โครงการวจย การวเคราะหสถานการณการดแลระยะยาวโดยการมสวนรวม

ของชมชนส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมได Situational Analysis of Community-based Long Term

Care for Dependent Elders

ศรรตน ปานอทย ทศพร ค าผลศร ลนจง โปธบาล

คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

ไดรบทนอดหนนการวจยจาก ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต ประจ าป 2553

กนยายน พ.ศ. 2553

ก

กตตกรรมประกาศ (Acknowledgement)

แผนงานวจยฉบบนส าเ รจลลวงไดดวยดจากการไดรบทนอดหนนการวจยจากส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชา ต ประจ า ปงบประมาณ 2553 และขอขอบพระคณคณะพยาบาลศาสต ร มหาวทยาลยเชยงใหม ในการใหความอนเคราะหทงอปกรณ สถานทและเวลาในการท างานเพอใหคณะผวจยสามารถด าเนนงานไดอยางคลองตว นอกจากนนขอขอบพระคณผทรงคณวฒตรวจสอบแนวค าถามในการวเคราะหสถานการณการดแลระยะยาวส าหรบค าแนะน าและขอเสนอแนะทเปนประโยชน ทายสดนขอขอบพระคณผประสานงานในพนทในการด าเนนการวจย ทงบคลากรจากโรงพยาบาล สถานอนามยและองคกรปกครองสวนทองถน นอกจากนนขอขอบพระคณผใหขอมลทกทานทสละเวลาและใหความรวมมอชวยใหการวจยส าเรจลลวงไปไดดวยด คณะผวจย

ข

ค าส าคญ

การวเคราะหสถานการณ การดแลระยะยาว บรณาการ การมสวนรวมของชมชน ผสงอายทพงพาตนเองไมได Situational analysis, long term care, integration, community-participation, dependent elders

ค

บทคดยอภาษาไทย ความเสอมของสภาพรางกายตามอายทมากขนรวมกบการเจบปวยดวยโรคเรอรงสงผลใหผสงอายอยในภาวะภาวะพงพงมากขน การดแลระยะยาวเปนรปแบบการดแลทเหมาะสมส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมได การศกษาครงนมวตถประสงคเพอวเคราะหสถานการณการดแลระยะยาวส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมได ในประเดน บรการการดแลระยะยาวส าหรบผสงอายทพ งพาตนเองไมได ความตองการบรการการดแลระยะยาวส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมได ปญหาและอปสรรคในการดแลระยะยาวในชมชนส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมได และแนวทางในการดแลระยะยาวในชมชนส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมได โดยศกษาใน 8 หมบานของ 4 ต าบล ของอ าเภอเมองและอ าเภอจอมทอง จงหวดเชยงใหม กลมตวอยางทสมภาษณเชงลกและสนทนากลมประกอบดวยผสงอายทงกลมทชวยเหลอตนเองได และกลมพงพง ครอบครว บคคลส าคญในชมชน กลมตางๆ ในชมชน องคกรปกครองสวนทองถนและเจาหนาทภาครฐทกระดบ ผลการวเคราะหสถานการณมดงน

1. ผสงอายทพงพาตนเองไมไดมประมาณรอยละ 5-6 โดยเปนผสงอายหญงมากกวาผสงอายชาย ประมาณรอยละ 10 อาศยอยเพยงล าพง และในเขตชนบทมผสงอายทพงพาตนเองไมไดมากกวาในเขตเมองและเปนผสงอายวยปลาย (80 ปขนไป) มากทสด แตในเขตเมองเปนผสงอายวยกลาง (70-79 ป) มากทสด โรคประจ าตวทพบในผสงอายกลมนมากกวารอยละ 80 มโรคระบบประสาทและกลามเนอ โรคความดนโลหตสงและโรคเบาหวาน นอกจากนนปญหากลนปสสาวะไมไดและอจจาระไมไดซงพบประมาณรอยละ 10.0-15.0 และปญหาพรองการสอสารดวยการพดเปนปญหาทพบรวมกบความเจบปวยเรอรงพบประมาณรอยละ 1.0

2. สภาพแวดลอมในบานทไมเหมาะสม ไดแก หองน าทประตแคบและเปนแบบเปดเขา พนหองน าลน ไมเรยบ ไมมราวจบ สวมเปนแบบนงยองและไมมราวจบ ไมมทนงอาบน า แสงสวางไมเพยงพอ และการระบายอากาศไมด หองนอนไมมราวจบ เตยงนอนและทนงความสงไมเหมาะสมและไมมราวจบ บนไดไมมราวจบ ลกตงสงเกนไปและลกนอนแคบ พนรอบบานไมเรยบและไมมราวจบ

3. บรการระยะยาวส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมไดพบวาในชมชนและทบานไมมบรการเฉพาะส าหรบผสงอายกลมน ยกเวนบรการเยยมบานโดยอาสาสมคร และการเยยมโดยเจาหนาทจากสถานอนามยแตไมสม าเสมอ โดยบรการสวนใหญเปนการพดคย ใหก าลงใจ สวนบรการจากองคการบรหารสวนทองถนเปนการใหเบยยงชพและการแจกของเยยมในเทศกาลส าคญเทานน

4. ปญหาและอปสรรคของการใหบรการระยะยาว ประกอบดวย 1) การขาดแคลนบคลากรดานสขภาพและขอจ ากดดานความรความสามารถของบคลากรในการฟนฟสภาพผปวย ท าใหไมสามารถใหบรการทบานได 2) การขาดการบรณาการงานดานผสงอายระหวางหนวยงานทเกยวของท าใหเกดปญหาการท างานแยกสวน สงผลใหบรการไมครอบคลมและมความซ าซอนของบรการ และไมมการใชทรพยากรรวมกนสงผลให

ง

คาใชจายสงขน 3) การไมมงบประมาณสนบสนนทเพยงพอในการจดบรการส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมไดในชมชน

5. ความตองการของผสงอายทพงพาตนเองไมไดเกยวกบบรการระยะยาวไดแก 1) บรการสขภาพทบานหรอในชมชน ประกอบดวย การฟนฟสภาพรางกาย การตรวจสขภาพและการจายยาหรอใหการรกษาพยาบาลตามปญหา 2) บรการรบสงส าหรบการตรวจทโรงพยาบาล 3) บรการชวยเหลอดแลกจวตรประจ าวนส าหรบผสงอายทไมมผดแล 4) สถานทดแลกลางวนส าหรบผสงอายทไมมผดแล 5) การปรบปรงสภาพแวดลอมในบาน

6. แนวทางการดแลผสงอายทพงพาตนเองไมได คอการจดตงศนยบรการผสงอายในชมชนโดยเปนศนยฟนฟสภาพและศนยดแลกลางวนดวย การจดสภาพแวดลอมในบานใหเหมาะสมส าหรบการด าเนนชวตและการตงกลมการออมในชมชนเพอการสรางหลกประกนดานเศรษฐกจ ขอมลจากการวเคราะหสถานการณท าใหไดแนวทางในการใหบรการดแลระยะยาวส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมไดทสอดคลองกบปญหาและความตองการของพนทเพอใหการดแลระยะยาวมความตอเนองและย งยน

จ

Abstract

The impairment of physical condition as age increased with chronic illness caused dependency to

older persons. Long-term care is the model of care that appropriate for dependent elders. This study aimed to analyze the situation of long-term care for the dependent elders as follows: long-term care services provided to dependent elders, long-term care services needed of dependent elders, problems and barriers to provide long term care services, and guidelines of community-based long-term care for dependent elders. Eight villages in four sub-districts of Muang and Chom Thong district, Chiang Mai province where include in this study were study sites. The sample consisted of both dependent and independent elders, family, key persons in the community, local government and public officials at all levels. In-depth interview and focus group were used to collect data. Interviewed guided questions and questionnaires were developed and confirmed for validity and reliability.

Results are as follows: 1. The dependent elders were around five to six percent of the total age population. Women were

more likely to be dependent than men. Dependent elders who lived alone were found 10%. In rural areas, the dependent elders were more likely to be the oldest group (80 years and above), while the middle-old age group (70-79 years) was commonly found among dependent elders in urban areas. Eighty percent of dependent elders had chronic diseases such as cerebrovascular accident (stroke), hypertension, and diabetes. Furthermore, about 10-15% of dependent elders experienced urinary and fecal incontinence. The impairment of speech and communication was found around 1.0% in this group of sample as well.

2. Home environment that was inappropriate for dependent elders were narrow bathroom door and open-in type. Slippery uneven ground bathrooms without handrail were seen in the bathroom. Toilet bowl was not used and handrail was not set up. No shower seat, inadequate lightening and poor ventilation were found. Bed was too high and without handrail made the dependent elders were more likely to get an accident. In the living area, there was no handrail and the bed is too high. In addition, the stair was inappropriate in terms of the height and width and without handrail. In the surrounding area of the house, there was slippery and uneven floor without handrail.

3. Long term care services in the community and at home for the dependent elders were not reported, except irregular home visit by volunteers and health care personnel. Services provided from health volunteers commonly found were emotional support, while services from health care professional were education

ฉ

and counseling. Local administrative organizations provided social pension and gave some articles in SongKran Day.

4. Problems and obstacles for providing long term care services for dependent elders were 1) shortage of qualified personnel, especially rehabilitation staff 2) segmentation of work between agencies causing the problem of pulling resources, coverage and overlapping of resources 3) limited budget 4) not integral part of the health and social system to promote integration and cost-effectiveness.

5. The needs of the dependent elders were 1) home and community services including rehabilitation, health screening, medication, medical services 2) free transportation to hospitals 3) home care 4) day care center and 4) home renovation

6. Establishment of community center for providing long term care services for the dependent elders was recommended. For the dependent elder living alone, day center in the community would be appropriate. In addition, home renovation was also mentioned to improve independent daily life of dependent elders.

Results of this study will be used as guidelines for developing long-term care services for the dependent elders. The services that take needs of the target groups into consideration will make them more sustainable and effective.

ช

สารบญ

หนา

กตตกรรมประกาศ ก ค าส าคญ ข บทคดยอภาษาไทย ค บทคดยอภาษาองกฤษ จ สารบญ ช สารบญตาราง ฌ สารบญแผนภม ญ สารบญภาพ ฎ บทท 1 บทน า 1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา วตถประสงคการวจย 6 ค าถามการวจย 6 ขอบเขตการวจย 7 ค าจ ากดความทใชในการวจย 7 บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ 9 ภาวะพงพงในผสงอาย 9

ความหมายของภาวะพงพง 9 ประเภทของภาวะพงพง 9

การประเมนภาวะพงพง 21 การดแลระยะยาว 24

ความหมายของการดแลระยะยาว 24 คณลกษณะของการดแลระยะยาว 24 รปแบบการดแลระยะยาว 25

การวเคราะหสถานการณ 28 ความหมายของการวเคราะหสถานการณ 28

ซ

วตถประสงคของการวเคราะหสถานการณ 28 ขนตอนของการวเคราะหสถานการณ 29 กรอบแนวคดในการวจย 31

หนา

บทท 3 วธด าเนนการวจย 32

ระเบยบวธด าเนนการวจย 32 ประชากรและกลมตวอยาง 34 การคดเลอกกลมตวอยาง 34 เครองมอทใชในการด าเนนการวจย 35

การพทกษสทธกลมตวอยาง 37 วธการเกบรวบรวมขอมล 37 การวเคราะหขอมล 38 บทท 4 ผลการวจยและการอภปรายผล 39 ผลการวจย 39 การอภปราย บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ 98 สรปผลการวจย 98 ขอจ ากดการวจย 99 ขอเสนอแนะ 100 บรรณานกรม 102 ภาคผนวก 106

ภาคผนวก ก เอกสารพทกษสทธของกลมตวอยาง 107 ภาคผนวก ข แบบบนทกขอมลทวไป 109 ภาคผนวก ค แบบคดกรองผสงอายทตองพงพาส าหรบ อสม. 111 ภาคผนวก ง แนวค าถามเพอการวเคราะหสถานการณ 112

รายนามคณะผตรวจสอบทางวชาการ 118 ประวตนกวจย 119

ฌ

สารบญตาราง

ตารางท หนา

2-1 รอยละของผสงอายทมภาวะพงพงระดบสง 11 1 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามเพศ อาย ระดบการศกษาสงสด 42 สถานภาพสมรส และลกษณะการอยอาศย

2 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามรายไดเฉลยตอเดอน รายจายเฉลยตอเดอน 44 การไดรบเบยยงชพ แหลงรายได และแหลงความชวยเหลอ 3 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามโรคประจ าตว การกลนอจจาระ การกลน 46 ปสสาวะ และการพดสอสารกบบคคลอน 4 จ านวนและรอยละของผสงอายอ าเภอจอมทอง จ าแนกตามกลมและเพศ 48 5 จ านวนและรอยละของผสงอายอ าเภอจอมทอง จ าแนกตามกลมและชวงอาย 49 6 จ านวนและรอยละของผสงอายอ าเภอเมอง จ าแนกตามกลมและเพศ 50 7 จ านวนและรอยละของผสงอายอ าเภอเมอง จ าแนกตามกลมและชวงอาย 51 8 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางกลมท 3 จ าแนกตามเพศ อาย ระดบการศกษาสงสด 52 สถานภาพสมรส และลกษณะการอยอาศย 9 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางกลมท 3 จ าแนกตามรายไดเฉลยตอเดอน รายจายเฉลย 55

ตอเดอน การไดรบเบยยงชพ แหลงรายได และแหลงความชวยเหลอ 10 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางกลมท 3 จ าแนกตามโรคประจ าตว การกลนอจจาระและ 57

การกลนปสสาวะใน 1 สปดาหทผานมา และการพดสอสารกบบคคลอน 11 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางจ าแนกตามความสามารถในการปฏบตรายกจกรรมขน 60 พนฐาน

12 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางกลมท 2 ทชวยเหลอตวเองไดบางจ าแนกตามราย 62 กจกรรมขนสง

ญ

สารบญแผนภม

แผนภมท หนา

1 แสดงระดบของความสามารถในการท าหนาทดานรางกาย 11

ฎ

สารบญภาพ

ภาพท หนา

1 แผนทแสดงพนทท าการศกษาในอ าเภอจอมทอง จงหวดเชยงใหม 32 2 แผนทแสดงพนทท าการศกษาในอ าเภอเมอง จงหวดเชยงใหม 33 3 แผนทแสดงพนทท าการศกษาในจงหวดเชยงใหม 33 4. สภาพหองน า 67 5. สภาพหองนอน 68 6. สภาพหองนงเลน 68 7. สภาพบนได 69 8. สภาพทางเดนรอบบาน 69

แบบสรปยอการวจย 1. รายละเอยดเกยวกบแผนงานวจย 1.1 ชอเรอง (ภาษาไทย) รปแบบการดแลระยะยาวแบบบรณาการโดยการมสวนรวมของชมชนส าหรบผสงอาย ทพงพาตนเองไมได

(ภาษาองกฤษ) Integrated Community-based Long Term Care Model Using Community Participation for Dependent Elders

1.2 ชอคณะผวจย นางศรรตน ปานอทย หนวยงานทสงกด คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม หมายเลขโทรศพท 053-94-9093 โทรสาร 053-94-9093 นางทศพร ค าผลศร

หนวยงานทสงกด คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม หมายเลขโทรศพท 053-94-9093 โทรสาร 053-94-9093 นางสาวลนจง โปธบาล

หนวยงานทสงกด คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม หมายเลขโทรศพท 053-94-9093 โทรสาร 053-94-9093

1.3 งบประมาณและระยะเวลาท าวจย ไดรบงบประมาณ ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2553 งบประมาณทไดรบ 2,500,000.00 บาท

ระยะเวลาท าวจย ตงแต ตลาคม 2553 ถง กนยายน 2554 2. ความส าคญและทมาของปญหาการวจย

ในปจจบนสดสวนผสงอายเพมมากขนท าใหสงคมไทยกาวเขาสงสงคมผสงอายเรวกวาทคาด

ประมาณโดยเฉพาะผสงอายในเขตภาคเหนอ สาเหตทส าคญคออายคาดเฉลยทยาวขนและอตราการเกดลดลง สงผลกระทบใหผสงอายเผชญกบความเจบปวยเรอรงและน ามาสความพการ ซงสงผลใหผสงอายอยในภาวะพ งพา ในสงคมไทยโดยทวไปการดแลผสงอายเปนหนาทของบคคลในครอบครว แตปจจบนโครงสรางครอบครวของไทยเปลยนเปนครอบครวเดยวมากขนรวมทงบตรหลานตองท างานนอกบาน ท าใหครอบครวไมสามารถดแลผสงอายได ดงนนการดแลผสงอายทตองพงพาดงกลาวจงเปนหนาทของชมชน แตรปแบบการดแลผสงอายระยะยาวในชมชนทมอยในปจจบนยงไมสามารถแกปญหาและสนองความตองการของผสงอายกลมนได จงเปนความจ าเปนททกฝายทเกยวของในชมชนตองหารปแบบการดแลชวยเหลอผสงอายกลมทตองพงพาผอนท

เหมาะสมเปนไปไดและคมคาคมทน และเนองจากการดแลระยะยาวจะเนนทระดบของการพงพามากกวาโรคหรอความเจบปวย ดงนนการดแลทจดใหจะตองบรณาการทงดานสขภาพ เศรษฐกจและสงคม รวมทงดานสงแวดลอม และตองมการจดการอยางเปนระบบเพอใหชมชนมศกยภาพในการดแลผสงอายอยางย งยน ซงจะสงผลใหผสงอายทเจบปวยเหลานสามารถมชวตอยในชมชนไดอยางมคณภาพชวตทด

3. วตถประสงคการวจย เพอพฒนารปแบบการดแลระยะยาวแบบบรณาการโดยการมสวนรวมของชมชนส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมได 4. ระเบยบวธวจย การวจยเพอพฒนารปแบบการดแลระยะยาวใชระเบยบวธวจยเชงพฒนา (Research and Development) โดยด าเนนการศกษาในพนทอ าเภอเมอง ไดแก ต าบลแมเหยะ และต าบลทาศาลา สวนพนทอ าเภอจอมทองไดแก ต าบลบานแปะ และเทศบาลต าบลจอมทอง การพฒนารปแบบการดแลระยะยาว ประกอบดวยขนตอนดงน 1. การวเคราะหสถานการณการดแลระยะยาวส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมได ซงการวเคราะหสถานการณโดยการสมภาษณและสนทนากลมในกลมตวอยางเปาหมายทงผสงอาย ครอบครวและผทเกยวของทงหมด โดยวเคราะหประเดนปญหาและความตองการดานบรการการดแลระยะยาว บรการการดแลระยะยาวทจดใหส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมไดในชมชน ปญหาในการใหบรการและแนวทางการใหบรการ 2. การพฒนารปแบบการดแลระยะยาวแบบบรณาการโดยการมสวนรวมของชมชนส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมได โดยมขนตอนยอยดงน 2.1 การเตรยมความพรอมของกลมผทเกยวของในการดแลผสงอายในชมชน 2.2 ก าหนดรปแบบการด าเนนการรวมทงกจกรรม 2.3 การด าเนนกจกรรมตามรปแบบทพฒนาขน 2.4 การประเมนผล

5. ผลการวจย

การวจยครงนไดรปแบบการดแลผสงอายระยะยาวแบบบรณาการในชมชน ซงแบงตามโครงสราง ทางกายภาพได 3 องคประกอบดงน 1) บคลากรหรอหนวยงานทรบผดชอบ 2) งบประมาณหรอแหลงรายได และ 3) กจกรรมหรอการบรการทให 1) บคลากรหรอหนวยงานทรบผดชอบ แบงเปน 4 กลมหลกๆ ไดแก 1) กลมรเรม เปนกลมทมองเหนปญหาและน าเสนอแนวทางการแกปญหา เชน องคกรปกครองสวนทองถน หนวยงานดานสขภาพในชมชน 2) กลมรวมคด เปนกลมทรวมกนวางแผนแกปญหา ซงอาจประกอบดวยกลมรเรมรวมกบผน าชมชน ชมรมผสงอาย หรอตวผสงอายและญาตผดแล 3) กลมรวมปฏบต เปนกลมทลงมอปฏบตกจกรรมในการแกปญหา ซงสวนใหญเปนทมสขภาพ และอาสาสมคร และ 4) กลมสนบสนน เปนกลมทไมไดรบผดชอบโดยตรงแตมสวนสนบสนนใหการด าเนนการส าเรจลงได เชน นกวชาการจากหนวยงานตางๆ

2) งบประมาณหรอแหลงรายไดซงจะมาจากหลายแหลงไดแกงบประมาณขององคกร ปกครองสวนทองถน ทนจากองคกรภายนอก และคาบรการทไดจากผสงอาย

3) กจกรรมหรอการบรการทให ประกอบดวย 4 กจกรรมหลกไดแก 3.1) การฝกอบรม ซงจดใหกลมทเกยวของในการดแลผสงอาย 3 กลมไดแก กลม

บคลากรสขภาพในชมชน กลมองคกรสวนทองถน และกลมอาสาสมครทดแลผสงอาย เปนการอบรมกลมละ 2 วน เนอหาในการอบรมของทกกลมจะครอบคลมปญหาความตองการของผสงอาย แนวทางการดแลระยะยาว และการฟนฟสภาพ

3.2) การจดตงศนยบรการผสงอายในชมชนซงประกอบดวยการใหบรการในศนย ไดแกการฟนฟสภาพรางกายโดยใชอปกรณหรอโดยผเชยวชาญ การนวดประคบ การดแลผสงอายกลางวน การฝกสมองโดยใชเกมสหรออปกรณ การบรการรถรบสง และการใหบรการทบานไดแกการเยยมบานโดยอาสาสมคร การเยยมบานโดยทมสขภาพ

3.3) การปรบปรงสภาพแวดลอมในบานและชมชน ใหปลอดภยส าหรบการใช ชวตประจ าวนของผสงอาย โดยประสานงานกบผเชยวชาญภายนอกชมชนในการก าหนดมาตรฐานการออกแบบและดดแปลงสงแวดลอมทเออตอการดแลผสงอาย

3.4) การจดตงกลมออมในชมชนเพอสรางหลกประกนทางเศรษฐกจใหผสงอาย การ จดตงกลมออมในชมชนเพอสรางหลกประกนทางเศรษฐกจใหผสงอาย แตเนองจากระยะเวลาในการจดตงไมนานพอทจะสามารถขอรบการการจดทะเบยนเปนกองทนชมชนเพอขอรบการสนบสนนสมทบจากรฐบาลและการสมทบจากองคกรปกครองสวนทองถน ซงจ าเปนจะตองมสมาชกไมต ากวารอยละ 50 ของจ านวนหมบานทงหมดของต าบล และระยะเวลาการด าเนนการไมถง 1 ป แตไดมการเตรยมการเพอขอรบการจดทะเบยนเมอครบ 1 ป ส าหรบพนททพรอม

6. ขอเสนอแนะทไดจากการวจย

6.1 ขอเสนอแนะในการน าไปใชประโยชน รปแบบการดแลระยะยาวทพฒนาขนควรมการขยายผลสพนทอนๆ เพอชวยให

ผสงอายทพงพาตนเองไมได ไดรบการชวยเหลอดแลระยะยาว โดยองคกรปกครองสวนทองถนควรมบทบาทหลก และมการประสานความรวมมอกบทกฝายทเกยวของทงในและนอกชมชน ควรมการบรณาการใหบรการทงดานสขภาพ เศรษฐกจสงคมและสงแวดลอมทางกายภาพ โดยรปแบบอาจจะมการดดแปลงใหเหมาะสมส าหรบแตละพนทและเนนใหชมชนเขามามสวนรวม ควรมการสนบสนนครอบรวและชมชนโดยเฉพาะอาสาสมครฟนฟสภาพผสงอายใหไดรบการเพมพนความรและทกษะทจ าเปนอยางตอเนอง โดยอาศยกลไก/เครอขายและการบรการชมชนเปนส าคญ

6.2 ขอเสนอแนะเชงวชาการ ควรมการทดสอบประสทธผลของรปแบบการดแลระยะยาวทพฒนาขน โดยมง

ผลลพธทกลมเปาหมาย ไดแกผสงอายทพ งพาตนเองไมได โดยประเมนความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนหรอภาวะพงพา และเปรยบเทยบกบผสงอายในพนทอนๆ นอกจากนนควรมการศกษาประสทธผลตอผสงอายกลมท 2 ทยงชวยเหลอตนเองในการปฏบตกจวตรประจ าวนได ในการสงผลใหความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนดขนรวมดวย

6.3 ขอเสนอแนะเชงนโยบาย องคกรปกครองสวนทองถนควรเปนผด าเนนงานหลกในดานการดแลระยะยาวส าหรบ

ผสงอาย โดยการน ารปแบบทพฒนาขนไปด าเนนการตอในชมชนเพอใหเกดความตอเนองและย งยน เนองจากมหนาทรบผดชอบโดยตรงในการดแลประชากรทกกลมในชมชน โดยเฉพาะผสงอายและผพการ ซงตองการการจดสรรงบประมาณมาใชในการด าเนนงานรวมดวย โดยการประสานความรวมมอกบหนวยงานอนๆ เชน สถานอนามยหรอโรงพยาบาลชมชน และชมรมผสงอาย เพอใหการด าเนนงานมประสทธภาพมากยงขน องคกรปกครองสวนทองถนควรก าหนดนโยบายสาธารณะในการปรบปรงสภาพแวดลอมในชมชนใหเออตอผสงอายททพพลภาพใหสามารถเขาใชได เชนการจดท าทางเดนเทาใหเหมาะสม การจดบรการขนสงสาธารณะทเออตอการใชในผสงอายทชวยเหลอตวเองไมได

7. การน าไปใชประโยชน

1. ผสงอายทพงพาตนเองไมได ดวยรปแบบการดแลระยะยาวทพฒนาขนมวตถประสงคเพอใหบรการส าหรบผสงอาย

ทพงพาตนเองไมไดโดยครอบคลมบรการทงดานสงคมและสขภาพ เพอใหผสงอายทพงพาตนเองไมไดมคณภาพชวตทดและสามารถด าเนนชวตอยในชมชนได โดยเนนการพฒนาศกยภาพของชมชนในการด าเนนการใหบรการดงกลาว

2. บคลากรดานสขภาพ ดวยรปแบบการดแลระยะยาวทพฒนาขนเปนรปแบบบรการทผใหบรการประกอบดวย

บคลากรดานสขภาพและชมชน ซงประโยชนทเกดขนแกบคลากรดานสขภาพ ไดแก การมรปแบบการดแลระยะยาวทมลกษณะของบรการ

3. ผทใหการดแลผสงอายอนๆ เชน สมาชกในครอบครว หรอบคคลในชมชน หรอสมาชก ชมรมผสงอาย

4. องคกรทท างานกบผสงอาย เชน มลนธดานผสงอาย ชมรมผสงอาย หรอหนวยงาน ภาครฐหรอภาคเอกชนทท างานดานผสงอาย โดยการอบรมใหความรเกยวกบรปแบบการดและระยะยาวส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมได

5. องคกรดานการศกษาดานสขภาพ เชน คณะพยาบาลศาสตร วทยาลยพยาบาล หรอ สถานศกษาอนๆ ในการไดองคความรและแนวทางเกยวกบการปรบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพส าหรบผสงอายทเจบปวยดวยโรคเรอรง และเปนแนวทางในการวจยเพอการสรางเสรมสขภาพผสงอายโรคเรอรง

2. ประวตและผลงานวจยทส าคญของนกวจย

12.1 ประวตหวหนาโครงการ 12.1.1 ประวตหวหนาโครงการ (ภาษาไทย) นางศรรตน ปานอทย (ภาษาองกฤษ) Mrs. Sirirat Panuthai 12.1.2 ต าแหนงทางวชาการ ผชวยศาสตราจารยระดบ 8

หนวยงาน คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม หมายเลขโทรศพท 053-94-9093 โทรสาร 053-94-9093 E-mail: siriratpanuthai@hotmail.com

12.1.3 สถานทตดตอ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม อ าเภอเมอง จงหวดเชยงใหม 50200 12.1.4 ประสบการณทเกยวของกบการบรหารงานวจยทงภายในและภายนอกประเทศ

12.1.4.1 ผอ านวยการแผนงานวจยการสงเสรมสขภาพผสงอายโรคเรอรงในเขต ภาคเหนอของประเทศไทย

12.1.4.2 หวหนาโครงการวจย 1) เอดสและผสงอายในเขตภาคเหนอของประเทศไทย 2) พฤตกรรมสงเสรมสขภาพผสงอายโรคเรอรงในเขตภาคเหนอของ

ประเทศไทย 3) การปรบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพผสงอายโรคเรอรงในเขตภาคเหนอ ของประเทศไทย 4) ผลกระทบของเอชไอว/เอดสตอผสงอายในจงหวดเชยงใหม 5) พฤตกรรมสงเสรมสขภาพของผสงอายทไดรบผลกระทบของเอชไอว/ เอดสในจงหวดเชยงใหม 6) ประสทธผลของการออกก าลงกายแบบฟอนเจง มช ในผสงอายโรค ความดนโลหตสงและโรคเบาหวาน 7) สถานการณผสงอายในจงหวดแมฮองสอน 8) สถานการณผสงอายในจงหวดล าปาง

12.1.4.3 ผรวมโครงการวจย 1) ปจจยท านายพฤตกรรมสงเสรมสขภาพผสงอายโรคเรอรงในเขต

ภาคเหนอ 2) ความร ทศนคต และพฤตกรรมเสยงดานเพศสมพนธในผสงอายใน

จงหวดเชยงใหม 3) ความตองการและการไดรบการตอบสนองความตองการของผสงอายท ไดรบผลกระทบของเอชไอว/เอดสในจงหวดเชยงใหม

4) ภาระในการดแลผสงอายทดแลผตดเชอเอดสในจงหวดเชยงใหม 5) คณภาพชวตของผสงอายทไดรบผลกระทบของเอชไอว/เอดสในจงหวด

เชยงใหม 6) ภาวะสขภาพของผสงอายทไดรบผลกระทบของเอชไอว/เอดสในจงหวด

เชยงใหม 7) ความชกและปจจยเสยงของการถกท ารายในผสงอาย สตรไทยในชมชน ในเขตเทศบาลนครเชยงใหม 12.1.4.4 งานวจยทท าเสรจแลว

1) ชวพรพรรณ จนทรประสทธ, ลนจง โปธบาล กนกพร สค าวง และศรรตน ปานอทย. (2545). พฤตกรรมการแสวงหาการรกษาของผสงอายเขตเมอง ๆจงหวดเชยงใหม. รายงานเสนอตอแหลงทน คอ งบประมาณแผนดน และมการน าเผยแพรในการประชมวชาการวจยทางการพยาบาลภาคเหนอ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม เดอน กมภาพนธ 2545

2) สรอยจนทร พานทอง, ศรรตน ปานอทย, และลดาวลย ภมวชชเวช. (2546). ผลของการเพมการรบรสมรรถนะแหงตนในการผอนคลายกลามเนอตอ ความดนโลหตในผทมความดนโลหตสง. พยาบาลสาร, 30(3), 1-15.

3) วารนทร บนโฮเซน, วจตร ศรสพรรณ, กนกพร สค าวง, และศรรตน ปาน อทย. (2546). กจกรรมทางกาย และคณภาพชวตทเกยวของกบสขภาพของ ผสงอายไทยในเมอง. วารสารวจยทางการพยาบาล, 7(4), 231-243.

4) วลภา คณทรงเกยรต, ประคณ สจฉายา, ศรรตน ปานอทย, และหรรษา เศรษฐบปผา. (2547). สขภาพจตวญญาณของคนไทย. วารสารวจยทางการ พยาบาล, 8(1), 64-82.

5) Aree-Ue, S., Pothiban, L., Khanokporn, S., & Panuthai, S. (2003). Osteoporosis Knowledge, Osteoporosis Preventive Behavior, and Bone Mass in Older Adults Living in Chiang Mai. Thai Journal of Nursing Research, 7, 1-11.

6) Aree-Ue, S., Pothiban, L., Khanokporn, S., & Panuthai, S. (2003). Osteoporosis Knowledge, Osteoporosis Preventive Behavior, and Bone Mass in Older Adults Living in Chiang Mai. Thai Journal of Nursing Research, 7, 1-11.

7) Linchong Pothiban, Sirirat Panuthai, et.al. (2003). Health Promotion Model for Chiang Mai Population. น าเสนอในการประชม An International Conference on Health Promotion: Evidence, Practice and Policy. 20-22 October, 2004. Pang Suan Kaew Hotel, Chiang Mai Thailand.

8) Linchong Pothiban, Sirirat Panuthai, et.al. (1999). Need Assessment of the Elderly in Chiang Mai City. เผยแพรในการประชมวชาการดานผสงอายและความชรา วนท 2-6 ตลาคม 2543 ณ โรงแรมตะวนนารามาดา กรงเทพมหานคร น าเสนอในการประชมวชาการ International Symposium on Health Care for the Elderly ท Yamagushi University, Yamagushi Ube, Japan ระหวางวนท 28-30 มนาคม 2543

9) Sirirat Panuthai, Linchong Pothiban, & Wanicha Puangchompoo. (2006). Impacts of HIV/AIDS on older persons in Chiang Mai province. Present in the International Conference on Chronic Care at Faculty of Nursing and Department of Nursing, Faculty of Medicine, Ramathibody, Mahidol University during Jan , 2006.

12.1.4.5 งานวจยแลวเสรจ รอการตพมพ 1) ประสทธผลของการออกก าลงกายแบบฟอนเจง มช ในผสงอายโรคความ

ดนโลหตสงและโรคเบาหวานแหลงทน ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต สถานการณในการท าวจย การวจยลลวงแลวประมาณรอยละ 70

2) สถานการณผสงอายในจงหวดแมฮองสอน แหลงทน กองทนประชากร

แหงสหประชาชาต (UNFPA) สถานการณในการท าวจย การวจยลลวงแลว ประมาณรอยละ 90

3) สถานการณผสงอายในจงหวดล าปาง แหลงทน กองทนประชากรแหง สหประชาชาต (UNFPA) สถานการณในการท าวจย การวจยลลวงแลว

ประมาณรอยละ 90

1.2.2 ผรวมงานวจย 12.2.1 ประวตหวหนาโครงการ (ภาษาไทย) นางทศพร ค าผลศร (ภาษาองกฤษ) Mrs. Totsaporn Khampolsiri 12.2.2 ต าแหนงทางวชาการ อาจารย

หนวยงาน คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม หมายเลขโทรศพท 053-94-5020 โทรสาร 053-21-7145 E-mail: totasporn@chiangmai.cmu.ac.th

12.2.3 สถานทตดตอ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม อ าเภอเมอง จงหวดเชยงใหม 50200 12.2.4 ประสบการณทเกยวของกบการบรหารงานวจยทงภายในและภายนอกประเทศ 12.2.4.1 หวหนาโครงการวจยเรองการพฒนาโปรแกรมการสงเสรมสขภาพและ ปองกนโรคส าหรบผสงอายของโครงการศนยสงเสรมสขภาพผสงอาย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม 1.2.3 ผรวมงานวจย 12.3.1 ประวตหวหนาโครงการ (ภาษาไทย) นางสาวลนจง โปธบาล (ภาษาองกฤษ) Miss Linchong Pothiban 12.3.2 ต าแหนงทางวชาการ รองศาสตราจารยระดบ 9 หนวยงาน สงกดกลมกระบวนวชา 553 และ 561 คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

ประธานกรรมการบรหารหลกสตรพยาบาลศาสตรดษฏบณฑต คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

หมายเลขโทรศพท 053-94-5020 โทรสาร 053-21-7145 E-mail linchong@cmu.chiangmai.ac.th

12.3.3 สถานทตดตอ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม อ าเภอเมอง จงหวดเชยงใหม 50200 12.3.4 ประสบการณทเกยวของกบการบรหารงานวจยทงภายในและภายนอกประเทศ

12.3.4.1 ผอ านวยการแผนงานวจย ประสทธผลของโปรแกรมการสนบสนนการ จดการตนเองในผสงอายโรคเรอรง

12.3.4.2 หวหนาโครงการวจย

1) การพฒนาโปรแกรมสงเสรมคณภาพกระดก ส าหรบประชากรสงอาย (สนบสนนโดย สกว.) 2) ผลกระทบของการตดเชอเอชไอว/เอดสตอผสงอาย ในจงหวดเชยงใหม (สนบสนนโดย UNFPA)

3) ประสทธผลของโปรแกรมการสงเสรมคณภาพกระดกส าหรบประชากร ผสงอายเขตเมองจงหวดเชยงใหม (สนบสนนโดย CMB.) 12.3.4.3 งานวจยทท าเสรจแลว

1) การพฒนาโปรแกรมสงเสรมคณภาพกระดก ส าหรบประชากรสงอาย, 2549 (สนบสนนโดย สกว.) 2) ผลกระทบของการตดเชอเอชไอว/เอดสตอผสงอาย ในจงหวดเชยงใหม, 2549 (สนบสนนโดย UNFPA) 3) ประสทธผลของโปรแกรมการสงเสรมคณภาพกระดกส าหรบประชากร ผสงอายเขตเมอง จ.เชยงใหม, 2549 (สนบสนนโดย CMB. 4) คณภาพชวตของผสงอายทไดรบผลกระทบจากเอชไอว/เอดส ในจงหวด เชยงใหม, 2549 (สนบสนนโดยUNFPA)

5) ภาระในการดแลผตดเชอเอชไอว/เอดส ของผสงอายทไดรบผลกระทบ จาก เอชไอว/ เอดส ในจงหวดเชยงใหม , 2549 (สนบสนนโดย UNFPA)

6) พฤตกรรมการสงเสรมสขภาพผสงอายทไดรบผลกระทบจากเอชไอว/ เอดสในจงหวดเชยงใหม ,2549 (สนบสนนโดย UNFPA)

7) ภาวะสขภาพของผสงอายทไดรบผลกระทบจากเอชไอว/เอดสในจงหวด เชยงใหม, 2549 (สนบสนนโดย UNFPA)

8) ความร ทศนคต และพฤตกรรมเสยงทางเพศของผสงอายในจงหวด เชยงใหม, 2549 (สนบสนนโดย UNFPA) 9) การดแลผสงอายทตองพงพาในสถานสงเคราะหคนชรา, 2550, พยาบาลสาร, คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม (สนบสนนโดย มหาวทยาลยเชยงใหม) 10) ความตองการและการไดรบสนองความตองการของผสงอายทไดรบ ผลกระทบจากเอชไอว/เอดส, 2549 (สนบสนนโดย UNFPA) 11) เสนทางการเขาอยในสถานสงเคราะหผสงอาย จงหวดเชยงใหม, 2548, วารสารพยาบาลสาร, คณะพยาบาลมหาวทยาลยเชยงใหม (สนบสนนโดยมหาวทยาลยเชยงใหม) 12) การประเมนหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการ

พยาบาล ผสงอาย, 2546, วารสารพยาบาลสาร, คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม 13) ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการออกก าลงกายของผสงอาย, 2546, คณะ พยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม (สนบสนนโดย, มหาวทยาลยเชยงใหม) 14) พฤตกรรมแสวงหาการรกษาของผสงอาย เขตอ าเภอเมอง จงหวด เชยงใหม น าเสนอในการประชมวชาการเรอง พยาบาลชมชนใน ระบบสขภาพใหม Challenges for community health nurses in มหาวทยาลยเชยงใหม (สนบสนนโดย, มหาวทยาลยเชยงใหม) 12.3.4.4 งานวจยทก าลงท า 1) ความร ความเชอ และการรบรสมรรถนะแหงตนในการปฏบต

พฤตกรรมและการปองกนโรคกระดกพรนของประชากรวยผใหญ ตอนกลาง (สนบสนนโดย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม)

บทท 1

บทน า

ความเปนมาและความส าคญของปญหา การเพมขนของสดสวนประชากรสงอายเปนสถานการณททกประเทศทวโลกก าลงเผชญและตระหนกถงผลกระทบทจะตามมา โดยประเทศไทยสดสวนของประชากรสงอายเพมขนอยางตอเนองโดยเพมจากรอยละ 6.8 ในป 2537 เปนรอยละ 9.40 ในป 2545 และรอยละ 10.7 ในป 2550 เมอพจารณาอตราประชากรสงอายเชงพนทพบวาภาคเหนอมจ านวนประชากรสงอายตอจ านวนประชากรทงหมดในภาคนนสงทสดคอ รอยละ 12.6 (ส านกงานสถตแหงชาต, 2551) ซงแสดงวาประเทศไทยกาวเขาสสงคมผสงอายแลวโดยใชเวลาในชวงส นเมอเปรยบเทยบกบประเทศในซกโลกตะวนตก จงหวดเชยงใหมเปนจงหวดทมจ านวนประชากรผสงอายมากทสดเปนอนดบสองรองจากจงหวดนครราชสมา คอมจ านวน 206,235 คน (ส านกงานสถตแหงชาต, 2551) สถานการณดงกลาวสงผลใหเวลาในการเตรยมความพรอมทงดานคนและระบบมนอย โดยเฉพาะการเตรยมรบกบปญหาดานสขภาพอนามยของประชากรสงอาย ซงจ าเปนทจะตองมการวางแผน และก าหนดยทธศาสตรใหดทสดเทาทจะท าได ปญหาดานสขภาพของผสงอายเกดขนไดทงจากการเปลยนแปลงจากความสงอายและการเผชญกบปจจยเสยงตางๆ มาเปนระยะเวลานาน ในปจจบนแบบแผนการเจบปวยของผสงอายไดเปลยนแปลงไปจากการเกดโรคตดตอไปสการเกดโรคไมตดตอและโรคทเกยวกบการสงอาย ขอมลจากการส ารวจประชากรสงอายของส านกงานสถตแหงชาตในป 2550 พบวาโรคเรอรงทพบบอยในผสงอายไดแก โรคความดนโลหตสงรอยละ 31.7 โรคเบาหวานรอยละ 13.3 โรคหวใจรอยละ 7.0 โรคหลอดเลอดสมองตบรอยละ 1.6 และโรคอมพาต/อมพฤกษ รอยละ 2.5 โดยอบตการณของโรคความดนโลหตสงเพมมากขนอยางตอเนองจากรอยละ 20.0 ในป 2545 เปนรอยละ 31.7 ในป 2550 ส าหรบโรคเบาหวานเพมจากรอยละ 8.3 ในป 2545 เปนรอยละ 13.3 ในป 2550 (ส านกงานสถตแหงชาต, 2551) ผลกระทบจากปญหาความเจบปวยเรอรงไดแกภาวะทพพลภาพ โดยพบวาผสงอาย 1 ใน 4 มปญหาสขภาพทสงผลใหไมสามารถปฏบตกจกรรมทเคยปฏบตได และรอยละ 18.9 เปนปญหาทพพลภาพระยะยาว (สทธชย จตะพนธกลและไพบลย สรยะวงศไพศาล, 2542) โดยขอมลจากการส ารวจประชากรสงอายในป 2550 ของส านกงานสถตแหงชาตพบวารอยละ 88 ของผสงอายสามารถดแลตนเองในการปฏบตกจวตรประจ าวนได ซงหมายถงรอยละ 12 ไมสามารถปฏบตกจวตรประจ าวนไดตองพงพาผอน โดยพบวาเปนกลมผสงอายวยปลายมากกวาวยกลางและวยตน ซงในกลมผสงอายวยปลายทตองการผอนในการปฏบตกจวตรประจ าวนและมผดแลรอยละ 33.9 นอกจากนนผลจากการส ารวจพบวาผสงอายทพการมแนวโนมเพมสงขน จากรอยละ 5.8 ในป 2544 เปนรอยละ 15.3 ในป 2550 โดยในจ านวนนเปนผสงอายหญงมากกวาชายเนองจากผสงอายหญงอายยนกวาผสงอายชาย โดยสาเหตของความพการ 3 อนดบแรกไดแก สายตาเลอนราง หตงสองขาง และอมพฤกษ ซงผลท

ตามมาท าใหผสงอายเขาสภาวะพ งพงและนอนตดเตยง (ศศพฒน ยอดเพชร, 2549) ส าหรบผสงอายทมภาวะทพพลภาพจ าเปนตองมผดแล อยางไรกตามพบวาประมาณรอยละ 7.0 ของผสงอายมความจ าเปนตองมผดแล และมถงรอยละ 1.6 ทตองการการดแลอยางใกลชด โดยในจ านวนนเกอบครงทตองการการดแลเกอบตลอดเวลา และคาดการณวาในป 2558 รอยละ 18.8 ของประชากรผสงอายทวประเทศมภาวะทพพลภาพระยะยาว และรอยละ 4.7 ตองมคนดแลในการเดนหรอเคลอนทออกนอกบานหรอทพกอาศย และรอยละ 0.9 ตองนอนตดเตยงไมสามารถลกนงหรอเคลอนยายได

นอกจากความเจบปวยแลวการเปลยนแปลงเมอเขาสวยสงอายน ามาสการลดลงของความสามารถในการพงพาตนเองของผสงอาย ซงภาวะพงพาอาจหมายรวมการพงพาดานการเลยงด การพงพาดานการเงน การพงพาดานจตใจ อยางไรกตามส าหรบผสงอายการเผชญกบการเปลยนแปลงในวยสงอายและการเจบปวยเรอรงน ามาสภาวะพงพงในการประกอบกจวตรประจ าวน ภาวะพงพงดานเศรษฐกจ และภาวะพงพงดานสขภาพ ภาวะพ งพงดานความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวน (Activity of Daily Living) ซงประกอบดวยกจวตรประจ าวนขนพนฐาน (Basic Activity of Daily Living) และกจวตรประจ าวนอนๆ ส าหรบความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนขนพนฐาน ไดแก การอาบน า การแตงตว การรบประทานอาหาร การขบถาย สขวทยาสวนบคคล การเคลอนยาย สามารถประเมนไดจากจากหลายแบบประเมนทงทพฒนาขนส าหรบประเมนผสงอายไทยและแบบประเมนทเปนมาตรฐานส าหรบผสงอายทวไป เชน แบบประเมน The Katz ADL Index, The Barthel ADL Index, The Functional Independence Measure (FIM) ส าหรบกจวตรประจ าวนอนๆ ทผสงอายปฏบตเพอใหสามารถด าเนนชวตในสงคมได (Instrumental ADL) เชน งานบาน การเดนทาง การใชยา การเตรยมอาหาร การจายตลาด การจดการดานการเงน สามารถประเมนไดดวยแบบประเมนเชน Lawton IADL อยางไรกตามเครองมอประเมนดงกลาวทไดรบการพฒนาขนเปนเครองมอมาตรฐานทมคณภาพทงความตรงเชงเนอหาและความเชอมนทยอมรบได อยางไรกตามดวยบทบาทของอาสาสมครดานสขภาพทผานการอบรมและมหนาทรบผดชอบในการดแลสขภาพประชากรทกกลมในชมชนนนหนงในบทบาทส าคญคอการคดกรองกลมเสยงเพอใหการดแลทเหมาะสม ดงน นจงมความจ าเปนทจะตองพฒนาเครองมอคดกรองผสงอายกลมเสยงทเหมาะสมเพอใหอาสาสมครสามารถน ามาใชในการคดกรองไดและสะดวกและรวดเรว

ดวยเหตผลดงกลาว ลนจง โปธบาล, มน วาทสนทร และศรรตน ปานอทย (2552) ไดดดแปลงเครองมอประเมนความสามารถในการปฏบตกจกรรมในผสงอาย ส าหรบอาสาสมครผสงอายในการคดกรองผสงอายความสามารถในการปฏบตกจกรรมในผสงอายโดยเครองมอประกอบดวยขอค าถามจ านวน 10 ขอ แบงเปนกจวตรประจ าวนขนพนฐาน 5 ขอ ไดแก การกนอาหาร การอาบน า การแตงตว/ใสเสอผา เคลอนทภายในบาน และการใชหองน า/สวม กจกรรมขนสง 5 ขอ ไดแก การเดนหรอเคลอนทนอกบาน การท าหรอเตรยมอาหาร/หงขาว การท าความสะอาด/ถบาน การทอนเงน/แลกเงน และการใชบรการสาธารณะในการเดนทาง โดยความสามารถในการท ากจกรรมแบงเปน 4 ระดบ ไดแก ท าไดเอง ตองมคนชวย ท าไมไดเลย ไมเคยท า ไมเคยท า และแบงผสงอายเปน 3 กลม กลมท 1 ท ากจกรรมไดดวยตนเองทงหมดทกกจกรรม กลมท 2 ท ากจกรรมพนฐาน (ขอ 1-5) ไดดวยตนเอง และท ากจกรรมขนสง (ขอ 6-10) ไมไดอยางนอย 1 ขอ กลมท 3 ท ากจกรรมพนฐานไมได

ดวยตนเอง อยางนอย 1 ขอ ซงเครองมอดงกลาวไดผานการตรวจสอบคณภาพดานความตรงตามเนอหา (content validity) จากผทรงคณวฒดานผสงอายจ านวน 7 ทาน และไดทดสอบความเชอมน (reliability) ซงผานเกณฑทยอมรบได การเจบปวยเรอรงถอเปนปญหาสขภาพทส าคญของผสงอายทงนเพราะระยะเวลาการเจบปวยจะยาวนาน มอาการขนๆ ลงๆ และตองการการรกษาพยาบาลอยางตอเนอง ดงนนจงกอใหเกดอาการและผลกระทบจากโรคเรอรงตอรางกาย จตใจ เศรษฐกจและสงคมของผสงอายเองและครอบครว ท าใหคณภาพชวตของผสงอายและผ ดแลลดลงอยางมาก นอกจากนย งสงผลกระทบตอประเทศชาตจากการตองเสยงบประมาณในการรกษาพยาบาลผสงอายทเจบปวยเรอรงจ านวนมหาศาล ผสงอายทเจบปวยเรอรงสวนหนงอาจยงสามารถควบคมโรคของตนเองได จงไมจ าเปนตองเขารบการรกษาในสถานพยาบาล แตอกสวนหนงอาจมอาการเจบปวยรนแรงหรอเกดภาวะแทรกซอนตองเขารบการรกษาในโรงพยาบาล ซงจากลกษณะของผสงอายทมความเสอมของอวยวะตางๆ เมอเกดความเจบปวย มกจะกอใหเกดความรนแรง และการฟนสภาพจะเปนไปดวยความยากล าบากและใชเวลานาน ผสงอายทเจบปวยรนแรงมกตองการการรกษาในโรงพยาบาลเปนเวลานานกวาวยอน และตองใชทรพยากรในการดแลรกษาพยาบาลอยางมาก และจากการครองเตยงเปนเวลานานท าใหโอกาสในการรบผปวยอนลดลง ดงนนโรงพยาบาลตางๆ จงมแนวโนมทจะจ าหนายผปวยจากโรงพยาบาลเรวขน เพอลดภาระคาใชจายในการรกษาพยาบาล เปนผลใหผสงอายออกจากโรงพยาบาลดวยภาวะทมความเจบปวยและตองการการดแลอยางตอเนอง ผปวยกลมนสวนใหญจะเปนกลมทตองการความชวยเหลอ (disabled elderly) ซงเปนกลมทตองการดแลจากครอบครวและสงคม ทงนเพราะผลจากความเจบปวยอาจท าใหผสงอายเหลานพการทพพลภาพหรอชวยเหลอตนเองไมได การดแลในดานตาง ๆ ดงกลาวโดยทวไปในครอบครวขยายจะเปนหนาทของบคคลในครอบครวโดยเฉพาะบตร แตจากโครงสรางครอบครวของไทยในปจจบนซงเปนครอบครวเดยวมากขนรวมทงความจ าเปนทบตรหลานตองท างานท าใหครอบครวไมสามารถรบผดชอบเปนผดแลหลกส าหรบผสงอายได เหนไดจากอตราสวนเกอหนนผสงอายทลดลงอยางตอเนองจากในป พ.ศ. 2537 มคนในวยแรงงาน(อาย 15-59 ป) 9.3 คนทชวยอปการะผสงอาย 1 คน จนถงป พ.ศ. 2550 มคนในวยแรงงานเพยง 6.3 คนทชวยอปการะผสงอาย 1 คน (ส านกงานสถตแหงชาต, 2551) ท าใหเกดการทอดทงผสงอายท าใหผสงอายไมไดรบการดแลเทาทควร การดแลผสงอายทตองพงพาเหลานจงเปนหนาทของชมชน ซงหากชมชนมศกยภาพในการดแลผสงอายกจะท าใหผสงอายทเจบปวยเหลานสามารถมชวตอยในชมชนไดอยางมคณภาพชวตทด ในปจจบนไดมการศกษาวจยถงรปแบบการดแลระยะยาวส าหรบผสงอายในประเทศไทย ซงพบวาความตองการบรการส าหรบผทตองพงพามสงขน จากรายงานการส ารวจประชากรผสงอายในประเทศไทย พ.ศ. 2550 (ส านกงานสถตแหงชาต, 2551) พบวาอตราสวนการเปนภาระวยสงอายในป 2537 มประชากรวยแรงงาน 100 คน จะตองรบภาระในการเลยงดผสงอายถง 10.7 คน ปพ.ศ. 2545 เพมขนเปน 14.3 คน เเละในปพ.ศ. 2550 เพมขนอยางตอเนอง เปน 16 คน สวนใหญเปนการดแลในสถาบน ส าหรบการดแลในชมชนมการจดบรการการดแลทบานโดยทมสขภาพและโดยอาสาสมคร และไดมความพยายามทจะใหหนวยบรการปฐมภมเปนศนยบรการสขภาพผสงอายในชมชน อยางไรกตามรปแบบการบร

การตาง ๆ ในปจจบนยงไมไดแกปญหาและสนองความตองการของผสงอายกลมทไมสามารถชวยเหลอตนเองและตองพงพาผอนได ทงนเพราะปญหาหลกของผสงอายกลมนคอไมสามารถปฏบตกจวตรประจ าวนไดดวยตนเองจงตองอาศยความชวยเหลอจากผอนในการด ารงชวตในรอบวน ในขณะทบรการทมอยในปจจบน เชน การเยยมบานโดยทมสขภาพมเพยงเดอนละ 1 ครงหรอนอยกวานน และการเยยมบานโดยอาสาสมครมเพยงวนละ 1 ครงหรอนอยกวานน จะเหนไดวาเปนความจ าเปนททกฝายทเกยวของจะตองหารปแบบการดแลชวยเหลอผสงอายโดยเฉพาะกลมทตองพงพาทเหมาะสม เปนไปไดและคมคาคมทน ซงจากขอจ ากดของทรพยากรบคคลและงบประมาณท าใหรฐตองก าหนดกลยทธและแผนการด าเนนงานดานการดแล มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย (2552) ไดใหขอเสนอทศทางการดแลระยะยาวส าหรบผสงอายไทย โดยมเปาหมายส าคญคอการยดอายของการพงพาตนเองของผสงอายใหไดยาวนานทสด โดยไดเสนอใหมทมการดแลส าหรบผสงอายแตละราย ใหมเกณฑหรอตวชวดในการจดแบงผสงอายทมภาวะพงพงโดยดในทกมตของรายได สขภาพ และสงคมเพอใหเปนเกณฑในการจดบรการการดแลใหตรงกบความตองการของผสงอายและใหมการศกษาพฒนารปแบบการจดการและการจดบรการในชมชน โดยมเปาหมายใหผสงอายอยทบาน เนนการดแลในครอบครวและชมชน และผสมผสานระบบบรการตงแตสถาบนไปจนถงการดแลผสงอายทบาน

ขอมลจากการวเคราะหสถานการณผ สงอายในเขตภาคเหนอ (จงหวดล าปาง เชยงใหมและแมฮองสอน) ในประเดนปญหาและความตองการดานสขภาพ ดานเศรษฐกจและดานสงคม โดยการสมภาษณ การสนทนากลมและการประชมกลมในชมชน กบทงผสงอาย สมาชกครอบครว ผน าชมชน และเจาหนาทภาครฐระดบทองถน ระดบจงหวดและระดบอ าเภอ พบวาปญหาดานสขภาพทส าคญไดแก ความเจบปวยเรอรง และความตองการดานสขภาพของผสงอายประกอบดวย บรการสขภาพทบานทงจากอาสาสมครและจากบคลากรสขภาพเนองจากมความยากล าบากในการไปใชบรการในสถานบรการของรฐ และบรการของสถานอนามยไมมคณภาพเนองจากบคลากรมนอยและไมมบรการเชงรก เชน การเยยมบาน หรอบรการคดกรองกลมเสยง และเปดบรการเฉพาะเวลาราชการเทานน นอกจากนนบรการนอกเหนอจากภาครฐ เชน จากหนวยงานระดบทองถน ควรเขามาเสรม แตเนองจากปจจบนบรการมนอยมาก สวนบรการภาครฐไมมความเฉพาะส าหรบผสงอาย ในสวนการสรางหลกประกนดานเศรษฐกจพบวานอกเหนอจากการไดรบเบยยงชพซงไมครอบคลมและจ านวนเงนไมเพยงพอตอการด ารงชวตแลว การสรางหลกประกนดานเศรษฐกจอนๆ ส าหรบผสงอายมนอย ไมวาจะเปนกจกรรมเสรมรายไดหรอกองทนหมบานทผสงอายไมไดรบประโยชนจากกองทนน นอกจากนนระบบการออมภาคชมชนยงไมเกดอยางเปนรปธรรม ในสวนการสรางหลกประกนดานสงคมพบวาผสงอายมอปสรรคในการเขาถงบรการดานสงคมหลายประการท าใหไมสามารถเขารวมกจกรรมทางสงคมในชมชนไดตามทตองการ โดยผลการวเคราะหมขอเสนอแนะไดแก การพฒนาระบบการดแลสขภาพส าหรบผสงอายทเจบปวยเรอรงในชมชนโดยเฉพาะกลมทชวยเหลอตนเองไมได รวมถงระบบการดแลระยะสดทาย บรการดานสขภาพควรเปนบรการทผสงอายเขาถงไดงายและสะดวกโดยเฉพาะบรการดแลสขภาพทบาน โดยผใหบรการควรเปนผมความรความสามารถหรออาสาสมครทผานการอบรมและมศกยภาพทด ควรมการน าภมปญญาพนบานเขามาผสมผสานในการดแลสขภาพผสงอายรวมดวย ในสวนขอเสนอแนะดานสงคมสวนใหญตองการใหพฒนาศกยภาพของ

ชมรมผสงอายใหสามารถด าเนนกจกรรมทตอบสนองความตองการของผสงอาย รวมถงองคกรปกครองสวนทองถนควรเขามบทบาทมากขนในการดแลผสงอายใหครอบคลมทงดานเศรษฐกจ สงคมและสขภาพ ในดานเศรษฐกจนอกเหนอจากการจายเบยยงชพใหครอบคลมแลวควรมการพฒนาศกยภาพในการท ากจกรรมเสรมรายไดส าหรบผสงอายทยงชวยเหลอตนเองได (ศรรตน ปานอทย และลนจง โปธบาล, 2552)

ระบบการดแลระยะยาวเปนระบบบรการสขภาพและสงคมทมรปแบบเปนทางการและไมเปนทางการเพอตอบสนองความตองการการไดรบความชวยเหลอของผทประสบภาวะยากล าบากอนเนองมาจากการเจบปวยเรอรง การประสบอบตเหต ความพการตางๆ ตลอดจนผสงอายทไมสามารถชวยเหลอตนเองในการด าเนนชวตประจ าวนได โดยเนนความตอเนองของการดแล ซงมเปาหมายคอการสงเสรมคณภาพชวต และสามารถด าเนนชวตไดอยางอสระเทาทจะเปนไปได โดยอยบนพนฐานของการเคารพศกดศรของความเปนมนษย ซงการดแลระยะยาวควรมลกษณะเปนการดแลโดยค านงถงความตองการ สทธและความรบผดชอบของตนเอง เปนบรการทเขาถงงาย มการประสานความรวมมอระหวางสหวชาชพ ผรบบรการ ครอบครวและแหลงสนบสนนอนๆ และควรเปนระบบทบรณาการเขากบระบบบรการสขภาพและสงคม เพอสงเสรมการบรณาการ ประสทธผลและประหยดคาใชจาย และควรประกอบดวยการใหความรทงผรบบรการ ผใหบรการและผเกยวของในการก าหนดนโยบาย และควรเปนระบบทประหยดคาใชจาย (Pratt, 2004) ส าหรบรปแบบการดระยะยาวประกอบดวยรปแบบการดแลในสถาบน เชน สถานบรบาลผสงอาย ศนยหรอสถานบรการสขภาพ สถานสงเคราะหคนชรา และรปแบบบรการแบบชมชน เชน การดแลผสงอายทบาน บรการดานสขภาพในชมชน เชน อาสาสมครสาธารณสข ศนยบรการทางสงคมผสงอาย บรการหนวยเคลอนท อยางไรกตามถงแมบรการเหลานจะมหลากหลายครอบคลมทงดานสขภาพและสงคม อยางไรกตามส าหรบผสงอายทมภาวะพงพงทไมสามารถดแลตนเองได รฐยงไมมมาตรการทเปนรปธรรมในการใหการดแล นอกจากนนการพฒนาระบบบรการสขภาพยงขาดการบรณาการ ขาดความตอเนอง (Pratt, 2004) จากทศทางการดแลระยะยาวส าหรบผสงอายดงกลาวจะเหนไดวาชมชนเปนกญแจส าคญของการดแลระยะยาวส าหรบผสงอาย การทชมชนมความรความเขาใจและใหความส าคญกบการดแลระยะยาวส าหรบผสงอายรวมทงการมคณภาพชวตทดของประชาชน มความรวมมอรวมใจในการด าเนนงานใหบรรลเปาหมาย จะท าใหเกดระบบการดแลทดทท าใหประชาชนทกกลมรวมทงผสงอายมคณภาพชวตทด อยางไรกตามเนองจากประเทศไทยเขาสภาวะประชากรสงอายอยางรวดเรวท าใหมเวลาในการเตรยมความพรอมเพอเขาสสงคมผสงอายมนอยมากเมอเทยบกบประเทศทพฒนาแลว การวางแผนการด าเนนงานดานผสงอายของทกภาคสวนยงขาดประสทธภาพและการบรณาการ ชมชนมศกยภาพในการจดการปญหาผลกระทบจากประชากรสงอายจ ากด เนองจากหลายจงหวดของภาคเหนอไดเขาสสงคมผสงอายแลวจงเปนความเรงดวนทจะตองพฒนาศกยภาพชมชนในการดแลสขภาพระยะยาวส าหรบผสงอายในเขตภาคเหนอและก าหนดรปแบบการดแลระยะยาวทสามารถใชเปนตนแบบเพอขยายผลสพนทอนตอไป

วตถประสงคการวจย

เพอวเคราะหสถานการณการดแลระยะยาวในชมชนส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมไดในประเดนตอไปน

1. บรการการดแลระยะยาวส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมไดทงแบบทชมชนมและไมมสวนรวม 2. ความตองการบรการการดแลระยะยาวโดยทชมชนมสวนรวมส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมได 3. ปญหาและอปสรรคในการดแลระยะยาวในชมชนส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมได

4. แนวทางในการดแลระยะยาวในชมชนส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมได

ค าถามการวจย

1. บรการการดแลระยะยาวส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมไดทงแบบทชมชนมและไมมสวนรวมมอะไรบาง

2. ผสงอายทพงพาตนเองไมไดมความตองการบรการการดแลระยะยาวอะไรบาง 3. ปญหาและอปสรรคในการดแลระยะยาวในชมชนส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมไดมหรอไม

และอยางไร 4. แนวทางในการดแลระยะยาวในชมชนส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมไดเปนอยางไร

ขอบเขตการวจย

การวจยครงนมวตถประสงคเพอวเคราะหสถานการณการดแลระยะยาวในชมชนส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมได ในจงหวดเชยงใหม โดยครอบคลมทงเขตเมองและเขตชนบทเพอน าขอมลไปประกอบการพฒนารปแบบการดแลระยะยาวในชมชนส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมได

ค าจ ากดความทใชในการวจย การวเคราะหสถานการณการดแลระยาวในชมชน หมายถง กระบวนการในการวนจฉยหรอท าความเขาใจเกยวกบการดแลระยะยาวส าหรบผสงอายในชมชนทงการดแลทชมชนมและไมมสวนรวมในชวงเวลาทท าการศกษาและในพนทเปาหมาย โดยครอบคลมประเดนบรการการดแลระยะยาวทเกดขนส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมได ความตองการบรการระยะยาวโดยทชมชนมสวนรวม ปญหาและอปสรรคในการดแลระยะยาวโดยชมชนมสวนรวมส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมได และแนวทางในการดแลระยะยาวในชมชนส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมได

การดแลระยะยาว หมายถง บรการดานสขภาพและสงคมทมรปแบบเปนทางการและไมเปนทางการเพอตอบสนองความตองการของผสงอายทประสบความยากล าบากอนเนองมาจากความเจบปวยเรอรง อบตเหตและความพการ ท าใหไมสามารถชวยเหลอตนเองในการด าเนนชวตประจ าวนได

ผสงอายทพ งพาตนเองไมได หมายถง ผทอาย 60 ปขนไปทไมสามารถปฏบตกจวตรประจ าวนพนฐานไดดวยตนเอง ประกอบดวย การรบประทานอาหาร การอาบน า ลางหนา แปรงฟน การแตงตว การเคลอนทภายในบาน การเดนภายในบาน การใชหองสวม อยางนอย 1 กจกรรม โดยประเมนดวยแบบจ าแนกผสงอายตามการพงพาส าหรบ อสม. ของ ลนจง โปธบาลและคณะ (2553)

การศกษา ผวจยไดท าการศกษาคนควาจากต ารา เอกสาร และงานวจยทเกยวของ โดยครอบ คลมหวขอดงน

2. ภาวะพงพงในผสงอาย 1.1 ความหมายของภาวะพงพง 1.2 ประเภทของภาวะพงพง 1.3 การประเมนภาวะพงพง 3. การดแลระยะยาว 2.1 ความหมายของการดแลระยะยาว 2.2 ลกษณะของการดแลระยะยาว 2.3 องคประกอบของการดแลระยะยาว 2.4 รปแบบการดแลระยะยาว 4. การวเคราะหสถานการณ

3.1 ความหมายของการวเคราะหสถานการณ 3.2 ขนตอนของการวเคราะหสถานการณ

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

ภาวะพงพงในผสงอาย

ความหมายของภาวะพงพง

ภาวะพงพงโดยความหมายทวไปอาจหมายถงการพงพงทงในดานการเลยงด ดานการเงน การใหการศกษาส าหรบเดก การชวยเหลอเกอกล การใหปจจยส สวนในดานจตใจการพ งพงอาจหมายถง การใหค าแนะน าปรกษาเมอมปญหาการอยเปนเพอน การเหนคณคา ในดานสงคมกสามารถหมายถงการเออเฟอเผอแผ การชวยเหลอ การรวมในกจกรรมตางๆ ของสงคม (กนษฐา บญธรรมเจรญ, 2552)

อยางไรกตามไดมการใหความหมายของภาวะพงพงโดยยดหลกองครวม โดยใหความหมายวาภาวะพงพง หมายถง ภาวะทบคคลตองการความชวยเหลอในการท ากจวตรประจ าวน เนองจากการสญเสยอตลกษณดานรางกาย ดานจตใจหรอดานความเฉลยวฉลาด (Eamon O-Shea, 2002) ซงการใหความหมายเชนนจะเหนไดวาภาวะพงพงเนนความสามารถในการท าหนาทดานรางกายและจตใจ ซงการทบคคลยงมความสามารถในการดแลตนเองหรอท ากจกรรมไดดวยตนเองถงแมอายจะมากขนเปนตวบงชวาบคคลสามารถด าเนนชวตในบานของตนเองได และถาไมสามารถด าเนนชวตในบานไดกแสดงถงความตองการการดแลในระยะยาว อยางไรกตามปจจยทมผลตอภาวะทพพลภาพของบคคลไมใชแคปจจยดานการท าหนาทดานรางกายและจตใจเทานน ดงนนการใหค าจ ากดความของภาวะพ งพงจงควรค านงถงภาวะพ งท งดานดานรางกาย จตใจ สงคมและเศรษฐกจ นอกจากนนภาวะพงพงอาจสงผลใหสญเสยสมพนธภาพทางสงคม การขาดการเขาถงสภาพแวดลอมในบานและแหลงทรพยากรทางเศรษฐกจในชวต

ประเภทของภาวะพงพง ภาวะพงพงสามารถจ าแนกตามองคประกอบดงตอไปน

1. ภาวะพงพงดานรางกาย หรอภาวะพงพงดานความสามารถในการท ากจวตรประจ าวน ภาวะพงพงในความหมายของความสามารถในการประกอบกจวตรประจ าวน (Activity Daily

Living: ADL) หมายถง การทบคคลสญเสยหรอพรองความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนดวยตนเอง โดยการปฏบตกจวตรประจ าวนเปนกระบวนการทบคคลมปฏสมพนธกบสงแวดลอมอยางไมหยดนงซงเปนตวชวดทดของสมรรถภาพดานรางกายโดยเฉพาะในผสงอาย โดยการปฏบตกจวตรประจ าวนมปจจยทเกยวของหลายปจจย ไดแกแรงจงใจ ความสามารถดานรางกาย ความเจบปวย ความสามารถในกระบวนการคด และปจจยดาน

สงแวดลอมภายนอก รวมถงการสนบสนนทางสงคม ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนประกอบดวยความสามารถในปฏบตกจกรรมในบาน ไดแก การอาบน า แตงตว การรบประทานอาหาร การลก-นง การเคลอนท การใชสวม และอาจรวมไปถงการกลนปสสาวะและอจจาระ สวนกจกรรมนอกบาน เชน การจดการดานการเงน การเดนทาง เปนตน ซงกจกรรมทกลาวมาผสงอายทไมอยในภาวะพงพงสามารถปฏบตไดดวยตนเอง อยางไรกตามเมอมปจจยทท าใหความสามารถในการปฏบตกจกรรมเหลานบกพรอง เชน การเจบปวย และความเสอมตามอายทมากขน อาจสงผลใหผสงอายตองอยในภาวะพงพงผอนในการปฏบตกจกรรมทกลาวมา การเปลยนแปลงการท าหนาทดานรางกายเปนสงทเกดขนบอยส าหรบผสงอายเนองจากความเจบปวยทงเฉยบพลนและเรอรงรวมกบความเสอมตามอายทมากขน ดงนนความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนเปนตวชวดความตองการการดแลและการจดบรการชวยเหลอดแลทสงคมควรจดใหมขนส าหรบประชากรสงอาย ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนไดดวยตนเองจ าเปนตองอาศยองคประกอบพนฐาน ไดแก 1) การประสานการท างานของกลามเนอมดเลก (coordination fine motor) 2) การทรงตว (balance) 3) ความแขงแรงของกลามเนอ (strength) 4) ความยดหยน (flexibility) และ 5) ความทน (endurance) ถาบคคลมองคประกอบพนฐานทง 5 ดานท าใหบคคลสามารถเคลอนไหวแบบเฉพาะเจาะจงซงเปนการประสานการท างานระดบท 1 (integration level 1) ซงกจวตรประจ าวนเปนการประสานการท างานระดบท 2 (integration level II) เนองจากเปนการท างานทมเปาหมาย (task or goal-oriented function) สวนการปฏบตหนาทตามบทบาท (role function) จ าเปนตองอาศยการประสานงานระดบสงสด (integration level III) ดงแสดงในแผนภมท 1 การประสานระดบ 3 (Integrative level III) หนาทตามบทบาท (role function) การประสานระดบ 2 (Integrative level II) งานหรอหนาททมจดมงหมาย (Task or goal-oriented function) เชน การปฏบต

กจวตรประจ าวน การประสานระดบ 1 (Integrative level I) การเคลอนไหวรางกายแบบเฉพาะเจาะจง เชน การเดนในระยะทางทก าหนด องคประกอบพนฐาน (Basic components)

Coordination fine motor Balance Strength Flexibility Endurance การประสานงานของ ความสมดล ความแขงแรง ความยดหยน ความทน กลามเนอมดเลก ของกลามเนอ

แผนภมท 1 แสดงระดบของความสามารถในการท าหนาทดานรางกาย

ในประเทศไทยการวดภาวะพงพงดวยตวชวด ADL มการศกษาในประชากรสงอายระดบประเทศทเฉพาะเจาะจงจ านวน 2 ครงดวยกน คอการส ารวจภาวะสขภาพโดยการตรวจรางกาย พ.ศ. 2540 และ พ.ศ. 2546 ซงผลการศกษาพบวา ในป 2540 ภาวะพงพงของผสงอายโดยรวมมคารอยละ 1.7 ในชาย และ รอยละ 2.4 ในหญง โดยแตละกลมอายมคาดงแสดงในตารางท 1 ในป 2546 ภาวะพงพงโดยรวมมประมาณรอยละ 1.1 ในชายและรอยละ 1.2 ในหญง โดยภาวะพงพงนจะเพมสงขนเมอมอายมากขน ตาราง 2-1 รอยละของผสงอายทมภาวะพงพงระดบสง

อาย ชาย หญง

2539-40 2546-47 2539-40 2546-47

60-69 ป 0.5 0.8 1.1 0.9

70-79 ป 2.7 1.2 2.6 1.3

80+ ป 5.2 2.5 8.1 3.6

รวม 1.7 1.1 2.4 1.2

ทมา: การส ารวจภาวะสขภาพอนามยของประชาชนไทยโดยการตรวจรางกาย พ.ศ. 2539-40 และ 2546-47 สถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทย (2549) ท าการส ารวจและศกษาภาวะสขภาพของผสงอาย 4 ภาคของไทยในป 2549 โดยส ารวจผสงอายทงหมด 9461 คน ผลการส ารวจพบวาผสงอายรอยละ 0.7-2.8 ไมสามารถปฏบตกจวตรประจ าวนไดดวยตนเอง โดยเฉพาะการขนลงบนไดเปนกจกรรมทผสงอายท าไมไดดวยตนเองมากทสดรอยละ 2.8 กจกรรมอาบน า ขนลงเตยง และเดนไมสามารถท าไดดวยตนเองรอยละ 1.6 ในสวนกจกรรมนอกบาน ไดแก การเดนทางไปไหนมาไหน การเลอกซออาหารและสงของ การปรงและอนอาหาร การจดการเรองการเงน และการใชโทรศพท พบวาผสงอายรอยละ 4.4-11.0 ทไมสามารถปฏบตไดดวยตนเอง นอกจากนนส านกงานสถตแหงชาต (2551) ไดท าการส ารวจประชากรสงอายของไทยของในป 2550 ผลการส ารวจพบวาผสงอายทสามารถท ากจวตรประจ าวนไดดวยตนเองแยกตามรายกจกรรมรอยละ 72.9-97.6 โดยรอยละ 72.9 และ 74.0 สามารถยกของหนกและการเดนทางขนรถ-ลงเรอไดดวยตนเอง

2. ภาวะพงพงดานเศรษฐกจ ภาวะพงพงดานเศรษฐกจ หมายถง การทบคคลสญเสยหรอพรองความสามารถในการสรางหลกประกนดานเศรษฐกจดวยตนเอง ในผสงอายสาเหตทส าคญคอความยากจนเนองจากขอจ ากดดานศกยภาพดานรางกายท าใหผ สงอายมความสามารถในการท างานทลดลง รวมกบการใชเทคโนโลยททนสมยในกระบวนการผลตและการบรหารจดการเพอการแขงขนท าใหสงอายไมเปนทตองการของตลาดแรงงาน จากผลการส ารวจและศกษาภาวะสขภาพของผสงอาย 4 ภาคของไทยของสถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทย ในป 2549 พบวารอยละ 30.3 ของประชากรสงอายมรายไดเฉลยต ากวาเสนความยากจน (1,234 บาท) อยางไรกตามถา

ใชเสนความยากจนในป 2550 ท 1,443 บาทตอเดอน พบวาผสงอาย 1 ใน 3 ทอยในภาวะยากจน โดยภาคเหนอมสดสวนสงสด รอยละ 44.8 (วพรรณ ประจวบเหมาะ, นภาพร ชโยวรรณ, มาลน วงษสทธ, ศรวรรณ ศรบญ, บศรน บางแกว, และชเนตต มลนทางกร, 2551) ปจจยทเกยวของกบการสรางหลกประกนดานเศรษฐกจในผสงอายมดงน

2.1 การสนบสนนจากครอบครว ในสงคมไทยถอวาครอบครวมบทบาทหลกในการสนบสนนผสงอายในทกดาน ทงการ

สนบสนนปจจยพนฐานในการด ารงชวต ไดแก การจดหาอาหาร เครองนงหม ทอยอาศย และการจดสภาพแวดลอม นอกจากนนครอบครวยงใหการชวยเหลอผสงอายใหไดรบสทธตางๆ โดยการตตตอประสานงานเพอขอรบความชวยเหลอตามสทธ เชน การชวยเหลอใหไดรบเบยยงชพและสวสดการการรกษาพยาบาล (ศศพฒน ยอดเพชร, 2549) และเมอเจบปวยครอบครวยงเปนผดแลหลกส าคญโดยการใหความชวยเหลอดานสขภาพนอกเหนอจากการชวยเหลอในกจวตรประจ าวน เชน การจดหายาหรออปกรณทจ าเปนส าหรบการดแลสขภาพ การชวยเหลอดงกลาวถอไดวาเปนการสรางหลกประกนดานเศรษฐกจส าหรบผสงอายดวยเชนกนนอกเหนอจากการใหเงนชวยเหลอ ขอมลจากการวเคราะหสถานการณในจงหวดเชยงใหม ล าปาง และแมฮองสอนของศรรตน ปานอทยและคณะ (2552) พบวาแหลงความชวยเหลอดานการเงนของผสงอายทส าคญคอครอบครว รองลงมาคอการท างานและเบยยงชพ โดยเฉพาะผสงอายทอาศยอยกบครอบครว จะเหนไดวาในประเทศไทยบตรบตรท าหนาทในการสรางหลกประกนดานเศรษฐกจของผสงอาย โดยผลการส ารวจพบวาครงหนงของผสงอายมรายไดหลกมาจากการเกอหนนของบตร (Knodel & Chayovan, 2008) แตดวยสภาพเศรษฐกจและสงคมทเปลยนแปลงไปอยางรวดเรวท าใหจ านวนบตรและประชากรวยแรงงานทจะใหการเกอหนนแกผสงอายมแนวโนมลดลง ซงอตราสวนการเปนภาระวยสงอาย (aging dependency ratio) หรออตราการพงพงวยสงอาย ซงค านวณจากสดสวนผสงอาย (อาย 60 ปขนไป) ตอผทอยในวยแรงงาน (อาย 15-59 ป) 100 คน ในป 2550 จากการส ารวจของส านกงานสถตแหงชาตเปน 16.0 ซงเพมจากการส ารวจป 2545 ซงพบ 14..3

2.2 การท างาน การท างานยงเปนแหลงรายไดส าคญส าหรบผสงอายโดยเฉพาะผสงอายวยตนทยงมสขภาพรางกายแขงแรง แตส าหรบผสงอายทมขอจ ากดดานรางกายจากความเสอมถอยตามอายทมากขนและความเจบปวยท าใหผสงอายไมสามารถท างานได สงผลใหรายไดลดลง นอกจากขอจ ากดดานรางกายแลวความเสอมถอยทางดานสตปญญาท าใหผสงอายไมสามารถท างานไดตามทตลาดแรงงานตองการเนองจากผลผลตจากการท างานต ากวาแรงงานวยอน โดยเฉพาะการท างานทตองอาศยศกยภาพทกดานไมเฉพาะดานรางกายเพยงอยางเดยว ดงนนจะเหนไดวาการท างานเปนปจจยหนงทสมพนธกบภาวะพงพงดานเศรษฐกจ เมอผสงอายไมสามารถท างานได สงผลใหตองพงพาผอนในการสรางหลกประกนดานเศรษฐกจส าหรบตนเอง (วพรรณ ประจวบเหมาะ, 2552) ขอมลจากการส ารวจประชากรสงอายในประเทศไทยในป 2550 ของส านกงานสถตแหงชาตพบวาผสงอายรอยละ 35.7 ประกอบอาชพในปจจบนโดยอาชพสวนใหญเปนอาชพภาคเกษตรกรรม (ส านกงานสถตแหงชาต, 2551) ซงขอมลจากการส ารวจดงกลาวมความใกลเคยงกบผลการส ารวจของสถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการ

แพทย ในป 2549 ทพบวาผสงอายชวงอาย 60-69 ป รอยละ 51.3 ยงประกอบอาชพอย และชวงอาย 70-79 ป พบรอยละ 31.3 สวนผทอายตงแต 80 ปขนไปพบรอยละ 13.2 จากขอมลสถานการณการท างานของผสงอายไทยซงสวนใหญเปนแรงงานภาคเกษตรกรรมทจดเปนแรงงานนอกระบบทไมมหลกประกนดานเศรษฐกจในยามชราภาพ 2.3 การเขาถงเบยยงชพและสวสดการ

เบยยงชพเปนสวสดการพนฐานทภาครฐจดใหส าหรบผสงอาย เพอใหผสงอายสามารถใชในการด าเนนชวตประจ าวนไดนอกเหนอจากการสรางหลกประกนดานเศรษฐกจในรปของบ าเหนจ บ านาญ กองทนประกนสงคม หรอกองทนส ารองเลยงชพ ถงแมวาในปจจบนไดมการจายเบยยงชพผสงอายส าหรบผทอาย 60 ป ทมสญชาตไทยและมภมล าเนาอยในเขตองคกรปกครองสวนทองถนตามทะเบยนบาน และไมเปนผทไดรบสวสดการหรอผลประโยชนใด ๆ จากหนวยงานของรฐ รฐวสาหกจหรอองคกรปกครองสวนทองถนจ านวน 500 บาทตอเดอน โดยใหครอบคลมผทมคณสมบตดงกลาว ในสวนการจดสวสดการของรฐดานอน ๆ ยงไมสามารถครอบคลมผสงอายสวนใหญของประเทศ จากการส ารวจประชากรสงอายในประเทศไทยในป 2550 ของส านกงานสถตแหงชาต (2551) พบวานอยกวา 1 ใน 5 ของประชากรสงอายทมหลกประกนรายไดในรปของบ าเหนจ บ านาญ กองทนประกนสงคม หรอกองทนส ารองเลยงชพ โดยสวนใหญหลกประกนดงกลาวครอบคลมเฉพาะกลมแรงงานในระบบ แตเนองจากแรงงานสวนใหญเปนแรงงานนอกระบบคอแรงงานในภาคเกษตรกรรมและการรบจาง ดงนนเมอเขาสวยสงอายจงไมมหลกประกนดานเศรษฐกจ นอกจากนนสวสดการอน ๆ เชน การสงเสรมอาชพ การสงเสรมการออม และระบบบ านาญแหงชาต และจดตงกองทนผสงอาย เพอใหผสงอายกยมทงเปนรายบคคลและรายกลมเพอประกอบอาชพและคนทน โดยไมคดดอกเบยในระยะเวลา 3 ป นนยงมขอจ ากด ดงผลการวเคราะหสถานการณผสงอายของศรรตน ปานอทย และลนจง โปธบาล (2552) ทพบวากองทนผสงอายสงผลตอผสงอายนอยมากเนองจากผสงอายไมกยม เนองจากศกยภาพในการใชคนทนต า และในสวนของการออมสวนใหญยงไมแพรหลาย ผสงอายไมไดเขารวมเปนสมาชก โดยกองทนฌาปนกจเปนกองทนทผสงอายเขารวมมากทสดแตเปนการจดสวสดการเมอเสยชวต

2.4 การเขาถงระบบการออม โดยเฉพาะการออมจากการท างาน ในปจจบนระบบการออมของประเทศไทยมกลไกระบบรองรบทางสงคมทบงคบหรอ

สงเสรมใหออมไวใชหลงเกษยณในระดบหนง เชน กองทนประกนสงคม กองทนบ าเหนจบ านาญขาราชการ กองทนส ารองเลยงชพและกองทนรวมเพอการเลยงชพ แตยงขาดความครอบคลม (coverage) โดยเฉพาะแรงงานนอกระบบ เชน พอคา แมคา บคคลทไมไดท างานตามบรษทหางรานหรอลกจางตามบาน เปนตน จากขอมลป 2551 พบวามจ านวนผมงานท าทวประเทศประมาณ 37 ลานคน แบงเปนแรงงานในระบบ จ านวน 14 ลานคน โดยแบงเปนแรงงานในระบบทไดรบความคมครองจากระบบการออมยามชราภาพประเภทใดประเภทหนงขางตนแลวประมาณ 11 ลานคน สวนทเหลออก 3 ลานคนยงไมมระบบใดๆ ทคอยคมครองดแลยามชรา และยงมแรงงานทอยนอกระบบ อกจ านวนมากถง 24 ลานคน ดงนน จงยงมผทยงไมไดรบความคมครองตอนแกอกถงประมาณ 27 ลานคน การจดตงกองทนการออมเพอการชราภาพ (กอช.) เปนแนวทางหนงทจะชวยสรางระบบการ

ออมยามชราใหครอบคลมแรงงานทยงไมมระบบการคมครองเพอการชราภาพใด ๆ ตามทกลาวถงขางตน โดยทกองทนฯ นจะเปนกองทนการออมแบบสมครใจทเปดโอกาสใหแรงงานออมเงนตงแตวนน แลวน าไปลงทนเพอจายเปนรายไดใหแรงงานยามชราภาพหลงเกษยณอาย ตามจ านวนเงนออมทแรงงานแตละคนไดสงเขากองทนรวมกบผลตอบแทนจากการน าเงนออมดงกลาวไปลงทน ทงนเพอเปนการจงใจใหแรงงานไดมการออมเพอการชราภาพในระยะยาวมากขน ซงจะเปนการลดภาระในการดแลผสงอายในอนาคต รฐบาลอาจจะพจารณาจายเงนสมทบรวมกบผออมบางบางสวน ซงจะเปนประโยชนตอแรงงานทยงไมไดอยในระบบการออมแบบใด ๆ เพอใหเกดความเปนธรรมเหมอนกบทรฐบาลใหการสนบสนนกองทน

ผสงอายเปนกลมทมภาวะพงพงดานเศรษฐกจดวยขอจ ากดจากปจจยทงสทกลาวมา ไมวาจะเปนขอจ ากดดานการท างาน การเขาไมถงเบยยงชพหรอสวสดการ การไมมระบบการออมเพอการชราภาพและการขาดการสนบสนนจากครอบครว

3. การพงพงดานสขภาพ

การพงพงดานสขภาพเปนการทบคคลสญเสยหรอพรองความสามารถในการดแลสขภาพ

ดวยตนเอง ซงปจจยทเกยวของกบภาวะพงพงดานสขภาพ ไดแก ความเสอมตามอายทมากขน และภาวะความเจบปวย เมออายมากสมรรถภาพความแขงแรงของรางกายเสอมถอยลง ดานจตใจกจะวตกกงวล หวาดระแวง ซมเศรา รวมถงความเจบปวยดวยโรคเรอรงซงสงผลใหเกดภาวะทพพลภาพขนได ขอมลจากการส ารวจประชากรสงอายในประเทศไทย ป 2550 พบวาผสงอายรอยละ 28.9 รายงานวาตนเองมสขภาพปานกลาง รอยละ 21.5 ประเมนวาตนเองมสขภาพไมด และรอยละ 20.8 ประเมนวาตนเองมสขภาพไมดมากๆ สวนความเจบปวยเรอรงพบวารอยละ 31.7 มโรคความดนโลหตสง รอยละ 13.3 เปนโรคเบาหวาน โรคหวใจรอยละ 7.0 โรคอมพฤกษและอมพาตรอยละ 2.5 โรคหลอดเลอดสมองตบรอยละ 1.6 และโรคมะเรงรอยละ 0.5 ในสวนของความสามารถในการมองเหนและการไดยน ผลการส ารวจพบวารอยละ 20.5 มองเหนไมชดเจน และรอยละ 0.4 มองไมเหนเลยรอยละ 14.1 สวนขอมลการไดยนพบวาไดยนไมชดเจนรอยละ 14.1 และรอยละ 0.3 ไมไดยนเลย (ส านกงานสถตแหงชาต, 2551) ซงขอมลทส ารวจพบมความใกลเคยงกบการส ารวจและศกษาภาวะสขภาพของผสงอาย 4 ภาคของไทยของสถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทย ในป 2549 ทพบวารอยละ 21.7 รายงานวาตนเองสขภาพไมด รอยละ 2.5 รายงานวาตนเองสขภาพไมดมากๆ รอยละ 36.6 มองเหนไมชด มองไมเหนรอยละ 1.2 และรอยละ 15.4 มปญหาไดยนไมชด สวนปญหาสขภาพทพบบอยไดแกโรคความดนโลหตสงพบรอยละ 27.3 โรคเบาหวานพบรอยละ 13.0 โรคหวใจพบรอยละ 6.6 โรคหลอดเลอดสมองรอยละ 1.3 และโรคขอเสอมพบรอยละ 8.4 จากขอมลดงกลาวแสดงใหเหนวาผสงอายมภาวะความเจบปวยเรอรงรวมกบปญหาความบกพรองในการมองเหนและการไดยน (สถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข, 2549)

เมออายมากขนสมรรถภาพของรางกายจะลดลงตามล าดบ ซงเรยกภาวะทมการสญเสยหรอความผดปกตของการท างานของอวยวะตางๆ ของรางกายวาเปนภาวะบกพรอง (impairment) เชน เมออายมากขน

ความสามารถในการกรองของเสยของไตลดลง และความสามารถในการจ าลดลง และเมอความบกพรองรนแรงน ามาสความจ ากดหรอสญเสยความสามารถในการประกอบกจ (performance) ตางๆ ทสามารถท าไดในภาวะปกต เชน แขนขาออนแรงท าใหใสเสอผาเองไมได หรออาการเหนอยท าใหท ากจกรรมนอกบานไมได เรยกภาวะนวาภาวะทพพลภาพ (disability) ท าใหความสามารถในการประกอบกจกรรมตางๆ ลดถอยลง จนถงชวงอาย 80-85 ป สมรรถภาพทเหลออยจะคอนขางต าไมเพยงพอในการด ารงชวตอยางอสระไดจ าเปนตองมผชวยเหลอดแล ยงถามความเจบปวยเรอรงรวมดวยสมรรถภาพจะยงต าลงมากขน ขอมลจากการส ารวจความพการในป 2550 ของส านกงานสถตแหงชาต จากจ านวนประชากรทงหมด 65.5 ลานคน พบผพการ 1.9 ลานคนคดเปนรอยละ 2.9 พบวาผทอาย 75 ปขนไปมความพการรอยละ 31 ในกลมผพการมความยากล าบากหรอปญหาสขภาพรอยละ 97.9 มความล าบากในการดแลตนเองรอยละ 21.0 และมลกษณะของความบกพรองรอยละ 70.5 (ส านกงานสถตแหงชาต, 2551)

ขอมลจากรายงานผลการศกษาภาระโรคของประชากรไทยของส านกงานพฒนานโยบายสขภาพระหวางประเทศ ป 2547 ซงก าหนดตวชวดภาระโรค (burden of disease) ทวดปสขภาวะทปรบดวยความบกพรองทางสขภาพ (Disability-Adjusted Life Years—DALYs) จากโรคและการบาดเจบของประชากร ซงจดเปนการวดสถานะสขภาพของประชากรแบบองครวม ทวดภาวะการสญเสยดานสขภาพ หรอชองวางสขภาพ (health gap) โดยแสดงถงจ านวนปทสญเสยไปจากการตายกอนวยอนควร (YLL) รวมกบจ านวนปทมชวตอยกบความบกพรองทางสขภาพ (YLD) ซงเปนความพยายามทจะสะทอนปญหาทงการปวย พการ และตายออกมาเปนหนวยวดเดยวกนระหวางสาเหตจากโรคและการบาดเจบตางๆ จงมประโยชนอยางยงในเปรยบเทยบภาระทางสขภาพจากโรคตางๆ (ส านกงานพฒนานโยบายสขภาพระหวางประเทศ, 2547) จากรายงานผลการศกษาภาระโรคในประชากรไทย พ.ศ.2547 ของส านกงานพฒนานโยบายสขภาพระหวางประเทศ พบวาสาเหตหลกของความสญเสยปสขภาวะทงในผสงอายชายและหญง ไดแก โรคความผดปกตทางประสาท โรคหวใจและหลอดเลอด และโรคมะเรง ซงทงสามกลมโรคนกอใหเกดความสญเสยโดยรวมประมาณรอยละ 63 ในเพศชายและรอยละ 62 ในเพศหญง และจากการจดอนดบสาเหตทกอใหเกดความสญเสยปสขภาวะของกลมอาย 60 ปขนไป สรปไดวาโรคทเปนสาเหตของความสญเสยสองอนดบแรกในชายคอ โรคหลอดเลอดสมองและมะเรงตบ สวนเพศหญง คอ โรคสมองเสอม และโรคหลอดเลอดสมอง จากทกลาวมาผสงอายเปนกลมพงพงทางดานสขภาพมากทสดเมอเปรยบเทยบกบประชากรวยอน และเปนกลมทตองการความชวยเหลอสงสดในการคงไวซงภาวะสขภาพ

4. การพงพงดานสงคมและจตใจ

ภาวะพงพงดานสงคมและจตใจ เปนการทบคคลสญเสยหรอพรองความสามารถในการคงไวซงสขภาพจตและการมปฏสมพนธกบสงคม ในผสงอายการสญเสยความสามารถในการคงไวซงสขภาพจตมสาเหตมาจากการถกทอดทงใหอยเพยงล าพงมากขน เนองจากในสงคมปจจบนทครอบครวไทยเปนครอบครวเดยว ครองตนเปนโสดมากขน และยายถนทอยอาศยเพอประกอบอาชพ ขอมลจากการส ารวจประชากรสงอายในประเทศ

ไทยของส านกงานสถตแหงชาต ป 2550 พบวาผสงอายทอาศยอยคนเดยวรอยละ 7.7 และในกลมนพบรอยละ 51.2 ทรสกเหงา ขอมลจากการส ารวจและศกษาภาวะสขภาพของผสงอาย 4 ภาคของสถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทยในป 2549 พบวาผสงอายมภาวะอารมณซมเศรามากทสดรอยละ 87 ภาคเหนอมภาวะรสกตนเองไมมคณคามากทสดรอยละ 10.9 และจากการส ารวจประชากรสงอายในประเทศไทย ของส านกงานสถตแหงชาต ป 2550 พบวาผสงอายรอยละ 3.4 รสกวตกกงวล รสกเศรารอยละ 2.6 และรอยละ 1.8 รสกไมมความสข/เศราหมอง และหมดหวงในชวตในสดสวนทเทากน รอยละ 1.6 รสกวาชวตไมมคณคา กอปรกบอายขยเฉลยสงขน หรอไดรบการรกษาทยดชวตใหอยยาวนานขน แตกลบพวงความพการมาดวย จงสงผลใหผสงอายมโอกาสถกทอดทงงายขน สวนขอมลการมสวนรวมในสงคมพบวาผสงอายรอยละ 64.7 เปนสมาชกกลมหรอชมรมอยางนอย 1 กลม/ชมรม รอยละ 25.6 เปนสมาชกชมรมผสงอาย อยางไรกตามผทเปนสมาชกมเพยงรอยละ 21.1 ทเขารวมกจกรรมของชมรม สวนการเขารวมกจกรรมของหมบาน/ชมชน พบวาผสงอายรอยละ 71.8 เขารวมกจกรรมของหมบาน/ชมชน (ส านกงานสถตแหงชาต, 2551) แตขอมลจากการส ารวจและศกษาภาวะสขภาพของผสงอาย 4 ภาคของสถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทยในป 2549 พบวาผสงอายรอยละ 38.4 เปนสมาชกชมรมผสงอาย และกจกรรมทางศาสนาเปนกจกรรมทผสงอายเขารวมมากทสดรอยละ 79.5 จากขอมลดงกลาวสะทอนถงภาวะพงพงในดานสงคมและจตใจในผสงอายทตองการผดแล การจ าแนกผสงอายตามระดบการพงพง การจ าแนกผสงอายสามารถจ าแนกตามเกณฑทแตกตางกนออกเปนหลายกลมดงน

1. การจ าแนกโดยใชเกณฑความสามารถในการปฏบตกจกรรมหรอความสามารถในการท า หนาทดานรางกาย

การใชความสามารถในการปฏบตกจกรรมเปนเกณฑในการจ าแนกผสงอายสามารถจ าแนก ผสงอายออกเปน 3 กลมดงน (กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข)

กลมท 1 กลมทมศกยภาพ หมายถง กลมผสงอายทชวยเหลอตนเองได และชวยเหลอผอนไดดวย

กลมท 2 กลมทชวยเหลอตนเองได หมายถง กลมผสงอายทมขอจ ากดในการดแลตนเองบางแตยงสามารถดแลกจวตรประจ าวนของตนได แตไมสามารถชวยเหลอผอนได

กลมท 3 กลมผสงอายทตองพงพา หมายถง กลมผสงอายทมความเจบปวย หรอความพการท าใหไมสามารถปฏบตกจวตรประจ าวนตาง ๆ ไดเอง ตองพงพาผอน

อยางไรกตามการแบงกลมผสงอายโดยยดเกณฑความสามารถในการปฏบตกจกรรมยงสามารถจ าแนกผสงอายออกเปน 3 กลมโดยยดความสามารถในการปฏบตกจกรรมในบานและกจกรรมการชวยเหลอสงคมดงน (กลมพฒนา อสม. ศนยฝกอบรมและพฒนาสขภาพภาคประชาชน ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และส านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข, 2552)

กลมท 1 ตดสงคม เปนผสงอายกลมทชวยเหลอตนเองได ชวยเหลอผอนและสงคม ชมชนได ทงนสามารถประเมนไดจากการเดนขนบนไดไดเองโดยไมตองชวยเหลอ เดนออกนอกบานได เดนตามล าพงบนทางเรยบได รบประทานอาหารดวยตนเองไดด และใชหองสขาดวยตนเองไดอยางเรยบรอย

กลมท 2 ตดบาน เปนผสงอายกลมทชวยเหลอตนเองไดบาง ทงนสามารถประเมน ไดจากการเดนตามล าพงบนทางเรยบไมได ตองใชอปกรณชวยเหลอ ตองการความชวยเหลอขณะรบประทานอาหาร อาจท าโตะเปอน และตองการความชวยเหลอพาไปหองสขา

กลมท 3 ตดเตยง เปนผสงอายทปวยและชวยเหลอตนเองไมได พการ/ทพพลภาพ ทงนสามารถประเมนไดจากการยายต าแหนงตวเองขณะนงไมได ในทานอนขยบตวไมได กลนล าบากแมวาผดแลจะปอนอาหารให ผสงอายรบสารอาหารผานชองทางอน (จมก กระเพาะอาหาร หรอล าไส) และตองขบถายในทานอน หรออยบนเตยง สวมใสผาออมตลอดเวลา ตองเปลยนผาออมเปนประจ า

การจ าแนกผสงอายตามระดบการพงพงโดยใชเกณฑความสามารถในการปฏบตกจกรรมทงกจกรรมในบานและนอกบานนนสวนใหญจะมงเนนเพอจดบรการชวยเหลอใหสอดคลองกบสภาพผสงอาย โดยไดมการก าหนดใหสถานอนามยแตละแหงส ารวจจ านวนผสงอายแตละกลมเปนประจ าแตละเดอนซงผทท าการส ารวจไดแก อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน (อสม.) แตเนองจากการไมมเกณฑในการจ าแนกทชดเจนท าให อสม. ตองใชดลพนจของตนเองในการจ าแนก ซงอาจมความคลาดเคลอนจากความเปนจรงได

2. การจ าแนกโดยใชเกณฑอนๆ นอกจากเกณฑความสามารถในการปฏบตกจกรรมทใชจ าแนกระดบการพงพงในผสงอายแลว ยง

มการใชเกณฑอนดงน 2.1 การใชเกณฑสภาพการท างานและลกษณะการท างานของส านกงานสถตแหงชาต (2551) ซง

ไดจ าแนกผสงอายออกเปน 2 กลม คอ กลมท 1 กลมทอยในก าลงแรงงาน (ผมงานท า ผไมมงานท า และผรอฤดกาล) กลมท 2 กลมทไมอยในก าลงแรงงาน (ผท างานบาน ชรา หรอไมสามารถท างานได)

2.2 การใชเกณฑการมสวนรวมและปฏสมพนธกบสงคม จากการศกษาวจยของศศพรรณ กญญะสงห (2547) ซงไดศกษาการด าเนนชวตของผสงอายในจงหวดเชยงใหม และใชตวชวดการมสวนรวมและปฏสมพนธกบกจกรรมทางสงคมเปนกรอบในการจ าแนกผสงอาย สามารถจ าแนกกลมผสงอายออกเปน 8 กลม ดงน

กลมท 1 กลมทมความจรงจงกบชวต กลาเผชญความจรงและใหประโยชนกบ ลกหลาน ไมยอมหยดนง ยดตดกบคานยมดงเดม ยดมนในจารตประเพณ กลมนมรอยละ 13 ของประชากรทศกษา

กลมท 2 กลมทไมสนใจอะไรในชวต ไมชอบท ากจกรรม ไมรวมงานชมชน หรอ ชมรมใด ๆ ชอบสงเดม ๆ ยอมหยดนง ไมตดตามขาวสาร มองโลกในแงราย ไมเชอเรองดวงชะตา และไมสนใจอนาคต กลมนมเพยงรอยละ 1

กลมท 3 กลมทไมยงเกยวกบสงคมภายนอก ไมสนใจเหตการณบานเมอง มอง

โลกในแงราย ไมตดตามขาวสาร ยอมหยดนง ชอบนอนหลบพกอบอน ชวตโดดเดยวและไมชอบสงคม กลมนมนอยทสดเพยงรอยละ 0.5

กลมท 4 กลมทไมยดมนในจารตประเพณ ชวตทหยดนง ไรความสข ยอมหยดนง มชวตทโดดเดยวอางวาง ไมสนใจขาวสาร ไมรกครอบครวและลกหลานและไมมความสข และไมกระตอรอรน มรอยละ 21.8 ของประชากรและเปนเพศหญงมากกวาเพศชาย

กลมท 5 กลมรกสนก สนใจเทคโนโลย ไมสนใจลกหลาน ชอบพบปะพดคย ชอบงานรนเรงและชอบการทองเทยว กระตอรอรน กลมนมรอยละ 15.8 ของประชากรและเปนเพศชายมากกวาเพศหญง

กลมท 6 กลมหวโบราณลาสมย ไมชอบเทคโนโลยสมยใหม ไมใสใจสขภาพ ชอบสงเดม ๆ ยดมนในจารตประเพณ ไมรกการอาน ไมชอบกฬา มรอยละ 10.8 ของประชากรและเปนเพศหญงมากกวาเพศชาย

กลมท 7 กลมทมนใจในตนเอง ไมเชอเรองโชคชะตา ไมชอบเดนทาง ไมพถพถนทนสมย ไมสนใจเทคโนโลยสมยใหม กลมนมรอยละ 10.3 ของประชากร

กลมท 8 กลมหวสมยใหม สนใจเทคโนโลยสมยใหม รกลกหลานและครอบครว ชอบสงคม เลนกฬา ใสในดแลสขภาพ บรโภคอาหารทมประโยชน มรอยละ 27 ของประชากร ซงเปนกลมใหญทสด กลมนสวนใหญเปนเพศหญง

2.3 การใชเกณฑการพงพง มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย ไดจ าแนกผสงอายตามระดบการพงพงใน 4 ดาน

ไดแก กลมท 1 ภาวะพงพงดานความสามารถในการท ากจวตรประจ าวน (activity of daily living,

ADL) ไดแก การอาบน า แตงตว การรบประทานอาหาร การลก-นง การเคลอนท การใชสขา ซงเปนกจวตรประจ าวนพนฐาน

กลมท 2 ภาวะพงพงดานเศรษฐกจ ในผทมรายไดนอย ขาดรายได ขาดเงนออม กลมท 3 ภาวะพงพงดานสขภาพ ในผทมสมรรถภาพทางรางกายเสอมถอยลง มภาวะเสยงในการเกดโรคเรอรงและมปญหาสขภาพจต

กลมท 4 ภาวะพงพงดานสงคมและจตใจ ในผทไมมลกหลานดแล การจ าแนกกลมผสงอายโดยพจารณาจากภาวะพงพงในทกดานท าใหสามารถก าหนด

แนวทางการชวยเหลอทครอบคลม ซงภาวะพงพงแตละดานสงผลซงกนและกน ดงนนการใหความชวยเหลอควรพจารณาขอจ ากดในทกดานของผสงอาย แตการก าหนดเกณฑส าหรบกลมพงพงแตละระดบยงไมชดเจน และอาจท าไดยาก จงยงเปนปญหาวาจะใชภาวะพงพงใดเปนหลกในการก าหนดกลม

2.4 การใชเกณฑศกยภาพดานตางๆ 2.4.1 การใชเกณฑศกยภาพในการจ าแนกผสงอายโดยยดตามความสามารถใน

การชวยเหลอตนเองและความสามารถในการชวยเหลอสงคม สามารถจ าแนกผสงอายออกเปนกลมตางๆ ดงน (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2549)

กลมท 1 กลมผสงอายทมศกยภาพ (Active Aging) หมายถง ผสงอายทมบทบาททางสงคม มความร ความสามารถ ตลอดจนทกษะในการถายทอดภมปญญาใหแกชมชน

กลมท 2 กลมผสงอายทพอชวยเหลอตนเองได (Independent Living for Elderly) หมายถง ผสงอายทมงานท าหรอมสวนรวมในกจกรรมของชมชนหรอสงคม แตไมไดแสดงบทบาทอยางเดนชด เปนเพยงผเขารวมกจกรรม มรายไดไมต ากวาเสนความยากจน (992 บาทตอเดอน)

กลมท 3 กลมผสงอายทตองการความชวยเหลอ (Disable Person) หมายถงผสงอายทมรายไดต ากวาเสนความยากจน หรอเปนผทประสบปญหาทางสงคมอนๆ เชน ขาดผอปการะ ถกทอดทง ถกท ารายรางกายและจตใจ

2.4.2 การใชเกณฑในการจ าแนกผสงอายทอยในสถานบรการสขภาพ ส าหรบผสงอายทอยในสถานบรการภาครฐมหลายประเภท ดงนนการจ าแนกเพอ

จดบรการทสอดคลองความตองการและเพอใหบรการมความครอบคลม ซงการประเมนจ าเปนตองประเมนเปนระยะเนองจากผสงอายมการเปลยนแปลงทงปจจยจากความเจบปวยและการเขารบการรกษาในสถานบรการ ซงฟลสแมนและคณะ (Fleishman, et al., 1999) ไดใชเกณฑในการจ าแนก ไดแก ความสามารถในการท าหนาท (functional status) โดยจ าแนกผสงอายออกเปน 3 กลม และมการก าหนดลกษณะของผสงอายในแตละกลม ดงน

กลมพงพงบางสวน (Semi-independent) หมายถง กลมทปฏบตกจวตรประจ าวนไดดวยตนเอง ไดแก สามารถรบประทานอาหาร อาบน า และเดนโดยไมตองมผชวยเหลอ ควบคมการขบถายได มการรบรและสตปญญาด

กลมเปราะปาง (Frail) หมายถง กลมทตองการความชวยเหลอในการปฏบตกจวตรประจ าวนบางอยาง ไดแก การรบประทานอาหาร การอาบน า การเคลอนไหว การขบถาย และระดบสตปญญาลดลง

กลมตองการการดแล (Nursing) หมายถง กลมทปญหาสขภาพและการท าหนาทเนองจากการเจบปวย และ/หรอ มปญหาทางการแพทยทซบซอน ตองการการดแลตลอด 24 ชวโมงเปนระยะเวลานาน และ/หรอตองนอนบนเตยงหรอนงลอเขนตลอด ทกขทรมานจากการกลนปสสาวะ/อจจาระไมได ตองไดรบอาหารทางสายยางหรอทางเสนเลอด ตองการความชวยเหลอในการปฏบตกจวตรประจ าวนบางสวนหรอทงหมด เดนไมได เนองจากโรคหรอภาวะแทรกซอน

การประเมนภาวะพงพง

ถงแมวาภาวะพงพงในผสงอายไดมการจ าแนกตามเกณฑตางๆ แตวธการประเมนภาวะพงพงสวนใหญนยมโดยใชเกณฑความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวน (Activity of Daily Living: ADL) ซงไดมผพฒนาเครองมอประเมนไวหลากหลาย ดงน

1. เครองมอประเมนความสามารถในการปฏบตกจกรรมของเคทซ (The Katz Index of ADL) สรางขนโดยเคทและคณะ (Kate, Ford, Moskowitz, Jackson, & Jaffe, 1963) แบบประเมนนจะใชการประเมนดวยตนเองหรอใชการสงเกตโดยผประเมนกได ซงประเมนกจกรรมทงหมด 6 กจกรรม ไดแก การอาบน า การแตงตว การใชหองน า การเคลอนยาย การขบถายปสสาวะ และการรบประทานอาหาร โดยลกษณะค าตอบเปน 2 ลกษณะไดแก สามารถปฏบตกจกรรมไดดวยตนเอง และตองอาศยผอนในการปฏบตกจกรรม ซงเปนเครองมอทนยมอยางแพรหลายในหลายสถานบรการสขภาพ และเปนเครองมอทมคณภาพดและงายตอการใช เนองจากใชเวลาในการประเมนไมนาน ส าหรบเครองมอประเมนนสามารถจ าแนกผสงอายออกเปนกลมตามระดบการพงพา

2. The Pulses Profile พฒนาโดยเกรงเจอร (Granger et at, 1997 อางถงใน พรสวรรค เชอเจดตน, 2544) แบบประเมนนเปนแบบสงเกตทตองใชผสงเกตในการประเมนความสามารถในการประกอบกจกรรมของผ ถกประเมนซงพฒนาขนส าหรบใชประเมนผปวยทอยในระยะพกฟนหรอผทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรว โดยกจกรรมครอบคลมกจกรรมทางดานรางกาย ไดแกการเคลอนไหวและการดแลตนเอง กจกรรมดานสขภาพและกจกรรมดานจตสงคม มการใหคะแนนตงแต 1 ถง 4 โดยความสามารถทท าไดดวยตนเองมคาคะแนนเปน 1 จนถงความสามารถทตองอาศยผชวยเหลอมคาคะแนนเปน 4 หากคะแนนรวมมากกวาหรอเทากบ 16 สามารถอธบายไดถงการไรซงความสามารถในระดบทรนแรง

3. เครองมอประเมนความสามารถในการปฏบตกจกรรมของลอตน (The Instrumental Activities of Daily Living Scale, IADL) พฒนาขนโดย ลอตนและโบรด (Lawton & Brody, 1969) เปนแบบประเมนดวยตนเอง ซงมกจกรรมทวดทงหมด 8 กจกรรม ไดแก ความสามารถในการใชโทรศพท การจบจายซอของ การเตรยมอาหาร กจกรรมทเกยวกบงานบาน การซกผา การเดนทาง การรบประทานยา และการจดการดานการเงน วดเปนคะแนนความสามารถในการท ากจกรรมดวยตนเอง แตมขอจ ากด คอ คะแนนทใหจดเปนคะแนนส าหรบเพศชายและเพศหญง ซงกจกรรมทเกยวกบการตรยมอาหาร การซกผา และกจกรรมทเกยวกบงานบาน จะไมมคะแนนในเพศชาย

4. ดชนบารเทลเอดเอล (The Barthel ADL Index) สรางขนโดยมาโฮนและบารเทล (Mahoney & Barthel, 1965) เปนแบบประเมนทมวตถประสงคเพอประเมนความกาวหนาในการเคลอนไหวและการดแลตนเองในผปวยทไดรบการฟนฟสมรรถภาพ โดยประเมน 10 กจกรรม ไดแก การรบประทานอาหาร (feeding) การอาบน า (bathing) การดแลสขวทยาสวนบคคล (grooming) การแตงตว (dressing) การควบคมการขบถายอจจาระ (bowls) การควบคมการขบถายปสสาวะ (bladder) การใชหองสขาหรอกระโถน (toilet use) การเคลอนยายตวขนลงจากเตยง (transfers) การเคลอนไหว (mobility) และการขนลงบนได (stairs) โดยการสอบถามการท ากจกรรมในชวง 24-48 ชวโมงทผานมา ในแตละกจกรรมมการใหคะแนนความสามารถระหวาง 0-15 คะแนนความสามารถ

สงสด 100 คะแนน คะแนนความสามารถต าสด 0 คะแนน ตอมาไดมการดดแปลงการใหคะแนนและใชประเมนในผปวยโรคหลอดเลอดสมองโดยเกรงเจอรและคณะในป 1979 (Granger, et.al, 1979) และในป 1988 คอลลน ไดปรบคะแนนแตละกจกรรมเปน 0-3 คะแนน รวมอยระหวาง 0-20 โดยแบงระดบความรนแรงดงน

คะแนนรวม 0-4 พงพาผอนทงหมด (total dependence) คะแนนรวม 5-8 พงพาผอนเปนสวนใหญ (severe dependence) คะแนนรวม 9-11 พงพาผอนปานกลาง (moderately severe dependence) คะแนนรวม 12+ พงพาผอนนอย พจารณากลบบานได

5. ดชนจฬาเอดแอล (Chula ADL Index) ทพฒนาโดยสทธชย จตะพนธกล และคณะ ในป 1994 (Jitapunkul, Kamolratanakul & Ebrahim, 1994) เปนแบบประเมนทพฒนามาจากแบบประเมนความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนตอเนอง (IADL) ของศนยผสงอายฟลาเดลเฟย โดยลอตนและโบรด (Lawton & Brody, 1969) เพอใหมความเหมาะสมส าหรบผสงอายไทย แบบประเมน Chula ADL Index เปนการประเมนความสามารถในการท ากจกรรมทจ าเปนซงสนบสนนการอยไดอยางอสระ โดยประเมนจากการปฏบตกจวตรประจ าวน 5 กจกรรม ประกอบดวย เดนหรอเคลอนทออกนอกบาน ท าหรอเตรยมอาหาร ท าความสะอาดบาน/ซกรดเสอผา ทอน/แลกเงน และการใชรถประจ าทาง โดยสอบถามกจกรรมทปฏบตระยะ 1-2 สปดาห ซงเปนการวดการปฏบตของผสงอายทท าไดจรง และการอยไดอยางอสระ ดงนนหากตองมคนคอยดแลหรอเฝาระวงเวลาปฏบตกจ ใหถอวาไมไดคะแนนเตม การใหคะแนนความสามารถในการท ากจกรรมแตละกจกรรมมการใหคะแนนทแตกตางกนโดยคะแนนอยระหวาง 0-3 ตงแต ท าไมไดหรอตองมคนชวย จนถงท าไดเอง

6. แบบประเมนสมรรถนะทางกาย (Travis Assessment Scale Rating Functional Ability) ซงพฒนาโดยทราวส (Travis, 1990) ซงแบงระดบการพงพงออกเปน 6 ระดบดงน

ระดบ 0 พงตนเองได ระดบ 1 พงผอนในการอาบน า ระดบ 2 พงผอนในการอาบน าและแตงตว ระดบ 3 พงผอนในการอาบน า แตงตวและใชหองสขา ระดบ 4 พงผอนในการอาบน า แตงตว ใชหองสขา และการเคลอนยาย (transferring) ระดบ 5 พงผอนในการอาบน า แตงตว ใชหองสขา การเคลอนยายและการกลนการขบถาย ระดบ 6 พงผอนในการอาบน า แตงตว ใชหองสขา การเคลอนยาย การกลนการขบถาย และการให

อาหาร 7. The Older Americans Resource and Services (OARS) พฒนาโดย Burton, Damon,

Dillinger, Erickson, และ Peterson ในป 1978 กจกรรมการปฏบตคลายคลงกบ Katz แตมความแตกตางตรงผสงอายเปนผรายงานตนเอง แต Katz ผดแลเปนผสงเกต ซงการรายงานตนเองอาจมขอจ ากดตรงความถกตองของขอมลเนองจากผสงอายอาจรายงานมากหรอนอยกวาความเปนจรง

8. The Functional Independence Measure (FIM) เปนการประเมนภาระในการดแลในกจกรรม 6

ประการไดแก การดแลตนเอง การเคลอนยาย การควบคมหรด การสอสาร การรคดดานสงคม และการปดลอค ใชประเมนผลลพธของผปวยออรโธปดกสและผปวยระบบประสาท อาจประเมนโดยการรายงานตนเอง หรอประเมนทางโทรศพท หรอการสงแบบสอบถาม แตละขอมชวงคะแนน 1-7 โดยคะแนน 1 หมายถงตองการความชวยเหลอท งหมด และคะแนน 7 หมายถงสามารถปฏบตกจกรรมไดดวยตนเองท งหมดโดยปลอดภยและเหมาะสมกบเวลา

การดแลระยะยาว

ความหมายของการดแลระยะยาว องคการอนามยโลก (World Health Organization, 2000) ไดกลาวถงการดแลระยะยาววาเปนกจกรรมทมการจดขนส าหรบผทตองการไดรบการดแลโดยผใหการดแลทไมเปนทางการ เชน ครอบครว เพอน หรอเพอนบาน และผใหการดแลทเปนทางการ เชน บคลากรทมสขภาพ ตลอดจนผใหการดแลตามประเพณและอาสาสมครประกอบดวยการใหขอมลขาวสาร การใหบรการ การสงเรองตอไปยงหนวยงานอน การประสานงานระหวางสหวชาชพ และการใหบรการเปนรายบคคล การดแลระยะยาวจะท าใหผรบบรการสามารถท ากจกรรมทตองการในชวตประจ าวนได ชวยปรบปรงคณภาพชวต คณลกษณะของระบบการดแลระยะยาว

1. ค านงถงความตองการ สทธ และความรบผดชอบของบคคล ประกอบดวยคณลกษณะ ยอย ไดแก เปนระบบการดแลทมผรบบรการเปนศนยกลาง (consumer driven) สอดคลองกบความตองการของผรบบรการ เนนบคคลโดยตระหนกถงความตองการเฉพาะของแตละบคคล ค านงถงความแตกตางดานวฒนธรรมและคานยมทางวฒนธรรม และสงเสรมคณภาพ อตลกษณ และการพฒนาตนเองของผรบบรการ และเนนความสมดลระหวางสทธและความรบผดชอบของผรบบรการ และทส าคญคอเปนรปแบบบรการทมทางเลอกส าหรบผรบบรการ และทางเลอกในการเลอกผใหบรการ (Pratt, 2004)

2. เขาถงงาย ประกอบดวย เปนบรการส าหรบผรบบรการทกกลม ไมจ ากดเฉพาะกลมใดกลมหนง และเกณฑควรเนนเกณฑดานรางกายมากกวาเกณฑดานเศรษฐกจ เปนรปแบบบรการทเปนมตร คอเขาถงและใชงาย และจดบรการไดถงแมในสภาพแวดลอมทมขอจ ากด เปนรปแบบบรการทเนนบรการทจดเดยว (one stop service) (Pratt, 2004)

3. มการประสานความรวมมอของทกฝายทงบคลากรวชาชพ ผรบบรการ ครอบครว และ ผชวยเหลอดแลจากแหลงตางๆ โดยการบรณาการความพยายามของทกฝายทเกยวของ เปนบรการทใชรปแบบองครวม (holistic model) แทนการใชรปแบบทางการแพทย (medical model) ครอบครวมสวนรวมในการดแลและในระบบการดแล (Pratt, 2004)

4. เปนรปแบบบรการทมการบรณาการระบบสขภาพและสงคม เพอสงเสรมการบรณาการ ประสทธภาพ และการประหยดคาใชจาย โดยเปนรปแบบบรการทใหบรการอยางตอเนอง มการประเมนความตองการของผรบบรการอยางตอเนอง เปนระบบทผสมผสานการปองกนความเจบปวยเขาไวในรปแบบการดแล มการวางแผนและการประสานงานเพอลดการแยกสวนและการไมมประสทธภาพ เนนผลลพธทเปนรปธรรม (Pratt, 2004)

5. ผรบบรการสามารถจายคาบรการได โดยควรใชแหลงทรพยากรในทองถนและทรพยากร ของผรบบรการเองเพอการเขาถงบรการ ควรมแรงจงใจส าหรบผรบบรการในการมาใชบรการอยางเหมาะสมและประหยด มแรงจงใจใหผรบบรการจายคาบรการดวยตนเอง เปนบรการทไมผลกภาระทงหมดแกผรบบรการ มแรงจงใจส าหรบผใหบรการในการลดคาใชจายของบรการ เปนรปแบบบรการทสามารถด าเนนการไดถงแมมขอจ ากดดานงบประมาณ มกระบวนการในการสงเสรมใหผรบบรการไดรบการตอบสนองความตองการทแตกตางกนในแตละบคคล (Pratt, 2004) 6. มองคประกอบของการใหความรแกผรบบรการ ผใหบรการ ผเกยวของเชงนโยบาย ครอบคลมการใหความรแกชมชน และผทมสขภาพดในวยตางๆ เพอเตรยมพรอมส าหรบวยสงอายทจะมความเจบปวยเรอรง (Pratt, 2004) รปแบบการดแลระยะยาว การดแลระยะยาวเปนบรการทจดทงอยางเปนทางการและไมเปนทางการโดยชมชน มลกษณะของการดแลอยางตอเนองและเชอมโยงกนระหวางการดแลในครอบครว สถาบน และชมชน โดยเปนการดแลสขภาพแบบองครวมครอบคลมสขภาพกาย จตและสงคม มงสนองความตองการพนฐานของผสงอายทมภาวะพงพา รวมทงการด ารงภาวะสขภาพกายและจต และมความเปนอยทางสงคมทด รปแบบการดแลระยะยาวแบงออกเปน 4 ประเภท (อางในศศพฒน ยอดเพชร, 2549) ดงน 1. Integrated Home Service Center Model การดแลระยะยาวตามรปแบบนมไดเนนบรการดานสขภาพเพยงอยางเดยวแตใหบรการดานสงคมโดยจดต งเปนศนยบรการเพอสนบสนนผสงอายควบคไปกบครอบครว โดยผสงอายสามารถไปรบบรการทศนยไดตามความสะดวกและตามความพรอม โดยคดคาใชจายต า สถานทจดบรการไดแก ศนยบรการสขภาพ ศนยนนทนาการ ส าหรบรปแบบบรการประกอบดวยการดแลสขภาพ การใหค าปรกษา การจดงาน บรการรถรบสง การจดอาหาร การออกก าลงกาย การดแลสขภาพอนามยทบาน บรการดแลสขภาพกลางวน บรการดานกฎหมาย และบรการทางโทรศพท

2. Congregated Service Model รปแบบบรการระยะยาวประเภทนมความแตกตางจากบรการประเภทท 1 ในลกษณะของบทบาทหลกอยทหนวยงานหรอสถาบนเขามามบทบาทหลกในการใหบรการและบรการสวนใหญเปนบรการพนฐานทบานทตอบสนองความตองการของผสงอาย สถานทใหบรการคอ ครอบครวอปถมภ บานพกคนชรา รปแบบการใหบรการ ประกอบดวย บรการอาหาร นนทนาการ การใหความรเรองสขภาพ การท างานอดเรก บรการแมบาน การดแลสขภาพทบาน บรการรถรบสง 3. Home Care Service รปแบบการดแลระยะยาวประเภทนเนนใหผสงอายอยทบาน หลกเลยงการน าผสงอายไปอยในสถาบน โดยบรการทจดใหเพอตอบสนองความตองการของทงผสงอายและครอบครว สถานทใหบรการไดแก บาน รปแบบการใหบรการประกอบดวย บรการทางโทรศพท แมบาน อาหาร บรการดแลสขภาพกลางวน การดแลสขภาพอนามยทบาน เพอนเยยมบาน บรการรถรบสงเพอไปรกษาพยาบาล 4. Institutional Care เปนการดแลในสถาบนโดยสถานทจดบรการคอหนวยงานทใหการดแลรกษาระยะยาวในโรงพยาบาล โดยบรการประกอบดวย หองพก การท าความสะอาด การใหการพยาบาล การดแลดานการแพทย นนทนาการ การใหการปรกษา การท าจตบ าบด อาชวบ าบด ศาสนบ าบด และบรการดานสงคมอนๆ ซงรปแบบบรการประเภทนเปนทางเลอกสดทายส าหรบผสงอายทตองการการดแล บ าบด ฟนฟ และการพกฟนภายหลงการเจบปวย ซงการดแลในสถาบนเปนผลใหผสงอายชวยเหลอตนเองไดลดลง สวนองคการอนามยโลก (World Health Organization, 2000) ไดแบงรปแบบการดแลระยะยาวออกเปน 4 ประเภทไดแก 1. การดแลในสถาบน (Institution Long-term Care) เปนการดแลบคคลตงแต 3 คนขนไปในสถานทเดยวกน 2. การดแลทบาน (Home Care) เปนการเตรยมการดแลในบานหรอการใหชมชนมสวนรวมในการดแลบคคลทครอบครวมภารกจท างานนอกบานหรอเปนชมชนแออด 3. การดแลทเปนทางการ (Formal Care) เปนการจดบรการโดยองคกรภาครฐ องคกรเอกชน ภาคเอกชน บคลากรทมสขภาพ ตลอดจนผรกษาพนบาน 4. การดแลทไมเปนทางการ (Informal Care) เปนการดแลโดยครอบครว เพอนบาน เพอน และอาสาสมคร

อรวรรณ คหา และ นนทศกด ธรรมานวตร (2552) จากสถาบนเวชศาสตรผสงอาย ไดศกษาระบบดแลสขภาพผสงอายทมความเปราะบางดานสขภาพในชมชนใน 4 ภาคของประเทศไทย โดยศกษาในพนททงเขตเมองและเขตชนบท โดยพจารณาพนททอยในความรบผดชอบของ องคการบรหารสวนต าบลขนาดใหญ ขนาดกลาง และขนาดเลก กลมตวอยางทศกษาประกอบดวยผสงอายทชวยเหลอตนเองได ชวยเหลอตนเองไดพอควร และชวยเหลอตนเองไมได/พการ/ทพพลภาพ จ านวนทงสน 6,142 คน ครอบครวผสงอายจ านวน 1,000 ครอบครว และผน าชมชนจ านวน 965 คน เจาหนาทดานสาธารณสขและองคกรปกครองสวนทองถนจ านวน 166 คน ผลการศกษาพบวาเมอผสงอายเจบปวยรอยละ 41.2 ไปใชบรการโรงพยาบาลสงกดกระทรวงสาธารณสข รอยละ 37.6 ไปใชบรการทสถานบรการสขภาพในชมชนหรอสถานอนามย โดยมเพยงรอยละ 0.2 ทไปใชบรการทสถาน

บรการสขภาพขององคกรปกครองสวนทองถน โดยความตองการดานสขภาพคอบรการดานสขภาพตามบานและบรการเยยมบานรอยละ 54.7 และ 55.5 ตามล าดบ สวนความพงพอใจตอบรการดานสขภาพระดบมากทสดรอยละ 60.7 ระดบปานกลางรอยละ 45.5 สวนบรการดานสงคมทตองการคอเบยยงชพและการจดหางานทกอใหเกดรายไดรอยละ 75.1 และ 46.1 ตามล าดบ โดยความพงพอใจตอบรการดานสงคมระดบมากทสดรอยละ 60.7 ระดบปานกลางรอยละ 30.1 สวนครอบครวมความคดเหนเกยวกบบรการดานสขภาพส าหรบผสงอายในชมชนโดยองคกรปกครองสวนทองถนวาควรเพมบรการดานสขภาพใหมากขน ควรมการสรางศนยดแลผสงอายระยะยาวในชมชน การสรางศนยสขภาพหรอศนยผสงอายกลางวน สวนผน าชมชนมความคดเหนวาการดแลสขภาพผสงอายควรเปนความรวมมอของหลายฝายเพอใหประสบผลส าเรจสงสด กระทรวงสาธารณสขควรรวมมอกบองคกรปกครองสวนทองถนในการดแลสขภาพผสงอายในชมชน และองคกรปกครองสวนทองถนควรเขามามบทบาทในการดแลสขภาพผสงอายในชมชนใหมากขนและควรเปนศนยประสานงานดานสขภาพของผสงอายในชมชนกบหนวยบรการดานการแพทยอนๆ และควรมศนยสงตอผสงอายในชมชนกบโรงพยาบาล อยางไรกตามเจาหนาทภาครฐมความคดเหนในประเดนบรการดานสขภาพ การมสวนรวมของครอบครวและชมชน การด าเนนการตามแผนวามากกวาครงหนงทมการจดบรการดานสขภาพส าหรบผสงอายในชมชน โดยเนนการมสวนรวมของครอบครวและชมชน ศศพฒน ยอดเพชร (2549) ไดศกษาวจยระบบการดแลระยะยาวในครอบครวส าหรบผสงอาย โดยเปนการสงเคราะหงานวจย และการศกษาภาคสนามกบผน าชมชนทเกยวของกบการดแลผสงอายในชมชน พนทศกษาใน 4 ภาคของประเทศไทย กลมเปาหมายผดแลหลกจ านวน 1,901 คน สมาชกครอบครวจ านวน 1,920 คน ผสงอายจ านวน 636 คน สมาชกในชมชนจ านวน 805 คน และผน าชมชนจ านวน 832 คน ผลการศกษาพบวาครอบครวเปนผดแลหลกของผสงอายโดยท าหนาทดแลในการด าเนนชวตประจ าวนของผ สงอาย และปญหาส าคญของครอบครวในการดแลคอปญหาดานรายได สวนผสงอายปจจยทมอทธพลตอการอยอาศยในครอบครวคอความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวน บทบาทของผดแล และภาวะเศรษฐกจของครอบครว ส าหรบผน าชมชนมความคดเหนวาครอบครวควรเปนผดแลหลกโดยชมชนมหนาทในการจดบรการเพอสนองความตองการของผสงอายและควรเปนบรการแบบใหเปลา และครอบคลมผสงอายทเสยงตอการอยอาศยในครอบครว ไดแกผสงอายทยากจน ผสงอายทชวยเหลอตนเองไมได และกลมผสงอายทผดแลหลกอายมากกวา 60 ป

มาลน วงษสทธและคณะ (2541) ไดศกษาการมสวนรวมของชมชนในการดแลใหบรการตางๆ แกผสงอาย ต าบลแมสา อ าเภอแมรม จงหวดเชยงใหม โดยสอบถามความคดเหนของผน าชมชนจ านวน 57 คนเกยวกบปญหาของผสงอายในชมชน พบวาปญหาดานสขภาพและปญหาดานเศรษฐกจเปนปญหาส าคญ รวมถงปญหาขาดผดแลและถกทอดทงอนน ามาสปญหาดานจตใจ โดยชมชนไดใหความชวยเหลอผสงอายบาง เชน กจกรรมของชมรมผสงอาย กจกรรมงานสงกรานต กจกรรมเสรมรายได แตความตองการของชมชนในดานการดแลสขภาพผสงอายคอ ความตองการยารกษาโรค อปกรณออกก าลงกาย และผใหการรกษาพยาบาลส าหรบผสงอาย กายภาพบ าบด การสงเสรมสขภาพ และควรเปนกจกรรมแบบใหเปลา โดยชมชนเปนผรบผดชอบจดกจกรรมเองโดยชมชนตองการเพยงงบประมาณสนบสนน

แนวคดการวเคราะหสถานการณ

ความหมายของการวเคราะหสถานการณ สถานการณหมายถงทกสงทเกดขนในชวงเวลาหนงและสถานทหนง (Oxford Advanced Learner’s Dictionary) หรอหมายถง การผสมผสานระหวางทกสงในชวงเวลาหนงทมความสมพนธกบสงแวดลอม (Longman Contemporary Dictionary) สวนการวเคราะหหมายถงการวนจฉยองคประกอบหรอสวนยอยของสงใดสงหนงและความสมพนธขององคประกอบนนกบสงทตองการตรวจสอบ ดงนนการวเคราะหสถานการณจงหมายถง การวนจฉยสงใดสงหนงในทกองคประกอบในชวงเวลาใดเวลาหนงและสถานทใดสถานทหนงหรอการวนจฉยองคประกอบของสงใดสงหนงทมความสมพนธกบสงแวดลอม (สรศกด สนทร, 2551) วตถประสงคของการวเคราะหสถานการณ

การวเคราะหสถานการณมวตถประสงคดงน

1. วตถประสงคระยะสนเพอท าความเขาใจสถานการณทสนใจในชวงเวลาใดเวลาหนง 2. วตถประสงคระยะกลางเพอการใชแหลงทรพยากรและการก าหนดนโยบายทเออตอการ

ปฏบต 3. เปาหมายสงสดเพอเปนประโยชนตอผทเกยวของกบนโยบายในการก าหนดกลยทธและ

นโยบายทน าไปสการพฒนาอยางย งยน ขนตอนของการวเคราะหสถานการณ กระบวนการวเคราะหสถานการณประกอบดวยขนตอนตอไปน (McCoy & Bamford, 1998)

ขนตอนท 1 การก าหนดกรอบหรอขอบเขตของการวเคราะหสถานการณ (Determine a Framework) การก าหนดกรอบหรอขอบเขตการวเคราะหจะชวยใหการน าเสนอขอมลมความตอเนองและเชอมโยง ในขนตอนนครอบคลมการก าหนดพนทในการวเคราะห ขนตอนท 2 ระบขอมลและแหลงขอมลทปรากฏ การระบขอมลทปรากฏอยแลวและแหลงของขอมลจะเปนประโยชนเนองจากในบางครง

ขอมลมปรากฏอยมากมายโดยไมทราบมากอน ทงขอมลทปรากฏในรปของรายงานหรอขอมลจากผรตางๆ นอกจากนนขอมลบางอยางมการรวบรวมไวแตไมไดน ามาใชเพอการวางแผน แตนาเสยดายทขอมลสวนใหญทปรากฏไมเกยวของหรอไมนาเชอถอ ซงการวเคราะหสถานการณจะชวยใหเกดการจดท าระบบฐานขอมลเกดขน ขนตอนท 3 การก าหนดขอมลทตองการ เมอทราบขอมลและแหลงขอมลทมอยแลวจะท าใหทราบวาขอมลใดทตองการเพมเตม โดยการก าหนดวตถประสงคของการวเคราะหและชวงเวลา ขนตอนท 4 การเกบรวบรวมขอมล เมอวางแผนในการเกบรวบรวมขอมลเรยบรอยแลว ตอไปเปนขนตอนของการเกบรวบรวมขอมลโดยก าหนดผรบผดชอบและเงอนไขของเวลา ขนตอนท 5 การวเคราะหขอมลและรายงานผล เมอเสรจสนการเกบรวบรวมขอมล ขนตอนการวเคราะหขอมลและเขยนผลเปนขนตอนตอไป ขนตอนท 6 การน าเสนอผล เมอจดท ารายงานเสรจควรมการน าเสนอผลการวเคราะหแกผทเกยวของหรอหนวยงานและควรมระบบการใหขอมลยอนกลบดวย การน าเสนอขอมลควรยดหลกความชดเจน ความเหมาะสม ความถกตองและความทนสมยของขอมล ซงการน าเสนอขอมลควรครอบคลมแผนทของพนททวเคราะห การน าเสนอโดยใชรปกราฟหรอแผนผงเพองายตอการเขาใจของผอาน สรศกด สนทร (2551) ไดก าหนดกระบวนการหรอขนตอนการวเคราะหสถานการณไวดงน 1. ก าหนดขอบเขตของพนททตองการวเคราะหสถานการณ ประกอบดวยขอมลทาง กายภาพโดยขนกบวตถประสงคของการวเคราะหสถานการณ ซงควรเปนพนทใดพนทหนงตอหนง โครงการ ถาขอมลทตองการไมมอาจรวบรวมขอมลอนทเกยวของ 2. วเคราะหสถานการณและเงอนไขของประชากรและสงแวดลอมในพนททตองการ วเคราะหสถานการณ 3. ระบแนวโนมหรอแรงกดดนดานประชากรและสงแวดลอม รวมถงการตอบสนอง ตอแรงกดดน 4. ระบประเดนส าคญ 5. ใชแนวปฏบต (ถาม) ในการก าหนดประเดนทส าคญ 6. ก าหนดผมสวนไดสวนเสย รวมถงองคกรทเกยวของในการท างานหรอเกยวของ กบประเดนหรอพนททตองการวเคราะห 7. ประเมนความสนใจ ผลกระทบทอาจจะเกดขน 8. ก าหนดกลยทธในการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสย

ศรรตน ปานอทย และลนจง โปธบาล (2552) ไดศกษาสถานการณผสงอายในจงหวดเชยงใหม โดยวเคราะหประเดนดานเศรษฐกจ สขภาพ และสงคม และการน าโยบายดานผสงอายสการปฏบต ศกษาในพนท 8 หมบาน 4 ต าบล และ 2 อ าเภอของจงหวดเชยงใหม กลมเปาหมายทศกษาไดแก ผสงอาย ครอบครว ผน าชมชน เจาหนาทภาครฐระดบทองถน ระดบต าบล ระดบอ าเภอ และระดบจงหวด ผลการวเคราะหพบวาปญหาและอปสรรคในการเขาถงบรการดานสขภาพของผสงอายไดแก 1) ปญหาเรองคาใชจายเปนคาเดนทางซงบางพนทสถานบรการดานสขภาพอยไกลจากหมบานและไมมรถประจ าทาง 2) ไมมคนไปสงเนองจากลกหลานตองไมท างาน 3) ความยงยากซบซอนในระบบบรการ ตองมการด าเนนการผานขนตอนหลายขนตอน 4) การนดมาตรวจในแตละโรคไมตรงกนท าใหตองมาโรงพยาบาลหลายครง ไมสะดวก 5) ตองรอนานโดยเฉพาะการรบบรการทโรงพยาบาลและจตบรการของบคลากรดานสขภาพไมด 6) ปญหาดานการสอสาร เนองจากผสงอายเปนชนเผาทไมสามารถสอสารดวยภาษาไทยได โดยมขอเสนอแนะดงน 1) บรการเยยมบานโดยบคลากรสขภาพเปนประจ าและสม าเสมออยางนอยเดอนละ 1 ครง โดยมทมแพทยหรอพยาบาลมาใหบรการตรวจรกษาทบานรวมดวย สวนอาสาสมครควรไดรบการพฒนาใหมศกยภาพทนอกเหนอจากการวดความดนโลหตหรอการพดคยใหค าแนะน า 2) บรการทสถานอนามยและทโรงพยาบาลควรมการฉดยารกษาความเจบปวย 2) เพมจ านวนบคลากรประจ าสถานอนามย และโรงพยาบาล 2) สถานอนามยควรเปดบรการตลอด 24 ชวโมงและมแพทยหรอพยาบาลประจ า 4) โรงพยาบาลควรมบรการเยยมบานบอยขน 5) บรการทโรงพยาบาล ควรจดเฉพาะส าหรบผสงอายโดยเปนบรการจดเดยวไมตองไปปะปนกบผปวยกลมอนๆ ขณะรอตรวจควรมการใหความรดานสขภาพ และแผนพบ หรอเอกสารใหความรควรจดท าในรปแบบทอานงายส าหรบผสงอายและควรค านงถงขอจ ากดดานภาษาดวย 6) แพทยผตรวจรกษาหรอพยาบาลประจ าโรงพยาบาลควรพดไพเราะ และใหเวลาในการตรวจนานขน

กรอบแนวคดในการวจย

การวเคราะหสถานการณการดแลระยะยาวโดยการมสวนรวมของชมชนส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมไดครงนยดกรอบแนวคดการดแลระยะยาวขององคการอนามยโลกโดยการดแลระยะยาวประกอบดวยบรการทมการจดขนส าหรบผทตองการไดรบการดแลโดยผใหการดแลทไมเปนทางการ และผใหการดแลทเปนทางการ ตลอดจนผใหการดแลตามประเพณและอาสาสมครโดยกจกรรมครอบคลมกจกรรมดานสขภาพและสงคม ไดแก การใหขอมลขาวสาร การใหบรการ การสงเรองตอไปยงหนวยงานอน การประสานงานระหวางสหวชาชพ และการใหบรการเปนรายบคคล โดยมวตถประสงคเพอชวยปรบปรงคณภาพชวตของผรบบรการ โดยการศกษาวจยครงนเนนบรการส าหรบผสงอายทพ งพาตนเองไมไดโดยใหบรการในชมชน ครอบคลมการวเคราะหสถานการณในดานบรการการดแลระยะยาวส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมไดทงแบบทชมชนมและไมมสวนรวมทมอยในปจจบน ความตองการบรการการดแลระยะยาวโดยทชมชนมสวนรวมส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมได ปญหาและอปสรรคในการดแลระยะยาวในชมชนส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมไดและแนวทางในการดแลระยะยาวในชมชนส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมได

บทท 3

วธด าเนนการวจย

ระเบยบวธด าเนนการวจย

การวจยครงน เปนการวจย เชงพรรณนา (descriptive research) โดยมว ตถประสงคเพอว เคราะหสถานการณการดแลระยะยาวในชมชนส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมได ในพนทจงหวดเชยงใหม เนองจากจงหวดเชยงใหมเปนจงหวดทอยในเขตภาคเหนอซงเปนภาคทมการเพมขนของจ านวนผสงอายเรวกวาทกภาคในประเทศไทยและมจ านวนผสงอายทเจบปวยดวยโรคเรอรงมากเปนอนดบหนงเมอเทยบกบภาคอน นอกจากนนจงหวดเชยงใหมยงเปนจงหวดทมสภาพความเปนเมองและชนบททแตกตางกนมากเนองจากความเจรญเตบโตทางดานเศรษฐกจในเขตเมองเปนไปอยางรวดเรว

การวจยครงนด าเนนการในพนทจงหวดเชยงใหม ในเขตพนท 2 อ าเภอคอ อ าเภอเมองซงเปนตวแทนของพนทเขตเมองและอ าเภอจอมทองเปนตวแทนของพนทเขตชนบท อ าเภอเมองมทงหมด 16 ต าบล ส าหรบพนททในการศกษาม 2 ต าบลคอ ต าบลแมเหยะ และต าบลทาศาลา สวนพนทอ าเภอจอมทองมทงหมด 5 ต าบล ท าการศกษาใน 1 ต าบลและ 1 เทศบาลต าบลไดแก ต าบล บานแปะและเทศบาลต าบลจอมทอง

ภาพท 1 แผนทแสดงพนทท าการศกษาในอ าเภอจอมทอง จงหวดเชยงใหม

เทศบาลต าบลจอมทอง

เทศบาลต าบลบานแปะ

ภาพท 2 แผนทแสดงพนทท าการศกษาในอ าเภอเมอง จงหวดเชยงใหม

ภาพท 3 แผนทแสดงพนทท าการศกษาในจงหวดเชยงใหม

1. เกณฑการคดเลอกพนทศกษาดงน 1.1 ใชวธการสมแบบงาย (Simple random sampling) โดยในเขตชนบทสมอ าเภอ 1 อ าเภอ

อ .จอมทอง

อ .เมอง

ต .แมเหยะ

ต .ทาศาลา

สวนในเขตเมองเลอกอ าเภอเมอง 1.2 ใชวธสมแบบงาย 2 ต าบลในอ าเภอเมอง และ 2 ต าบลในอ าเภอเขตชนบททสมได 1.3 ใชวธสมแบบงาย 2 หมบานในแตละต าบลทสมได

สรปเกบขอมลทงหมด 8 หมบาน

ประชากรและกลมตวอยาง ประชากรทศกษาประกอบดวย

1. ผทอาย 60 ปขนไป ทอาศยอยในต าบลจอมทองจ านวนทงหมด 2,268 คน ต าบลบานแปะ จ านวนทงหมด 1,736 คน

2. หวหนาครอบครวหรอสมาชกครอบครวผสงอายทอาศยอยในต าบลจอมทองและต าบลบาน แปะ

3. บคคลส าคญในชมชน ไดแก อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานในต าบล จอมทองมทงหมดจ านวน 196 คน และต าบลบานแปะมทงหมดจ านวน 300 คน และหวหนาสถานอนามยจ านวน 1 คน

4. เจาหนาทภาครฐระดบหมบาน ไดแก ผใหญบานและประธานชมรมผสงอาย 5. เจาหนาทภาครฐระดบต าบล ไดแก นายกองคการบรหารสวนต าบล และปลดองคการบรหาร

สวนต าบล

การคดเลอกกลมตวอยาง การตดเลอกแบบเฉพาะเจาะจง (purposive sampling) โดยกลมตวอยางของการศกษาประกอบดวย

1. ผสงอาย ประกอบดวยผสงอายทงเพศชายและเพศหญงดงน กลมตวอยางส าหรบการสมภาษณเชงลก ใชวธการคดเลอกแบบเฉพาะเจาะจง โดยก าหนด

คณสมบตดงน 1.1 สอสารดวยภาษาไทยเขาใจ 1.2 ยนยอมใหขอมลในการวจย 1.3 ปฏบตกจวตรประจ าวนขนพนฐานไดดวยตนเองบางสวนหรอไมได โดยพจารณาจาก

เกณฑจากแบบจ าแนกผสงอายตามการพงพาส าหรบ อสม. 1.4 มหรอไมมผดแล การเลอกกลมตวอยางผสงอายเลอกในสดสวนเทาๆ กนโดยค านงถงเพศและอาย

สมภาษณเชงลกจ านวนหมบานละ 8 คน รวมทงหมด 64 คน สนทนากลมหมบานละ 2 กลมๆ ละ 8 คน รวมทงหมด 192 คน

2. หวหนาครอบครวหรอสมาชกครอบครวผสงอาย หมบานละ 4 คน รวมทงหมด 32 คน

3. บคคลส าคญในชมชน ไดแก อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานทเลอกจ านวน 8 หมบาน

เครองมอทใชในการวจย เครองมอในการรวบรวมขอมล ประกอบดวย

1. แบบจ าแนกผสงอายตามการพงพาส าหรบ อสม. ทพฒนาโดยลนจง โปธบาล, มน วาทสนทร และศรรตน ปานอทย (2552) เครองมอนเปนแบบส ารวจรายการกจกรรม 10 อยาง ประกอบดวยกจกรรมพนฐาน 5 อยางไดแก การรบประทานอาหาร การท าความสะอาดรางกาย การแตงตว การใชหองสวม และการเคลอนทภายในบาน และกจกรรมขนสง 5 อยาง ไดแกการท าอาหาร การท าความสะอาดบาน การเคลอนทนอกบาน การใชเงน และการเดนทางดวยรถประจ าทางหรอรถรบจาง แตละกจกรรมม 3 ค าตอบคอท าไดเองหรอท าไดแตมผอนท าให ตองมคนชวย และท าไมไดเลย โดยก าหนดเกณฑการจ าแนกกลมออกเปน กลมท 1 ท ากจกรรมไดดวยตนเองทกกจกรรม กลมท 2 ท ากจกรรมพนฐานไดดวยตนเองทกกจกรรม (ขอ 1-5) และท ากจกรรมขนสง (ขอ 6-10) ไมไดดวยตนเอง อยางนอย 1 ขอ และกลมท 3 ท ากจกรรมพนฐาน (ขอ 1-5) ไมไดดวยตนเอง อยางนอย 1 ขอ 2. แนวค าถามในการสมภาษณเชงลกและสนทนากลมในแตละกลมตวอยาง ประ กอบดวยแนวค าถามตอไปน

2.1 แนวค าถามในการสมภาษณเชงลกและสนทนากลมส าหรบผสงอาย ดานการดแลระยะยาวส าหรบผสงอาย

2.2 แนวค าถามในการสมภาษณหวหนาครอบครวหรอสมาชกครอบครวผสงอาย 2.3 แนวค าถามในการสมภาษณบคคลส าคญในชมชน 2.4 แนวค าถามในการสมภาษณเจาหนาทของรฐในระดบต าบล 2.5 แนวค าถามในการสมภาษณเจาหนาทของรฐในระดบอ าเภอ 2.6 แนวค าถามในการสมภาษณเจาหนาทของรฐในระดบจงหวด การตรวจสอบคณภาพเครองมอ

ความตรงของเครองมอ (validity)

1. แบบจ าแนกผสงอายตามการพงพาส าหรบ อสม. ไดผานการตรวจสอบความตรงตามเนอหา โดยตรวจสอบจากผทรงคณวฒจ านวน 8 ทาน และค านวณคาดชนความตรงเชงเนอหารายขอตงแต .83 ถง 1.00 และแบบสอบถามทงชด .98

2. แนวค าถามทพฒนาขนโดยผศกษาไดผานการตรวจสอบจากผทรงคณวฒดานผสงอายทงดาน

สงคมและสขภาพ ดานการดแลระยะยาว และดานนโยบาย ภายหลงไดขอเสนอแนะจากผทรงคณวฒแลวผวจยน ามาปรบตามขอเสนอแนะของผทรงคณวฒ หลงจากนนไดน าแนวค าถามไปตรวจสอบความถกตองและความเขาใจจากผทเกยวของในชมชน ทงในอ าเภอจอมทองและอ าเภอเมอง ประกอบดวยผสงอาย กรรมการชมรมผสงอาย อาสาสมครสาธารณสขและอาสาสมครดแลผสงอาย บคลากรจากสถานอนามย โรงพยาบาลและองคการบรหารสวนทองถน เมอไดขอเสนอแนะเกยวกบแนวค าถามแลว ไดน ามาปรบกอนน าไปทดลองใช

ความเชอมนของเครองมอ (reliability)

1. แบบจ าแนกผสงอายตามการพงพาส าหรบ อสม. ไดผานการทดสอบความตรงกนในการ ประเมนของ อสม. กบผวจย (interrater agreement) ไดความตรงกน 1.00 และทดสอบความสอดคลองภายใน (internal consistency) กบกลมตวอยางทเปนผสงอายจ านวน 45 ราย ไดคาสมประสทธความสอดคลองภายในอลฟาครอนบาค ( alpha Cronbach) ของแบบสอบถามทงชด .90 ของสวนกจกรรมพนฐาน .86 และกจกรรมขนสง .88

2. แนวค าถามไดน าไปทดลองสมภาษณกบกลมตวอยางทมคณสมบตเชนเดยวกบกลมตวอยางเพอดความเขาใจของแนวค าถาม โดยทดลองสมภาษณทงผสงอาย กรรมการชมรมผสงอาย อาสาสมครสาธารณสขและอาสาสมครดแลผ สงอาย บคลากรจากสถานอนามย โรงพยาบาลและองคการบรหารสวนทองถน เมอไดขอเสนอแนะแลวจงน ามาปรบใหเหมาะสม

การพทกษสทธกลมตวอยาง การวจยครงนไดพทกษสทธของผวจยโดยไดท าหนงสอถงนายกเทศมนตรหรอนายกองคการบรหารสวนต าบลในพนทเพอขออนญาตเกบขอมลในพนท และผวจยพทกษสทธของกลมตวอยางโดยแจงใหทราบเกยวกบวตถประสงคและขนตอนการเกบรวบรวมขอมลพรอมทงขอความรวมมอในการเกบรวบรวมขอมล โดยไมมการบงคบใดๆ และมเอกสารยนยอมเขารวมการวจย สามารถหยดการใหขอมลไดทกเวลาหากตองการโดยไมตองอธบายเหตผล และไมมผลกระทบใดๆ ตอผลประโยชนทจะไดรบ ขอมลทงหมดจะมการน าเสนอในภาพรวมเทาน น ท ง นโครงการวจยไดรบความเหนชอบจากคณะกรรมการจรยธรรมของคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

วธการเกบรวบรวมขอมล

1. ขนเตรยมการ 1.1 คดเลอกพนทเปาหมายและวางแผนในการเกบรวบรวมขอมล 1.2 ขออนญาตในการเกบรวบรวมขอมล โดยท าหนงสอจากคณบด คณะพยาบาลศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหมถงนายกเทศมนตรเทศบาลต าบล เพอขออนญาตในการเกบรวบรวมขอมล 1.3 ด าเนนการคดเลอกต าบลจากอ าเภอจอมทองและอ าเภอเมองอยางละ 2 ต าบลโดยพจารณา

จากเกณฑทก าหนดและตดตอประสานงานกบบคลากรจากทองถนทจะเปนผคดเลอกกลมตวอยางและเปนผตดตอประสานงาน ซงอ าเภอจอมทองไดผประสานงานหลกไดแก ประธานชมรมผสงอายอ าเภอและต าบล และพยาบาลจากสถานอนามยและฝายเวชกรรมสงคม โรงพยาบาลจอมทอง สวนอ าเภอเมองผประสานงานไดแกเจาหนาทจากสถานอนามยและเทศบาลต าบล ภายหลงไดผประสานงานแลวผวจยไดใหขอมลเกยวกบโครงการและการคดเลอกกลมตวอยาง

2. การคดกรองผสงอายตามระดบการพงพา โดยผวจยประสานงานเจาหนาทสถานอนามยเพอจด ประชมอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน (อสม.) เพอชแจงเกยวกบการคดกรองผสงอายในหมบานทรบผดชอบ โดยน าเสนอแบบคดกรองและท าความเขาใจเกยวกบขอค าถาม หลงจากนนไดใหอาสาสมครด าเนนการทดลองใชแบบคดกรองกบผสงอายเพอตรวจสอบความถกตองของการคดกรองผสงอายเพอจ าแนกผสงอายออกเปน 3 กลม หลงจากนนขอความรวมมอ อสม. ในการคดกรองผสงอายทกคนในหมบาน

3. เตรยมแนวค าถามและตรวจสอบคณภาพของเครองมอจากผทรงคณวฒ และผทเกยวของ และปรบใหมความเหมาะสมตามขอเสนอแนะ

4. เตรยมผ เกบรวบรวมขอมล โดยการจดประชมผ เกบรวบรวมขอมลเพอท าความเขาใจแบบสอบถามและแนวค าถามในการสมภาษณ ผเกบรวบรวมขอมลประกอบดวยทมผวจยและนกศกษาระดบปรญญาโทและปรญญาเอก คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม จ านวนทงหมด 20 คน

5. เมอไดรบการอนมตในการเกบรวบรวมขอมลจากเทศบาลต าบล ผ วจ ยประสานงานกบผ ประสานงานในพนทเพอคดเลอกกลมตวอยางและนดหมายในการเกบรวบรวมขอมล ซงสถานทในการเกบรวบรวมขอมลส าหรบผสงอายทชวยเหลอตนเองไมไดท าการสมภาษณทบานของกลมตวอยาง และถาผสงอายไมสามารถใหขอมลไดท าการสมภาษณผดแลแทน ส าหรบผสงอายทชวยเหลอตนเองไดบางสวนและสามารถมารวมใหขอมลทศาลาเอนกประสงคของหมบาน หรอทวด ผประสานงานเปนผรบมารวมสนทนากลม รวมถงกลมตวอยางกลมอนๆ ทสมภาษณเชงลกและสนทนากลมผประสานงานนดมาพรอมกนทศาลาเอนกประสงคประจ าหมบาน สวนเจาหนาทภาครฐผวจยด าเนนการสมภาษณทหนวยงาน โดยกอนการสมภาษณผวจยไดด าเนนการพทกษสทธกลมตวอยาง

6. ด าเนนการสมภาษณกลมเปาหมายทกกลม 1) การสมภาษณเชงลก โดยระยะเวลาของการสมภาษณประมาณ 1 ชวโมง สถานทสมภาษณเปน

บานของกลมตวอยางหรอศาลาเอนกประสงคประจ าหมบานหรอทวด 2) การสนทนากลม ระยะเวลาในการสนทนากลมประมาณ 1 ชวโมง 30 นาท โดยใชสถานทศาลา

เอนกประสงคหมบานหรอวดในชมชน 7. ตรวจสอบความถกตองและครบถวนของขอมลโดยการประชมกลมในพนทภายหลงการสรป

ขอมลเปนเบองตนเพอปรบปรงขอมลใหถกตอง การวเคราะหขอมล

1. ขอมลสวนบคคลวเคราะหดวยสถตพรรณนา ดวยความถ รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบน

มาตรฐาน 2. ขอมลการวเคราะหสถานการณวเคราะหดวยการจดกลมขอมลตามประเดนการวเคราะห

บทท 4

ผลการวจยและการอภปรายผล ผลการวจย

ผลการวจยน าเสนอในรปตารางประกอบการบรรยายดงตอไปน สวนท 1 ขอมลเกยวกบผสงอาย 1.1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง 1.2 ขอมลเกยวกบภาวะพงพงในผสงอาย 1.3 ขอมลทวไปของผสงอายกลมทชวยเหลอตนเองไมได 1.4 ขอมลความสามารถในการปฏบตกจกรรมของผสงอายกลมทชวยเหลอตนเองไมได (กลมท 1) 1.5 ขอมลความสามารถในการปฏบตกจกรรมของผสงอายกลมทชวยเหลอตนเองไดบาง (กลมท 2) 1.6 ขอมลเกยวกบการดแลระยะยาวส าหรบผสงอาย สวนท 2 ขอมลเกยวกบสภาพบานและสภาพแวดลอมของผสงอาย สวนท 3 ขอมลเกยวกบชมชน สวนท 4 ขอมลเกยวกบหนวยงาน สวนท 1 ขอมลเกยวกบผสงอาย 1.1 ขอมลทวไปของผสงอายในพนททท าการส ารวจ

1) จ านวนผสงอายอ าเภอเมอง ไดแก ต าบลทาศาลา (5 หมบาน) จ านวน 491 คน และต าบลแมเหยะ (10 หมบาน) จ านวน 823 คน รวมทงสน 1,314 คน 2) จ านวนผสงอายอ าเภอจอมทอง ไดแก ต าบลจอมทอง (21 หมบาน) จ านวน 1,248 คน และต าบลบานแปะ (16 หมบาน) จ านวน 963 คน รวมทงสน 2,211 คน รวมทงหมด 3,252 คน

ขอมลทวไปของกลมตวอยางประกอบดวยขอมลเพศ อาย ระดบการศกษาสงสด สถานภาพสมรส และลกษณะการอยอาศย รายไดและรายจายเฉลยตอเดอน การไดรบเบยยงชพ แหลงรายไดและแหลงความ

ชวยเหลอ โรคประจ าตว การกลนอจจาระและปสสาวะในรอบสปดาหทผานมา และการสอสารกบบคคลอน ดงแสดงในตาราง 1-3

อ าเภอจอมทอง ขอมลอ าเภอจอมทองพบวาผสงอายเปนเพศหญงมากกวาเพศชายทงสองต าบล โดยต าบลจอมทองม

สดสวนผสงอายทอายตงแต 80 ปขนไปมากกวาผสงอายในต าบลบานแปะ และมากกวาครงทมระดบการศกษาสงสดในระดบประถมศกษา โดยต าบลบานแปะมสดสวนผทไมไดรบการศกษาสงกวาต าบลจอมทองโดยพบรอยละ 40.0 และ 30.8 ตามล าดบ และมสถานภาพสมรสค ประมาณหนงในสามของผสงอายของทงสองต าบลมสถานภาพสมรสหมาย เมอพจารณาลกษณะการอยอาศย พบวาต าบลจอมทองมผสงอายทอาศยอยเพยงล าพงรอยละ 6.7 ต าบลบานแปะพบรอยละ 5.3 (ตาราง 1)

ขอมลดานเศรษฐกจ พบวาผสงอายต าบลจอมทองประมาณครงหนง (รอยละ 53.5) ทมรายไดต ากวา 1,500 บาทตอเดอน แตรอยละ 40.6 มรายจายมากกวา 1,500 บาทตอเดอน สวนต าบลบานแปะพบผสงอายทมรายไดเฉลยตอเดอนนอยกวา 1,500 บาท มรอยละ 81.6 และ พบวารอยละ 18.5 ทมรายจายเฉลยตอเดอนมากกวา 1,500 บาท มากกวารอยละ 90 ของทงสองต าบลทไดรบเบยยงชพ โดยแหลงของรายไดสวนใหญมาจากเบยยงชพและการท างานของตนเอง (ตาราง 2)

ขอมลดานสขภาพพบวามากกวาครงของผสงอายของท งสองต าบลมโรคประจ าตว และโรคประจ าตวทพบมากทสดไดแก โรคความดนโลหตสงและโรคเบาหวาน ในสวนของกลนอจจาระพบวามประมาณรอยละ 14.4 ของต าบลจอมทองทมปญหากลนอจจาระ ทงกลนไมไดเปนบางครง กลนไมไดตลอดเวลา และตองการสวนอจจาระ สวนต าบลบานแปะพบสงกวาคอพบรอยละ 20.7 สวนปญหากลนปสสาวะไมไดของต าบลจอมทองพบรอยละ 14.2 สวนต าบลบานแปะพบรอยละ 22.2 และสวนใหญสอสารกบบคคลอนได (ตาราง 3)

อ าเภอเมอง

ขอมลอ าเภอเมองพบวาผสงอายเปนเพศหญงมากกวาเพศชายทงสองต าบล โดยต าบลแมเหยะม สดสวนผสงอายทอายตงแต 80 ปขนไปมากกวาผสงอายในต าบลทาศาลา และมากกวาครงทมระดบการศกษาสงสดในระดบประถมศกษา ส าหรบผทไมไดรบการศกษาของทงสองต าบลมสดสวนใกลเคยงกนคอประมาณรอยละ 14 ต าบลทาศาลาประมาณครงหนงของผสงอายมสถานภาพสมรสค ในขณะทต าบลแมเหยะมรอยละ 55.8 เมอพจารณาลกษณะการอยอาศย พบวาผสงอายอ าเภอเมองมผสงอายทอาศยอยเพยงล าพงสงกวาอ าเภอจอมทองโดยเฉพาะต าบลทาศาลาทพบสงถงรอยละ 8.4 และต าบลแมเหยะพบรอยละ 7.2 (ตาราง 1)

ขอมลดานเศรษฐกจ พบวาผสงอายต าบลแมเหยะประมาณครงหนง (รอยละ 53.1) ทมรายไดต ากวา 1,500 บาทตอเดอน ในขณะทต าบลทาศาลาพบนอยกวาครงคอพบรอยละ 46.6 แตพบวาประมาณครงหนงของผสงอายต าบลแมเหยะทมรายจายตอเดอนมากกวา 1,500 บาท (รอยละ 49.1) แตต าบลทาศาลาพบเพยงรอยละ 39.9

เกอบรอยละ 90 ของทงสองต าบลทไดรบเบยยงชพ โดยแหลงของรายไดสวนใหญมาจากเบยยงชพและการท างานของตนเอง (ตาราง 2)

ขอมลดานสขภาพพบวามากกวาครงของผสงอายของท งสองต าบลมโรคประจ าตว และโรคประจ าตวทพบมากทสดไดแก โรคความดนโลหตสงและโรคเบาหวาน ในสวนของกลนอจจาระพบวามประมาณรอยละ 13.1 ของต าบลแมเหยะทมปญหากลนอจจาระ ทงกลนไมไดเปนบางครง กลนไมไดตลอดเวลา และตองการสวนอจจาระ สวนต าบลทาศาลาพบรอยละ 9.4 ส าหรบปญหากลนปสสาวะไมได ต าบลแมเหยะพบรอยละ 14.2 สวนต าบลทาศาลาพบรอยละ 11.2 และสวนใหญสอสารกบบคคลอนได (ตาราง 3)

ตาราง 1 จ านวน และรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามเพศ อาย ระดบการศกษาสงสด สถานภาพสมรส และลกษณะการอยอาศย

ขอมลสวนบคคล

อ าเภอจอมทอง อ าเภอเมอง

จอมทอง

จ านวน (รอยละ)

บานแปะ

จ านวน (รอยละ)

แมเหยะ

จ านวน (รอยละ)

ทาศาลา

จ านวน (รอยละ)

เพศ

หญง 709

(56.8)

493

(51.2)

464

(56.4)

284

(57.8)

ชาย

539

(43.2)

470

(48.8)

359

(43.6) 207

(42.2)

อาย (ป)

60-69 602

(48.2)

420

(43.6)

413

(50.2)

263

(53.6)

70-79 396

(31.7)

403

(41.8)

283

(34.4)

168

(34.2)

≥ 80 250

(20.0)

140

(14.5)

127

(15.4)

60

(12.2)

ระดบการศกษาสงสด

ไมไดรบการศกษา 385

(30.8) 385

(40.0)

122

(14.8)

72

(14.7)

ประถมศกษา 740

(59.3) 550

(57.1)

503

(61.1)

281

(57.2)

มธยมศกษา 93

(7.5) 20

(2.1)

143

(17.4)

90

(18.3)

ปรญญาตร 26

(2.1) 7

(0.7)

50

(6.1)

43

(8.8)

สงกวาปรญญาตร 4 (0.3) 1 (0.1) 5 (0.6) 5 (1.0)

ตาราง 1 (ตอ)

ขอมลสวนบคคล

อ าเภอจอมทอง อ าเภอเมอง

จอมทอง

จ านวน (รอยละ)

บานแปะ

จ านวน (รอยละ)

แมเหยะ

จ านวน (รอยละ)

ทาศาลา

จ านวน (รอยละ)

สถานภาพสมรส

โสด 69

(5.5)

25

(2.6)

26

(3.2)

32

(6.5)

ค 733

(58.7)

601

(62.4)

459

(55.8)

245

(49.9)

หมาย

412

(33.0)

314

(32.6) 305

(37.1)

201

(40.9)

หยา/แยกกนอย

34

(2.7)

23

(2.4) 33

(4.0)

13

(2.6)

ลกษณะการอยอาศย

อาศยอยเพยงล าพง 84

(6.7)

51

(5.3)

59

(7.2)

41

(8.4)

อาศยอยกบคสมรสเพยง

ล าพง

185

(14.8)

150

(15.6)

104

(12.6)

68

(13.8)

อาศยอยกบคสมรสและ บตร

538

(43.1)

449

(46.6)

352

(42.8)

170

(34.6)

อาศยอยกบบตร 396

(31.7)

282

(29.3)

270

(32.8)

191

(38.9)

อาศยอยกบบคคลอน 45

(3.6)

31

(3.2)

38

(4.6)

21

(4.3)

ตาราง 2 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามรายไดเฉลยตอเดอน รายจายเฉลยตอเดอน การไดรบเบยยงชพ แหลงรายได และแหลงความชวยเหลอ

ขอมลสวนบคคล

อ าเภอจอมทอง อ าเภอเมอง

จอมทอง

จ านวน (รอยละ)

บานแปะ

จ านวน (รอยละ)

แมเหยะ

จ านวน (รอยละ)

ทาศาลา

จ านวน (รอยละ)

รายไดเฉลยตอเดอน (บาท)

< 1,500 668

(53.5)

786

(81.6)

437

(53.1)

229

(46.6)

≥ 1,500 573

(45.9)

174

(18.1)

376

(45.7)

256

(52.1)

ไมมรายได 7

(0.6)

3

(0.3)

10

(1.2)

6

(1.2)

รายจายเฉลยตอเดอน (บาท)

< 1,500 619

(49.6)

635

(65.9)

208

(25.3)

146

(29.7)

≥ 1,500 507

(40.6)

178

(18.5)

404

(49.1)

196

(39.9)

ไมมรายจาย 122

(9.8)

150

(15.6)

211

(25.6)

149

(30.3)

การไดรบเบยยงชพ

ไดรบ 1176

(94.2)

930

(96.6)

714

(86.8)

438

(89.2)

ไมไดรบ

72

(5.8)

33

(3.4)

109

(13.2)

53

(10.8)

ตาราง 2 (ตอ)

ขอมลสวนบคคล

อ าเภอจอมทอง อ าเภอเมอง

จอมทอง

จ านวน (รอยละ)

บานแปะ

จ านวน (รอยละ)

แมเหยะ

จ านวน (รอยละ)

ทาศาลา

จ านวน (รอยละ)

แหลงของรายได

เบยยงชพ 652

(52.2)

700

(72.7)

418

(50.8)

246

(50.1)

การท างาน 485

(38.9)

240

(24.9)

275

(33.4)

166

()33.8

บตร 81

(6.5)

21

(2.2)

107

(13.0)

58

(11.8)

คาเชา 6

(0.5)

-

(0.0)

5

(0.6)

10

(2.0)

คสมรส 7

(0.6)

-

(0.0)

4

(0.5)

-

(0.0)

ดอกเบย -

(0.0) 1

(0.1) 3

(0.4)

-

(0.0)

แหลงความชวยเหลอ

บตร 8

(0.6) 1

(0.1)

11

(1.3) 5

(1.0)

คสมรส 1

(0.1) -

(0.0)

2

(0.2) 1

(0.2)

ญาต 1

(0.1) -

(0.0)

-

(0.0) -

(0.0)

ตาราง 3 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามโรคประจ าตว การกลนอจจาระ การกลนปสสาวะ และการพดสอสารกบบคคลอน

ขอมลสวนบคคล

อ าเภอจอมทอง อ าเภอเมอง

จอมทอง จ านวน (รอยละ)

บานแปะ

จ านวน (รอยละ)

แมเหยะ

จ านวน (รอยละ)

ทาศาลา

จ านวน (รอยละ)

โรคประจ าตว

ไมม 570

(45.7)

432

(44.9)

297

(36.1) 206

(42.0)

ความดนโลหตสง 187

(15.0)

150

(15.6)

196

(23.8) 170

(34.6)

เบาหวาน 109

(8.7)

56

(5.8)

45

(5.5) 29

(5.9)

โรคเกาต 12

(1.0)

12

(1.2)

11

(1.3) 2

(0.4)

โรคหวใจ 43

(3.4)

16

(1.7)

18

(2.2) 6

(1.2)

โรคขอเสอม 32

(2.6)

29

(3.0)

26

(3.2) 21

(4.3)

โรคระบบประสาทและสมอง 29

(2.3)

18

(1.9)

26

(3.2) 2

(0.4)

โรคปอด 45

(3.6)

7

(0.7)

12

(1.5) 5

(1.0)

ตอมลกหมากโต

โรคกระเพาะอาหาร

2

(0.2)

8

(0.6)

1

(0.1) 29

(3.0)

4

(0.5)

19

(2.3)

2

(0.4)

2

(.4)

อนๆ

21

(16.9)

213

(22.1)

169

(20.5) 46

(9.4)

ตาราง 3 (ตอ)

ขอมลสวนบคคล

อ าเภอจอมทอง อ าเภอเมอง

จอมทอง

จ านวน (รอยละ)

บานแปะ

จ านวน (รอยละ)

แมเหยะ

จ านวน (รอยละ)

ทาศาลา

จ านวน (รอยละ)

การกลนอจจาระในรอบ 1 สปดาหทผานมา

กลนไดปกต 1068

(85.6)

764

(79.3)

715

(86.9)

445

(90.6)

กลนไมไดเปนบางครง 94

(7.5)

100

(10.4)

61

(7.4)

35

(7.1)

กลนไมได 70

(5.6)

92

(9.6)

40

(4.9)

9

(1.8)

ตองการสวนอจจาระอยเสมอ 16

(1.3)

7

(0.7)

7

(0.9)

2

(0.4)

การกลนปสสาวะในรอบ 1 สปดาหทผานมา

กลนไดปกต 1071

(85.8)

749

(77.8)

706

(85.8)

436

(88.8)

กลนไมไดเปนบางครง 97

(7.8)

109

(11.3)

76

(9.2)

42

(8.6)

กลนไมได 79

(6.3)

103

(10.7)

37

(4.5)

11

(2.2)

ใสสายสวนปสสาวะแตไมสามารถดแลเอง ได

1

(0.1)

2

(0.2)

4

(.5)

2

(0.4)

การพดสอสารกบบคคลอน

พดสอสารได 1231

(98.6)

960

(99.7)

812

(98.7)

487

(99.2)

พดสอสารไมได 17

(1.4)

3

(0.3)

11

(1.3)

4

(0.8)

1.2 ขอมลเกยวกบภาวะพงพงในผสงอาย ขอมลเกยวกบผสงอายทจ าแนกออกเปน 3 กลมโดยใชแบบคดกรองภาวะพงพาในผสงอาย โดย อสม. ไดแก กลมท 1 สามารถปฏบตกจวตรประจ าวนพนฐานและกจกรรมขนสงไดดวยตนเองทงหมด กลมท 2 สามารถปฏบตกจวตรประจ าวนพนฐานไดดวยตนเองทงหมด แตไมสามารถปฏบตกจกรรมขนสงไดดวยตนเองอยางนอย 1 กจกรรม และกลมท 3 ไมสามารถปฏบตกจวตรประจ าวนพนฐานไดดวยตนเองอยางนอย 1 กจกรรม ผลการวเคราะหขอมลน าเสนอในตาราง 4-7 ผลการวเคราะหขอมลอ าเภอจอมทองพบวา ต าบลจอมทองมผสงอายกลมท 3 รอยละ 6.0 โดยเปนผสงอายหญงมากกวาผสงอายชาย (รอยละ 7.3 และ 4.3 ตามล าดบ) สวนต าบลบานแปะพบผสงอายกลม 3 รอยละ 5.2 โดยเปนผสงอายชายและหญงในสดสวนทใกลเคยงกน (รอยละ 5.1 และ 5.3 ตามล าดบ) (ตาราง 4) ตาราง 4 จ านวนและรอยละของผสงอายอ าเภอจอมทอง จ าแนกตามกลมและเพศ

เพศ

อ าเภอจอมทอง

ต าบลจอมทอง ต าบลบานแปะ

กลมท 1

จ านวน

(รอยละ)

กลมท 2

จ านวน

(รอยละ)

กลมท 3

จ านวน

(รอยละ)

รวม

จ านวน

(รอยละ)

กลมท 1

จ านวน

(รอยละ)

กลมท 2

จ านวน

(รอยละ)

กลมท 3

จ านวน

(รอยละ)

รวม

จ านวน

(รอยละ)

ชาย 449

(83.3)

67

(12.4)

23

(4.3)

539

(43.2)

369 (78.5)

77

(16.4)

24

(5.1)

470

(48.8)

หญง 550

(77.6)

107

(15.1)

52

(7.3)

709

(56.8)

350

(71.0)

117

(23.7)

26

(5.3)

493

(51.2)

รวม 999

(80.0)

174

(13.9)

75

(6.0)

1248

(100)

719

(74.7)

194

(20.1)

50

(5.2)

963

(100)

ขอมลเกยวกบชวงอายพบวาผสงอายของต าบลจอมทองอายยนมากกวาผสงอายต าบลบานแปะ โดยต าบลจอมทองพบผสงอายทอาย 80 ปขนไปรอยละ 20.0 ต าบลบานแปะพบรอยละ 14.5 เมอพจารณาแยกตามกลมผสงอายพบวาผสงอายกลมท 2 และ 3 เปนผทมอายมากกวา 80 ปมากกวาวยอนทงต าบลจอมทองและต าบลบานแปะ และผสงอายกลม 1 เปนผทอายอยระหวาง 60-69 ปมากทสด (ตาราง 5) ตาราง 5 จ านวนและรอยละของผสงอายอ าเภอจอมทอง จ าแนกตามกลมและชวงอาย

ชวงอาย

อ าเภอจอมทอง

ต าบลจอมทอง ต าบลบานแปะ

กลมท 1

จ านวน

(รอยละ)

กลมท 2

จ านวน

(รอยละ)

กลมท 3

จ านวน

(รอยละ)

รวม

จ านวน

(รอยละ)

กลมท 1

จ านวน

(รอยละ)

กลมท 2

จ านวน

(รอยละ)

กลมท 3

จ านวน

(รอยละ)

รวม

จ านวน

(รอยละ)

60-69 ป 560

(93.0)

26

(4.3)

16

(2.7)

602

(48.2)

368

(87.6)

41

(9.8)

11

(2.6)

420

(43.6)

70-79 ป 322

(81.3)

54

(13.6)

20

(5.1)

396

(31.7)

286

(71.0)

95

(23.6)

22

(5.5)

403

(41.8)

≥ 80 ป 117

(46.8)

94

(37.6)

39

(15.6)

250

(20.0)

65

(46.4)

58

(41.4)

17

(12.1)

140

(14.5)

รวม

999

(80.0)

174

(13.9)

75

(6.0)

1248

(100)

719

(74.7)

194

(20.1)

50

(5.2)

963

(100)

ผลการวเคราะหขอมลอ าเภอเมองพบวา ต าบลแมเหยะมผสงอายกลมท 3 รอยละ 5.8 โดยเปนผสงอายหญงมากกวาผสงอายชาย (รอยละ 6.3 และ 5.3 ตามล าดบ) สวนต าบลทาศาลาพบผสงอายกลม 3 รอยละ 5.9 โดยเปนผสงอายหญงมากกวาผสงอายชาย (รอยละ 8.1 และ 2.9 ตามล าดบ) (ตาราง 6)

ตาราง 6 จ านวนและรอยละของผสงอายอ าเภอเมอง จ าแนกตามกลมและเพศ

เพศ

อ าเภอเมอง

ต าบลแมเหยะ ต าบลทาศาลา

กลมท 1

จ านวน

(รอยละ)

กลมท 2

จ านวน

(รอยละ)

กลมท 3

จ านวน

(รอยละ)

รวม

จ านวน

(รอยละ)

กลมท 1

จ านวน

(รอยละ)

กลมท 2

จ านวน

(รอยละ)

กลมท 3

จ านวน

(รอยละ)

รวม

จ านวน

(รอยละ)

ชาย 296

(82.5)

44

(12.3)

19

(5.3)

359

(43.6)

174

(84.1)

27

(13.0)

6

(2.9)

207

(42.2)

หญง

370

(79.7)

65

(14.0)

29

(6.3)

464

(56.4)

226

(79.6)

35

(12.3)

23

(8.1)

284

(57.8)

รวม

666

(80.9)

109

(13.2)

48

(5.8)

823

(100)

400

(81.5)

62

(12.6)

29

(5.9)

491

(100)

ขอมลเกยวกบชวงอายพบวาผสงอายของต าบลแมเหยะอายยนมากกวาผสงอายต าบลทาศาลา โดย

ต าบลแมเหยะพบผสงอายทอาย 80 ปขนไปรอยละ 15.4 ต าบลทาศาลาพบรอยละ 12.2 เมอพจารณาแยกตามกลมผสงอายพบวาผสงอายกลมท 2 และ 3 เปนผทมอายมากกวา 80 ปมากกวาวยอนทงต าบลแมเหยะและต าบลทาศาลา และผสงอายกลม 1 เปนผทอายอยระหวาง 60-69 ปมากทสด (ตาราง 7)

ตาราง 7 จ านวนและรอยละของผสงอายอ าเภอเมอง จ าแนกตามกลมและชวงอาย

ชวงอาย

อ าเภอเมอง

ต าบลแมเหยะ ต าบลทาศาลา

กลมท 1

จ านวน

(รอยละ)

กลมท 2

จ านวน

(รอยละ)

กลมท 3

จ านวน

(รอยละ)

รวม

จ านวน

(รอยละ)

กลมท 1

จ านวน

(รอยละ)

กลมท 2

จ านวน

(รอยละ)

กลมท 3

จ านวน

(รอยละ)

รวม

จ านวน

(รอยละ)

60-69 ป 390

(94.4)

16

(3.9)

7

(1.7)

413

(50.2)

249

(94.7)

5

(1.9)

9

(3.4)

263

(53.6)

70-79 ป 210

(74.2)

53

(18.7)

20

(7.1)

283

(34.4)

129

(76.8)

28

(16.7)

11

(6.5)

168

(34.2)

≥ 80 ป 66

(52.0)

40

(31.5)

21

(16.5)

127

(15.4)

22

(36.7)

29

(48.3)

9

(15.0)

60

(12.2)

รวม

666

(80.9)

109

(13.2)

48

(5.8)

823

(100)

400

(81.5)

62

(12.6)

29

(5.9)

491

(100)

1.3 ขอมลทวไปของผสงอายทชวยเหลอตนเองไมได (กลม 3) ผสงอายกลมท 3 ไดแก ผสงอายทท ากจวตรประจ าวนพนฐานและกจกรรมขนสงไมไดดวยตนเอง พบวาอ าเภอจอมทองมจ านวนทงหมด 125 คน และอ าเภอเมองมทงหมด 77 คน ผลการวเคราะหขอมลแสดงในตาราง 8-10 ผลการวเคราะหขอมลพบวาผสงอายกลมท 3 สวนใหญเปนเพศหญง และมอายตงแต 70 ปขนไป โดยในอ าเภอเมองพบวาผสงอายกลมท 3 มชวงอายอยระหวาง 70-79 ป มากวาชวงอายอน แตในอ าเภอจอมทองผสงอายกลม 3 มอายมากกวา 80 ปมากกวาชวงอายอน (ตาราง 8) ระดบการศกษาพบวาผสงอายกลมท 3 ของอ าเภอเมองมระดบการศกษาสงกวาผสงอายอ าเภอจอมทองโดยมผสงอายทไมไดรบการศกษาของอ าเภอเมองอยระหวางรอยละ 20-24 แตของอ าเภอจอมทองพบสงถงรอยละ 48-56 โดยสวนใหญผสงอายกลมท 3 ของอ าเภอเมองมระดบการศกษาสงสดประถมศกษาโดยพบรอยละ 62 อ าเภอจอมทองพบประมาณรอยละ 40 สวนสถานภาพสมรสสวนใหญมสถานภาพสมรสคและหมายในสดสวนใกลเคยงกนทงของอ าเภอเมองและอ าเภอจอมทอง ส าหรบลกษณะการอยอาศยพบวาผสงอายกลมท 3 ของต าบลจอมทอง และต าบลทาศาลาอาศยอยเพยง

ล าพงมากทสดโดยพบรอยละ 12 และ 10.3 ตามล าดบ และมประมาณรอยละ 8-12 ทอาศยอยกบคสมรสทเปนผสงอายตามล าพง สวนใหญอาศยอยกบครอบครว (ตาราง 8) ตาราง 8 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางกลมท 3 จ าแนกตามเพศ อาย ระดบการศกษาสงสด สถานภาพ สมรส และลกษณะการอยอาศย

ขอมลสวนบคคล

อ าเภอจอมทอง อ าเภอเมอง

จอมทอง

จ านวน (รอยละ)

บานแปะ

จ านวน (รอยละ)

แมเหยะ

จ านวน (รอยละ)

ทาศาลา

จ านวน (รอยละ)

เพศ

หญง 52

(69.3) 26

(52.0)

29

(60.4) 23

(79.3)

ชาย

23

(30.7)

24

(48.0)

19

(39.6) 6

(20.7)

อาย (ป)

60-69 16

(21.3)

11

(22.0)

7

(14.6)

9

(31.0)

70-79 29

(26.7)

22

(44.0)

20

(41.7)

11

(37.9)

≥ 80 39

(52.0)

17

(34.0)

21

(43.8)

9

(31.0)

ตาราง 8 (ตอ)

ขอมลสวนบคคล

อ าเภอจอมทอง อ าเภอเมอง

จอมทอง

จ านวน

(รอยละ)

บานแปะ

จ านวน (รอยละ)

แมเหยะ

จ านวน (รอยละ)

ทาศาลา

จ านวน (รอยละ)

ระดบการศกษาสงสด

ไมไดรบการศกษา 36

(48.0) 28

(56.0)

10

(20.8)

7

(24.1)

ประถมศกษา 34

(45.3) 20

(40.0)

30

(62.5)

18

(62.1)

มธยมศกษา 4

(5.3) 2

(4.0)

8

(16.7)

4

(13.8)

ปรญญาตร/สงกวา

ปรญญาตร

1

(1.3) -

(0.0)

-

(0.0)

-

(0.0)

สถานภาพสมรส

โสด 3

(4.0)

1

(2.0)

-

(0.0)

-

(0.0)

ค 32

(42.7)

25

(50.0)

22

(45.8)

7

(24.1)

หมาย

38

(50.7)

24

(48.0)

24

(50.0)

22

(75.9)

หยา/แยกกนอย 2

(2.7)

-

(0.0) 2

(4.2)

-

(0.0)

ตาราง 8 (ตอ)

ขอมลสวนบคคล

อ าเภอจอมทอง อ าเภอเมอง

จอมทอง

จ านวน

(รอยละ)

บานแปะ

จ านวน (รอยละ)

แมเหยะ

จ านวน (รอยละ)

ทาศาลา

จ านวน (รอยละ)

ลกษณะการอยอาศย

อาศยอยเพยงล าพง

9

(12.0)

1

(2.0)

1

(2.1)

3

(10.3)

อาศยอยกบคสมรส

เพยงล าพง

6

(8.0)

6

(12.0)

4

(8.3)

3

(10.3)

อาศยอยกบคสมรส

และบตร

27

(36.0)

19

(38.0)

16

(33.3)

4

(13.8)

อาศยอยกบบตร 32

(42.7)

21

(42.0)

27

(56.3)

18

(62.1)

อาศยอยกบบคคล อน

1

(1.3)

3

(6.0)

-

(0.0)

1

(3.4)

ขอมลเกยวกบฐานะทางเศรษฐกจของผสงอายกลมท 3 พบวาผสงอายในอ าเภอจอมทองมรายไดนอยกวา 1,500 บาทตอเดอนสงกวาผสงอายในอ าเภอเมอง แตเมอเปรยบเทยบรายจายตอเดอนพบวาผสงอายในอ าเภอเมองทมรายจายมากกวา 1,500 บาทตอเดอนมมากกวาผสงอายในอ าเภอจอมทอง เมอพจารณาถงการไดรบเบยยงชพพบวาผสงอายกลมท 3 ในต าบลบานแปะผสงอายไดรบเบยยงชพครอบคลมทงหมด ในขณะทผสงอายในอ าเภอเมองและต าบลจอมทองมผสงอายบางสวนทไมไดรบเบยยงชพ โดยแหลงรายไดของผสงอายทงสองอ าเภอมความคลายคลงกนคอมรายไดจากเบยยงชพ จากการท างานและจากบตร (ตาราง 9)

ตาราง 9 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางกลมท 3 จ าแนกตามรายไดเฉลยตอเดอน รายจายเฉลย ตอเดอน การไดรบเบยยงชพ แหลงรายได และแหลงความชวยเหลอ

ขอมลสวนบคคล

อ าเภอจอมทอง อ าเภอเมอง

จอมทอง

จ านวน (รอยละ)

บานแปะ

จ านวน (รอยละ)

แมเหยะ

จ านวน

(รอยละ)

ทาศาลา

จ านวน (รอยละ)

รายไดเฉลยตอเดอน (บาท)

< 1,500 63

(84.0)

46

(92.0)

37

(77.1)

22

(75.9)

≥ 1,500 9

(12.0)

4

(8.0)

10

(20.8)

6

(20.7)

ไมมรายได 3

(4.0)

-

(0.0)

1

(2.1)

1

(3.4)

รายจายเฉลยตอเดอน (บาท)

นอยกวา 1,500 48

(64.0)

27

(54.0)

16

(33.3)

6

(20.7)

มากกวา 1,500 9

(12.0)

8

(16.0)

15

(31.3)

6

(20.7)

ไมมรายจาย 18

(24.0)

15

(30.0)

17

(35.4)

17

(58.6)

การไดรบเบยยงชพ

ไดรบ 70

(93.3)

50

(100.0)

45

(93.8)

28

(96.6)

ไมไดรบ 5

(6.7)

-

(0.0)

3

(6.3)

1

(3.4)

ตาราง 9 (ตอ)

ขอมลสวนบคคล

อ าเภอจอมทอง อ าเภอเมอง

จอมทอง

จ านวน (รอยละ)

บานแปะ

จ านวน (รอยละ)

แมเหยะ

จ านวน

(รอยละ)

ทาศาลา

จ านวน

(รอยละ)

แหลงของรายได

เบยยงชพ 63

(84.0)

46

(92.0)

33

(68.8)

20

(69.0)

การท างาน 4

(5.3)

4

(8.0)

2

(4.2)

3

(10.3)

บตร 4

(5.3)

-

(0.0)

11

(22.9)

4

(13.8)

คาเชา -

(0.0)

-

(0.0)

-

(0.0)

1

(3.4)

คสมรส -

(0.0)

-

(0.0)

-

(0.0)

-

(0.0)

ดอกเบย -

(0.0) -

(0.0) -

(0.0)

-

(0.0)

แหลงความชวยเหลอ

บตร 2

(2.7) -

(0.0)

1

(2.1) 1

(3.4)

คสมรส -

(0.0) -

(0.0)

-

(0.0) -

(0.0)

ญาต -

(0.0) -

(0.0)

-

(0.0) -

(0.0)

ขอมลเกยวกบภาวะสขภาพพบวาผสงอายกลมท 3 ประมาณรอยละ 80 มโรคประจ าตว โดยโรคประจ าตวทพบมากทสดไดแก โรคระบบประสาทและสมอง โรคความดนโลหตสง และโรคเบาหวาน โดยขอมลไมแตกตางกนระหวางผสงอายของอ าเภอเมองและอ าเภอจอมทอง สวนการกลนปสสาวะและอจจาระพบวาผสงอายกลมท 3 มากกวาครงทมปญหากลนอจจาระและปสสาวะไมได ส าหรบปญหาเรองการสอสารดวยการพด

พบวามประมาณรอยละ 10 ของผสงอายกลมท 3 ทไมสามารถสอสารดวยการพดได โดยพบในผสงอายอ าเภอเมองมากกวาอ าเภอจอมทอง (ตาราง 10) ตาราง 10 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางกลมท 3 จ าแนกตามโรคประจ าตว การกลนอจจาระและ

การกลนปสสาวะในรอบสปดาหทผานมา และการพดสอสารกบบคคลอน

ขอมลสวนบคคล

อ าเภอจอมทอง อ าเภอเมอง

จอมทอง

จ านวน (รอยละ)

บานแปะ

จ านวน (รอยละ)

แมเหยะ

จ านวน (รอยละ)

ทาศาลา

จ านวน (รอยละ)

โรคประจ าตว

ไมม 14

(18.7)

9

(18.0)

4

(8.3) 6

(20.7)

ความดนโลหตสง 10

(13.3)

10

(20.0)

5

(10.4) 5

(17.2)

เบาหวาน 8

(10.7)

2

(4.0)

4

(8.3) 1

(3.4)

โรคเกาต 3

(4.0)

0

(0.0)

-

(0.0) -

(0.0)

โรคหวใจ 4

(5.3)

1

(2.0)

-

(0.0) 1

(3.4)

โรคขอเสอม 5

(6.7)

-

(0.0)

1

(2.1) -

(0.0)

โรคระบบประสาทและสมอง 10

(13.3)

12

(24.0)

18

(37.5) 2

(6.9)

ตาราง 10 (ตอ)

ขอมลสวนบคคล

อ าเภอจอมทอง อ าเภอเมอง

จอมทอง

จ านวน (รอยละ)

บานแปะ

จ านวน (รอยละ)

แมเหยะ

จ านวน (รอยละ)

ทาศาลา

จ านวน (รอยละ)

โรคปอด 4

(5.3)

-

(0.0)

2

(4.2) -

(0.0)

โรคกระเพาะอาหาร -

(0.0)

1

(2.0)

-

(0.0)

-

(0.0)

อนๆ 17

(22.7)

15

(30.0)

14

(29.2) 14

(48.3)

การกลนอจจาระในรอบ 1 สปดาหทผานมา

กลนไดปกต 34

(45.3)

19

(38.0)

19

(39.6)

12

(41.4)

กลนไมไดเปนบางครง 28

(37.3)

18

(36.0)

11

(22.9)

11

(37.9)

กลนไมได 10

(13.3)

12

(24.0)

14

(29.2)

6

(20.7)

ตองการสวนอจจาระอยเสมอ 3

(4.0)

1

(2.0)

4

(8.3)

-

(0.0)

การกลนปสสาวะในรอบ 1 สปดาหทผานมา

กลนไดปกต 37

(49.3)

21

(42.0)

17

(35.4)

12

(41.4)

กลนไมไดเปนบางครง 28

(37.3)

12

(24.0)

14

(29.2)

10

(34.5)

กลนไมได 9

(12.0)

17

(34.)

14

(29.2)

6

(20.7)

ใสสายสวนปสสาวะแตไมสามารถดแลเองได 1

(1.3)

-

(0.0)

3

(6.3)

1

(3.4)

ตาราง 10 (ตอ)

ขอมลสวนบคคล

อ าเภอจอมทอง อ าเภอเมอง

จอมทอง

จ านวน (รอยละ)

บานแปะ

จ านวน (รอยละ)

แมเหยะ

จ านวน (รอยละ)

ทาศาลา

จ านวน (รอยละ)

การพดสอสารกบบคคลอน

พดสอสารได 68

(90.7)

48

(96.0)

43

(89.6)

25

(86.2)

พดสอสารไมได 7

(9.3)

2

(4.0)

5

(10.4)

4

(13.8)

1.4 ขอมลความสามารถในการปฏบตกจกรรมแยกรายกจกรรมของผสงอายทชวยเหลอ ตนเอง ไมได

ขอมลความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนพนฐานและกจกรรมขนสงของผสงอาย กลมท 3 ทชวยเหลอตนเองไมไดแสดงในตาราง 11

ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนขนพนฐานของผสงอายทชวยเหลอตนเอง ไมได (กลมท 3) พบวาผสงอายอ าเภอเมองมสดสวนทไมสามารถปฏบตกจกรรมขนพนฐานไดดวยตนเองมากกวาผสงอายอ าเภอจอมทอง โดยกจกรรมการตกอาหารเขาปากหรอการดมน า ผสงอายต าบลแมเหยะทไมสามารถปฏบตไดเองพบรอยละ 20.8 ต าบลทาศาลาพบสงถงรอยละ 37.9 สวนต าบลจอมทองและต าบลบานแปะพบรอยละ 6.7 และ 12.0 ตามล าดบ

ความสามารถในการปฏบตกจกรรมการอาบน า ลางหนาแปรงฟน กจกรรมการสวมใส เสอผาขอมลพบวามความคลายคลงกบความสามารถในการปฏบตกจกรรมการตกอาหารเขาปากและการดมน าคอผสงอายอ าเภอเมองมสดสวนผทปฏบตดวยตนเองไมไดมากกวาผสงอายอ าเภอจอมทอง

สวนความสามารถในการลกจากทนอน การลงจากเตยง การเดนภายในบานหรอการ เคลอนยายตนเองภายในบานโดยใชไมเทา รถเขน อปกรณชวยเดน การลกนงสวม และการท าความสะอาดภายหลงการขบถายอจจาระและปสสาวะ พบวาผสงอายอ าเภอจอมทองมสดสวนของผทไมสามารถปฏบตกจกรรมไดดวยตนเองมมากกวาผสงอายทไมสามารถปฏบตกจกรรมอนๆ (ตาราง 11)

ตาราง 11 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางจ าแนกตามความสามารถในการปฏบตรายกจกรรมขน

พนฐาน

กจกรรม

อ าเภอจอมทอง อ าเภอเมอง

จอมทอง จ านวน (รอยละ)

บานแปะ จ านวน (รอยละ)

แมเหยะ จ านวน (รอยละ)

ทาศาลา จ านวน (รอยละ)

การตกอาหารเขาปากหรอการดมน า ท าไดเองหรอท าไดแตมผอนท าให ตองมคนชวย ท าเองไมไดเลย การอาบน า ลางหนา แปรงฟน ท าไดเองหรอท าไดแตมผอนท าให ตองมคนชวย ท าเองไมไดเลย การสวมใสเสอผา ท าไดเองหรอท าไดแตมผอนท าให ตองมคนชวย ท าเองไมไดเลย

47 (62.7)

23 (30.7)

5 (6.7)

33 (44.0)

32 (42.7)

10 (13.3)

35

(46.7) 31

(41.3) 9

(12.0)

35 (70.0)

9 (18.0)

6 (12.0)

18 (36.0)

23 (46.0)

9 (18.0)

14

(28.0) 26

(52.0) 10

(20.0)

19 (39.6)

19 (39.6)

10 (20.8)

4 (8.3) 30

(62.5) 14

(29.2)

9 (18.8)

24 (50.0)

15 (31.3)

14 (48.3)

4 (13.8)

11 (37.9)

13 (44.8)

4 (13.8)

12 (41.4)

12

(41.4) 5

(17.2) 12

(41.4)

ตาราง 11 (ตอ)

กจกรรม

อ าเภอจอมทอง อ าเภอเมอง

จอมทอง จ านวน (รอยละ)

บานแปะ จ านวน (รอยละ)

แมเหยะ จ านวน (รอยละ)

ทาศาลา จ านวน (รอยละ)

การลกจากทนอน การลงจากเตยง การเดนภายในบานหรอการเคลอนยายตนเองภายในบานโดยใชไมเทา รถเขน อปกรณชวยเดน ท าไดเองหรอท าไดแตมผอนท าให ตองมคนชวย ท าเองไมไดเลย การลกนงสวม และการท าความสะอาดภายหลงการขบถายอจจาระและปสสาวะ ท าไดเองหรอท าไดแตมผอนท าให ตองมคนชวย ท าเองไมไดเลย

14

(18.7) 46

(61.3) 15

(20.0)

20 (26.7)

39 (52.0)

16 (21.3)

4

(8.0) 35

(70.0) 11

(22.0)

12 (24.0)

26 (52.0)

12 (24.0)

4

(8.3) 29

(60.4) 15

(31.3)

7 (14.6)

24 (50.0)

17 (35.4)

1

(3.4) 16

(55.2) 12

(41.4)

8 (27.6)

9 (31.0)

12 (41.4)

1.5 ขอมลความสามารถในการปฏบตกจกรรมขนสงของผสงอายทชวยเหลอตวเองไดบาง (กลมท 2) ความสามารถในการปฏบตกจกรรมขนสงของผสงอายทชวยเหลอตนเองไดบาง (กลมท 2) แสดงในตาราง 12 ผสงอายทชวยเหลอตนเองไดบาง (กลมท 2) สามารถเดนนอกบาน หรอการเคลอนทนอกบานโดยใชรถเขน ไมเทา หรออปกรณชวยเดน ไดดวยตนเองเปนสวนใหญคอมากกวาสองในสาม สวนความสามารถในการหงขาวหรอนงขาว การท ากบขาว กวาดบาน ถบาน การจายเงน การทอนเงน ประมาณครงหนงของผสงอายกลมท 2 ทสามารถท าไดดวยตนเอง และมสวนหนงทไมสามารถท าไดดวยตนเอง สวนกจกรรมขนสงทผสงอายกลมท 2 ไมสามารถท าไดดวยตนเองหรอตองมคนชวยมากทสดไดแก การเดนทางดวยรถประจ าทางหรอรถรบจาง (ตาราง 12) ตาราง 12 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางกลมท 2 ทชวยเหลอตวเองไดบางจ าแนกตามราย กจกรรมขนสง

กจกรรม อ าเภอจอมทอง อ าเภอเมอง

จอมทอง จ านวน (รอยละ)

บานแปะ จ านวน (รอยละ)

แมเหยะ จ านวน (รอยละ)

ทาศาลา จ านวน (รอยละ)

การเดนนอกบาน หรอการเคลอนทนอกบานโดยใชรถเขน ไมเทา หรออปกรณชวยเดน ท าไดเองหรอท าไดแตมผอนท าให ตองมคนชวย ท าเองไมไดเลย

134 (77.0)

39 (22.4)

1 (0.6)

179 (92.3)

15 (7.7)

- (0.0)

97 (89.0)

12 (11.0)

- (0.0)

45 (72.6)

17 (27.4)

- (0.0)

ตาราง 12 (ตอ)

กจกรรม อ าเภอจอมทอง อ าเภอเมอง

จอมทอง จ านวน (รอยละ)

บานแปะ จ านวน (รอยละ)

แมเหยะ จ านวน (รอยละ)

ทาศาลา จ านวน (รอยละ)

การหงขาวหรอนงขาว การท ากบขาว ท าไดเองหรอท าไดแตมผอนท าให ตองมคนชวย ท าเองไมไดเลย

100

(57.5) 57

(32.8) 17

(9.8)

129

(66.5) 42

(21.6) 23

(11.9)

72

(66.1) 24

(22.0) 13

(11.9)

27

(43.5) 35

(56.5) -

(0.0)

การกวาดบาน ถบาน ท าไดเองหรอท าไดแตมผอนท าให ตองมคนชวย ท าเองไมไดเลย การจายเงน การทอนเงน ท าไดเองหรอท าไดแตมผอนท าให ตองมคนชวย ท าเองไมไดเลย

95

(54.6) 64

(36.8) 15

(8.6)

115 (66.1)

49 (28.2)

10 (5.7)

144

(74.2) 32

(16.5) 18

(9.3)

113 (58.2)

67 (34.5)

14 (7.2)

65

(59.6) 32

(29.4) 12

(11.0)

76 (69.7)

25 (22.9)

8 (7.3)

23

(37.1) 38

(61.3) 1

(1.6)

28 (45.2)

34 (54.8)

- (0.0)

ตาราง 12 (ตอ)

กจกรรม

อ าเภอจอมทอง อ าเภอเมอง

จอมทอง จ านวน (รอยละ)

บานแปะ จ านวน (รอยละ)

แมเหยะ จ านวน (รอยละ)

ทาศาลา จ านวน (รอยละ)

การเดนทางดวยรถประจ าทางหรอรถรบจาง ท าไดเองหรอท าไดแตมผอนท าให ตองมคนชวย ท าเองไมไดเลย

15

(8.6) 139

(79.9) 20

(11.5)

19

(9.8) 147

(75.8) 28

(14.4)

15

(13.8) 81

(74.3) 13

(11.9)

3

(4.8) 55

(88.7) 4

(6.5)

1.6 ความตองการบรการการดแลระยะยาวของผสงอายทพงพาตนเองไมได 1.6.1 ความตองการดานเศรษฐกจ จากการสมภาษณผสงอายและครอบครวสวนใหญมความตองการการชวยเหลอในดาน

การเงนเปนสวนใหญโดยเฉพาะผสงอายทอยในครอบครวทมฐานะยากจน โดยใหขอมลวาจะไดชวยแบงเบาภาระของครอบครวไดบาง และตองการการชวยเหลอระยะยาวตลอดไป

1.6.2 ความตองการดานสขภาพ 1) ความตองการบรการสขภาพทบานอยางตอเนอง เนองจากผสงอายทพ งพาตนเองไมไดสวนใหญมโรคเรอรงเปนโรคประจ าตว และ

ตองการรกษาอยางตอเนอง แตดวยความยากล าบากในการเดนทางไปรบบรการทโรงพยาบาลหรอสถานอนามย ดงนนบรการดานสขภาพทบานจงเปนสงทผสงอายและครอบครวตองการมากทสด

1. บรการสขภาพทตองการทบานประกอบดวย การจายยาทจ าเปนทตองรบประทานตอเนอง บรการตรวจรกษาโรคหรอความเจบปวยเนองจากไมแนใจวาโรคทเปนหายขาดหรอไม มโรคแทรกซอนอะไรเกดขนบาง และบรการตรวจรกษาเมอเกดอาการหรอความผดปกต เชน อาการเหนอยหอบงาย อาการปวด อาการเบออาหาร เปนตน โดยความถของการใหบรการควรมาใหบรการอยางนอยเดอนละ 1 ครง

2. ผใหบรการ ผสงอายและครอบครวตองการแพทย พยาบาลหรอนกกายภาพบ าบดจากโรงพยาบาลมาใหบรการทบานนอกเหนอจากเจาหนาทจากสถานอนามย เนองจากเปนผมความเชยวชาญ

เฉพาะโรค และมกมยาหรออปกรณชวยเหลอทจ าเปนส าหรบโรคบางโรค ส าหรบอาสาสมครดแลผสงอายทมาเยยมบานควรมการใหบรการดานสขภาพอนๆ รวมดวย เชน การวดความดนโลหต การดแลเรองยา หรอแนะน าการออกก าลงกายหรอการนวด โดยแพทยหรอพยาบาลควรมาใหบรการทบานอยางนอยเดอนละ 1 ครง สวนอาสาสมครอยางนอยสปดาหละ 1 ครงหรอถกวานนโดยเฉพาะถาผสงอายทเยยมไมมผดแลตอนกลางวนหรอเปนผสงอายทอาศยอยเพยงล าพงควรมาเยยมทกวนหรอวนเวนวน

2) ความตองการการฟนฟสภาพ เนองจากผสงอายทชวยเหลอตนเองไมไดถาไดรบการฟนฟสภาพจะท าใหไมเกดความ

พการมากขน และสามารถชวยเหลอตนเองในการท ากจกรรมบางอยางไดบาง ไมตองเปนภาระของลกหลานมากเกนไป ซงบรการฟนฟสภาพถาไดรบบรการโดยตรงจากนกกายภาพบ าบดจะเปนการดมากเนองจากมความเชยวชาญ โดยควรมการสอนคนในครอบครวใหสามารถปฏบตไดดวยเพอใหเกดความตอเนอง ซงถาเปนไปไมไดอาจเปนการฟนฟสภาพโดยอาสาสมครทผานการฝกอบรมใหมศกยภาพเพยงพอ และควรมการใหบรการอยางตอเนองสม าเสมออยางนอยสปดาหละ 2-3 ครงจนผสงอายสามารถชวยเหลอตนเองไดบางหรอไมเกดความพการเพมมากขน ในสวนของอปกรณฟนฟสภาพควรมการจดหาอปกรณทจ าเปนไวใชทบานผสงอายดวยหรออาจเปนการจดท าขนมาเองเพอประหยดคาใชจายจะท าใหผสงอายสามารถฟนฟสภาพรางกายไดดวยตนเองรวมดวย

3) ศนยดแลกลางวน ผสงอายและครอบครวเสนอแนะวาควรมศนยดแลกลางวนส าหรบผสงอายทอาศยอย

เพยงล าพงหรอผสงอายทอยบานเพยงล าพงในเวลากลางวนทคนในครอบครวตองไปท างานท าใหไมมคนชวยดแลในกจวตรประจ าวน ดงนนถามศนยดแลกลางวนจะชวยใหผสงอายไดรบการดแลทดขน นอกจากนนถามศนยดแลกลางวนจะท าใหผดแลสามารถไปท างานชวงกลางวนเพอหารายไดมาจนเจอครอบครวไดมากขน เนองจากผดแลบางคนหยดงานเนองจากไมมคนดแลท าใหขาดรายได โดยบรการทศนยนอกเหนอจากการชวยในการปฏบตกจวตรประจ าวนแลวควรมบรการดานการฟนฟสภาพรวมดวย และควรมบรการรบสงส าหรบผสงอายทครอบครวไมสามารถรบสงได ถามศนยดแลกลางวนทตงขนในวดจะเปนสงทดเนองจากผสงอายสวนใหญตองการไปวดแตไมสามารถไปไดดงนนถามศนยทวดจะชวยใหผสงอายรสกวาตนเองไดไปวดและไดมโอกาสฟงเทศนฟงธรรมดวย

สวนท 2 ขอมลเกยวกบบานและสภาพแวดลอมของผสงอาย ขอมลจากการวเคราะหสภาพบานและสภาพแวดลอมของผสงอายทชวยเหลอตวเองไดบางและไมได มดงน

1. สภาพหองน า จากผลการวเคราะหสภาพหองน าพบสภาพทไมเหมาะสมดงตอไปน 1.1 ประตหองน าแคบ และเปดเขา จากการส ารวจพบวาประตหองน าเกอบทงหมดเปน

แบบเปดเขาซงเปนอปสรรคเมอตองการความชวยเหลอท าใหไมสามารถเปดจากภายนอกได นอกจากนนประตหองน าทแคบมากเกนไปท าใหผสงอายทตองใชรถเขนหรอใชไมเทาหรออปกรณชวยเดนไมสามารถเขาไปได หรอเขาไปไดไมสะดวก

1.2 พนหองน าลน ไมมแผนกนลน และพนไมเรยบ สวนใหญสภาพพนหองน าลน เนองจากเปนพนปนและเปยกแฉะตลอดเวลาและไมมการใชรองเทาแตะในหองน าหรอไมใชแผนรองกนลน นอกจากนนหองน าบางสวนพนหองน าทไมเรยบท าใหมโอกาสสะดดหกลมไดงาย

1.3 ไมมราวจบในหองน า จากการส ารวจพบวาหองน าทงหมดไมมราวจบเพอประคอง ตวส าหรบผสงอายทมการทรงตวไมด นอกจากนนถาผสงอายมอาการวงเวยนหรอหนามดจะไมมทจบท าใหมโอกาสลมไดงาย

1.4 สวมเปนแบบนงยองและราดน า ไมมราวจบพยงตว โดยเฉพาะในเขตชนบทและใชขน ตกราด ซงสภาพสวมแบบนงยองจะเปนอปสรรคส าหรบผสงอายทมปญหาขอเขาเสอมท าใหนงยองไมได และไมมราวจบเพอพยงตวเวลาลกท าใหลกขนยากและมโอกาสลมไดงาย นอกจากนนฐานสวมอยสงมากเกนไป ตองท าเปนบนไดขน และไมมราวจบ ท าใหผสงอายตองปนขนนงบนสวมท าใหเสยงตอการลมไดงาย และเปนขอจ ากดส าหรบผสงอายทมปญหาขอเขาซงขนลงบนไดยาก 1.5 ไมมเกาอนงอาบน า เนองจากทอาบน าสวนใหญเปนแบบตกอาบจากถงน า ผสงอายตองยนตกอาบท าใหผสงอายทยนไมไดไมสามารถอาบน าไดเอง และถงน าสวนใหญสงเกนกวาทผสงอายทนงจะตกได นอกจากนนผสงอายทเมอยนนานอาจมปญหาวงเวยนหนามดไดถาไมมเกาอใหนงอาจลมได สวนใหญในเขตชนบทจะไมอาบน าโดยใชฝกบว

1.6 แสงสวางไมเพยงพอ ท าใหพนหองน าแฉะตลอดเวลา ถงแมวาหองน าสวนใหญอย นอกตวบานโดยเฉพาะในเขตชนบท แตการมแสงสวางไมเพยงพอเนองจากไมมหนาตางหรอไมมทใหแสงสวางเขาจะท าใหผสงอายซงการมองเหนลดลงเสยงตอการเกดอบตเหตลมได นอกจากนนแสงสวางทไมเพยงพอท าใหพนหองน าชนแฉะอยตลอดเวลา ไมแหง ท าใหพนลน

1.7 การระบายอากาศไมด ท าใหมกลน เนองจากหองน าสวนใหญไมมหนาตาง และม ชองใหอากาศระบายออกนอยท าใหหองน ามกลนอบ

ภาพท 4 สภาพหองน า

2. สภาพหองนอน 2.1 ไมมราวจบทงในหองนอนและบรเวณเตยงนอนหรอทนอน เนองจากผสงอายสวน

หนงนอนพนไมมเตยงท าใหเมอตองลกผสงอายตองใชมอยนตวลกขน และยงถาผสงอายมปญหาการทรงตวไมดหรอมปญหาขอเขาหรอมกลามเนอทไมแขงแรงจะท าใหลกนงยากถาไมมราวจบพยงตวลกขน ส าหรบผสงอายทนอนเตยงบางสวนเตยงสงมากเกนไปถาไมมราวจบจะท าใหเวลาเคลอนยายตนเองล าบากมโอกาสลมไดงาย ถงแมวาเตยงไมสงมากแตการทรงตวทไมดจะท าใหผสงอายมโอกาสลมไดงาย และบรเวณหองนอนทไมมราวจบจะท าใหผสงอายทตองลกจากหองนอนเพอไปท ากจกรรมทอนมโอกาสลมไดงายโดยเฉพาะผสงอายทชวยเหลอตนเองไดนอยหรอไมได

2.2 ไมมเตยงนอน การนอนกบพนของผสงอายเปนความเคยชน และผสงอายทยากจน สวนใหญนอนพนเนองจากไมมเตยง การเคลอนยายตวเองจากการนอนบนพนจะเปนความยากล าบากส าหรบผสงอาย

2.3 เตยงนอนสงเกนไป ผสงอายบางรายนอนบนเตยงทสงเกนไป ท าใหเวลาเคลอนยาย ตวเองจากเตยงมโอกาสทจะเกดอบตเหตไดงายโดยเฉพาะการลม

ภาพท 5 สภาพหองนอน

3. สถานทนงเลน สวนใหญสถานทนงเลนเปนสถานทผสงอายใชชวตชวงกลางวนมาก ทสดรองจากทนอน โดยสถานทนงเลนส าหรบผสงอายมความไมเหมาะสมดงน

3.1 ไมมราวจบ ลกษณะของสถานทนงเลนส าหรบผสงอายมกเปนเตยงทไมมขอบหรอ พนกเตยงส าหรบยดเกาะเวลาลกนงหรอลกยน ท าใหมโอกาสเกดอบตเหตหกลมไดงาย

3.2 เตยงสงมากเกนไป ความสงของเตยงสงผลใหผสงอายขนหรอลงจากเตยงไดไม สะดวกท าใหมโอกาสเกดอบตเหตไดงาย

ภาพท 6 สภาพหองนงเลน

4. บนได

4.1 ลกตงสงเกนไป บนไดทมลกตงสงเกนไปจะท าใหผสงอายกาวขนล าบากตองกาว สงมากกวาปกต ซงผสงอายสวนใหญเมอกาวเทาความสงของกาวเทาจะลดลงอยแลว ดงนนบนไดทลกตงสงมโอกาสทท าใหผสงอายสะดดลมไดงาย

4.2 ลกนอนแคบเกนไป บนไดทลกนอนแคบเกนไปจะท าใหพนทส าหรบการวางเทา ของผสงอายมนอยและเมอผสงอายยนกอนกาวขนบนไดขนตอไปผสงอายตองทรงตวใหดกอน ซงบนไดทมลกนอนแคบสงผลใหมโอกาสทจะลมไดงาย

4.3 ไมมราวจบ สวนใหญบนไดบานผสงอายชนบทไมมราวจบหรอมราวจบขางเดยว และเปนบนไดไมทไมคอยแขงแรง ดงนนถาผสงอายนอนชนบนของบานทตองขนลงบนไดจงมความเสยงตอการหกลมไดงายถาไมมราวจบหรอมราวจบแตไมมนคง

ภาพท 7 สภาพบนได

5. ทางเดนรอบบาน ส าหรบผสงอายทยงพอทจะชวยเหลอตนเองไดบางในบางครงตองท า กจกรรมนอกบาน เชน การเขาหองน าและหองน าอยนอกบาน ท าใหผสงอายตองเดนออกนอกตวบาน แตพบวาทางเดนรอบบานมสภาพไมเหมาะสมท าใหเสยงตอการเกดอบตเหตหกลมดงน

5.1 พนไมเรยบ สวนใหญพนรอบบานเปนพนปนหรอพนทรายทผวไมเรยบมโอกาส สะดดไดงาย

5.2 ไมมราวจบ ทางเดนนอกตวบานไมมราวจบท าใหผสงอายททรงตวไมดไมสามารถ เดนได หรอผสงอายทมปญหามนงงหรอเซขณะเดนมโอกาสเกดอบตเหตงายเนองจากไมมทยดเกาะ

ภาพท 8 สภาพทางเดนรอบบาน บรการระยะยาวโดยครอบครวส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมได

ขอมลจากการสมภาษณทงผสงอายและครอบครวพบวาครอบครวยงเปนแหลงความชวยเหลอหลกส าหรบผสงอาย โดยสามารถแยกการชวยเหลอตามลกษณะการอยอาศยของผสงอายดงน

1. ผสงอายทอาศยอยกบครอบครว 1.1 ผสงอายทอาศยอยกบครอบครว และครอบครวใหการดแลตลอด 24 ชวโมง

การดแลทผสงอายไดรบจากครอบครวประกอบดวยการดแลดงน 1) การปฏบตกจวตรประจ าวนไดแก การรบประทานอาหาร การอาบน าแตงตว

การขบถาย และการเคลอนยายในบาน การดแลเรองการอาบน าแตงตวสวนใหญผสงอายทกรายไดรบการท าความสะอาดรางกายอยางนอยวนละ 1 ครง แตเปนการท าความสะอาดรางกายโดยการเชดตวให สวนใหญไมคอยไดท าความสะอาดอวยวะสบพนธ สวนการสระผมอาจเปนสปดาหละครงหรอนานกวานนเนองจากยงยากล าบาก

การดแลเรองการขบถายเมอผสงอายตองการขบถาย มไดมการวางแผนดแลใหขบถายเปนเวลา ถาผสงอายมปญหาทองผกหรอไมถายหลายวน บางครอบครวมการใชการสวนให แตสวนใหญไมคอยไดดแลเรองภาวะทองผก ส าหรบผสงอายทมปญหากลนปสสาวะไมไดหรอปสสาวะรดทนอนส าหรบครอบครวทมฐานะดจะใสผาออมผใหญไวใหและเปลยนวนละ 1 ครง สวนครอบครวทฐานะทางการเงนไมดจะไมไดใชผาออมผใหญจะใชการซกผาบอยๆ หรอบางครงผสงอายไมไดรบการเปลยนผาหลงถายปสสาวะท าใหสงกลนเหมนและมรอยแดงทกน บางครอบครวใชถงพลาสตกรองปสสาวะและเปลยนเมอปสสาวะเตมถงซงบางครงน าปสสาวะไหลเปอนหรอไมไดเปลยนจนปสสาวะลนถง ผดแลทเปนบตรสาวผสงอายชายรายหนงใหขอมลวา “ดจากโรงพยาบาลเขาใชถงพลาสตกสวมไวกนปสสาวะเปอนและไมตองเปลยนผาบอย เลยเอาอยางบาง สะดวกด ถาจะใหซกผาบอยๆ กไมไหว” การชวยเหลอเรองการรบประทานอาหาร ครอบครวใหการดแลทงการเตรยมอาหารและดแลใหผสงอายทรบประทานเองไดรบประทานอยางเพยงพอ แตส าหรบผสงอายทรบประทานเองไมได ตองปอนใหดวยทกครง ซงไมไดเปนความยากล าบาก ส าหรบผสงอายทมโรคประจ าตวทตองจ ากดอาหารหรอเลอกอาหารทเหมาะสมครอบครวจะเปนผจดเตรยมให เชน อาหารส าหรบผปวยเบาหวาน การดแลเรองการเคลอนยายภายในบาน ส าหรบผสงอายทมครอบครวดแลสวนใหญจะใชรถเขนชวยใหผสงอายเคลอนทภายในบานได แตส าหรบผสงอายทอยในครอบครวทฐานะทางการเงนไมดจะไมคอยไดเคลอนไหวภายในบานหรอใชการเคลอนทดวยตนเอง เชน การถดไปทตางๆ หรอการใชการกระเถบหรอการชวยประคอง ซงถาผดแลเปนลกจะชวยในเรองการเคลอนยายได แตถาผดแลเปนผสงอายจะไมสามารถชวยการเคลอนยายของผสงอายไดเนองจากแรงไมมากพอ

2) การชวยเหลอเกยวกบความเจบปวย ประกอบดวย การดแลใหไดรบยา การดแล เมอมไข การพาไปรบการรกษาทโรงพยาบาล หรอการท ากายภาพบ าบด

กจกรรมเรองการดแลใหผสงอายไดรบยาเปนกจกรรมทไมมความยากล าบาก สวนใหญผสงอายไดรบการดแลจากครอบครวเปนอยางด แตกจกรรมทไมคอยไดรบการชวยเหลอคอกจกรรมเกยวกบการฟนฟสภาพรางกายเนองจากครอบครวไมมทกษะในการปฏบตและไมมนใจในการปฏบตเกรงวาจะเกดอนตราย ผดแลทเปนภรรยารายหนงกลาววา “การบบการนวดตองเปนคนทรไมอยางนนถาไปโดนเสนจะท าใหพการไดยงแยไปใหญ”

สวนหนงครอบครวไมเหนความส าคญของการฟนฟสภาพ โดยกลาววาการ ชวยเหลอในการปฏบตกจวตรประจ าวนกเหนอยมากอยแลวโดยเฉพาะผดแลทเปนผสงอาย

โดยผดแลทเปนภรรยา อาย 75 ปรายหนงกลาววา “ตวเองกเอาตวเองไมคอย จะไหว ดแลมาเปนสบป แคดแลเรองเชดเนอเชดตว เปลยนผา และปอนขาวกแทบแยแลว ถาจะใหมาบบมานวดอกคงไมไหว จะตายเสยกอน”

นอกจากนนผดแลทตองดแลตลอด 24 ชวโมงมความยากล าบากถาตองมการพาไปโรงพยาบาลเนองจากตองอาศยบคคลอนในการเคลอนยายผสงอาย ถาไมมบคคลอนในครอบครวชวยจะตองอาศยเพอนบานซงบางครงเพอนบานกไมสามารถมาชวยไดจ าเปนตองรอจนกวาจะมคนวาง

3) การชวยเหลอดานเสอผาเครองนงหม โดยครอบครวจะเปนผจดหาอปกรณหรอ เครองนงหมทจ าเปนส าหรบผสงอาย กจกรรมดานนผสงอายสวนใหญทอยกบครอบครวไดรบการดแลเปนอยางด

4) การชวยเหลอดานจตใจ ครอบครวใหการพดคยใหก าลงใจ บางครอบครวชวยไมใหเครยดหรอวตก

กงวล โดยการเปดวทยใหฟงหรอการเปดเทปธรรมะ และการพดคย อยางไรกตามส าหรบผดแลทเปนผสงอายมกจะไมคอยไดใหการชวยเหลอดานจตใจเนองจากไมรจะใหการชวยเหลออยางไร ผดแลทเปนภรรยารายหนงกลาววา “ไมรจะชวยยงไง กอยกนไปวนๆ อยางนแหละ”

สวนผดแลทเปนบตรสาวจะใหการดแลดานนด โดยผสงอายจะไดรบการพดคย ดวยจากบตรสาวบอยๆ และบางครงท าใหหวเราะได ผดแลทเปนบตรสาวผสงอายชายรายหนงใหขอมลวา “พอนอนตลอด ไมรจะเหงาหรอเครยดหรอเปลา บางครงตองแหยใหหวเราะบางไมงนจะเครยด”

5) การชวยเหลอใหเขารวมกจกรรมทางสงคมทจ าเปน การชวยใหผสงอายเขารวมกจกรรมทางสงคมเปนความชวยเหลอทผสงอายไมคอยไดรบจากครอบครวเนองจากขอจ ากดหลายประการ เชน ตองมคนชวยในการเคลอนยายหรอตองมรถเขนใหกบผสงอาย หรอมพาหนะสวนตว และเมอไปทตางๆ ไมคอยมสวสดการรองรบส าหรบผสงอายทชวยเหลอตนเองไมได เชน การมทางลาดส าหรบรถเขน การมทจอดรถทอยใกล ดงนนสวนใหญครอบครวจงไมคอยไดน าผสงอายไมรวมกจกรรมหรอท ากจกรรมนอกบาน อยางไรกตามผดแลใหขอมลวาตองการใหผสงอายเขารวมกจกรรมแตไมสามารถท าไดและคดวาผสงอายคงตองการเชนเดยวกน ดงค ากลาวของผดแลทเปนบตรสาวทวา “พอคงอยากไปนอกบานเหมอนกนแตไมกลาบอกเพราะรวาไปล าบาก ถาพอไดออกไปขางนอกบานบางนาจะท าใหมก าลงใจขนนะ” 1.1.2 ผสงอายทอาศยอยกบครอบครว แตครอบครวใหการดแลเฉพาะชวงเยนและชวง กลางคน เนองจากผดแลผสงอายกลมนตองท างานกลางวนท าใหไมสามารถดแลผสงอายไดตลอด 24 ชวโมง ชวงกลางวนผสงอายตองอยเพยงล าพง ส าหรบกจกรรมการชวยเหลอประกอบดวยกจกรรมตอไปน

1) การปฏบตกจวตรประจ าวน การอาบน าแตงตว ครอบครวจะชวยในการปฏบตกจวตรประจ าวนตอนเชา

หลงจากนนเมอกลบจากท างานผสงอายจะไดรบการท าความสะอาดรางกายอกครง การจดเตรยมอาหาร ซงการจดเตรยมอาหารจะเตรยมให 2 มอไดแก มอเชา

และมอกลางวน หรอบางครอบครวอาจเตรยมใหทง 3 มอ โดยเตรยมไวใหผสงอายสามารถเออมหยบไดถง บางครอบครวมฝาปดปองกนแมลงวนตอมแตบางครอบครวไมไดปดฝาอาหารท าใหมแมลงวนตอมหรอมดขน และอาหารบางประเภทอาจบดหรอเสยโดยเฉพาะถาทงไวตอนเยน นอกจากนนผสงอายทไมสามารถตกอาหารเขาปากไดเองจะไมไดรบประทานอาหารเลยทงวนหลงจากทครอบครวปอนอาหารใหในมอเชา ตองรอจนกวาผดแลจะกลบจากท างาน

ในสวนการขบถาย ครอบครวจะเตรยมอปกรณส าหรบถายปสสาวะหรอ อจจาระไวขางเตยงกอนออกไปท างาน แตส าหรบผสงอายทชวยเหลอตนเองไมไดเลยจะถายรดทนอนและตองรอจนกวาครอบครวจะกลบมาจากท างานจงไดรบการท าความสะอาด

การเคลอนยายตนเอง ผสงอายตองชวยเหลอตนเองถายงพอท าได แตถาท า ไมไดผสงอายจะนอนบนเตยงตลอดทงวน

2) กจกรรมทเกยวของกบความเจบปวย ในผสงอายทมการเจบปวยและไดรบการรกษาดวยยา ครอบครวจะเปนผ จดเตรยมยาไวใหกอนไปท างาน แตถายาหมดและผดแลไมมเวลาวางไปรบยามาใหผสงอายไมไดรบยาตอเนองหรอขาดยา ซงสวนใหญเปนยาลดความดนโลหตและยาลดระดบน าตาลในเลอด กจกรรมการฟนฟสภาพรางกาย สวนใหญผสงอายไมไดรบการฟนฟสภาพจากครอบครวเนองจากครอบครวไมมเวลา ตองท างานและเหนอยมากจากการท างาน นอกจากนนครอบครวไมมความรหรอมทกษะเพยงพอในการฟนฟสภาพ สวนใหญเนนเรองการดแลกจวตรประจ าวนมากกวา ดงผดแลทเปนบตรสาวรายหนงทกลาววา “ตองท างานทงวนเหนอยมากแลว กลบมาบานยงตองมาดแลคนปวยอมพฤกษอมพาต เชดลางตว ปอนขาวอก ไหนจะดแลลกอก ไมมเวลาหรอกทจะมาบบมานวด และไมเหนมใครมาบอกเลยวาตองท ายงไง” 3) กจกรรมทางสงคม ผสงอายสวนใหญไมไดรบการดแลเรองการเขารวมกจกรรมทางสงคมเนองจากครอบครวไมมเวลา และมความยงยากในการตองพาผทชวยเหลอตนเองไมไดไปทตางๆ ดงนนผสงอายจงถกทอดทงใหอยทบาน ซงผสงอายใหขอมลวาตอนทชวยเหลอตนเองไดกเขารวมกจกรรมทางสงคมแตเมอชวยเหลอตนเองไมไดไมไดออกนอกบานไปท ากจกรรมใดๆ เลย ดงผสงอายชายเปนอมพาตมา 10 ป ชวยเหลอตนเองไมไดกลาววา “ไมหวงแลววาจะไปไหนมาไหนขอใหอยโดยไมเปนภาระของลกหลานและไมทกขทรมานกเอาแลว” 4) การชวยเหลอดานจตใจ ผสงอายทไมไดมคนในครอบครวอยดวยตลอดทงวนจะไมไดรบการดแลดานจตใจจากครอบครวเนองจากครอบครวไมมเวลาอยดวยและเนนการดแลดานรางกาย ซงผสงอายใหขอมลวาม

ความเหงาทตองอยคนเดยวทงวนและทกวน ไมมคนมาพดคยดวย ผสงอายบางรายชวงกลางวนอยกบสนขหนงตวเปนเพอนเทานนแมแตเพอนบานกไมมเวลามาเยยมเยยนหรอแวะมาพดคยดวย

1.1.3 ผสงอายทไมไดอาศยอยกบครอบครว แตมครอบครวอยใกลและไดรบความ ชวยเหลอจากครอบครว ผสงอายทชวยเหลอตนเองไมไดจะไดรบการดแลคลายคลงกบผสงอายทครอบครวดแลไดเฉพาะชวงเยนและชวงกลางคน อยางไรกตามในชวงกลางคนทครอบครวไมไดอยดวยผสงอายจะไมไดรบการดแลในกรณทมเหตฉกเฉน และผสงอายรสกถงความกลวหรอไมมนคงและสงผลใหนอนไมหลบ ดงเชน ผสงอายหญงรายหนงทชวยเหลอตนเองไดนอยและตองอยบานคนเดยว ถงแมลกหลานอยไมไกล กลาววา “กลางคนบางคนนอนไมคอยหลบ คดมากกลววาถาเกดเปนอะไรไป ไมมใครชวยทน” นอกจากนนครอบครวทอยไกลจะใหการดแลโดยการจดเตรยมสงของเครองใชหรออปกรณทจ าเปนไวใหเมอมาเยยม และจะใชการตดตอสอสารผานทางโทรศพท แตสวนมากผสงอายไมคอยไดรบความชวยเหลอจากครอบครวเนองจากครอบครวยากจนตองท างานหาเลยงครอบครวตนเอง

ปญหาและอปสรรคในการดแลระยะยาวของครอบครวส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมได ขอมลจากการสมภาษณครอบครว ปญหาของครอบครวในการใหการดแลผสงอายทชวยเหลอตวเองไมไดมดงน 1) การไมมเวลา เนองจากตองท างานหาเลยงครอบครว และถาไมท างานกไมมรายไดส าหรบใชจายในครอบครว บางครอบครวมภาระหลายดานท าใหไมสามารถดแลผสงอายไดอยางด เชน มเดกเลกในครอบครว 2) การไมมความรและทกษะในการดแล โดยเฉพาะความรและทกษะทเกยวของกบดานสขภาพ เชน การออกก าลงกาย การฟนฟสภาพ หรอการดแลผสงอายทตองคาสายสวนปสสาวะ ผสงอายทมปญหากลนล าบาก เคลอนไหวบกพรอง 3) การไมมเงน เนองจากบางครงตองเสยคาใชจายในการพาผปวยไปรบบรการทสถานอนามยหรอโรงพยาบาล เนองจากบางครงผสงอายมปญหาสขภาพตองไปรบบรการทโรงพยาบาล แตครอบครวไมสามารถพาไปไดเนองจากไมมเงนคารถ หรอไมมพาหนะเปนของตนเองตองจางผอนซงคาใชจายจะแพงมาก 4) การไมมผชวยเหลอในการดแลผสงอาย บางครอบครวผสงอายอาศยอยกบคสมรสเพยงล าพง ดงนนเมอผดแลตองท ากจกรรมอนๆ ท าใหผสงอายตองอยเพยงล าพง และบางครงผดแลจะมความเครยด เหนอยทตองดแลเปนระยะเวลานาน และไมมคนผลดเปลยน 5) ปญหาสมพนธภาพกบผปวย เนองจากผสงอายทชวยเหลอตวเองไมได โดยเฉพาะผสงอายชาย มปญหาเครยด อารมณรนแรง และสงผลกระทบใหสมพนธภาพในครอบครวไมด หรอแมแตการทผดแลมความเครยดกจะสงผลใหการดแลผสงอายไมมประสทธภาพ

สวนท 3 ขอมลเกยวกบชมชนของผสงอายทพงพาตนเองไมได 1. ต าบลจอมทอง

เทศบาลต าบลจอมทองเปนชนบททมกลมชมชนรวมตวกนในพนทใกลศนยกลางอ าเภอ

ประกอบดวยทวาการอ าเภอ วดส าคญประจ าอ าเภอ และโรงพยาบาลอ าเภอ ถงแมพนทโดยรวมจะอยแถบชนบทแตกมสงอ านวยความสะดวกตาง ๆ อยในพนทอยางครบครน ท าใหผสงอายไดใชบรการอยางสะดวกสบาย เทศบาลต าบลจอมทอง อยหางจากตวจงหวดเชยงใหมไปทางทศใตประมาณ 60 กโลเมตร ครอบคลมพนทบางสวนของ 3 ต าบล คอต าบลบานหลวง ต าบลขวงเปา และต าบลดอยแกว รวมทงหมด 10 หมบาน ซงในพนทเทศบาลต าบลจอมทอง มสงอ านวยความสะดวก ตาง ๆ ไดแก ตลาด 7 แหง วด 4 แหง โบสถครสเตยน 2 แหง โบสถคาทอลก 1 แหง โรงเรยนเตรยมอนบาล 3 แหง โรงเรยนระดบอนบาล 2 แหง โรงเรยนระดบประถมศกษา 3 แหง โรงเรยนระดบมธยมศกษา 1 แหง สถานทออกก าลงกาย 2 แหง ธนาคาร 6 แหง โกดง 1 แหง ปมน ามน 1 แหง โรงงานอตสาหกรรม 1 แหง อซอมรถ 11 แหง รานขายของช า 7 แหง หางจ าหนายสนคาขนาดใหญ ซงมทงจ าหนายเครองใชไฟฟา รถจกรยานยนต สขภณฑ รถส าหรบใชในการเกษตร จ านวน 6 แหงในการส ารวจขอมลพนททเกยวของกบการเขาถงชมชนส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมได กลมชมชนในเทศบาลต าบลจอมทอง พบวาผสงอายสวนใหญจะอาศยอยตามถนน ตรอก ซอย ภายในหมบาน ซงเมอผสงอายตองการมาใชบรการในชมชนตองใหลกหลานพาไปโดยใชพาหนะสวนตวเพราะในหมบานไมมรถรบจางหรอรถประจ าทางทจะน าผสงอายไปใชบรการภายในชมชนไดอยางสะดวก และสถานทส าคญอยางเชน วดพระธาตศรจอมทองวรวหาร และธนาคาร ตาง ๆ ถกทางหลวงหมายเลข 108 คนระหวางชมชน กบสถานทส าคญเหลานน ซงอาจกอใหเกดอนตรายตอการเดนทางของผสงอาย เพราะถนนสายดงกลาวเปนถนนสายส าคญของอ าเภอจอมทอง บรการในชมชนบางสวนในเทศบาลต าบลจอมทอง ไมสามารถเดนทางไปใชบรการไดโดยระยะการเดนเทาและจกรยาน ตองอาศยการเดนทางโดยรถยนต หรอรถจกรยานยนต ทงบคคลทวไป ผสงอายทพงพาตนเองไดและผสงอายทพงพาตนเองไมได ในสถานทท ากจกรรมตางๆ ดงน

สถานทท ากจกรรมในชมชนเทศบาลต าบลจอมทอง

1. วด 4 แหง ในชมชน ไดแก วดพระธาตศรจอมทองวรวหาร หม 2 วดดาง หม 2 วดดอยแกว หม 2 วดขวงเปา หม 11 โบสถ 3 แหง แบงเปนโบสถครสเตยน 2 แหง หม 4 โบสถคาทอลก 1 แหง หม 5 ซงเปนสถานทผสงอายมาท ากจกรรมทางศาสนารวมกน เชนในทกวนพระและชวงเขาพรรษา กจกรรมเทศกาลวฒนธรรมประเพณประจ าป

2. โรงพยาบาล 1 แหง โรงพยาบาลจอมทอง หม 2 เปนสถานทในการใหบรการดานสขภาพผสงอาย และคนในชมชนทงขนปฐมภม และทตยภม

3. โรงเรยนระดบเตรยมอนบาล 3 แหงไดแก ศรพรรณเนสเซอร หม 5 บานนนทนา หม 5 ธดาเนสเซอร หม 9 โรงเรยนระดบอนบาล 2 แหงไดแก โรงเรยนอนบาลบานเดก หม 6 โรงเรยนอนบาลสทธวงค หม 4 โรงเรยนระดบประถมศกษา 3 แหง ไดแก โรงเรยนชมชนศรจอมทอง หม 1 โรงเรยนไชยจนะวทยา หม 6 โรงเรยนชมชนบานขวงเปาเหนอ หม 6 โรงเรยนระดบประถมศกษา ถงมธยมศกษาตอนตน 1 แหง ไดแก โรงเรยนสทธวงคด ารงวทย หม 11 เปนสถานททผสงอายสงบตร หลาน เพอเขาเรยนหนงสอ

4. ตลาดสด รานคา รานอาหาร เชน ตลาดต าบลดอยแกว ตลาดต าบลบานหลวง ตลาดต าบลขวงเปา เปนสถานทในการจบจายใชสอยพบปะพดคยของผสงอาย

5. สถานทพกผอนหยอนใจและนนทนาการ การออกก าลงกายของผสงอาย ศนยดแลสขภาพชมชน ไดแก สถานทออกก าลงกายโรงเรยนชมชนศรจอมทอง ตงอยบรเวณหนาโรงเรยนชมชนศรจอมทอง สถานทออกก าลงกายวดขวงเปา ตงอยบรเวณหนาวดขวงเปา และศนยสงเสรมสขภาพและสวสดการชมชนเทศบาลต าบลจอมทอง (อยในระหวางการปรบปรง) ตงอยในบรเวณวดขวงเปา

2. ต าบลบานแปะ

เทศบาลต าบลบานแปะเปนชนบททมกลมชมชนรวมตวกนไมหนาแนนนก การปกครองเปนไปในลกษณะพนทกวาง และกระจดกระจาย การเดนทางเพอใชบรการของชมชนมความล าบากเนองจากไมมรถสาธารณะ หรอรถบรการรบสง เทศบาลต าบลบานแปะเปนต าบลทตงอยทางใตสดของอ าเภอจอมทอง อยหางจากตวจงหวดเชยงใหมไปทางทศใตประมาณ 95 กโลเมตร มระยะทางหางจากทวาการอ าเภอจอมทอง ประมาณ 30 กโลเมตร ในพนทเทศบาลต าบลบานแปะมสงอ านวยความสะดวกตาง ๆ ไดแก ตลาด 1 แหง วด 10 แหง โบสถ 2 แหง ศนยเดกเลก 10 ศนย โรงเรยนประถมศกษา 9 แหง โรงเรยนมธยมศกษา 2 แหง ศนยการศกษานอกโรงเรยน 1 แหง หองสมดประชาชนประจ าหมบาน 7 แหง สถานทบรการดานสาธารณสข 16 แหง และหนวยธรกจในพนทรบผดชอบในเขตเทศบาลต าบลบานแปะ ไดแก ปมน ามน 7 แหง โรงงานอตสาหกรรม (โรงโมหน) 4 แหง โรงสขาว 9 แหง ทาทราย 1 แหง ฟารมไกขนาดใหญ (6,000 ตว) 2 แหง

ในการส ารวจขอมลพนททเกยวของกบการเขาถงชมชนส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมไดกลมชมชนในเทศบาลต าบลบานแปะ พบวาผสงอายสวนใหญจะอาศยอยตาม ถนน ตรอก ซอย ภายในหมบาน ซงเมอผสงอายตองการมาใชบรการในชมชนตองใหลกหลานพาไปโดยใชพาหนะสวนตวเพราะในหมบานไมมรถรบจางหรอรถประจ าทางทจะน าผสงอายไปใชบรการภายในชมชนไดอยางสะดวก บรการในชมชนบางสวนในเทศบาลต าบลบานแปะไมสามารถเดนทางไปใชบรการได โดยระยะการเดนเทาและจกรยาน ตองอาศยการเดนทางโดยรถยนต หรอรถจกรยานยนต ทงบคคลทวไป ผสงอายทพงพาตนเองไดและผสงอายทพงพาตนเองไมได

สถานทท ากจกรรมในชมชนเทศบาลต าบลบานแปะ

1. วด 10 แหง ในชมชน ไดแก วดสบแปะ หม 1 วดนากบ หม 2 วดมอนหน หม 3 วดบานแปะ หม 4 วดหวยทราย หม 5 วดทาขาม หม 7 วดสบแจมฝงขวา หม 8 วดทากอมวง หม 10 วดสบแจมฝงซาย หม 11 วดดงเยน หม 15 โบสถครสต 2 แหง ตงอย หม 12 และ หม 14 ซงเปนสถานทผสงอายมาท ากจกรรมทางศาสนารวมกน เชนในทกวนพระและชวงเขาพรรษา กจกรรมเทศกาลวฒนธรรมประเพณประจ าป

2. สถานพยาบาล 4 แหง สถานอนามยบานหวยทราย หม 5 สถานอนามยบานทาขามเหนอ หม 7 สถานอนามยบานดงเยน หม 15 สถานอนามยบานขนแปะ หม 12 ศนยสาธารณสขมลฐานชมชน จ านวน 11 หมบาน หนวยควบคมโรคตดตอทน าโดยแมลง ท 10.6.1 (ศนยมาลาเรย) เปนสถานทในการใหบรการดานสขภาพผสงอายและคนในชมชนทงขนปฐมภม สวนโรงพยาบาลของรฐบาลใชบรการของโรงพยาบาลอ าเภอฮอด และโรงพยาบาลจอมทอง

3. ศนยเดกเลก มจ านวน 10 ศนย ไดแก หม 1 หม 4 หม 5 หม 6 หม 11 หม 12 (ม 2 ศนย) หม 14 (ม 2 ศนย) และ หม 16 โรงเรยนประถมศกษา มจ านวน 9 แหง เปนโรงเรยนประชาบาล สงกดส านกงานการประถมศกษาแหงชาต ประกอบดวย โรงเรยนบานแปะ หม 4 โรงเรยนบานหวยทราย หม 5 โรงเรยนขวงเปาใต หม 6 โรงเรยนบานทาขาม หม 7 โรงเรยนบานขนแปะ หม 12 โรงเรยนบานขนแปะ (สาขาบานแมจร) หม 20 โรงเรยนบานบนนา หม 14 โรงเรยนบานสบแจมฝงซาย หม 11 โรงเรยนบานสบแปะ หม 1โรงเรยนมธยมศกษามจ านวน 2 แหง เปนโรงเรยนขยายโอกาสทางการศกษาเปดการสอนตงแตระดบประถมศกษา

4. ระดบมธยมศกษาตอนตน ประกอบดวย โรงเรยนบานหวยทราย หม 5 และโรงเรยนบานขนแปะ หม 12 ศนยการศกษานอกโรงเรยน มจ านวน 1 แหง ไดแก ศนยการศกษานอกโรงเรยน เทศบาลต าบลบานแปะ เปนสถานททผสงอายสงบตร หลาน เพอเขาเรยนหนงสอ

5. ตลาดสด รานคา รานอาหาร เชน ตลาดสดบานทาขาม เปนสถานทในการจบจายใชสอยพบปะพดคยของผสงอาย

6. สถานทพกผอนหยอนใจและนนทนาการ การออกก าลงกายของผสงอาย ศนยดแลสขภาพ

ชมชน ไดแก ลานกฬาประจ าหมบานจ านวน 8 แหง ไดแก หม 1, หม 2, หม 4, หม 5, หม 6, หม 7, หม 11 และ หม 16

3. ต าบลทาศาลา

ต าบลทาศาลาเปนชนบททมความเจรญเตบโตของเมองเชยงใหมเขามากระทบ โดยเปนพนทชนบทดานหนาทางสายหลกกอนเขาตวเมองทมถนนทางหลวงขนาดใหญจ านวนสามสายตดผานชมชน ไดแก ทางหลวงแผนดนหมายเลข 11 ซปเปอรไฮเวย เชยงใหม-ล าปาง ทางหลวงแผนดนหมายเลข 121 เชยงใหม-สน

ก าแพง ทางหลวงชนบทหมายเลข 1006 วงแหวนรอบสอง โดยมถนนเชยงใหมสนก าแพงเปนขอบเขตชนชนดานเหนอ ต าบลทาศาลาประกอบดวย หมท 1 บานบวกครกหลวง หมท 2 บานศรบวเงน หมท 3 บานสนทรายดอนจน หมท 4 บานดอนจนพฒนา หมท 5 บานบวกครกหลวงพฒนา ชมชนและทอยอาศยเดมเปนเรอกสวนทนา ปจจบนเปลยนเปนอาคารบานเรอน หางจ าหนายสนคาขนาดใหญบกซ โรงเรยนอาชวะขนาดกลาง ทท าการราชการต ารวจทางหลวง ธนาคาร 6 แหง โกดง 28 แหง โรงแรม 2 แหง ปมน ามนและกาซ 4 แหง โรงงานอตสาหกรรม 17 แหง อซอมรถ 20 แหง หางรานขายของช า 30 แหง ตกแถวอาคารพาณชยจ านวนมากตามสองขางทางหลวงทตดผานชมชน ขณะทมบานจดสรร บานเชาขนาดเลก 41 แหง หอพก 25 แหง และบานชมชนดงเดมกระจายตวกนในทงต าบลและถนนสายรองตางๆ ในการส ารวจขอมลพนททเกยวของกบการเขาถงชมชนส าหรบผสงอายทพ งพาตนเองไมได กลมชมชนทงหมดถกตดขาดออกเปน 4 สวนไมสามารถเดนทางดวยเทาและจกรยานไดอยางสะดวก พบวามระยะทางการเดนทางไปสวดบวกครกหลวง วดศรบวเงน วดดอนจน สถานอนามยทาศาลา และทท าการเทศบาลต าบลทาศาลา สสานเปนระยะทางไกล สภาพแวดลอมทอยอาศย สงแวดลอม ระบบสาธารณปโภคและสาธารณปการของชมชนทแออดรบเรงและเปนอนตรายตอการเดนทางเพราะเปนถนนหลกหลายสายส าคญของจงหวดเชยงใหม บรการตางๆ ของชมชนในต าบลทาศาลาไมสามารถเออประโยชนตอผสงอายในชมชนอยางเดมตามความจ าเปนของชมชน ผสงอายในชมชนไมสามารถเขาถงสถานท พนทท ากจกรรมในชมชนโดยระยะการเดนเทาและจกรยานหรอจกรยานยนต รศมการเดนทางสวนใหญเกน 800 เมตร ตองอาศยการเดนทางโดยรถยนตทงบคคลทวไป ผสงอายทพงพาตนเองไดและผสงอายทพงพาตนเองไมได สถานทท ากจกรรมตางๆ มดงน

สถานทท ากจกรรมในชมชนต าบลทาศาลา 1. วด 3 แหงในชมชน ไดแก วดบวกครก หม 1 วดศรบวเงน หม 2 วดดอนจน หม 4 เปนสถานท

ผสงอายมาท ากจกรรมทางศาสนารวมกน ในทกวนพระและชวงเขาพรรษา กจกรรมเทศกาล วฒนธรรมประเพณประจ าป

2. สถานอนามยต าบลทาศาลา หม 2 เปนสถานทในการใหบรการดานสขภาพผสงอายขนปฐมภม 3. โรงเรยนทาศาลา (ศรบวเงน) ทท าการเทศบาลต าบล เปนสถานทการท ากจกรรมรดน า ด าหว

ผสงอาย 4. โรงเรยนระดบอนบาล 2 แหงไดแก โรงเรยนอนบาลรมเยน โรงเรยนอนบาลศรไชยวลย โรงเรยน

ระดบประถมศกษา 2 แหง ไดแก โรงเรยนทาศาลา โรงเรยนดอนจน โรงเรยนระดบอาชวศกษา 2 แหง ไดแก โรงเรยนไทยวจตรศลป โรงเรยนสารพดชาง (ดอนจน) เปนสถานททผสงอายสงบตร หลาน เพอเขาเรยนหนงสอ

5. ตลาดสด รานคา รานอาหาร ตลาดนดวนพธบานศรบวเงน เปนสถานทในการจบจายใชสอยพบปะพดคยของผสงอาย

6. สถานทพกผอนหยอนใจและนนทนาการ การออกก าลงกายของผสงอาย ศนยดแลสขภาพชมชน สถานทออกก าลงกายของเทศบาลต าบลทาศาลา ซงตงอยในบรเวณทท าการเทศบาลต าบลทาศาลา

4. ต าบลแมเหยะ

สภาพพนทโดยทวไป ประกอบดวย ทลาดเชงเขา ทเนนสลบดวยพนทบางตอนทคอนขาง ราบ มเทอกเขาดอยสเทพทอดตวเปนแนวยาวหอมลอมพนทตะวนตก ระดบความสงโดยเฉลยประมาณ 300 เมตร จากระดบน าทะเล ความลาดชนอยในชวง 0 – 15 % โดยพนทคอย ๆ ลาดจากทศเหนอสทศใต และทศตะวนตกสทศตะวนออก โดยมล าหวยแมเหยะไหลผานบานทาขาม เปนหนงในหาชมชนทเกาแกของต าบลแมเหยะ ซงปจจบนมถง 10 หมบานและพนทสวนใหญเปนโครงการบานจดสรร บานทาขามจงเปนหมบานทมคนเกาแกอาศยอยมาก ดวยความเงยบสงบตามแนวล าหวยแมเหยะ บานทาขามเปนหมบานทไดรบการส ารวจดานผสงอายจากหนวยงานตาง ๆ ทงภาครฐและภาคเอกชนจ านวนมาก เนองจากเปนหมบานทเกาแก มผสงอายอาศยอยเปนจ านวนมาก และมความหลากหลายของผคนซงเปนคนเมองเชยงใหมและกะเหรยงปะปนกนไป สถาปตยกรรมสวนใหญเปนบานชนเดยวทมลกษณะกออฐฉาบปนทวไป และเปนบานทปรบปรงใหมผสมผสานกนและมเรอนไทยนอย การสญจรในบานทาขามมถนนเขาถงเชอมกบถนนหลกเสนเลยบคนคลองชลประทาน โดยถนนสญจรทตดกลางชมชนเปนสายหลกขนานไปกบแนวล าหวยแมเหยะ สวนบานพกอาศยมถนนเลก ๆ ตดขามไป โดยมความกวางประมาณ 3–4 เมตร การเดนเทาไดมการสรางสะพานใหประชาชนไดใชขามจากทศใตไปสถนนหลกและวดทาขาม ไฟฟามสายไฟฟาหลกทถกตดตงขนานไปกบแนวล าหวยแมเหยะ และมการตดไฟทถนนเปนระยะตลอดถนน ประปามทอน าขนานไปกบแนวล าหวยแมเหยะทเชอมตอจากคลองชลประทาน ซงเปนแหลงทจายน าใหกบบานพกในบานทาขาม สถานทส าคญในบานทาขาม ประกอบดวย

1. วดทาขาม เปนศนยกลางของบานทาขาม อยบรเวณทศเหนอของล าหวยแมเหยะ ผสงอายสวนใหญมาท าบญกนทวดทาขาม โดยเดนขามสะพานมาจากทศใต

2. สถานอนามย เปนศนยกลางดานสขภาพของคนในหมบาน และมการใชพนทหนาสถานอนามยจดกจกรรมการออกก าลงกาย และกจกรรมการพบปะกนของผสงอาย

3. ศนยสามวย เปนศนยกลางในการจดกจกรรมของคนในหมบาน เปนทพบปะกนของคนในชมชนทกเพศ ทกวย ในการจดงานประเพณของเทศกาลตาง ๆ

บรการการดแลระยะยาวโดยชมชนส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมได

บรการส าหรบผสงอายทชวยเหลอตนเองไมไดทบานมดงตอไปน 1. อาสาสมครเยยมบาน

ขอมลจากการสมภาษณผสงอายและครอบครว

กจกรรมการชวยเหลอ

1. การเยยมพดคยใหก าลงใจ ผสงอายทชวยเหลอตนเองไมไดไดรบการดแลจากชมชนไดแก การดแลจาก

อาสาสมคร ทกพนททศกษามอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานทใหการดแลกลมเปาหมายทกกลมในหมบาน ไดแก หญงตงครรภ มารดาหลงคลอด ผพการและผสงอาย และบางพนทมอาสาสมครดแลผสงอาย (อผส) ทผานการอบรมจากกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ระยะเวลาอบรม 2 วน ครอบคลมเนอหาเกยวกบการดแลผสงอายขนพนฐาน ท าหนาทเฉพาะการดแลผสงอายโดยก าหนดสดสวนผสงอายกลมท 3 ไมต ากวา 5 คนตอจ านวนอาสาสมคร 1 คน แตถาเปนผสงอายกลม 1 หรอ 2 ไมต ากวา 15 คน โดยเปนผสงอายทอยบรเวณใกลเคยง และก าหนดใหมการเยยมผสงอายกลมท 3 อยางนอยสปดาหละ 2 ครงโดยมการบนทกการเยยมลงในสมดเยยมดวย อยางไรกตามจากการใหขอมลของผสงอายและครอบครวเกยวกบบรการทไดรบจากอาสาสมครพบวากจกรรมการดแลสวนใหญเปนการแวะมาเยยมเยยน พดคยสอบถามสารทกขสกดบเปนสวนใหญแตไมคอยสม าเสมอ

1. การชวยเหลอในกจวตรประจ าวน อาสาสมครบางคนมการน าอาหารมาใหบางโดยเฉพาะผสงอายทอยคนเดยว

สวนกจกรรมอนๆ เชน การท าความสะอาดบาน การจดเตรยมหรอการปอนอาหาร การชวยในการเคลอนไหว อาสาสมครสวนใหญไมไดท า รวมถงกจกรรมทเกยวของกบความเจบปวย เชน การดแลเรองยา การออกก าลงกาย หรอการพาไปพบแพทย

ผสงอายหญงทชวยเหลอตนเองไมไดรายหนงกลาววา “ถาอาสามาเยยมกมาพดคย แลวแตเคาจะวางถงมา แตกยงดอยวนๆ นงไมมคนมาคยดวย อยางนอยมอาสามาคยใหหายเหงาบาง ไมไดหวงวาจะมาท าอะไรใหหรอก”

ส าหรบผสงอายทอยบานคนเดยวชวงกลางวนถามอาสาสมครมาเยยมจะขอความ ชวยเหลอจากอาสาสมครในการซอของทตองการ แตถาไมมอาสาสมครมาเยยมกไมมคนชวยไปซอของทจ าเปนให

2. การชวยเหลอเรองความเจบปวย อาสาสมครจะเปนผพาผสงอายทชวยเหลอตนเองไมไดไปสงโรงพยาบาลหรอพา

ไปตรวจตามนดในกรณทครอบครวไมสามารถพาไปได แตตองเปนอาสาสมครทมพาหนะเปนของตนเองโดยครอบครวจะจายคาน ามนรถให

ขอมลจากการสมภาษณอาสาสมคร

ขอมลจากการสมภาษณอาสาสมครเกยวกบกจกรรมการดแลผสงอายพบวาอาสาสมคร ใหขอมลตรงกนกบผสงอายทวากจกรรมการดแลสวนใหญเปนเรองการพดคยใหก าลงใจ และไปแวะเยยมเยยนบอยเนองจากบานอยใกลกน พอมเวลาเมอไรกแวะไปหา บางครงหลงกลบจากท างานกแวะเยยมกอนกลบบาน แตกจกรรมอนๆ ไมคอยไดท าใหยกเวนผสงอายทไมมคนดแล กอนไปท างานตอนเชาอาสาสมครบางคนกจะแวะเอาอาหารทบานไปใหบาง และบางครงตองปอนใหดวย แตเรองการท าความสะอาดรางกายหรอการชวยการเคลอนไหวไมไดท าเนองจากไมคอยมเวลาและท าไมไหวดวยตองใชแรงมาก นอกจากนนเนองจากอาสาสมครสวนใหญเปนอาสาสมครประจ าหมบานดวยท าใหมภารกจหลายอยางนอกเหนอจากการดแลผสงอาย สวนรายไดทไดรบประจ าเดอนละ 600 บาทกไมมาก บางครงผสงอายไมมเงนซอของบางอยางอาสาสมครกตองเอาเงนของตนเองซอใหเนองจากสงสาร เวลาพาไปโรงพยาบาลกไมไดรบเงนคารถตองเสยคาน ามนรถเอง แตกคดวาท าไดถาไมเดอดรอนตนเอง ซงอาสาสมครบางคนกไมไดท าอะไรเลยกม รบเงนอยางเดยว สวนกจกรรมอนๆ ทเคยอบรม เชน การวดความดนโลหต การดแลเรองยา หรอการฟนฟสภาพผพการ อาสาสมครบอกวาไมไดท าเนองจากไมมอปกรณ ท าใหเมอเวลานานไปกลมไมมนใจวาจะท าไดอยหรอไม แตถามอปกรณตดตวไปบางเวลาไปเยยมผสงอาย เชน เครองวดความดนโลหตกจะดเพราะผสงอายตองการใหวดความดนโลหตให ดงอาสาสมครหญงรายหนงกลาววา “เวลาไปเยยมผสงอายชอบบอกวาถาวดความดนบางกดนะ จะไดไมตองไปอนามย”

ในสวนของความแตกตางของบรการทอาสาสมครใหส าหรบผสงอายทชวยเหลอ ตนเองไมไดระหวางอ าเภอเมองและอ าเภอจอมทองมความแตกตางกน ดงน

1. การเยยมบานผสงอายของอ าเภอจอมทองไมมปญหา ทกครอบครวมความยนดท จะใหอาสาสมครไปเยยมหรอชวยดแลผสงอายทชวยเหลอตนเองไมได แตส าหรบอ าเภอเมองบางครอบครวไมอนญาตใหอาสาสมครเยยมผสงอาย ท าใหอาสาสมครไมสามารถเขาไปเยยมได โดยอาสาสมครรายหนงกลาววา “ไมรเคากลวเราจะไปลกขโมยของหรอเปลา ไมยอมเปดประตใหเขาไปเยยม ทงๆ ทรวามผสงอายทชวยเหลอตวเองไมไดอยขางใน ความรวมมอจะนอยเมอเทยบกบบานนอก และสวนใหญบานมรวรอบขอบชดเขาล าบาก บางบานหมาด”

2. กจกรรมการดแลทมความแตกตางกน ผสงอายทชวยเหลอตนเองไมไดอ าเภอ เมอง สวนใหญกจกรรมการดแลจากอาสาสมครเปนการชวยเหลอในการซอของทจ าเปนหรอการพาไปโรงพยาบาล สวนของอาสาสมครอ าเภอจอมทองใหการดแลโดยการเยยมเยยนพดคยใหก าลงใจ

3. ลกษณะอาสาสมคร อาสาสมครอ าเภอจอมทองจะเปนอาสาสมครทมเวลาในการเยยมผสงอาย

มากกวาผสงอายอ าเภอเมองเนองจากสวนหนงไมตองประกอบอาชพจงมเวลามาก สวนอาสาสมครทอ าเภอเมองสวนใหญประกอบอาชพท าใหไมคอยมเวลาเยยมบอย

2. บรการจากชมรมผสงอาย

ขอมลจากผสงอายและครอบครว

ผสงอายและครอบครวใหขอมลวาไมคอยไดรบความชวยเหลอจากชมรมผสงอาย นอกเหนอจากเทศกาลวนรดน าด าหว จะมตวแทนจากชมรมผสงอายรวมกบกลมอนๆ มารดน าด าหวและใหของเยยมผสงอายทไมสามารถไปรวมกจกรรมในชมชนได สวนใหญกจกรรมของชมรมเนนการจดกจกรรมส าหรบผสงอายทกกลมไมเนนเฉพาะกลมใดกลมหนงและผสงอายทชวยเหลอตนเองไดเทานนทสามารถไปรวมกจกรรมของชมรมได ขอมลจากชมรมผสงอาย ประธานชมรมผสงอายใหขอมลวาไมไดจดกจกรรมเฉพาะส าหรบผสงอายบางกลมเทานน เนองจากในแตละหมบานมผสงอายหลากหลาย การจดกจกรรมตองค านงถงความตองการของทกกลม อยางไรกตามการจดกจกรรมตองอาศยงบประมาณ ดงนนถาองคกรปกครองสวนทองถนไมเหนความส าคญเรองผสงอายกจะจดสรรงบประมาณจ านวนนอยในการใหชมรมผสงอายด าเนนกจกรรมส าหรบผสงอาย และตองมการเขยนโครงการเพอรบการสนบสนน ซงบางครงเขยนโครงการกไมไดรบการสนบสนน ขนอยกบนโยบายขององคกรปกครองสวนทองถน บางครงถาเนนโครงสรางพนฐานมากเกนไปกจะไมใหการสนบสนนโครงการทเกดประโยชนกบคนบางกลม เชน ผสงอาย ปญหาทส าคญอกประการของชมรมผสงอายคอศกยภาพของชมรมผสงอายกแตกตางกน บางชมรมกรรมการมความเขมแขง มศกยภาพ ท าใหสามารถเขยนโครงการขอรบการสนบสนนจากแหลงทนภายนอก เชน สสส. แตบางชมรมผสงอายกรรมการไมเขมแขงท าใหไมสามารถหางบประมาณมาจดกจกรรมส าหรบผสงอาย นอกจากนนชมรมผสงอายตองมศกยภาพในการประสานงานกบหนวยงานตางๆ ทงในชมชนและนอกชมชนเพอขอรบความชวยเหลอ เชน การประสานงานกบองคกรปกครองสวนทองถน สถานอนามยหรอโรงพยาบาลชมชน อยางไรกตามชมรมผสงอายมความคดเหนวาชมรมมขอมลผสงอายและทราบปญหาหรอความตองการของผสงอายแตละกลมชดเจนเนองจากรจกกนหมด ดงน นถาหนวยงานตางๆ เหนความส าคญและใหการสนบสนน ชมรมผสงอายจะเปนก าลงส าคญในการชวยเหลอผสงอาย โดยเฉพาะชมรมผสงอายในต าบลบานแปะ จะมความเขมแขงมาก ไดรบการสนบสนนหลายโครงการ และมผสงอายทเปน อสม. หรอ อผส. และเปนผน ากลมออกก าลงกาย และเปนทยอมรบของคนในชมชนท าใหไดรบความรวมมอเมอจดกจกรรมหรอโครงการตางๆ อยางไรกตามชมรมผสงอายอ าเภอเมองใหขอมลวาการจดกจกรรมส าหรบผสงอายมกไมคอยไดรบความรวมมอจากผสงอาย เนองจากตางคนตางอยเปนสวนใหญ บางครงครอบครวไมใหความรวมมอ ท าให

ผสงอายไมสามารถรวมกจกรรมได แตบางครอบครวผสงอายอยบานเพยงล าพงท าใหไมสามารถมารวมกจกรรมได ปญหาและอปสรรคในการดแลระยะยาวโดยชมชนส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมได ขอมลจากการสมภาษณอาสาสมคร ปญหาของอาสาสมครในการใหการดแลผสงอายทชวยเหลอตวเองไมไดมดงน 1) ไมมเวลา ตองท างานของตนเอง เนองจากอาสาสมครบางคนมงานประจ าทตองท าเพอหารายได ท าใหไมคอยมเวลาในการท าบทบาทอาสาสมคร 2) ไมมความรและทกษะในการใหการดแลบางกจกรรมทจ าเปน เชน การฟนฟสภาพ การดแลเรองอาหารเฉพาะโรค การดแลเรองการไดรบยาเฉพาะโรค 3) ขาดแคลนอปกรณทจ าเปนส าหรบการเยยมบาน เชน เครองวดความดนโลหต ปรอทวดไข ตองขอยมจากสถานอนามยท าใหไมสะดวก 4) มงานหลายอยางทตองปฏบตในบทบาทของอาสาสมคร ซงสวนใหญอาสาสมครสาธารณสขภาพประจ าหมบานมภารกจหลายดาน เชน การดแลหญงตงครรภ การดแลเดก การดแลเมอมปญหาไขหวดใหญระบาด ไขเลอดออกระบาด เปนตน ท าใหไมสามารถปฏบตในแตละบทบาทไดอยางมประสทธภาพ 5) ไมไดรบความรวมมอจากครอบครว บางครอบครวโดยเฉพาะในเขตเมอง ครอบครวไมคอยใหความรวมมอเวลาเยยมบานผสงอาย หรอการขอความรวมมอจากครอบครวคอนขางยากเนองจากครอบครวมภาระหลายดานเชนเดยวกน 6) ไมมแรงจงใจในการท าหนาทอาสาสมคร ถงแมวาอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานไดรบคาตอบแทนเดอนละ 500 บาท แตมภารกจทไดรบมอบหมายหลายดาน และบางครงตองเสยสละเงนของตนเองในการชวยเหลอผสงอาย บางครงตองเสยคาน ามนรถจกรยานยนตเองในการไปเยยมบาน ขอมลจากการสมภาษณชมรมผสงอาย ปญหาของชมรมผสงอายในการใหการดแลผสงอายทชวยเหลอตวเองไมไดมดงน 1) ขาดงบประมาณในการสนบสนนการท ากจกรรม เนองจากชมรมผสงอายจะไดรบเงนสนบสนนจากองคกรปกครองสวนทองถนกตอเมอไดรบการอนมตโครงการทเสนอขอรบการสนบสนน ซงหลายโครงการไมไดรบการสนบสนนท าใหไมมงบประมาณด าเนนการ 2) ชมรมผสงอายไมเขมแขง บางชมรมผสงอายใหขอมลวากรรมการชมรมไดรบการคดเลอกมาแตไมมความรความสามารถหรอประสบการณในการท างาน ท าใหชมรมไมเขมแขง ไมสามารถก าหนดกจกรรมทเหมาะสมหรอไมสามารถจดบรการส าหรบผสงอายในชมชนได

สวนท 4 ขอมลเกยวกบหนวยงาน

บรการระยะยาวจากหนวยงานส าหรบผสงอายทชวยเหลอตนเองไมได 1. บรการจากสถานอนามยต าบล เจาหนาทจากสถานอนามยใหขอมลเกยวกบอาสาสมครดแลผสงอายวามความ

จ าเปนทควรมอาสาสมครเนองจากเจาหนาทของสถานอนามยมจ านวนนอย และมงานมากไมสามารถเยยมบานผสงอายไดบอยเทาอาสาสมคร แตเนองจากหลกสตรการอบรมอาสาสมครเปนระยะส นท าใหทกษะของอาสาสมครมไมมากพอทจะดแลผปวยโรคเรอรงหรอผพการ แตถามการอบรมใหตอเนองอาจชวยได ซงอาสาสมครกตองการใหมการอบรมตอเนองเพอปองกนลม เชน การวดความดนโลหต การนวด หรอการดแลดานจตใจ และตองการอปกรณส าหรบเยยมผสงอายทจ าเปน เชน เครองวดความดนโลหต แตเนองจากทสถานอนามยมเครองวดความดนโลหตจ านวนจ ากดไมสามารถใหอาสาสมครน าไปใชได นอกจากนนเจาหนาทสถานอนามยใหขอมลวากจกรรมทอาสาสมครถาท าไดถงขนการฟนฟสภาพหรอการนวดใหผสงอายดวยหรอผพการไดจะยงด เพราะจะชวยปองกนความพการไมใหรนแรงมากขน และอาจชวยกระตนใหครอบครวหรอสอนครอบครวดวยจะไดท าอยางตอเนอง ผลดจะอยทผสงอาย ดงเจาหนาทสถานอนามยรายหนงใหขอมลวา “จรงๆ กอยากใหอาสาสมครท าหลายอยางทงๆ ทอบรมใหแลว ถามอปกรณพอกอยากใหตดตวไปตอนไปเยยมบาง เชน อปกรณวดความดน จะไดชวยท าใหกบผสงอาย”

1.1 บรการสขภาพทบาน

ขอมลจากผสงอายและครอบครว ผสงอายและครอบครวใหขอมลวามเจาหนาทจากสถานอนามยมาเยยมบานบาง แต

ไมบอย ไมประจ า และบรการทไดรบสวนใหญเปนการใหความรเกยวกบการดแลสขภาพ และการย าเตอนเกยวกบการรบประทานยาหรอการไปตรวจตามนดทโรงพยาบาล สวนผสงอายทเปนอมพาต เจาหนาทจะแนะน าครอบครวเรองการออกก าลงกายให ไมเคยไดรบบรการเรองการท าแผลหรอการเปลยนสายสวนปสสาวะ ตองมาท าทสถานอนามย

ขอมลจากเจาหนาทสถานอนามยและหนวยเยยมบาน เจาหนาทสถานอนามยใหขอมลวาเนองจากมจ านวนบคลากรนอยและมภาระงานมากท าใหไมสามารถเยยมผสงอายหรอผพการไดบอย และจะเปนการสอนครอบครวเรองการดแลสขภาพมากกวาการใหการดแลโดยตรงเนองจากมผปวยเรอรงมากคงตองใหครอบครวเปนคนดแลสวนใหญค าแนะน าจะเปนค าแนะน าเรองการใชยาและการรบประทานอาหารทเหมาะสม เนองจากผสงอายและครอบครวบางครงยาหมดแลวไมมารบยาตอเนอง ในสวนของการฟนฟสภาพส าหรบผสงอายและผพการ ต าบลแมเหยะ อ าเภอเมองมนกศกษาและอาจารยจากภาควชากายภาพบ าบด มหาวทยาลยเชยงใหม มาใหบรการฟนฟสภาพตามบานแตไมไดมาตอเนองเนองจากตองใหบรการทง 10 หมบาน ท าใหผสงอายไดรบการฟนฟสภาพมากทสดกเพยงเดอนละครง สวนใหญนานกวานน และชวงปดเทอมกจะหยด ถาชวงทมาเยยมและครอบครวอยดวยกจะสอนครอบครวดวย แตเจาหนาทสถานอนามยจะเปนผประสานงานใหแตไมไดตามเยยมดวย สวนต าบลจอมทอง อ าเภอจอมทอง ไมมสถานอนามยแตจะเปนฝายเวชกรรมสงคม โรงพยาบาลจอมทองทมหนวยเยยมบานและรบผดชอบงานดานผสงอาย และการใหบรการเยยมบานจะเนนผปวยเรอรงทโรงพยาบาลรบผดชอบรวมถงผสงอายทชวยเหลอตนเองไมได แตไมมมแผนการเยยมอยางตอเนองขนอยกบเวลาทวาง แตดวยบคลากรมนอยโดยเฉพาะนกกายภาพบ าบดทสวนใหญใหบรการทโรงพยาบาล ไมไดมการใหบรการฟนฟสภาพทบานถงแมรบรวาเปนสงทควรท า

2. บรการจากองคกรปกครองสวนทองถน

ขอมลจากผสงอายและครอบครว สวนใหญผสงอายและครอบครวรบรเกยวกบบรการจากองคกรปกครองสวนทองถน

คอการใหเบยยงชพเดอนละ 500 บาท บรการนอกเหนอจากนนไดแก การแจกของ เชน การแจกผาหมในหนาหนาว ซงในแตละปจะคดเลอกผทสมควรไดรบ สวนบรการอนๆ เปนบางพนท เชน เทศบาลต าบลแมเหยะมาการเยยมบานและแจกของผสงอายโดยเฉพาะชวงสงกรานต ซงผสงอายและครอบครวสวนใหญบอกวาไมทราบวาเทศบาลตองใหบรการอะไรบาง ครอบครวหนงใหกลาววา “เทศบาลแทบจะไมไดไปยงดวยเลย นอกจากการไปรบเบยใหแม ไมเหนมาเยยมหรอใหความชวยเหลอเปนพเศษอะไรเลย”

ขอมลจากองคกรปกครองสวนทองถน องคกรปกครองสวนทองถนใหบรการผสงอายทไมไดแยกเฉพาะผสงอายทพงพา

ตนเองไมได แตเปนการใหบรการแกประชากรทกกลม ส าหรบผสงอายจดสวสดการเบยยงชพใหกบผสงอายทกรายทมคณสมบตตามทก าหนดเดอนละ 500 บาท โดยผสงอายทไมสามารถมารบไดทเทศบาลต าบล เจาหนาทเทศบาลจะเปนผน าไปใหทบานเปนประจ าทกเดอน นอกจากนนผสงอายทพการรวมดวยกจะไดรบเบยผพการเพมอกเดอนละ 500 บาท นอกจากนนในเทศกาลเชน รดน าด าหว จะมการน าของด าหวไปใหผสงอายทไมสามารถมารวมงานได อยางไรกตามบรการอนๆ ตามเทศกาล เชน การแจกผาหมในชวงฤดหนาว นอกจากนนองคกรปกครองสวนทองถนยงใหผสงอายเขารวมในการเสนอความคดเหนเกยวกบกจกรรมหรอโครงการส าหรบผสงอายในการจดท าแผนชมชนแตละป เชน กจกรรมธรรมะสญจร กจกรรมเสรมรายได กจกรรมทศนศกษาส าหรบผสงอาย กจกรรมวนเกดผสงอายทกเดอน ในพนทต าบลแมเหยะ อยางไรกตามปญหาขององคกรปกครองสวนทองถนคอจ านวนบคลากรทมจ านวนจ ากด โดยเฉพาะบคลากรดานสขภาพ ดงนนตองอาศยการประสานความรวมมอกบสถานอนามยจงจะสามารถใหบรการดานสขภาพกบผสงอายได สวนบรการดานอนๆ นนขนอยกบการเสนอโครงการขอรบการสนบสนนจากชมชน แตตองสอดคลองกบแผนชมชน ซงการอนมตโครงการตองไดรบการอนมตจากสภาเทศบาล

ปญหา อปสรรคในการดแลระยะยาวของหนวยงานส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมได

ขอมลจากการสมภาษณเจาหนาทสถานอนามยและโรงพยาบาล 1) การขาดแคลนบคลากร จ านวนบคลากรของสถานอนามยมจ านวนไมเพยงพอส าหรบการด าเนนงานดานสขภาพของประชากรทกกลมในชมชน โดยผทรบผดชอบงานดานผสงอายอาจมเพยงหนงคนเทานนซงตองดแลผสงอายทกกลม 2) ความรและทกษะดานการดแลผสงอายของบคลากรมจ ากด โดยเฉพาะความรและทกษะดานการดแลผปวยเรอรง ผสงอายและผพการ เนองจากบคลากรทรบผดชอบดแลงานดานผสงอายมสวนนอยทไดรบการฝกอบรมเฉพาะทางดานการดแลผสงอาย ท าใหองคความรและทกษะมจ ากด หรอแมแตความรและทกษะดานการดแลผปวยโรคเรอรงและการฟนฟสภาพกไมไดรบการอบรมเฉพาะดานน 3) ไมไดรบความรวมมอจากหนวยงานทองถน ขอมลจากเจาหนาทสถานอนามยเกยวกบการประสานความรวมมอกบองคกรปกครองสวนทองถนในการด าเนนงานดานสขภาพ พบปญหาคอการไมใหความส าคญกบงานดานการสงเสรมสขภาพ เมอเขยนโครงการขอรบการสนบสนนจากกองทนสขภาพชมชนบางครงไมไดรบการสนบสนน และจ านวนเงนทใหการสนบสนนคอนขางนอยเมอเทยบกบสดสวนงบประมาณทจดสรรใหกบงานดานอนๆ

4) การไดรบงบประมาณสนบสนนไมเพยงพอ เมอสถานอนามยเขยนโครงการขอรบการสนบสนนจากทองถนบางครงไมไดรบการสนบสนนท าใหไมสามารถด าเนนโครงการทดได 5) การขาดการประสานความรวมมอของทกฝาย เจาหนาทของสถานอนามยใหขอมลวาไมคอยไดประสานความรวมมอกบกองสาธารณสขและสงแวดลอมขององคกรปกครองสวนทองถน ตางคนตางท างานของตนเอง โดยเมอเขยนโครงการขอรบการสนบสนนทางองคกรปกครองสวนทองถนจะเปนผพจารณา ซงถาไมไดรบการสนบสนนและเมอสอบถามเหตผลกจะไดรบค าตอบแตเพยงวาไมมงบประมาณ หรอควรท าใหครอบคลมทกวยมากกวาการเนนเฉพาะกลมใดกลมหนง โดยเจาหนาทสถานอนามยมความคดเหนวาองคกรปกครองสวนทองถนไมเขาใจปญหาดานสขภาพอยางแทจรง และการเมองเขามามบทบาทมาก ท าใหการท างานของเจาหนาทประจ ามความยากล าบาก 6) ขอจ ากดดานระบบสขภาพ ขอจ ากดดานระบบสขภาพคอระบบการสงตอทไมมประสทธภาพ ยกตวอยางเชนขอมลจากสถานอนามยต าบลแมเหยะ ใหขอมลวาผทเจบปวยเรอรงเมอไปรบบรการทโรงพยาบาลในสงกด 30 บาท จะไมมการสงตอขอมลกลบมาทสถานอนามยท าใหการดแลไมตอเนอง นอกจากนนการสงตอผปวยจากชมชนเพอไปรบบรการทโรงพยาบาลในสงกด 30 บาทไมไดรบความรวมมอเทาทควร เชน การคดกรองมะเรงในผสงอาย ทางโรงพยาบาลไมด าเนนการตามสทธทผสงอายจะตองไดรบเมอสถานอนามยประสานงานกไมไดรบความรวมมอทด ดวยขอจ ากดของการไมตองการเสยงบประมาณของโรงพยาบาล ขอมลจากการสมภาษณองคกรปกครองสวนทองถน 1) ขาดแคลนบคลากรดานสขภาพ ขอมลจากการสมภาษณหวหนากองสาธารณสขและสงแวดลอมพบวาบคลากรของกองฯ มจ านวนจ ากดตองท าภารกจหลายประการ และดแลประชากรทงหมดในชมชน ท าใหไมสามารถใหบรการไดอยางทวถง นอกจากนนความรความสามารถของบคลากรมจ ากด โดยเฉพาะความรความสามารถดานการดแลผสงอาย 2) งบประมาณมจ ากด เนองจากภารกจขององคกรปกครองสวนทองถนครอบคลมทงดานโครงสราง และดานการสงเสรมคณภาพชวต ท าใหตองมการจดสรรงบประมาณอยางเหมาะสม ซงองคกรปกครองสวนทองถนในเขตชนบทจ าเปนตองจดสรรงบประมาณในสดสวนทสงเพอปรบปรงโครงสราง ท าใหงบประมาณดานการสงเสรมคณภาพชวตซงรวมถงการสงเสรมสขภาพมจ ากด 3) การขาดฐานขอมลดานผสงอาย ในระดบทองถนระบบฐานขอมลยงไมไดรบพฒนา ท าใหขาดขอมลทจ าเปนส าหรบการด าเนนกจกรรมทสอดคลองกบความตองการของผสงอาย 4) การขาดการบรณาการดานผสงอาย เนองจากงานดานผสงอายจ าเปนทจะตองอาศยความรวมมอของทกฝาย ทงดานสขภาพและดานสงคม ตวอยางเชน งานดานสขภาพ องคกรปกครองสวนทองถนโดยกองสาธารณสขและสงแวดลอมควรมการประสานงานกบสถานอนามยหรอโรงพยาบาลชมชน แตในสภาพการณจรงไมไดมการประสานงานกน ตาง

คนตางท ากจกรรมของตนเอง สถานอนามยกมภารกจทไดรบมอบหมายจากสาธารณสขอ าเภอและจงหวด ยกเวนกรณทตองการขอรบการสนบสนนงบประมาณจากกองทนสขภาพชมชนกจะเขยนโครงการเขามาขอรบการสนบสนนโดยอาจไมไดมการประสานงานกบกองสาธารณสขและสงแวดลอม ปญหาการใหบรการดานสงคม เศรษฐกจและสงแวดลอม การใหบรการดานสงคม เศรษฐกจและสงแวดลอมมปญหาและอปสรรคดงน

1) ความไมครอบคลมของเบยยงชพผสงอายและเบยพการ ขอมลจากการสมภาษณประธานชมรมผสงอาย ต าบลแมเหยะใหขอมลเกยวกบผสงอายทเปนอมพาตชวยเหลอตนเองไมได และไมไดรบเบยผพการเนองจากไมมคนด าเนนการให โดยประธานชมรมผสงอายเปนผตดตอประสานงานใหแตขนตอนการขอรบการรบรองวาเปนผพการมความซบซอนยงยาก สวนขอมลจากการสมภาษณครอบครวพบวาผสงอายทชวยเหลอตนเองไมไดเกอบทกรายไมไดรบเบยผพการ ยกเวนบางรายทเปนอมพาตรวมดวยกจะไดรบโดยขนอยกบการประสานงานระหวางสถานอนามยและองคกรปกครองสวนทองถนในการด าเนนการใหผสงอาย เนองจากผสงอายและครอบครวสวนใหญไมรบทราบเกยวกบสทธดงกลาว 2) ความไมพอเพยงของเบยยงชพผสงอาย

จ านวนเงนเบยยงชพผสงอายหรอเบยยงชพผพการไมเพยงพอส าหรบการใชจายใน ชวตประจ าวนส าหรบผสงอายทไมมแหลงความชวยเหลออนหรอไมมแหลงรายไดอน โดยเฉพาะผสงอายทอยในอ าเภอเมองทมคาครองชพสง

3) การจดตงกลมออมในชมชน การตงกลมออมในชมชนไมมสวสดการส าหรบผพการหรอผทชวยเหลอตนเองไมได

นอกเหนอจากสวสดการแกผปวยทเขารบการรกษาในโรงพยาบาล โดยการสมภาษณผทรบผดชอบเรองการออมในชมชนใหขอมลวาการจดสวสดการส าหรบสมาชกจะเนนสวสดการส าหรบการคลอดบตร การเจบปวยทตองเขารบการรกษาในโรงพยาบาลและการเสยชวตเทานนเนองจากจ านวนเงนยงไมมากพอ โดยไมมสวสดการส าหรบสมาชกทชวยเหลอตนเองไมได และในบางชมชนยงไมไดมการจดตงกลมออมในชมชนเนองจากไมมขอมลทชดเจนเกยวกบวธการด าเนนงาน

4) การปรบปรงสภาพแวดลอม ไมมบรการการปรบปรงสภาพแวดลอมส าหรบผสงอายชวยเหลอตนเองไมไดและอยในบาน

ทไมเหมาะสม จากการสมภาษณผสงอายและครอบครวพบวาทางองคกรปกครองสวนทองถนไมมบรการการปรบปรงสภาพแวดลอมใหส าหรบผสงอายทมสภาพบานทไมเหมาะสมส าหรบการด าเนนชวตประจ าวน เชน การปรบปรงหองน า

ขอมลจากการสมภาษณองคกรปกครองสวนทองถน องคกรปกครองสวนทองถนมปญหาเรองการจดสวสดการหรอบรการดานสงคมแกผสงอายท

ชวยเหลอตวเองไมไดดงน 1) การขาดแคลนงบประมาณในการจดสวสดการและบรการ เนองจากองคกรปกครองสวนทองถนมภารกจหลายดานตองใหการดแลประชากรทกกลมใน

พนทรบผดชอบ ท าใหตองใชงบประมาณจ านวนมาก ส าหรบองคกรปกครองสวนทองถนทอยในเขตชนบท เชน เทศบาลต าบลบานแปะ อ าเภอจอมทอง ไมมรายไดจากภาษมากจากทองถน เมอเปรยบเทยบกบเทศบาลต าบลแมเหยะทมหางสรรพสนคาใหญๆ หลายแหงท าใหไดรายไดจากภาษเปนจ านวนมากในแตละป สามารถจดบรการใหแกประชากรไดอยางด ดงนนสวสดการสวนใหญจะเนนการปรบปรงโครงสรางพนฐานใหดทสดกอน เชน การท าถนนทมความจ าเปนส าหรบคนทกคน สวนบรการหรอสวสดการดานการพฒนาคณภาพชวตจะไมเนนเฉพาะกลมใดกลมหนง จะใหบรการทกระจายทวถงแกคนทกกลมเนองจากมงบประมาณจ ากด

ในสวนของการจดท าแผนชมชนทใหทกฝายเขามามสวนรวมโดยการท าประชาคมหมบาน และมการจดเรยงล าดบความส าคญของโครงการเพอใหการสนบสนน โดยเนนโครงการทสงผลตอประชากรทกกลมและมคนทไดรบประโยชนเปนจ านวนมาก เนองจากจ านวนเงนมจ ากด เชน โครงการสงเสรมการออกก าลงกายของคนทกวย

2) การขาดการประสานความรวมมอของทกฝายทเกยวของ ขอมลจากการสมภาษณองคกรปกครองสวนทองถนเกยวกบบรการดานสงคม เศรษฐกจและ

สงแวดลอมส าหรบผสงอายทชวยเหลอตนเองไมได พบวาหนวยงานอนทเกยวของเขามามบทบาทนอย สวนใหญเนนใหทองถนรบผดชอบงานทงหมด ยกตวอยางเชน การปรบปรงสภาพแวดลอมในบานและนอกบานส าหรบผสงอายทมสภาพบานไมเหมาะสม ทางองคกรปกครองสวนทองถนกไมมขอมลวาจะตองขอความชวยเหลอจากหนวยงานใดในการมาส ารวจบานและตองปรบปรงอยางไร หรอแมแตการจดท าฐานขอมลผสงอายกไมทราบวาจะตองประสานงานกบใคร เชน ส านกงานสถตจงหวด กไมเคยทราบวาขอความชวยเหลอไดเรองการจดท าฐานขอมล ในสวนของการจดตงกลมการออมในชมชนกเชนเดยวกนทางองคกรปกครองสวนทองถนไมทราบรายละเอยดเรองระเบยบการหรอขนตอนการด าเนนงาน และไมทราบวาจะตองประสานงานกบหนวยงานในระดบอ าเภอหรอระดบจงหวด

4. แนวทางในการดแลระยะยาวในชมชนส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมไดเปนอยางไร แนวทางในการดแลระยะยาวในชมชนส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมไดมดงน

4.1 แนวทางการดแลระยะยาวดานสขภาพ 4.1.1 การใหบรการทบานและในชมชน

1) การจดตงศนยฟนฟสภาพในชมชน โดยมอาสาสมครฟนฟสภาพประจ าและ ใหบรการอยางสม าเสมอตอเนอง และมนกกายภาพบ าบดมาใหบรการทศนยรวมดวย ส าหรบรปแบบการด าเนนงานศนยควรเปนรปของคณะกรรมการททกฝายเขามามสวนรวมในการวางแผนการด าเนนงาน และแบงความรบผดชอบทชดเจน สวนสถานทเหมาะสมควรใชวดเนองจากมสถานทกวางขวางและเปนสถานททคนในชมชนมาใชบรการเปนประจ าอยแลว และควรมบรการรบสงผสงอายมารบบรการทศนยฯ อยางไรกตามศนยฟนฟสภาพในชมชนอาจใหบรการดแลกลางวนส าหรบผสงอายทชวยเหลอตวเองไมไดและไมมผดแลกลางวน หรอผสงอายทมผดแลตลอด 24 ชวโมงแตตองการฝากใหดแลผสงอายเปนครงคราวในกรณจ าเปน 2) การอบรมอาสาสมครฟนฟสภาพในชมชน เพอใหมศกยภาพในการฟนฟสภาพผสงอายและผพการ และมการน าภมปญหาทองถนเขามาใชรวมดวย ซงอาสาสมครควรเปนผทมเวลาวางในการใหบรการ 3) การใหบรการการฟนฟสภาพทบานโดยอาสาสมครหรอนกกายภาพบ าบด โดยจดบรการส าหรบผสงอายทไมสามารถมารบบรการทศนยพนฟสภาพในชมชนได 4) บรการเยยมบานโดยเจาหนาทสขภาพจากสถานอนามยและโรงพยาบาล โดยควรมแผนการเยยมบานทสม าเสมอโดยเฉพาะผสงอายทเจบปวยเรอรงและไมสามารถควบคมความเจบปวยของตนเองไดด หรอผสงอายทตองการความชวยเหลอทางการแพทยทจ าเปน เชน ผทไดรบการคาสายสวนปสสาวะ ผปวยทไดรบออกซเจนทบาน ผปวยทมแผล หรอผปวยทตองฉดอนสลนทบาน รวมถงผสงอายทเพงจ าหนายออกจากโรงพยาบาล เปนตน

5) การเยยมบานโดยอาสาสมคร โดยเนนบรการทหลากหลายและสอดคลองกบ ปญหาของผสงอายแตละราย อาสาสมครควรเนนการเยยมบานผสงอายทชวยเหลอตนเองไมไดและขาดผดแลโดยเฉพาะชวงกลางวนหรอผสงอายทอาศยอยเพยงล าพง และควรชวยในการปฏบตกจวตรประจ าวนหรอการดแลเกยวกบความเจบปวย เชน การรบประทานยา การออกก าลงกาย เปนตน

4.1.2 การพฒนาระบบสงตอทมประสทธภาพ ส าหรบผสงอายทมความเจบปวยเรอรงหรอพการควรมระบบสงตอจาก

โรงพยาบาลชมชนและสถานอนามย โดยสงตอแผนการดแลเพอใหไดรบการดแลทตอเนอง 4.1.3 การพฒนาศกยภาพของผใหบรการทงระดบอาสาสมคร เจาหนาททรบผดชอบ

งานดานสขภาพในทองถน ทงสถานอนามย โรงพยาบาลชมชน และองคกรปกครองสวนทองถน

4.1.4 การพฒนาศกยภาพครอบครวทดแลผสงอายทชวยเหลอตวเองไมไดใหม ความสามารถในการฟนฟสภาพรางกาย การดแลความเจบปวยเรอรง รวมถงการดแลดานจตใจและอารมณ และสงแวดลอม

4.2 แนวทางการดแลระยะยาวดานสงคม เศรษฐกจและสงแวดลอม 4.2.1 การใหบรการทบานและในชมชน 1) การปรบปรงสภาพแวดลอมในบานใหเหมาะสม และปลอดภยส าหรบ

ผสงอายทชวยเหลอตวเองไมได 2) บรการรถรบสงผสงอายเพอเขารวมกจกรรมทางสงคมในยามจ าเปน 3) การประสานงานใหผสงอายทชวยเหลอตวเองไมไดใหไดรบเบยผพการรวม

ดวย 4) การขยายสวสดการของกลมออมในชมชนใหครอบคลมสวสดการส าหรบสมาชกทชวยเหลอตนเองไมได 5) การมอาสาสมครในการใหบรการการจดซอของทจ าเปนส าหรบผสงอายทอยเพยงล าพง 6) การจดตงศนยดแลกลางวน (Day center) ส าหรบผสงอายทชวยเหลอตวเองไมไดและไมมผดแล โดยองคกรปกครองสวนทองถนควรเปนเจาภาพในการด าเนนการ 7) ชมรมผสงอายควรเขามามบทบาทส าคญในการใหการดแลผสงอายทชวยเหลอตวเองไมไดในชมชน โดยการสรางความเขมแขงและการสรางเครอขายชมรมผสงอายใหสามารถด าเนนกจกรรมไดอยางมประสทธภาพ 8) องคกรปกครองสวนทองถนควรเขามามบทบาทส าคญในการสนบสนนงานของทกฝายโดยการจดสรรงบประมาณทเหมาะสมทงดานการปรบปรงโครงสรางและการสงเสรมคณภาพชวตของประชากร ทงการก าหนดเปนนโยบายและบรรจแผนงานดานการสงเสรมคณภาพชวตไวในแผนชมชน 9) การพฒนาฐานขอมลดานผสงอายทครอบคลมทกดาน เพอน ามาสการพฒนาโครงการทเหมาะสมสอดคลองกบความตองการของผสงอาย 10) องคกรปกครองสวนทองถนควรเปนองคกรหลกในชมชนในการประสานความรวมมอของทกฝาย

การอภปราย

ผลการศกษาสามารถอภปรายผลไดดงตอไปน 1. สถานการณผสงอายทพงพาตนเองไมได จากขอมลทพบวาผสงอายทพงพาตนเองไมไดพบประมาณรอยละ 5-6 ของผสงอายทงหมด ซงจากผลการส ารวจประชากรสงอายของส านกงานสถตแหงชาตในป 2550 พบวาผสงอายทไมสามารถดแลตนเองไดมรอยละ 12 โดยรอยละ 1.1 ไมมผดแล จากขอมลดงกลาวแสดงวาผสงอายทพ งพาตนเองไมไดในพนทเปาหมายมต ากวาขอมลระดบชาต ซงอาจอธบายไดวาการส ารวจของส านกงานสถตแหงชาตไดแยกผสงอายออกเปนกลมทดแลตนเองได กลมทมผ ดแล และกลมทไมมผ ดแลแตตองการ แตไมไดแยกตามระดบความสามารถในการปฏบตกจกรรม ดงนนอาจไมสามารถเปรยบเทยบกบผลการส ารวจของการศกษาครงนได อยางไรกตามขอมลทสอดคลองกนคอผสงอายตอนปลาย (80 ปขนไป) มสดสวนของผทชวยเหลอตนเองไมไดมากกวาผสงอายวยกลางหรอวยตน และผสงอายทพงพาตนเองไมไดเปนผสงอายหญงมากกวาผสงอายชายและเปนผสงอายทอยในเขตเทศบาลมากกวานอกเขตเทศบาล เมอพจารณาจากขอมลความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนพนฐานพบวาขอมลจากการส ารวจของการศกษาครงนมความใกลเคยงกบขอมลจากการส ารวจของส านกงานสถตแหงชาตในป 2550 ทพบวาระหวางรอยละ 2.4-4.3 ของผสงอายไมสามารถปฏบตกจวตรประจ าวนขนพนฐานไดแก การรบประทานอาหารเอง การสวมใสเสอผาดวยตนเอง การอาบน า แปรงฟน เขาหองสขาและท าความสะอาดหลงขบถาย ซงหมายถงประมาณรอยละ 2.4-4.3 ของผสงอายเปนผสงอายกลม 3 ตามความหมายของการศกษาครงนคอกลมทไมสามารถท ากจกรรมขนพนฐานไดดวยตนเอง ในขณะทระหวางรอยละ 10.9-27.1 ของผสงอายทสามารถท ากจกรรมนอกบานไดดวยตนเอง ไดแก การนงยองๆ การขนบนได 2-3 ขน การนบเงนทอน การเดนระยะ 200-300 เมตร การเดนทางขนรถ/ลงเรอคนเดยว และการยกของหนก 5 กโลกรม ซงหมายถงผสงอายกลมท 2 ทเปนกลมทไมสามารถท ากจกรรมขนสงไดดวยตนเอง ซงการศกษาครงนพบประมาณรอยละ 12-20 สวนขอมลทพบวาผสงอายทพงพาตนเองไมไดมปญหาสขภาพทพบมากทสดไดแก โรคระบบประสาทและสมอง โรคความดนโลหตสงและโรคเบาหวาน อาจเนองจากโรคทเปนสาเหตส าคญของความพการชวยเหลอตนเองไมไดไดแกโรคหลอดเลอดสมอง (stroke) ซงท าใหผสงอายมกลามเนอออนแรงไมสามารถปฏบตกจกรรมไดดวยตนเอง โดยโรคหลอดเลอดสมองเปนโรคแทรกซอนระยะยาวของโรคความดนโลหตสงโดยเฉพาะโรคความดนโลหตสงและโรคเบาหวานทควบคมไมไดเปนระยะเวลานาน สวนขอมลทพบวาสวนใหญผสงอายทพงพาตนเองไมไดมฐานะทางเศรษฐกจไมดท าใหผสงอายไมไดรบบรการดานสขภาพอยางเพยงพอและตอเนอง โดยเฉพาะการฟนฟสภาพรางกายซงตองไปรบบรการทโรงพยาบาลชมชนทตองมผดแลไปรบสง แตเนองจากผดแลตองท างานหาเลยงครอบครวท าใหไมสามารถพาผสงอายไปรบบรการได และผดแลไมมเวลาในการฟนฟสภาพใหกบผสงอายขณะอยทบาน

2. สถานการณการดแลระยะยาว 2.1 บรการการดแลระยะยาวส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมได จากผลการวเคราะหสถานการณพบวาบรการส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมไดทบานหรอ

ในชมชนสวนใหญเปนบรการโดยครอบครว โดยเนนการชวยเหลอในการปฏบตกจวตรประจ าวน ซงสวนใหญเปนผสงอายทอาศยอยกบครอบครว อยางไรกตามบรการดานสขภาพ โดยเฉพาะบรการการฟนฟสภาพผสงอายทพงพาตนเองไมไดจะไมไดรบบรการนจากครอบครว จากชมชนหรอจากหนวยงานตางๆ สามารถอภปรายไดวาการฟนฟสภาพตองการผทมความรความเชยวชาญซงบคลากรของโรงพยาบาลชมชนทมหนาทดานการฟนฟสภาพไดแก นกกายภาพบ าบดและนกกจกรรมบ าบด ซงจากการสอบถามขอมลพบวามจ านวนบคลากรประมาณ 2-3 คนท าใหไมสามารถไปใหบรการฟนฟสภาพทบานหรอในชมชนไดตองใหบรการทโรงพยาบาลเพยงอยางเดยวเนองจากมผปวยทงผปวยนอกและผปวยในทตองการการฟนฟสภาพเปนจ านวนมากทมาใชบรการตอวน ถงแมวาจะเปนหนาทความรบผดชอบทตองใหบรการผปวยในชมชน นอกจากนนเจาหนาทสถานอนามยทรบผดชอบงานดานการสงเสรมสขภาพและฟนฟสภาพผปวยโรคเรอรงในชมชนและบรการเยยมบานใหขอมลวาเนองจากมบคลากรจ านวนจ ากดตองรบผดชอบงานหลายดาน ท าใหบรการดานการฟนฟสภาพผปวยโรคเรอรงหรอผพการท าไดไมเตมทสวนใหญจงเปนเพยงการไปเยยมและกระตนญาตใหดแลผปวยเทานน สวนอาสาสมครสาธารณสขภาพประจ าหมบาน (อสม.) หรออาสาสมครดแลผสงอาย (อผส.) นนถงแมไดรบการอบรมแตศกยภาพดานการดแลสขภาพมจ ากดท าใหไมสามารถใหการฟนฟสภาพผสงอายหรอผพการได ดงนนสามารถสรปไดผสงอายทพงพาตนเองไมไดไมไดรบบรการดานสขภาพทเหมาะสมและสอดคลองกบความตองการทงทบานและในชมชน

สวนบรการดานอนนอกเหนอจากดานสขภาพส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมได ไดแก เบยยงชพ ทผสงอายทกคนไดรบ โดยเปนสวสดการทจดใหโดยองคกรปกครองสวนทองถนนนเนองจากเปนนโยบายของรฐส าหรบผสงอายทกคนทมคณสมบตตรงตามทก าหนด ท าใหผสงอายสวนใหญไดรบบรการสวนน อยางไรกตามผสงอายทพงพาตนเองไมไดสวนหนงเปนผพการซงไดรบเบยผพการเดอนละ 500 บาทรวมดวย แตยงมผสงอายบางรายทไมไดรบเนองจากไมมการประสานขอรบสทธดงกลาว สวนบรการปรบสภาพแวดลอมทผสงอายไมไดรบบรการดานนเลยอาจเนองจากนโยบายขององคกรปกครองสวนทองถนมไดมระบชดเจนเกยวกบภารกจดานสงแวดลอมโดยการปรบปรงสภาพทอยอาศยท าใหไมมการก าหนดแผนงานดานนไวพรอมกบไมไดท าการส ารวจสภาพทอยอาศยของคนในชมชนท าใหไมมขอมลทบงชปญหา

2.2 ความตองการบรการการดแลระยะยาวผสงอายทพงพาตนเองไมได จากขอมลทพบวาผสงอายทพ งพาตนเองไมไดตองการบรการทบานหรอในชมชนน นอาจ

เนองจากผสงอายกลมนเปนกลมทไมสามารถชวยเหลอตนเองไดตองพงพาบคคลอนในการปฏบตกจกรรม ดงนนบรการทตองการจงเปนบรการทบานหรอในชมชน และบรการทตองการเปนบรการทครอบคลมทกดานซงสวนใหญจะเนนบรการทลดภาระของผดแลไดแกคนในครอบครวเพอใหผดแลมเวลาในการท างานหรอประกอบกจกรรมอนๆ เชน การชวยเหลอในการปฏบตกจวตรประจ าวน เนองจากผสงอายทพงพาตนเองไมไดสวนใหญ

เปนผมฐานะทางเศรษฐกจไมดจงไมตองการเปนภาระแกคนในครอบครว นอกจากนนบรการทตองการดานสขภาพคอการมทมสขภาพมาตรวจรางกายหรอมาฟนฟสภาพใหทบานเพอใหตนเองสามารถชวยเหลอตวเองไดมากขนไมตองพงพาบคคลอนมากนกนนอาจเนองจากผสงอายสวนใหญมโรคประจ าตว เชน ความดนโลหตสง เบาหวาน ดงนนผสงอายจงตองการบรการจากบคลากรดานสขภาพในการตรวจรางกาย จดยาใหโดยไมตองไปรบยาทสถานอนามยหรอโรงพยาบาล โดยเฉพาะผสงอายทผดแลตองท างานในเวลากลางวน นอกจากนนผสงอายตองการการฟนฟสภาพรางกายเนองจากตองการด าเนนชวตไดดวยตนเองไมตองเปนภาระของคนดแลและในปจจบนไมมบรการดานนทงจากบคลกรสขภาพหรออาสาสมคร สวนบรการในชมชนผสงอายทพงพาตนเองไมไดตองการเชนเดยวกบบรการทบานอาจเนองจากเปนบรการทอาจจะสามารถมารบบรการไดเนองจากไมตองใชเวลาในการเดนทางมากนก คนดแลอาจมารบสงหรอชมชนอาจใหบรการรบสงได

2.3 ปญหา อปสรรคในการดแลระยะยาวในชมชนส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมได ปญหาอปสรรคของการดแลระยะยาวในชมชนส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมไดทพบวาเปนปญหาดานการบรณาการงาน ความไมตอเนองและความไมครอบคลมของบรการ อนเนองมาจากปญหาการขาดการประสานความรวมมอระหวางหนวยงานทเกยวของกบการดแลผสงอาย การขาดแคลนบคลากร บคลากรขาดความรและทกษะดานการดแลผสงอาย สามารถอธบายไดวาเนองจากหนวยงานทดแลผสงอายมหลายหนวยงานทงระดบทองถนและระดบจงหวด ดงนนการประสานความรวมมอจงเปนอปสรรคทส าคญทท าใหการดแลผสงอายไมมประสทธภาพ ซงหนวยงานหลกคอองคกรปกครองสวนทองถนทจะมหนาทประสานการท างานเนองจากเปนหนวยงานทใกลชดผสงอายและรบผดชอบโดยตรง แตเนองจากบคลากรขององคกรปกครองสวนทองถนมจ านวนจ ากดท าใหไมสามารถประสานงานไดอยางทวถง นอกจากนนการจดท าแผนชมชนประจ าปถงแมวาจะไดมการจดท าประชาคมหมบานแตมไดมการเชญหนวยงานทเกยวของเขารวมเสนอปญหาและก าหนดแนวทางรวมกน ดงนนแผนงานจงก าหนดโดยขาดการมสวนรวมของหนวยงานอนๆ นอกจากนนการขาดฐานขอมลอาจมสวนท าใหองคกรปกครองสวนทองถนไมทราบปญหาผสงอายไดอยางครอบคลมท าใหไมสามารถประสานหนวยงานตางๆ เพอขอรบความชวยเหลอ เชน การขอรบความชวยเหลอส าหรบผสงอายทตองการกายอปกรณเนองจากไมสามารถชวยเหลอตนเองได ซงทางองคกรปกครองสวนทองถนตองประสานกบสถานอนามยท าการส ารวจผสงอายและสงขอมลไปยงหนวยงาน คอ โรงพยาบาลจอมทอง เพอประสานกบหนวยงานทเกยวของเพอขอรบความชวยเหลอ แตในเขตอ าเภอเมองตองประสานความรวมมอไปยงโรงพยาบาลทรบผดชอบ แตเนองจากในเขตเทศบาลของอ าเภอเมอง โรงพยาบาลทรบผดชอบเปนโรงพยาบาลเอกชนท าใหไมไดรบความรวมมอเทาทควร นอกจากนนความตองการเรองการฝกอาชพทางองคกรปกครองสวนทองถนสามารถขอรบการสนบสนนจากหนวยงานระดบจงหวด ไดแก งานพฒนาฝมอแรงงานจงหวด แตเนองจากทางองคกรปกครองสวนทองถนไมไดประสานขอความรวมมอ ในสวนของความรความสามารถของบคลากรดานการดแลผสงอาย โดยเฉพาะบคลากรของสถานอนามย ทผานการอบรมดานการดแลผสงอายเพยงหลกสตรสนๆ 1-3 วนเทานน ท าใหองคความรดานนมไมเพยงพอ สวนการฟนฟสภาพไมเคยไดรบการอบรม ถามนกกายภาพบ าบดมาใหบรการกจะใชการสงเกตเพอน ามาปฏบตกบผสงอาย สวนบคลากรขององคกรปกครองสวนทองถนไดแก

กองสาธารณสขและสงแวดลอมทรบผดชอบโดยตรงกบงานผสงอายไมมบคลากรทมความรความสามารถโดยตรงดานสขภาพหรอดานผสงอายและมจ านวนบคลากรนอยและตองรบผดชอบงานหลายอยาง จงไมไดมการประสานความรวมมอกบสถานอนามยหรอโรงพยาบาลอยางตอเนองยกเวนการประสานในกจกรรมประจ าเชน การจดท าแผนประจ าป หรอการจดงานประจ าป 2.4 แนวทางในการดแลระยะยาวในชมชนส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมได การจดตงศนยบรการผสงอายในชมชนเปนแนวทางทจะชวยใหบรการส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมไดไดอยางครอบคลมและตรงตามความตองการของผสงอาย เนองจากขอจ ากดของผสงอายทไมสามารถไปรบบรการจากสถานบรการตางๆ ท าใหถามศนยบรการในชมชนจะท าใหผสงอายสามารถมารบบรการไดสะดวกขน นอกจากนนบรการการฟนฟสภาพเปนบรการทผสงอายทพงพาตนเองไมไดตองการและถามการฟนฟสภาพในชมชนหรอทบานยงท าใหเกดประสทธผลมากขน ดงนนศนยบรการผสงอายจงจ าเปนตองจดตงขนในชมชนและมบรการฟนฟสภาพรวมดวย โดยผใหบรการควรเปนอาสาสมครทผานการอบรม เนองจากถาตองใชบคลากรดานสขภาพโดยตรงซงมจ านวนไมเพยงพอในการใหบรการจะท าใหบรการไมตอเนอง อยางไรกตามถามการจดตงศนยบรการผสงอายตองมระบบบรหารจดการทมประสทธภาพ เพอใหบรการอยางตอเนอง โดยบรการไมควรจดเฉพาะทศนยควรมบรการทบานรวมดวยส าหรบผสงอายทไมสามารถมารบบรการทศนยได และทส าคญองคกรปกครองสวนทองถนตองเปนผรบผดชอบหลกเนองจากเปนหนวยงานทประสานความชวยเหลอจากทกฝายไดเปนอยางด และมงบประมาณสนบสนนงานดานตางๆ ท าใหสามารถท าใหเกดความตอเนองในการด าเนนงาน ในสวนแนวทางการจดตงศนยดแลกลางวนส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมไดเปนสงทจะชวยใหผสงอายไดรบการดแลอยางมประสทธภาพนนอาจจดศนยบรการผสงอายเปนศนยดแลกลางวนรวมดวยหรอจดท าศนยดแลกลางวนขนมาตางหากกได ซงการใชสถานทในชมชน ไมวาจะเปนวดหรอโรงเรยนทปดเนองจากไมมนกเรยน เปนสงทเหมาะสม แตผใหบรการอาจเปนอาสาสมครหรอเปนผทองคกรปกครองสวนทองถนจดจางมาโดยเฉพาะกได ซงผดแลควรผานการฝกอบรมในการดแลผสงอายดวย อยางไรกตามผสงอายทมารบบรการทศนยดแลกลางวนควรเปนเฉพาะผสงอายทไมมผดแลหรอผสงอายทผดแลตองท างานกลางวนเทานน สวนผสงอายทมครอบครวหรอผดแลควรใหผสงอายอยกบครอบครวและพฒนาศกยภาพครอบครวในการใหการดแลอยางมประสทธภาพ ผลการวเคราะหสถานการณการดแลระยะยาวส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมไดสอดคลองกบผลการวเคราะหสถานการณผสงอาย จงหวดเชยงใหมของศรรตน ปานอทย และลนจง โปธบาล (2552) ในดานสขภาพ เศรษฐกจ และสงคม ถงแมวาการวเคราะหสถานการณ จงหวดเชยงใหม มไดเนนเฉพาะผสงอายทพงพาตนเองไมไดเทานน โดยความตองการดานสขภาพคอบรการสขภาพทบานหรอในชมชน สวนบรการดานเศรษฐกจทพบในการวเคราะหสถานการณของเชยงใหมคอการท าอาชพเสรม ซงเปนความตองการของผสงอายทชวยเหลอตนเองได สวนความตองการในการเขารวมกจกรรมทางสงคมกเชนเดยวกนเปนความตองการของผสงอายทชวยเหลอตนเองได

บทท 5

สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ สรปผลการวจย

การวจยครงนมวตถประสงคเพอวเคราะหสถานการณการดแลระยะยาวในชมชนส าหรบผสงอายทพ งพาตนเองไมได ในจงหวดเชยงใหม โดยครอบคลมทงเขตเมองและเขตชนบทเพอน าขอมลไปประกอบการพฒนารปแบบการดแลระยะยาวในชมชนส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมได

การวจยครงนเปนการวจยเชงพรรณนา (descriptive research) คดเลอกกลมตวอยางดวยวธการสมแบบงาย (simple random sampling) ในพนทจงหวดเชยงใหมครอบคลมทงเขตเมองและเขตชนบทจ านวน 2 อ าเภอคอ อ าเภอเมองไดแก ต าบลแมเหยะ และต าบลทาศาลา และเขตพนทอ าเภอจอมทองไดแก เทศบาลต าบลจอมทองและต าบลบานแปะ รวมพนทเกบขอมลทงหมด 8 หมบาน กลมตวอยางประกอบดวยผสงอายทพ งพาตนเองไมไดและพ งพาตนเองได ครอบครว บคคลส าคญในชมชน เจาหนาทองคกรปกครองสวนทองถน เจาหนาทสถานอนามยและโรงพยาบาลชมชน เครองมอในการรวบรวมขอมลไดแก แบบสมภาษณขอมลสวนบคคลของผสงอาย แบบจ าแนกผสงอายตามการพงพาส าหรบ อสม. และ แนวค าถามในการสมภาษณเชงลกและสนทนากลมในแตละกลมตวอยาง โดยผานการตรวจสอบคณภาพเครองมอ วเคราะหขอมลสวนบคคลดวยสถตพรรณนา สวนขอมลการวเคราะหสถานการณวเคราะหดวยการจดกลมขอมลตามประเดนการวเคราะห

ผลการศกษาสรปไดดงน

1. ผสงอายทพงพาตนเองไมไดมประมาณรอยละ 5-6 โดยเปนผสงอายหญงมากกวา ผสงอายชาย ประมาณรอยละ 10 อาศยอยเพยงล าพง และในเขตชนบทมผสงอายทพงพาตนเองไมไดมากกวาในเขตเมองและเปนผสงอายวยปลาย (80 ปขนไป) มากทสด แตในเขตเมองเปนผสงอายวยกลาง (70-79 ป) มากทสด โรคประจ าตวทพบในผสงอายกลมนมากกวารอยละ 80 มโรคระบบประสาทและสมอง โรคความดนโลหตสงและโรคเบาหวาน นอกจากนนปญหากลนปสสาวะและอจจาระไมไดซงพบประมาณรอยละ 10-15 และปญหาพรองการสอสารดวยการพดเปนปญหาทพบรวมกบความเจบปวยเรอรง 2. สภาพแวดลอมในบานทไมเหมาะสม ไดแก หองน าทประตแคบและเปนแบบเปดเขา พนหองน าลน ไมเรยบ ไมมราวจบ สวมเปนแบบนงยองและไมมราวจบ ไมมทนงอาบน า แสงสวางไมเพยงพอ และการระบายอากาศไมด หองนอนไมมราวจบ เตยงนอนและทนงเลนมความสงไมเหมาะสมและไมมราวจบ บนไดไมมราวจบ ลกตงสงเกนไปและลกนอนแคบ พนรอบบานไมเรยบและไมมราวจบ

3. บรการระยะยาวส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมไดพบวาในชมชนและทบานไมม

บรการเฉพาะส าหรบผสงอายกลมน ยกเวนบรการเยยมบานโดยอาสาสมคร และการเยยมโดยเจาหนาทจากสถานอนามยแตไมสม าเสมอ โดยบรการสวนใหญเปนการพดคย ใหก าลงใจ สวนบรการจากองคการบรหารสวนทองถนเปนการใหเบยยงชพและการแจกของเยยมในเทศบาลส าคญเทานน

4. ปญหาและอปสรรคของการใหบรการระยะยาว ประกอบดวย 1) การขาดแคลน บคลากรดานสขภาพและขอจ ากดดานความรความสามารถของบคลากรในการฟนฟสภาพผปวย ท าใหไมสามารถใหบรการทบานได 2) การขาดการบรณาการงานดานผสงอายระหวางหนวยงานทเกยวของท าใหเกดปญหาการท างานแยกสวน สงผลใหบรการไมครอบคลมและมความซ าซอน และไมมการใชทรพยากรรวมกนสงผลใหคาใชจายสงขน 3) การไมมงบประมาณสนบสนนทเพยงพอในการจดบรการส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมไดในชมชนกเปนอปสรรคในการด าเนนงาน

5. ความตองการของผสงอายทพงพาตนเองไมไดเกยวกบบรการระยะยาวไดแก 1) บรการสขภาพทบานหรอในชมชน ประกอบดวย การฟนฟสภาพรางกาย การตรวจสขภาพและการจายยาหรอใหการรกษาพยาบาลตามปญหา 2) บรการรบสงส าหรบการตรวจทโรงพยาบาล 3) บรการชวยเหลอดแลกจวตรประจ าวนส าหรบผสงอายทไมมผดแล 4) สถานทดแลกลางวนส าหรบผสงอายทไมมผดแล และ 5) การปรบปรงสภาพแวดลอมในบาน

6. แนวทางการดแลผสงอายทพงพาตนเองไมได คอการจดตงศนยบรการผสงอายใน ชมชนโดยเปนศนยฟนฟสภาพและศนยดแลกลางวนดวย และการจดสภาพแวดลอมในบานใหเหมาะสมส าหรบการด าเนนชวต

ขอจ ากดของการวจย

8. ดวยผสงอายทพงพาตนเองไมไดสวนใหญมขอจ ากดในการใหขอมลโดยเฉพาะ ผสงอายทมปญหาโรคหลอดเลอดสมอง ท าใหขอมลปญหาและความตองการเปนความคดเหนของกลมตวอยางผสงอายทพงพาตนเองไดและผดแล

ขอเสนอแนะ

ขอเสนอแนะทไดจากการวจย 1. ขอเสนอแนะในการน าไปใชประโยชน

ขอมลจากการวเคราะหสถานการณควรไดมการน าเสนอตอหนวยงานทเกยวของ โดยเฉพาะองคกรปกครองสวนทองถนเพอน าไปเปนขอมลพนฐานในการด าเนนงานดานการดแลผสงอายตอไป

2. ขอเสนอแนะเชงวชาการ ควรมการวจยเพอพฒนารปแบบการดแลระยะยาวโดยน าขอมลทไดจากการวเคราะห

สถานการณมาเปนขอมลพนฐาน ซงรปแบบการดแลระยะยาวควรมความเฉพาะส าหรบแตละพนท และควรมการทดสอบประสทธผลของรปแบบการดแลระยะยาวรวมดวย

3. ขอเสนอแนะเชงนโยบาย จากผลการวเคราะหพบวาบรการระยะยาวส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมไดทงดาน

สขภาพและดานสงคมมไดจดใหอยางเหมาะสมทงทบานและทชมชน ซงผสงอายกลมนและครอบครวใหขอเสนอแนะบรการการดแลระยะยาวส าหรบผสงอายกลมทพงพาตนเองไมไดควรเปนบรการทบานหรอในชมชนและควรเปนบรการทครอบคลมทงดานสขภาพและสงคม จงมขอเสนอแนะในเชงนโยบายดงน

3.1 นโยบายของหนวยงานระดบทองถน 1) สถานอนามยควรมนโยบายในการใหบรการสขภาพทบานโดยม

กลมเปาหมายคอผสงอายทพงพาตนเองไมไดซงสวนใหญมความเจบปวยเรอรงและตองการบรการดานสขภาพทผใหบรการควรเปนบคลากรวชาชพรวมดวย โดยรปแบบบรการดานสขภาพควรมการก าหนดทชดเจนจากผ ใหบรการกลมตางๆ เชน บรการโดยบคลากรวชาชพควรเปนบรการดแลผปวยโรคเรอรงทชวยใหสามารถควบคมความเจบปวยไดและบรการดานการฟนฟสภาพ สวนบรการจากอาสาสมครควรเปนบรการดานการชวยเหลอในการปฏบตกจวตรประจ าวน การชวยเหลอบคลากรวชาชพในการฟนฟสภาพ เปนตน อยางไรกตามบคลากรวชาชพของสถานอนามยควรมบทบาทส าคญในการพฒนาศกยภาพของชมชนในการใหบรการดานสขภาพทมคณภาพ เชน ชมรมผสงอาย หรออาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน (อสม.) นอกจากนนความสม าเสมอและตอเนองของบรการ การนเทศและการตดตามประเมนผลการใหบรการของอาสาสมครโดยบคลากรวชาชพจากสถานอนามยควรบรรจไวในนโยบายของสถานอนามยดวย

2) องคกรปกครองสวนทองถน ดวยขอมลจากการวเคราะหสถานการณพบวาองคกรปกครองสวนทองถนยง

ไมไดมนโยบายหรอแผนทชดเจนเกยวกบการพฒนาคณภาพชวตของผสงอาย โดยนโยบายหรอแผนจะครอบคลมประชากรทกกลม ดงนนบรการระยะยาวส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมไดจงไมไดจดให ยกเวนเบยยงชพ ดงนนองคกรปกครองสวนทองถนควรน าขอมลจากการวเคราะหสถานการณควรใชเปนแนวทางในการก าหนดนโยบายและแผนงานดานผสงอายเพอใหสามารถใหบรการทสอดคลองกบปญหาและความตองการของผสงอาย นอกจากนนในการจดท าแผนชมชนควรไดมการน าขอมลดงกลาวมาประกอบการพจารณารวมดวย

3.2 นโยบายระดบชาต ดวยขอมลจากการวเคราะหสถานการณแสดงใหเหนถงการดแลระยะยาวท

ผสงอายทพงพาตนเองไมไดตองการเพอใหสามารถด าเนนชวตอยในชมชนได ทส าคญคอขอมลดานการดแลสขภาพระยะยาวซงผทเกยวของดานนโยบายระดบชาตควรไดมการน าไปพจารณาประกอบ การก าหนดแผนงานเพอใหผสงอายทพงพาตนเองไมไดไดรบบรการทเหมาะสมและสอดคลองกบความตองการ ไมวาจะเปนบรการ

สขภาพทบานทมงเนนผใหบรการทเปนบคลากรวชาชพทเปนผทมความรและทกษะในการใหบรการดานสขภาพระดบทสงกวาบรการจากอาสาสมคร ดงนนนโยบายดานการก าหนดบทบาทของหนวยงานทองถน ไมวาจะเปนโรงพยาบาลชมชนหรอสถานอนามยหรอโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลควรมการระบบทบาทชดเจนรวมถงประเภทของบรการจากผใหบรการกลมตางๆ

บรรณานกรม กชกร สงขชาต และสมโภชน อเนกสข. (2548). รปแบบการด ารงชวตของผสงวยอายเกน 100 ป

จงหวดชลบร: รายงานการวจย. ชลบร: ภาควชาการศกษานอกระบบ คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยบรพา.

กนษฐา บญธรรมเจรญ. (2552). ภาวะพงพาของประชากรสงอายไทย. ใน ชนชา วชชาวธ และ สถตพงศ ธนวรยะกล (บรรณาธการ), ระบบการดแลระยะยาวและก าลงคนในการดแล ผสงอาย: ทศทางของประเทศไทย, หนา 7-12. กรงเทพฯ: มลนธสถาบนวจยและพฒนา ผสงอายไทย.

กลมพฒนา อสม. (2552). ศนยฝกอบรมและพฒนาสขภาพภาคประชาชน ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และส านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข.

พรสวรรค เชอเจดตน. (2544). ผลของการสงเสรมสมรรถนะแหงตนตอการปฏบตกจวตร ประจ าวนของผปวยทไดรบการผาตดท าทางเบยงหลอดเลอดหวใจ. วทยานพนธพยาบาล ศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลอายรศาสตรและศลยศาสตร, บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

มาลน วงษสทธ ศรวรรณ ศรบญ และ อจฉรา เอนซ. (2541). การมสวนรวมของชมชนในการใหการ ดแลใหบรการและกจกรรมตางๆ แกผสงอาย. สถาบนประชากรศาสตร จฬาลงกรณ มหาวทยาลย.

มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย (มส.ผส.) (2552). สถานการณผสงอายไทย พ.ศ. 2551. กรงเทพมหานคร: บรษท ทควพจ ากด. ลนจง โปธบาล, มน วาทสนทร, และศรรตน ปานอทย. (2552). การพฒนาศกยภาพชมชนภาคเหนอ

ของประเทศไทยในการดแลระยะยาวส าหรบผสงอาย: ระยะท 1. สวรส. ภาคเหนอ มหาวทยาลยเชยงใหม

วพรรณ ประจวบเหมาะ. (2552). ภาพรวมประชากรสงอายในประเทศไทย, การทบทวนและ สงเคราะหองคความรผสงอายไทย พ.ศ. 2545-2550. กรงเทพฯ: มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย.

วพรรณ ประจวบเหมาะ, นภาพร ชโยวรรณ, มาลน วงษสทธ, ศรวรรณ ศรบญ, บศรน บางแกว, และชเนตต มลนทางกร. (2551). รายงานการศกษาโครงการสรางระบบการตดตามและประเมนผลแผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 (พ.ศ. 2545-2564). กรงเทพฯ: วทยาลยประชากรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย และส านกสงเสรมและพทกษผสงอาย กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย.

ศรรตน ปานอทยและลนจง โปธบาล. (2552). รายงานผลการวเคราะหสถานการณผสงอายจงหวด เชยงใหม ล าปาง และแมองสอน. คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหมและกองทน

ประชากรแหงสหประชาชาต (UNFPA). ศศพฒน ยอดเพชร. (2549). รายงานการวจยฉบบสมบรณ โครงการระบบการดแลระยะยาวใน

ครอบครวส าหรบผสงอาย. (พมพครงท 1). กรงเทพฯ: บรษท มสเตอรกอปป (ประเทศไทย) จ ากด. ศศพรรณ กญญะสงห. (2547). รปแบบการด าเนนชวตของผสงอายในจงหวดเชยงใหม. การ

คนควาแบบอสระบรหารธรกจมหาบณฑต, บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม. ส านกงานพฒนานโยบายสขภาพระหวางประเทศ. (2550). ภาระโรคและการบาดเจบของประชากร ไทย พ.ศ.2547. กรงเทพฯ: ส านกงานกองทนสรางเสรมสขภาพ. ส านกงานสถตแหงชาต. (2551). รายงานการส ารวจประชากรสงอายในประเทศไทย พ.ศ.2550.

กรงเทพฯ: ส านกงานสถตแหงชาต. สถาบนวจยระบบสาธารณสข. (2539). การส ารวจสภาวะสขภาพอนามยของประชาชนไทยโดย

การตรวจรางกาย ครงท 2 พ.ศ. 2539-2540. กรงเทพฯ: ส านกงานกจการโรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศกในพระบรมราชปถมภ.

สถาบนวจยระบบสาธารณสข. (2549). การส ารวจสภาวะสขภาพอนามยของประชาชนไทยโดย การตรวจรางกาย ครงท 3 พ.ศ. 2546-2547. กรงเทพฯ: ส านกงานกจการโรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศกในพระบรมราชปถมภ.

สถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข. (2549). โครงการวจยการส ารวจ และศกษาภาวะสขภาพของผสงอาย 4 ภาค ของไทย. กรงเทพฯ: ชมนมสหกรณการเกษตร แหงประเทศไทยจ ากด.

สทธชย จตพนธกล และคณะ. (2542). หลกส าคญทางเวชศาสตรผสงอาย. กรงเทพฯ: โรงพมพ แหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สรศกด สนทร. (2551). เทคนคและวธการศกษาดวยการวเคราะหสถานการณ. โครงการบรรยาย พเศษเพอพฒนาศกยภาพนกศกษาในการท าการคนควาอสระและพฒนาบทบาทผปฏบตการ พยาบาลขนสง. วนท 18 พฤศจกายน พ.ศ. 2551 ณ หองประชมเปรยบ ปณยวณช คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.

ส านกงานสถตแหงชาต. (2551). รายงานการส ารวจประชากรสงอายในประเทศไทย พ.ศ.2550. กรงเทพฯ: ส านกงานสถตแหงชาต.

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2549). กรอบยทธศาสตรการเตรยมความพรอมสงคมไทยสสงคมผสงอาย. กรงเทพฯ: ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.

อรวรรณ คหา และ นนทศกด ธรรมานวตร. (2552). การศกษาระบบการดแล สขภาพผสงอายทมความเปราะบางดานสขภาพในชมชน. สถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข. (พมพครงท 1). นนทบร: บรษท ซจทล จ ากด.

Burton, R.M., Damon, W.W., Dillinger, D.C., Erickson, D.J., & Peterson, D.W. (1978). Nursing home rest and care: An investigation of alternatives. In E. Pfeiffer (Ed.), Multidimensional functional assessment: the DARS methodology. Durham NC: Duke Center for Study of Aging Human Development.

Fleishman et al. (1999). Functional status classification of institutionalized elderly in Israel. International Journal of Health Care Quality Assurance, 12(4), 160-169.

Fried, L. P., Ettinger, W. H., Lind, B., Newman, A. B., & Gardin, J. (1994). Physical disability in older adults: A physiological approach. Journal of Clinical Epidemiology, 47, 747-60.

Jitapunkul, S., Kamolratanakul, P., & Ebrahim, S. (1994). The meaning of activities of daily living in a Thai elderly population: Development of a new index. Age Ageing, 23, 97-101.

Kate, S., Ford, A.B., Moskowitz, R.W., Jackson, B.A, & Jaffe, M.W. (1963). Studies of illness in the aged: The Index of ADL, a standardized measure of biological and psychosocial function [Electronic version]. The Journal of the American Medical Association, 21(185), 914-919.

Knodel, J.E., & Chayovan, N. (2008). Poverty and the impact AIDS on older persons: Evidence from Cambodia and Thailand. Economic Development and Cultural Change, 56(2), 441-475.

Lawton, M. P.& Brody, E.M. (1969). Assessment of older people: Self-maintaining and instrumental activities of daily living. Gerontologist, 9, 179-186.

Mahoney, F.I, & Barthel, D. (1965). Functional evaluation: The Barthel Index. Maryland State Medical Journal, 14, 56-61.

McCoy, D., & Bamford, L. (1998). Health Systems Trust Framework; information available; collecting information needed; profile of district; health status and problems; management support systems; referral system; private sector.

O-Shea E. (2002). Improving the quality of life of elderly persons in situation of dependency. Strasbour: Council of Europe Publishing.

Pfcifter, E. et al. (1979). Physical and mental assessment-OARS. Workshop, Western Gerontological Society, San Francisco, April, 28.

Pratt, J. R. (2004). Long-term care managing across the continuum (2nd ed.). Sudbury Massachusetts: Jones and Bartlett Publishers.

Travis, S.S. (1990). Personalizing self-care. Geriatric Nursing, 72, 1-8. WHO (World Health Organization). (2000). Home-based Long-term care. WHO technical report

series 898. Geneva, World Health Organization.

ภาคผนวก (Appendix)

ภาคผนวก ก

เอกสารพทกษสทธของกลมตวอยาง เอกสารแจงขอมลโครงการวจยและหนงสอแสดงความยนยอมของผเขารวมโครงการ เรยน ผเขารวมโครงการวจยทกทาน

ดฉน นางศรรตน ปานอทย อาจารยประจ าคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม ขอเชญทานเขารวมโครงการ “ การวเคราะหสถานการณการดแลระยะยาวในชมชนส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมได ” ซงงานวจยครงนจดท าขนเพอวเคราะหสถานการณการดแลระยะยาวในชมชนส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมได โดยทานจะมสวนรวมในการตอบค าถามตามแบบส ารวจขอมลหมบาน/ชมชน และการตอบแบบสมภาษณ อกทงยงมสวนรวมในการสนทนากบกลมเพอระดมสมองคนหาและประเมนสถานการณ เปนแนวทางประกอบการวางแผนดแลผสงอายใหสอดคลองกบปญหาและความตองการ ตลอดจนเปนแนวทางประกอบการวางแผนการจดบรการระยะยาวในชมชนส าหรบผสงอายสรปผลและขยายผลในการด าเนนงานตอไป เมอทานไดทราบวตถประสงคและแนวทางปฏบตในการเขารวมวจย และตกลงทจะเขารวมวจยในครงนแลว ทานจะไดเซนชอการเขารวมวจย หลงจากนนทานจะไดเขารวมการด าเนนการโครงการ 1 ป และการเขารวมโครงการวจยครงนขนอยกบการตดสนใจของทาน หากทานไมสมครใจทจะเขารวมโครงการหรอเปลยนใจระหวางเขารวมโครงการแลว ทานสามารถถอนตวจากการวจยครงนไดตลอดเวลาโดยทานจะไมเสยประโยชนใด ๆ ททานควรไดรบ และขอมลสวนตวของทานจะจะถกเกบไวเปนความลบและด าเนนการอยางรดกมปลอดภย ทานมสทธตามกฎหมายทเขาถงขอมลสวนตวของทาน ถาทานตองการใชสทธดงกลาวกรณาแจงใหผวจยทราบ รวมทงจะไมมการอางองจากถงทานโดยใชชอของทานในรายการใดๆ ทเกยวกบการวจยครงน และจะมเฉพาะคณะวจยเทานนทจะรขอมลของทาน การน าขอมลไปอภปรายหรอพมพเผยแพรจะท าในภาพรวมของผลการวจยเทานน สทธประโยชนอนๆ อนเกดจากผลการวจยจะปฏบตตามระเบยบขอบงคบของมหาวทยาลยเชยงใหม หากทานมค าถามเกยวกบการวจยในครงน ทานสามารถตดตอกบผวจยคอ นางศรรตน ปานอทย ไดท คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม อ าเภอเมอง จงหวดเชยงใหม 50200 หมายเลขโทรศพท 053-94-9093 หรอถาทานมปญหาเรองสทธในการเขารวมวจย ใหตดตอท ศาสตราจารย ดร.วจตร ศรสพรรณ ประธานกรรมการจรยธรรม คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม โทรศพท 0-5394-5033 (ในเวลาราชการ) ลงชอ .................................................... ผวจย (ผชวยศาสตราจารย ดร.ศรรตน ปานอทย)

หนงสอแสดงความยนยอมของผเขารวมโครงการวจย ขาพเจา นาย/นาง/นางสาว .............................................................................................. มความยนยอมทจะเขารวมโครงการวจยครงน โดยขาพเจาไดรบทราบขอมลและเขาใจเกยวกบการวจยครงนตามทไดอานขางตน และขอลงลายมอชอไวเพอเปนหลกฐานประกอบการตดสนใจเขารวมโครงการครงนของขาพเจา ลงชอ ........................................................(ผยนยอม) (..................................................) ลงชอ ........................................................(ผวจย) (..................................................) ลงชอ ........................................................(พยาน) (..................................................) วนท ..........................................

ภาคผนวก ข

แบบบนทกขอมลทวไป

สวนท 1 ขอมลทวไป วนทสอบถาม....................................................... ชอ-สกลผสงอาย................................................................................................................................. ทอยผสงอาย บานเลขท...................หม...............ต าบล.....................อ าเภอ....................จ.เชยงใหม ชอ-สกลผสอบถาม.............................................................................................................................

สวนท 2 ขอมลสวนบคคล 1. อาย.................ป 2. เพศ ชาย หญง 3. ระดบการศกษาสงสด

ไมไดรบการศกษา ปรญญาตร ประถมศกษา สงกวาปรญญาตร มธยมศกษา

4. สถานภาพสมรส โสด ค หมาย หยา/แยก

5. ลกษณะการอยอาศย อาศยอยคนเดยว อาศยอยกบคสมรสเพยงล าพง อาศยอยกบคสมรสและบตร อาศยอยกบบตร อาศยอยกบบคคลอน

6. รายไดตนเอง ม จ านวนเฉลยตอเดอน..............................บาท แหลงรายได................................................................................................................ ไมม แหลงความชวยเหลอ.........................................................................................

7. การไดรบเบยยงชพ ไดรบ ไมไดรบ

8. รายจายตนเอง เฉลยตอเดอน......................บาท คาอาหาร จ านวน…................บาท คาน า คาไฟฟา จ านวน…..........บาท คาฌาปนกจศพ จ านวน….......บาท คาท าบญ/บรจาค จ านวน...........บาท คายา จ านวน….......................บาท คาเดนทาง จ านวน….................บาท คาเสอผา จ านวน….................บาท อนๆ.............. จ านวน…............บาท

9. โรคประจ าตว ม ระบ............................................. ไมม

10. การกลนอจจาระในรอบ 1 สปดาหทผานมา ตองการสวนอจจาระอยเสมอ กลนไมได

กลนไมไดเปนบางครง กลนไดปกต

11. การกลนปสสาวะในรอบ 1 สปดาหทผานมา ใสสายสวนปสสาวะ กลนไมได กลนไมไดเปนบางครง กลนไดปกต

12. การพดสอสารกบบคคลอน พดสอสารได พดสอสารไมได

ภาคผนวก ค

แบบคดกรองผสงอายทตองพงพาส าหรบ อสม. รายการกจกรรม ท าไดดวยตนเอง ตองมคนชวย หรอ

พอท าไดบางแตตองมผอนชวย

ท าไมไดดวยตนเอง

1. การรบประทานอาหาร (การตกอาหารเขาปากหรอการดมน า)

2. การแตงตว (การสวมใสเสอผา)

3. การท าความสะอาดรางกาย (การอาบน า ลางหนา แปรงฟน หวผม โกน หนวด)

4. การใชหองสวม (การลกนงสวม และการท าความสะอาด ภายหลงการ ขบถายอจจาระและปสสาวะ)

5. การเคลอนทภายในบาน (การลกจากทนอน การลงจากเตยง การเดน ภายในบาน หรอการเคลอนยายตนเองภายใน บานโดยใชไมเทา รถเขน อปกรณชวยเดน)

6. การออกไปท ากจกรรมนอกบาน หรอภายในชมชน โดยไมใชอปกรณชวย (ไปรวมกจกรรมในชมชน/หมบาน เชน การไปวด ตลาด สถานอนามย โรงพยาบาล คลนกหรอสถานทสาธารณะภายในชมชน/หมบาน)

เกณฑการจ าแนกกลม กลมท 1 (ไมพงพา) : ท ากจกรรมไดดวยตนเองทงหมดทกกจกรรม

กลมท 2 (พงพานอย) : ท ากจกรรมพนฐาน (ขอ 1-5) ไดดวยตนเอง และท ากจกรรมขนสง (ขอ 6-10) ไมไดดวยตนเอง อยางนอย 1 ขอ

กลมท 3 (พงพามาก) : ท ากจกรรมพนฐาน (ขอ 1-5) ไมไดดวยตนเอง อยางนอย 1 ขอ และท ากจกรรมขนสง (ขอ 6-10) ไมไดเลย

ผลการคดกรอง ผสงอายจดอยในกลมท..........................

ภาคผนวก ง

แนวค าถามเพอการวเคราะหสถานการณ

ประเดนการวเคราะหสถานการณการดแลระยะยาวในผสงอาย

1. บรการการดแลระยะยาวส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมได 1.1 ดานสขภาพ 1.2 ดานเศรษฐกจ 1.3 ดานสงคม

2. ปญหาและอปสรรคของการใหการดแลระยะยาวส าหรบผสงอายทพงพาตนเอง ไมได

3. ความตองการการดแลระยะยาวส าหรบผสงอายทพงพาตนเองไมได 4. แนวทางในการใหการดแลระยะยาวส าหรบผสงอายส าหรบผสงอายทพงพาตนเอง

ไมได

I. แนวค าถามในการสมภาษณเชงลกและสนทนากลมผสงอาย

1. สขภาพปจจบนของทานเปนอยางไรบาง มความเจบปวยหรอโรคประจ าตวอะไรบาง และเปนอปสรรคตอการด าเนนชวตหรอไม และอยางไร

2. ปจจบนทานสามารถท ากจวตรประจ าวนไดดวยตนเองหรอไม ถาไมไดเพราะเหตใด 3. ทานไดรบการชวยเหลอจากบคคลตอไปนหรอไมและอยางไรบาง ในดานตอไปน

3.1 ครอบครว 2.1 ดานสขภาพ (การสงเสรมสขภาพ การปองกนโรค การดแลเมอเจบปวย) 2.2 ดานรายไดหรอการเงน 2.3 ดานสงคม (การรวมกลม การเขารวมกจกรรมในชมชน)

3.2 ชมชน (ชมรมผสงอาย อสม. หรอ อผส., อพม.) 2.4 ดานสขภาพ (การสงเสรมสขภาพ การปองกนโรค การดแลเมอเจบปวย) 2.5 ดานรายไดหรอการเงน 2.6 ดานสงคม (การรวมกลม การเขารวมกจกรรมในชมชน)

3.3 หนวยงานทองถน เชน สถานอนามย โรงพยาบาลชมชน อบต.หรอเทศบาล 4. ทานมปญหาหรอความตองการในดานตางๆ ตอไปนหรอไมและอยางไร

4.1 ดานสขภาพ 4.2 ดานรายไดหรอการเงน 4.3 ดานสงคม

5. ทานคดวาบคคลหรอหนวยงานตอไปนควรมสวนชวยเหลอทานในดานตางๆ ตอไปน อยางไรบาง

5.1 ครอบครว ดานสขภาพ ดานรายไดหรอการเงน ดานสงคม

5.2 ชมชน ดานสขภาพ ดานรายไดหรอการเงน ดานสงคม

5.3 หนวยงานทองถน ดานสขภาพ ดานรายไดหรอการเงน ดานสงคม

6. หากเมอเวลาผานไป ทานไมสามารถท ากจวตรประจ าวน หรอดแลตนเองไดแลว ทานคดวาทานจะมปญหาอะไรตามมาบาง

7. ทานคดวาครอบครว ชมชน หรอหนวยงานทองถนควรใหการชวยเหลอผสงอายในระยะยาวเพอใหสามารถด าเนนชวตอยในชมชนไดอยางมคณภาพชวตทดไดอยางไรบาง

II. แนวค าถามสมภาษณเชงลกครอบครวผสงอาย

1. ผสงอายในครอบครวทานสามารถดแลตนเองหรอท ากจวตรประจ าวนไดดวยตนเองหรอไม ถาไมเพราะเหตใด

2. ผสงอายในครอบครวทานมปญหาหรอความตองการในดานตางๆ ตอไปนหรอไมและอยางไร 2.1 ดานสขภาพ 2.2 ดานการเงนหรอรายได 2.3 ดานสงคม

3. ทานมสวนชวยเหลอผสงอายในครอบครวของทานอยางไรบาง 3.1 ดานสขภาพ

3.2 ดานการเงนหรอรายได 3.3 ดานสงคม

4. ทานคดวาผสงอายในครอบครวทานควรไดรบความชวยเหลอในดานตางๆ ตอไปนอยางไร บาง

4.1 ดานสขภาพ 4.2 ดานการเงนหรอรายได 4.3 ดานสงคม

5. ทานมปญหาหรออปสรรคอยางไรบางในการใหการดแลผสงอายในครอบครวของทานใน ดานตางๆ

5.1 ดานสขภาพ 5.2 ดานการเงนหรอรายได 5.3 ดานสงคม

4. ทานหรอผสงอายในครอบครวทานไดรบความชวยเหลอในดานตางๆ จากแหลงตางๆ ตอไปน หรอไมและอยางไร

4.1 ชมชน ดานสขภาพ ดานรายไดหรอการเงน ดานสงคม

4.2 หนวยงานทองถน ดานสขภาพ ดานรายไดหรอการเงน ดานสงคม

5. ทานคดวาเมอเวลาผานไป ผสงอายในครอบครวของทานจะมปญหาอะไรบาง และสงผล กระทบอยางไรกบครอบครว 6. การทจะใหผสงอายด าเนนชวตอยในชมชนไดอยางมคณภาพชวตทด ผสงอายควรไดรบการดแลระยะยาว

จากครอบครว ชมชน หรอหนวยงานทองถนในดานตอไปนอยางไรบาง 6.1 ครอบครว

ดานสขภาพ ดานรายไดหรอการเงน ดานสงคม

6.2 ชมชน ดานสขภาพ

ดานรายไดหรอการเงน ดานสงคม

6.3 หนวยงานทองถน ดานสขภาพ ดานรายไดหรอการเงน ดานสงคม

III. แนวค าถามสมภาษณเชงลกบคคลส าคญในชมชน 1. อาสาสมครสาธารณสข

1.1 ชวยเลากจกรรมการดแลผสงอายทอยในความดแลของทาน โดยเฉพาะผสงอายท ชวยเหลอตนเองไมได

1.2 ทานคดวาผสงอายทดแลตนเองไมไดมปญหาหรอความตองการอะไรบาง 1.3 ทานคดวาการชวยเหลอดแลผสงอายทดแลตนเองไมได ใครควรมบทบาทบาง และ ควรชวยเหลออยางไร 1.4 ทานคดวาควรจะมแนวทางในการชวยเหลอดแลระยะยาวส าหรบผสงอายทพงพาตนเอง

ไมไดอยางไรบาง 1.5 ทานมปญหาหรออปสรรคอะไรบางในการดแลผสงอายทดแลตนเองไมได 1.6 ทานตองการความชวยเหลออยางไรบางเพอใหทานสามารถดแลผสงอายทชวยเหลอ ตนเองไมไดไดอยางมประสทธภาพ

2. หวหนาสถานอนามย

2.1 ปญหาหรอความตองการของผสงอายในเขตรบผดชอบของทานมอะไรบาง 2.2 กจกรรมการดแลผสงอายในหนวยงานของทานมอะไรบาง 2.3 หนวยงานของทานไดดแลชวยเหลอผสงอายทชวยเหลอตวเองไมไดอยางไรบาง 2.4 ทานคดวาผสงอายทชวยเหลอตนเองไมได ควรไดรบความชวยเหลอจากใครบาง และชวยเหลอ อยางไร

2.5 ทานมปญหาหรออปสรรคในการจดบรการหรอการดแลผสงอายทพงพาตนเองไมไดอะไรบาง 2.6 ทานคดวาสถานอนามยควรมแนวทางในการดแลระยะยาวแกผสงอายทพงพาตนเองไมได

อยางไรบาง

2.7 เพอใหสถานอนามยใหการดแลระยะยาวส าหรบผสงอายทดแลตนเองไมได ทานคดวาสถาน อนามยควรไดรบความชวยเหลออยางไรบาง

3. ประธานชมรมผสงอาย

3.1 ชวยเลากจกรรมทชมรมผสงอายจดใหแกสมาชกโดยเฉพาะผสงอายทชวยเหลอ ตนเองไมได

3.2 ทานคดวาผสงอายทดแลตนเองไมไดมปญหาหรอความตองการอะไรบาง 3.3 ทานคดวาการชวยเหลอดแลผสงอายทดแลตนเองไมได ใครควรมบทบาทบาง และ ควรชวยเหลออยางไร 3.4 ทานคดวาควรจะมแนวทางในการชวยเหลอดแลระยะยาวส าหรบผสงอายทพงพา ตนเองไมไดอยางไรบาง 3.5 ทานมปญหาหรออปสรรคอะไรบางในการดแลผสงอายทดแลตนเองไมได 3.6 ทานตองการความชวยเหลออยางไรบางเพอใหทานสามารถดแลผสงอายทชวยเหลอ ตนเองไมไดไดอยางมประสทธภาพ

VI. แนวค าถามสมภาษณเชงลกเจาหนาทภาครฐระดบหมบาน

ผใหญบาน/ผน าชมชน 1. ทานคดวาในหมบานของทานมกจกรรมชวยเหลอดแลผสงอายทพงพาตนเองไมได หรอไม อยางไร 2. ทานคดวาปญหาอปสรรคในการจดบรการหรอการดแลผสงอายทพงพาตนเองไมได เปนอยางไร และ

ทานตองการการดแลระยะยาวส าหรบชมชนของทานหรอไมอยางไร 3. ทานคดวาควรจะมแนวทางในการชวยเหลอในระยะยาวหรอดแลผสงอายทพงพาตนเองไมได ในชมชนท

ทานดแลไดอยางตอเนองหรอไม อยางไรบาง

V. แนวค าถามสมภาษณเชงลกเจาหนาทภาครฐระดบต าบล ก านน/นายก อบต./นายกเทศมนตร

1. ทานคดวาผสงอายทชวยเหลอตนเองไมไดในพนทททานรบผดชอบมมากนอยเพยงใด 2. ทานคดวาผสงอายทชวยเหลอตนเองไมไดมปญหาหรอความตองการอะไรบาง

3. ชวยอธบายแผนพฒนาชมชนหรอนโยบายการด าเนนงานเกยวกบการดแลผสงอายในหนวยงาน โดยเฉพาะผสงอายทชวยเหลอตนเองไมได

4. ชวยอธบายกจกรรมการดแลผสงอายโดยเฉพาะผสงอายทชวยเหลอตนเองไมไดทหนวยงานของทานไดด าเนนการ

5. ทานคดวาปญหาอปสรรคในการดแลผสงอายทพงพาตนเองไมไดมอะไรบาง 6. ทานคดวาหนวยงานทองถนควรมนโยบายและแผนการด าเนนงานในการดแลระยะยาวหรอไมอยางไร 3. ทานคดวาควรจะมแนวทางในการชวยเหลอในระยะยาวหรอดแลผสงอายทพ งพาตนเองไมได ใน

หนวยงานหรอในต าบลของทานหรอไม อยางไร

รายนามคณะผตรวจสอบทางวชาการ

1) รศ.ดร. ศศพฒน ยอดเพชร คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร 2) ศ.นพ.สทธชย จตะพนธกล คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย 3) นายแพทยมน วาทสนทร กลมอนามยผสงอาย ส านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข 4) คณสนทร พวเวช ผอ านวยการส านกสงเสรมและพทกษผสงอาย ส านกสงเสรมและพทกษผสงอาย 5) แพทยหญงสรนธร ฉนศรกาญจน หนวยเวชศาสตรผสงอาย โรงพยาบาลรามาธบด 6) นายแพทยบรรล ศรพานช ประธานกรรมการมลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทยมลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย

ประวตนกวจย

12.1 ประวตหวหนาโครงการ 12.1.1 ประวตหวหนาโครงการ (ภาษาไทย) นางศรรตน ปานอทย (ภาษาองกฤษ) Mrs. Sirirat Panuthai 12.1.2 ต าแหนงทางวชาการ ผชวยศาสตราจารยระดบ 8

หนวยงาน คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม หมายเลขโทรศพท 053-94-9093 โทรสาร 053-94-9093 E-mail: siriratpanuthai@hotmail.com

12.1.3 สถานทตดตอ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม อ าเภอเมอง จงหวดเชยงใหม 50200 12.1.4 ประสบการณทเกยวของกบการบรหารงานวจยทงภายในและภายนอกประเทศ

12.1.4.1 ผอ านวยการแผนงานวจยการสงเสรมสขภาพผสงอายโรคเรอรงในเขต ภาคเหนอของประเทศไทย

12.1.4.2 หวหนาโครงการวจย 1) เอดสและผสงอายในเขตภาคเหนอของประเทศไทย 2) พฤตกรรมสงเสรมสขภาพผสงอายโรคเรอรงในเขตภาคเหนอของ

ประเทศไทย 3) การปรบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพผสงอายโรคเรอรงในเขตภาคเหนอ ของประเทศไทย 4) ผลกระทบของเอชไอว/เอดสตอผสงอายในจงหวดเชยงใหม 5) พฤตกรรมสงเสรมสขภาพของผสงอายทไดรบผลกระทบของเอชไอว/ เอดสในจงหวดเชยงใหม 6) ประสทธผลของการออกก าลงกายแบบฟอนเจง มช ในผสงอายโรค ความดนโลหตสงและโรคเบาหวาน 7) สถานการณผสงอายในจงหวดแมฮองสอน 8) สถานการณผสงอายในจงหวดล าปาง

12.1.4.3 ผรวมโครงการวจย 1) ปจจยท านายพฤตกรรมสงเสรมสขภาพผสงอายโรคเรอรงในเขต

ภาคเหนอ

2) ความร ทศนคต และพฤตกรรมเสยงดานเพศสมพนธในผสงอายใน จงหวดเชยงใหม 3) ความตองการและการไดรบการตอบสนองความตองการของผสงอายท ไดรบผลกระทบของเอชไอว/เอดสในจงหวดเชยงใหม

4) ภาระในการดแลผสงอายทดแลผตดเชอเอดสในจงหวดเชยงใหม 5) คณภาพชวตของผสงอายทไดรบผลกระทบของเอชไอว/เอดสในจงหวด

เชยงใหม 6) ภาวะสขภาพของผสงอายทไดรบผลกระทบของเอชไอว/เอดสในจงหวด

เชยงใหม 7) ความชกและปจจยเสยงของการถกท ารายในผสงอาย สตรไทยในชมชน ในเขตเทศบาลนครเชยงใหม 12.1.4.4 งานวจยทท าเสรจแลว

1) ชวพรพรรณ จนทรประสทธ, ลนจง โปธบาล กนกพร สค าวง และศรรตน ปานอทย. (2545). พฤตกรรมการแสวงหาการรกษาของผสงอายเขตเมอง ๆจงหวดเชยงใหม. รายงานเสนอตอแหลงทน คอ งบประมาณแผนดน และมการน าเผยแพรในการประชมวชาการวจยทางการพยาบาลภาคเหนอ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม เดอน กมภาพนธ 2545

2) สรอยจนทร พานทอง, ศรรตน ปานอทย, และลดาวลย ภมวชชเวช. (2546). ผลของการเพมการรบรสมรรถนะแหงตนในการผอนคลายกลามเนอตอ ความดนโลหตในผทมความดนโลหตสง. พยาบาลสาร, 30(3), 1-15.

3) วารนทร บนโฮเซน, วจตร ศรสพรรณ, กนกพร สค าวง, และศรรตน ปาน อทย. (2546). กจกรรมทางกาย และคณภาพชวตทเกยวของกบสขภาพของ ผสงอายไทยในเมอง. วารสารวจยทางการพยาบาล, 7(4), 231-243.

4) วลภา คณทรงเกยรต, ประคณ สจฉายา, ศรรตน ปานอทย, และหรรษา เศรษฐบปผา. (2547). สขภาพจตวญญาณของคนไทย. วารสารวจยทางการ พยาบาล, 8(1), 64-82.

5) Aree-Ue, S., Pothiban, L., Khanokporn, S., & Panuthai, S. (2003). Osteoporosis Knowledge, Osteoporosis Preventive Behavior, and Bone Mass in Older Adults Living in Chiang Mai. Thai Journal of Nursing Research, 7, 1-11.

6) Aree-Ue, S., Pothiban, L., Khanokporn, S., & Panuthai, S. (2003).

Osteoporosis Knowledge, Osteoporosis Preventive Behavior, and Bone Mass in Older Adults Living in Chiang Mai. Thai Journal of Nursing Research, 7, 1-11.

7) Linchong Pothiban, Sirirat Panuthai, et.al. (2003). Health Promotion Model for Chiang Mai Population. น าเสนอในการประชม An International Conference on Health Promotion: Evidence, Practice and Policy. 20-22 October, 2004. Pang Suan Kaew Hotel, Chiang Mai Thailand.

8) Linchong Pothiban, Sirirat Panuthai, et.al. (1999). Need Assessment of the Elderly in Chiang Mai City. เผยแพรในการประชมวชาการดานผสงอายและความชรา วนท 2-6 ตลาคม 2543 ณ โรงแรมตะวนนารามาดา กรงเทพมหานคร น าเสนอในการประชมวชาการ International Symposium on Health Care for the Elderly ท Yamagushi University, Yamagushi Ube, Japan ระหวางวนท 28-30 มนาคม 2543

9) Sirirat Panuthai, Linchong Pothiban, & Wanicha Puangchompoo. (2006). Impacts of HIV/AIDS on older persons in Chiang Mai province. Present in the International Conference on Chronic Care at Faculty of Nursing and Department of Nursing, Faculty of Medicine, Ramathibody, Mahidol University during Jan , 2006.

12.1.4.5 งานวจยแลวเสรจ รอการตพมพ 1) ประสทธผลของการออกก าลงกายแบบฟอนเจง มช ในผสงอายโรคความ

ดนโลหตสงและโรคเบาหวานแหลงทน ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต สถานการณในการท าวจย การวจยลลวงแลวประมาณรอยละ 70

2) สถานการณผสงอายในจงหวดแมฮองสอน แหลงทน กองทนประชากร แหงสหประชาชาต (UNFPA) สถานการณในการท าวจย การวจยลลวงแลว ประมาณรอยละ 90

3) สถานการณผสงอายในจงหวดล าปาง แหลงทน กองทนประชากรแหง สหประชาชาต (UNFPA) สถานการณในการท าวจย การวจยลลวงแลว

ประมาณรอยละ 90

ผรวมงานวจย 12.2.1 ประวตหวหนาโครงการ (ภาษาไทย) นางทศพร ค าผลศร (ภาษาองกฤษ) Mrs. Totsaporn Khampolsiri 12.2.2 ต าแหนงทางวชาการ อาจารย

หนวยงาน คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม หมายเลขโทรศพท 053-94-5020 โทรสาร 053-21-7145 E-mail: totasporn@chiangmai.cmu.ac.th

12.2.3 สถานทตดตอ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม อ าเภอเมอง จงหวดเชยงใหม 50200 12.2.4 ประสบการณทเกยวของกบการบรหารงานวจยทงภายในและภายนอกประเทศ 12.2.4.1 หวหนาโครงการวจยเรองการพฒนาโปรแกรมการสงเสรมสขภาพและ ปองกนโรคส าหรบผสงอายของโครงการศนยสงเสรมสขภาพผสงอาย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม ผรวมงานวจย 12.3.1 ประวตหวหนาโครงการ (ภาษาไทย) นางสาวลนจง โปธบาล (ภาษาองกฤษ) Miss Linchong Pothiban 12.3.2 ต าแหนงทางวชาการ รองศาสตราจารยระดบ 9 หนวยงาน สงกดกลมกระบวนวชา 553 และ 561 คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

ประธานกรรมการบรหารหลกสตรพยาบาลศาสตรดษฏบณฑต คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

หมายเลขโทรศพท 053-94-5020 โทรสาร 053-21-7145 E-mail linchong@cmu.chiangmai.ac.th

12.3.3 สถานทตดตอ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม อ าเภอเมอง จงหวดเชยงใหม 50200 12.3.4 ประสบการณทเกยวของกบการบรหารงานวจยทงภายในและภายนอกประเทศ

12.3.4.1 ผอ านวยการแผนงานวจย ประสทธผลของโปรแกรมการสนบสนนการ จดการตนเองในผสงอายโรคเรอรง

12.3.4.2 หวหนาโครงการวจย

1) การพฒนาโปรแกรมสงเสรมคณภาพกระดก ส าหรบประชากรสงอาย (สนบสนนโดย สกว.) 2) ผลกระทบของการตดเชอเอชไอว/เอดสตอผสงอาย ในจงหวดเชยงใหม (สนบสนนโดย UNFPA)

3) ประสทธผลของโปรแกรมการสงเสรมคณภาพกระดกส าหรบประชากร ผสงอายเขตเมองจงหวดเชยงใหม (สนบสนนโดย CMB.) 12.3.4.3 งานวจยทท าเสรจแลว

1) การพฒนาโปรแกรมสงเสรมคณภาพกระดก ส าหรบประชากรสงอาย, 2549 (สนบสนนโดย สกว.) 2) ผลกระทบของการตดเชอเอชไอว/เอดสตอผสงอาย ในจงหวดเชยงใหม, 2549 (สนบสนนโดย UNFPA) 3) ประสทธผลของโปรแกรมการสงเสรมคณภาพกระดกส าหรบประชากร ผสงอายเขตเมอง จ.เชยงใหม, 2549 (สนบสนนโดย CMB. 4) คณภาพชวตของผสงอายทไดรบผลกระทบจากเอชไอว/เอดส ในจงหวด เชยงใหม, 2549 (สนบสนนโดยUNFPA)

5) ภาระในการดแลผตดเชอเอชไอว/เอดส ของผสงอายทไดรบผลกระทบ จาก เอชไอว/ เอดส ในจงหวดเชยงใหม , 2549 (สนบสนนโดย UNFPA)

6) พฤตกรรมการสงเสรมสขภาพผสงอายทไดรบผลกระทบจากเอชไอว/ เอดสในจงหวดเชยงใหม ,2549 (สนบสนนโดย UNFPA)

7) ภาวะสขภาพของผสงอายทไดรบผลกระทบจากเอชไอว/เอดสในจงหวด เชยงใหม, 2549 (สนบสนนโดย UNFPA)

8) ความร ทศนคต และพฤตกรรมเสยงทางเพศของผสงอายในจงหวด เชยงใหม, 2549 (สนบสนนโดย UNFPA) 9) การดแลผสงอายทตองพงพาในสถานสงเคราะหคนชรา, 2550, พยาบาลสาร, คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม (สนบสนนโดย มหาวทยาลยเชยงใหม) 10) ความตองการและการไดรบสนองความตองการของผสงอายทไดรบ ผลกระทบจากเอชไอว/เอดส, 2549 (สนบสนนโดย UNFPA) 11) เสนทางการเขาอยในสถานสงเคราะหผสงอาย จงหวดเชยงใหม, 2548, วารสารพยาบาลสาร, คณะพยาบาลมหาวทยาลยเชยงใหม (สนบสนนโดยมหาวทยาลยเชยงใหม) 12) การประเมนหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการ

พยาบาล ผสงอาย, 2546, วารสารพยาบาลสาร, คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม 13) ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการออกก าลงกายของผสงอาย, 2546, คณะ พยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม (สนบสนนโดย, มหาวทยาลยเชยงใหม) 14) พฤตกรรมแสวงหาการรกษาของผสงอาย เขตอ าเภอเมอง จงหวด เชยงใหม น าเสนอในการประชมวชาการเรอง พยาบาลชมชนใน ระบบสขภาพใหม Challenges for community health nurses in มหาวทยาลยเชยงใหม (สนบสนนโดย, มหาวทยาลยเชยงใหม) 12.3.4.4 งานวจยทก าลงท า 1) ความร ความเชอ และการรบรสมรรถนะแหงตนในการปฏบต

พฤตกรรมและการปองกนโรคกระดกพรนของประชากรวยผใหญ ตอนกลาง (สนบสนนโดย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม