลอม ไดแก ความพอใจในหนาทการงาน ความสมพนธระหวางเพอนคร เงนเดอน ปรมาณการสอน หลกสตร สถานภาพของคร ชมชนกบการสนบสนนการศกษา อาคารสถานทและการบรการ และภาวะกดดนของสงคม ซงมอทธพลตอการศกษาได นอกจากน การวดความสมพนธระหวางครกบผบรหารเปนเรองนามธรรมเกยวกบภาวะจตใจโดยใชแบบสอบถามความคดเหนของคร ใหแสดงความรสกหรอความคดเหนของตนแทนการเฝาสงเกตหรอเฝาดสภาพความเปนจรงตางๆ ของผวจย ดงนนการวดผลและประเมนตางๆ ในการวจยครงนตองอาศยแบบสอบถามทสงไปยงหนวยตวอยางประการเดยว ซงในขอความจรงนนอาจจะจ ากดเฉพาะผตอบแบบสอบถามเทานน ซงอาจจะขาดความสมบรณไปบางในสวนทผวจยไมไดไปสงเกตหรอเฝาดดวยตนเอง

นยามศพทเฉพาะ

เพอใหเกดความเขาใจตรงกน ผวจยจงไดก าหนดนยามศพททเปนค าหลกๆ ไวดงตอไปนแบบภาวะผน า หมายถงพฤตกรรมทผบรหารโรงเรยนแสดงตอครในโรงเรยนเพอให

การด าเนนงานตางๆ บรรลวตถประสงคทตองการ ซงแบงเปน 8 แบบ คอ (1) ผหนงาน (deserter)(2) นกบญ (missionary) (3) ผเผดจการ (autocrat) (4) ผประนประนอม (compromiser) (5) ผยดระเบยบ (bureaucrat) (6) นกพฒนา (developer) (7) ผเผดจการทมศลป (benevolent) และ (8) นกบรหาร (executive)

ความสมพนธระหวางครกบผบรหาร หมายถง สถานะหรอพฤตกรรมของผปฏบตงานทแสดงออกในความรสกทมตอผบรหาร ซงมอย 4 ประการคอ (1) ความสามารถในดานอาชพ(2) ความสนใจทมตอคร (3) ความสามารถในการตดตอสอสาร และ (4) ทกษะในดานมนษย-สมพนธ

โรงเรยน หมายถง สถานศกษา สงกดส านกงาน สปช. ทเปดสอนในระดบกอนประถม-ศกษา และหรอประถมศกษา และหรอมธยมศกษาตอนตน

14

ผบรหารโรงเรยน หมายถง ผด ารงต าแหนง ครใหญ หรออาจารยใหญ หรอผอ านวยการโรงเรยน

คร หมายถง ขาราชการครทท าการสอนในโรงเรยน

15

15

บทท 2

วรรณกรรมทเกยวของ

ในการวจยครงน ผวจยไดศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของกบเรองทวจย คอ “แบบภาวะผน าของผบรหารโรงเรยนทสงผลตอความสมพนธระหวางครกบผบรหาร” ซงประกอบไปดวย การบรหารงานโรงเรยน ภาวะผน า ความสมพนธระหวางครกบผบรหาร และงานวจยทเกยวของ มรายละเอยดดงตอไปน

การบรหารงานโรงเรยนประถมศกษาการศกษาระดบประถมศกษาเปนการศกษาขนพนฐาน ทมงพฒนาผเรยนใหสามารถ

พฒนาคณภาพชวตใหพรอมทจะท าประโยชนใหกบสงคม ตามบทบาทและหนาทของตนในฐานะพลเมองดตามระบอบประชาธปไตยทมพระมหากษตรยเปนประมข โดยใหผเรยนมความรและทกษะพนฐานในการด ารงชวต ทนตอการเปลยนแปลง มสขภาพสมบรณทงรางกายและจตใจท างานเปนและครองชวตอยางสงบสข12

ผบรหารโรงเรยนเปนผมบทบาทสงสดในการจดการศกษาในระดบโรงเรยน ดงนนผบรหารโรงเรยนตองเปนผมความรความเขาใจในเรองการบรหารการศกษา มวสยทศนทกวางไกลเพอก าหนดเปาหมาย ก าหนดยทธศาสตรในการจดการศกษาไดอยางเปนรปธรรมและมความเปนไปได และทส าคญทสดผบรหารโรงเรยนจะตองรและเขาใจถงภารกจ ตลอดจนขอบขายของงานทรบผดชอบอยางชดเจน งานของผบรหารโรงเรยนนนมมากมายทงงานในหนาท งานตามนโยบายและงานฝากจากสวนราชการอนๆ13 ไดมผใหขอบขายของงานบรหารโรงเรยนไวมากมายแตกตางกน ดงน แรมเซเยอรและคณะ (Ramseyer and others) ไดสรปขอบขายของงานบรหารไวเปน 8ประเภทคอ (1) พฒนาการสอนและหลกการ (2) งานธรการ การเงน และบรการตางๆ ของโรงเรยน(3) เปนผน าของชมชนทตงอย (4) งานบคคล (5) งานอาคารสถานท (6) จดการรถรบสงนกเรยน

12กระทรวงศกษาธการ, กรมวชาการ, หลกสตรประถมศกษา พทธศกราช 2521 (ฉบบ

ปรบปรง พ.ศ. 2533) (กรงเทพฯ: โรงพมพการศาสนา, 2532), 1.13ส านกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต, ส านกพฒนาระบบบรหาร, คมอ

ปฏบตงานของผบรหารโรงเรยน (กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว, 2540), 7.

16

(7) จดระบบบรหารโรงเรยนใหถกตอง และ (8) ปกครองดแลนกเรยน14 ตอมาฟสต (Fisk) ไดก าหนดหนาทความรบผดชอบในการบรหารการศกษา 4 อยาง คอ (1) ความสมพนธกบชมชน(2) การปรบปรงสงเสรมโอกาสทางการศกษา (3) การสรรหาและการพฒนาบคลากร (4) การจดการและดแลเรองการเงน อาคารสถานทและอปกรณ15 จารวส (Javis) ไดใหขอบขายของงานบรหารการศกษาวาม 8 ประการ ดงน (1) การพฒนาหลกสตรและการสอน (2) การบรหารกจการนกเรยน(3) การบรหารดานความสมพนธกบชมชน (4) การบรหารงานบคลากร (5) การบรหารพเศษตางๆ(6) การจดโครงสรางหนวยงาน (7) การดแลอาคารสถานทและบรเวณ และ (8) การบรหารธรการและการเงน16 แฮรส (Harris) กลาวถงบทบาทของโรงเรยนโดยการวเคราะหความสมพนธกบการเรยนการสอนและกลาววา โรงเรยนควรมหนาทดงนคอ ดานนเทศการศกษา ดานการสอน ดานการบรการนกเรยน ดานธรการ และดานบรหารทวไป17 สวนมลเลอร (Miller) ไดแบงหนาทการบรหารการศกษาออกเปน 10 ประการคอ (1) งานเกยวกบนกเรยน (2) โปรแกรมการสอน(3) การปฏบตงานตามโปรแกรมการสอน (4) การบรหารบคลากรทท าหนาทสอน (5) การบรหารงานบคคลทไมใชผสอน (6) งานดานอาคารเรยน (7) อปกรณการศกษา (8) บรการเสรมวชาการ(9) งานดานการเงน และ (10) งานเกยวกบการประเมนผล และกลาววา ผบรหารโรงเรยนมหนาทบรหารโรงเรยนและแสดงบทบาทของผน าในโรงเรยน ดงนน ภารกจของผบรหารโรงเรยนตองสอดคลองกบภารกจของโรงเรยน18 แคมเบลลและคนอนๆ (Campbell and others) ไดเสนอแนะวาภารกจของผบรหารโรงเรยนม 6 ดานคอ

14John A. Ramseyer and others, Factors Affecting Educational Administration (Ohio:

Ohio State University, 1955), 18-56.15Robert S. Fish, “The Task of Educational Administration,” in Administrative Behavior

in Education (New York: Harper and Row, 1957), 221.16Oscar T. Javis, Organizing Supervision and Administering the Elementary School (New

York: Parker Publishing Company, 1969), 8-10.17Ben M. Harris, Supervisory Behavior in Education (Englewood Cliffs, New Jersey:

Prentice-Hall, Inc., 1963), 7-10.18Miller Van, The Public Administration of American Schools (New York: Macmillan

Publishing Company, 1965), 175-180.

17

1. ความสมพนธระหวางโรงเรยนกบชมชน งานดานนผบรหารควรจะตองศกษาเกยวกบลกษณะของชมชน ความตองการของชมชน การใหขอมลโรงเรยนแกชมชน บทบาทของโรงเรยนในชมชน และบทบาทขององคการตางๆ ในชมชน

2. งานวชาการ ในกจกรรมทเกยวกบการวางแผน การด าเนนการและการประเมนผลโปรแกรมการศกษา บทบาทของผบรหารในดานนเกยวกบ การวางจดหมายเฉพาะของสถานศกษาการวางโครงการของการเรยนการสอน หลกสตรและการเปลยนแปลงหลกสตรของชาต การจดและเลอกใชเลอกเรยนและอปกรณการสอน และการประเมนผลการสอน

3. งานกจกรรมนกเรยน หวหนาสถานศกษาจะตองจดการเกยวกบนกเรยนในเรองตอไปน การบรหารกจการนกเรยน และการจดรปองคการของนกเรยน ระเบยบและทะเบยนตางๆ การจดบรหารใหแกนกเรยน และการควบคมความประพฤตและระเบยบวนยของนกเรยน

4. การบรหารงานบคคล งานดานนเปนสงส าคญยงส าหรบผบรหารในสถานศกษา ความส าเรจหรอความลมเหลวของสถานศกษาสวนใหญขนกบการบรหารงานบคคลไมนอยเลย ผบรหารควรจะพจารณางานบรหารงานบคคลในเรองนโยบายของการบรหารงานบคคล การคดเลอกบคคลเขาท างาน การนเทศงาน และการประเมนผลประสทธภาพของการสอน

5. อาคารสถานทและวสดอปกรณ การจดโปรแกรมการเรยนการสอน และการบรการนกเรยน จ าเปนตองใชสถานทและวสดอปกรณ งานดานนมความหมายรวมถงอาคารสถานทการพฒนาและบ ารงรกษาอาคารสถานท และวสดอปกรณเพอชวยในการเรยนการสอน

6. การเงนและงานธรการ งานดานนเปนสวนส าคญยง ในการสงเสรมการเรยนการสอนสงทผบรหารควรจะใหความสนใจ ไดแก การท างบประมาณ การใชจายตามแบบแผนทางราชการงานสารบรรณ งานประชาสมพนธ และงานพสดครภณฑ19 ตอมา คมโบร (Kinbrough) กลาววาหนาทหรอภารกจของผบรหารโรงเรยนม 8 ดาน ไดแก (1) การเรยนการสอนและการพฒนาหลกสตร (2) การบรการนกเรยน (3) ความสมพนธระหวางโรงเรยนกบชมชน (4) การบรหารงานบคคล (5) การบรหารอาคารสถานท (6) การบรการชมชน (7) การจดองคการโครงสราง (8) การบรหารงานและการบรหารงบประมาณ20 ในการจดการศกษาระดบประถมศกษามจดมงหมายสงสดของการจดการศกษาในโรงเรยนคอคณภาพนกเรยน และการทนกเรยนจะมคณภาพตามทคาดหวง

19Road F. Campbell and others, Introduction to Educational Administration, 5th ed.

(Boston: Allyn and Bacon, Inc., 1978), 116-149.20Ralph B. Kimbrough, Education Administration, 3rd ed. (New York: Macmillan

Publishing Company, 1998), 44.

18

ไดนน ครจะตองจดการเรยนการสอนอยางมประสทธภาพ และโรงเรยนกจะตองมระบบการบรหารทสนบสนน หรอสงเสรมการเรยนการสอนของครดวย นนคอ การบรหารโรงเรยนจะตองใหความส าคญตองานวชาการเปนอนดบแรก และถอวางานอนๆ เปนงานสนบสนนเทานน งานบรหาร โรงเรยนทสงเสรมสนบสนนการเรยนการสอน ไดแก การใชกระบวนการพฒนางานการนเทศ การศกษา การประชาสมพนธโรงเรยน การพฒนาบคลากร การพฒนาอาคารสถานทและการบรการนกเรยน ดงมรายละเอยดตอไปน

1. การใชกระบวนการพฒนางาน ควรด าเนนการโดยวเคราะห จดทจะพฒนา จากการรวบรวมขอมลสารสนเทศทเกยวของใหครอบคลมและมากเพยงพอ เพอน าไปสการก าหนดนโยบาย วางแผนใหสอดคลองกบสภาพปจจบนและความตองการในการพฒนา โดยน าแนวทางและวธการใหมๆ มาใชในการด าเนนงาน ในขณะเดยวกนจะมการนเทศ ตดตาม ปรบปรงการด าเนนงาน เพอรวบรวมขอมลเกยวกบอปสรรค ปญหาในการด าเนนงาน และน าไปปรบปรงการด าเนนงาน หรอปรบปรงจะทจะพฒนาใหม

2. การนเทศการศกษา เปนกจกรรมทกระท าเพอใหเกดการพฒนาของครและเดก โดยพจารณาจากสภาพแวดลอมและความเหมาะสม เปาหมายในการนเทศการศกษาเปนการใชความพยายามในการปรบปรงคณภาพของการศกษาใหดขน และทนตอการเปลยนแปลงใหมๆ ในดานวชาการ การทผบรหารจะใชวธการหรอเทคนคในการนเทศอยางใดนนยอมขนอยกบสถานการณสงแวดลอม ผรบการนเทศ และขดความสามารถของผท าการนเทศเปนส าคญ

3. การกระจายอ านาจ เปนปจจยส าคญทท าใหการด าเนนงานในองคการประสบความส าเรจ โดยเฉพาะอยางยงโรงเรยนประถมศกษาซงกระจายอยทกพนททวประเทศ และมผเกยวของมากมายทงบคลากรในโรงเรยนและนอกโรงเรยน ดงนน จงมความจ าเปนตองมการกระจายความรบผดชอบใหบคคลตางๆ ทเกยวของมสวนรวมมากขน เพอใหสามารถรวมกนจดการศกษาไดอยางมประสทธภาพ และสงผลตอคณภาพนกเรยนในทสด

4. ความรวมมอเปนองคประกอบส าคญทท าใหการพฒนาคณภาพการศกษาบรรลเปาหมายทก าหนดไวได การประสานความรวมมอกบบคลากรทกฝายในโรงเรยน และชมชนนบวาเปนภารกจส าคญทผบรหารโรงเรยนจะตองถอปฏบต เพราะเปนการปรบบทบาทของโรงเรยนใหเปนไปในเชงรกและสรางสรรค เพอใหโรงเรยนมความคลองตวและสามารถตดสนใจด าเนนการในขอบเขตภารกจทรบผดชอบ โดยใหประชาชน ชมชน องคการตางๆ มสวนรวมในเรองตางๆ อยางเหมาะสม โดยเฉพาะในเรองทส าคญๆ เชนการก าหนดความตองการ ความจ าเปนในการพฒนาคณภาพนกเรยน และการจดการเรยนการสอน

19

5. การประชาสมพนธโรงเรยน เปนงานทจะกอใหเกดความเขาใจอนดตอกนระหวางโรงเรยนกบชมชนและหนวยงานอนๆ ซงจะสงผลใหเกดความรวมมออนดตอกน และรวมมอกนพฒนาโรงเรยนใหเจรญกาวหนาตอไป ดงนน ผบรหารโรงเรยนและผทเกยวของทกฝายจงตองเลอกวธการประชาสมพนธ และจดการประชาสมพนธในโรงเรยนใหมประสทธภาพ กอใหเกดความ เขาใจอนดระหวางกนและกน

6. การพฒนาบคลากร การจดการเรยนการสอนจะประสบความส าเรจไดมากนอยเพยงใดนน ครนบวาเปนผมบทบาทส าคญ แตการทครจะปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพนน จะตองไดรบการพฒนาทงในดานความมงมนในการท างาน ความร ความสามารถในการจดการเรยนการสอนความกาวหนาในวชาชพคร ไดรบการบรการสงอ านวยความสะดวกตางๆ จากโรงเรยนอยางเหมาะสม ตลอดจนมระบบการประเมนทใหความเปนธรรมดวย

7. การพฒนาอาคารสถานท การพฒนาอาคารสถานทในโรงเรยนนนเปนการปรบปรงสภาพแวดลอมและบรเวณโรงเรยนใหสะอาด รมรน สวยงาม การบ ารงรกษาอาคารสถานทใหมนคง แขงแรง สามารถใชประโยชนไดสงสดทงตอการเรยนการสอน และการใหบรการแกชมชนโรงเรยนทดควรเปนโรงเรยนทนาด นาอย และนาเรยน

8. การบรการนกเรยน ถงแมการบรการนกเรยนจะไมใชงานหลกของโรงเรยนเหมอนงานการเรยนการสอน แตเปนงานส าคญไมนอย เพราะจะเปนงานทเสรมใหนกเรยนสามารถเรยนไดอยางเตมท และมความสขเมออยโรงเรยน จงเปนภาระหนาทของโรงเรยนทจะตองใหบรการอยางเพยงพอ และเหมาะสมตามสภาพของนกเรยนและโรงเรยนนนๆ การบรการนกเรยนเปนกจกรรมหนงทโรงเรยนตองจดขนเพอสนบสนน และสงเสรมมาโรงเรยนของนกเรยน ใหเกดการพฒนาทกดาน กจกรรมส าคญทโรงเรยนควรจดใหบรการแกนกเรยน ไดแก การบรการสขภาพอนามยและโภชนาการ การบรการแนะแนว และการบรการชวยเหลอนกเรยนทขาดแคลน

ส าหรบในสวนของการบรหารงานโรงเรยนประถมศกษา สงกดส านกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต ไดก าหนดกรอบภารกจของโรงเรยนประถมศกษาออกเปน 6 งาน ดงนงานวชาการ งานบคลากร งานกจการนกเรยน งานธรการและการเงน งานอาคารสถานท และงานความสมพนธระหวางโรงเรยนกบชมชน งานทง 6 งานนมเปาหมายหลกรวมกน คอใหนกเรยนมความรความสามารถ และคณลกษณะทพงประสงคตามจดหมายของหลกสตร โดยมงานวชาการเปนหลก สวนงานอนเปนงานสนบสนนสงเสรมงานวชาการใหสมบรณยงขน21 ดงนน จงเปนหนา

21ส านกงานคณะกรรมการประถมศกษาแหงชาต, ประสทธภาพการบรหารโรงเรยนประถม

ศกษา (กรงเทพฯ: สามเจรญพานช, 2529), 27.

20

ททส าคญของผบรหารในการทจะใชเทคนควธการตางๆ เชน การบรหารงานโดยยดผลทจะเกดขนตอนกเรยนเปนหลกส าคญ การบรหารโดยใหบคลากรมสวนรวมและการใชทกษะในการบรหารเพอการบรหารโรงเรยนจะไดทงประสทธผลและประสทธภาพสมกบเจตนารมณของส านกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต การบรหารโรงเรยนประถมศกษา นอกจากนพระราช-บญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ไดก าหนดภารกจอยางชดเจนถงความมงหมายและหลกการจดการศกษาทตองมงเนนคณภาพและมาตรฐาน โดยก าหนดรายละเอยดไวในหมวด 6 มาตรฐานและการประกนคณภาพการศกษา ใหหนวยงานตนสงกดและสถานศกษาจดใหมการประกนคณภาพภายในสถานศกษา โดยใหเปนสวนหนงของกระบวนการบรหารทตองด าเนนการอยางตอเนอง

มาตรฐานโรงเรยน สงกดส านกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต พทธศกราช 25411. มาตรฐานดานผลผลต อนไดแก มาตรฐานคณภาพนกเรยนระดบกอนประถมศกษา

ประถมศกษา และมธยมศกษาตอนตน จ านวน 9 มาตรฐาน 20 ตวบงชมาตรฐานท 1 นกเรยนมความรพนฐานตามระดบการศกษา

ตวบงช ความรพนฐานตามหลกสตรแตละระดบการศกษามาตรฐานท 2 นกเรยนมความสามารถในการใชภาษาและมความสามารถทาง

คณตศาสตรตวบงชท 1 ความสามารถในการใชภาษาเพอการสอสารตวบงชท 2 ความสามารถทางคณตศาสตร

มาตรฐานท 3 นกเรยนมความสามารถในการคดและแกปญหาตวบงช ความสามารถในการคดและแกปญหา

มาตรฐานท 4 นกเรยนมความสามารถในการแสวงหาความรและมนสยใฝรใฝเรยนตวบงชท 1 ความสามารถในการแสวงหาความรตวบงชท 2 นสยใฝรใฝเรยน

มาตรฐานท 5 นกเรยนมความสามารถในการปฏบตงานในชวตประจ าวน/งานอาชพและสามารถใชเทคโนโลยในการด ารงชวต

ตวบงชท 1 ความสามารถในการปฏบตงานในชวตประจ าวน/งานอาชพตวบงชท 2 ความสามารถในการใชเทคโนโลยในการด ารงชวต

มาตรฐานท 6 นกเรยนสามารถอยรวมกบผอนไดตามวถประชาธปไตยตวบงชท 1 การเคารพสทธสวนบคคล สวนรวมและกฎระเบยบของสงคม

21

ตวบงชท 2 ความรวมมอรวมใจประสานประโยชนเพอสวนรวมตวบงชท 3 การใชเหตผลในการแกปญหารวมกน

มาตรฐานท 7 นกเรยนมสขภาพสมรรถภาพทางกายตามเกณฑตวบงชท 1 การมน าหนก สวนสงและสมรรถภาพทางกายตามเกณฑมาตรฐาน

เดกไทยตวบงชท 2 การมสขนสยในการรกษาสขภาพอนามยและความปลอดภยตวบงชท 3 การมสขภาพจตด

มาตรฐานท 8 นกเรยนมคณธรรม จรยธรรมทจ าเปนในการด ารงชวตอยางมความสขตวบงชท 1 ความปรารถนาใหผอนมความสข รจกแบงปน ชวยเหลอและตอบ

แทนคณตวบงชท 2 ความซอตรงตอหนาทและความถกตองตวบงชท 3 การใชสงของและทรพยสนอยางประหยดและคมคาตวบงชท 4 การปฏบตหนาททรบผดชอบดวยความมงมน รอบคอบและถกตอง

มาตรฐานท 9 นกเรยนเหนคณคาอนรกษสงแวดลอมศลปวฒนธรรมและภมใจในความเปนไทย

ตวบงชท 1 การเหนคณคาอนรกษสงแวดลอมและศลปวฒนธรรมตวบงชท 2 ความภมใจในความเปนไทย

2. มาตรฐานดานกระบวนการ2.1 มาตรฐานการเรยนการสอน จ านวน 10 มาตรฐาน 10 ตวบงช

มาตรฐานท 1 / ตวบงช วางแผนการเรยนการสอนทสอดคลองกบหลกสตร ความตองการของนกเรยนและของทองถน

มาตรฐานท 2 / ตวบงช จดการเรยนการสอนใหนกเรยนไดฝกคด ปฏบตจรงประเมนและปรบปรงตนเอง

มาตรฐานท 3 / ตวบงช จดการเรยนการสอนใหนกเรยนแสวงหาความรดวยตนเองมาตรฐานท 4 / ตวบงช จดการเรยนการสอนใหนกเรยนเรยนรและท างานรวมกน

โดยเนนกระบวนการกลมมาตรฐานท 5 / ตวบงช จดการเรยนการสอนเชอมโยงกบสภาพชมชน ธรรมชาต

และสงแวดลอม

22

มาตรฐานท 6 / ตวบงช จดการเรยนการสอนโดยปลกฝงคณธรรม จรยธรรมและคณลกษณะทด

มาตรฐานท 7 / ตวบงช จดสงแวดลอมและบรรยากาศการเรยนการสอนสงเสรมให นกเรยนเรยนรอยางมความสขและประสบความส าเรจ

มาตรฐานท 8 / ตวบงช จดการเรยนการสอนใหนกเรยนไดพฒนาความร ความสามารถและความถนดไดตามศกยภาพ โดยเสรมจดเดนและแกไขจดดอยนกเรยนเปนรายบคคล

มาตรฐานท 9 / ตวบงช จดการเรยนการสอนโดยใชสออยางหลากหลายทสงเสรมการเรยนรของนกเรยน

มาตรฐานท 10 / ตวบงช ประเมนนกเรยนครบทกดานอยางตอเนองดวยเครองมอและวธการทเหมาะสม

2.2 มาตรฐานการบรหารโรงเรยน จ านวน 5 มาตรฐาน 14 ตวบงชมาตรฐานท 1 โรงเรยนใชแผนเปนเครองมอในการบรหารงานอยางม

ประสทธภาพตวบงชท 1 จดระบบขอมลสารสนเทศไดครบถวน ถกตอง ตรงกบความ

ตองการและทนตอการใชงานตวบงชท 2 แผนของโรงเรยนเกดจากการมสวนรวมของชมชนสอดคลองกบ

สภาพโรงเรยนมเปาหมายนกเรยนและมงเนนคณภาพนกเรยนตวบงชท 3 จดระบบงานชดเจน คลองตวในการปฏบตงาน มอบหมายงาน

ตรงกบความร ความสามารถ สงเสรมบคลากรใหมปฏสมพนธทดตอกนตวบงชท 4 ควบคม ก ากบ ตดตามและนเทศใหการด าเนนงานบรรลตามแผน

มาตรฐานท 2 โรงเรยนสนบสนนใหบคลากรเกดความมงมนในการพฒนาตวบงชท 1 สงเสรมพฒนาบคลากรใหสามารถพฒนาตนเองและพฒนางาน

อยางตอเนองตวบงชท 2 จดสวสดการ สงอ านวยความสะดวกและประโยชนตอบแทน

มาตรฐานท 3 โรงเรยนจดกจกรรมหลากหลายเพอสนบสนนการเรยนการสอนตวบงชท 1 จดกจกรรมทางวชาการ บรการแนะแนว บรการสขภาพอนามย

โภชนาการ และกจกรรมชวยเหลอนกเรยนอยางทวถงและเหมาะสมตวบงชท 2 จดกจกรรมสงเสรมการเรยนรดานศลปวฒนธรรมและอนรกษ

สงแวดลอมตวบงชท 3 จดแหลงความร สอและเทคโนโลยทเออตอการเรยนการสอน

23

ตวบงชท 4 จดสภาพแวดลอมภายในโรงเรยนใหมบรรยากาศทสงเสรมการเรยนร

มาตรฐานท 4 โรงเรยนประสานความรวมมอจากทกฝายเพอพฒนาโรงเรยนตวบงชท 1 ด าเนนการเพอประสานความรวมมอกบกรรมการโรงเรยน ชมชน

และหนวยงานอนในการพฒนาโรงเรยนตวบงชท 2 จดกจกรรมประชาสมพนธการด าเนนงานของโรงเรยนไดรวดเรว

ทนเหตการณและตอเนองมาตรฐานท 5 โรงเรยนประเมนผลการปฏบตงานอยางเปนระบบ

ตวบงชท 1 ประเมนผลการปฏบตงานอยางตอเนองโดยใชวธการทหลากหลายและทกฝายมสวนรวม

ตวบงชท 2 น าผลการประเมนไปใชนเทศและการพฒนางานอยเสมอ

3. มาตรฐานดานปจจย การพฒนาคณภาพนกเรยนนน ตองอาศยองคประกอบอนๆ รวมดวย เชน สภาพพนฐานความรเดมของนกเรยน การสนบสนนของผปกครองและชมชน สภาพแวดลอมของโรงเรยน บคลากรภายในโรงเรยน รวมถงปจจยอนๆ เชน วสด ครภณฑ อาคารเรยน อาคารประกอบ ฯลฯ ส านกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาตจงก าหนดองคประกอบดานปจจยของโรงเรยน เปน 5 รายการ คอ

องคประกอบท 1 นกเรยนตวบงช 1. ความรพนฐาน เจตคตตอคร โรงเรยนและการเรยน 2. สภาพครอบครว

องคประกอบท 2 ครตวบงช 1. ขอมลพนฐาน 2. คณลกษณะของคร

องคประกอบท 3 ผบรหารตวบงช (1) ขอมลพนฐาน (2) คณลกษณะของผบรหารโรงเรยน

องคประกอบท 4 สภาพโรงเรยน ตวบงช (1) ขอมลพนฐาน (2) อาคารสถานท (3) สงอ านวยความสะดวกและสาธารณปโภค (4) เอกสารประกอบการสอน (5) สอ และอปกรณการเรยนการสอน (6) แหลงการเรยนรภายในโรงเรยน

องคประกอบท 5 สภาพของชมชน

24

ตวบงช (1) สภาพของชมชน (2) แหลงการเรยนรภายในชมชน (3) การไดรบการสนบสนนจากชมชน และหนวยงานอน

ประโยชนของการก าหนดเกณฑมาตรฐานโรงเรยน การก าหนดมาตรฐานโรงเรยน นบวามความจ าเปนและส าคญอยางยงกอใหเกดประโยชนดงน 1. ท าใหสถานศกษามแนวทางการพฒนาทชดเจนวา ในการทจะท าใหผเรยนเปนไปตามมาตรฐานทก าหนด กระบวนการบรหาร กระบวนการเรยนการสอน จะตองจดการอยางไรโรงเรยนจะตองมการควบคมคณภาพอยางไร การท างานใหเปนมาตรฐาน จะตองด าเนนการอยางไร 2. ท าใหกรมเจาสงกดมแนวทางในการจดปจจยความพรอมดานตาง ๆ ใหสถานศกษาพงมพงไดตามมาตรฐานทก าหนด

3. เปนการก าหนดความส าเรจขนต าทควรจะท าได4. เปนการปองกนการเลอนไหลกลบไปยงมาตรฐานเกาทต ากวา5. ท าใหสะดวก ในการทจะก ากบ ตรวจสอบ และประเมน

สรป มาตรฐานนบวาเปนหวใจส าคญของระบบประกนคณภาพ ซงเปนจดเนนประการหนงแหงบทบญญตในพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 นบวาเปนการแสดงความพรอมของส านกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต ในการเขาสยคปฏรปการเรยนรดวยความมนใจและภาคภมใจของบคลากรของส านกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาตทกระดบ

25

ตารางท 5 วฒการศกษา และอายของผบรหารโรงเรยนประถมศกษา สงกดส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร ปการศกษา 2543

วฒการศกษา จ านวน รอยละอนปรญญาปรญญาตรปรญญาโท

922216

3.6489.886.48

รวม 247 100.0อาย

ต ากวา 40 ปลงไป40-50 ป

มากกวา 50 ปขนไป

2915761

11.7563.5624.69

รวม 247 100.0

ทมา: ส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร, แผนปฏบตการ ประจ าปงบประมาณ 2543(เพชรบร: คณะกรรมการการประถมศกษาจงหวดเพชรบร, 2543), 11-15.

ผบรหารในบทบาทผน าการบรหารการศกษาในปจจบน ผบรหารมกท าหนาทผบรหารมากเกนไป แตท าหนาท

ผน านอยเกนไป เมอบรหารมากขนแตน านอยไปจงท าใหสถานศกษาเปนระบบราชการมากยงขนในสถานการณปจจบนภาวะผน ามความคลมเครอและเสยง ดงนนผน าทดควรจะทราบวาควรจะน าเมอใด และควรจะตามเมอใด22 การบรหารงานในปจจบนมความสลบซบซอนเพราะมภารกจหลายๆ อยางทจะตองปฏบต ผบรหารจ าเปนจะตองแสดงความเปนผน าในบทบาทตางๆ คเนเซวช

22เสรมศกด วศาลาภรณ, “ภาวะผน า,” ใน เอกสารการสอนชดวชา ทฤษฎและแนวปฏบตใน

การบรหารการศกษา สาขาวชาการบรหารการศกษา มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช (นนทบร:โรงพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2540), 31.

26

(Knezevich) ไดเสนอบทบาทส าคญในการบรหารงาน ซงหมายรวมถงการบรหารสถานศกษาไว17 บทบาท แตละบทบาทไดระบความสามารถทจ าเปนไวดวยดงน23

1. บทบาทเปนผก าหนดทศทางการปฏบตงาน (direction setter) ผบรหารจะตองชวยใหหนวยงานบรรลเปาหมายได ดงนนจงจ าเปนตองมความสามารถในการชแจง ท าความเขาใจเขยนวตถประสงคของหนวยงาน

2. บทบาทเปนผกระตนความเปนผน า (leader-catalyst) บทบาทนจ าเปนจะตองมความสามารถในการจงใจ กระตน และมอทธพลตอพฤตกรรมของมนษยในองคการ มทกษะในกระบวนการกลม

3. บทบาทเปนนกวางแผน (planner) จะตองมความสามารถในการคาดคะเนเหตการณในอนาคต เตรยมบคลากรใหพรอมในการรบมอกบสงใหม ๆ ทจะเกดขน มความรความเขาใจในการวางแผน

4. บทบาทเปนผตดสนใจ (decision maker) บทบาทนจะตองมความรความเขาใจเกยวกบทฤษฎตางๆ ของการตดสนใจ มความสามารถในการตดสนใจ

5. บทบาทเปนผจดองคการ (organizer) ผบรหารจ าเปนตองออกแบบขยายงาน และก าหนดโครงสรางขององคการขนใหม ผบรหารจ าเปนจะตองเขาใจพฤตกรรมขององคการ

6. บทบาทเปนผเปลยนแปลง (change manager) ผน าจะตองน าการเปลยนแปลงมาสสถาบนเพอเพมพนคณภาพของสถาบน

7. บทบาทเปนผประสานงาน (coordinator) ผบรหารจะตองมความเขาใจรปแบบการปฏสมพนธของมนษย เขาใจเครอขายของการสอสาร วธนเทศ เขาใจระบบการรายงานทด จงจะสามารถประสานกจกรรมตาง ๆ ไดอยางมประสทธภาพ

8. บทบาทเปนผสอสาร (communicator) ผบรหารจะตองมความสามารถในการสอสารทงการพดและการเขยน รจกใชสอตาง ๆ เพอการสอสาร

9. บทบาทเปนผแกความขดแยง (conflict manager) ผบรหารจะตองเขาใจสาเหตของความขดแยง จะตองมความสามารถในการตอรอง ไกลเกลย จดการกบความขดแยงและแกปญหาความขดแยง

10. บทบาทเปนผแกปญหา (problems manager) ผบรหารจะตองมความสามารถในการวนจฉยปญหา แกปญหา

23Stephen J. Knezevich, Administration of Public Education, 4th ed. (New York : Harper

and Row, 1984), 16-18.

27

11. บทบาทเปนผจดระบบ (systems manager) ผบรหารจะตองมความสามารถในการวเคราะหระบบและกระบวนการทเกยวของ จะตองเขาใจในการน าทฤษฎทางการบรหารไปใชประโยชน

12. บทบาทเปนผบรหารการเรยนการสอน (instructional manager) ผบรหารจะตองมความเขาใจในระบบการเรยนร การเจรญและการพฒนาการของมนษย เขาใจทฤษฎการสรางและพฒนาหลกสตร

13. บทบาทเปนผบรหารบคคล (personnel manager) ผบรหารจะตองมความสามารถในเทคนคของการเปนผน า การเจรจาตอรอง การประเมนผลงานและการปฏบตงานของบคคล

14. บทบาทเปนผบรหารทรพยากร (resource manager) ผบรหารจะตองมความสามารถในการเงนและงบประมาณ สามารถในการบรหารวสด ครภณฑ การกอสราง การบ ารงรกษา

15. บทบาทเปนผประเมน (appraiser) ผบรหารจะตองมความสามารถในการประเมนความตองการ การประเมนระบบ วธการทางสถต และกระบวนการทางวทยาศาสตร

16. บทบาทเปนนกประชาสมพนธ (public relator) ผบรหารจะตองมทกษะในการสอความหมาย รจกวธสรางภาพพจนทด รจกและเขาใจการเผยแพรขาวสารดวยสอและวธการตางๆ

17. บทบาทเปนประธานในพธการ (ceremonial head) ผบรหารจ าเปนจะตองใชความสามารถในบทบาทตาง ๆ ทกลาวมาเพอแสดงบทบาทน

นอกจากน กอรตน (Gorton) ไดสรปบทบาททส าคญของผบรหารสถานศกษาไว 6ประการคอ (1) บทบาทในฐานะเปนผบรหาร (2) บทบาทในฐานะเปนผน าในดานการสอนหรอดานวชา (3) บทบาทในฐานะเปนผรกษาระเบยบวนย (4) บทบาทในฐานะเปนผสงเสรมมนษยสมพนธ (5) บทบาทในฐานะเปนผประเมนผล (6) บทบาทในฐานะเปนผแกปญหาความขดแยง24

เซอรจโอวานนและคารเวอร (Sergiovanni and Carver) ไดเสนอแนะวา ผบรหารสถานศกษาควรจะตองแสดงความเปนผน าใน 3 ประการตอไปน25

1. พฤตกรรมของผบรหาร ผบรหารสถานศกษาจ าเปนจะตองแสดงความเปนผน าโดยการมพฤตกรรมทเหมาะสมกบเกยรตและศกดศรของต าแหนง จะตองประสานกจกรรมตางๆ ของกลม พฤตกรรมของผบรหารมอทธพลตอโครงสราง กระบวนการ และวธการท างาน และมอทธพล

24Richard D. Gorton, School Administration and Supervision (Dubuque: Wm. C. Brown,

1983), 71.25Thomas J. Sergiovarnni and Fred D. Carver, The School Executive: A Theory of

Administration, 2nd ed. (New York: Harper and Row, 1980), 268-280.

28

ตอขวญของครอาจารย พฤตกรรมของนกเรยน เนอหาสาระของหลกสตร หวหนาสถานศกษาจะตองแสดงพฤตกรรมของผบรหารใน 2 ลกษณะคอ (1) พฤตกรรมมงงาน คอมงในการปฏบตภารกจของกลมใหส าเรจ (2) พฤตกรรมมงคน คอสนใจในบคคลทเกยวของ เชนใหความสนใจในเรองเกยวกบความมงมน ความปลอดภย การยอมรบนบถอ ศกดศรคณคาในความเปนคน

2. พฒนาคนอน การพฒนาคนจะตองพฒนาทงทผเรยน และผสอน จะตองพฒนาศกยภาพของผน ารนใหมใหเกดขน หากบคคลในสถานศกษาไดรบการพฒนาทงความสามารถและจตใจจนถงระดบทพงปรารถนาแลว เชอไดวา สถานศกษายอมสามารถบรรลเปาหมายได

3. หนาทของผน ากลม หนาทสถานศกษาจะตองแสดงบทบาทผน าของกลมใน 2ประการคอ (1) บทบาทในการปฏบตภารกจของกลม คอผบรหารจะตองแสดงบทบาทในการท างานใหส าเรจ (2) บทบาทในการสรางกลม เปนบทบาททท าใหกลมคงอยตอไปไดและมความเจรญ ผบรหารจะตองสนใจพฤตกรรมของคน และสรางความกลมเกลยวสมานฉนทภายในกลมปลกจตส านกใหสมาชกสนใจทจะท างานแบบใหมทดกวา

เสรมศกด วศาลาภรณ ไดสรปบทบาททส าคญของผบรหารสถานศกษาไว 3 ประการคอ(1) บทบาทในฐานะผบรหาร (2) บทบาทในฐานะผน าทางวชาการ และ (3) บทบาทในฐานะเปนหวหนาของกลม26

คณลกษณะของผน าทดการเปนผน าทดและมประสทธภาพนนยงเปนเรองยากแตกนาจะใหเปนแนวทางไววา

ผน าทดนนจะตองสามารถก ากบหรอสงอทธพลใหคนทมเทความสามารถ และท างานไดส าเรจตามวตถประสงคได โดยทเขาพอใจในสงทเขากระท าอย คณลกษณะของการเปนผน าทดนน

สแตท (Stadt) ไดสรปวา คณลกษณะของผน าทด มดงน (1) ค านงถงมาตรฐานการท างาน(2) เปนทพงของคนอนหรอพงพาอาศยได (3) มความกลา กลาทจะคด กลาทจะเสยง (4) มความรบผดชอบ (5) มความสามารถทจะแสดงงานใหผอนชวยปฏบต (6) มวนยในตนเอง (7) มมโนภาพ(8) มมนษยสมพนธด (9) มความสามารถในการสอความคด (10) แขงแรงและมสขภาพด (11) ม

26เสรมศกด วศาลาภรณ, “ภาวะผน า,” ใน เอกสารการสอนชดวชา ทฤษฎและแนวปฏบตใน

การบรหารการศกษา สาขาวชาการบรหารการศกษา มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช (นนทบร:โรงพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2540), 31.

29

สตปญญา (12) มความสามารถในการจดรปงาน (13) มความสามารถในการตดสนใจอยางมเหตผล27

ผลการวจยของสตอกดลล (Stogdill) ไดก าหนดลกษณะของผน าทดไววา 6 ดานคอ(1) ลกษณะทางกาย (physical characteristics) ผน าเปนผทแขงแรง มรางกายเปนสงา (2) ภมหลงทางสงคม (social background) ผน าเปนผทมการศกษาและสถานะทางสงคมด (3) สตปญญา ความรความสามารถ (intelligence) ผน าเปนผทมสตปญญาสง มการตดสนใจด และมทกษะในการสอความหมายและการพด (4) บคลกภาพ (personality) ผน าเปนผทมความตนตวอยเสมอ ควบคมอารมณได มความคดรเรมและสรางสรรค มจรยธรรม มความเชอมนในตนเอง (5) ลกษณะทเกยวของกบงาน (task-related characteristics) ผน าเปนผมความปรารถนาจะท าดทสด ปรารถนาทจะรบผดชอบ ไมยอทอตออปสรรค มงทงาน (6) ลกษณะทางสงคม (social characteristics) ผน าเปนผทปรารถนาจะรวมมอกบคนอน มเกยรต และเปนทยอมรบของสมาชกและคนอนๆ เขาสงคมไดเกงมความเฉลยวฉลาดในทางสงคม28

สมใจ เขยวสด ไดพบวาคณลกษณะและคณสมบตของผน าม 4 ประการคอ (1) ปฏบตตอผใตบงคบบญชาดวยความเปนมตรอยางสม าเสมอ โดยยดหลกพรหมวหารธรรม (2) สรางความรกความศรทธา แกผใตบงคบบญชา โดยปฏบตตนเปนแบบอยางทด (3) ไมอาฆาตพยาบาท หรอกลนแกลงผใตบงคบบญชา (4) เปนทพงแกผใตบงคบบญชา เมอมขอผดพลาดอนเนองมาจากสาเหตสดวสยใดๆกพรอมทจะใหอภยและชวยชแนะแนวทางแกไขไมทอดทง29

คณลกษณะของผน าทดมมากมายหลายประการ แตกตางกนไปแลวแตวาจะมองใหผน ามคณลกษณะดเดนในดานไหน คณลกษณะของผน าจงแตกตางกนไปตามสภาพแวดลอมและสถานการณตางๆ ผน าทดของสงคมหนงจะน าไปใชกบลกษณะของสงคมอกแบบหนงยอมเปนไปไดยากผน าทดจะตองรจกปรบตวใหเขากบทกสถานการณ หนาทส าคญกคอจะตองใหผรวมงานเกดความรสกสบายใจในการท างาน และผลงานของสถาบนจะส าเรจลลวงไปไดดวยด ฉะนนสภาพแวดลอม

27Ronald W. Stadt and others, Managing Career Education Programs (Englewood Cliffs,

New Jersey: Prentice-Hall Inc., 1973), 49-53.28Ralph M. Stogdill, Handbook of Leadership: A Survey of Theory and Research (New

York: The Free press, 1974), 17-23.29สมใจ เขยนสด, คณธรรมและจรยธรรมส าหรบผบรหารสถานศกษา ตามความคดเหน

ของผบรหารสถานศกษา ผผลต ผบรหารการศกษา และผบงคบบญชา ผบรหารสถานศกษาในเขตกรงเทพมหานคร (กรงเทพฯ: วทยาลยครธนบร สหวทยาลยรตนโกสนทร, 2534), 108.

30

และสถานการณจงมสวนในการก าหนดคณสมบตของผน า จากแนวคดของนกการศกษาหลายทานพอจะสรปคณลกษณะของผน าทดไววา ตองประกอบดวย (1) สตปญญา ไหวพรบ ปฏภาณ (2) การศกษาเรยน ความร ความสามารถ (3) บคลกภาพลกษณะนสยสวนตว (4) สขภาพอนามย รางกายสมบรณ (5) ความรบผดชอบในหนาท (6) มสวนรวมในกจกรรมและสงคม (7) มศลปะในการบรหารงาน

จากแนวคดของนกวชาการทกลาวมาสามารถสรปไดวา คณลกษณะทผบรหารควรมไดแก การมสขภาพด มความสขม มความรเรม มการสงคมด มบคลกทเหมาะสม มความร มมโนธรรมมความอดทน มมนษยสมพนธ มความยตธรรม ไมเหนแกตว มความเดดขาด มความรอบคอบ ไมประมาท มความซอสตย และมความสงบเสงยม มศลธรรมและคณธรรม อยางไรกตาม การเปนผน านนกไมไดยากและงายเกนไป ทงนขนอยกบผน าแตละคนจะยดหลกอะไรเปนเกณฑในการประพฤตปฏบต การจะเปนผน าทดนน ตองอาศยหลกตางๆ ผสมผสานกนอยางเหมาะสม เพอใหการด าเนนงานส าเรจลลวงลงดวยด

ภาวะผน า (Leadership)

ภาวะผน าหรอการเปนผน าเปนปจจยทส าคญยงตอการบรหารงาน กลาวคอ นอกจากผน าจะเปนบคคลส าคญในการสรางบรรยากาศในองคการใหเอออ านวยตอการปฏบตงานแลว งานจะด าเนนไปดวยด บรรลตามวตถประสงค ยงขนอยกบศลปะในการบรหารงานของผน า

ความหมายของภาวะผน ามนกวชาการศกษาหลายทานไดใหความหมายภาวะผน าไวดงนเบนนส (Bennis) ใหความหมายวา ภาวะผน าคอกระบวนการชกน าผใตบงคบบญชาให

ปฏบตตามความตองการ30

ไลเครท (Likert) กลาววาภาวะผน าเปนกระบวนการซงผน าจะตองเขาไปเกยวของกบความคาดหวง คานยมและความสามารถในการตดตอพบปะเจรจาของบคคลทจะตองเขาไปเกยว

30Warren G. Bennis, “Leadership Theory and Administrative Behavior,” The Problem of

Authority Administrative Science Quartery 33 (December 1959) : 261.

31

ของดวย ดงนนเพอทจะกอใหเกดประสทธภาพในการท างานผน าจะตองแสดงออกซงพฤตกรรมทจะท าใหผใตบงคบบญชาเหนวาสนบสนนในความสามารถของพวกเขา31

โรนลด เอฟ แคมปเบล และคณะ (Ronold F. Campbell and others) ไดสรปผลจากการวจยของหลายสาขาวชาเกยวกบภาวะผน า รวมขอสรป 14 ประการดงน (1) ภาวะผน าเปนเครองก าหนดการเปลยนแปลงพฤตกรรมของบคคล ซงไดแกการเปลยนแปลงเปาหมายการรบร ความเขาใจ การประจกษแจง คานยม แรงจงใจ และสมพนธภาพของบคคล (2) ผน าเปนผกระตนใหเกดกจกรรมตางๆ ขององคการขน ดงนน ภาวะผน าจงเปนปฏสมพนธทกอใหเกดการเปลยนแปลงระดบบคคลและสวนรวม (3) คณภาพของความสมพนธกบบคคลในกลม จะตองเปนไปในดานการรเรมสรางสรรค การตดตอสอสาร ความเหนอกเหนใจ และการสรางขวญก าลงใจตอกน (4) ความเปนผน าไมค านงถงสถานภาพหรอต าแหนง (5) บคคลทกระดบชนในทกองคการ มสมรรถภาพในการเปนผน า และสามารถแสดงพฤตกรรมผน าไดตามสถานการณ (6) ความคดของผน า ยอมมอทธพลตอพฤตกรรมผน า และพฤตกรรมผน าไมมความสมพนธกบระดบในการแสดงออกของบคคล (7) ความเปนผน าขนอยกบสถานการณ บคคลทเปนผน าในคนกลมหนงอาจไมเปนผน าคนอกกลมหนงกได (8) บคคลทแสดงพฤตกรรมผน าในหลายสถานการณและคนอนยอมรบ ยอมจะกลายเปนผน าไปในทสด (9) การเปลยนแปลงขององคการหรอสถาบนขนอยกบผลรวมของการเปลยนแปลงของสมาชกแตละคน ความเปนผน ามความจ าเปนในขบวนการตางๆ เชน การจดองคการ การจดโปรแกรม และการสรางความสมพนธในองคการ (10) ผน าจะตองเรยงล าดบเหตการณส าคญกอนหลงไดถกตอง และมความส าคญกวาการวนจฉยสงการในงานประจ าขององคการ(11) การแตงตงบคคลเขาสต าแหนงการเปนผน า ยอมแสดงวาผทไดรบการแตงตงจะมอ านาจตามมาดวย (12) ความเปนผน าจะเปนตวเรงปฏกรยาของกลม และมอทธพลตอกลม (13) ผน ามใชผตดสนหลกเกณฑของกลม แตกลมจะก าหนดหลกเกณฑเอง (14) ประสทธผลของการเปนผน านนวดไดโดยผลผลตขององคการ หรอการบรรลวตถประสงคขององคการ การเปนอนหนงอนเดยวกนของกลม32

31Rensis Likert, The Human Organization (New York: McGraw-Hill, 1967), 273.32Ronold F. Campbell, J.E. Corbally, and J.A. Ramsawyer, Introduction to Educational

Administration (Boston: Allyn and Bacon, Inc., 1967), 176-178.

32

ออรดเวย ทด (Ordway Tead) อธบายวา ภาวะผน าเปนการกระท าทมอทธพล จงใจใหผอนรวมในการปฏบตงาน เพอบรรลเปาหมาย หรอเปนศลปะแหงการกระท าของบคคล เพอใหไดรบสงทตองการ และท าใหผอนชนชอบ33

สตอกดล (Ralph M. Stogdill) กลาววา ภาวะผน าเปนกระบวนการใชอทธพลตอกลมในองคการเพอใหบรรลเปาหมายทตงไว34

อารจรส (Chris Argyris) ใหความเหนวาภาวะผน าปนการน าเทคนคทางจตวทยามาประยกตใชอยางมประสทธภาพ35

ศรยา สขพานช เหนวาผบรหาร หมายถง บคคลทไดรบมอบหมายใหท าหนาทเปนตวแทนของกลม วางโครงการ ก าหนดกฎเกณฑและระเบยบขอบงคบตางๆ สวนผน าคอผมพลงอ านาจ มอทธพล และความสามารถในการจงใจคนใหปฏบตตามความเหนและความตองการของตนได36

ชวนชม ชนะตงกร มความเหนใกลเคยงกนวา ผน าหมายถงผทมบทบาทในการเปลยนแปลงระบบ จดวางหลกการและก าหนดแนวปฏบตแตไมมอ านาจสงการ สวนผบรหารหมายถงผทบรหารงานตามวถทางหรอขอบเขตทก าหนดไว โดยมอ านาจสงการได

กลาวโดยสรป ค านยามภาวะผน า มมากมายตามแตนกวชาการจะบญญตแตโดยทวไปกลาวไดวา ภาวะผน าเปนลกษณะความสมพนธรปหนงระหวางคนในกลม เปนความสมพนธทบคคลหนงหรอหลายคน ซงเราเรยกวาผน าสามารถทจะชกจงผปฏบตซงเปนผตาม ใหรวมมอรวมใจด าเนนการไปสจดมงหมายทผน าตองการได

33Ordway Tead, The Art of Leadership (New York: McGraw-Hill Book Company, 1970),

20.34Ralph M. Stogdill, Handbook of Leadership: A Study of Theory and Research (New

York: McGraw-Hill Company, 1974), 7.35Chris Argyris, “Leadership, Learning and Changing the Status Quo,” Organizational

Dynamics 33 (Winter 1976) : 29.36ศรยา สขพานช, “ผบรหารกบการเปนผน าทางการศกษา,” ใน บทความทางวชาการ

ส าหรบผบรหาร (กรงเทพฯ : สมาคมคาทอลกแหงประเทศไทย, 2524), 45.

33

ความส าคญของภาวะผน าภาวะผน าเปนปจจยส าคญยงตอการบรหารงาน เพราะผน าเปรยบประดจดวงประทปน า

ทางของหนวยงานหรอองคการ เปนสญลกษณ เปนตวอยาง เปนตวแทน และเปนจดรวมพลงของบคลากร จงเปนเสมอนหลกชยในการด าเนนงาน โดยเฉพาะผใตบงคบบญชา และตอผลงานโดยสวนรวม ความสามารถและลกษณะของผน ามความสมพนธกบคณภาพของหนวยงานหรอโรงเรยนผบรหารโรงเรยนตองใชภาวะผน าคอใชอทธพลหรออ านาจหนาททจะน าโรงเรยนไปสความส าเรจตามเปาหมายทก าหนดไว ลบแฮมและฮอช (Lipham and Hoch) ไดกลาวถงบทบาทของผบรหารโรงเรยนทเกยวกบภาวะผน าตอนหนงวา ภาวะผน าของผบรหารเปนองคประกอบทส าคญตอความส าเรจลลวงของโครงการตางๆ ทางการศกษา ความร ความสามารถ และทกษะของผบรหารตอการสรางภาวะผน าทดนน เปนสงส าคญและจ าเปนส าหรบผบรหารทกคน37 ดวยเหตนสามารถกลาวไดวาในการบรหารโรงเรยนนน บทบาทของผบรหารมความส าคญยงตอความส าเรจ และความเจรญกาวหนาของโรงเรยน ผบรหารจงจ าเปนตองมความร ความสามารถ มทกษะในการบรหารงาน และสามารถสรางภาวะผน าใหเปนทยอมรบของบคคลทวไป

จากแนวความคด ของนกวชาการและผลการวจย สามารถสรปความส าคญของภาวะผน าไดดงน (1) ภาวะผน าเปนคณสมบตสวนตวของผน าแตละคน ทแสดงออกในพฤตกรรมตางๆ เชนความสามารถในการตดสนใจสงการ เพอท าใหผรวมงานด าเนนกจกรรมใหบรรลเปาหมายทวางไว(2) ภาวะผน าเปนสงทฝกอบรมใหเกดขนได และขนอยกบสถานการณทเปลยนแปลงไป ผน าทมภาวะผน าสงตองสามารถแสดงพฤตกรรมในการน า และความมอทธพลตอผรวมงานในทกสถานการณ (3) ผน าเปนตวการแหงความเปลยนแปลง (changer agent) ภายในหนวยงานหรอกลม ฉะนนภาวะผน าจงสงผลกระทบตอสงอนๆ ไมวาจะเปนผรวมงาน องคการหรอสงแวดลอมทเกยวของทกอใหเกดประสทธผล (4) ภาวะผน าเปนศลปอนจ าเปนและส าคญยงของนกบรหารในการน าหนวยงาน หรอองคการไปสความส าเรจ

37James M. Lipham and James A. Hoch, “Leadership Theory,” in The Principalship:

Foundation and Functions (New York: Harper & Row, Publishers, 1974), 176.

34

แบบภาวะผน า (Leadership Style)

แบบภาวะผน า เกดจากพฤตกรรมของผน าแตละคนทรบรโดยผอน เชน ผบรหารระดบสงผใตบงคบบญชา เพอนรวมงาน และคนอนๆ ซงการศกษาแบบภาวะผน าชวยชใหเหนพฤตกรรมของผน า และลกษณะการด าเนนงานของกลมบคคลไดเปนอยางด และเปนประโยชนอยางยงส าหรบผบรหารการศกษาทจะใชความรตางๆ เหลาน เปนเครองน าทางในการเปลยนแปลงพฤตกรรมเพอใหไดมาซงความส าเรจในการบรหารงาน38 วธการหรอแบบภาวะผน าทผเลอกแบบภาวะผน าทเหมาะสมยอมจะน าไปสความส าเรจของเปาหมายขององคการและเปาหมายสวนบคคล การใชแบบภาวะผน าทไมเหมาะสม หรอการใชเทคนคของการจงใจทไมถกตองนนจะท าใหเปาหมายขององคการไดรบความเสยหาย และผใตบงคบบญชาจะมความรสกทกาวราวไมพอใจและขนเคองได39

ระยะแรกเรมทมหาวทยาลยโอไฮโอ (Ohio State University)จากการอภปรายถงการวจยเรองภาวะผน าทมหาวทยาลยโอไฮโอ (Ohio State University)

มหาวทยาลยมชแกน (Michigan University) และกลมพลวต (Group Dynamics) ไดสนใจไปยงมโนทศน (concept) ทางทฤษฎ 2 มโนทศน คอ เนนหนกในดานความสมฤทธผลของงานและเนนหนกในดานตารางการบรหาร (Managerial Grid) และไดน าไปใชอยางกวางขวางในองคการและโครงการพฒนาดานบรหาร40 ในตารางการบรหารมแบบภาวะผน า 5 แบบ อยบนพนฐานของการค านงถงผลผลต และการค านงถงคน และอยในพนทภาวะผน า 4 พนทเหมอนกบการวจยทรฐโอไฮโอ ดงปรากฏในแผนภมท 3 ดงน

38สเมธ เดยวอสเรศ, พฤตกรรมผน าทางการศกษา, พมพครงท 3 (กรงเทพฯ: รงวฒนา

การพมพ, 2537), 47.39สมยศ นาวการ, การบรหารธรกจ, พมพครงท 4 (กรงเทพฯ: บรรณกจ, 2535), 194.40Robert R. Blake and J. S. Mouton, The Managerial Grid (Houston, Texas: Gulf

Publishing, 1964), 10.

35

สง 9 1-9 9-987 (ชมนมสงสรรค) (ท างานเปนทม)654

5,5(ทางสายกลาง)

ค านง

ถงผล

งาน

3 (ตามสบาย) (งานขนสมอง)21 1-1 9-1

1 2 3 4 5 6 7 8 9ต า ค านงถงผลผลต สง

แผนภมท 3 ตารางการบรหาร

ค านงถงผลผลตไดแสดงใหเหนบนแกนแนวนอน ผลผลตจะมความส าคญตอผน ามากขนทกทในขณะทมาตรวดบนแกนแนวนอนมระดบสงขน ผน ามมาตรวดอยในระดบ 9 บนแกนแนวนอนหมายความวาเขามความสนใจในผลตสงสด

ค านงถงคนทแสดงบนแกนแนวดง คนจะมความส าคญตอผน ามากขนทกท ในขณะทมาตรวดบนแกนแนวดงมระดบสงขน ผน าทมาตรวดอยในระดบ 9 บนแกนแนวดง หมายความวาเขามความสนใจในคนสงสด ตารางการบรหารนแสดงแบบภาวะผน าไว 5 แบบดงตอไปน

แบบตามสบาย (impoverished management)การบรหารแบบตามสบาย หรอเฉอยชา หรอไมเอาไหน ผน าประเภทนเปนแบบ 1,1 จะ

เปนผน าไมใหความสนใจในการปฏบตงาน และไมใหความสนใจตอผปฏบตงานแตอยางใด ผน าประเภทนจะท าใหองคการเสอม ใชความพยายามทกๆ ดานแตนอย เพอความอยรอดท าใหพนตวเพยงไมใหถกไลออกจากองคการกพอแลว

36

แบบงานขนสมอง (task oriented)แบบงานขนสมอง มลกษณะมงทจะใหงานประสบส าเรจแตเพยงอยางเดยวไมสนใจความ

ตองการของบคคล มงแตประสทธภาพของการท างาน โดยไมคอยค านงถงความเปนมนษยของเพอนรวมงาน ชอบใชอ านาจกบผใตบงคบบญชา เปนผชบงวาผใตบงคบบญชาควรจะท าอยางไรกอนหลง จะท าอยางไรบาง การบรหารงานใชกฏ ระเบยบ และการสงการ ขวญก าลงใจของผใตบงคบบญชามขวญก าลงใจต า

แบบทางสายกลาง (middle of the road)มพฤตกรรมแบบทใหความสนใจทงคนและงานพอสมควร กลาวคอ มงเนนใหความ

ส าคญตองานและบคคล ในระดบปานกลาง เพอสรางความสมดลระหวางประสทธผลของผลผลตและขวญก าลงใจของผปฏบตงาน เปนผน าทพยายามคงสถานภาพเดม (status quo) ไมปรารถนาจะเปนการเปลยนแปลงในองคการ

แบบชมนมสงสรรค (country club management)การบรหารแบบชมนมสงสรรคหรอแบบลกทง เปนประเภท 1,9 พฤตกรรมผน าจะมง

ความสมพนธกบบคคลเปนประการส าคญ พยายามสรางสมพนธภาพอนดกบผรวมงาน โดยเสรมสรางบรรยากาศแหงมตรภาพกบทกคนแตมไดมงทจะเหนผลผลตของงานมากนก พยายามท าใหผรวมงานพอใจ และหลกเลยงความขดแยงใหมากทสดเทาทจะท าได

แบบท างานเปนทม (team management)แบบท างานเปนทม พฤตกรรมผน าแบบนจะมงเนนทงคนและผลงาน จะสงเสรม

บรรยากาศในการท างานเปนทมหรอเปนคณะ เพอนรวมงานมความพอใจในการท างานใหความรวมมอรวมใจ มความผกพนกบงานทท าและกบองคการอนสงผลใหเกดประสทธภาพในการท างานเปนอยางด ทกฝายมความพอใจในผลงานทท า ตลอดจนขวญก าลงใจของผปฏบตงานอยในระดบสงทดเทยมกบผลผลตและประสทธผลของผลผลตของงาน

ตารางการบรหารของเบลคและมตน (Blake and Mouton)ตารางการบรหาร (managerial grid) มแบบภาวะผน า 5 แบบ อยตามจดตางๆ 5 จดในพน

ทภาวะผน า 4 พนท ของการวจยทรฐโอไฮโอแตกรอบทฤษฎทไดศกษาตารางการบรหารมความแตกตางทส าคญในความรสกหรอความใฝใจค านงเกยวกบบางสงบางอยาง เปนมตดานเจตคต

37

ฉะนน ตารางการบรหารเปนรปแบบเจตคตทวดคณคาและความรสกของผจดการ ขณะเดยวกนกรอบทฤษฎของรฐโอไฮโอเปนแบบพฤตกรรมทเนนกจกรรมตางๆ ซงผน าเขาไปเกยวของดวยแผนภมทรวมกรอบทฤษฎ 2 กรอบเขาดวยกนนน แสดงใหเหนในแผนภมท 4

ในตารางการบรหารไดกลาววาพฤตกรรมผน าทพงปรารถนามากทสดคอการบรหารงานเปนทม ตามขอเทจจรงนน เบลค (Blake) และมตน (Mouton) ไดพฒนาโครงการฝกอบรมดวยความพยายามทจะเปลยนผจดการและนกบรหารทงหลายใหมภาวะผน าแบบ 9-9 ระยะเรมแรกของการศกษาวจยภาวะผน าทมหาวทยาลยมชแกน (Michigan University) นน

1-9 9-9ชมนมสงสรรค (country club) ท างานเปนทม (team)

มตรสมพนธสง กจสมพนธสงและ และ

กจสมพนธต า มตรสมพนธสงกจสมพนธต า กจสมพนธสง

และ และมตรสมพนธสง มตรสมพนธต า

ตามสบาย (impoverished) งานขนสมอง (task)1-1 9-1

แผนภมท 4 ทฤษฎภาวะผน าของรฐโอไฮโอ (Ohio State) และตารางการบรหาร (managerial grid)

รปแบบการบรหารของไลเครท (Likert)ไลเครท (Likert) ไดท าการวจยรปแบบบรหารทผจดการฝายผลตทมผลผลตจงใจโดย

เปรยบเทยบกบรปแบบบรหารทผจดการฝายผลตกลมอนๆ ใช เขาไดพบวา “หวหนางานทมประวตการท างานทดทสดนนจะเนนความสนใจเรองคนเปนอนดบแรก ดวยการสนใจในปญหาผใตบงคบบญชา และความพยายามสรางกลมท างานทมประสทธภาพและมเปาหมายในการปฏบตงานสงหวหนางานเหลานเรยกวา พวกยดคนเปนหลก (employee-centered) หวหนางานอกพวกหนงเนนความสนใจเรองผลผลตตลอดเวลา เรยกวา พวกยดงานเปนหลก (job centered) พบวาพวกนมผลผลตอยในระดบต าอยบอยๆ41 ผลจากการวจยปรากฏใหเหนในแผนภมท 5

41Ibid.

38

จ านวนหวหนางานซงยดงานเปนหลก ยดคนเปนหลก

มผลผลตสง 1 6

มผลผลตต า 7 3

แผนภมท 5 หวหนางานซงยดคนเปนหลกมผลผลตสงกวาหวหนางานซงยดงานหลก

ไลเครท (Likert) ยงไดพบวา หวหนางานทมผลผลตสง จะอธบายใหผใตบงคบบญชาเขาใจอยางชดเจนวาอะไรคอวตถประสงค และอะไรทจ าเปนตองท าใหส าเรจ แลวใหอสระในการปฏบตงานแกผใตบงคบบญชา ไลเครท (Likert) ยงไดพบวา การควบคมทวๆ ไปอยางหลวมๆ มากกวาการควบคมอยางเขมงวดนน ท าใหเกดผลผลตสง ความสมพนธอนนไดพบจากการวจยเจาหนาทเสมยนธรการ42 ดงแสดงใหเหนในแผนภมท 6

จ านวนหวหนางานซงมการควบคมอยางเขมงวด มการควบคมทวๆ ไป

มผลผลตสง 1 9

มผลผลตต า 7 3

แผนภมท 6 หวหนางานซงมผลผลตต ามการควบคมอยางเขมงวดกวาหวหนางานซงมผลผลตสง

42Ibid.

39

จากขอเขยนทงหมดของไลเครท (Likert) นนสรปไดวา พฤตกรรมผน าแบบอดมคตและมประสทธผลมากทสดส าหรบโรงงานอตสาหกรรมนนคอยดคนเปนหลกหรอแบบประชาธปไตย อยางไรกตาม ผลการคนพบทางวจยของเขา กอใหเกดค าถามวา เปนแบบอดมคตหรอพฤตกรรมผน าทดแบบเดยวทสามารถประยกตใชไดในทกสถานการณหรอไม

ตามแผนภมท 6 แสดงใหเหนขางตนนน หวหนางานจ านวน 1 ใน 8 ทยดงานหลกและ 1ใน 9 ทควบคมอยางเขมงวดนน มผลผลตสง ขณะเดยวกนหวหนางานจ านวน 3 ใน 9 ทยดคนเปนหลก และ 4 ใน 13 ทควบคมทวๆ ไปอยางหลวมๆ กลบมผลผลตต า กลาวอกนยหนงกคอ หวหนางานประมาณ 35% ใชวธควบคมแบบทไลเครท (Likert) เรยกวา “ไมเปนทพงปรารถนา” นนไดผลทางบวก คอผลผลตสง

ทฤษฎสามมตของเรดดน (Reddin’s Three Dimensions : 3-D)ทฤษฎสามมตของเรดดน (Reddin) เปนทฤษฎทศกษาเกยวกบภาวะผน าและแบบ

พฤตกรรมผน าตามทฤษฎสถานการณ โดยเชอวานษยทกคนลวนแตมลกษณะความเปนผน าและมแบบพฤตกรรมผน าอยดวยกนทงนน จะตางกนกเพยงแบบพฤตกรรมผน าและคนไมเหมอนกนและลกษณะความเปนผน ามากนอยตางกน บางคนอาจยดมนแบบพฤตกรรมผน าแบบใดแบบหนงตลอดไป ตางคนอาจจะเปลยนแปลงพฤตกรรมผน าไปตามกาลเวลา สถานการณ สภาพแวดลอมและต าแหนงหนาทการงานทรบผดชอบของมตทงสามของเรดดน (Reddin) ไดแก มตพฤตกรรมดานงาน มตพฤตกรรมดานมนษยสมพนธ และมตประสทธผล ดงแผนภมท 7

มตพฤตกรรมดานมนษย ผลสมพนธ ประสทธ-

มต

มตพฤตกรรมดานงาน

แผนภมท 7 มตทงสามของเรดดน (Reddin)

40

ทฤษฎความเปนผน า 3 แบบ ของเรดดน (Reddin) เปนทฤษฎแรกทเพมมตความมประสทธผลเขาในรปแบบจ าลอง 2 มต โดยไดรวมตามรายงานของเบลค และมตน (Blake andMouton) และทฤษฎความเปนผน าของฟดเลอร (Fiedler) เขาดวยกนเปนทฤษฎการบรหารแบบ3 มต ตามแผนภมท 8

มงคน

ผน าแบบสมพนธ

ผน าแบบประสาน

ผน าแบบปลกตว

ผน าแบบอทศตน

มงงาน

แผนภมท 8 แบบผน าในทางบรหารตามทฤษฎ 3 มตทมา: William J. Reddin, Managerial Effectiveness (New York: McGraw-Hill Book Co., 1970),11.

แบบของการบรหารเบองตนของ เรดดน (Reddin)1. ผน าแบบปลกตว (separated) ผน าประเภทนจะใหความส าคญกบงานและคนนอย เขา

จะปลกตวไปจากทงงานและคน2. ผน าแบบอทศตน (dedicated) ผน าประเภทนจะมพฤตกรรมทางดานการบรหารทให

ความส าคญกบงานมาก แตใหความส าคญกบคนนอย พฤตกรรมของเขาจะใหความส าคญกบคนนอย

3. ผน าแบบสมพนธ (related) ผน าประเภทนจะมพฤตกรรมทางดานการบรหารทใหความส าคญกบคนมากแตใหความส าคญกบงานนอย พฤตกรรมของเขาจะมงอยทการสรางความสมพนธกบผอยใตบงคบบญชา

41

4. ผน าแบบประสาน (integrated) ผน าประเภทนจะใหความส าคญทงงานและคนมาก เปนพฤตกรรมทมงอยทคนและงานมาก43

เรดดนไดขยายตาขายการบรหารตามแบบของเบลคและมตนออกไปอกดวยการน า องคประกอบอยางทสามเขามา ท าใหตาขายการบรหารทมอยเพยงสองมตกลายเปนตาขายการบรหารทมสามมต องคประกอบทสามคอประสทธผล เขาไดใหความหมายขององคประกอบดงกลาวนวา เปนความส าเรจตามเปาหมายทก าหนดไวตามต าแหนงหนาทของผบรหาร ทฤษฎของเรดดนไดกลาวถงสาระส าคญของทฤษฎความเปนผน าตามสถานการณของฟดเลอรคอความม ประสทธผลจะขนอยกบสถานการณใดสถานการณหนงเทานน แบบของผน าแสดงใหเหนถงรปจ าลองความเปน ผน าแบบ 3-D ของเรดดนทงแปดแบบคอ

แบบพนฐาน แบบมประสทธผล แบบไมมประสทธผลแบบปลกตว ผยดระเบยบ ผหนงานแบบอทศตน ผเผดจการทมศลป ผเผดจการแบบสมพนธ นกพฒนา นกบญแบบประสาน นกบรหาร ผประนประนอม

43William J. Reddin, Managerial Effectiveness (New York: McGraw-Hill Book Co.,

1970), 11-12.

42

นกพฒนา นกบรหาร

มงคนสมพนธ ประสาน ผยดระเบยบ ผเผดจการทม

ศลป

นกบญ ผประน-ประนอม

ปลกตว อทศตนแบบมประสทธผลสง

ผหนงาน ผเผดจการ มงงานแบบมประสทธผลต า

แผนภมท 9 รปจ าลองความเปนผน าแบบ 3-Dทมา: William J. Reddin, Managerial Effectiveness (New York: McGraw-Hill Book Co., 1970),12.

จากแผนภมท 9 จะเหนไดวา รปแบบความเปนผน าของเรดดนจะมลกษณะเปนสามมตซงเปนทมาของ 3-D ถอไดวาการเปนผน านนจะมรปแบบพนฐาน 4 แบบในตาขายตรงกลาง และมรปแบบความเปนน าทมประสทธผลสง 4 แบบ ดงตาขายทอยขางบน กบรปแบบความเปนผน าทมประสทธผลต า 4 แบบ ดงตาขายทอยขางลาง

ลกษณะผน าตามแบบของเรดดนเรดดนไดก าหนดลกษณะของผน าขนมา 8 แบบ และใน 8 แบบนเปนแบบทมประสทธผล

ต าอย 4 แบบ และแบบทมประสทธผลสงอย 4 แบบ

แบบของผน าทมประสทธผลต า1. แบบผหนงาน (deserter) เปนผน าทใหความส าคญกบงานและคนนอย ลกษณะผน า

แบบนจะไมมความสนใจในงาน ไมมความรบผดชอบในการปฏบตงาน ขดขวางผอน ไมยอมรบความผดพลาด ไมมมนษยสมพนธกบผรวมงานและบคคล หรอหนวยงานภายนอก

2. แบบนกบญ (missionary) เปนผน าทใหความส าคญกบคนมาก แตใหความส าคญกบงานนอย ลกษณะของผน าแบบนมงแตเพยงสมพนธภาพอนดกบผรวมงาน มความเกรงใจตอทกคน

43

ไมกลาวากลาวตกเตอนผใด ไมโตแยงหรอคดคานดานการกระท าใดๆ แมจะไมเหนดวย พรอมทจะเปลยนใจไดเสมอ เพอรกษาความสงบเรยบรอยขององคการไว ผบรหารทเปนแบบนจะใหผลผลตต า

3. แบบผเผดจการ (autocrat) เปนผน าทใหความส าคญกบงานมาก แตใหความส าคญกบคนนอย โดยมลกษณะทมงงานอยางเดยว มไดค านงถงอยางอน ไมไววางใจผอน ขาดสมพนธภาพกบผรวมงาน ชอบใชวธการสงสอนใหผอนท างาน ผรวมงานจะตกอยภายใตความกลวตลอดเวลาไมกลารเรมหรอโตแยงกบหวหนา

4. แบบผประนประนอม (compromiser) เปนผน าทใหความส าคญกบงานและคนมากโดยมลกษณะของผน าทยอมรบวา ความส าเรจของงานและสมพนธภาพกบผรวมงานเปนสงส าคญพยายามทจะใหไดทงสองอยาง แตเปนคนทถกมองวาเปนนกตดสนใจทไมด ไมมความเชอถอในตนเอง และใชวธประนประนอมอยตลอดเวลา

แบบของผน าทมประสทธผลสง1. แบบผยดระเบยบ (bureaucrat) เปนผน าทใหความส าคญกบงานและคนนอย ใหความ

ส าคญกบกฎและระเบยบวธปฏบตทวางไวอยางเครงครด และเขมงวด มกไมมความคดรเรม ไมสนใจทจะพฒนาผรวมงาน ผน าแบบนพบไดในระบบราชการทวๆ ไป

2. แบบนกพฒนา (developer) เปนผน าทใหความส าคญกบงานนอย มลกษณะพฤตกรรมทเหมาะสม โดยท างานรวมกบผอนไดด มความสามารถในการจงใจผอน สนใจการพฒนาตวบคคลรจกมอบหมายงานใหผรวมงานไดอยางเหมาะสม ไมใชวธรนแรง มความสภาพนมนวล ผรวมงานมกจะเลอมใสและไววางใจ

3. แบบผเผดจการทมศลป (benevolent autocrat) เปนผน าทใหความส าคญกบงานมาก แตใหความส าคญกบคนนอย มลกษณะของผน าทมความเชอมนในตนเอง มจตใจใฝสมฤทธสง มงผลเปนหลก มทกษะและประสบการณด สามารถสงการโดยทผรวมงานพอใจทจะท างานให

4. แบบนกบรหาร (executive) เปนผน าทใหความส าคญกบงานและคนมาก มลกษณะของผน าทมความกระตอรอรน รจกใชความสามารถของผรวมงานใหเกดประโยชนสงสด โดยการท างานเปนทม มการวางมาตรฐานในการท างาน งานมประสทธภาพ เอาใจใสรบผดชอบ มความคด

44

รเรม เปดเผย ยอมรบฟงความคดเหนของผรวมงานดวยใจทเปนธรรม ใหก าลงใจแกผรวมงานมความสนใจในวชาความรใหมๆ พฒนาตนเองอยตลอดเวลา มผลงานดและกาวหนา44

ความสมพนธระหวางครกบผบรหาร

ความรสกของครทมตอผบรหารในดานตางๆ ไดแก ความสามารถในดานอาชพ ความสนใจทมตอคร ความสามารถในการตดตอสอสาร และทกษะในดานมนษยสมพนธ45 ซงองคประกอบตางๆ เหลานจะสรางความสมพนธระหวางครกบผบรหาร

ความสามารถในดานอาชพ46

การบรหารเปนกจกรรมอยางหนงทเกยวของกบงาน องคการ ผรวมงาน และผน าสงส าคญทหนวยงานจะขาดเสยมไดกคอ บคคลทท าหนาทเปนผน า หวหนาหรอผบงคบบญชาของหนวยงานนน ซงมหนาทรบผดชอบเกยวกบการด าเนนงานทงหมดของหนวยงานเพอใหบรรลผลตามเปาหมายทก าหนดไว และผน าหรอผบรหารทจะเปนผน าไดอยางมประสทธภาพนน จะตองมความสามารถทางดานอาชพของตนเอง ไดแก

1. มสตปญญาฉลาดรอบร โดยพจารณาจาก (1) ความสามารถทางดานภาษา กระบวนการตดตอสอสารซงจ าเปนมากในองคการและมความส าคญส าหรบผบรหาร ทงทเปนทางการและไมเปนทางการ (2) ความสามารถทางดานเหตผล ตองมความสามารถหาเหตผลจากสาเหตตางๆ และสามารถทจะแปลความหมาย (3) ความสามารถในการจดจ าเปนความสามารถในการใชสมอง (4) ความสามารถดานความรทวไป เปนความสามารถในทางการเรยนร การรวบรวมและแยกแยะปญหา (5) ความสามารถในการวนจฉย ใครครวญ เกยวกบการตดสนใจ (6) ความสามารถใน

44สนย เพงประกฤต, “แบบภาวะผน ากบวธการแกไขความขดแยงของผบรหารโรงเรยน

ตามความคดเหนของผบรหารและครโรงเรยนประถมศกษา สงกดกรงเทพมหานคร” (วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร,2537), 31-35.

45Ralph R. Bentley and Avemo M. Rempel, Manual for the Purdue TeacherOpinionnaire (West Lafayette: Indiana University Book Store, 1970), 4.

46Ibid.

45

การยดหย น ผน าจะตองมความสามารถในการยดหยนตอเหตการณตางๆ ใหเหมาะสมกบ สภาวะการณทเกดขน47

2. ความคดรเรม สรางสรรค ความคดรเรมสรางสรรคเปนเครองมอของมนษยในการแสวงหาความรเพมเตม การคดอยางผมปญญา จงไดแกการคดสรางสรรคเปนความคด ซงรวบรวมการใชเหตผลเขากบการคดประเภททใชมโนภาพ ประกอบกบความสามารถในการคาดคะเน ซงผทมความคดสรางสรรค จะตองมลกษณะดงน (1) อสระ มความเปนตวของตวเอง ไมคลอยตามผอน (2) ยดหยน ไมมองโลกเพยงแงใดแงหนง (3) มแรงกระตน กลาเสยง กลากระท าเมอมโอกาส (4) ชอบการทดลองทสลบซบซอน และไมมโครงสรางแนนอน ชอบวจย คนควาในสงทแปลกใหม (5) มอารมณขน มความสามารถในการคดเรองเบาสมอง (6) มความมงมนและมแรงขบสงมาก48

3. ความสามารถในการตดสนใจ การตดสนใจมความส าคญตอการบรหารมาก จนถอไดวาการตดสนใจเปนหวใจของการบรหาร ซง บารนารด (Barnard)49 ไดชใหเหนวาคณลกษณะทส าคญของผบรหารในฐานะผน าทมประสทธภาพ คอ ความสามารถในการตดสนใจ ซงแนวคดน ชวนชม ชนะตงกร50 ชใหเหนโดยการเปรยบเทยบวา การทจะบอกความถกผดนน เปรยบเสมอนความเปลยนแปลงระหวางซายกบขวา ดงนนผบรหารทกคนมกจะตระหนกถงความส าคญขอน เพราะเปนททราบกนดวาความผดพลาดของการตดสนใจยอมจะมผลกระทบตอการด าเนนงาน ดวยเหตนการตดสนใจจงถอเปนสงทดสอบความสามารถของผบรหารไดอยางหนง ซง กตต ตยคคานนท51 ไดเสนอหลกในการตดสนใจดงนคอ (1) คนหาปญหา รวบรวมขอมลทถกตองและเชอถอได (2) ตองใชความคดรเรม สรางสรรค (3) อยามองอะไรแตเพยงดานเดยว (4) ตองม

47สมพงษ เกษมสน, การบรหารงานบคคลแผนใหม (กรงเทพมหานคร: ไทยวฒนา-

พานช, 2523), 289.48สปราณ สนธรตน และคณะ, จตวทยาทวไป (กรงเทพมหานคร: วรวฒการพมพ, 2526),

289.49Chester I. Barnard, Organization and Management (Cambridge, Massachusetts:

Harvard University, 1971), 351.50ชวนชม ชนะตงกร, “พฤตกรรมของผบรหาร ผลกระทบทมตอบรรยากาศขององคการ,”

ใน บทความทางวชาการส าหรบผบรหาร (กรงเทพมหานคร: สมาคมครคาทอลกแหงประเทศไทย, 2524), 125.

51กตต ตยคคานนท, นกบรหารทนสมย (กรงเทพมหานคร: บตเตอรฟลาย, 2533), 173-174.

46

ความกลาและใจปล า (5) เลอกจงหวะเวลาทถกตอง (6) การตดสนใจนนสามารถเปลยนไดตามกาละเทศะ (7) ตองมการประสานงานกบฝายทเกยวของ (8) งานเลกหรองานดวน ผน าตองตดสนใจทนท แตถาเปนงานใหญควรใชคณะกรรมการ และ (9) ตองมการตดตามและประเมนผล

4. มความซอสตยและยตธรรม ผบรหารจะตองมความซอสตยทงตอตนเองและผอน ซงนบวาเปนคณธรรมทส าคญและเปนสมบตของผน าทจะตองยดถอและปฏบตความซอสตยคอ การปฏบตตรงไปตรงมา ไมคดโกง ไมหลอกลวง ความซอสตยของผน านนจะประกอบดวย (1) ความซอสตยตอตนเอง ไดแก ไมสบปลบกลบกลอก ไมคลอยตามพวกทลากหรอจงไปในทางเสอมเสย มนใจในการกระท าความดของตน ประพฤตตนตรงตามการพดและการคด (2) ความซอสตยตอหนาทการงาน ไดแก ไมเอาเวลางานในหนาทไปใชท าประโยชนสวนตว ไมใชอ านาจหนาทเพอประโยชนสวนตน (3) ความซอสตยตอบคคล ไดแก ประพฤตตรงไปตรงมา ไมคดคดตอเพอน ไมชกชวนไปในทางทเสอม ไมเสย ไมสอพลอเพอหาผลประโยชน เตอนและแนะน าในสงทเปนประโยชน ยนดในความส าเรจของผอน (4) ความซอสตยตอสงคมและประเทศชาต ไดแก รวมมอรวมใจท างานดวยความบรสทธใจ ไมเหนแกประโยชนสวนตนหรอเอาดเขาตน ไมรวมมอท างานใดๆ ทผดกฎหมายหรอระเบยบขอบงคบของสงคม52 สวนความยตธรรมคอการปฏบตตนใหถกตองเปนกลางโดยไมล าเอยง ในการทจะกอใหเกดประโยชนหรอโทษตอผใดผหนง ผน าหรอผบงคบบญชาจะตองยดหลกแหงความยตธรรมไวอยางมนคง เพราะถาผน าขาดความยตธรรมแลวจะท าใหสวนรวมเสอมเสยได53 โดยมหลกในการพจารณาดงน (1) หลกนตธรรม ไดแก การพจารณาตามตวบทกฎหมาย (2) หลกมโนธรรม ไดแก การพจารณาโดยค านงถงความเปนจรงและความถกตองเหมาะสมตามเหตผลทควรจะเปนกอนทจะปรบบทความผดและก าหนดโทษ

5. ศกษาหาความร การศกษาหาความรเปนสงจ าเปนส าหรบผบรหาร และมผลโดยตรงตอการปฏบตงาน เพราะความรเปนเครองวดความสามารถของบคคลในการปฏบตงาน ผน าจง จ าเปนตองมความรใหมาก ตองมความรทงศาสตรและศลป ผน าทดควรจะเปนบคคลทมความรความสามารถและเปนนกวชาการ และหมนศกษาหาความรเกยวกบงานทตนรบผดชอบอยเสมอ ซงผน าทมประสทธภาพจะตองมความรพนฐานดงน (1) ตองมความรพนฐานในการบรหารมากอน ความรจะท าใหผน าสามารถคาดการณและมองเหนปญหาและงานทจะตองด าเนนการไดอยางตลอด

52ส ารอง เพงหน, คมอการน าคานยมทพงประสงคไปสการปฏบตกลมนกบรหาร

(ม.ป.ท., ม.ป.ป.), 99-100.53อรณ รกธรรม, หลกมนษยสมพนธกบการบรหาร, พมพครงท 2 (กรงเทพมหานคร:

ไทยวฒนาพานช, 2515), 104-108.

47

ผน าทดจะตองมความรทงทางทฤษฎและทางปฏบต (2) ตองมความรทวไป จะตองมความรอยางกวางขวางเกยวกบธรรมชาตของงาน งานในหนาทและรเทาทนเหตการณ (3) มความรทางดานภาษา เพราะ ผน าจะตองท างานเกยวของกบบคคลและหนวยงานตางๆ การใชถอยค า การอาน การเขยน จงมความจ าเปนอยางยงส าหรบผน า และ (4) มความจ าด จะตองจ าความรตางๆ ได54

6. ความสามารถในการตดตอสอสาร การตดตอสอสารเปรยบเหมอนระบบประสาททแทรกอยในทกสวนขององคการ ดงนนการปฏบตงานภายในองคการจะเปนไปอยางราบรนหรอมอปสรรคนน ขนอยกบความสามารถของผบรหารทจะตองสรางความเขาใจอนดตอผรวมงาน การตดตอสอสารจงเปนกระบวนการทจ าเปนอยางยง55 ในการบรหารการตดตอสอสารมความส าคญคอ (1) การตดตอสอสารท าใหการบรหารงานด าเนนไปดวยความเรยบรอย และมประสทธภาพ และ (2) การตดตอสอสารจะกระตนและชกจงใหผปฏบตงาน มก าลงขวญและตงใจปฏบตงานในหนาท56

7. ความรบผดชอบ ความรบผดชอบหมายถง การมความมงมน ตงใจปฏบต หนาทการงานใหบรรลผลส าเรจตามความมงหมาย ยอมรบผลกระท านนและพยายามปรบปรงการปฏบตงานใหดยงขน ประกอบดวย (1) ความรบผดชอบตอตนเอง (2) ความรบผดชอบตอผอน และ (3) ความรบผดชอบตอหนาท57

8. มนษยสมพนธ มนษยสมพนธเปนศลปะของผใชวาท าอยางไรเราจะชนะใจคน การชนะใจคนนหมายถงการใหเขายอมรบนบถอเรา เกดศรทธาในตวเรา เชอเรา ศรทธาและเลอมใสเรา และตองท างานดวยความเตมใจอยางแทจรงจงถอวาผนนมมนษยสมพนธ58

9. ศลปะในการท างาน ในการท างานนนนอกจากจะตองมความรความสามารถในการปฏบตงานแลว สงทจ าเปนควบคไปดวยคอ ศลปะในการท างาน ซง ฮลปน (Halpin) ไดกลาวถง

54วจตร วรตบางกร และ สพชญา ธระกล, การบรหารโรงเรยนและการนเทศการศกษา

เบองตน (สมทรปราการ: ขนษฐาการพมพ, 2520), 79-80.55F.J. Rothlishberger, “The Administrative’s Skill: Communication,” in Man-in

Organization (Cambridge, Mass: Harvard University Press, 1968), 109.56อทย หรญโต, เทคนคการบรหาร (กรงเทพมหานคร : ทพยอกษรการพมพ, 2520), 138.57อรณ รกธรรม, “การเสรมสรางลกษณะหวหนางานในวงการบรหาร,” วารสารรฐ

ศาสตรนเทศ 1, 9 (มกราคม 2521) : 58.58เสถยร เหลองอราม, การวางนโยบายและกระบวนการวางแผนงาน (กรงเทพฯ:

มหาวทยาลยรามค าแหง, 2532), 135.

48

ศลปะการปฏบตงานของผน าไววา ผน าจะปฏบตงานไดราบรนและส าเรจไปดวยดนน ยอมขนอยกบความสามารถและทกษะของแตละคนทจะใชความรและประสบการณทมอยใหเกดประโยชน สงสด ผน าหรอผบรหารตองมเทคนคในการสงงาน ผน าตองมความรทางจตวทยาเกยวกบคน และวธการสงงาน 10. มความสามารถในการมอบหมายงาน หมายถง การก าหนดความรบผดชอบและอ านาจหนาทโดยตวผบงคบบญชาใหแกผใตบงคบบญชาในการวางแผนและสงการ รวมทงการ ตดสนปญหาตางๆ ในหนวยงานของตน โดยผบรหารจะตองพจารณาใหเหมาะสมวาจะมอบหมายงานมากนอยเพยงใดจงจะเปนการดทสดตอองคการ59 นวแมน (Newman)60 ไดเสนอสวนประกอบของการมอบหมายงานไว 3 ขนตอน ไดแก (1) ผบรหารท าการก าหนดภารกจ หนาทใหผใตบงคบบญชาในระดบทถดลงไป (2) ใหการอนญาตทจะใหผใตบงคบบญชา ตดสนผกพนเรองนน ใหมสทธใชทรพยากรทเกยวกบการท างานนน และใหมสทธด าเนนการตางๆ เทาทจ าเปนเพอการปฏบตภารกจตางๆ และ 3) พยายามสรางภาวะผกพนใหเกดมขน ในตวผใตบงคบบญชาทจะท างานนนๆ ไดอยางดและสงผลกลบมายงตวผบรหารทไดเปนผมอบหมายงาน นอกจากน ธงชย สนตวงษ61 ไดเสนอประโยชนของการมอบหมายงานตอผบรหารไว 3 ประการใหญๆ คอ (1) ชวยลดภาระของ ผบรหาร (2) ชวยพฒนาผใตบงคบบญชา และ (3) เปนการสรางขวญทดใหกบทกฝาย

11. การจดองคการ หมายถง กระบวนการจดระบบการท างานทงหมดภายในองคการ โดยก าหนดลกษณะของต าแหนง งาน วธการปฏบต ขอบเขตอ านาจหนาท และการประสานงานระหวางต าแหนงตางๆ ใหแนนอน เพอใหการท างานด าเนนไปอยางมระเบยบแบบแผน62 สวน อทย หรญโต63 กลาวถงการจดองคการเปนกระบวนการจดระบบการท างานทงหมดในองคการ โดยการก าหนดลกษณะของต าแหนงงาน วธการปฏบต ขอบเขตอ านาจหนาท และการประสานงาน

59ธงชย สนตวงษ, องคการและการบรหาร, พมพครงท 9 (กรงเทพมหานคร: ไทยวฒนา-

พานช จ ากด, 2533), 282.60William H. Newman, Administrative Action (Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice-

Hall Inc., 1983), 185-186.61ธงชย สนตวงษ, องคการและการบรหาร, 287-288.62ภญโญ สาธร, การบรหารการศกษา (กรงเทพมหานคร: จฬาลงกรณมหาวทยาลย,

2514), 202.63อทย หรญโต, ศลปศาสตรของนกบรหาร (กรงเทพมหานคร: โอเดยนสโตร, 2520), 54.

49

ระหวางต าแหนงตาง ๆ การบรหารจะมประสทธภาพหรอไมขนอยกบการจดองคการ โดยรวมถงการใชความสามารถของคนและบคคลกปฏบตงาน รวมกนใหบรรลวตถประสงคทก าหนดไว

12. การท างานรวมกบผอน ผน าหรอผบรหารจ าเปนจะตองท างานรวมกบผอน ซงวธการท างานกบผอนใหประสบความส าเรจและบรรลเปาหมายและราบรนมดงน (1) เปนผใหการยอมรบ ชนชม และยกยองในความส าเรจของผรวมงาน (2) เปนผใหความชวยเหลอทด (3) สรางทศนคตทดในการท างาน พยายามมองดวยเจตนาด (4) สรางความสมพนธทดในหนวยงาน และ (5) เปนผมความจรงใจกบทกคน64

13. ความสามารถประเมนผลการปฏบตงาน การปฏบตงานอยางมประสทธภาพของบคลากรในหนวยงานนน เปนสงทผบงคบบญชาปรารถนาทกหนวยงาน เพราะถาบคลากรปฏบตงานอยางมประสทธภาพ ยอมสงผลไปสความส าเรจและความมประสทธภาพของหนวยงาน การประเมนผลการปฏบตงานเปนเครองมอส าคญอยางหนงทผ น าสามารถใชในการปรบปรง ประสทธภาพการปฏบตงานของหนวยงาน การประเมนผลการปฏบตงานจะตองก าหนดวตถประสงคใหแนนอนวา ประเมนผลการปฏบตเพออะไร และมประโยชนอยางไร ซงโดยทวไปแลวการประเมนผลการปฏบตงานมวตถประสงคทส าคญคอ (1) เพอทราบคาผลการปฏบตงานโดย ทวไปของบคลากร (2) เพอทราบจดเดนของบคลากร (3) เพอทราบจดดอยของบคลากร (4) เพอทราบคณสมบตทจ าเปนแกการเลอนขน (5) เพอทราบระดบศกยภาพของบคลากร (6) เพอสรางเสรมและรกษาสมพนธภาพอนดระหวางผบงคบบญชากบผใตบงคบบญชา และ (7) เพอสรางเสรมและรกษาประสทธภาพการปฏบตงานขององคการ65 ดงนนการประเมนผลการปฏบตงานบคลากร จงเปนหนาทความรบผดชอบของผน าซงท า หนาทผบงคบบญชา ถาผน ามความสามารถในการประเมนผลการปฏบตงานแลว จะสามารถรการเปลยนแปลงขององคการ จะชวยใหผน าท างานสะดวกขน เปนการสรางและพฒนาความพอใจและการท างานมประสทธภาพในทสด

สรปไดวา ความสมพนธระหวางครกบผบรหารในดานอาชพน เปนการสงเสรมครใหมการพฒนาการในดานอาชพ อนไดแก ผบรหารจงใจและกระตนใหครหาความกาวหนาในอาชพ รบผดชอบ รกโรงเรยน และมอบหมายงานใหเหมาะสมกบความสามารถของคร

64ส ารอง เพงหน และคณะ, คมอการน าคานยมทพงประสงคไปสการปฏบตกลมนก

บรหาร (ม.ป.ท., ม.ป.ป.), 64-65.65จ าเนยร จวงตระกล, การประเมนผลการปฏบต (กรงเทพมหานคร: โอเดยนสโตร,

2531), 23-24.

50

ความสนใจทมตอครผบรหารคอกญแจส าคญในการไขไปสความมประสทธภาพของการจดการศกษา แต

ผบรหารไมอาจท างานทกอยางใหสมฤทธผลไดล าพงเพยงคนเดยว จ าเปนตองอาศยกระบวนการและผรวมงานภายในองคการ ผบรหารจ าเปนตองมทกษะในการนอมน าจตใจ และกระตนจงใจให ผรวมงานทกคนรวมมอรวมใจกนปฏบตภารกจทรบผดชอบใหส าเรจลลวงไปดวยดอยเสมอ ดงนนผบรหารจงจ าเปนอยางยงทจะตองใหความสนใจตอคร ดงน

การจดใหมสงจงใจใหกบครการจดใหมสงจงใจใหกบคร (providing incentives for teachers) การสรางบรรยากาศ

เชงบวกดานการเรยนร รวมทงการใหรางวลและการใหการยอมรบการท างานของครนบเปน บทบาททส าคญสวนหนงของผบรหารในการทจะท าใหโครงการของการท างานดขน รางวลท ผบรหารสามารถสรางแรงจงใจในการท างานใหกบครอาจารยอาจไมใชเงนเพยงอยางเดยว หากแตอาจจะเปนค าชมเชยทงโดยสวนตวหรอการใหสงคมยอมรบโดยการมอบใบประกาศเกยรตคณ และการใหรางวลอยางเปนทางการ เปนตน

การจงใจคนในการท างาน กเพอตองการใหไดผลงานทดและสงขน องคการจะไดรบประโยชนจากความมประสทธภาพในการท างานของบคลากร เปาหมายของการจงใจจงตองเนนใหคนท างานอยางมประสทธภาพสงสดเทาทจะท าได จากการศกษาของเมโย (Mayo) ทเรยกวา “Hawthrone Studies” ไดเนนใหเหนวาผลตอบแทนทไมเปนตวเงน (non-monetary) ดงนนผบรหารทตองการใหองคการประสบความส าเรจ จงจ าเปนตองศกษาพฤตกรรมของบคคลและวธจงใจเพอทจะสามารถชกจงหรอผลกดนใหพฤตกรรมในการท างานมประสทธภาพสงสด66

ทฤษฎหลกของการจงใจ มการพฒนามาจากวธการใหญสองวธการดวยกนคอ ทฤษฎทวาดวยเนอหา (content theory) และทฤษฎทวาดวยกระบวนการ (process theory) ซงทฤษฎทวาดวยเนอหาจะพฒนามาจากมาสโลว (Maslow) เฮอรซเบรก (Herzberg) และแมคเคลลแลนด (McClelland) ทฤษฎเหลานพยายามชใหเหนวามปจจยอะไรบางทอยภายในตวบคคล และสภาพแวดลอมของเขาทจะกระตนผลการปฏบตงานใหดขน สวนทฤษฎทวาดวยกระบวนการนนจะอธบายถงกระบวนการของการกระตนพฤตกรรมและอะไรเปนสงทใหทศทางกบพฤตกรรม ซงในทนไดน ามากลาวไวเฉพาะทฤษฎทวาดวยเนอหาเทานน

66ธงชย สนตวงษ, องคการและการบรหาร, พมพครงท 6 (กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช,

2533), 394-395.

51

มาสโลว (Maslow) ไดตงสมมตฐานเกยวกบพฤตกรรมของมนษยไว 3 ประการคอ1. มนษยทกคนมความตองการและความตองการนจะมอยในตวมนษยตลอดเวลา

ไมมทสนสด2. ความตองการทไดรบการตอบสนองแลว กจะมใชแรงจงใจอกตอไป3. ความตองการของคนจะมลกษณะเปนล าดบขนจากต าไปหาสงตามล าดบของความ

ส าคญทฤษฎความตองการ 5 ขน ของมาสโลว (Maslow) สรปไดวา การจงใจของมนษยจะเปน

ไปตามล าดบขนของความตองการ 5 ประการ ดงน1. ความตองการทางดานรางกาย (physiological needs)2. ความตองการทางดานความปลอดภยหรอความมนคง (security or safety needs)3. ความตองการทางดานสงคม (social or belongingness needs)4. ความตองการมฐานะเดน (esteem or status needs)5. ความตองการตามความนกคด (self-actualization or self realization)67

เฮอรซเบรก (Herzberg) ไดท าการศกษาเพอตองการทราบวามองคประกอบอะไรบาง ทมความสมพนธกบความรสกทท าใหเกดความพอใจในการท างาน (job satisfaction) และความไม พอใจในงาน (job dissatisfaction) ซงเขาเรยกองคประกอบทท าใหเกดความพอใจในการท างานวา ปจจยทใชจงใจ (motivators) และเรยกองคประกอบทไมท าใหเกดความพอใจในการท างานวา ปจจยทใชบ ารงรกษาจตใจ (hygiene)

องคประกอบทมความสมพนธกบปจจยทงสองประการดงกลาว สามารถแสดงใหเหนไดดงตารางท 6

67Abraham H. Maslow, Motivation and Personality, 2nd ed. (New York: Harper and

Row, 1970), 55-56.

52

ตารางท 6 เปรยบเทยบองคประกอบระหวางปจจยทใชจงใจและปจจยทใชบ ารงรกษาจตใจ

ปจจยทใชจงใจ(เกยวกบงานทท า)

ปจจยทใชบ ารงรกษาจตใจ(เกยวกบสภาพแวดลอม)

1. ความส าเรจของงาน2. การยอมรบนบถอ3. ตวงานทท า4. ความรบผดชอบ5. ความกาวหนา

1. เงนเดอน 2. โอกาสเตบโต 3. ความสมพนธระหวางบคคลกบลกนอง 4. ความสมพนธระหวางบคคลกบนาย 5. ความสมพนธระหวางบคคลกบเพอน 6. การนเทศงาน-เทคนคของการท างาน 7. นโยบายและการบรหาร 8. สภาพของการท างาน 9. ชวตสวนตว10. ฐานะ11. ความมนคงในงาน

ทมา : Frederick Herzberg, quoted in Thomas T. Sergiovanni and Robert J. Starratt,Supervision Human Perspectives, 4th ed. (New York : McGraw-Hill Book Company, 1988), 156.

องคประกอบของปจจยทใชเปนแรงจงใจในการท างาน และท าใหเกดความสขในการท างานของเฮอรซเบรก (Herzberg) ประกอบดวย

1. องคประกอบทใชเปนแรงจงใจในการท างาน (motivators) มอย 5 ประการ คอ1.1 ความส าเรจของงาน (achievement) หมายถง การทคนท างานไดเสรจสน และ

ประสบความส าเรจอยางด เมองานประสบผลส าเรจจงเกดความรสกพอใจและปลาบปลมในผลส าเรจของงานนน

1.2 การไดรบการยอมรบนบถอ (recognition) หมายถง การไดรบการยอมรบนบถอไมวาจากผบงคบบญชา จากเพอน จากผมาขอรบค าปรกษาหรอจากบคคลในหนวยงาน การยอมรบนจะอยในรปของการยกยอง ชมเชยหรอการยอมรบในความรความสามารถ

1.3 ตวงานทท า (work itself) หมายถง งานทนาสนใจ งานทตองอาศยความคดรเรม สรางสรรค ทาทาย หรอเปนงานทสามารถท าตงแตตนจนจบไดโดยล าพง

1.4 ความรบผดชอบ (responsibility) หมายถง ความพงพอใจทเกดขนจากการไดรบมอบหมายใหรบผดชอบงาน และมอ านาจในงานทรบผดชอบอยางเตมท

53

1.5 ความกาวหนาในต าแหนงการงาน (advancement) หมายถง ไดรบเลอนขน เลอนต าแหนงใหสงขน การมโอกาสไดศกษาเพอหาความรเพมเตม

2. องคประกอบทเกยวกบสงแวดลอมในการท างาน หรอปจจยทใชบ ารงรกษาจตใจ (hygiene factors) ม 11 ประการ คอ

2.1 เงนเดอน (salary) หมายถง เงนเดอนและการเลอนขนเงนเดอนนนเปนทพอใจของบคคลในหนวยงาน

2.2 โอกาสทจะไดรบความกาวหนาในอนาคต (possibility of growth) หมายถง โอกาสทจะไดรบการแตงตง เลอนต าแหนง และไดรบความกาวหนาในทกษะวชาชพ

2.3 ความสมพนธกบผอยใตบงคบบญชา (interpersonal relation subordinate) หมายถง การทบคคลสามารถท างานรวมกน มความเขาใจอนดและความสมพนธอนดกบผอยใตบงคบบญชา

2.4 ความสมพนธกบผบงคบบญชา (interpersonal relation supervisor) หมายถง การตดตอระหวางบคคลกบผบงคบบญชาทแสดงถงความสมพนธอนดตอกน ความสามารถท างานรวมกนและเขาใจซงกนและกน

2.5 ความสมพนธกบเพอนรวมงาน (interpersonal relations-peers) หมายถง การตดตอระหวางบคคลกบเพอนรวมงานทแสดงถงความสมพนธอนดตอกน ความสามารถท างานรวมกน และเขาใจซงกนและกน

2.6 การนเทศงาน-เทคนคของการท างาน (supervision technical) หมายถง ความสามารถของผบงคบบญชาในการด าเนนงาน หรอความยตธรรมในการบรหาร

2.7 นโยบายและการบรหารงานขององคการ (company policy and administration)หมายถง การจดการ (management) การบรหารงานขององคการและการตดตอสอสารในองคการ

2.8 สภาพของการท างาน (working conditions) ไดแก สถานภาพทางกายภาพของงาน เชน แสง เสยง อากาศ ชวโมงท างาน และสงแวดลอมอนๆ เชน อปกรณหรอเครองมอตางๆ

2.9 ชวตสวนตว (personal life) หมายถง ความรสกดหรอไมด อนเปนผลทไดรบจากงานของเขา

2.10 ฐานะ (status) หมายถง อาชพนนเปนทยอมรบของสงคมมเกยรต และศกดศร

54

2.11 ความมนคงในงาน (job security) หมายถง ความรสกของบคคลทมตอความมนคงในงาน ความยนยนของอาชพหรอความมนคงขององคการ68

องคประกอบทงสองดานนเปนสงทคนท างานตองการ เพราะเปนแรงจงใจในการท างาน และยงเปนองคประกอบส าคญทท าใหคนเกดความสขในการท างาน ซงเมอบคคลไดรบการ ตอบสนองดวยปจจยเหลานอยางเพยงพอ จะเกดความพงพอใจในการท างาน อยางไรกตาม ความ พงพอใจจะเกดขนกตอเมอปจจยทใชจงใจไดรบการตอบสนอง สวนปจจยทใชบ ารงรกษาจตใจเปนเพยงตวปองกนมใหความไมพงพอใจขนเทานนเอง

แมคเคลลแลนด (McClelland) ไดเสนอแนวคดวาแรงจงใจในการปฏบตงานม 3 ประการ คอ

1. ความตองการดานความส าเรจ (achievement) เปนแรงขบเพอทจะใหท างานได ประสบผลส าเรจมประสทธภาพสง

2. ความตองการมสายสมพนธ (affiliation) เปนความปรารถนาเพอความเปนมตรและความสมพนธ เปนความตองการเพอสรางและรกษาสมพนธภาพกบบคคลอน

3. ความตองการมอ านาจบารม (power) เปนความตองการทจะมอ านาจในการบงคบบญชา และอทธพลเหนอคนอน69

68Frederick Herzberg, The Motivation to Work (New York: John Wiley & Sons, Inc.,

1959), 44-49.69David C. McClelland, The Achieving Society (New Jersey: Van Norstrand, 1961), 67-

68.

55

Maslow Herzberg McClelland

ความตองการความนกคด - ตวงานทท า- ความส าเรจ- โอกาสเตบโต

ความตองการดานความส าเรจ

ความตองการมฐานะเดน - ความกาวหนา- การยอมรบ- ฐานะ

- ความตองการมอ านาจ

ความตองการทางสงคม - ความสมพนธระหวาง บคคล กบนาย กบเพอน กบลกนอง- การบงคบบญชา

ความตองการมสายสมพนธ

ความตองการดานความมนคง

- นโยบายและการ บรหารของบรษท- ความมนคงในงาน- สภาพของงานบรษท

ความตองการทางรางกาย - เงนเดอนและ ชวตสวนตว

แผนภมท 10 ความตองการระหวางความตองการดานความส าเรจ และอ านาจของ McClelland กบตวจงใจของ Herzberg และความตองการระดบสงของ Maslow

ทมา : สมยศ นาวการ, การพฒนาองคการและการจงใจ, พมพครงท 2 (กรงเทพฯ: ส านกพมพดวงกมลจ ากด, 2521), 15.

56

การสงเสรมใหมการพฒนาวชาชพการสงเสรมใหมการพฒนาวชาชพ (promoting professional development) ผบรหารให

โอกาสแกครในการพฒนาวชาชพ โดยการจดใหมการฝกอบรมขณะประจ าการ รวมทงการชวยใหครไดเรยนรถงการผสมผสานทกษะตางๆ ตามโครงการพฒนาบคลากรและชวยใหครสามารถน าไปใชในหองเรยนได

คนทมความรความสามารถเหมาะสมกบต าแหนงหนาท ในสมยหนง อาจกลายเปนคนทหยอนความสามารถไปในอกสมยหนงกได วธการทจะแกปญหาดงกลาวกโดย “การพฒนาบคลากร” เพอใหผปฏบตงานเปนผทมความรความสามารถเหมาะสมกบต าแหนงหนาทอยเสมอ แมวาวทยาการและหนาทความรบผดชอบจะเปลยนแปลงไปกตาม70

ความหมายของการพฒนาบคลากร การพฒนาบคลากร หมายถง การด าเนนการเกยวกบการสงเสรมใหบคลากรมความรความสามารถ มทกษะในการท างานดขน มทกษะทดในการท างาน อนจะเปนผลใหการปฏบตงานมประสทธภาพดยงขน71 โยเดอร (Yoder) ไดกลาววาถาพนกงานไดพฒนาและใชทกษะตางๆ ของเขาอยางสงสด และเตมความสามารถ แลวเขาจะมโอกาสทจะพฒนาตนเอง มโอกาสไดท างานทใชทกษะสงขน และมความรบผดชอบมากขน72 จเชยส (Jucius) ไดใหความหมายไววา การพฒนาบคลากร หมายถง กระบวนการทจะชวยเพมความถนด (aptitude)ทกษะ (skill) และความสามารถ (ability) ของบคคลในองคการใหปฏบตงานใหดยงขน และสามารถปรบตวเขากบสภาพแวดลอมในการปฏบตงานไดดยงขน73

ความสมพนธของการพฒนาบคลากร การพฒนาบคลากรไมเพยงแตจะท าใหคนมความรความสามารถและทกษะในการท างานดขนเทานน ยงจะสงผลใหไดผลงานสงขน อนจะเปนผลโดยตรงตอการพฒนาประเทศ รง พลสวสด ไดกลาวถงความส าคญของการพฒนาบคลากรไว ดงน

70สวสดการส านกงาน ก.พ., ความรทวไปเกยวกบการบรหารงานบคคล (กรงเทพฯ:

บรษทประชาชน, 2533), 82.71เรองเดยวกน.72Dale Yoder, Personnel Principles and Policies (New Jersey: Prentice-Hall Inc., 1963),

344.73Michael J. Jucius, Personnel Management, 6th ed. (Homewood: Richard D. Irwin,

Inc., 1971), 243.

57

1. บคลากรทไดรบการพฒนาแลว ผลการปฏบตงานจะเปลยนแปลงไปในทางทดขน มความร ความเขาใจในงาน การรจกเทคนคและวธการท างานดขน สามารถปรบตวปรบใจ ปรบ พฤตกรรมใหเขากบสภาพแวดลอมในการท างานไดเปนอยางด

2. บคลากรทไดรบการพฒนาแลว จะชวยแกปญหาขององคการ ปญหาของการปฏบตงานทงระดบผบรหารงานในองคการและเพอนรวมงานเปนอยางด

3. ชวยท าใหขวญของบคลากรในองคการดขน4. สามารถลดการควบคมการท างานของบคลากรไดมาก5. ปญหาและอปสรรคในการท างานจะมนอยเพราะบคลากรมความรความเขาใจในงานด

ฉะนนการพฒนาทดจงเทากบลดปญหาและอปสรรคไดสวนหนง6. เปนประโยชนตอบคลากรโดยตรง เนองจากบคลากรไดเรยนร สมผส มความช านาญ

จงท าใหประสทธภาพในการท างานสงขน ซงเปนผลท าใหเกดความกาวหนาตอบคลากรเอง7. สงเสรมใหเกดความมนคงแกองคการทกองคการ ถาหากองคการขาดแคลนบคลากร

ในต าแหนงใดต าแหนงหนงกสามารถคดเลอกเอาจากบคคลทไดรบพฒนาแลวลงไป8. บคลากรมเจตคตทดตอองคการ9. องคการสามารถลดความสนเปลองและการสญเปลาตางๆ ลงได เชน การขาดงาน ของ

บคลากรอาจจะนอยลง งานทด าเนนการกเกดผลเสยหายนอยมาก ท าใหเกดความพอใจในงาน ทท ามากยงขน74

นอกจากน แคสเททเตอร (Castetter) ยงไดกลาวถงความจ าเปนในการพฒนาบคลากรไวดงน

1 . เพอเปนการปรบปรงการปฏบตงานของบคคลทด ารงต าแหนงในปจจบน ใหม ประสทธภาพยงขน

2. ชวยพฒนาทกษะอนจ าเปนส าหรบการท างานของบคคลทไดคดเลอกแลว3. สงเสรมใหบคลากรพฒนาความสามารถของตนเองยงขน75

74รง พลสวสด, การบรหารบคคลในวงการศกษา (เชยงใหม: มหาวทยาลยเชยงใหม,

ม.ป.ป.), 26.75William B. Castetter, อางถงใน กตมา ปรดดลก, การบรหารและการนเทศการศกษา

เบองตน, 118.

58

การพฒนาบคลากรในโรงเรยน หวหนาสถานศกษานอกจากจะรบหนาทในการบรหารโรงเรยนแลว ยงมงานพฒนาบคลากรอกงานหนงทถอเปนหนาทโดยตรง และการพฒนาบคลากรในโรงเรยนนนอาจท าไดใน 3 ลกษณะ คอ

1. การนเทศและสอนงาน2. การพฒนาคณภาพทางวชาการของโรงเรยน

2.1 คณภาพดานสาระความรในงานทปฏบต2.2 คณภาพดานวธการและกระบวนการท างาน

3. การพฒนาทมงาน

1. การนเทศและสอนงาน กอนทจะท าการนเทศและสอนงาน ผทจะลงมอด าเนนการจะตองเขาใจสภาพของงานและสภาพของคนอยางแจมแจงเสยกอน งานดานสนบสนนการสอนจะไมเปนภาระหนกในการนเทศและสอนงานมากนก เพราะมงานและบคลากรทเกยวของไมมากนก แตงานการเรยนการสอนซงเปนงานหลก คอนขางจะยากและลกซงทจะท าการนเทศและสอนงาน

การนเทศและสอนงานนน เปนการกระท าทตองกระทบกบพฤตกรรมของคน ผลสมฤทธเชงพฒนาจะเกดตอเมอคนมความตองการและเกดความพอใจทงสองฝาย ดงนน หวหนาสถานศกษาจะตองชแจง ท าความเขาใจกบผเกยวของทกฝายดวยวา การนเทศและสอนงานนนเปนไปเพอชวยเหลอ แนะน า และสงเสรมผปฏบตใหเกดการเรยนรใหสามารถปฏบตงานไดส าเรจดวยความสะดวก สบายใจ และมประสทธภาพ ไมใชเปนการตดตามสอบเพอหาขอผดพลาด หรอ บ าเหนจรางวล จะตองพยายามท าใหทกคนรสกวาการนเทศและสอนงานนนเปนไปเพอพฒนาคนและงานโดยสวนรวมทแทจรง

2. การพฒนาคณภาพทางวชาการของโรงเรยน การพฒนาคณภาพทางวชาการของบคลากรในโรงเรยนนน ควรตงประเดนหลกไวพจารณาสองประเดนใหญๆ คอ จะพฒนาคณภาพ อะไร และจะหาทางพฒนาคณภาพทางวชาการใหกบบคลากรของโรงเรยนไดอยางไร

2.1 คณภาพดานสาระความรในงานทปฏบต เปนสงแรกทผปฏบตงานในทกระดบ ทกหนาทตองพฒนาอยตลอดเวลา ดงนนผรบผดชอบทกระดบจะตองใหความสนใจในการพฒนาคณภาพดานสาระความรทจะใชปฏบตงานดวย อยางนอยหวหนาสถานศกษาจะตองไดรบการพฒนาความร ดานการจดการ การวจย หลกสตร การใชขอมลเพอการบรหารงาน มนษยสมพนธและวชาการทเกดขนมาใหมๆ ปละหนงครง หวหนาหมวดวชา หวหนาหนวยงานอนๆ ตลอดจน ผปฏบตงานในหนาทตางๆ กจะตองไดรบการขดเกลาเพมเตมความรในสาขางานทตนรบผดชอบอยเชนกน โดยเฉพาะผสอนในรายวชาตางๆ กจะตองกระตนใหเกดการศกษาเลาเรยนดวยตวเองให

59

มากทสด มฉะนนแลวผสอนและผเรยนจะมความรเทากน คอ ตางฝายตางมความรเฉพาะเทาทมในหนงสอแบบเรยนทกระทรวงศกษาธการอนญาตใหใชในโรงเรยนเทานน

2.2 คณภาพดานวธการและกระบวนการท างาน ซงเราจะเหนไดวาแมบคลากรของ โรงเรยนจะผานการศกษาอบรม มความรสงสงสกเพยงใดกตาม หากไมทราบวธการใชความรนน อยางมประสทธภาพ ประโยชนทจะเกดยอมลดลงอยางไมมปญหา เมอเปนเชนน ผรบผดชอบงานทกระดบของโรงเรยน จะตองผลกดนใหเกดการพฒนากระบวนการและวธการท างานไปพรอมๆ กบการพฒนาดานเนอหาสาระความรดวย

3. การพฒนาทมงาน เคยมการวเคราะหถงลกษณะของคนไทยและสรปคอนขางจะตรงกนวา คนไทยนน อาจพฒนาใหมคณภาพและศกยภาพเฉพาะตวใหสงไดโดยงาย แตยากทจะพฒนานสยใหรกการท างานเปนทม อยางไรกตามเราตองยอมรบวาคนไทยนยมความเปนอสระในลกษณะของความเปนเอกเทศสงมาก ความเคยชนในการท างานเปนทมยงไมปรากฏใหเหนอยางเดนชดมากนก หวหนาสถานศกษาจงนาจะเรมตนดวยการสรางทมงานยอยๆ หลายๆ ทมกอน จากนนจงคอยๆ ขยายทม ขยายงาน ใหกวางขวางออกไปในภายหลง และเมอไดรบการยอมรบจากบคลากรใน โรงเรยนแลวการพฒนาบคลากรโดยวธการพฒนาการท างานเปนทมจงนาจะเกดการเปลยนแปลงพฤตกรมในการท างานอยางถาวร นอกจากสมาชกแตละคนจะไดรบการพฒนาแลว ระบบงานทดจะถกน ามาใชจนทกคนเกดความเคยชนฝงเปนนสยตดตวสบไปดวย76

การพฒนาบคลากรนน ไมวาจะใชวธการใด เมอไดด าเนนการไปแลว หวหนาสถานศกษาจะตองตดตามผล ทงนเพอทราบความเปลยนแปลงทจะเกดขน หากวธการใดด าเนนการไปแลวไมเกดผลตามทคาดหวง หรอไดผลตอบแทนไมคมเวลาและคาลงทนทเสยไป จะตองน ามาคดทบทวนเพอปรบปรงวธการหรอเลอกใชวธใหมทเหมาะสมกวาตอไป77

นอกจากน เสรมศกด วสาลาภรณ กลาวถงบทบาทหนาทของผบรหารทมตอผใตบงคบบญชาหรอครวา

1. การทบคคลพยายามสรางอ านาจใหกบตนเอง ไมวาจะเปนอ านาจทางตรงหรอทางออม

2. บคคลทเปนผน ากลมหนง อาจเปนผตามในอกกลมหนง เพราะบคคลไมสามารถท

76เสร ลาชโรจน, บรหารโรงเรยนมธยมฯ กรมสามญศกษา, 221-223.77เรอง เจรญชย และเสร ลาชโรจน, “การพฒนาคณภาพทางวชาการของบคลากร,” ใน

การจดการโรงเรยนมธยม เอกสารชดวชาการจดการโรงเรยนมธยม สาขาวชาการจดการมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช (กรงเทพฯ : โรงพมพยไนเตดโปรดคชน, 2525), 185-189.

60

จะเปนผน าไดในทกอยาง และทกสถานการณ3. การเปนผน าเปนบทบาทของกลม เพอทจะใหคนยอมรบ จ าเปนตองมพวก อยคนเดยว

เปนผน าไมได4. การเปนผน า ถาอยางอนเทากนแลว บคคลจะเปนผน าไดขนอยกบความถของ

ปฏสมพนธ ปฏสมพนธระหวางบคคล ยอมจะท าใหคนยอมรบกนไดงายขน5. ในแตละหนวยงาน การเปนผน าอาจมอยในบคคลมากกวาหนงคน เพราะในแตละ

กลมอาจมผน ามากกวาคนหนง6. ปทนสถานของกลม เปนตวก าหนดทส าคญในการเลอกผน า บคคลทมลกษณะ

แตกตางจากสมาชกมากๆ ยอมไมมใครอยากเลอกใหเปนผน า7. บคคลทพยายามจะชกจงใหผอนไปตามแนวของตนเอง หรอบคคลทพยายามวาง

อ านาจกบพวก คนพวกนสมาชกมกจะไมคอยยอมรบ จงเกดความเปนผน าไดนอย8. การเปนผน า ยอมเปลยนจากสถานการณหนงไปสอกสถานการณหนง9. การทบคคลพยายามเอาใจเขามาใสใจเรา ยอมชวยใหท าใหสมาชกยอมรบ ซงเปนผล

สงเสรมใหมความเปนผน าสง10. ปฏบตงานมากกวาก าหนด อยาพยายามมอบภาระบางอยางใหเพอนรวมงาน ในเมอ

งานนนๆ ผน ากไมอยากท า11. ท างานตรงเวลาและสม าเสมอ ท าตนใหเปนตวอยางในการท างาน ท างานดวยใจรก12. มใจจดจอในงานทตองปฏบต มความสขกบการท างาน ท างานเพองานมากกวาเพอ

อยางอน13. บรหารงานตามนโยบายทหมคณะชวยกนวางไว ผน าเองกจะตองปฏบตตามนโยบาย

ดวย ไมมขอยกเวน14. กลาเผชญกบปญหาทยงยากซบซอน มความเดดเดยวในการตดสนใจ พยายามแก

ปญหามากกวาทจะปดปญหาใหพน ยกยองผใตบงคบบญชาดวยความเตมใจ15. ใหการยกยอง หรอชมเชยผใตบงคบบญชาตามควรแกกรณ ชมเชยเมอเขาท าด เพราะ

การชมเชยยอมเปนการใหก าลงใจ16. ไมควรจะตามใจผใตบงคบบญชาจนเกนไป ควรจะมเทคนคการคดคานหรอต าหน

บาง17. ใหเพอนรวมงานมความมนคงปลอดภย ความมนคงปลอดภยเปนความตองการอยาง

หนงของมนษย ใหความสนบสนน ใหความเมตตา ใหอภยเมอเพอนรวมงานท างานผดพลาด18. ใหเพอนรวมงานมสวนรวมในการตดสนนโยบาย

61

19. ใหสวสดการแกเพอนรวมงาน ซงเปนการสรางขวญในการท างาน20. ใหความเชอถอในเพอนรวมงาน21. ปรบปรงงานทท าใหดทสด ดวยการหาสาเหตแหงความไมพอใจของเพอนรวมงาน

และหาทางแกไข22. เปนตวแทนของคนสวนใหญ การจะท าอะไรแลวใหเปนทพอใจของทกคนยอมเปน

ไปไมได ดงนน การท างานจงควรใหเปนทพอใจของคนสวนใหญ23. ใหขอมลแกเพอนรวมงานใหมากทสดเทาทจะท าได24. ในการท างานควรจะเนนวาอะไรถกมากวาทจะเนนวาใครถก25. ในการประชมหรอปรกษาหารอ ยอมเสยเวลาเพอใหมมตเอกฉนทดกวาทจะรบ

ออกเสยง26. รบผดชอบตอผลการกระท าของกลม27. แสดงใหเพอนรวมงานเหนความจรงใจทจะท างาน มความจรงใจทจะรวมท างานกบ

เขา28. มอบอ านาจความรบผดชอบ และภาระใหเพอนรวมงานบาง29. มความเฉลยวฉลาด มไหวพรบ อยาใหผใตบงคบบญชาหลอกได30. ใหสมาชกแตละคนของกลมมสวสดภาพด เพราะจะเปนหลกประกนวาสถาบนหรอ

หนวยงานกจะมสวสดภาพดดวย31. ความคดเหนทงหลายของสมาชกมคาแกการรบฟง ควรจะพจารณาทเนอหาสาระมาก

กวาทจะพจารณาวาเปนความคดของใคร32. มนษยแตละคนกมศกดศรดวยกนทงนน อยาคดวาผน าเทานนทมศกดศร การกระท า

ของคนเปนเครองวดคณภาพของคน33. ผน าทด จะตองมความสามารถทจะน าและสอนคนอนได นนคอ ควรจะเปนไดทงนาย

และคร34. ความเจรญมาจากภายในกลมมากกวาทจะมาจากภายนอก ผน าควรสรางความกาว

หนาใหกบผใตบงคบบญชา ผน าควรสนบสนนมใชกกกนหรอสกดกนเอาไว ผน าจะตองไมเหนแกตว78

78เสรมศกด วศาลาภรณ, “ภาวะผน า,” ใน เอกสารการสอนชดวชา ทฤษฎและแนวปฏบตใน

การบรหารการศกษา สาขาวชาการบรหารการศกษา มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช (นนทบร: โรงพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2540), 8.

62

ป ค.ศ. 1973 นาธาน (Nathan) ไดท าการศกษาเรอง พฤตกรรมผน าทมประสทธผล โดยใหครในรฐเวอรจเนย จ านวน 296 คน บรรยายพฤตกรรมผน าของครใหญทเหนวามประสทธผลและไมมประสทธผล สรปผลการวจยได ดงน

1. พฤตกรรมผน าทมประสทธผลมลกษณะ1.1 ตองสามารถแกปญหาทางดานระเบยบวนย ตลอดจนใหค าแนะน าแกครในเรอง

การแกปญหาระเบยบวนยในชน1.2 มการบ ารงขวญครและนกเรยนด

2. พฤตกรรมผน าทไมมประสทธผลมลกษณะ2.1 ไมสามารถใหค าแนะน าในการแกปญหาดานระเบยบวนยแกคร2.2 ไมสามารถน าตวเองและครท างานอยางมประสทธภาพ2.3 ไมสามารถใชกลไกดานบรหาร ด าเนนการของโรงเรยนใหลลวงไปดวยด79

สมท (Smith) ไดท าการศกษาเรองพฤตกรรมผน าทมประสทธผล และไมมประสทธผลผลการวจย พบวา พฤตกรรมของครใหญทท าใหเกดประสทธผลในการปฏบตงานนน เรยงตามล าดบจากมากไปหานอยได ดงน

1. สรางสมพนธภาพระหวางผบรหารระดบสงกวาโรงเรยน และคณะกรรมการจดการศกษา

2. วางแผนและรวมมออยางใกลชดกบคณะครในโรงเรยน3. มการตดตอสอสารและสรางความเขาใจอนดระหวางบานกบโรงเรยน4. กระตนใหครมการพฒนาทงดานอาชพและดานสวนตว5. สรางบรรยากาศในโรงเรยนใหเกดความรสกมนคงและเชอมนตนเอง6. ใหการชวยเหลอคร7. รวมมอในกจกรรมทกอใหเกดประสทธผล ใหความถกตอง และความยตธรรมเทาท

จะท าได8. พฒนาตนเองในดานวชาการ9. สามคคและรวมมอกบครสงเสรมโรงเรยนของตน10. ท างานตามโครงการพฒนาตางๆ ของโรงเรยนอยางตอเนอง

79Charles Nathan, “Pattern of Effective and Ineffective Behavior of Elementary School

Principals as Perceived by a Selected Group of Classroom Teacher in Virginia,” DissertationAbstracts International 33 (January 1973) : 3184 – A.

63

11. สรางสมพนธภาพอนดยงในการท างานกบชมชน12. เปนผน าในทางวชาการ13. แสดงความสามารถในการสอนและการบรหารโรงเรยนใหรทวกน14. ท าใหนกเรยนมพฤตกรรมทดและมวนย15. มความสมพนธอยางดกบนกเรยน80

ทรท (Truitt) ไดท าการศกษาเรอง ความสมพนธระหวางพฤตกรรมผน าของครใหญกบผลผลตขององคการในโรงเรยนมธยมศกษา มลรฐนอรทคาโรไลนา พบวา

1. พฤตกรรมผน าของครใหญกบผลผลตขององคการมความสมพนธกนในทางบวก2. คาความสมพนธระหวางพฤตกรรมผน าดานมงงาน และมงสมพนธ รวมกนกบผลผลต

ขององคการ สงกวาคาความสมพนธระหวางพฤตกรรมผน าแบบมงสมพนธกบผลผลตขององคการสงกวาคาความสมพนธระหวางพฤตกรรมผน าดานมงงานกบผลผลตขององคการ

3. พฤตกรรมผน าของครใหญ ยงสอดคลองกบความคาดหวงของครมากเทาไร ผลผลตขององคการยงสงขนตามไปดวย

4. พฤตกรรมผน าใหทศนะของครและครใหญมความสมพนธกนอยางมนยส าคญ81

สรปไดวา ความสมพนธระหวางครกบผบรหารในดานการใหความสนใจทมตอครและหนาทการงานน หมายถง ผบรหารใหค าแนะน า ยกยองการท างานของคร สนใจหนาทในหมวดวชาผลงาน และปญหาทครพบ

ความสามารถในการตดตอสอสารการตดตอสอสารทมประสทธภาพ มความส าคญตอผบรหารมาก ดวยเหตผล

2 ประการคอ ประการแรกการตดตอสอสารเปนกระบวนการทจ าเปนตอความส าเรจของการปฏบตหนาทการบรหารทางการวางแผน การจดองคการ การสงการและการควบคม ประการทสอง การตดตอสอสารเปนกจกรรมทใชเวลาของผบรหารคอนขางมาก กระบวนการตดตอสอสารท าใหผบรหารสามารถด าเนนงานตามความรบผดชอบได โดยผบรหารตองไดรบขาวสารเพอใชเปน

80Harold B. Smith, “Description of Effecttive and Ineffective Behavior of School

Principals,” Dissertation Abstracts International 35 (October 1974) : 1935 – A.81Thomas E. Truitt, “A Study of the Relationship between the Leader Behavior of

Principals and Organization Output of High School in North Carolina,” Dissertation AbstractsInternational 36 (July 1975) : 85 – A.

64

พนฐานของการวางแผน แผนงานตองสอสารไปยงบคคลอนเพอการด าเนนงาน การจดองคการตองการการตดตอสอสารกบบคลลอนเกยวกบการมอบหมายงาน การสงการท าใหผบรหารตองตดตอสอสารกบผใตบงคบบญชา เพอท าใหเปาหมายของกลมประสบความส าเรจ การตดตอสอสารดวยลายลกษณอกษรหรอวาจาเปนสวนส าคญของการควบคม โดยสรปผบรหารไมไดบรหารงานอยางโดดเดยว พวกเขาตองปฏบตหนาทการบรหารดวยการของเกยวและการตดตอสอสารกบบคคลอน กระบวนการตดตอสอสารจงเปนรากฐานของหนาทการบรหารทงหมด82

ความหมายของการตดตอสอสารค าวา communication มาจากค าภาษาลาตนวา communis ซงหมายความวา commoness

หรอรวมกน เหมอนกน ตรงกน หรออาจกลาวงายๆ วา การตดตอสอสารคอการสรางความเขาใจรวมกน ระหวางผสงกบผรบ นนคอ ผสงตองการใหผรบมความเขาใจตรงกน หรอเหมอนกนกบตนในขาวสารขอมล ความรสกนกคด ทศนคต และอนๆ จากศพทของ communication นท าใหทราบความหมายกวางๆ ของการตดตอสอสารวาหมายถงการท าใหเกดความเขาใจรวมกนนนเอง83

โฮวแลนด (Hovland) ใหค าจ ากดความวา การตดตอสอสารหมายถงกระบวนการ ซงมผสงขาวสารสงขาวสารโดยใชสญลกษณหรอภาษา เพอเปลยนแปลงพฤตกรรมของผรบ84 ในท านองเดยวกนเดวส (Davis) ใหความหมายของการตดตอสอสารวา เปนกระบวนการของการสงขาวสารขอมลและความเขาใจจากบคคลหนงไปยงอกบคคลหนง85 ดบน (Dubin) ใหความหมายวา การตดตอสอสารเปนกระบวนการทจะแลกเปลยนสญลกษณทมความหมายตอกน และหมายรวมถงการทจะอ านวยการ สงการใหเกดการปฏบตงานและเพอประสานกจกรรมตางๆ ทบคคลหลายฝายรวมกนปฏบต หรอกลาวอกนยหนงวา การสอสารเปนกระบวนการทน าขาวสาร (message) ทเกยวกบ

82สมยศ นาวการ, การบรหาร, พมพครงท 3 (กรงเทพฯ: ส านกพมพบรรณกจ, 2535),

477-478.83เสาวลกษณ สงหโกวนห, การสอขอความในการบรหาร (กรงเทพฯ: บรษทประชาชน

จ ากด, 2536), 3-4.84Carl I. Hovland, J. L. Janis, and H. H. Kelly, Communication and Pervasion (New

Haven: Yale University Press, 1953), 66.85Keith Davis, Human Relations at Work, 3rd ed. (New York: McGraw-Hill Book

Company, 1967), 316-320.

65

พฤตกรรมของตนจากทหนงไปยงอกทหนง86 ซงถาพจารณาในทางการบรหารองคการอาจจะกลาวไดชดเจนขนไดวา การสอสารคอการกระจายหรอสอความเกยวกบนโยบายและค าสงลงไปยงเบองลาง พรอมกนนกรบขอเสนอแนะความเหนและความรสกตางๆ กลบขนมา นพพงษ บญจตราดลยไดสรปความหมายของการตดตอสอสารในแงตางๆ ดงน

1. การตดตอสอสารเปนกระบวนการทจะแลกเปลยนสญลกษณทมความหมายตอกนและ

รวมถงการทจะอ านวยการสงการใหเกดการปฏบตงาน และเพอประสานกจกรรมตางๆ ทบคคลหลายฝายรวมกนปฏบต

2. การตดตอสอสารเปนกระบวนการทจะสงขาวสารและความเขาใจจากบคคลหนงไปสอกบคคลหนง

3. การตดตอสอสารคอกระบวนการใดกตามทค ากลาวหรอขอคดทไดตดสนใจไปแลวไดถกสงผานจากบคคลหนงไปสอกบคคลหนงในองคการ กระบวนการนนคอการตดตอสอสาร

4. การตดตอสอสาร เปนกระบวนการทจะกอใหเกดความสมพนธหรอท าลายความสมพนธของคนในหนวยงานซงจะท าใหหนวยงานเจรญกาวหนาหรอเกดอปสรรคขอขดแยงขนได87

กระบวนการตดตอสอสารการตดตอสอสารมลกษณะเปนกระบวนการซงหมายถง การมลกษณะทตอเนอง ฟลปโป

(Flippo) กลาววา กระบวนการตดตอสอสารขนพนฐานทสดประกอบดวยองคประกอบ 4 สวนดงน1. ผสงหรอผสงขาวสาร หมายถงผเรมตดตอ อาจเปนบคคลเดยวหรอเปนกลม สงทม

อทธพลตอผสงคอความรของผสง ความช านาญ ทศนคต และระบบสงคม วฒนธรรม2. ขาวสาร หมายถงสงทผตองการใหผรบเขาใจ ไดแก ความคดเหน ความตองการ ขอ

ตกลง ขอเสนอแนะ ผลการประเมน ค าถาม ค าสง ฯลฯ3. ชองทางการสอสาร หมายถงวธการทจะน าขาวสารไปสผรบ ท าไดหลายวธไดแก

86Robert Dubin, Human Relations in Administration, อางถงใน นพพงษ บญจตราดลย,

หลกการบรหารการศกษา (กรงเทพฯ: บพธการพมพ, 2534), 63.87นพพงษ บญจตราดลย และธรรมรส โชตกญชร, บนเสนทางสนกบรหารการศกษา

(กรงเทพฯ: ส านกงานสมาคมผบรหารการศกษาแหงประเทศไทย คณะครศาสตร จฬาลงกรณ-มหาวทยาลย, ม.ป.ป.), 74-75.

66

(1) ใชเสยง เชน พดคย วทย ระฆง เสยงดนตร (2) ใชภาษาหรอตวอกษร เชน จดหมาย หนงสอพมพปายประกาศ รปภาพ (3) ใชสอทมทงภาพและเสยง เชนโทรทศน ภาพยนตร เปนตน

4. ผรบ หมายถง บคคลหรอกลมบคคลทเปนเปาหมายของการสอสาร ผรบจะตองแปลรหสไดอยางถกตอง ทงนขนอยกบอทธพลตางๆ เชนเดยวกบผสง88

อยางไรกตามรปแบบอยางงายน มกจะพจารณาเพยงผวเผน โดยใชการตดตอสอสารแบบตวตอตว ซงมกเปนการตดตอสอสารในองคการเลกๆ แตการตดตอสอสารทางการบรหารนน หากองคการมขนาดใหญขน กระบวนการตดตอสอสาร อาจจะมความซบซอนขนเปนล าดบ

ลกษณะของการตดตอสอสารลกษณะหรอประเภทของการตดตอสอสารในองคการ อาจจ าแนกรปแบบออกไดหลาย

ลกษณะแลวแตมงพจารณาในประเดนใด ในทนจะจ าแนกออกมาเปน 4 ลกษณะดงน1. จ าแนกตามลกษณะของทศทางการตดตอสอสาร พจารณาได 2 แบบคอ (1) การตดตอ

สอสารทางเดยว (one way communication) เปนการตดตอสอสารทผสงท าการ ตดตอสอสารโดยปราศจากการขอสงยอนกลบจากผรบ โดยทวไปการตดตอสอสารแบบน จะเปนไปในรปของนโยบายของผบรการระดบสงในองคการและตวอยางของสอมวลชน ประเภท วทย โทรทศน ภาพยนตร หนงสอพมพ เปนตน (2) การตดตอสอสารแบบสองทาง (two way communication) เปนการตดตอสอสารทผสงและผรบสามารถทจะตอบสนองตอกน เพอสรางความเขาใจอยางแจมแจงทวถงและลกซง ซงนบวาเปนสงจ าเปนและส าคญมากในการบรหาร การบรหารทเปดโอกาสใหผอยใตบงคบบญชาไดใหขอเสนอแนะ รบฟงขอโตแยงหรอค าถามจะเปนตวอยางของการตดตอสอสารได

2. จ าแนกตามลกษณะของการใช พจารณาเปน 2 แบบคอ (1) การตดตอสอสารแบบเปนทางการ (formal communication) หมายถงการตดตอสอสารทมระเบยบแบบแผนขอก าหนดไวโดยชดเจน เชน การตดตอสอสารของระบบราชการ จะมระเบยบแบบแผนและตองท าเปนลายลกษณอกษร ลกษณะส าคญบางประการของการตดตอสอสารแบบเปนทางการ ไดแก เปนการน าเอานโยบาย การวนจฉยสงการ หรอค าแนะน าผานไปตามสายการบงคบบญชา (line of authority) หรอบางทเรยกวา “Flow of Command” เปนการน ากลบมาผบงคบบญชาหรอหวหนาหนวยงาน โดยทวไปไดแก ขอเสนอแนะ รายงาน และการตอบสนองของผใตบงคบบญชาในลกษณะอนๆ เปน

88Edwin B. Flippo, Management: A Behavior Approach (Boston, Mass: Allyn and

Bacon, 1970), 329-330.

67

การแจงนโยบายทวไปขององคการแกขาราชการ พนกงาน เจาหนาท (2) การตดตอสอสารแบบไมเปนทางการ (informal communication) หมายถงการตดตอสอสารในลกษณะทฝายตางๆ กระท ากนเองเปนสวนตว สวนใหญจะเปนการตดตอสอสารโดยใชค าพดและมกจะเกดขนจากความสมพนธระหวางบคคลในทางสวนตวมากกวาทางต าแหนง อ านาจและหนาท ลกษณะทส าคญของการตดตอสอสารแบบน กคอ ความรวดเรวในการตดตอสอสารจะมมาก แตกมขอเสยตรงทขาวสารขอมลตางๆ อาจจะผดไปจากความเปนจรงไดงาย ฉะนนในการบรหารองคการเราอาจจะเรมตนดวยการตดตอสอสารแบบไมเปนทางการในระยะแรกกอนแลว จงตามดวยการตดตอสอสารแบบเปนทางการในภายหลงหรอควบคกนไปจะไดทงความรวดเรวจากลกษณะทไมเปนทางการและความ ถกตองสมบรณในลกษณะทเปนทางการ สรปไดวา การตดตอสอสารภายในหนวยงานอาจครอบคลมถงการตดตอสอสารทเปนทางการ เชน การออกค าสงทเปนลายลกษณอกษร บนทกค าสงทางวาจา หรอการตดตอสอสารแบบไมเปนทางการ เชน การประชมสมมนา การประชมแลกเปลยนความคดเหนโดยทวไป การสนทนาแลกเปลยนความคดเหน จดหมายขาวภายในหนวยงาน

3. การจ าแนกตามชองทางเดนของการตดตอสอสาร พจารณาเปน 3 แบบ ดงน (1) การตดตอสอสารจากบนมาลาง (the downward flow) เปนการสอสารจากผอยในต าแหนงสงลงมาตามสายงานบงคบบญชา หรอเรยกวา from the top down จะออกมาในรปของค าสง แจงนโยบาย บอกวธการปฏบตงาน อ านวยงาน ค าตกเตอน (2) การตดตอสอสารจากลางไปบน (the upward flow)เปนการสอสารจากระดบผมต าแหนงต ากวาเสนอไปตามสายงานขนถงผบงคบบญชา หรอเรยกวาfrom the bottom up จะออกมาในรปของความเหน รายงาน ค ารองทกข ขาวลอ และมวธการสงขาวสารเปนรปสงตวแทนหรอคณะกรรมการไปเจรจา (3) การตดตอสอสารตามแนวนอน (horizontalinterchange) เปนการสอสารของผอยในระดบเดยวกนชวยใหมการรวมมอกนท างานดขน มการแบงสวนความรบผดชอบกนแลกเปลยนความคดเหนซงกนและกน เกดความคดรเรมสรางสรรคโดยมากออกมาในการประชมปรกษาหารอ การสมมนาและในรปการพบปะกนอยางไมเปนทางการ89

การตดตอสอสารทไดผลการตดตอสอสารทไดผล จากกระบวนการตดตอสอสาร และลกษณะของการตดตอ

สอสารทไดกลาวถงมาแลวนน นอกจากผสงกบผรบจะตองมประสบการณรวมกนแลว การตดตอสอสารจะไดผลดมากนอยยอมขนอยกบปจจยอนๆ ซงกว วงศพฒไดอางหลกส าคญ 6 ประการใน

89นพพงษ บญจตราดลย, หลกการบรหารการศกษา, 66.

68

การตตดอสอสารเปนขอควรค านงในการปฏบตการตดตอสอสาร ดงจะไดกลาวถงตอไปน (1)ความนาเชอถอ (credibility) การตตตอสอสารจะไดผลนนจะตองมความนาเชอถอไดในเรองของขาวสารและวธการสง ผรบจะตองมความเชอมนในผสง (2) ความเหมาะสมกบสภาวะแวดลอม(context) การตดตอสอสารทดจะตองมความเหมาะสมกลมกลนกบสภาพแวดลอม เปนกนเองและเปดโอกาสใหผมสวนรวม ความส าคญในเรองนจะตองอยททาทาง ค าพด ภาษาทเหมาะสม นอกเหนอไปจากสงคม วฒนธรรม หรอสภาพแวดลอมอนๆ (3) เนอหาสาระ (content) ขาวสารทดจะตองมความหมายตอผรบ นาสนใจเปนเรองราวทอาจจะใหทงความพงพอใจหรอไมพอใจพรอมกนมการชแจงแนะน าใหมการตดสนใจดวย (4) ความตอเนองและอยกบรองกบรอย (continuity andconsistency) การตดตอสอสารจะไดผลจะตองมกรรมวธทสม าเสมอตอเนองหรอท าบอยๆ มการย าหรอซ า เพอเตอนความจ า และตองมความเทยงตรงแนนอนชองทางขาวสาร (channels) ขาวสารจะเผยแพรไดดจะตองสงใหถกชองทางการตดตอสอสารนนๆ ซงควรจะเลอกชองทางทไดผลรวดเรวทสด (5) ความสามารถของผรบ (capability of audience) การตดตอสอสารทถอวาไดผลนนจะตองค านงถงความสามารถของผรบสะดวกและงายตอการท าความเขาใจใหมากทสด ซงขนอยกบปจจยหลายอยาง เชน สถานท โอกาสอ านวย นสย ความรพนฐานทชวยใหเขาใจ เปนตน (6) ความแจมชด (clarity) ขาวสารควรจดท าขนดวยถอยค า ภาษาทงายตอการเขาใจศพททยากหรอขอความทมความหมายคลมเครอ หลายแงไมควรใช เพราะยงการเดนทางของขาวสารมระยะทางยาว จะท าขาวสารมความคลาดเคลอนไดงายเขา

ผบรหารโรงเรยนจ าเปนตองท าตนใหผรวมงานเขาใจ และในขณะเดยวกนกตองพยายามเขาใจผรวมงานเพอสรางความเขาใจ และท าใหเกดความรวมมอในการปฏบตงาน ผบรหารตองใชการตดตอสอสารใหเหมาะสม ไมวาจะเปนการตดตอสอสารแบบพธการ และแบบไมเปนพธการการจดใหมการตดตอสอสารทดทงการตดตอสอสารจากบนลงมาลาง หรอจากลางขนบน หรอในระดบแนวนอนกตาม ยอมท าใหเกดความเขาใจทด ผบรหารโรงเรยน พงระลกวา การตดตอสอสารทด ควรมลกษณะเปนการตดตอสอสารแบบสองทาง การจดใหมระบบการตดตอสอสารทดเปนหนาทของผบรหารโรงเรยนและเปนสงสะทอนใหเหนอจฉรยภาพของผบรหารโรงเรยนเปนอยางด

สรปไดวา ความสมพนธระหวางครกบผบรหารในการตดตอสอสารน หมายถง ผบรหารใหเสรภาพแกครในการพดคย ตดตอสอสาร มระบบและวธการตดตอไวอยางชดเจน และสามารถอภปรายสงทเกดขนไดอยางเปดเผย

ทกษะดานมนษยสมพนธ (Human skill)

69

ทกษะดานมนษยสมพนธ โรเบรต แอล แคทซ (Robert L. Katz) ไดใหความหมายวา เปนความสามารถของผบรหารในการปฏบตงานและใชดลยพนจเกยวกบการท างานรวมกบบคคลอนและการรจกใชคน ทกษะดานนประกอบดวยความเขาใจถงวธการสรางแรงจงใจคนและมศลปะฝกตนเปนผน าทด เขาใจในความแตกตางระหวางบคคลทงดานรางกาย อารมณ สงคม และสตปญญา สามารถสรางระบบความรวมมอระหวางผอยใตบงคบบญชา และผรวมงานฝายตางๆ ไดเปนอยางด90 ในขณะท ไวลส (Wiles) มความเหนวา ทกษะดานมนษยสมพนธเปนความสามารถในการเขากบบคคลตางๆ ไดด91 เชนเดยวกบอลฟองโซ และคนอนๆ (Alfonso and others) ทไดแสดงใหเหนวา ทกษะดานมนษยสมพนธ หมายถง ความสามารถในการเขากบคนหรอมมนษยสมพนธสามารถท างานรวมกบผอนได จงใจคนใหเกดความรวมมอกนท างาน ท าใหกลมยอมรบการเปลยนแปลง ทกษะนเกดจากการมความเหนใจกน การตระหนกในตนเอง การยอมรบความแตกตางระหวางบคคล การตระหนกในความคดเหนของผอน และการปฐมนเทศเพอนรวมงาน92

แฮรรส (Harris) มความเหนเชนเดยวกน พรอมทงขยายความวา ทกษะดานมนษยสมพนธไดแก ความเขาอกเขาใจ การรจก สมภาษณ การรจกสงเกต การรจกน าอภปรายความสามารถสะทอนความรสกและความคด การมสวนรวมในการอภปราย และการแสดงบทบาทสมมต93

ท านองเดยวกบเซอรจโอวานน (Sergiovanni) ทไดกลาววา ทกษะดานมนษยสมพนธเปนความสามารถของผบรหารโรงเรยนในการท างานอยางมประสทธภาพและประสทธผลโดยค านงถง พนฐานของบคคลและการอยรวมกนในกลมสงทจ าเปนตอทกษะนอยางยงไดแกความเขาใจตนเองและการยอมรบเปนอยางด และเหนคณคาความส าคญของบคคล ความหนกแนนและความเหนอกเหนใจผอน ซงเปนความรพนฐานทครอบคลมถงความเขาใจในทกษะส าหรบผน า เชน การสรางแรงจงใจ การพฒนาบคลก กลมพลวต ความตองการของมนษย การสรางขวญและก าลงใจ การจดการความขดแยง และการพฒนาทรพยากรมนษย ทกษะดานมนษยสมพนธมความส าคญตอผ

90Robert L. Katz, “Skill of an Effective Administrator,” Harvard Business Review 33

(January-February 1955) : 22-42.91Kimball Wiles, Supervision for Better School (New York: Prentice Hall, 1955), 125.92Robert J. Alfonso and others, Instructional Supervision, 2nd ed. (Boston: Allyn and

Bacon, Inc., 1981), 334-338.93Ben M. Harris, Supervisory Behavior in Education, 3rd ed. (Englewood Cliffs:

Prentice-Hall, Inc., 1985), 16-19.

70

บรหารทจะน าไปสความส าเรจ94 ทกษะดานมนษยสมพนธเปนความสามารถและการตดสนใจในการปฏบตงานรวมกบผอน รวมถงความเขาใจ การจงใจ และการใชภาวะผน าทมประสทธภาพ

โบว และคณะ (Bovee and others) ไดเสนอแนวคดวาทกษะดานมนษยสมพนธเปนทกษะทางดานความสมพนธระหวางบคคล ซงเปนทยอมรบโดยทวไปวาผบรหารจะท างานไดดนน ขนอยกบผรวมงานและการสอสารทมประสทธภาพภายในกลม ผบรหารไมวาระดบใดตองมทกษะดานมนษยสมพนธเปนอยางด เพราะวาผบรหารตองอาศยคนทงภายในและภายนอกองคการเพอชวยสนบสนนใหงานสมฤทธผลตามเปาหมาย95

ภญโญ สาธร มแนวคดในการบรหารการศกษาวา ผบรหารตองมความช านาญหรอความสามารถในดานมนษยซงหมายถงความสามารถในการเขากบคน รวาจะท างานรวมกบผอนไดอยางดและเขาใจทฤษฎเกยวกบพฤตกรรมตางๆ ของมนษย96 เชนเดยวกบ พะยอม วงศสารศร เหนวาทกษะดานมนษยสมพนธเปนงานดานการบรหารซงปฏบตรวมกบบคคลอนทรวมงานกนอย ฉะนนการทจะท าใหผรวมงานรวมมอรวมใจกนท างานจ าเปนตองเขาใจเรองราวของมนษยเปนอยางด เขาใจถงเหตการณตางๆ ทแสดงพฤตกรรมในรปตางๆ มความสามารถในการใชการจงใจสมาชกใหอยากท างาน ทกษะนจงเปนสงส าคญทผบรหารทกระดบจ าเปนตองปลกฝงและพฒนาขน เพอใหเกดความรวมมอรวมใจอยางดภายในองคการ97 ดงท นพพงษ บญจตราดลย ไดกลาววาทกษะดานมนษยสมพนธในการบรหารโรงเรยนไมวาจะเปนการบรหารงานดานใด รวมทงการจดการนเทศการศกษาในโรงเรยน ผบรหารจ าเปนตองมทกษะดานมนษยสมพนธอยางด เพราะวาผบรหารตองท างานสมพนธกบบคคลหลายประเภท ซงมความแตกตางกนทางดานขนบธรรมเนยมประเพณ วฒนธรรม สงคม สงแวดลอม เศรษฐกจ ทศนคตและคานยม บคคลประเภทตางๆ ไดแกผบงคบบญชาหรอผบรหาร ศกษานเทศก หวหนาหมวดวชา ครผสอน พนกงาน เจาหนาท คนงานภารโรง นกเรยนและผปกครอง จ าเปนทผบรหารตองศกษาพฤตกรรมและพยายามเขาใจบคคลทกประเภท มอยหลายครงทพบวางานลมเหลว เพราะความไมเขาใจกนจนไมสามารถท างานรวมกนไดทกษะนผบรหารจะศกษาไดจากประสบการณในการท างานและจากจตวทยาสงคมของคนหมมาก98

94Robert J. Sergiovanni, Instructional Supervision, 2nd ed. (Boston: Allyn and Bacon,

Inc., 1981), 334-335.95Bovee and others, Management (New York: McGraw-Hill, Inc, 1993), 21-23.96ภญโญ สาธร, หลกการบรหารการศกษา (กรงเทพฯ: วฒนาพานช, 2523), 70.97พยอม วงศสารศร, องคการและการจดการ, 45-46.98นพพงษ บญจตราดลย, หลกการบรหารการศกษา, 8.

71

นอกจากน ธงชย สนตวงษ ใหความเหนวา ความสามารถในดานมนษย (human skills)หมายถง ความสามารถในการปฏบตและใชดลพนจเกยวกบการท างานกบคนและการรจกใชคนความสามารถชนดนมกจะประกอบดวยความสามารถเขาใจถงวธการจงใจคนและมศลปะเปนผน าทด99

สรปไดวา ความสมพนธระหวางครกบผบรหารในดานมนษยสมพนธน หมายถงผบรหารมมนษยสมพนธทดกบคร รบฟง สนใจและเขาใจความรสกของคร และมความเปนกนเองทงในเรองสวนตวและการใหรางวลตอบแทน

งานวจยทเกยวของ

พชรนทร ยอดพยง ไดศกษาเรอง พฤตกรรมผน ากบความพงพอใจในการท างานโดยน าเอาทฤษฎภาวะผน าของไลเครท (Likert) เบลค (Blake) และมตน (Mouton) และแทนเนนบม(Tannenbaum) มาใชเปนกรอบแนวความคดในการวจย โดยแบงแบบภาวะผน าออกเปน 2 แบบ คอแบบมงงานและแบบมงความสมพนธ ผลการศกษาวจยพบวาผน าแบบมงความสมพนธสามารถสรางความพงพอใจในการท างานใหแกผใตบงคบบญชาไดมาก100

จราภรณ อมวทยา ไดศกษาพฤตกรรมการบรหารของผบรหาร ทสงผลตอการมสวนรวมในการด าเนนงานของครในโรงเรยนมธยมศกษา ทผานเกณฑมาตรฐานระดบสง พบวาผบรหารโรงเรยนแสดงพฤตกรรมการบรหารทกองคประกอบในระดบมาก ซงจดอยในระดบ 3 คอระบบการปรกษาหารอ ตามแนวคดและทฤษฎของไลเครท (Likert) และพบในรายละเอยดเพมเตมวา แตละองคประกอบเหลานน มคาขอบระดบในระบบดงกลาวดงน ลกษณะการควบคมการปฏบตงานสภาพการปฏสมพนธ และการมอทธพลตอกน สภาพการก าหนดเปาหมายหรอสงการ และสภาพของกระบวนการวนจฉยสงการ ผบรหารแสดงในระดบมาก ส าหรบสภาพแรงจงใจ กระบวนการ

99ธงชย สนตวงษ, การบรหารเชงกลยทธ (กรงเทพฯ: บรษทโรงพมพไทยวฒนาพานชจ ากด, 2537), 344-345.

100พชรนทร ยอดพยง, “พฤตกรรมของผน ากบความพงพอใจในการท างาน ศกษาเฉพาะกรณ เขตภาษเจรญ กรงเทพมหานคร” (สารนพนธมหาบณฑต คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรม-ศาสตร, 2529), บทคดยอ.

72

ตดตอสอสารและภาวะผน า ผบรหารแสดงในระดบปานกลาง สวนลกษณะการก าหนดมาตรฐานการปฏบตงาน และการฝกอบรม ผบรหารแสดงในระดบนอยทสด101

กลยา ปานสวสด ไดศกษา แบบภาวะผน าของผบรหารโรงเรยนและระดบวฒภาวะของครโรงเรยนมธยมศกษาในจงหวดกาญจนบร พบวา ผบรหารมธยมศกษาในจงหวดกาญจนบรรอยละ 66.18 ใชแบบภาวะผน าไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 สวนอกรอยละ33.18 ใชแบบภาวะผน าแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 และพบวา ผบรหารโรงเรยนมธยมศกษาทงสามขนาดในจงหวดกาญจนบร เลอกใชภาวะน าแบบการขาย (Selling) มากทสด นอกจากนยงพบวาครในโรงเรยนมธยมศกษาขนาดใหญมระดบวฒภาวะอยในระดบสง (M4)สวนครโรงเรยนมธยมศกษาขนาดกลาง และครโรงเรยนมธยมศกษาขนาดเลก มระดบวฒภาวะอยในระดบปานกลางถงสง ทายสด ผลการวจยยงพบอกวา ผบรหารโรงเรยนมธยมศกษา รอยละ94.11 ใชแบบภาวะผน าไมสมพนธกบระดบวฒภาวะของคร อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05ซงไมสอดคลองกบทฤษฎภาวะผน าตามสถานการณของเฮอรเซย (Hersey) และบลนชารด(Blanchard) สวนรอยละ 5.89 ผบรหารใชแบบภาวะผน าสมพนธกบระดบวฒภาวะของครอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

ราย จนทรกลด ไดศกษาวจยเรองปจจยการบรหารโรงเรยนทสงผลตอการปฏบตงานของผบรหารโรงเรยนประถมศกษา สงกดส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร พบวาระดบปจจยการบรหารของผบรหารโรงเรยนประถมศกษาดานการเปนผน า ดานการจงใจ ดานการตดตอสอสารดานการปฏสมพนธและมอทธพลตอกน ดานการตดสนใจ ดานการก าหนดเปาหมาย ดานการควบคมการปฏบตงานและการฝกอบรมอยในระดบมาก102

ชาญวทย มลโคตร ไดศกษาวจยเรอง ประสทธภาพการบรหารงานโรงเรยนประถมศกษาสงกดส านกงานการประถมศกษาอ าเภอวงหน จงหวดศรสะเกา พบวา การบรหารงานดานกจการ

101จราภรณ อมวทยา, “พฤตกรรมการบรหารของผบรหารทสงผลตอการมสวนรวมใน

การด าเนนงานของครในโรงเรยนมธยมศกษา ทผานเกณฑมาตรฐานระดบสง” (วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร,2530), 107.

102ราย จนทรกลด, “ปจจยการบรหารโรงเรยนทสงผลตอการปฏบตงานของผบรหารโรงเรยนประถมศกษา สงกดส านกงานการประถมศกษา จงหวดเพชรบร” (วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร,2535), บทคดยอ.

73

นกเรยนมประสทธภาพสงสด รองลงมาคอ งานธรการและการเงน งานอาคารสถานท งานความสมพนธระหวางโรงเรยนชมชน งานบคลากร และงานวชาการตามล าดบ103

ศรไพร ชนชม ไดศกษาวจยเรองความคดเหนของผบรหารโรงเรยนเกยวกบรปแบบภาวะผน ากบการใชโรงเรยนเพอพฒนาชมชน กรณศกษา : ผบรหารโรงเรยนประถมศกษา สงกดส านกงานการประถมศกษาจงหวดนครราชสมา ผลการศกษาพบวา รปแบบภาวะผน าทผบรหารใชในการบรหารงานโรงเรยนมรปแบบภาวะผน าแบบมสวนรวมมากทสด รองลงมา คอแบบปรกษาหารอแบบเผดจการแบบมศลป และแบบเผดจการ ตามล าดบ และผบรหารโรงเรยนใชโรงเรยนเพอพฒนาชมชนในกจกรรมดานสขภาพอยในระดบมาก104

สมถวล ชทรพย “การใชพฤตกรรมการบรหารของผบรหารโรงเรยนทสงผลตอขวญในการปฏบตงานของพนกงานครเทศบาล โรงเรยนสงกดเทศบาลและเมองพทยา เขตการศกษา 1 พบวา ระบบการใชพฤตกรรมการบรหารของผบรหารโรงเรยน โรงเรยนสงกดเทศบาลและเมองพทยาเขตการศกษา 1 โดยภาพรวมอยในระบบท 3 หรอระบบการปรกษาหารอ105

เพญรง กวรตนธ ารง ไดท าการวจยเรองพฤตกรรมการบรหารของผบรหาร และแรงจงใจในการปฏบตงานของคร กบคณภาพการจดการศกษาของโรงเรยนเอกชนสายสามญศกษา สงกดส านกงานคณะกรรมการศกษาเอกชน เขตการศกษา 5 ผลการวจยพบวา ระดบพฤตกรรมการบรหารของผบรหารและระดบแรงจงใจในการปฏบตงานของคร รวมทงระดบคณภาพการจดการศกษาของ

103ชาญวทย มลโคตร, “ประสทธภาพการบรหารงานโรงเรยนประถมศกษาสงกดส านกงาน

การประถมศกษาอ าเภอวงหน จงหวดศรสะเกษ” (ภาคนพนธปรญญาพฒนบรหารศาสตร-มหาบณฑต สาขาวชาพฒนาสงคม บณฑตวทยาลย สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร, 2538), บทคดยอ.

104ศรไพร ชนชม, ”ความคดเหนของผบรหารเกยวกบรปแบบภาวะผน ากบการใชโรงเรยนเพอพฒนาชมชน กรณศกษา : ผบรหารโรงเรยนประถมศกษา สงกดส านกงานการประถมศกษาจงหวดนครราชสมา” (วทยานพนธปรญญาสงคมสงเคราะหศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาสงคมสงเคราะหศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2539), บทคดยอ.

105สมถวล ชทรพย, “การใชพฤตกรรมการบรหารของผบรหารโรงเรยนทสงผลตอขวญในการปฏบตงานของพนกงานครเทศบาลโรงเรยนสงกดเทศบาลและเมองพทยา เขตการศกษา 1”(วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยศลปากร, 2538), บทคดยอ.

74

โรงเรยน อยในระดบปานกลางและพฤตรรมการบรหารของผบรหารมความสมพนธกบคณภาพการจดการศกษาของโรงเรยนเอกชน106

อนชา ด ารงศกด ไดท าการวจยเรอง การศกษาพฤตกรรมการบรหารของผบรหารทมอทธพลตอขวญในการปฏบตงานของครโรงเรยนเอกชนและโรงเรยนเอกชนในเขตสงฆมณฑลราชบร ผลการวจยพบวา ขวญในการปฏบตงานของครโรงเรยนเอกชนในเขตสงฆมณฑลราชบรโดยภาพรวมอยในระดบมากไดแก (1) ความสมพนธระหวางครกบผบรหาร (2) ความพอใจในหนาทการงาน (3) ปรมาณการสอน (4) สถานภาพของคร (5) ชมชนกบการสนบสนนการศกษา และ(6) ภาวะกดดนของสงคม และอยในระดบปานกลาง 4 ดานคอ (1) ความสมพนธระหวางเพอนคร(2) อาคารสถานทและการบรการ (3) เงนเดอน และ (4) หลกสตร107

ชศกด ชาญชาง ไดท าการวจยเรองพฤตกรรมของผบรหารทสงผลตอการมสวนรวมของคณะกรรมการโรงเรยนประถมศกษา ผลการวจยพบวา (1) พฤตกรรมของผบรหารทสงผลตอการมสวนรวมตามบทบาทของคณะกรรมการโรงเรยนประถมศกษา โดยภาพรวมพบวามสองดาน คอดานการจงใจและการก าหนดนโยบาย108

ภญโญ คชศลา ไดศกษาวจยเรอง ภาวะผน าของศกษาธการอ าเภอทสงผลตอประสทธผลของส านกงานศกษาธการอ าเภอ ผลการวจยพบวา ระดบภาวะผน าของศกษาธการอ าเภอ โดยภาพ

106เพญรง กวรตนธ ารง, “พฤตกรรมการบรหารของผบรหารและแรงจงใจในการปฏบตงาน

ของครกบคณภาพการจดการศกษาของโรงเรยนเอกชน สายสามญศกษา สงกดส านกงานคณะกรรมการการศกษาเอกชน เขตการศกษา 5” (วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาหลกสตรและการนเทศ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2538), บทคดยอ. 107อนชา ด ารงศกด, “การศกษาพฤตกรรมการบรหารของผบรหารทมอทธพลตอขวญในการปฏบตงานของครโรงเรยนเอกชนและโรงเรยนเอกชนในเขตสงฆมณฑลราชบร” (วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2538), 116.

108ชศกด ชาญชาง, “พฤตกรรมของผบรหารทสงผลตอการมสวนรวมของคณะกรรมการโรงเรยนประถมศกษา” (วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2543), บทคดยอ.

75

รวมอยในระดบมาก และแบบภาวะผน าของศกษาธการอ าเภอทสงผลตอประสทธผลของส านกงานศกษาธการอ าเภอโดยภาพรวม ไดแกภาวะผน าการเปลยนแปลงดานการค านงถงเอกบคคล109

ดวงตา สวรรณวฒน ไดศกษาวจยเรอง พฤตกรรมของผบรหารโรงเรยนทสงผลตอการจดกจกรรมอนามยโรงเรยน ในโรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรมสามญศกษา เขตการศกษา 1 ผลการวจยพบวา (1) พฤตกรรมการบรหารของผบรหารโรงเรยน เมอพจารณาโดยภาพรวมและรายดาน อยในระดบมาก (2) พฤตกรรมการบรหารของผบรหารโรงเรยนทสงผลตอการจดกจกรรมอนามยโรงเรยนโดยภาพรวมคอดานการก าหนดมาตรฐานการปฏบตงานและการฝกอบรม และในแตละรายดานคอการเปนผน าสงผลตอการสงเสรมสขศกษา110

กรน (Green) ไดศกษาหาความสมพนธระหวางพฤตกรรมผน ากบความพงพอใจในการท างานของผใตบงคบบญชา โดยศกษาวาตวแปรทงสองน จะเปนเหตผลกนหรอไม ผลการศกษาพบวา ถาผน าเนนพฤตกรรมดานมงคน จะเปนสาเหตหนงทท าใหผใตบงคบบญชาเกดความพงพอใจสวนพฤตกรรมดานมงงานกบความพงพอใจในการท างานเปนเหตและผลกนนอยมาก111

โฟเลย (Foley) ไดวจยความสมพนธระหวางพฤตกรรมผน าของหวหนางานกบขวญและประสทธผลของกลม โดยศกษาจากหวหนางาน 72 คน และผรวมงาน 103 คน โดยใชแบบสอบถามLBDQ วดพฤตกรรมผน า พบวา พฤตกรรมผน าของหวหนางานมความสมพนธกบขวญของสมาชกในกลมจรง ผน าทมพฤตกรรมผน าแบบมงความสมพนธและมงงานสง จะท าใหขวญของสมาชกในกลมสงดวย112

109ภญโญ คชศลา, “ภาวะผน าของศกษาธการอ าเภอทสงผลตอประสทธผลของส านกงาน

ศกษาธการอ าเภอ” (วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษาบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2543), บทคดยอ.

110ดวงตา สวรรณวฒน, “พฤตกรรมการบรหารของผบรหารโรงเรยนทสงผลตอการจดกจกรรมอนามยโรงเรยน ในโรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรมสามญศกษา เขตการศกษา 1” (วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยศลปากร, 2543), บทคดยอ.

111Charles N. Green, “The Reciprocal Nature of Influence Between Leader andSubordinate,” Journal of Applied Psychology 50 (June 1966) : 198-200.

112Gerald F. Foley, “A Study of Relationship Between Team Leadership Behavior andThe moral and Effectiveness of Their Team Member,” Dissertation Abstract International 32(1971) : 2944-A.

76

ทรตต (Truitt) ไดศกษาความสมพนธระหวางพฤตกรรมผน าของครใหญกบผลงานของโรงเรยนมธยม ในรฐโคโรไลนาโดยใชแบบสอบถาม LBDQ วดพฤตกรรมผน า 2 มต คอมงสมพนธและมงงานและใชแบบสอบถาม The School Outcome Questionnaire วดผลงานของโรงเรยน ผลการวจยพบวา ครใหญมพฤตกรรมดานมงงานคอนขางสงกวาดานมงสมพนธ และผลงานของโรงเรยนมความสมพนธกบพฤตกรรมผน าดานมงสมพนธมากกวามงงาน113

บราวน (Brown) ไดศกษาพฤตกรรมของหวหนาภาควชาในวทยาลยคร 9 แหง ทงในกรงเทพมหานครและตางประเทศ โดยใชทฤษฎภาวะผน าตามสถานการณของเฮอรเซย (Hersey)และบลนชารด (Blanchard) เปนหลกในการศกษา ผลการวจยสรปไดดงน

1. ขอบเขตและหนาทรบผดชอบของหวหนาภาควชาของวทยาลยครมลกษณะคลายๆ กนแตทปรากฏเปนลายลกษณอกษรมเพยงวทยาลยเดยว

2. เมอเปรยบเทยบขอบเขตการปฏบตงานของหวหนาภาควชาแลว พบวากวางขวางและมความยดหยนในตวมากกวาหวหนางานของหนวยราชการอนๆ

3. นกศกษาไมมโอกาสรวมในการตดสนใจและการด าเนนงานของภาควชา หรอของวทยาลยเลย

4. การมอบหมายงานใหหวหนาคณะวชาไปปฏบตตามนโยบายของวทยาลยเปนลกษณะของการมสวนรวม

5. การบรหารงานเนนความสมพนธมากกวาเนนงาน6. การเลอกหวหนาภาควชามกจะไดบคคลทมลกษณะและมนษยสมพนธด มคณวฒสงม

ประสบการณสง และชอบใหความชวยเหลอเพอนรวมงาน7. วฒภาวะของอาจารยประจ าภาคอยในลกษณะ M3 และ M4 คอมวฒสงมประสบการณ

ดานการสอนมาหลายป และมอดมการณของความเปนครตามจรรยาบรรณของกระทรวงศกษาธการสง

8. พฤตกรรมของหวหนาภาควชาเปนลกษณะแบบ 02 03 แตไมใช03 02 ซงไมสอดคลองกบระดบวฒภาวะของผรวมงานเทาใดนก เปนลกษณะของการบรหารจนเกนความจ าเปน

9. หวหนาภาควชาปรบพฤตกรรมการบรหารและศกษาระดบวฒของผรวมงาน

113Thomas E. Truitt, “A Study of the Relationship between the Leader Behavior of

Principals and Organization output of High School in North Carolina,” Dissertation Abstracts 36(1974) : 85-A.

77

สรป

จากวรรณกรรมทเกยวของน เปนการคนควา และการหาค าตอบในเรองเกยวกบการใชแบบภาวะผน าทสงผลตอความสมพนธระหวางครกบผบรหาร โรงเรยนประถมศกษา สงกดส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร ผบรหารสวนใหญมวฒการศกษาในระดบปรญญาตร จ านวน222 รอยละ 89.88 อายสวนใหญอยระหวาง 40-50 ป จ านวน 157 คนรอยละ 63.56 สาระส าคญของเกณฑมาตรฐานชดนเปนมาตรฐาน 3 ดาน รวมทงสน 24 มาตรฐาน คอ มาตรฐานคณภาพนกเรยน จ านวน 9 มาตรฐาน มาตรฐานดานกระบวนการ ไดแก มาตรฐานการเรยนการสอนจ านวน 10 มาตรฐาน และการบรหารโรงเรยน จ านวน 5 มาตรฐาน เปนตน สวนแบบภาวะผน า(Leadership Styles) ตางๆ ตามทฤษฎของเรดดน (Reddin) นนมอย 8 แบบ กลาวคอ (1) ผหนงาน(deserter) (2) นกบญ (missionary) (3) ผเผดจการ (autocrat) (4) ผประนประนอม (compromiser)(5) ผยดระเบยบ (bureaucrat) (6) นกพฒนา (developer) (7) ผเผดจการทมศลป (benevolentautocrat) และ (8) นกบรหาร (executive) ซงในแตละแบบนนมเอกลกษณเฉพาะอยางในตว สวนในดานความสมพนธระหวางครกบผบรหารตามแนวความคดของเบนทเลยและเรมเปล (Bentley andRempel) มอย 4 ประการคอ (1) ความสามารถในดานอาชพ (2) ความสนใจทมตอคร (3) ความสามารถในการตดตอสอสาร และ (4) ทกษะในดานมนษยสมพนธ ดงรายละเอยดทกลาวมาแลวขางตน

78

บทท 3

วธด าเนนการวจย

การด าเนนการวจยครงนมวตถประสงค เพอศกษาการใชแบบภาวะผน าของผบรหารโรงเรยนทสงผลตอความสมพนธระหวางครกบผบรหาร เพอเปนแนวทางในการปรบปรงคณภาพการบรหารงานของโรงเรยน สงกดส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร การวจยครงนเปนการวจยเชงพรรณนา (descriptive research) โดยใชโรงเรยนในสงกดส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร เปนหนวยวเคราะห (unit of analysis) การด าเนนการวจยครงนประกอบดวยกระบวนการตางๆ ดงตอไปน คอขนตอนการด าเนนการวจยประชากร ตวอยาง ตวแปรทศกษาเครองมอและการสรางเครองมอ การเกบรวบรวมขอมล สถตทใชในการวเคราะห การวเคราะหขอมล และการบรหารงานวจย ซงมรายละเอยดดงน

ขนตอนการด าเนนการวจย

เพอใหการด าเนนการวจยครงนบรรลวตถประสงค และมประสทธภาพ ผวจยไดก าหนดรายละเอยดของการด าเนนการวจยไว 3 ขนตอนคอ

ขนตอนท 1 การจดเตรยมโครงการวจย

79

การจดเตรยมโครงการวจยเปนการจดเตรยมโครงการวจย เพอเสนอขออนมตโครงการซงเปนขนตอนทเรมศกษาจากเอกสารต ารา ขอมล สถต ปญหา และวรรณกรรมทเกยวของ การจดสรางเครองมอ ทดสอบเครองมอและเสนอความเหนชอบโครงการวจยจากบณฑตวทยาลยมหาวทยาลยศลปากร

ขนตอนท 2 การด าเนนการวจยการด าเนนการวจยเปนขนตอนทผวจยน าเครองมอทสรางขนจากขนตอนท 1 ไปเกบรวบ

รวมขอมลจากกลมตวอยาง แลวน าขอมลทเกบรวบรวมไดมาท าการทดสอบความถกตอง ท าการวเคราะหขอมลทางสถต และแปลผลการวเคราะหขอมล

ขนตอนท 3 การรายงานผลการวจยการรายงานผลการวจย เปนการเสนอคณะกรรมการตรวจสอบวทยานพนธ ตรวจสอบ

ปรบปรงแกไขขอบกพรอง ตามทคณะกรรมการตรวจสอบเสนอแนะ จดพมพ และสงรายงานผลการวจยฉบบสมบรณตอบณฑตวทยาลย

ระเบยบวธวจย

เพอใหสอดคลองตามวตถประสงคของการวจย ผวจยจงไดก าหนดระเบยบวธวจยซงประกอบดวยประชากร กลมตวอยาง และขนาดของกลมตวอยาง ตวแปรทศกษา เครองมอและการสรางเครองมอ การเกบรวบรวมขอมล วเคราะหขอมล สถตทใชในการวจย ซงมรายละเอยดดงตอไปน

แบบแผนการวจยการวจยครงนเปนการวจยเชงพรรณนา (descriptive research) ทมแผนแบบการวจยใน

ลกษณะตวอยางกลมเดยว ตรวจสอบสภาพความทเปนจรงโดยไมมการทดลอง (the one shot, non-experimental case study) ซงเขยนเปนแผนผง (diagram) ไดดงน

O

R X

78

80

R หมายถง ตวอยางทไดมาจากการสมX หมายถง ตวแปรทศกษาO หมายถง ขอมลทไดรบจากการศกษา

ประชากรประชากรทใชในการวจยครงนไดแก โรงเรยนประถมศกษา สงกดส านกงานการประถม-

ศกษา จงหวดเพชรบร จ านวน 247 โรงเรยน114 จ าแนกตามอ าเภอ และขนาดของโรงเรยน ดงรายละเอยดตามตารางท 7

ตวอยางการก าหนดขนาดตวอยาง โดยใชตารางการก าหนดขนาดตวอยางของเครซ และมอรแกน

(Krejcie and Morgan)115 ไดจ านวนโรงเรยนตวอยาง 152 โรงเรยน จ าแนกตามสดสวนของขนาดของโรงเรยนในแตละอ าเภอ ดงรายละเอยดตามตารางท 7 การเลอกตวอยาง ใชวธการสมอยางงาย

ผใหขอมลในแตละโรงเรยนทเปนตวอยางมผใหขอมลไดแกคร จ านวน 2 คน ซงผบรหารโรงเรยน

เปนผเลอก

114ส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร, แผนปฏบตการประจ าปงบประมาณ 2543,

เอกสารล าดบท 2/2543 (เพชรบร : ส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร, 2543), 4-5.115Robert V. Krejcie and Early W. Morgan, อางถงใน รววรรณ ชนะตระกล, การท างาน

วจยทางการศกษา (กรงเทพฯ: สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลา ลาดกระบง, 2542), 111.

81

ตารางท 7 ประชากร ตวอยาง และผใหขอมล จ าแนกตามอ าเภอ และขนาดของโรงเรยน

อ าเภอ จ านวนประชากร จ านวนตวอยาง ผใหขอมลใหญ กลาง เลก รวม ใหญ กลาง เลก รวม ใหญ กลาง เลก รวม

เมอง 4 16 22 42 3 10 14 27 6 20 28 54เขายอย 3 8 12 23 2 5 7 14 4 10 14 28ชะอ า 2 12 13 27 1 7 8 16 2 14 16 32ทายาง 7 18 23 48 3 11 14 28 6 22 28 56บานลาด 3 14 17 34 2 9 10 21 4 18 20 42บานแหลม 9 8 15 32 6 5 9 20 12 10 18 40หนองหญาปลอง 0 9 8 17 0 6 5 11 0 12 10 22แกงกระจาน 4 5 15 24 3 3 9 15 6 6 18 30

รวม 32 90 125 247 20 56 76 152 40 112 152 304

ตวแปรทศกษาตวแปรทใชในการวจยครงนประกอบดวยตวแปรพนฐาน ตวแปรตน และตวแปรตามซง

มรายละเอยด ดงน1. ตวแปรพนฐาน เปนตวแปรทเกยวกบสถานภาพสวนตวของผตอบแบบสอบถาม ไดแก

เพศ อาย ระดบการศกษา และประสบการณในการท างาน2. ตวแปรตน เปนตวแปรทเกยวกบรปแบบภาวะผน าของผบรหารโรงเรยนในสงกด

ส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร ซงจ าแนกออกเปน 8 รปแบบคอ1. ผหนงาน หมายถง ผบรหารทใหความส าคญกบงานและคนนอย เขาจะถกมองวา

ขดขวางการท างานของคนอนดวยการไมใหความรวมมอ

82

2. นกบญ หมายถง ผบรหารทใหความส าคญกบคนมาก แตใหความส าคญกบงานนอยเขาจะถกมองวาใหความสนใจกบการสรางความสมพนธกบผอยใตบงคบบญชาแตเพยงอยางเดยว

3. ผเผดจการ หมายถง ผบรหารทใหความส าคญกบงานมาก แตใหความส าคญกบนอยเขาจะถกมองวาไมมความเชอมนในบคคลอน และใหความสนใจกบงานแตเพยงอยางเดยว

4. ผประนประนอม หมายถง ผบรหารทใหความส าคญกบงานและคนมาก เขาจะถกมองวาเปนนกตดสนใจทไมด และพยายามจะลดความกดดนและปญหาเฉพาะหนาตางๆ มากกวาการใหความส าคญระยะยาว

5. ผยดระเบยบ หมายถง ผบรหารทใหความส าคญกบงานและคนนอย แตเขาจะบรหารงานอยางมประสทธภาพ เขาจะถกมองวาใหความสนใจกบกฏ ระเบยบวธปฏบตงานทวางไวอยางเครงครด

6. นกพฒนา หมายถง ผบรหารทใหความส าคญกบคนมาก แตใหความส าคญกบงานนอย พฤตกรรมของเขาจะมความเหมาะสม เขาจะถกมองวามความเชอมนผอยใตบงคบบญชาและมงอยทการพฒนาผอยใตบงคบบญชาของเขาใหมความสามารถ

7. ผเผดจการแบบมศลป หมายถง ผบรหารทใหความส าคญกบคนนอย แตเขาจะถกมองวาเปนผน าทรวาจะสงการอยางไร ทไมท าใหผอยใตบงคบบญชาเกดความไมพอใจ

8. นกบรหาร หมายถง ผบรหารทใหความส าคญกบงานและคนมาก พฤตกรรมของเขาจะมความเหมาะสม เขาจะถกมองวาเปนผจงใจทด ทก าหนดมาตรฐานในดานตางๆ ไวคอนขางสง และใหความส าคญกบการบรหารงานแบบทมงาน

3. ตวแปรตาม ไดแกความสมพนธระหวางครกบผบรหาร หมายถง การตดตอ การเขากบคน สามารถท างานรวมกบผอนได จงใจคนใหเกดความรวมมอกนท างาน ท าใหกลมยอมรบการเปลยนแปลง มความเหนใจกน การตระหนกในตนเอง การยอมรบความแตกตางระหวางบคคล การตระหนกในความคด และการปฐมนเทศเพอนรวมงาน

1. ความสามารถในดานอาชพ หมายถง ผบรหารจงใจและกระตนใหครหาความกาวหนาในอาชพ รบผดชอบ รกโรงเรยน และมอบหมายงานใหเหมาะสมกบความสามารถของคร

2. ความสนใจทมตอคร หมายถง ผบรหารใหค าแนะน า ยกยองการท างานของครสนใจหนาทในหมวดวชา ผลงาน และปญหาทครพบ

3. ความสามารถในดานการสอสาร หมายถง ผบรหารใหเสรภาพแกครในการพดคยตดตอสอสาร มระบบและวธการตดตอไวอยางชดเจน และสามารถอภปรายสงทเกดขนไดอยางเปดเผย

83

4. ทกษะดานมนษยสมพนธ หมายถง ผบรหารมมนษยสมพนธทดกบคร รบฟง สนใจและเขาใจความรสกของคร และมความเปนกนเองทงในเรองสวนตวและการใหรางวลตอบแทน

เครองมอทใชในการวจยเครองมอทใชในการวจยเปนแบบสอบถามจ านวน 1 ฉบบ แบงเปน 3 ตอน มรายละเอยด

ดงนตอนท 1 แบบสอบถามเกยวกบสถานภาพสวนตวของผตอบแบบสอบถาม ในเรองเพศ

อาย ระดบการศกษา ประสบการณในการท างาน มลกษณะเปนแบบตวเลอกทก าหนดค าตอบไวให(forced choice)

ตอนท 2 แบบสอบถามเกยวกบแบบภาวะผน า ผวจยไดใชแบบสอบถามของสนยเพงประกฤต จากงานวจย แบบภาวะผน ากบวธแกไขความขดแยงของผบรหารโรงเรยนตามความคดเหนของผบรหารและครโรงเรยนประถมศกษา สงกดกรงเทพมหานคร ของมหาวทยาลยศลปากร มาเปนแบบสอบถาม ตามกรอบความคดของเรดดน (Reddin) ดงรายละเอยดแสดงไวในภาคผนวก

ตอนท 3 เปนแบบสอบถามเพอเกบขอมลเกยวกบความคดเหนดานความสมพนธระหวางครกบผบรหาร โดยใชแบบสอบถามทอนชา ด ารงศกดใชในการวจยเกยวกบความสมพนธระหวางครกบผบรหาร

ขอค าถามในตอนนเปนแบบสอบถามเกยวกบความสมพนธระหวางครกบผบรหาร แบบสอบถามมลกษณะเปนมาตราสวนประเมนคา (rating scale) ตามแบบของไลเครท (Likert) เปนการวคความคดเหนซงแสดงออกถงความพงพอใจ 5 ระดบ ดงน

ระดบ 1 หมายถงไมเหนดวย ใหมน าหนกคะแนน 1ระดบ 2 หมายถงคอนขางไมเหนดวย ใหมน าหนกคะแนน 2ระดบ 3 หมายถงคอนขางเหนดวย ใหมน าหนกคะแนน 3ระดบ 4 หมายถงเหนดวย ใหมน าหนกคะแนน 4ระดบ 5 หมายถงเหนดวยอยางยง ใหมน าหนกคะแนน 5

โดยทตวแปรดานความสามารถในดานอาชพ มขอค าถาม 4, 5, 8, และ 14 จ านวน 4ขอ

ตวแปรดานความสนใจทมตอคร มขอค าถาม 2, 7, 12 และ 13 จ านวน 4 ขอ

84

ตวแปรดานความสามารถในดานการสอสาร มขอค าถาม 3, 6 และ 10 จ านวน 3 ขอและ

ตวแปรดานทกษะดานมนษยสมพนธ มขอค าถาม 1, 9, 11 และ 15 จ านวน 4 ขอ

การสรางเครองมอผวจยไดด าเนนการสรางเครองมอเปนแบบสอบถาม โดยมขนตอนดงนขนตอนท 1 ศกษาวรรณกรรมทเกยวของ แลวน าผลการศกษามาสรางแบบสอบถาม

พรอมกบค าปรกษาของอาจารยผควบคมวทยานพนธขนตอนท 2 ตรวจสอบความเทยงตรงเชงเนอหา (content validity) ของแบบสอบถามโดย

น าแบบสอบถามไปใหผทรงคณวฒจ านวน 5 คนไดแก รองศาสตราจารย วรพจน มรพนธ อาจารยดร.ประเสรฐ อนทรรกษ และผชวยศาสตราจารยพสฐ พษณานนท คณาจารยคณะศกษาศาสตรสาขาวชาการบรหารการศกษา ผชวยศาสตราจารย ดร.ปราณ นลกรณ อาจารยสาขาวชาคณตศาสตรและดร. พเชฎฐ ศรเมฆ ศกษานเทศก ส านกงานการประถมศกษาจงหวดนครปฐม เขตการศกษา 1ตรวจสอบ และปรบปรงแกไขส านวนภาษาทใชตลอดจนความสอดคลองของเนอหา

ขนตอนท 3 น าแบบสอบถามทปรบปรงแกไขแลวไปทดลองใช (try out) กบครโรงเรยนสงกดส านกงานการประถมศกษาจงหวดราชบร จ านวน 30 คน

ขนตอนท 4 น าแบบสอบถามทไดกลบคนมาค านวณหาคาความเชอมน (reliability) ตามวธการของครอนบาค (Cronbach) โดยใชสมประสทธแอลฟา (α-Coefficient) คาความเชอมนของตวแปรตนไดจากสนย เพงประกฤต เทากบ .72116 และตวแปรตาม เทากบ .92 ดงรายละเอยดการวเคราะหความเชอมนในภาคผนวก จ

การเกบรวบรวมขอมลในการเกบรวบรวมขอมล ผวจยไดด าเนนการตามขนตอน ดงน

116สนย เพงประกฤต, “แบบภาวะผน ากบวธการแกไขความขดแยงของผบรหารโรงเรยน

ตามความคดเหนของผบรหารและครโรงเรยนประถมศกษา สงกดกรงเทพมหานคร” (วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2537), 113.

85

1. ผวจยท าหนงสอถงคณบดบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร เพอขอความรวมมอไปยงส านกงานการประถมศกษาจงหวด ขอความรวมมอไปยงผบรหารโรงเรยน เพอขอความอนเคราะหตอบแบบสอบถาม

2. ผวจยเกบรวบรวมขอมลจากโรงเรยนทเปนตวอยางโดยสอดซองเปลาตดแสตมป เขยนนามผรบ และใหโรงเรยนสงกลบคนมายงผวจย

การวเคราะหขอมลการวจยครงนใชโรงเรยนเปนหนวยการวเคราะห (unit of analysis) ซงมผตอบแบบสอบ

ถาม จ านวน 304 คนจากโรงเรยน 152 แหง และวเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมส าเรจรป SPSS forWindows 11.0 (Statistical Package for the Social Science)

สถตทใชในการวจย1. การวเคราะหสถานภาพสวนตวของผตอบแบบสอบถาม ใชคาความถ (frequencies)

และรอยละ (%)2. การวเคราะหแบบภาวะผน าของผบรหารโรงเรยน ใชหลกการวเคราะหตามแบบของ

เรดดน ดงรายละเอยดในภาคผนวก ค3. การวเคราะหระดบความสมพนธระหวางครกบผบรหาร ถอวาคาเฉลยของคะแนนทได

จากการตอบแบบสอบถามของผใหขอมลอยในชวงใด แสดงวาความสมพนธระหวางครกบผบรหารอยในระดบนน ผวจยไดก าหนดเกณฑในการวเคราะหตามแนวคดของเบสท (Best)117

คาน าหนกคะแนนเฉลย 1.00 ถง 1.49 หมายถง ความสมพนธระหวางผบรหารกบครอยในระดบนอยทสด

คาน าหนกคะแนนเฉลย 1.50 ถง 2.49 หมายถง ความสมพนธระหวางผบรหารกบครอยในระดบนอย

คาน าหนกคะแนนเฉลย 2.50 ถง 3.49 หมายถง ความสมพนธระหวางผบรหารกบครอยในระดบปานกลาง

คาน าหนกคะแนนเฉลย 3.50 ถง 4.49 หมายถง ความสมพนธระหวางผบรหารกบครอยในระดบมาก

117John W. Best, Research in Education (Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice-Hall

Inc., 1970), 190.

86

คาน าหนกคะแนนเฉลย 4.50 ถง 5.00 หมายถง ความสมพนธระหวางผบรหารกบครอยในระดบมากทสด

4. การวเคราะหแบบภาวะผน าสมพนธกบความสมพนธระหวางครกบผบรหาร ใน โรงเรยนสงกดส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร ใชการวเคราะหคาสมประสทธ สหสมพนธของเพยรสน (Pearson’s product-moment correlation coefficient)

ส าหรบการน าคาสมประสทธสหสมพนธทค านวณไดมาแปลผลนน ใชเกณฑดงนคอถาคาสมประสทธสหสมพนธเปน 0 แสดงวาตวแปรทงสองไมมความสมพนธกน ถาไมเปน 0 แสดงวา ตวแปรทงสองมความสมพนธกน โดยทศทางของความสมพนธพจารณาจากเครองหมายของคาสหสมพนธทค านวณไดคอถาเปนไปในทางบวก แสดงวาตวแปรทงสองมความสมพนธกนในลกษณะทคลอยตามกน ถาเปนไปในทางลบแสดงวาตวแปรทงสองมความสมพนธในทางตรงกนขามหรอผกผนกน การพจารณาระดบความสมพนธพจารณาจากคา สหสมพนธทค านวณได โดยใชเกณฑของประคอง กรรณสต118 ดงนคอ

คาสมประสทธสหสมพนธ .30 หรอต ากวา หมายถง ตวแปรทงสองมความสมพนธกนอยในระดบนอย

คาสมประสทธสหสมพนธ 0.31 ถง 0.70 หมายถง ตวแปรทงสองมความสมพนธกนอยในระดบปานกลาง

คาสมประสทธสหสมพนธ 0.71 ขนไป หมายถง ตวแปรทงสองมความสมพนธกนอยในระดบมาก

ทงน การทดสอบคาสมประสทธสหสมพนธทระดบนยส าคญทางสถตทระดบ .055. การวเคราะหแบบภาวะผน าทสงผลตอความสมพนธระหวางครกบผบรหาร ใน

โรงเรยนสงกดส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร ใชการวเคราะหโดยใชสถตสมการถดถอยแบบมขนตอน (Stepwise Multiple Regression)

สรป

การวจยครงนเปนการวจยเชงพรรณา ทมแผนแบบการวจยในลกษณะตวอยางเดยว โดยไมมการทดลอง ประชากรไดแกโรงเรยนประถมศกษา สงกดส านกงานการประถมศกษา จงหวด

118ประคอง กรรณสต, สถตเพอการวจยทางพฤตกรรมศาสตร (กรงเทพฯ: โรงพมพและ

ท าปกเจรญผล, 2525), 111.

87

เพชรบร จ านวน 247 โรงเรยน ตวอยางไดจากการจ าแนกสดสวนของเครซ และมอรแกน (Krejieand Morgan) จ านวน 152 โรงเรยน โดยจ าแนกตามขนาด ไดแกขนาดใหญ จ านวน 20 โรงเรยนขนาดกลางจ านวน 56 โรงเรยน และขนาดเลกจ านวน 76 โรงเรยน ตามล าดบ ตวแปรตนไดแกแบบภาวะผน าตามแนวคดของเรดดน (Reddin) 8 ประการคอ (1) ผหนงาน (deserter) (2) นกบญ(missionary) (3) ผเผดจการ (autocrat) (4) ผประนประนอม (compromiser) (5) ผยดระเบยบ(bureaucrat) (6) นกพฒนา (developer) (7) ผเผดจการทมศลป (benevolent) (8) นกบรหาร(executive) และตวแปรตาม ตามแนวความคดของเบนทเลยและเรมเปล (Bentley and Rempel) มอย4 ประการคอ (1) ความสามารถในดานอาชพ (2) ความสนใจทมตอคร (3) ความสามารถในการตดตอสอสาร และ (4) ทกษะในดานมนษยสมพนธ สวนการวเคราะหขอมลนน ผวจยใชโรงเรยนเปนหนวยวเคราะห โดยใชโปรแกรม SPSS for Windows 11.0 สถตทใชไดแก ความถ (frequencies)คารอยละ (percentage) คาเฉลย (Mean) คาเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation)คาสมประสทธสหสมพนธ (Correlation) และคาสมการถดถอยแบบมขนตอน (Stepwise MultipleRegression)

88

บทท 4

การวเคราะหขอมล

การวจยครงนผวจยมงศกษา การใชแบบภาวะผน าของผบรหารโรงเรยนทสงผลตอความสมพนธระหวางครกบผบรหาร ผวจยไดสงแบบสอบถามไปยงตวอยางโรงเรยนประถมศกษาจ านวน 152 โรงเรยน ไดรบการตอบกลบมาและสมบรณ 294 ฉบบ หรอจ านวน 147 โรงเรยน คดเปนรอยละ 96.7 น ามาวเคราะหและเสนอผลการวเคราะห เปน 5 ตอน ดงมรายละเอยดดงตอไปน

ตอนท 1 สถานภาพสวนตวของผตอบแบบสอบถามตอนท 2 การใชแบบภาวะผน าของผบรหารตามความคดเหนของครโรงเรยนตอนท 3 ความสมพนธระหวางครกบผบรหารโรงเรยนตอนท 4 ความสมพนธของแบบภาวะผน ากบความสมพนธระหวางครกบผบรหาร

โรงเรยนตอนท 5 แบบภาวะผน าทสงผลตอความสมพนธระหวางครกบผบรหารโรงเรยน

ตอนท 1 สถานภาพสวนตวของผตอบแบบสอบถามสถานภาพสวนตวของผตอบแบบสอบถาม เปนครผสอนในโรงเรยนประถมศกษา สงกด

ส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร ทเปนตวอยาง จ านวน 304 คน เมอจ าแนกตาม เพศ อายวฒการศกษา ต าแหนง และประสบการณการท างาน มรายละเอยดดงตารางท 8

89

ตารางท 8 สถานภาพสวนตวของผตอบแบบสอบถาม

สถานภาพทวไป จ านวน รอยละ1. เพศ ชาย หญง

86208

29.370.7

รวม 294 100.0

ตารางท 8 (ตอ)สถานภาพทวไป จ านวน รอยละ

2. อาย 20-30 ป 31-40 ป 41-50 ป มากกวา 50 ปขนไป

1034

18862

3.411.663.921.1

รวม 294 100.03. วฒการศกษา ต ากวาปรญญาตร ปรญญาตร สงกวาปรญญาตร

192678

6.590.82.7

รวม 294 100.04. ต าแหนง ครผสอน ครหวหนาหมวด ครหวหนาสาย ผชวยฝายวชาการ อนๆ (แนะแนว ธรการ)

2802453

95.20.71.41.71.0

รวม 294 100.0

88

90

5. ประสบการณการสอน 1-5 ป 6-10 ป 11-15 ป 16-20 ป 20 ปขนไป

4142542

209

1.34.88.5

14.371.1

รวม 294 100.0

จากตารางท 8 พบวาสถานภาพทวไปของผตอบแบบสอบถามสวนใหญเปนหญง จ านวน208 คน หรอรอยละ 70.7 มอายอยชวง 41-50 ปจ านวน 188 คน หรอรอยละ 63.9 และมากกวา 50 ปขนไปจ านวน 62 คน หรอรอยละ 21.1 รวมจ านวนครทมอายมากกวา 40 ปขนไปจ านวน 250 คนหรอรอยละ 85.0 สวนใหญเปนครผสอนจ านวน 280 คน หรอรอยละ 95.2 มวฒการศกษาระดบปรญญาตร จ านวน 267 คน หรอรอยละ 90.8 และมประสบการณในการสอนมากกวา 20 ปขนไปจ านวน 209 คน หรอรอยละ 71.1 รองลงมาคอ 16-20 ป จ านวน 42 คน หรอรอยละ 14.3 และ 1-5 ปนอยทสดคอจ านวน 4 คน หรอรอยละ 1.3 แสดงใหเหนบคลากรของโรงเรยนมประสบการณสงวฒภาวะเหมาะสม และมความรบผดชอบทดในหนาทการงานไดด

ตอนท 2 การใชแบบภาวะผน าตามความคดเหนของครโรงเรยนในการวเคราะหการใชแบบภาวะผน าตามความคดเหนของครโรงเรยน ผวจยวเคราะห

โดยใชคาความถ คารอยละ และการจดอนดบความส าคญทผบรหารโรงเรยนใชในการบรหารงานโรงเรยนประถมศกษา ดงรายละเอยดในตารางท 9

ตารางท 9 แบบภาวะผน าของผบรหารโรงเรยน

แบบภาวะผน า จ านวน รอยละ1. ผหนงาน (X1) 18 12.32. นกบญ (X2) มประสทธผล 18 12.33. ผเผดจการ (X3) ต า 13 8.84. ผประนประนอม (X4) 13 8.85. ผยดระเบยบ (X5) 15 10.2

91

6. นกพฒนา (X6) มประสทธผล 25 17.07. ผเผดจการทมศลป (X7) สง 25 17.08. นกบรหาร (X8) 20 13.6

รวม 147 100.0

จากตารางท 9 พบวา ครในโรงเรยนประถมศกษา มความคดเหนวา ผบรหารโรงเรยนใชแบบนกพฒนาและผเผดจการทมศลปมากทสด จ านวน 25 คน หรอรอยละ 17.0 และนกบรหารรองลงมาจ านวน 20 คน หรอรอยละ 13.6 ซงเปนแบบภาวะผน าทมประสทธผลสงตามแนวความคดของเรดดน สวนการใชภาวะผน าแบบผเผดจการและแบบผประนประนอมนอยทสดมจ านวน 13คน หรอรอยละ 8.8 ซงเปนรปแบบภาวะผน าทมประสทธผลต าของเรดดน สรปไดวา การใชแบบภาวะผน าทผบรหารใชในโรงเรยนเปนแบบทมประสทธผลสง กลาวคอ เนนคนและงานควบคกนไป

ตอนท 3 ความสมพนธระหวางครกบผบรหารตามความคดเหนของครโรงเรยนในการวเคราะหความสมพนธระหวางครกบผบรหารตามความคดเหนของครโรงเรยน

ผวจยวเคราะหโดยใชคาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน คาระดบ และการจดอนดบความส าคญในความสมพนธระหวางครกบผบรหารโรงเรยนประถมศกษา ดงรายละเอยดในตารางท 10

ตารางท 10 ความสมพนธระหวางครกบผบรหารโรงเรยน

ความสมพนธระหวางครกบผบรหาร X SD ระดบ1. ความสามารถในดานอาชพ (Y1) 4.32 .505 มาก2. ความสนใจทมตอคร (Y2) 4.00 .531 มาก3. ทกษะในการตดตอสอสาร (Y3) 4.07 .508 มาก4. ความสามารถในดานมนษยสมพนธ (Y4) 4.18 .556 มาก

ภาพรวม (Ytot) 4.14 .469 มาก

จากตารางท 10 ความสมพนธระหวางครกบผบรหารโรงเรยนในภาพรวม พบวาอยในระดบมาก โดยมคา X = 4.14, SD = .469 ซงมความคดเหนสอดคลองกนจากคาการกระจายขอมลมในลกษณะเกาะกลมในระดบปานกลาง เมอพจารณารายขอ พบวา ความสามารถในดานอาชพ (Y1)

92

มาเปนอนดบหนง โดยมคา X = 4.32, SD = .505 ความสามารถในดานมนษยสมพนธ (Y4) รองลงมาตามล าดบ โดยมคา X = 4.18, SD = .556 สวนความสนใจทมตอครและหนาทการงาน (Y2) นนอยในอนดบสดทาย กลาวคอ คา X = 4.00, SD = .531 แสดงใหเหนความสมพนธระหวางครกบผบรหารโรงเรยนทงในภาพรวม และรายดาน มในระดบมากทกดาน เปนผลจากการปรบปรงพฒนาตามเกณฑมาตรฐานตางๆ ตามนโยบาย และการเอาจรงจงของครและผบรหารรวมกนปฏบตตอกนนนเอง

ตอนท 4 ความสมพนธระหวางการใชแบบภาวะผน ากบความสมพนธระหวางครกบผบรหารโรงเรยนในการหาความสมพนธระหวางการใชแบบภาวะผน ากบความสมพนธระหวางครกบ

ผบรหารตามความคดเหนของครโรงเรยนนน ผวจยไดวเคราะหจากคาสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน (Pearson’s Correlation) ดงรายละเอยดตารางท 11

ตารางท 11 คาความสมพนธระหวางแบบภาวะผน ากบความสมพนธระหวางครกบผบรหารโรงเรยน

แบบภาวะผน ากบความสมพนธระหวาง

ครกบผบรหาร

1. ผหน

งาน (X

1)

2.นกบ

ญ (X 2)

3. ผเผด

จการ

(X3)

4. ผปร

ะนปร

ะนอม

(X4) 5. ผยด

ระเบย

บ (X 5)

6. นกพ

ฒนา (X

6)

7. ผเผด

จการท

ม ศ

ลป (X

7)8. น

กบรห

าร (X

8)

9. ภาพ

รวม (X

tot)

1. ผหนงาน (X1) 1 - - - - - - - -

2. นกบญ (X2) -.158 1 - - - - - - -

3. ผเผดจการ (X3) .079 -.322** 1 - - - - - -

4. ผประนประนอม (X4) -.221** -.133 -.096 1 - - - - -

5. ผยดระเบยบ (X5) -.268** -.287** .204* .158 1 - - - -

6. นกพฒนา (X6) -.168* -.039 -.405** -.320** -.305** 1 - - -

7. ผเผดจการทมศลป(X7) -.056 .027 -.175 * -.260** -.317** -.065 1 - -

8. นกบรหาร (X8) -.113 -.059 -.393** -.136 -.424** .199 * .016 1 -

9. ความสามารถในดาน .226** .208* -.073 -.020 -.449** -.082 .142 .184* .136

93

อาชพ (Y1)10. ความสนใจทมตอคร (Y2)

.238** .126 .002 -.003 -.308** -.148 .108 .088 .142

11. ทกษะในการตดตอ สอสาร (Y3)

.213** .188* -.124 .018 -.281** -.094 .046 .133 .088

12. ความสามารถในดาน มนษยสมพนธ (Y4)

.230** .195* -.104 -.069 -.350** .053 -.012 .146 .068

13. ความสมพนธระหวาง ครกบผบรหาร (Ytot)

.254** .200* -.083 -.022 -.388** .-.074 .078 .154 .122

* มนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ** มนยส าคญทางสถตทระดบ .01

จากตารางท 11 ความสมพนธระหวางการใชแบบภาวะผน ากบความสมพนธระหวางครกบผบรหารโรงเรยนพบวา ความสมพนธทางบวกทงในภาพรวมอยในระดบนอย โดยมคา r = .122สวนในรายดาน พบวาการใชแบบภาวะผน าผยดระเบยบมความสมพนธทางลบกบความสมพนธระหวางครกบผบรหารโรงเรยนในระดบปานกลาง ดงเชน ความสามารถในดานอาชพ ความสนใจทมตอคร ทกษะในการตดตอสอสาร ความสามารถในดานมนษยสมพนธ และความสมพนธระหวางครกบผบรหาร โดยมคา r = -.449, -.308, -.281, -.350 และ -.388 ตามล าดบ อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 สวนภาวะผน าแบบผหนงาน มความสมพนธทางบวกกบความสมพนธระหวางครกบผบรหารโรงเรยนในระดบนอย ทงในภาพรวมและรายดาน อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01และภาวะผน าแบบนกบญ มความสมพนธกบความสมพนธทางบวกระหวางครกบผบรหารโรงเรยนในระดบนอย ทงในภาพรวมและรายดาน อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ยกเวนความสนใจทมตอครไมมความสมพนธกน สวนแบบภาวะผน าอนๆ ไมมความสมพนธกนแตอยางใดแสดงใหเหนวายงผบรหารใชแบบภาวะผน าผยดระเบยบ ครจะไมชอบ มอคต และไมตองการใหผบรหารใชภาวะผน าแบบนน แตจะมผลดกตอเมอผบรหารใชแบบผหนงาน กบนกบญ

ตอนท 5 แบบภาวะน าทสงผลตอความสมพนธระหวางครกบผบรหารโรงเรยนในการใชแบบภาวะผน าทสงผลตอความสมพนธระหวางครกบผบรหารตามความคดเหน

ของครโรงเรยนนน ผวจยไดวเคราะหจากคาสมการถดถอยแบบมขนตอน (Stepwise MultipleRegression) ดงรายละเอยดตารางท 12-16 ดงน

94

ตารางท 12 แบบภาวะผน าสงผลตอความสมพนธระหวางครกบผบรหาร (Ytot)โรงเรยน

แหลงความแปรปรวน SS df MS F Sig. F ระหวางกลม ภายในกลม รวม

6.15026.00932.160

2144146

4.840.188

25.687** .000

ตวแปรทไดรบการคดเลอกเขาสมการ

B SE.B β t Sig. t

ผยดระเบยบ (X5)นกพฒนา (X6)

คาคงท

-.101-5.1855.298

.018

.019

.255

-.453-.212

-5.751**-2.694**20.766**

.000

.008

.000

* มนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ** มนยส าคญทางสถตทระดบ .01

สมประสทธสหสมพนธพหคณ (Multiple R) .437ประสทธภาพในการท านาย (R2) .191ประสทธภาพในการท านายทปรบแลว (Adjusted R2) .180ความคลาดเคลอนมาตรฐาน (Standard Error) ของการถดถอยพหคณ .424

95

จากตารางท 12 แสดงใหเหนวา ตวแปรทไดรบการคดเลอกเขาสมการคอ ภาวะผน าแบบผยดระเบยบ (X5) และนกพฒนา (X6) โดยมคาสมประสทธสหสมพนธพหคณ เทากบ .442 คาประสทธภาพของการท านาย เทากบ .195 นนคอ ภาวะผน าแบบผยดระเบยบ (X5) และนกพฒนา(X6) สามารถท านายความสมพนธระหวางครกบผบรหาร (Ytot) ไดรอยละ 19.5 คาประสทธภาพของการท านายทปรบแลวเทากบ .184 มความคลาดเคลอนมาตรฐานในการท านาย เทากบ .422

ในลกษณะนแสดงวาภาวะผน าแบบผยดระเบยบ (X5) และนกพฒนา (X6) สงผลตอความสมพนธระหวางครกบผบรหาร (Ytot)โรงเรยนประถมศกษา สงกดส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ซงสามารถเขยนเปนสมการแสดงความสมพนธไดดงน

Ytot = 5.298 - .101(x5) - 5.185(x6)ตารางท 13 แบบภาวะผน าสงผลตอความสามารถในดานอาชพของคร (Y1) โรงเรยน

แหลงความแปรปรวน SS df MS F Sig. F ระหวางกลม ภายในกลม รวม

7.52629.84737.373

2144146

4.754.194

24.563** .000

ตวแปรทไดรบการคดเลอกเขาสมการ

B SE.B β t Sig. t

ผยดระเบยบ (X5)นกพฒนา (X6)

คาคงท

-.126-6.3745.755

.018

.020

.264

-.523-.242

-6.915**-3.200**21.790**

.000

.002

.000

* มนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ** มนยส าคญทางสถตทระดบ .01

สมประสทธสหสมพนธพหคณ (Multiple R) .504ประสทธภาพในการท านาย (R2) .254ประสทธภาพในการท านายทปรบแลว (Adjusted R2) .244ความคลาดเคลอนมาตรฐาน (Standard Error) ของการถดถอยพหคณ .439

96

จากตารางท 13 แสดงใหเหนวา ตวแปรทไดรบการคดเลอกเขาสมการคอ ภาวะผน าแบบผยดระเบยบ (X5) และนกพฒนา (X6) โดยมคาสมประสทธสหสมพนธพหคณ เทากบ .504 คาประสทธภาพของการท านาย เทากบ .254 นนคอ ภาวะผน าแบบผยดระเบยบ (X5) และนกพฒนา(X6) สามารถท านายความสามารถในดานอาชพของคร (Y1) ไดรอยละ 25.4 คาประสทธภาพของการท านายทปรบแลวเทากบ .244 มความคลาดเคลอนมาตรฐานในการท านาย เทากบ .439

ในลกษณะนแสดงวาภาวะผน าแบบผยดระเบยบ (X5) และนกพฒนา (X6) สงผลตอความสามารถในดานอาชพของคร (Y1) โรงเรยนประถมศกษา สงกดส านกงานการประถมศกษา จงหวดเพชรบร อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ซงสามารถเขยนเปนสมการแสดงความสมพนธไดดงน

Y1 = 5.755 - .126(x5) - 6.374(x6)ตารางท 14 แบบภาวะผน าสงผลตอความสนใจทมตอคร (Y2) โรงเรยน

แหลงความแปรปรวน SS df MS F Sig. F ระหวางกลม ภายในกลม รวม

6.58534.60241.187

2144146

3.292.240

13.702** .000

ตวแปรทไดรบการคดเลอกเขาสมการ

B SE.B β t Sig. t

ผยดระเบยบ (X5)นกพฒนา (X6)

คาคงท

-9.849-7.3995.366

.020

.022

.294

-.390-.267

-4.861**-3.333**18.233**

.000

.001

.000

* มนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ** มนยส าคญทางสถตทระดบ .01

สมประสทธสหสมพนธพหคณ (Multiple R) .400ประสทธภาพในการท านาย (R2) .160ประสทธภาพในการท านายทปรบแลว (Adjusted R2) .148ความคลาดเคลอนมาตรฐาน (Standard Error) ของการถดถอยพหคณ .490

97

จากตารางท 14 แสดงใหเหนวา ตวแปรทไดรบการคดเลอกเขาสมการคอ ภาวะผน าแบบผยดระเบยบ (X5) และนกพฒนา (X6) โดยมคาสมประสทธสหสมพนธพหคณ เทากบ .400 คาประสทธภาพของการท านาย เทากบ .160 นนคอ ภาวะผน าแบบผยดระเบยบ (X5) และนกพฒนา(X6) สามารถท านายความสนใจทมตอคร (Y2) ไดรอยละ 16.0 คาประสทธภาพของการท านายทปรบแลวเทากบ .148 มความคลาดเคลอนมาตรฐานในการท านาย เทากบ .490

ในลกษณะนแสดงวาภาวะผน าแบบผยดระเบยบ (X5) และนกพฒนา (X6) สงผลตอความสนใจทมตอคร (Y2) โรงเรยนประถมศกษา สงกดส านกงานการประถมศกษา จงหวดเพชรบร อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ซงสามารถเขยนเปนสมการแสดงความสมพนธไดดงน

Y2 = 5.366 – 9.849(x5) – 7.399(x6)

ตารางท 15 แบบภาวะผน าสงผลตอทกษะในการตดตอสอสารของคร (Y3) โรงเรยน

แหลงความแปรปรวน SS df MS F Sig. F ระหวางกลม ภายในกลม รวม

4.33233.34537.677

2144146

2.166.232

9.354** .000

ตวแปรทไดรบการคดเลอกเขาสมการ

B SE.B β t Sig. t

ผยดระเบยบ (X5)นกพฒนา (X6)

คาคงท

-8.262-5.2625.122

.020

.022

.289

-.342-.199

-4.154**-2.415*

17.729**

.000

.017

.000

* มนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ** มนยส าคญทางสถตทระดบ .01

สมประสทธสหสมพนธพหคณ (Multiple R) .339ประสทธภาพในการท านาย (R2) .115ประสทธภาพในการท านายทปรบแลว (Adjusted R2) .103ความคลาดเคลอนมาตรฐาน (Standard Error) ของการถดถอยพหคณ .481

98

จากตารางท 15 แสดงใหเหนวา ตวแปรทไดรบการคดเลอกเขาสมการคอ ภาวะผน าแบบผยดระเบยบ (X5) และนกพฒนา (X6) โดยมคาสมประสทธสหสมพนธพหคณ เทากบ .339 คาประสทธภาพของการท านาย เทากบ .115 นนคอ ภาวะผน าแบบผยดระเบยบ (X5) และนกพฒนา(X6) สามารถท านายทกษะในการตดตอสอสารของคร (Y3) ไดรอยละ 11.5 คาประสทธภาพของการท านายทปรบแลวเทากบ .103 มความคลาดเคลอนมาตรฐานในการท านาย เทากบ .481

ในลกษณะนแสดงวาภาวะผน าแบบผยดระเบยบ (X5) และนกพฒนา (X6) สงผลตอทกษะในการตดตอสอสารของคร (Y3) โรงเรยนประถมศกษา สงกดส านกงานการประถมศกษา จงหวดเพชรบร อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ซงสามารถเขยนเปนสมการแสดงความสมพนธไดดงน

Y3 = 5.122 - 8.262(x5) - 5.262(x6)ตารางท 16 แบบภาวะผน าสงผลตอความสามารถในดานมนษยสมพนธของคร (Y4) โรงเรยน

แหลงความแปรปรวน SS df MS F Sig. F ระหวางกลม ภายในกลม รวม

5.52639.63745.163

1145146

5.526.273

20.214** .000

ตวแปรทไดรบการคดเลอกเขาสมการ

B SE.B β t Sig. t

ผยดระเบยบ (X5) คาคงท

-9.2524.746

.021

.133-.350 -4.496**

35.745**.000.000

* มนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ** มนยส าคญทางสถตทระดบ .01

สมประสทธสหสมพนธพหคณ (Multiple R) .350ประสทธภาพในการท านาย (R2) .122ประสทธภาพในการท านายทปรบแลว (Adjusted R2) .116ความคลาดเคลอนมาตรฐาน (Standard Error) ของการถดถอยพหคณ .522

99

จากตารางท 16 แสดงใหเหนวา ตวแปรทไดรบการคดเลอกเขาสมการคอ ภาวะผน าแบบผยดระเบยบ (X5) โดยมคาสมประสทธสหสมพนธพหคณ เทากบ .350 คาประสทธภาพของการท านาย เทากบ .122 นนคอ ภาวะผน าแบบผยดระเบยบ (X5) สามารถท านายความสามารถในดานมนษยสมพนธของคร (Y4) ไดรอยละ 12.2 คาประสทธภาพของการท านายทปรบแลวเทากบ .116มความคลาดเคลอนมาตรฐานในการท านาย เทากบ .522

ในลกษณะนแสดงวาภาวะผน าแบบผยดระเบยบ (X5) สงผลตอความสามารถในดานมนษยสมพนธของคร (Y4) โรงเรยนประถมศกษา สงกดส านกงานการประถมศกษา จงหวดเพชรบรอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ซงสามารถเขยนเปนสมการแสดงความสมพนธไดดงน

Y4 = 4.746 - 9.252(x5)

ความสมพนธระหวางครกบผบรหาร (Ytot) Ytot X5, X6

ผหนงาน (X1) ความสามารถในดานอาชพ (Y1) Y1 X5, X6

นกบรหาร (X8)

ความสนใจทมตอคร (Y2) Y2 X5, X6

นกบญ (X2) ทกษะในการตดตอสอสาร (Y3) Y3 X5, X6

ผเผดจการทมศลป (X7)

ความสามารถในดานมนษยสมพนธ (Y4) Y4 X5

ผเผดจการ (X3) ผประนประนอม (X4)

ผยดระเบยบ (X5) Ytot B = -.101 Y1 B = -.126 Y2 B = -9.849 Y3 B = -8.262 Y4 B = -9.252

นกพฒนา (X6) Ytot B = -5.185 Y1 B = -6.374 Y2 B = -7.399 Y3 B = -5.262

100

แผนภมท 11 สรปผลการวเคราะหการถดถอยพหคณของการใชแบบภาวะผน าทสงผลตอความ สมพนธระหวางครกบผบรหารโรงเรยน

บทท 5

การอภปรายผล และขอเสนอแนะ

การวจยครงนเปนการวจยทมงศกษา การใชแบบภาวะผน าของผบรหารโรงเรยนทสงผลตอความสมพนธระหวางครกบผบรหารโรงเรยน โดยใชแนวคดของ เรดดน (Reddin) และเบนทเลยและเรมเปล (Bentley and Rempel) ตามล าดบ เพอน าผลการวจยไปใชในการบรหารการศกษาในโรงเรยนประถมศกษา สงกดส านกงานการประถมศกษา จงหวดเพชรบร ใหมประสทธภาพยงขนตวอยางทใชในการศกษา คอ โรงเรยนประถมศกษา สงกดส านกงานการประถมศกษา จงหวดเพชรบร จ านวน 152 โรงเรยน ผใหขอมลเปนครในโรงเรยนตวอยาง จ านวน 304 คน ผวจยสงแบบสอบถามไปยงตวอยางโรงเรยน และไดรบแบบสอบถามกลบคน ตรวจสอบความสมบรณ จ านวน294 ฉบบ หรอรอยละ 96.7 เครองมอทใชเปนแบบทดสอบแบบภาวะผน าของ เรดดน (Reddin) มาใชกบงานบรหารโรงเรยนประถมศกษา สถตทใชในการวเคราะหขอมลเปนคาความถ คารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน คาสมประสทธสหสมพนธ และสมการถดถอยพหคณ ในบทนผวจยน าเสนอ ผลการวเคราะหขอมลหรอสรปผลการวจย การอภปรายผล และขอเสนอแนะดงรายละเอยดตอไปน

สรปผลการวจย

101

จากงานวจยในครงน ผวจยไดผลสรปในหวขอตางๆ ดงนคอ สถานภาพสวนตวของผตอบแบบสอบถาม การใชแบบภาวะผน าของผบรหาร ความสมพนธระหวางครกบผบรหารสมประสทธสหสมพนธ และการสงผลระหวางการใชแบบภาวะผน าตอความสมพนธระหวางครกบผบรหารดงในรายละเอยดตอไปน

1. สถานภาพสวนตวของผตอบแบบสอบถาม สวนใหญเปนครผสอน เพศหญง มอายมากกวา 40 ปขนไป จบการศกษาระดบปรญญาตรและมประสบการณการเรยนการสอนมากกวา20 ป

2. การใชแบบภาวะผน าของผบรหารตามความคดเหนของครโรงเรยน จากงานวจยพบวาผบรหารสวนใหญใชภาวะผน าแบบนกพฒนา และผเผดจการทมศลป สวนการใชภาวะผน าแบบผเผดจการและผประนประนอมนอยทสด

3. ความสมพนธระหวางครกบผบรหารโรงเรยน ทงในภาพรวมและรายดาน มความสมพนธระหวางครกบผบรหารอยในระดบมาก โดยทผบรหารพยายามกระตนใหครมความสามารถในดานวชาชพ ดานมนษยสมพนธ การตดตอสอสาร และความสนใจทมตอครตามล าดบ

4. ความสมพนธของแบบภาวะผน ากบความสมพนธระหวางครกบผบรหารโรงเรยน จากการวเคราะหคาสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน (Pearson’s Correlation) พบวาในภาพรวมมความสมพนธกนนอย สวนรายดาน ในดานการใชแบบภาวะผน าผยดระเบยบมความสมพนธเชงลบอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 ในระดบปานกลาง รองลงมาคอแบบผหนงาน และนกบญมความสมพนธกนทางบวกอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 และ .05 ตามล าดบ ในระดบนอย ยกเวนดานความสนใจทมตอคร ไมมนยส าคญทางสถต

5. การใชแบบภาวะผน าทสงผลตอความสมพนธระหวางครกบผบรหารโรงเรยน จากการวเคราะห ผวจยพบวาการใชแบบภาวะผน าทสงผลลบตอความสมพนธระหวางครกบผบรหารมอย 2 แบบดวยกนคอ ผยดระเบยบ และนกพฒนา อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 ทงในภาพรวม และรายดาน ยกเวนความสามารถดานมนษยสมพนธของคร (Y4) มแบบผยดระเบยบแบบเดยวท สงผล

การอภปรายผล1. การใชแบบภาวะผน าของผบรหารตามความคดเหนของครโรงเรยน พบวาผบรหารใช

แบบภาวะผน านกพฒนากบผเผดจการทมศลป เปนเพราะวาผบรหารมประสบการณ เปนคนมความร และมอายอยในชวงวยกลางคน (ในตารางท 5) จงมความสามารถในการพฒนาโรงเรยนใหมความเจรญกาวหนาได และมประสทธผลสง ซงสอดคลองกบทฤษฎของเรดดนทวา การทผบรหาร

100

102

ใชภาวะผน าทมประสทธผลมอย 4 แบบดวยกน กลาวคอ ผยดระเบยบ นกพฒนา ผเผดจการทมศลปและนกบรหาร ซงถอไดวา ผบรหารโรงเรยนประถมศกษา ส านกงานการประถมศกษาสวนใหญใชภาวะผน าแบบนกพฒนาและผเผดจการทมศลปเปนสวนใหญ ซงมาถกทาง และก าลงพฒนาไปสนกบรหารในทสด กตอเมอบคลากรทกฝายใหความรวมมอ และท างานกนอยางมประสทธผลแทจรง ผบรหารใชภาวะผน าแบบนกพฒนาหมายถงผบรหารใหความส าคญกบคน รจกท างานรวมกบผอนไดด มความสามารถในการจงใจผอน สนใจการพฒนาตวบคคล รจกมอบหมายงานใหผรวมงานไดอยางเหมาะสม ไมใชวธรนแรง มความสภาพนมนวล ดวยเหตน ผรวมงานมกจะเลอมใสและไววางใจ สวนผบรหารทใชภาวะผน าแบบผเผดจการทมศลปนน จะเนนหรอใหความส าคญกบงานมาก มลกษณะของผน าทมความเชอมนในตนเอง มจตใจใฝสมฤทธสง มงผลเปนหลก มทกษะและประสบการณด สามารถสงการโดยทผรวมงานพอใจทจะท างานให จะเหนไดวาทงสองแบบทผบรหารไดใชในการบรหารโรงเรยนนน ถอไดวามความสมดลกน กลาวคอ มการยอมรบฟงกนและกน โดยใหเกยรตกนในการท างาน ทกฝายใหการยอมรบ พรอมกนนน ยงมการเนนทผลงานควบคกนไป ยอมจะประสบความส าเรจในการท างานไดอยางแนนอน ในดานการยอมรบของผอยใตบงคบบญชานน ถอไดวามประสบการณสง กลาวคอ ประวตการท างานมากกวา 20 ปเสยสวนใหญ และเปนเพศหญง ซงมความละเอยดออนในการท างาน ทมเทใหกบงานเปนอยางมาก และมความเสยสละ ยอมเปนเครองหมายทยนยนความสามารถของผบรหารทสวนใหญใชภาวะผน าแบบนกพฒนาและ ผเผดจการทมศลปเปนหลก ยอมสามารถท าใหผอยใตบงคบบญชามความขยนขนแขงในการท างานดวยอกทางหนง ดงจะเหนไดวาทงสองฝายมการผสมผสานกนท างาน รจกชวยเหลอเกอกลกนเปนอยางด ผบรหารจงมความมนใจในการใชแบบภาวะผน าทเหมาะสมในการบรหารงานโรงเรยนประถมศกษา ส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบรนไดอยางเหมาะเจาะแกกาลเวลา

พรอมกนน จากงานวจยของจราภรณ อมวทยา มความสอดคลองกน ซงไดศกษาพฤตกรรมการบรหารของผบรหารทสงผลตอการมสวนรวมในการด าเนนงานของครในโรงเรยนมธยมศกษา ทผานเกณฑมาตรฐานระดบสง พบวาผบรหารโรงเรยนแสดงพฤตกรรมการบรหารทกองคประกอบในระดบมาก คอระบบการปรกษาหารอ งานวจยของกลยา ปานสวสดทศกษาแบบภาวะผน าของผบรหารโรงเรยนและระดบวฒภาวะของครโรงเรยนมธยมศกษาในจงหวดกาญจนบร พบวา ผบรหารใชแบบภาวะผน าการขาย (Selling) มากทสดในทกขนาด และจากงานวจยของศรไพร ชนชม ทไดศกษาเรองความคดเหนของผบรหารโรงเรยนเกยวกบรปแบบภาวะผน ากบการใชโรงเรยนเพอพฒนาชมชน กรณศกษา : ผบรหารโรงเรยนประถมศกษา สงกดส านกงานการประถมศกษาจงหวดนครราชสมา พบวา รปแบบภาวะผน าทผบรหารใชในการบรหารงานโรงเรยน

103

มรปแบบภาวะผน าแบบมสวนรวมมากทสด รองลงมาคอ แบบปรกษาหารอ แบบผเผดจการทมศลป และแบบผเผดจการ จะเหนไดวา จากงานวจยทงสามเลมนเนนทการใชแบบภาวะผน าทเนนการปรกษาหารอ การขาย และการมสวนรวม ซงเปนการเนนทคน เปนการใหความส าคญแกคนเพราะคนเปนทรพยากรทส าคญทสดในหนวยงาน หรอองคการ เพอมงไปสความส าเรจขององคการบรรลเปาหมายทก าหนดไว เมอใหความส าคญกบคนแลว ยอมเปนเครองหมายทดตอไปเพอใหงานสามารถบรรลผลสความส าเรจไดรวมกน

เพราะฉะนน จงสรปไดวาแบบภาวะผน าทผบรหารใชเปนแบบนกพฒนา และผเผดจการทมศลป เปนเพราะผบรหารมศกยภาพ ความพรอมดวยคณวฒ และวยวฒทมความฉลาดพรอมในการปรบเปลยนวกฤตใหเปนโอกาสอยางแทจรง และผอยใตบงคบบญชากมความพรอมประสบการณ และมความนอบนอมดในการปฏบตตาม จงไดทงงานและคนรวมกน

2. ความสมพนธระหวางครกบผบรหารตามความคดเหนของครโรงเรยน พบวาทงในภาพรวมและรายดานอยในระดบมาก โดยทความสามารถในดานอาชพ มาเปนอนดบหนง รองลงมาคอความสามารถในดานมนษยสมพนธ สวนความสนใจทมตอครเปนอนดบสดทาย เปนเพราะวาความสามารถในดานอาชพเปนเรองใกลตวของผอยใตบงคบบญชา เปนเรองของการท ามาหากนความมนคงในชวต ถอไดวาเปนเรองส าคญทสดของมนษย การทมนษยจะมชวตอยไดนน ตองมปจจยส ไดแก อาหาร เครองนงหม ทอยอาศย และยารกษาโรค ทงสอยางนเปนความตองการพนฐานของมนษยเรา ททกคนตองมเพอความอยรอด ซงสอดคลองกบทฤษฎของมาสโลวทกลาวถงความตองการพนฐาน 5 ขนคอ ความตองการทางดานรางกาย ความตองการทางดานความปลอดภยหรอความมนคง ความตองการทางดานสงคม ความตองการมฐานะเดน และความตองการตามความนกคด อกประการหนงคอ เปนแรงจงใจใหบคลากรพฒนาตนเองใหมฝมอ ความกาวหนาในชวตเพอท าใหวชาชพนนเปนแหลงประกอบการอาชพไดอยางคลองตวเพมขน เพราะวามนษยเรามสตปญญาฉลาดรอบร มความคดรเรม สรางสรรค มความสามารถในการตดสนใจ มความซอสตยและยตธรรม ตองการศกษาหาความร มศลปะในการท างาน ฯลฯ สงตางๆ เหลานเปนองคประกอบใหมนษยสามารถพฒนาตนเองและผอนใหมความกาวหนาในวชาชพเปนอยางด สวนการทผบรหารใหความสนใจทมตอครอยในอนดบสดทายนน เปนเพราะวาแตละคนมความแตกตางกน มความตองการทไมเหมอนกน จงเปนเรองยากทผบรหารจะใหความสนใจทมตอครในทกๆ ประเดน หรอใหความส าคญเทาเทยมกนหมด จนขาดจดเดน หรอจดสนใจไป ซงสอดคลองกบแนวความคดของแคทซ (Katz) ทกลาววาความสามารถของผบรหารในการปฏบตงานและใชดลยพนจเกยวกบการท างานรวมกบบคคลอนและรจกใชคน ทกษะดานนประกอบดวยคามเขาใจถงวธการสรางแรงจงใจ

104

คนและมศลปะ ฝกตนเปนผน าทด เขาใจความแตกตางระหวางบคคลทงดานรางกาย อารมณ สงคมและสตปญญา สามารถสรางระบบความรวมมอระหวางผอยใตบงคบบญชา และผรวมงานฝายตางๆไดเปนอยางด สวนเซอรโจวาน (Sergiovanni) เสรมแนวความคดนวา ผบรหารท างานไดอยางมประสทธ-ภาพและประสทธผลโดยค านงพนฐานการอยรวมกน เขาใจ ยอมรบ และเหนคณคาความส าคญของบคคล ยอมน าไปสความส าเรจได

จะเหนไดวางานวจยของอนชา ด ารงศกด ทไดท าการวจยเรอง การศกษาพฤตกรรมการบรหารของผบรหารทมอทธพลตอขวญในการปฏบตงานของครโรงเรยนเอกชนและโรงเรยนเอกชนในเขตสงฆมณฑลราชบร โดยพบวาความสมพนธระหวางครกบผบรหารอยในระดบมากเชนกนสวนงานวจยของราย จนทรกลด ทไดศกษาปจจยการบรหารโรงเรยนทสงผลตอการปฏบตงานของผบรหารโรงเรยนประถมศกษา สงกดส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร พบวาระดบปจจยการบรหารของผบรหารโรงเรยนดานการเปนผน า ดานการจงใจ ดานการตดตอสอสาร และดานการตดสนใจอยในระดบมากเชนกน งานวจยของโฟเลย (Foley) ทไดศกษาความสมพนธระหวางพฤตกรรมผน าของหวหนางานกบขวญและประสทธผลของกลม พบวา พฤตกรรมผน าของหวหนางานมความสมพนธกบขวญของสมาชกในกลมจรง ผน าทมพฤตกรรมผน าแบบมงความสมพนธและมงงานสง จะท าใหขวญของสมาชกในกลมสงดวย ซงเปนไปได เพราะจากงานวจยของอนชาด ารงศกด ไดกลาวความสมพนธระหวางครกบผบรหารเปนองคประกอบแรกของขวญ ซงถาผบรหารสามารถท าใหขวญก าลงใจของบคลากรสง ยอมท าใหเกดผลดตอการท างานไดดวย และงานวจยของทรท (Truitt) ทไดศกษาเรองความสมพนธระหวางพฤตกรรมผน าของครใหญกบผลผลตขององคการในโรงเรยนมธยมศกษามลรฐนอรทคาโรไลนา พบวา คาความสมพนธระหวางพฤตกรรมผน าดานมงงาน และมงสมพนธ รวมกนกบผลผลตขององคการสงกวาคาความสมพนธระหวางผน าแบบมงสมพนธ หรอมงงานแตเพยงอยางเดยว ดงนน จะเหนไดวาการทผบรหารใหความส าคญกบคน ยอมสามารถท าใหหนวยงาน หรอองคการไปสความส าเรจตามจดมงหมายขององคการได

เพราะฉะนน จงสรปไดวาความสมพนธระหวางครกบผบรหารนน เปนความสมพนธระหวางผบงคบบญชากบผอยใตบงคบบญชาทมปฏสมพนธกน มความเขาใจ เหนอกเหนใจสงเสรมวชาชพ และใหความสนใจกนเพอการท างานไปสเปาหมายรวมกนไดอยางแทจรง

3. ความสมพนธของการใชแบบภาวะผน ากบความสมพนธระหวางครกบผบรหารตามความคดเหนของครโรงเรยน พบวาการใชแบบภาวะผน าในภาพรวมมความสมพนธกนนอยกบความสมพนธระหวางครกบผบรหาร โดยทการใชแบบภาวะผน าผยดระเบยบมความสมพนธ

105

เชง ผกผน หรอในทศทางตรงกนขามกบความสมพนธระหวางครกบผบรหารในระดบปานกลางอยางมนยส าคญ และการใชแบบภาวะผน าผหนงาน มความสมพนธกบความสมพนธระหวางครกบผบรหารเชงบวกในระดบนอยอยางมนยส าคญ ผลการวจยเกยวกบความสมพนธระหวางครกบผบรหารในภาพรวมอยในระดบนอย เปนเพราะวาครมประสบการณ มวฒภาวะเพยงพอ ซงสงเกตไดจากขอมลพนฐาน ทพบวาบคลากรครสวนใหญจบปรญญาตร เปนหญงซงมความละเอยดออน มความประณต มความเปนระเบยบ พรอมกนนนยงมประสบการณทคอนขางสง กลาวคอ มากกวา20 ปขนไปเปนจ านวนมาก ดงนน แรงจงใจในหนาทการงาน หรอรางวลทมสวนประกอบในการสรางขวญและก าลงใจในการท างานนนมไมมากทเกยวของกบความสมพนธระหวางครกบผบรหาร จะเหนไดวาการใชแบบภาวะผน ามผลกระทบตอหนาทการงาน หรอแรงจงใจดานการใหรางวลแตอยางใด แตเมอพจารณารายดานแลว กลบพบวาการใชแบบภาวะผน าแบบผหนงาน กบนกบญมความสมพนธระหวางครกบผบรหารในระดบนอยอยางมนยส าคญ นนแสดงใหเหนวา บคลากรครมความรบผดชอบ รระเบยบ รจกปฏบตตนใหเหมาะสมกบวย คอท างานเปนเวลานานพอสมควรยอมรอะไรควร อะไรไมควร จงมความสมพนธกบผบรหารทใชแบบภาวะผน าแบบผหนงาน และนกบญ กลาวคอ ผบรหารไมสนใจในงาน ไมขดขวางผอน ไมยอมรบรอะไรทงสน หรอใหความส าคญกบคนมาก โดยมงเพยงสมพนธภาพอนดกบผรวมงาน มความเกรงใจ ไมกลาวากลาวตกเตอนฯลฯ เพอรกษาความสงบเรยบรอยเทานน บคลากรไมตองการผบรหารประเภทน จงไมสอดคลองกบหลกทฤษฎของเรดดน ทกลาววา การใชภาวะผน าแบบนจะใหประสทธผลต า ไมมประสทธภาพในการบรหารงาน และทส าคญอกประการหนงคอการใชภาวะผน าแบบผยดระเบยบมความสมพนธเชงลบในระดบปานกลางอยางมนยส าคญ นนกแสดงใหเหนวา การใชภาวะผน าของผบรหารในดานกฎระเบยบ เปนสงซงผอยใตบงคบบญชาไมพงปรารถนาในระดบปานกลาง ไมชอบการกวดขนเขมงวด การใชกฎขอบงคบตางๆ นนเปนสงทมนษยไมตองการ เหมอนกบการบงคบ แตกไมกลาฝาฝน ไมยอมท าผดระเบยบแตอยางใดเชนกน ซงแนวความคดสอดคลองกบทฤษฎ X และทฤษฎ Y ทกลาววามนษยโดยธรรมชาตไมชอบการขบงคบ ไมชอบกฎ ระเบยบ แตชอบความเปนอสระ และอยากมความคดเปนของตวเอง ซงขดแยงกบการใชภาวะผน าแบบผยดระเบยบทเนนเรองงาน เครงครด และเขมงวด จนบคลากรไมสามารถมความคดรเรม หรอพฒนางานของตนเองได ซงมความสอดคลองกบงานวจยของกรน (Green) ทไดศกษาความสมพนธระหวางพฤตกรรมผน ากบความพงพอใจในการท างานของผใตบงคบบญชา โดยพบวาถาผบรหารเนนดานคน จะเปนเหตท าใหผอยใตบงคบบญชาเกดความพงพอใจได ในทางตรงขาม ถาผบรหารเนนดานงานกบความ พงพอใจในการท างานเปนเหตและผลกนนอยมาก สวนโฟเลย (Foley) ไดศกษาความสมพนธระหวางพฤตกรรม ผน าของหวหนางานกบขวญและประสทธผลของกลม

106

พบวาพฤตกรรมผน าของหวหนางานมความสมพนธกบขวญของสมาชกในการท างานจรง โดยทผบรหารใชพฤตกรรม ผน าแบบมงความสมพนธและมงงานสง กจะท าใหขวญของสมาชกในกลมสงดวย แตขดแยงกบงานวจยของทรตต (Truitt) ทไดศกษาความสมพนธระหวางพฤตกรรมผน าของครใหญกบผลงานของโรงเรยนมธยม ในรฐโคโรไลนา พบวาครใหญมพฤตกรรมดานมงงานคอนขางสงกวาดานมงสมพนธและมผลงานสงกวา เปนเพราะวาความตองการความถกตอง และรบผดชอบในหนาทการงานมากกวา

เพราะฉะนน จงสรปไดวา ความสมพนธระหวางการใชแบบภาวะผน ากบความสมพนธระหวางครกบผบรหารนน มความสมพนธกนในระดบนอย ทงในภาพรวมและรายดาน โดยเฉพาะอยางยงในดานมงสมพนธมากกวามงงาน

4. แบบภาวะผน าทสงผลตอความสมพนธระหวางครกบผบรหารตามความคดเหนของครโรงเรยน พบวา แบบภาวะผน าทเขาสมการคอผยดระเบยบ และนกพฒนาทสงผลลบตอความสมพนธระหวางครกบผบรหาร ทงในภาพรวมและรายดาน เปนเพราะวา บคลากรมความพรอมในทกๆ ดาน และมความรบผดชอบดอยแลว เนองจากประสบการณในการจดการเรยนการสอนมานาน ความพรอมในดานนจงมมาก ไมจ าเปนตองใชกฎระเบยบมาบงคบใหมงงาน หรอภารกจแตอยางใด เพอใหบงเกดผลทด จงสงผลลบตอความสมพนธระหวางครกบผบรหารได สวนการใชภาวะผน าแบบนกพฒนา เปนลกษณะทเหมาะสม สามารถจงใจผอนใหท างานได รจกมอบหมายงานไดอยางเหมาะสม ผอยใตบงคบบญชาเลอมใสศรทธา ทงๆ ทการใชแบบภาวะผน านด แตกไมไดส าหรบบางคน ซงสงผลลบตอการบรหารไดเชนกน ซงขดแยงกบงานวจยของราย จนทรกลดสมถวล ชทรพย อนชา ด ารงศกด ชศกด ชาญชาง และภญโญ คชศลา ทศกษาเกยวกบภาวะผน าของ ผบรหารทสงผลตอขวญ และความพงพอใจของผอยใตบงคบบญชา ซงพบวา สงผลบวก ในระดบมาก ซงแตกตางจากสงคนพบ

ดงนน จงสรปไดวาการใชแบบภาวะผน าทสงผลตอลบความสมพนธระหวางครกบผบรหารนน เปนแบบผยดระเบยบ และนกพฒนา สบเนองจากบคลากรสวนใหญเปนผมความรความเขาใจ รบผดชอบ และมประสบการณในการท างานสงอยแลว ผบรหารจงตองการพฒนาโรงเรยน บคลากรใหมความพรอม และศกยภาพทดส าหรบรองรบการเปลยนแปลงตอไปในอนาคต

ขอเสนอแนะ

107

หลงจากไดวเคราะหขอมล สรปผลงานวจย และอภปรายผลในประเดนหลกๆ แลว ผวจยมขอเสนอแนะบางประการใน 2 ลกษณะคอ ขอเสนอแนะทวไป และขอเสนอส าหรบการวจยครงไป ดงรายละเอยดตอไปน

ขอเสนอแนะทวไปขอเสนอแนะทวไป ผวจยคดเหนวา ถาหากไดมการจดกระท าแลว การบรหารโรงเรยน

จะเพมพนประสทธภาพและประสทธผลไดอยางเตมทใหแกโรงเรยนตอไป ดงตอไปน1. การใชแบบภาวะผน าของผบรหารตามความคดเหนของครโรงเรยน เปนแบบนกพฒนา

และผเผดจการทมศลป ซงเปนการบรหารงานทมประสทธผลดอยแลว แตกควรมงไปสการเปนนกบรหาร (executive) ในระดบมออาชพมากขน การเปนนกบรหารทแทจรงนน เนนทงคน และงานควบคกนไปอยางสมดล มการใหความรวมมอรวมใจกนมาก จดไดวาเปนนกบรหารในอดมคตทผบรหารในโรงเรยนประถมศกษา สงกดส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร ควรตระหนกและมงมานะพยายามไปสจดหมายปลายทาง ตามทก าหนดไวในหลกสตร อกประเดนหนงกคอ ยงมผบรหารอกหลายคนทใชภาวะผน าแบบผหนงานและนกบญเยอะพอสมควร มความหมายวา เปนผบรหารทมประสทธผลต า ควรปรบปรงแกไขเปนอยางยง การคดเลอกรปแบบการบรหารเปนสงทตองมความชดเจน ดงทนกวชาการหลายทานไดกลาวถง อาทเชน คเนเซวช (Knezevich) ทไดกลาววาบทบาทของผบรหารทตองรจกการวางแผน การจดระบบ การตดสนใจทรอบคอบ และทส าคญตองรจกใชภาวะผน าทเหมาะสมจงจะบนดาลความส าเรจได แตหากสงการผด หรอใชแบบภาวะผน าผด ยอมมผลกระทบทางลบไดเชนเดยวกน ดงนน ผบรหารจงเขาใจระบบการเรยนรการบรหาร การพฒนาทรพยากรมนษย ทฤษฎตางๆ เปนตน เพอชวยในการตดสนใจไดอยางถกตอง รวดเรว ทนการ และกอประโยชนสงสดแกหนวยงานอยางแทจรง

2. ความสมพนธระหวางครกบผบรหารโรงเรยน อยในระดบมากทงในภาพรวมและรายดาน เปนสงทถกตองทผบรหารโรงเรยนตองสรางความสมพนธทดระหวางครกบผบรหาร เพราะเปนหนาทของผบรหารทด อยางไรกตาม กตองพยายามเพมศกยภาพ และสมรรถภาพของผอยใตบงคบบญชาใหมความกระตอรอรน และมความคดสรางสรรคตอไป และทมเทใหกบงานอยางตอเนอง จงจะท าใหภารกจบรรลตามจดมงหมายได สงหนงทจะสามารถพฒนาวชาชพ และเพมความสนใจในตวครคอ การจดหาสงจงใจ สงจงใจไมใชเงน หรอรายไดแตเพยงอยางเดยว แตเปนการสรางบรรยากาศเชงบวกดานการเรยนร รวมทงการใหรางวล และการใหการยอมรบการท างาน เพอเปนการจงใจคนในการท างาน กเพอตองการใหไดผลงานทดและสงขน องคการจะไดรบประโยชน

108

จากความมประสทธภาพในการท างานของบคลากร เปาหมายของการจงใจจงตองเนนใหคนท างานอยางมประสทธภาพสงสดเทาทจะท าได ตามหลกทฤษฎของมาสโลว (Maslow) เฮอรซเบรก(Herzberg) และแมคเคลลแลนด (McClelland) ทเนนทงดานเนอหา (content theory) และทฤษฎทวาดวยกระบวนการ (process theory) ซงทฤษฎเหลานพยายามชใหเหนวามปจจยอะไรบางทอยภายในตวบคคล และสภาพแวดลอมของเขาทจะกระตนผลการปฏบตงานใหดขน

3. ความสมพนธของการใชแบบภาวะผน ากบความสมพนธระหวางครกบผบรหารโรงเรยนสมพนธกนนอยทงในภาพรวมและรายดาน เปนไปไดวาผบรหารยงไมสามารถเขาไปถงแกนแทของบคคล การทผบรหารสามารถเขาไปถงจตใจของผอยใตบงคบบญชาไดอยางสนทสนมคลกคล และท างานรวมกนไดโดยไมตองแบงชนวรรณะ คงท าใหความสมพนธระหวางครกบผบรหารดขนมากกวาน สงทนาจะกระตนใหเกดความสมพนธทดตอกน ผบรหารตองจดกจกรรมทงภายในและภายนอกรวมกนกบผอยใตบงคบบญชา ลมความเปนน า หรอผบรหารลงบาง ลดฐานะตนเองใหเสมอภาคกนกบคร คลกคล แสดงความเปนมตรดวยความจรงใจ เมอผบรหารสามารถสรางความเปนหนงเดยวกนได กแสดงวา ความสมพนธระหวางครกบผบรหารกจะดขนตามไปดวย แตหากผบรหารตงทา กดกน ขวางความเจรญของผใตบงคบบญชา หรอชงดชงเดนกนผลกระทบทตามมากคอ ความขดแยง และความแตกแยกกน สงเกตไดจากขอคนพบงานวจยน ผอยใตบงคบบญชาสวนใหญไมชอบการบงคบ ไมชอบการใชกฎระเบยบ ตวอยางเชน การทผบรหารใชภาวะ ผน าแบบผยดระเบยบ ผอยใตบงคบบญชาจะมปฏกรยาตอบโตในทศทางตรงขามเยอะดวยเหตนทผบรหารจะตองเปลยนกลยทธใชแบบผหนงาน และนกบญบางในบางครง บางโอกาสเพอใหครไดเกดความสบายใจ และสามารถเขาหาพดคยฉนเพอน สามารถเปดใจพดถงปญหาไดอยางสะดวก ไมขดของแตประการใด เมอนน ความสมพนธระหวางครกบผบรหารกดขนเปนแนดงททฤษฏของเฮอรเซย และบลนชารด (Hersey and Blanchard) ทกลาววาผบรหารสามารถใชรปแบบการบรหารการมสวนรวม (Participating) หรอการขายความคด (Selling) ใหแกผใตบงคบบญชาทมความพรอม หรอวฒภาวะทสมบรณ กลาวคอ มทงความร และวฒภาวะ (Maturity) ทจะรบผดชอบการท างานไดเปนอยางด ผบรหารจงไมจ าเปนตองสงการ (Directing) แตเพยงอยางเดยวเพราะฉะนนการเปดโอกาสใหผอยใตบงคบบญชามสวนรวมเปนการสนบสนนความเจรญกาวหนาโดยแท

4. แบบภาวะผน าทสงผลตอความสมพนธระหวางครกบผบรหารโรงเรยนประถมศกษาสงกดส านกงานการประถมศกษา จงหวดเพชรบร พบวา ผบรหารทมแบบภาวะผน าเปนผยด

109

ระเบยบ และนกพฒนาสงผลลบตอความสมพนธระหวางครกบผบรหาร แสดงใหเหนวาผบรหารมกใชการบงคบ เครงครดเพอกอใหเกดการพฒนากาวหนาจนลมความสมพนธใกลชดกบผอยใตบงคบบญชา การบรหารคน ถาหากไมมหวใจแลว ยอมไมสามารถฟนฝาอปสรรคใดๆ ไดเลยนกพฒนาทแทจรงนนตองพฒนาทางดานจตใจ และรางกายควบคกนไป ดงททฤษฎของมาสโลว(Maslow) ไดกลาวไว ถงความตองการขนพนฐาน ความตองการความอบอนใจ ความตองการความสข การยอมรบ และชอเสยงในทสด แตความตองการเหลานตองเสรมคณธรรม จรยธรรมทอยภายในตวตนของบคคลดวยเชนกน ผบรหารตองคดตอวาจะท าอยางไรจงท าใหแบบภาวะผน าทนนผยดระเบยบกบนกพฒนานจดกระท าใหเปนรปธรรมได โดยทคร หรอผอยใตบงคบบญชาไมสะดดใจ สงหนงทละลายพฤตกรรมแขงกราวทมตอกน คอ การท าบญตกบาตร ทอดกฐน หรอจดกจกรรมภายในชมชนรวมกน เปนตน

ขอเสนอแนะส าหรบการวจยครงตอไปผวจยไดพบประเดนส าคญจากการศกษาวจยทผวจยเหนวายงมขอบกพรองอย ดงนน เพอ

ใหการบรหารโรงเรยนในอนาคตดขน ผวจยขอเสนอแนะการวจยครงไปดงน1. ควรศกษาปจจยจงใจระหวางครกบผบรหารท างานรวมกนมากขน บคลากรครจะได

ใหความสนใจ และเกดการท างานเปนทมในระบบการศกษาใหมนไดดยงขน2. ควรศกษาเกยวกบการประกนคณภาพในการบรหารงาน (Quality Assurance) เพอท า

ใหความสมพนธระหวางครกบผบรหารดขน3. ควรมการศกษาเกยวกบประเดนทบคลากรครมความสนใจเปนพเศษ สบเนองจากอาย

และประสบการณการท างานของบคลากรมากอยแลว นาจะท าใหการท างานดขนและอาจสงผลตอความสมพนธทดกวาเดมได

4. ควรศกษาแบบภาวะผน าโดยใชทฤษฎของนกวชาการคนอนบาง เพอน าผลทไดมากเปรยบเทยบกน ทดสอบความแตกตาง หรอคนหาองคประกอบซงเปนปจจยแหงความส าเรจในการท างานได

110

บรรณานกรม

ภาษาไทยกรมวชาการ. รายงานการประเมนการใชหลกสตรของสถานศกษา ปการศกษา 2537. กรงเทพฯ:

โรงพมพครสภาลาดพราว, 2537.กรมวชาการ. กองวจยทางการศกษา. รายงานการวจยเรองการศกษาสภาพความหวง สภาพปจจบน

และปญหาของกระบวนการจดการเรยนการสอน ระดบประถมศกษา และมธยมศกษา ในวชาภาษาไทย ภาษาองกฤษ คณตศาสตร วทยาศาสตรและเทคโนโลย. กรงเทพฯ:กรมวชาการ, 2541.

กระทรวงศกษาธการ. กรมวชาการ. หลกสตรประถมศกษา พทธศกราช 2521 (ฉบบปรบปรงพ.ศ. 2533). กรงเทพฯ: โรงพมพการศาสนา, 2532.

. รายงานผลการประเมนการใชหลกสตร ปการศกษา 2533 ระดบมธยมศกษาตอนปลาย.กรงเทพฯ : ส านกงานทดสอบทางการศกษา, 2535.

กลยา ปานสวสด. “แบบภาวะผน าของผบรหารโรงเรยนและระดบวฒภาวะของครโรงเรยนมธยม-ศกษาในจงหวดกาญจนบร.” วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2530.

111

กตต ตยคคานนท. นกบรหารทนสมย. กรงเทพมหานคร: บตเตอรฟลาย, 2533.กตมา ปรดดลก. การบรหารและการนเทศการศกษาเบองตน. กรงเทพฯ: อกษรพพฒน, 2532.โกวท ประวาลพฤกษ. การศกษาสภาพความหวง สภาพปจจบนและปญหาของกระบวนการ

จดการเรยนการสอน ระดบประถมศกษาและมธยมศกษา ในวชาภาษาไทย ภาษาองกฤษคณตศาสตร วทยาศาสตรและเทคโนโลย. กรงเทพฯ: กรมวชาการ, 2541.

จ าเนยร จวงตระกล. การประเมนผลการปฏบต. กรงเทพมหานคร: โอเดยนสโตร, 2531.จราภรณ อมวทยา. “พฤตกรรมการบรหารของผบรหารทสงผลตอการมสวนรวมในการด าเนนงาน

ของครในโรงเรยนมธยมศกษา ทผานเกณฑมาตรฐานระดบสง.” วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2530.

ชวนชม ชนะตงกร. “พฤตกรรมการบรหาร: ผลกบทความทางวชาการส าหรบผบรหาร, ประเทศไทย, 2524.

ชาญวทย มลโคตร. “ประสทธภาพการบรหารงาประถมศกษาอ าเภอวงหน จงหวดศรสะมหาบณฑต สาขาวชาพฒนาสงคม บณ2538.

ชศกด ชาญชาง. “พฤตกรรมของผบรหารทสงผลประถมศกษา.” วทยานพนธปรญญาศกการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย

เชวง ชนประโคน. “ตวประกอบทสมพนธกบปรโครงการโรงเรยนมธยมศกษาเพอพฒนการศกษานเทศกในภาคตะวนออกเฉยงมหาบณฑต สาขาวชาสถตการศกษา บ

ดวงตา สวรรณวฒน. “พฤตกรรมการบรหารของอนามยโรงเรยน ในโรงเรยนมธยมศกษวทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบ

110

ระทบทมตอบรรยากาศขององคการ.” ใน110-112. กรงเทพฯ: สมาคมคาทอลกแหง

นโรงเรยนประถมศกษาสงกดส านกงานการเกษ.” ภาคนพนธปรญญาพฒนบรหารศาสตร-ฑตวทยาลย สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร,

ตอการมสวนรวมของคณะกรรมการโรงเรยนษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารศลปากร, 2543.ะสทธภาพในการปฏบตงานของครในโรงเรยนาชนบท ตามการรบรของคร ผบรหารและเหนอ.” วทยานพนธปรญญาครศาสตร-ณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2528.ผบรหารโรงเรยนทสงผลตอการจดกจกรรมา สงกดกรมสามญศกษา เขตการศกษา 1.” ณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑต-

112

วทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2543.ทวทอง หงษววฒน. การมสวนรวมของประชาชนในการพฒนา. กรงเทพฯ: โรงพมพศกดโสภา

การพมพ, 2527.เทพพนม เมองแมน และสวง สวรรณ. พฤตกรรมองคการ. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช, 2529.ธงชย สนตวงษ. องคการและการบรหาร. พมพครงท 6. กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช, 2533.ธรศกด อครบวร. ความเปนคร. ภเกต: โรงพมพวเศษพรนตง, 2540.ธระศกด ก าบรรณารกษ. ความพอใจในการท างานและปญหาการวดความพอใจในการท างาน.

กรงเทพฯ: คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2527.นพพงษ บญจตราดลย. กาวเขาสผบรหารการศกษา. กรงเทพฯ: อนงคศลปการพมพ, 2527. . หลกการบรหารการศกษา. กรงเทพฯ : บรษท เอส.เอม.เอน. จ ากด, 2525.นพพงษ บญจตราดลย และธรรมรส โชตกญชร. บนเสนทางสนกบรหารการศกษา. กรงเทพฯ:

ส านกงานสมาคมผบรหารการศกษาแหงประเทศไทย คณะครศาสตร จฬาลงกรณ-มหาวทยาลย, ม.ป.ป.

บรเมศร ขตยนนท. “บคลกภาพการบรหารของผบรหารโรงเรยนทสงผลตอความพงพอใจในการปฏบตงานของคร สงกดส านกงานการประถมศกษาจงหวด เขตการศกษา 10.”วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษาบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2543.

ประกอบ คณารกษ. การท างานของผบรหารกบพฤตกรรมพลงอ านาจแฝงในชมชน. นครปฐม:ภาควชาการบรหารการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศลปากร, 2527.

ประคอง กรรณสต. สถตเพอการวจยทางพฤตกรรมศาสตร. กรงเทพฯ: โรงพมพและท าปกเจรญผล, 2525.

ประสบสข ดอนทร. “การมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรปาไม.” วทยานพนธปรญญาสงคมศาสตรมหาบณฑต สาขาสงแวดลอม บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล, 2531.

ปรยาพร วงศอนตรโรจน. การบรหารงานวชาการ. กรงเทพฯ : สหมตรออฟเซท, 2535.“พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542.” ราชกจจานเบกษา เลมท 116, ตอนท 74 ก

(19 สงหาคม 2542) : 5-6.พชรนทร ยอดพยง. “พฤตกรรมของผน ากบความพงพอใจในการท างาน ศกษาเฉพาะกรณ เขต

ภาษเจรญ กรงเทพมหานคร.” สารนพนธมหาบณฑต คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2529.

113

เพญรง กวรตนธ ารง. “พฤตกรรมการบรหารของผบรหารและแรงจงใจในการปฏบตงานของครกบ

คณภาพการจดการศกษาของโรงเรยนเอกชน สายสามญศกษา สงกดส านกงานคณะกรรมการการศกษาเอกชน เขตการศกษา 5.” วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตร-มหาบณฑต สาขาวชาหลกสตรและการนเทศ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร,2538.

ไพรตน เดชะรนทร. “นโยบายและกลวธการมสวนรวมของชมชนในยทธศาสตรการพฒนาปจจบน.” ใน การมสวนรวมของประชาชนในการพฒนา, 13. นครปฐม: ศนยศกษานโยบายสาธารณสข มหาวทยาลยมหดล, 2527.

ภญโญ คชศลา. “ภาวะผน าของศกษาธการอ าเภอทสงผลตอประสทธผลของส านกงานศกษาธการอ าเภอ.” วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษาบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2543.

ภญโญ สาธร. หลกการบรหารการศกษา. กรงเทพฯ: โรงพมพไทยวฒนาพานช, 2516. . หลกการบรหารการศกษา. กรงเทพฯ: วฒนาพานช, 2523. . การบรหารการศกษา. กรงเทพฯ : โรงพมพ ศ.ส. การพมพ, 2523.มยร รงษสมบตศร. “พฤตกรรมของผน ากบความพงพอใจในการท างาน ศกษาเฉพาะการ

ปโตรเลยมแหงประเทศไทย.” สารนพนธมหาบณฑต คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2530.

ยนต ชมจต. ปรชญาและคณธรรมส าหรบคร. กรงเทพฯ: โรงพมพกรงสยามการพมพ, 2530.ระววรรณ ชนะตระกล. “สมภาษณ ดร.รง แกวแดง รองปลดกระทรวงศกษาธการ เรองทศทางการ

พฒนาผบรหารสถานศกษา.” วารสารการศกษาแหงชาต 24, 4 (เมษายน – พฤษภาคม2533) : 44

. การท างานวจยทางการศกษา. กรงเทพฯ: สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลา ลาดกระบง,2542.

ราชบณฑตยสถาน. พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พทธศกราช 2525. กรงเทพฯ: อกษรเจรญทศน, 2531.

ราณ อสชยกล. องคการและการจดงานบคคล. นนทบร: โรงพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2535.

ราย จนทรกลด. “ปจจยการบรหารโรงเรยนทสงผลตอการปฏบตงานของผบรหารโรงเรยนประถมศกษาสงกดส านกงานการประถมศกษา จงหวดเพชรบร.” วทยานพนธปรญญา

114

ศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2535.

รง พลสวสด. การบรหารบคคลในวงการศกษา. เชยงใหม : มหาวทยาลยเชยงใหม, ม.ป.ป.รงโรจน ศรนวลละออง. “ขวญในการปฏบตงานของครโรงเรยนประถมศกษา สงกดส านกงานการ

ประถมศกษาจงหวดกระบ.” วทยานพนธปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ สงขลา, 2530.

เรอง เจรญชย และเสร ลาชโรจน. “การพฒนาคณภาพทางวชาการของบคลากร.” ใน การจดการโรงเรยนมธยม เอกสารชดวชาการจดการโรงเรยนมธยม มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธ

ราช,111. กรงเทพฯ : โรงพมพยไนเตดโปรดคชน, 2525.

วจตร วรตบางกร. ศลปศาสตรนารส าหรบผน า. สมทรปราการ : ขนษฐาการพมพ, 2520.วจตร วรตบางกร และสพชญา ธระกล. การบรหารโรงเรยนและการนเทศการศกษาเบองตน.

สมทรปราการ: ขนษฐาการพมพ, 2520.วไล ตงจตสมคด. การศกษาและความเปนครไทย. กรงเทพฯ: ส านกพมพโอเดยนสโตร, 2544.ศรยา สขพานช. “ผบรหารกบการเปนผน าทางการศกษา.” ใน บทความทางวชาการส าหรบ

ผบรหาร, 21. กรงเทพฯ: สมาคมคาทอลกแหงประเทศไทย, 2524.ศรไพร ชนชม. “ความคดเหนของผบรหารเกยวกบรปแบบภาวะผน ากบการใชโรงเรยนเพอพฒนา

ชมชน กรณศกษา : ผบรหารโรงเรยนประถมศกษา สงกดส านกงานการประถมศกษาจงหวดนครราชสมา.” วทยานพนธปรญญาสงคมสงเคราะหศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาสงคมสงเคราะหศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2539.

ศร โพธนาม. “ความสมพนธระหวางอ านาจและรปแบบภาวะผน าของผบรหารกบระดบวฒภาวะของคร-อาจารยในวทยาลยเทคนคของกรมอาชวศกษา: เขตการศกษา 1, 5 และกรงเทพมหานคร.” วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2533.

สมใจ เขยนสด. คณธรรมและจรยธรรมส าหรบผบรหารสถานศกษา ตามความคดเหนของผบรหารสถานศกษา ผผลต ผบรหารการศกษา และผบงคบบญชา ผบรหารสถานศกษาในเขตกรงเทพมหานคร. กรงเทพฯ: วทยาลยครธนบร สหวทยาลยรตนโกสนทร, 2534.

สมชย วฒปรชา. รายงานผลการฝกอบรมเตรยมอาจารยใหญ ปงบประมาณ 2530. กรงเทพฯ:ส านก

งานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต, 2530.

115

สมถวล ชทรพย. “การใชพฤตกรรมการบรหารของผบรหารโรงเรยนทสงผลตอขวญในการปฏบตงานของพนกงานครเทศบาล โรงเรยนสงกดเทศบาลและเมองพทยา เขตการศกษา 1.”วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑต-วทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2538.

สมพงษ เกษมสน. การบรหาร. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช, 2523. . การบรหารงานบคคลแผนใหม. กรงเทพมหานคร: ไทยวฒนาพานช, 2523.สมยศ นาวการ. การพฒนาองคการและการจงใจ. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: ส านกพมพดวงกมล

จ ากด, 2521. . การบรหารธรกจ. พมพครงท 4. กรงเทพฯ: ส านกพมพบรรณกจ, 2535.สมศกด คงเทยง. รายงานการวจยเรองการศกษาเกยวกบขวญก าลงใจของครอาจารยในโรงเรยน

สงกดกรงเทพมหานคร. กรงเทพฯ: คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยรามค าแหง, 2525.สมาน บญเหาะ. “พฤตกรรมการบรหารของผบรหารโรงเรยนทสงผลตอการบรหารงานโรงเรยน

สงกดเทศบาลในเขตภมภาคตะวนตก.” วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑตสาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2533.

ส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร. รายงานการประเมนมาตรฐานโรงเรยน ปการศกษา2541. เพชรบร: หนวยศกษานเทศก, 2542.

. แผนปฏบตการ ประจ าปงบประมาณ 2543. เอกสารล าดบท 2/2543. เพชรบร:ส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร, 2543.

ส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร. หนวยศกษานเทศก. รายงานการประเมนมาตรฐานโรงเรยนสงกดส านกงานการประถมศกษาจงหวดเพชรบร ปการศกษา 2541 . เพชรบร:หนวยศกษานเทศก, 2541.

ส านกงานคณะกรรมการประถมศกษาแหงชาต. ประสทธภาพการบรหารโรงเรยนประถมศกษา.กรงเทพฯ: สามเจรญพานช, 2529.

. การบรหารโรงเรยนประถมศกษา. พมพครงท 5. กรงเทพฯ: อรณการพมพ, 2534. . ประสทธภาพการบรหารโรงเรยนประถมศกษา. พมพครงท 5. กรงเทพฯ: อรณ

การพมพ, 2534.ส านกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต. ส านกพฒนาระบบบรหาร. คมอปฏบตงาน

116

ของผบรหารโรงเรยน. กรงเทพฯ: อมรนทรพรนตงกรป, 2535.ส านกงานเลขาธการครสภา. เกณฑมาตรฐานวชาชพคร พ.ศ. 2533. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภา

ลาดพราว, 2532.ส านกงานเลขาธการครสภา. กองมาตรฐานวชาชพคร. การก าหนดแนวทางในการออกใบอนญาต

ประกอบวชาชพคร. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว, 2537.ส านกนายกรฐมนตร. ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. แผนการศกษาแหงชาต

ฉบบท 8 (พ.ศ. 2540-2544). กรงเทพฯ: อรรถพลการพมพ, 2539.ส ารอง เพงหน. คมอการน าคานยมทพงประสงคไปสการปฏบตกลมนกบรหาร. ม.ป.ท., ม.ป.ป.สทศน ปนเนยม. “พฤตกรรมการบรหารของศกษาธการอ าเภอทสงผลตอขวญในการปฏบตงาน

ของขาราชการส านกงานศกษาธการอ าเภอ จงหวดภมภาคตะวนตก.” วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยศลปากร, 2538.

สนย เพงประกฤต. “แบบภาวะผน ากบวธการแกไขความขดแยงของผบรหารโรงเรยนตามความคดเหนของผบรหารและครโรงเรยนประถมศกษา สงกดกรงเทพมหานคร.” วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยศลปากร, 2537.

สปราณ สนธรตน และคณะ. จตวทยาทวไป. กรงเทพมหานคร: วรวฒการพมพ, 2526.สมนทพย หรญโร. “แบบผน าทสงผลตอแรงจงใจและความพอใจในการท างานของอาจารยใน

สถานศกษา สงกดกรมอาชวศกษา.” วทยานพนธปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร,

2533.สเมธ เดยวอศเรศ. พฤตกรรมผน าทางการศกษา. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: รงวฒนาการพมพ,

2537.เสถยร เหลองอราม. การวางนโยบายและกระบวนการวางแผนงาน. กรงเทพฯ: มหาวทยาลย

รามค าแหง, 2532.

117

เสรมศกด วศาลาภรณ. “ภาวะผน า.” ใน เอกสารการสอนชดวชา ทฤษฎและแนวปฏบตในการบรหารการศกษา มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช หนวยท 5-8, 31. นนทบร: โรงพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2540.

เสาวลกษณ สงหโกวนห. การสอขอความในการบรหาร. กรงเทพฯ: บรษทประชาชน จ ากด,2536.หวน พนธพนธ. การบรหารโรงเรยนดานความสมพนธกบชมชน. กรงเทพฯ: อกษรบณฑต, 2529.อนชา ด ารงศกด. “การศกษาพฤตกรรมการบรหารของผบรหารทมอทธพลตอขวญในการปฏบต

งานของครโรงเรยนเอกชนและโรงเรยนเอกชนในเขตสงฆมณฑลราชบร.” วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยศลปากร, 2538.

อรณ รกธรรม. หลกมนษยสมพนธกบการบรหาร. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร: ไทยวฒนาพานช, 2515.

. “การเสรมสรางลกษณะหวหนางานในวงการบรหาร.” วารสารรฐศาสตรนเทศ 1, 9(มกราคม 2521) : 58.

. ทฤษฎองคการสมยใหมการบรหารองคการ. กรงเทพฯ : โรงพมพไทยวฒนาพานช,2525.

อทย หรญโต. เทคนคการบรหาร. กรงเทพมหานคร : ทพยอกษรการพมพ, 2520.

ภาษาองกฤษAlfonso, Robert J. and others. Instructional Supervision. 2nd ed. Boston: Allyn and Bacon, Inc.,

1981.Appilehite, Phillip B. Organization Behavior. Englewood Cliffs: Prentice-Hall, 1995.Barnard, Chester I. Organization and Management. Cambridge, Mass: Standford University

Press, 1966.Bennis, Warren G. “Leadership Theory and Administrative Behavior.” The Problem of Authority

Administrative Science Quartery 33 (December 1959) : 261.Bentley, Ralph R., and Avemo M. Rempel. Manual for the Purdue Teacher Opinionnaire. West

Lafayette: Indiana University Book Store, 1970.Bergeth, Robert L. An Experimental Study of Teacher morale in Selected School Districts of

118

North Dakota. Washington: Department of Health, Education and Welfare, 1970.Best, John W. Research in Education. Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice-Hall Inc., 1970.Blake, Robert F., and Jane S. Mouton. The Managerial Grid. Houston, Texas: Gulf Publishing,

1964.Bruce, Buchanan. “Government Manners, Business Executives and Organizational

Commitment.” Public Administrative Review 4, 12 (July 1974) : 537.Buzzi, Michael Joseph. “The Relationship of School Effectiveness to Selected Dimension of

Principal’s Instrumentional Leadership in Elementary School in the State ofConnecticut.” Dissertation Abstracts International 51, 12 (June 1991) : 341-A.

Campbell, Ronold F., J.E. Corbally, and J.A. Ramsawyer. Introduction to EducationalAdministration. 5th ed. Boston: Allyn and Bacon, Inc., 1978.

Charles, Nathan. “Pattern of Effective and Ineffective Behavior of Elementary School Principalsas Perceived by a Selected Group of Classroom Teacher in Virginia.” DissertationAbstracts International 33 (January 1973) : 3184-A.

Chris, Argyris. “Leadership, Learning and Changing the Status Quo.” Organizational Dynamics33 (Winter 1976): 29.

Davenport, John Dinorcia. “An Analysis of Principal’s Perceptions of Instructional LeadershipBehavior.” Dissertation Abstracts International 46, 04 (1984) : 598-A.

Davis, Keith. Human Relations at Work: Organization Behavior. New York: McGraw-Hill,1981.Davis, Ralph C. Fundamental to Top Management. New York: Harper & Brother Co., 1951.Davis, Schwatz. Introduction to Management: Principle, Practice and Processes. HarcountBrace:

Jovanonich, Inc., 1980.Dubrin, Andrew J. Fundamental of Organizational Behavior. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice-

Hall, Inc., 1984.Everard, K.B., and Morris Geoffery. Effective School Management. London : Harper and Row

Publishers, 1985.Fish, Robert S. “The Task of Educational Administration.” In Administrative Behavior in

Education, 61. New York: Harper and Row, 1957.

119

Flippo, Edwin B. Principle of Personnel Administration. New York: McGraw-Hill Book Co.,1961.

Foley, Gerald F. “A Study of Relationship Between Team Leadership Behavior and The moraland Effectiveness of Their Team Member.” Dissertation Abstract International 32(1971) : 2944-A.

Getzels, J.W., and E.G. Guba. “Social Behavior and Administration Process.” School Review 65(December 1975) : 423-441.

Good, Carter V. Dictionary of Education. 3rd ed. New York: McGraw-Hill Book Co., 1973.Gorton, Richard D. School Administration and Supervision. Dubuque: Wm. C. Brown, 1983.Green, Charles N. “The Reciprocal Nature of Influence Between Leader and Subordinate.”

Journal of Applied Psychology 50 (June 1966) : 198-200.Harris, Ben M. Supervisory Behavior in Education. 3rd ed. Englewood Cliffs, New Jersey:

Prentice-Hall, Inc., 1985.Hersey, Paul, and Kenneth H. Blanchard. Management of Organizational Behavior: Utilizing

Human Resources. 5th ed. London: Prentice-Hall International, 1988.Herzberg, Frederick. The Motivation to Work. New York: John Wiley & Sons, Inc., 1959.Hovland, Carl I., J. L. Janis, and H. H. Kelly. Communication and Pervasion. New Haven: Yale

University Press, 1953.Javis, Oscar T. Organizing Supervising and Administering the Elementary School. New York:

Parker Publishing Company, 1969.

Jucius, Michael J. Personnel Management. 6th ed. Homewood : Richard D. Irwin, Inc., 1971.Katz, Robert L. “Skill of an Effective Administrator.” Harvard Business Review 33 (January-

February 1955): 22-42.Kijai, Jimy. “School Effectiveness Characteristics and School Incentive Reward.” Dissertation

Abstracts International 48, 04 (1987) : 329-A.Kimbrough, Ralph B. Education Administration. 3rd ed. New York: MacMillan Publishing

Company, 1998.Kindred, Leslie W. and others. The School and Community Relations. Englewood Cliff, New

Jersey: Prentice-Hall, Inc., 1976.

120

Knezevich, Stephen J. Administration of Public Education. 4th ed. New York : Harper and Row,1984.

Likert, Rennis. New Patterns of Management. New York: McGraw-Hill Company, 1961.Lipham, James M., and James A. Hoch. The Principalship: Foundation and Functions. New

York: Harper & Row Publishers, 1974.Mara, Peter R. “Principal’s Leadership Behavior Teacher’s Decisional Participation, Teacher’s

Job Satisfaction and student Achievement.” Dissertation Abstracts 39, 3 (1978):1235-A.

Maslow, Abraham H. Motivation and Personality. 2nd ed. New York: Harper and Row, 1970.Max, Weber. The Theory of Social and Economic Organization. New York: The Free Press,

1969.McCathy, Walter M. “The Role of Secondary School Principals in New Jersey.” Dissertation

Abstracts International 32, 2 (August 1971) : 750-A.McClelland, David C. The Achieving Society. New Jersey: Van Norstrand, 1961.Morse, Nancy C. Satisfaction in the White Collar Job in Michigan. An Arboor: University of

Michigan Press, 1953.Nathan, Charles. “Pattern of Effective and Ineffective Behavior of Elementary School Principals

as Perceived by a Selected Group of Classroom Teacher in Virginia.” DissertationAbstracts International 33 (January 1973) : 3184 – A.

Osborne, D., and T. Gaebler. Reinventing Government. Massachusetts: William Patrick, 1992.

Paul, Hersey, and Kenneth H. Blanchard. Management of Organizational Behavior: UtilizingHuman Resources. 5th ed. London: Prentice-Hall International, 1988.

Pfiffner, John M., and Frank R. Sherwood. Administrative Organization. New Dephi: Prentice-Hall Inc., 1964.

Porter, Lyman W., Edword E. Laweer, and Richard Hackman. Behavior in Organization. NewYork: McGraw-Hill, 1975.

Ramseyer, John A. and others. Factors Affecting Educational Administration. Ohio: Ohio StateUniversity, 1955.

Reddin, William J. Managerial Effectiveness. New York: McGraw-Hill Book, Co., 1970.

121

Rothlishberger, F.J. “The Administrative’s Skill: Communication.” in Man-in Organization, 121.Cambridge, Mass: Harvard University Press, 1968.

Sachs, Benjamin M. Educational Administration : A Behavioral Approach. Oston: HoughtonMiflin, 1966.

Schermarhorn, Hunt. Managing Organizational Behavior. New York: John Willey & Sons, Inc.,1982.

Sergiovanni, Robert J. Instructional Supervision. 2nd ed. Boston: Allyn and Bacon, Inc., 1981.Sergiovarnni, Thomas J., and Fred D. Carver. The School Executive: A Theory of

Administration. 2nd ed. New York: Harper and Row, 1980.Smith, Edward W. and others. The Educator’s Encyclopedia. New Jersey: Prentice-Hall, 1961.Smith, Harold B. “Description of Effective and Ineffective Behavior of School Principals.”

Dissertation Abstracts International 35 (October 1974) : 1935-Al.Stadt, Ronald W. and others. Managing Career Education Programs. Englewood Cliffs, New

Jersey: Prentice-Hall Inc., 1973.Stogdill, Ralph M. Handbook of Leadership : A Study of Theory and Research. New York:

McGraw- Hill, 1974.Tead, Ordway. The Art of Leadership. New York: McGraw-Hill Book Company, 1970.Truitt, Thomas E. “A Study of the Relationship between the Leader Behavior of Principals and

Organization Output of High School in North Carolina.” Dissertation AbstractsInternational 36 (July 1975) : 85-A.

Van, Miller. The Public Administration of American Schools. New York: MacMillan PublishingCompany, 1965.

Vroom, V. H. Work and Motivation. New York: John Willey & Sons, Inc., 1964.Wall, Robert B., and Hugh Hawkins. Management. San Francisco: McGraw-Hill, 1964.Wiles, Kimball. Supervision for Better School. 3rd ed. Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice-

Hall, Inc., 1967.William, Erwin. Participation Management: Concept Theory and Implementation. Atlanta:

George State University, 1976.Yoder, Dale. Personnel Principles and Policies. New Jersey: Prentice-Hall, Inc., 1963.

119

Flippo, Edwin B. Principle of Personnel Administration. New York: McGraw-Hill Book Co.,1961.

Foley, Gerald F. “A Study of Relationship Between Team Leadership Behavior and The moraland Effectiveness of Their Team Member.” Dissertation Abstract International 32(1971) : 2944-A.

Getzels, J.W., and E.G. Guba. “Social Behavior and Administration Process.” School Review 65(December 1975) : 423-441.

Good, Carter V. Dictionary of Education. 3rd ed. New York: McGraw-Hill Book Co., 1973.Gorton, Richard D. School Administration and Supervision. Dubuque: Wm. C. Brown, 1983.Green, Charles N. “The Reciprocal Nature of Influence Between Leader and Subordinate.”

Journal of Applied Psychology 50 (June 1966) : 198-200.Harris, Ben M. Supervisory Behavior in Education. 3rd ed. Englewood Cliffs, New Jersey:

Prentice-Hall, Inc., 1985.Hersey, Paul, and Kenneth H. Blanchard. Management of Organizational Behavior: Utilizing

Human Resources. 5th ed. London: Prentice-Hall International, 1988.Herzberg, Frederick. The Motivation to Work. New York: John Wiley & Sons, Inc., 1959.Hovland, Carl I., J. L. Janis, and H. H. Kelly. Communication and Pervasion. New Haven: Yale

University Press, 1953.Javis, Oscar T. Organizing Supervising and Administering the Elementary School. New York:

Parker Publishing Company, 1969.

Jucius, Michael J. Personnel Management. 6th ed. Homewood : Richard D. Irwin, Inc., 1971.Katz, Robert L. “Skill of an Effective Administrator.” Harvard Business Review 33 (January-

February 1955): 22-42.Kijai, Jimy. “School Effectiveness Characteristics and School Incentive Reward.” Dissertation

Abstracts International 48, 04 (1987) : 329-A.Kimbrough, Ralph B. Education Administration. 3rd ed. New York: MacMillan Publishing

Company, 1998.Kindred, Leslie W. and others. The School and Community Relations. Englewood Cliff, New

Jersey: Prentice-Hall, Inc., 1976.

120

Knezevich, Stephen J. Administration of Public Education. 4th ed. New York : Harper and Row,1984.

Likert, Rennis. New Patterns of Management. New York: McGraw-Hill Company, 1961.Lipham, James M., and James A. Hoch. The Principalship: Foundation and Functions. New

York: Harper & Row Publishers, 1974.Mara, Peter R. “Principal’s Leadership Behavior Teacher’s Decisional Participation, Teacher’s

Job Satisfaction and student Achievement.” Dissertation Abstracts 39, 3 (1978):1235-A.

Maslow, Abraham H. Motivation and Personality. 2nd ed. New York: Harper and Row, 1970.Max, Weber. The Theory of Social and Economic Organization. New York: The Free Press,

1969.McCathy, Walter M. “The Role of Secondary School Principals in New Jersey.” Dissertation

Abstracts International 32, 2 (August 1971) : 750-A.McClelland, David C. The Achieving Society. New Jersey: Van Norstrand, 1961.Morse, Nancy C. Satisfaction in the White Collar Job in Michigan. An Arboor: University of

Michigan Press, 1953.Nathan, Charles. “Pattern of Effective and Ineffective Behavior of Elementary School Principals

as Perceived by a Selected Group of Classroom Teacher in Virginia.” DissertationAbstracts International 33 (January 1973) : 3184 – A.

Osborne, D., and T. Gaebler. Reinventing Government. Massachusetts: William Patrick, 1992.

Paul, Hersey, and Kenneth H. Blanchard. Management of Organizational Behavior: UtilizingHuman Resources. 5th ed. London: Prentice-Hall International, 1988.

Pfiffner, John M., and Frank R. Sherwood. Administrative Organization. New Dephi: Prentice-Hall Inc., 1964.

Porter, Lyman W., Edword E. Laweer, and Richard Hackman. Behavior in Organization. NewYork: McGraw-Hill, 1975.

Ramseyer, John A. and others. Factors Affecting Educational Administration. Ohio: Ohio StateUniversity, 1955.

Reddin, William J. Managerial Effectiveness. New York: McGraw-Hill Book, Co., 1970.

121

Rothlishberger, F.J. “The Administrative’s Skill: Communication.” in Man-in Organization, 121.Cambridge, Mass: Harvard University Press, 1968.

Sachs, Benjamin M. Educational Administration : A Behavioral Approach. Oston: HoughtonMiflin, 1966.

Schermarhorn, Hunt. Managing Organizational Behavior. New York: John Willey & Sons, Inc.,1982.

Sergiovanni, Robert J. Instructional Supervision. 2nd ed. Boston: Allyn and Bacon, Inc., 1981.Sergiovarnni, Thomas J., and Fred D. Carver. The School Executive: A Theory of

Administration. 2nd ed. New York: Harper and Row, 1980.Smith, Edward W. and others. The Educator’s Encyclopedia. New Jersey: Prentice-Hall, 1961.Smith, Harold B. “Description of Effective and Ineffective Behavior of School Principals.”

Dissertation Abstracts International 35 (October 1974) : 1935-Al.Stadt, Ronald W. and others. Managing Career Education Programs. Englewood Cliffs, New

Jersey: Prentice-Hall Inc., 1973.Stogdill, Ralph M. Handbook of Leadership : A Study of Theory and Research. New York:

McGraw- Hill, 1974.Tead, Ordway. The Art of Leadership. New York: McGraw-Hill Book Company, 1970.Truitt, Thomas E. “A Study of the Relationship between the Leader Behavior of Principals and

Organization Output of High School in North Carolina.” Dissertation AbstractsInternational 36 (July 1975) : 85-A.

Van, Miller. The Public Administration of American Schools. New York: MacMillan PublishingCompany, 1965.

Vroom, V. H. Work and Motivation. New York: John Willey & Sons, Inc., 1964.Wall, Robert B., and Hugh Hawkins. Management. San Francisco: McGraw-Hill, 1964.Wiles, Kimball. Supervision for Better School. 3rd ed. Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice-

Hall, Inc., 1967.William, Erwin. Participation Management: Concept Theory and Implementation. Atlanta:

George State University, 1976.Yoder, Dale. Personnel Principles and Policies. New Jersey: Prentice-Hall, Inc., 1963.

123

ภาคผนวก

154

ประวตผวจย

ชอ-สกล นายโกวท กรทวทอย 114/17 ม.5 ถ.เพชรเกษม ต.ทายาง อ.ทายาง

จงหวดเพชรบร 76170ทท างาน โรงเรยนบานดานโง หมท 5 ต.หวยแมเพรยง อ.แกงกระจาน

จงหวดเพชรบร 76170

ประวตการศกษาพ.ศ.2527 ปรญญาศกษาศาสตรบณฑต วชาเอกการบรหารการศกษา

จากมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช นนทบรพ.ศ. 2545 ปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร นครปฐม

ประวตการท างานพ.ศ. 2525 คร 2 โรงเรยนบานสวางพฒนา สปอ.สะหานทราย สปจ.บรรมยพ.ศ. 2531 อาจารย 1 โรงเรยนบานตะเคยนงาม สปอ.แกงกระจาน

สปจ.เพชรบรพ.ศ. 2536 อาจารย 2 โรงเรยนบานตะเคยนงาม สปอ.แกงกระจาน

สปจ.เพชรบรพ.ศ. 2539 อาจารยใหญโรงเรยนบานดานโง สปอ.แกงกระจาน

สปจ.เพชรบรพ.ศ. 2541-ปจจบน ผอ านวยการโรงเรยนบานดานโง สปอ.แกงกระจาน

สปจ.เพชรบร