SEMUNDJET GJENETIKE

PROJEKT BIOLOGJIE

STRUKTURA E PROJEKTIT Ku konsiston projekti yne? Grupet e punes C’jane semundjet gjenetike? Shkaqet Semundje gjenetike te kurueshme Semundje gjenetike te pakurueshme Te semure me sindromen e Daunit Te semure me sindromen e Angelmanit Te semure me Kanavan Te semure me sindromen e Fshirjes Te semure me qarjen e maces Te semure me Fibrozen cistike Kanceri Cfare mund te bejme? Konkluzionet e projektit

Qellimi: Te marrim sa me shume informacion rreth llojeve dhe shkaqeve te semundjeve gjenetike.

Objektivat: 1. Te dime me shume rreth semundjeve

gjenetike.2. Te dime se si te ndihmojme njerezit e

semure3. Te sensibilizojme njerezit rreth

rrezikshmerise se larte te tyre. Kohezgjatja: 2 muaj Pjesemarresit: Nxenesit e klases 10/2 Nr. Total : 40 nxenes.

GRUPET E PUNES Koordinatore: Ornela Rama & Megi Hoxha Materiale mbi semundjet: Enxhi Kalari, Vesjana Veizi,

Migena Shimaj, Florida Hoxha Shkaqet e semundjeve: Fjoralba Maliqi, Adela Beqo,

Rovena Shehollari , Erta Peci Foto: Tarild Tafili, Dajel Veza, Enea Balliu Video: Justin Burnazi, Erjon Shani, Flavio Dibra Peme pedrigre: Anxhela Belishaku dhe Betina Brrari Postera: Enkeleda Domi, Anisa Ramadani, Orjel Kika,

Najada Ferhati, Artenisa Laze, Elvi Myrtaj, Xheni Hysa. Fletepalosje: Mia Mancka, Ejona Rusta, Klea Rrumbullaku,

Juela Petova dhe Saide Canaj. Hyrja dhe zhvillimi i projektit: Romina Guni, Enes dhe

Iva Cela, Enea Nako Konkluzionet: Armand Abasllari, Endri Kurti, Klaudjo

Gjuzi. Editimi ne Powerpoint: Oltion Stojku, Eda Bastari dhe

Klea Llaveshi.

C’JANE SEMUNDJET GJENETIKE?????

Semundjet e trasheguara, ose semundjet gjenetike, jane semundje qe transmetohen nga njeri brez ne tjetrin. Semundjet gjenetike jane aktualisht te pasherueshme, pasi shkenca akoma nuk eshte ne gjendje te korrigjoje defektin, edhe pse ekzistojne kura per crregullime te renda te funksionimit te organeve te njeriut, qe bejne te pamundur nje jetese normale dhe per nje kohe te gjate. Ne ndryshim nga semundjet e tjera, semundjet gjenetike, mbasi shtohen bartesit e fshehte te ketyre semundjeve dhe, per rrjedhoje, rritet mundesia e lindjes se femijeve te semure.

SHKAQET E SEMUNDJEVE Shkaqet kryesore te

semundjeve gjenetike jane crregullimet qe ndodhin ne strukturen e gjeneve, duke sjelle ne kete menyre mosfunksionim te tyre. Ne baze te vendndodhjes se alelit me te mete percaktohet edhe emri i semundjes. Mendohet se shfaqjen e semundjeve gjenetike ndikojne edhe shume faktore te tjere, ne kete rast te jashtem. Keto faktore te tjere mund rrezatimet ndaj rrezeve te demshme, ushqimet, stresi e shume faktore te tjere.

SEMUNDJE GJENETIKE TE KURUESHME.

Semundjet gjenetike jane te shumta. Po aq te shumta jane edhe pasojat e tyre ne organizem e per rrjedhoje ne jeten e individit. nje pjese e mire e tyre jane te kurueshme, me ane te medikamenteve, nderhyrjeve kirurgjikale, metodave me rreze e keshtu me rradhe. Nder keto semundje mund te permendim:

• Semundjet e zemres • Tensionin• Diabetin• Migrenen• Dhimbjet e shpines• Spondiliatroza• Cerma e shume e shume te tjera.

SEMUNDJE GJENETIKE TE PAKURUESHME

Fatkeqesisht jo te gjitha semundjet gjenetike i lejojne individet te kete nje jete mese normale. Ka edhe semundje te tjetra, qe e pengojne njeriun te jetoje si gjithe te tjeret. Te tilla semundje, lidhen kryesisht me degjenerimin total te sistemit nervor, zhvillim te vonuar te individit, humbje te kujteses , me pak fjale crregullime nga me te renda. Per fat te keq individe te tille nuk kane asnje mundesi kurimi dhe jetegjatesia e tyre eshte shume e shkurter, pjesa me e madhe nuk i kalojne te 30-tat. Nder keto semundje mund te permendim:

• Sindroma Daun qe shkaktohet nga nje crregullim ne kromozomin e 21

• Sindroma Klinefelter- crregullim ne kromozomet seksuale• Trisomia• Korea e Huntingtonit.• Fibroza cistike• E qara e maces• Semundja Kanavan• Sindroma Angelman• Sindroma e fshirjes• Autizmi e sa e sa te tjera

Fytyre mongoloid

e

Prapambetje mendore

Infeksione te mushkerive

Vdesin ne moshe te re

SINDROMA DAUN

SINDROMA ANGELMAN

SEMUNDJA

KANAVAN

SINDROMA E FSHIRJES

E QARA E MACES

FIBROZA CISTIKE

KANCERI DHE FORMAT E TIJ . Kanceri eshte nje semundje gjenetike, qe mund te

transmetohet brez pas brezi. Po kanceri eshte nje nga ato semundje qe shfaqet ne forma te ndryshme dhe prek organe te ndryshme. Per kete arsye eshte edhe kaq i rrezikshem. Disa nga format e tij me te zakonshme jane:

1. Kanceri i lekures, qe prek kryesisht meshkujt dhe shoqerohet me shtim te numrit te nishaneve.

2. Kanceri i gjirit qe prek ne shumicen e rasteve femrat, dhe eshte ne pjesen me te madhe te rasteve eshte vdekjeprures.

3. Kanceri ne stomak qe perparon shume shpejt duke i marre edhe jeten individit te prekur.

4. Kanceri ne mushkeri e shume e shume forma te tjera te tij.

PARANDALIMI Eshte folur disa vite me pare dhe rishfaqet here pas here

ideja se duhet nje ligj paramartesore per t’’i detyruar njerezit qe te bejne analizat e gjakut para martese, per disa semundje gjenetike. Ama duhet theksuar se eksperienca boterore ka treguar se parandalimi nuk behet me forma detyruese, ai duhet te kuptohet, perkrahet dhe ndihmohet nga vete qytetaret, mbasi jane vete ata viktimat e mungeses se nje programi parandalimi. Pikerisht ky eshte faktori numer nje i suksesit. Nje program parandalimi duhet, gjithashtu, te parashikoje informimin e publikut me te gjitha format, mbasi pa nje informim te publikut dhe konsensusin e tij, asnje program nuk do te kete rezultatin qe pritet. Kerkohet formim dhe informim, formim i vazhdueshem per mjeket dhe informim i vazhdueshem per popullaten. Ne kete menyre krijohen mundesite per te njohur keto semundje si dhe menyrat dhe rrugen e duhur per t’i shmangur ato.

KONKLUZIONET NE SAJE TE KETIJ PROJEKTI TE

ZHVILLUAR NGA ANA E NXENESV E TE KLASES SONE , NE MESUAM SHUME

PER SEMUNDJET GJENETIKE JO VETEM NGA ANA SHKENCORE ,POR MBI TE GJITHA SIMPTOMAT QE ATO

SHFAQIN, PROBABILITETIN E TEJCIMIT NGA PRINDERIT TE FEMIJET, SI EDHE MENYRAT E PARANDALIMIT

DHE CKA ESHTE ME E RENDESISHMJA SI DUHET TE PERBALLEMI NE SITUATA

TE TILLA