İsmet Şahin - world public...

İsmet Şahin

PRAKSİS

Anti Kapitalist Manifesto

İSMET ŞAHİN 1969 Artvin-Hopa doğumlu. 1975’te ailesi ile Ankara’ya taşınır. İlkokula, Ankara, Aydınlıkevler İlköğretim okulunda başlar. Orta ve liseyi aynı semte, Mehmet Akif ve Aydınlıkevler Lisesinde bitirir. 1988’de Hacettepe Üniversitesi Felsefe Bölümüne girer. Politik çalışmaları onu, İstanbul’a sürükleyince okulunu yarım bırakır. İstanbul Ünv. Kütüphanecilik bölümüne girer ama aynı gerekçeler ile onu da yarım bırakmak zorunda kalır.

Politik-örgütlü yaşamına 1984 yılında, Ankara’da ‘Kurtuluşçu’ (KSD) olarak başlar. 12 Eylül sonrası Devlis örgütlenmesini üstlenir. 1987’de Devlis’in yayın organı olarak Liseli Genç dergisini çıkarır. Aynı zamanda Yeni Aşama, Yeni Öncü dergileri ve İşçi Dünyası gazetesinin örgütlenmesinde görev alır. 1990’a kadar ayni siyasi yapının çeşitli kademelerinde görevler üstlenir.

1990’da, Kürt emekçilerinin ayrı örgütlenmesi (Kurtuluş ortak örgütlenme anlayışındaydı), demokratik kitle örgütlerinin yapısı (Kurtuluş kitle örgütlerine kendi siyasi programını dayatan ikameci ve merkezi bir tutum alıyordu), SSCB’nin sınıf karakteri, devrim (Kurtuluş demokratik devrim anlayışındaydı) ve örgütlenme sorunlarında yaşadığı bir dizi tartışma üzerinden Kurtuluş’tan ayrılarak arkadaşları ile birlikte yeni bir siyasi yapı oluşturur.

1990 yılında Komünist İşçi adlı örgütü kurmak ve yönetmekten gözaltına alınır. Delil yetersizliğinden tutuksuz yargılanırlar ve beraat ederler.

1992’lerde yayın hayatına başlayan Sosyalist İşçi ve daha sonra İşçiler ve Politika dergileri yazı kurulu üyeliği yapar.

1996’da yasal parti çalışmalarının teorik yayını olarak Praksis dergisini çıkarır. Ve Praksis yayın evini kurar. 1996 sonlarında yayın hayatına başlayan Sokak gazetesi yayın yönetmenliğini üstlenir. 2001’de Komünist İşçi gazetesini yayınlar. Aynı dönemde Emperyalizm adında bir derleme ve Marksizm Neden Teröre Karşıdır adında çevirisini yaptığı bir broşür yayınlar.

2006 yılında, Praksis çevresi olarak politik-teorik çalışmalarını sürdürürlerken, Demokratik Toplum Partisinin, (DTP) Türkiyelileşme çabalarına katkıda bulunması için kedisine yapılan daveti kabul eder. DTP yönetiminde yer alır.

2007 yılı genel seçimlerinde, solun ortak adayı olarak Balıkesir’de Bin Umut Bağımsız Milletvekili adayı olur.

2009 yılında DTP’nın kapatılması sonrası, kurulan Barış ve Demokrasi Partisine katılır. Türkiye ezilenlerinin yüreğini Kürt halkının yaktığı devrimci ateşle ısıtarak, Türkiye emekçilerinin enternasyonalist, birleşik demokrasi ve sosyalizm mücadelesini örmek için çalışmalarını sürdürmektedir.

Anti Kapitalist Manifesto

İSMET ŞAHİN

PRAKSİS2010, OcakAnkara, Türkiye

Ocak 2010 Ankara

Praksis Yayıncılık

Bu kitabın bütün yayın hakları Praksis Yayın evine aittir. Kaynağı belirtilmek koşuluyla alıntı yapılabilir. Ve yine izin almak koşulu ile yazılar çoğaltılarak dağıtılabilir. Ticari amaç güdülmediği sürece, yayınlarımız kişisel bilgi edini-mi amacıyla çoğaltılabilir ve kullanılabilir.

Yazar: İsmet ŞahinBaskı: Korza Yayin Basım Sanayi Tic. Ltd. Şti.Büyük Sanayi 1. Cad. 95/1İskitler- Altındağ- AnkaraKapak, dizgi, tashih ve mizanpaj: Praksis Yayıncılık

ISBN 978-975-93016-1-3

Praksis Yayıncılı[email protected]

Fatoş Ve Oğlum Deniz’e

İÇİNDEKİLER

• ÖNSÖZ 9

• GELENEKSÜRÜYOR 11

• FELSEFENİNGİZİ 17

• USSALDEVRİMVEHEGEL 23

• BİR‘FİLOZOFUN’KURGULCENNETARAYIŞI 41

• MARKSİSTTARİHKURAMI 53

• İHANETEUĞRAYANDEVRİM 77

• UÇURUMUNEŞİĞİNDEKİKAPİTALİZM 93

• KAÇINILMAZOLANIGÖRMEK 97

• DEMOKRASİYİVESOSYALİZMİKAZACANACAĞIZ 105

• DİNLEBENİBÜYÜKAPOLET 109

• BULGARİSTAN’DATÜRKLER,TÜRKİYE’DEKÜRTLER 119

• KÜRTVETÜRKEZİLENLERİTERÖREKARŞI 125

• 2007GENELSEÇİMANALİZİ 129

• SOSYALİZMVESAVAŞ 141

Kardeşlerim İsrafil ve Sevinç Şahin’e özel şükranlarımı sunmam gerekiyor. Onlar bu kitabın oluşumunda gerçek pay sahibi. Makalelerin tamamını okuyup eleştirilerini sunma inceliğini gösterdiler. Dahası kitabın bütün baskı masraflarını üstlendiler. Onların katkıları olmasaydı bu kitabın okuyucu karşısına çıkması imkansızdı. Bir okadar yardımları ile bu kitabın okuyucu karşısına çıkmasında karşılığı ödenemez emeği olan Tuncay Yavuz’a yzeniden burada teşekkürlerimi sunuyorum. İyiki varsınız.

Geleceğin,insansaltoplumlarınıntarihçileri,günümüzinsanlarınıde-ğerlendirirlerken“onlar insandeğillerdi”diyeceklerdir. Kapitalizmin

tarihsahnesineilkçıktığıİngiltere’de,Engels’inişçisınıfınındurumunuta-riflemekiçinkullandığıbudeyimşimdi,bütündünyayıdakapsamınaala-rakgerçekleşmiştir.Kapitalizmindörtyüzyıllıkgelişmesi,tarihboyu,emekçisınıflarüzerin-desürensömürüyüyoğunlaştıraraksürdürmesinindışındabirşeyge-tirmemiştir.Amailkkezbusömürüilişkisinintutsaklığınıyaşayanişçiler,kendileriylebirliktebütün toplumudakurtaracaknesnel-tarihsel ko-şullarıeldeetmişolmaktadır.Kapitalizmyarattığı“mezarkazıcılarıyla”tüminsanlığınkurtuluşununyolunuaçarken,aynızamandatüminsan-lıküzerinde, tarihteki enbarbarca sömürü ilişkisini kurdu.Kapitalizmbubarbarlığınısürdürmekiçinikidünyaveyüzlerceyerelsavaştamil-yonlarcainsanıkatletti.

Günümüzdebirçoksavaşsürmeklebirlikteülkelerbütçelerininyarısınayakınbölümlerinikenditopraklarıvedünyanındiğerhalklarıüzerinde-ki sömürüyüdevamettirmek içinaskeri yatırımlaraharcamaktadırlar.TekbaşınaABD,800miyardolariledünyanıngerikalanülkelerininsilahharcamalarınayatırdıklarıparanın ikikatınıharcamaktadır.Tekbirör-nekbilesilahlanmadakiabartınınboyutlarınıgöstermeyeyeter.B2,Ste-althbombardımanuçaklarınınfiyatı$2,3milyardolardır.Tarihteyapıl-mışenpahalısavaşuçağıdır.Herbiruçağındeğerikendiağırlığındakialtınındeğerindenüçkatdahafazladır.1AmaaynıABD’denüfusunen

Önsöz

ANTİ KAPİTALİST MANİFESTO

10

PRAKSİS

yoksul%20’siMısır,Hindistan,ArjantinveEndonezya’nınenyoksul%20’sindendahayoksuldur.2İşçisınıfının,tektekülkelernezdindevebirbü-tünolarakdünyadabusömürüilişkilerininortadankaldırılışınayönelikhercüretkarbaşkaldırısınınyenilgiylesonuçlanmasıkapitalizmin,bar-barlığınındahadaperçinlenişineyolaçmaktadır.Barbarlığınbuhege-monyasınısürdürmesiinsansaltoplumuntarihçilerinihaklıçıkaracaktır.

Kabacadeterminizmsosyalizmden,yanademek,Marksizm’invulgar,ka-dercibiryorumudur.Marks’ınbelirttiğitarihselzorunluluk,işçisınıfınıngirişeceğikarşızoruiçerir. İşçisınıfıveezilenleryönetilmemekvebiz-zatyönetmekiçintarihsahnesineçıkmadıklarısürecekapitalistbarbar-lıkvarlığınısürdürmeyedevamedecektir.Açıktırkitarih,akışınakendi-nidamgasınıvuransınıflartarafındanyaratılır.

Barbarlıkekonomik,politikveideolojikdüzeydekendisiniyenidenürete-reksömürüsünüsürdürmektedir.Buyenidenüretimintehlikeyegirdiğiherdurumdamilitaristgüçlerinidevreyesokmaktançekinmemektedir.

Amakapitalizm salt askeribirbaskı aygıtıdeğildir. Kapitalizm, içindekibireylerikendineçeken,kendiliğindenliğivebundandolayıbirkolay-lığıvardır.Günlükyaşamiçerisindebireyeğeryeterlidonanımasahipdeğilsekendinikolaycanesnelliğe,kapitalizminboyunduruğuna,tes-limeder.Bireylerininsanlaşmaçabalarıvedüşüncesibirbilinç,iradevebunlardanbeslenensüreklibiretkinliğigerektirir.Marksizmözgürleş-meisteğindeolanbireyinbilimselkılavuzudur.

Marksizm,işçisınıfınakendisiylebirliktebirbütünolaraktoplumudakur-tarmasınınyollarınıgösterirken,bireyedekurtuluşunungüvencesini,işçisınıfınınbutarihseleyleminekatılmasındaolduğunugösterir.Bire-yinözgürleşmesi,tarihbilinciyleonundönüşümünekatılmasıdır.“Ko-şulların ve insan faaliyetinin değiştirilmesinin ya da kendi kendine değiş-mesinin üst üste çakışması, ancak ussal olarak ve devrimcileştirilen pratik-le kavranabilir ve anlaşılabilir “. (Marx)

Bukitapta,sononyılıntoplumsalolaylarınınvegünlükbayağılıklarınınçalkantısıiçindeyitipgitmekteolaninsanımıza,Marksizm’inteorikpos-tulatlarınıhatırlatarak,sosyalizmingünümüzdede,insanlığınkurtulu-şununtekseçeneğiolduğunugöstermeyeçalıştık.

1.R.LegerSivard,WorldMilitaryandSocialExpenditures1993,syf:42.2.SeePRogers,andM.Dando,AViolentPeace,GlobalSecurityaftertheColdWar(London:Brasseys,1992),syf.138.

Marksizmiburjuvabilimvedüşüncesindenayırannitelik,ekonomikgereklerintarihiaçıklamasındaoynadığıöncelroldeğil,“bütün”an-

layışıdenengörüşaçısıdır.”diyenLukacsşöyledevameder:“TümMarksistsistemiayaktatutanveyayoksayıldığıandaçökertenilkeşudur:Devrim,bütünkategorisininbaskınçıktığıbiranlayışınürünü-dür.”

Tarih, Hegel felsefesinde, dünyanın kendisinde içkin olan düşünceningerçekleşmesianlamınageliyor.Bugerçekleşme'düşünce'ilebudü-şünceninkendisiylebağdaşmayan“belirlemebiçimleri”arasındaken-dinidurmadanyenidenüretençelişkininkoşulladığıdüzenlibirgeliş-mesüreciiçindekavranır.

Buaçıdanyolaçıkandüşünmeyöntemieleştirelvedevrimcibiryöntem-dir.Pozitivistlergibidoğruyuverilenlerindünyasındabuluyordeğildir.Tam tersine bunugerçekliği dahaderinden kavramaya yönelik amakuşkusuzkurgusalbirbiçimdekavramınkendisindearayıpbulur,çün-kükavramvarlığındoğasındakinesnelolanaklarıifadeeder.

Eğervarlıkkendikavramıileözdeşdeğilsehenüzgerçekvarlıkdeğildir.İştefelsefeböylecesiyasalyanipratiğedönükbirçehrekazanır.MarxveEngelsfelsefedenbunuanladılarvefelsefeyiböylece“kendisiyleçakışan“gerçeklikşeklindegerikalmışAlmansosyalilişkilerininkarşı-sınaoturttular.Çünküfelsefeburjuvazinindevrimcihareketiydiveifa-desinidüşüncebiçimiolarakbuluyordu.

Gelenek Sürüyor


12

PRAKSİS

Hegel felsefesinin bu devrimci özünü, diyalektiği burjuva toplumunbağrında çıkan işçi sınıfının mücadelesinde ifadesini bulan bilimselsosyalizmçerçevesindesürdürürler.AmaMarxveEngels“düşüncenin”kendindenkaynaklanandiyalektikhareketinyerineüreticigüçleringe-lişmesindenvebugüçlerleüretimilişkileriarasındakiçelişkilerlekoşul-lanantarihingerçekhareketinikoydular.

Amabuartıkbirfelsefedeğildi.Sadeceozamanakadarkiburjuvaide-alfelsefesinideğilaynızamandagenelolarakherfelsefeyigerekbiçimgerekseiçerikdüzeyindekesinsonuçlarolarakaşmaktaverafakaldır-maktaidiler.

Bu,şuanlamageliyordu:Düşünceninkendisinindiyalektiği,gerçekdün-yanındiyalektikhareketininyalnızcabasitvebilinçliyansısıidi.Dünyabirtamamlanmışşeylerkarmaşasıdeğil,görünüştedurulmuşşeylerin,tıpkıbeynimizdekizihinselyansılarıolankavramlargibikesintisizbiroluşveyokoluşdeğişmesindengeçtiklerisonolarakbütüngörünüş-teki rastlantılaravegeçicigeriyedönüşlerekarşın, ilerleyicibirgeliş-meninenindesonundabelirmeyebaşladığıbirsüreçlerkarmaşasıola-rakdikkatealınmasıdüşüncesi-Engels-artıkdünyanınbütünselolarakkavranmasıvebukavranılışınbirfelsefîsistemolarakilerisürülmesininbütündayanaklarınıortadankaldırır.

Nihayet,Lukacs'ınbütünkategorisiyönündekiönceliğiMarksizmeHe-gelci,dahasımetafizikbirkapıaçar.(Bubirparadokstur,çünküLukacs'Bütünün'göreliliğini farketmişenderdüşünürlerden biridiraynıza-manda.)

Etkinlikhalinde'sonsuzcabütün'bircisimyadaolguyoktur.Bütünken-disinindışındabirşeyolmayandeğil,kendisinindışındadaimabirşeyiolandır.'Bütüne'sonsuzlukyüklenerek“herşeyisaran,herşeyikendin-detaşıyan”olarakelealınıyor.Oysasadecekendisindensonrakinesne-yekadarvenesneileilişkisiaçısındanbir'bütünden'veaynızamanda'sınırdan'sözedilebilir.

Sonugelmeyecekbir egemenlik kurmak isteyenher hangi bir kuram,kendisindençıkarsandığımaddivarlığınbirsonrakiyapılaşmışbütün-lüğükarşısındatümheybetine(Hegel)rağmençökecektir.

20. yüzyılın çoğu düşünsel-siyasal akımı aynımetafizik yanılgıya düş-müştür,dahasıonupratikişlevselliğiaçısındansürdürmüştür:

Karl Popper'ın 20. yüzyıl diktatörlüklerinin (Stalinizmve Faşizm)Marx,HegelvePlaton'un'Tarihselci've'totaliterdevlet'kuramlarındankay-

GELENEK SÜRÜYOR

13

PRAKSİS

naklandığına ilişkin saçması tamda buna örnektir. Hegel; “Herhangibirfelsefeninçağdaşdünyayıaşabileceğinihayaletmek,birkimseninkendizamanınüstündenatlayabileceğini,Rodos'usıçrayıpaşabilece-ğinisanmakkadarsaçmadır.”diyerekyukarıdakisaçmalığataozaman-danyanıtvermektedir.Oysabirfikireleştirilecekseonukendiçağınınmaddikoşularıylaelealmakveofikrinoluşumununnesnel'bütünsel-liğini' ve sınırlılığını açığa çıkarmakgerekir: Platon'uAntikYunan'da,Hegel'iburjuvadevrimleriveMarx'ıproleterdevrimlerçağınınmaddiveentellektüelkoşullarının'bütünsellikleri'içindeelealıpdeğerlendi-rebiliriz.StalinistveFaşistdiktatörlükleriiseilerikapitalisttoplumların(emperyalizmin)maddikoşullarıiçindeanlayabiliriz.

Aynıtürdenmetafizikyanılgıyavehattakatıksızbirdogmatizmilebir-likteküçükburjuvamarksizmidedüşmektedir:Çağdaşsorunlarınçö-zümlerinikendiçağlarınınmaddikoşullarınınçözümlenmesindende-ğileskikuşakmarksistlerinkendiçağlarınıntoplumsalsorunlarınaver-dikleriyanıtlarınoluşturduğumetinleriniçindeararlar...Herbiröner-meyibuçağınhersorununuçözecekbirmaymuncukgibikullanma-yıadetedinmişlerdir.

Nesnenin, insanın incelemeküzereelealdığıkonununbitimsizolmasıdahadoğrusumaddeninhemsonsuzküçüklüğündehemdesonsuzbüyüklüğünde, kendinde, insanların keşfetmesini bekleyen bilinme-yenleritaşıması,onuelealan,andaderinleşenbiliminsonsuzcageliş-mesinigetirirveaslındazorunlukılar.Demekkibilgidebirsonaermeçabasıyadamutlak-buanlamçerçevesindeBütünsel-bilgimetafizikbirkuruntudanibarettir.Herbilimyadabilimselçabatarihseltoplum-salilişkilerinsınırlılıklarıiçindegerçekleşir.Buçerçevedebiliminsanları(MarxveEngelsdahil)doğayıveinsandoğasınıancakkendiçağlarınınonlaratanıdığıolanaklardüzeyindeelealıpinceleyebilirler:Newtonfi-ziğiveçağdaşfizikbuaçıdantipikörneklerdir.

Marx'ınKapital'inin 'bütünselliği' içindekapitalizmiçözümlediği söyle-nebilirmi?Ancakkendiçağınınkapitalizmini 'bütünselliği' içindeçö-zümlediği söylenebilir; yani erken dönem kapitalizmini. Geç dönem-emperyalizm- kapitalizm çözümlemeleri şimdiki realitenin düşüncesomutunda,gerçek somutluğu temsil edebilsinyadadahadoğrusugerçekliği'bütünsel'olarakyansıtabilsin.BudurumdaMarx'ınKapitaliyadayansıttığıkapitalistmodKapitalizminbirmomentivekendisidebumomentinbütünselifadesiolacaktır.


14

PRAKSİS

BuküçükburjuvasosyalizminiLenin'edeMarx'adavrandığıgibidavra-nır:Lenin'inkendiçağınıntoplumsal-siyasalsorunlarınınçözümüiçinilerisürdüğüfikirleronlariçinbütünçağıntoplumsal-siyasalsorunları-nınçözümününmaymuncuğudur.Lenin'densonraneredeysebiryüz-yılgeçmişolmasına rağmen;hala,örneğinonundemokratikdevrim-üstelikLenin'inkendisininyanlışladığıveterkettiği-sloganınasarıl-maktadırlar.Kanımcademokratikdevrimprogramıküçükburjuvadar-kafalılığıbesleyenmetafizikdogmacılığaeniyiörnektir.

LeninizmLenin'inkendiçağınınsorunlarınaproleteryanınçıkarlarıyö-nündegeliştirdiğiyanıtlarınbütünselifadesidir.BusiyasalçözümlerinkutsanıpbugünetaşınmasıLenin'eyapılanenbüyüksaygısızlıktır.BuaynızamandafaşizmveStalinistkarşıdevriminyaşandığı,Leninson-rasıgelişmeleri,yineçağdaşproleteryanınçıkarlarıyönündekendibü-tünsellikleri içinde çözenTroçkinin yok sayılma çabasıdır. RealiteninhenüzkendisinitamamlamamışolmasıdolayısıylaTroçki'ninsoyuttekyanlılığıiçindeelealdığıSSCBçözümlemelerinieleştirerekDevletKa-pitalizmiTeorisinigeliştirenTonyCliff'inçözümlemeleriniaynımetafi-ziksaplantıyaneyazıkkidüşerekanlamaktazorlukçekenküçükburju-vaTroçkistakımlardavardır.

Bir siyasalgelenek 'bütünsellik' iddiasındakimetafizikdogmalarabağ-lanılarak oluşturulamaz. Marx'tan Tony Cliff’e kadar bütün devrimcimarksistlerinbüyüklüğükendiçağlarınınsorunlarınıproleteryanınta-rihselçıkarlarıaçısından,bütünsellikleriiçindeçözmeçabalarıdır.

Öyleyse denebilir ki Marksizmi, diğer akımlardan ayırma işini zorunluolarakbirkategoriyeyükleyeceksekkibuparadoksalolarakyanlıştır,bu‘oluş’kategorisidir.Bütünsellikgörecelibirkavramdır.oluşisemut-laktar.Heraklet’indediğigibi“herşeyakar”.

Bütünsel,Oluş’unbirkesiti,onunbirmomentidir.Örneğin,Marks’ınde-ğerkavramıbütünkapitalizmikapsayan,yadakapitalizminherdöne-mineöyleceyapıştırabileceğimizbirkavramdeğildir.Kavramın,dev-rimciteoriningerçekliğidoğruyansıtabilmesiiçin,süreklideğişimiçin-deolangerçekliğitakipetmesigerekir.Aksitaktirdegeçmişrealiteninmetafizikselbirsoyutlamasıolur.Veasla,gerçekliğindeğiştirilmesin-dekatkısıolmaz.Değerkavramınıntekelcikapitalizmkoşullarındaiş-leyişbiçimleriaçığaçıkarılmasısayesinde,EmperyalizmveDevletKa-pitalizmiolgularıanlaşılmıştır.SaltMarks’tatakılıpkalsakbugelişme-leriaslaanlayamazdık.

GELENEK SÜRÜYOR

15

PRAKSİS

Budurumdabile kapitalizmibirbütünolarak çözümlemişolduğumu-zusöyleyebilirmiyiz?Birdevrimcimarksistinbunavereceğiyanıtke-sinliklehayırdır.Birincisibilmeetkinliğindeolanöznelerolarakbiyolo-jik,fizyolojikvebilişselsınırlılıklarımızvar.İkincisi,nesnelyaşambütüncanlılığıiçindeoluşveyokoluşsürecidir.Birdevrimcimarksistingöre-viyenigelişenrealitenin-gerçekliğin-çelişikvekarşıtyanlarınoluştur-duğugeçicibirliği,busınırlıanlamındabütünlüğü,ortayaçıkarmakvebusayedegeleneğidevrimcitarzdasürdürmektir.


16

PRAKSİS

Felsefeadıverilenobilimlerekabulettikleribaşlangıçnoktasınede-niyle görgül bilimler diyoruz. Genelde amaçladıkları ve ortaya çı-

kardıklarıözselsonuçlar iseyasalarvegenelönermelerdir,birkavram-dır;bulunanşeylereilişkin,düşüncelerdenbaşkabirşeydeğildir.Böyle-ceNewtonfiziğinedoğafelsefesiadıverilirken,öteyandanHugoGro-diusuluslarınkarşılıklı tarihseleylemlerinibirarayatoplayaraksıradanbiruslamlamanınyardımıylabirgenelilkelerbütünübirkuramoluştu-ruyordukibunaDevletlerarasıTüzeFelsefesiadıveriliyordu.Felsefeadıİngiltere’dehenüzgenelolarakbubelirlenimitaşımaktaveNewtonenbüyükfilozofününüsürdürmektedir.Amaadaraçyapımcılarınınideçi-zelgelerinedek indirilmekteveözelbirmanyetikyadaelektrikli araç-larbaşlığıaltınadüşmeyenbasınçölçergibiaygıtlara,Felsefiaraçlarden-mektedir.Hiçkuşkusuzbirtahta,demirvb.bileşiminedeğilamayalnız-cadüşünceye felsefenin aracı denilmeliydi. Böyleceözellikle yakın za-manlarınbilimiolanveAlmanya’daussaldevletekonomisiyadakuram-saldevletekonomisidenilenpolitikekonomidefelsefeadınıalmaktadır.”(MantıkBilimi7.paragraf )Açıktırki,Hegelgelişmesürecindeolangörgülbilimlerinfelsefeolarakadlandırılmasınakarşıçıkmaktadır.Kendihukukincelemelerineayırdı-ğıkitabınaTüzeFelsefesininPrensipleridesede.Hegel’inbuyakınma-sınınçağınıntinselyaşamınındeğişenatmosferindekaynağınıbulannesnelbirtemelivardır.Bilimlerinfelsefeden,doğaüzerinespekülatif

Felsefenin Gizi


18

PRAKSİS

düşüncedenkopmasıyadakurtulması,kendikonusuveyönetimiileayaklanüzerinebasmasıçağınolgusuydu.

XVII.yüzyıldanitibaren,öncefizikolmaküzerekimyadansosyolojiyevepsikolojiyevegünümüzdesanatbilimiyadagüzellikbilimidedenenestetiğekadarbütünbilimlerfelsefedenkopmuştur.

Felsefedenkopmanınötesindebilimgünümüzdetemelbilimalanlarınıdaparçalamış,uzmanlaşmışaltbilimdallarıoluşturmuştur.

Hegel’inyakınmasınayolaçan,görgülbilimlerinfelsefeolarakadlandırıl-masıhenüzbilimlerinnesneleriniaçıklamayeterliliklerinikazanmamışolmasıveyetersizkaldıklarıherdüzeydefelsefeyeyadakurguyahattabazendüpedüztanrıyabaşvurmalarınınürünüdür.

Newton,dünyanınbuenbüyükfizikçisievrenselçekimyasasını,“elma-yıçekerYernedenAyıvegezegenlerideçekmesinveonlarıtutmasın”diyesorarakbaşlar,evreninderinliklerinedoğrubilimselaraştırmaları-nı.Amaaçıklamadayetersizkaldığında:“Bugüneş,gezegenlervekuy-rukluyıldızlarınuyumludizgesininherşeyegücüyetenveherşeyibi-lenüstünbirvarlığınbuyruğundandoğmasıgerekir.Tanrıherzamanveheruzaydahazırvenazırdır.Böyleolmakladazamanveuzayımey-danagetirmiştir”demektedir.Bundanhareketlesaltıkuzayvesaltıkza-mankavramınıüretmiştir.

Böylelikleenbüyükfizikçininnasılaynızamandaenbüyükfilozofolaraktaünsürdürdüğüanlaşılmaktadır.

Din,felsefevebiliminsanlarındoğasıvekendilerinianlamakveaçıkla-makiçinbaşvurduklarıdüşüncenin,gerçekinsandüşüncesiningelişimmomentlerindenbaşkabirşeydeğildir.

Felsefeilkfilozoflardangünümüzfilozoflarınakadardoğayıveinsanıçö-zümlemenin, anlaşılır kılmanın çabası içerisindeolmuştur. Ancakbi-limlerinfelsefedenbağımsızolarakkendiayaklarüzerindeyükselmesiolgusuikifarklıolgununpeşisıragelişmesineyolaçmıştır.

Bu sürecin,gelişenolgularınbirinindiğerineneden sonuç ilişkisindençokkarşılıklıetkileşimlerisonucu,ilkdürtüleriniçağınmaddiverilerin-denaldığınıdüşünüyorum.

Birincisi,doğayıinsandoğasıdadahilolmaküzeretümevreni,oluşuvezamanıbilimlerinelealıpişlemesiveaçıklamasıyadadahadoğrusudoğanındahayukarıdakigenişanlamıylainsanıntarihselgelişimininkendisinesunduğu,teknikvedüşünselgüçaracılığıylaelealınması,iş-lenmesiveaçıklanmasıfelsefeninkendineaçıklamaklayükümlükıldığı

FELSEFENİN GİZİ

19

PRAKSİS

konularınıbilim,felsefeninelindenalmıştır.Felsefenesnesizdahadoğ-rusukonusuzkalmıştır.Bilim,felsefeyikendineözgüincelemealanın-danyoksunbırakmıştır.

Aslındabuyazdıklarımızıgerçekliğedahauygunolmasıaçısındanşöyledeğiştirmeliyiz.Çünkügünümüzdefelsefeadınahareketedenlervarvebunlardünyayı, felsefeninneolduğunuanlamadan,halen, felsefiolarakanlamayaçalışmaktadırlar.

Gerçekte,dünyayıaçıklamaçabasınıonunsaltspekülatifkurgusunada-yandıranfelsefibilgininyerini,bilimlerinbilimselbilgisininkesinliğininalmasıdır.Budahasonraları,çeşitlifelsefecilerde,felsefededebilimle-rinsunduğukesinliktebilgiarayışıgibiboşbirçabayayöneltmiştir.Ör-neğinHussrl.

İkincisifelsefenin,varlığınkökenineilişkinaraştırmalardanepistemolo-jikolanaveburadadadüşünmeyöntemiveasılolarakdamantıküze-rinearaştırmalarakaydığıdır.Buradanhareketledemutlakkesinliklereulaşmaçabasıiçindebirçokfelsefearaştırmacısı(Russel)mantığımate-matikselbiryapıyakavuşturmayaçalışacaklardır.

Sonuçolarakdiyebilirizkibilimlerin felsefedenaraştırmaalanlarını tektek‘çalması’veonunesnesizbırakması ile felsefeninyöntemeyönel-mesiaslındaaynısürecinilkfarklıgörünümüdür.BusüreçDescartesveBocantarafındanbaşlatılmışHegelveMarx’tasonlanmıştır.Busüreçbilimleringelişimininenüstseviyesindediyalektikmaddeciliğindoğ-masıylasonuçlanmıştır.

Tutkuylaevreninderinliklerindesırtutmuşgizillikleriaçığaçıkarmaça-basında olan o eski filozofların düşünce ürünleri olan felsefe günü-müzdenedurumdadır?

Çağımızda felsefiyazın, felsefeve felsefe tarihiüzerineeski felsefime-tinlerveyazarlarınkarşılaştırmalıanalizleriniyapanbiryapıyasahiptir.

Kendilerinifilozofmetinlerinidefelsefiyapıtsananlarise,oeskibilindikakımlarınveyazarlarındüşüncelerininbirbuyanınıbiroyanını,üstelikbayağıbirukalalıkilesankidahaöncehiçdüşünülmemiş,hiçeldeğ-memiş,kendilerineözgüyepyenişeylermişgibiikidebirtemcitpilavıgibiönümüzeçıkarmaktanöteyegidememektedirler.

Bunlarınözgünlüğüdüşünceürünlerindedeğilartıkçoğuçocuksuge-lengeçmişfelsefimetinleribirtürlüaşamamalarıdır.Bundandolayıdırkidüşüncelerininzayıfmuhtevasınıbiçimingösterişlisunumuylaka-patmayaçalışmaktadırlar.


20

PRAKSİS

Çağımızınfelsefiyavanlığı,Phtogoras’tanHegel’eoradanComte’akadarbütündüşünceakımlarınınönünebir‘yeni’sıfatıkoyarakkarşımızaçık-maktadır.YeniKantçılık,YeniHegelcilik,Yeniolguculukvb.gibi.

Artıkgünümüzdefelsefe,gerçekte,felsefetarihiçalışmalarıdır.Uzunza-mandıronunlaadıanılagelenyöntembilimde,bilimselgelişmelereparalel,artıkondanuzaklaşmaeğiliminegirmiştir.

Felsefenin bu konumu kuşkusuz felsefenin felsefe olarak doğasındankaynaklanmaktadır.17.yyikiolguyaaynıandatanıklıketti.Neredeysehemfelsefehemdebilimtekbiradamda–Decartes-gelişmevederin-leşmeivmesikazandı.

Bilim,doğayageometricibiranlayışilebakanevreninmatematikseldü-zenilkelerinegöreyapılandığınıkabuledenPlatoncuvePisagorcuge-lenekiledoğayımuazzambirmakineolarakkabuledenvegörüngüle-rinarkasındagizlimekanizmalarıaçıklamayaçalışanmekanikçianlayı-şınçatışmalısürecindeişliyordu.

FelsefeiseyineDescartes’inbiryöntemselçabadaolsavarolmanındü-şünmeediminebağlıolduğu,“düşünüyorumöyleysevarım”,önerme-sindenartıkkendidüşünmesindenşüpheedemeyeceğibir‘sağlam’ze-minüzerindekendinikurmayaçalışıyordu.

Süreçbilimlerdetambirgelişmeye,felsefenindüşseluçukluğundankur-tulmuşçağdaşbilimlere,felsefedeiseyokolma,nesnesiniyitirme,or-tadankalkmapaniğininhakimolduğubirkaosayolaçtı.

Görgülbilimleringelişimifelsefedekendinegüvensizliğeyolaçtı.Bunuortadankaldırmaçabası felsefenindegörgülbilimler kadarbilimselkesinliğe sahip olması gerektiği ve bunun koşulunun ise felsefeninkendidiğerbilimlergibikendinesnesi,konusuolmasıilesağlanacağıönesürüldü(Hussrel).Konuolarakfelsefeye‘özalanı’önerildivebuşe-kildefelsefeningerçekbirbilimkimliğikazandığıdüşünüldü.

Felsefe,tarihboyudünyaveinsanadairproblemlerileuğraşırken,19.ve20.yyiçindekendinisaltyöntemesıkışmışolarakbuldu.

Hegel’den sonra felsefenin tarihselolarak sonunungeldiği ve tamam-landığıanlayışlarınınyaygınlaşmasıonuntekyanlı,kurgulfelsefesininçökmesiyleilgisiyoktur.

Gerçeği isteyenusun,gerçeğikurgusalolarakdeğil,görgülde,duyum-salolandabulmuşolmasındandır.Aynıdönemdebilimlerinfelsefedenkurtularakkendinesnelerinekendiyöntemselaraçları ileyönelmele-rinetanıklıketmekteyiz.Kısacasıus,uzunzamanönceayrıldığıkendi

FELSEFENİN GİZİ

21

PRAKSİS

doğasınageridönmekteydi.Ancakbirfarkla,şimdi,doğadaderinleş-mişvekendindeneminedaiçinde.

‘Yeni’ sıfatlı felsefiakımlarbudurumuneleştirileriüzerindentarihsah-nesindebelirmeyebaşladı.Budurumailktepki, felsefeninHegelsis-temiylebirlikteçöktüğüonukurtarmakiçinKant’adönülmesigerek-tiğinisöyleyenYeniKantçılardır.YeniKantçılarbusüreceKant’tadiya-lektiğeveözdeğeaitnevarsa kovarak işebaşladılar.YeniKantçılaragöre“olaylardanbaşkahiçbirşeyibilemeyiz,bilimolaylarıincelemek-leyetinmelidir.”Engelsbuna;“YeniKantçıbilinemezciortayaçıkıpdi-yorki;birnesneninniteliklerinidoğruolarakalgılayabiliriz,amanesne-ninkendisinihiçbirduyusalyadazihinselyollakavrayamayız,kendin-devarlıkkavrayışımızınötesindedir.Amaniteliklerinibildiğimiznesne-lerbizimiçinartıkbilindiknesnelerdir”der.YeniKantçıanlayıştadiğer‘yeni’sıfatlıakımlargibigerçekteyeniolanhiçbirşeyyok.GünümüzakademilerindeYeniKantçılıkesasolarakkendini,yeryeraçıkçabirHe-geldüşmanlığıolarakgöstermektedir.

Felsefiningizi,Marksistyazındadasonderecetartışmalıbirkonuolmayısürdürüyor.MarksizmvefelsefeilişkisiMarksizmiçindesayısızeğilimiaçığaçıkarmıştır.Bueğilimlerinçoğufelsefenintarihselliğini,yanibilgitürüolarakinsanındüşüncetarihindebirmomentolduğunukaçırmış-lardır.Althusser’denKorsch’a,Lukacs’tanPlekhanov’avePlekhanov’unetkisindekiLenindahilbütünRusMarksistleri.KısacasıçağdaşMark-sistlerimizinbüyükbirkısmı.

Herçağıninsanı,doğadakiderinleşmedüzeyinebağlıolarak,doğadançıkarımsadıklarıyöntemimutlaklaştırmaeğilimi içindedir.Dolayısıyladiyalektiğidekendiçağındadoğalbilimleringelişimdüzeylerineuy-gunbirşekildeondançıkarımsanmışbiryöntem,yaniinsanındoğada-kiderinleşmesinegöreceliolarakbağlıvedolayısıylageçiciolarakde-ğil,bilimleringelecektekievriminedetahakkümedenmutlakbiryapıolarakelealır.Engels,diyalektiğin,metafiziktenüstünlüğü,treninkağ-nıarabasınaüstünlüğüdür,der.Buradanherkes,diyalektiğinmetafizi-ğeüstünlüğünüanlamaktadıramaesasanlaşılmasıgerekendiyalekti-ğindedahasonrasıbilimselgelişmelerebağlıgöreceliliğidir.Buradandiyalektiğinaşılmışolduğusonucunuçıkarmıyorumvedeönermiyo-rum.Treninkağnıarabasınaüstünlüğüaçıktır.Amauzayaraçlı,bilgisa-yarlı,nükleerçağındatrençağınaüstünlüğüsondereceaçıktır.Diya-lektiğin, tarihselliğinevurguyaparakbütüngeleceğehakimbiryön-


22

PRAKSİS

temolarakmutlaklaştırılmasınakarşıçıkıyorum.Kigelişenbilimlerin,diyalektiğekatkılarınıaçığaçıkarabilelim.Diyalektik,genelhareketya-salarınınadıdır.Doğada,toplumvetarihteveinsandoğasındabilimle-ringelişimiyenihareketbiçimleriniaçığaçıkarmıştır.Yenidiyalektikbuyasalarınüzerindeşekillendirilmelidir.Kiyöntemolarak,yeniçalışma-lariçinhalaişlevini,yararlıaraçolarakkoruyabilsin.

Genelkanınınaksinediyalektikmateryalizmin,Marksizminfelsefesiol-madığıaçıktır.Felsefibilgitarihselaçıdanbilimleringerisindedir.Fel-sefe,insanların,doğaüzerinebilgiedinmelerininpratikolanaksızlığın-dandoğdu.Bilimleriseinsanlarındoğayıkendiyararlarınadönüştür-me sürecindeonunhakkında elde ettikleri ampirik bilgilerdendoğ-muştur.Hegel’infelsefeninsaltussal,kurgusaldüşünceolduğuvean-cakbu türdenbilgi türüne felsefedenmesigerektiğine ilişkinyukar-da sunduğum eleştirileri tamamen haklıdır. DolayısıylaMarksın bili-miüzerinden(Althusser)yaniKapital’eyaslanarakonunşimdifelsefe-siniinşaetmegerektiğidüşüncesihemMarksizmin,hemdefelsefeninyanlışanlaşıldığınıgöstermektedir.BuçerçevedeGramsci’nin,Marksiz-miPraksisFelsefesiolaraktanımlamasınınyanlışlığıdakendiliğindenaçığaçıkmışolmaktadır.Marksizmifelsefeyleilişkilendirmeçabalarınıntamamıyanlıştır.Marksizmfelsefenintarihselolarakaşıldığıyerdebaş-lar.Çağdaşbilimlerinvesosyalhareketlerinüzerindeyükselir.

Felsefiningizionunbilgitürüolaraktarihselliğindedir.Din,insanindoğakarşısındaki bilgisizlinin ürünüydü. Felsefe ise insanın doğa üzerineeksikbilgisininürünüdür.Gerçekanlamdadüşüncederinliğinindeğil,zayıflığının,yüzeyselliğininürünüdür.Bilimlerdoğrudan insaninpra-tik ihtiyaçlarının, yanıyaşamlarını yenidenüretmekve sürdürmezo-runluluğuiçindedoğayıdönüştürmesürecindeampirikolarakondaneldeettikleribilgilerinürünüdür.Bilimler, Engels’indediğigibimuh-tevalarınıfelsefedenalıyordeğildir.Bilimlergelişmeleriningerçekgü-düsünüinsanlığınpratikihtiyaçlarındanalır.Felsefe,bilimlerinbuveri-lerindenbeslendiğiorandamühtevasınızenginleştirmiştir.Buveriler-denuzakkaldığıorandadasaltspekülasyonayönelmiştir.Buanlam-da,Engels’in,felsefininbiçimselolarakaşıldığıvemühtevasınıbilimle-regeçirdiğibelirlemesi, felsefedenbirtüremeolarakdeğil,bilimlerinfelsefeyerağmen,çağdaşbilimselgelişmelerin,felsefeyifelsefeolarakolumsuzladığıanlamındayorumlamakgerekir.Sonuçolarakdiyebili-rizkifelsefe,insanındüşünceedimininbirmomentidir.Nedahafazla-sıdırnededahaazı.

KarlPopper,AçıkToplumveDüşmanlarıkitabında,Hegelfelsefesi-nifaşizminideolojikhazırlayıcısıveöncülüsaymaktadır.Onunbuiki

ciltlikkitabındanfeyizalansayısızyazıyayınlandı-yayınlanmaktadır.KarlPoppe’rınAçıkToplumunu,gerçekte toplumunözgürlüğünegön-dermeyaptığıyanılsamasıonasolkesimlerdedahibirçoktaraftarka-zandırdı.Ukrayna’danGürcistan’amavi-turuncudevrimlerinSoroz’unyüzmilyonlarcadolardesteğiilepatlakverdiğisononyıllar,Popper’ınAçıkToplumununbatısermayesinekapalıülkelerin,küreselsermayeyeaçılmasıanlamınageldiğinidahaaçıkgöstermiştir.Bukitapsoğuksa-vaşdönemindebatının,enpopülerideolojiksilahlarındanbiriydi.

Kuşkusuzkitabıntotaliter-faşistdevletanlayışlarınaveyapılarına(HitlerfaşizmiveStalinistDiktatörlükler)getirdiğieleştirilerperspektifyanlış-lıklarınarağmendoğrudur.Amabuyapılarınsiyasal-teorikarkaplan-larını,yanıbudiktatörlükleriüretenlerinentelektüelbesinleriniPlaton,HegelveMarks’tanaldıklarınıiddiaetmek,aslındaherkesinüzerindehemfikirolacağıfaşizmlerieleştirmekamuflajıaltındainsanlıktarihi-nineğilimlerinedevrimcibiryönverenentelektüelmirasabirşarkkur-nazlığıilesaldırmaktır.

TEORİNİN TARİHİ

Hegel’inkuramınınbaşınagelenbutürdenbütünhaksızlıklar,bilerekyada bilmeyerek, teorinin kavranılışındakimetafiziksel sapmadan kay-

Ussal Devrim Ve Hegel


24

PRAKSİS

naklanmaktadır.Budüşüncetarzı,teoriyi,içindeoluştuğutarihselbağlamındankopara-rakelealmaktavebubiçimiyleteoriistenilen,kişiselyadapolitikge-reksinimesunulmaktadır.

Busunumesasolarakikibiçimalmakta;eskiteoriyadoğrudan,şimdide,gerçekleştirileneyleminkuramıyapılmaktayadadolaylıolarakeyle-mindayandığıkuramınçıkarsandığıöncülyapılmakta.

Maddibağlamından koparılarak ele alınan eski teori, doğallıkla, şimdideoluşanproblemlerinçözümündehiçbirişeyaramamaktavebunungünahıteoriyielealışbiçimindekiyanlışlıktaaramakyerine,tamamıy-la, teoriyeyüklenmekteve teori yanlışlanarakbir tarafaatılmaktadır.Üstelikeskiteorigeçmişrealiteninaçıklanmasında,pratiktedoğrulan-mışolsada.

İkincisindeeskiteori,yeniteorininöncülüyapılmakta.Yaniyeniteoribiröncekiteorininmantıksalsonucuolaraküretilmekte;sankirealite,bumantıksalçıkarımsamayauygungelişiyormuşgibi.Kuşkusuzmantık-salgelişim,realiteningelişimindensonragelirveonakoşutgelişir.

Herikidurumdadateorininteoriolarakmetafizikselkavranışınatanıkol-maktayız.

SankiHegelderin içgörüsüyleuğrayacağıhaksızlığısezmişgibiHukukFelsfesinin Prensipleri’nde şöyle demektedir. “Bireye gelince, herkeskendi zamanının çocuğudur; Felsefede aynı şekilde kendi zamanınıdüşüncedeözetler.Herhangibirfelsefeninçağdaşdünyayı(Kendiça-ğınındünyasınıİ.Ş)aşabileceğinihayaletmek,birkimseninkendiza-manınınüstündenatlayabileceğini,Rodos’usıçrayıpaşabileceğinisan-makkadarsaçmadır.”Syf.29

Metafiziği bütün yapısıyla çökerten bu dev diyalektik ustası bir sayfasonrada:“Dünyanınnasılolmasıgerektiğiniöğretmekiddiasıüzerinebirsözdahasöyleyelim:Felsefebukonudadaimageçkalır.Dünyanındüşüncesiolarak,felsefe,ancakrealiteoluşumsüreciniişleyipbitirmişolduğuzamanortayaçıkar.Kavramınöğrettiğini, tarihaynı zorunlu-luklagösterir:Ancakvarlıklarınolgunlukçağındadırki,ideal,reelinkar-şısındaboygösterirveaynıdünyayıcevheriiçindekavradıktansonra,onubirfikirleralemişeklindeyenideninşaeder.Felsefeninsolukren-gisolgunzeminevurduğuzaman,hayatınbirtezahürü,ihtiyarlıkgün-lerinitamamlıyordemektir.Felsefeninsolukrengiyle,o,gençleştirile-mez,sadecebilinebilir.Minerva’nınbaykuşu,ancakgünbatarkenuç-

USSAL DEVRİM VE HEGEL

25

PRAKSİS

mayabaşlar.”Hegel,Goethe’nin Faust’una atıftabulunuyor:“Değerli dostum,bütünteorilersoluktur,Yalnızhayatınaltınağacıdıryeşilolan.”

Hegel’invarolanıUsolarakkavradığınıbiranunutursaktamamıylamad-decibirsöylemlekarşıkarşıyayız.Hegelilebirlikte,birfelsefeyiolduğugibi,hertürlüdüşünceyapısını,dini,sanatıvetabikisiyasalkurumlarıyanidevletivehukukiilişkilerianlamakveaçıklayabilmekiçinoluştuk-larıçağlarınmaddikoşullarınabakmakgerekir.

Görülecektirki,buyapılarınhepsi -ideolojik, siyasalvehukuksal-verilitoplumsalilişkilertarafındankoşullanmıştırveanlaşılmalarıbuilişkile-rinçözümlenmelerinebağlıdır.“Maddihayatınüretimtarzı,derMarks,genelolaraktoplumsalsiyasalveentelektüelyaşamsürecinikoşullan-dırır.”

Bir teorikendiçağınınmaddiverileriüzerindeyükselir.Örneğinbirbi-limseldevrimdensözedecekseniz17.yüzyılıbeklemekzorundasınız.EğerAlmanidealizminitartışmakistiyorsanızFransızburjuvadevrimi-niRoussoy’uveussaldevrimibeklemekzorundasınız.

Hegel’ideiçinealanyanlışkanı,birkeredoğduktansonraözerkvehattaçoğukezbağımsızgörüngülersergileyendüşüncenin,doğalyapısın-danbeslenmektedirvesanılmaktadırkiaslındamaddizemindentüre-tilmişamaonakarşıtyöndebağımsızlaştırılmışolandüşünce,usola-rak,kendinikendindenhareketleaçımlayıpgeliştirebilenbiriçselge-lişmedinamiğineveevrimesahip.Kendindebirnesnelliğiolduğusa-nılandüşünceninaynızamandabir tarihiolduğuyinebundanhare-ketleilerisürülmektedir.BusavçağımızdadahaçokbilimfelsefecileriaracılığıylaörneğinR.S.Westfalvd.tarafından:“Bencemodernbiliminoluşmasındakiöğe,düşüncelerinkendiiçmantıklarıuyarıncagelişme-leridir...”biçimindesavunulmaktadır.HernekadardahaAntikYunan’daDemokritos’unkeşfettiği-tabikiussalolarak-atomkavramınıveonunoluşturduğudüşüncedizgesininkendiiçevrimiyle,kuantumteorisinegelişiminigösterebilmişolmasalarda.

Teorininolduğugibihiçbirsiyasalvehukuksalilişkininkenditarihiyok-tur.Yanibir teori yadadevletbiçimikendindenönceki teorikyadadevletbiçimininiçselevrimiyleoluşmaz,yeniteorikyapızemininiyenigelişenmaddikoşullardabulur.

Hegel’in dilini kullanarak söylersek, ide karşılık düştüğü realiteyi açık-larken, realiteninhenüzgelişmemişbiçimlerinin soyut anlatımıolan


26

PRAKSİS

ide’lerideeleştireltarzdakapsamınaalır.Onlarıaşarakiçerir.ÖyleyseHegel’ivefelsefesinikendiçağının,faşistideolojiyideyinekendiçağınınmaddikoşullarında,sınırlarındaveçerçevesindeelealıpeleş-tirmekveanlamakzorunluluğuvardır.AksitakdirdeneHegelnedefa-şizmanlaşılabilir.

Bunların ikisini de çağımızda sadeceMarksistler tarafından anlaşılmışveaçıklanmıştır:“...Soyutbelirlemelersomutundüşünceyoluylayeni-denüretilmesinegiderler.BuyoldanHegelgerçeği,kendinikendindetoplayıpodaklaştıran,kendiderinliklerinedönen,kendikendine,ken-dideviminekaynaklıkolandüşünceninürünüolarakkavramahayali-nekapıldı.Oysakisoyuttansomutayükselmeyöntemidüşünceiçinsa-decesomutukendinemaletmenin,onuzihindesomutolarakyenidenüretmeninyoludur.”Grundrisse.Önsöz.169syf.

USSAL DEVRİM

Skolastiğindehlizlerinde,enazından14.yüzyıldansonraağırağırgünı-şığınaçıkan“çağdaşdüşünce”asılolarak16.yüzyıldabaşlayanbirdizisosyo-ekonomikgelişmeninyansımasıydıkibugelişmeyenibirçağaişaretediyordu.15.yüzyılakadardayanabilen feodalaristokrasiöncesiyasal sonra ekonomik önemini yitirmişti. Krallar zengin tüccarlarlabirleşerek feodalaristokrasininyerini almışlardıveasılolarak zengintüccarlararistokrasiningittikçeerimesineyolaçıyorlardı.

Serfboyunduruğundankaçanköylülerlümpenproleterlervetabiikitü-keticilerolarakkentlereyığılıyorlardı, insanlarıngittikçeartanyaşamihtiyaçlarızanaatçılığınüstündebüyükbirbaskıyapıyorvebudatek-nikbecerilerinvebubecerileringelişmesinehizmetedenbilimlerinvebilimselbuluşlarınhızlagelişmesineyolaçıyordu.

1543’te yayınlanan Copernicus kuramı Keppler ve Galileo tarafındanelealınıpdüzeltilerekgeliştiriliyorveçağınınegemenbilimselgörüşüolmayolundakararlıbirşekildeilerliyordu.İnsanıUs’suzgörenyadaherşeyiiletanrıyaveonunyeryüzündekitemsilcilerinebağlayandin-selotoriteönceRönesansileİtalya’davesonragiderekAvrupaiçlerinedoğru,Luter’leAlmanya’dareddediliyordu.

BütünhayatsankiöncedenkurulmuşgibiburjuvazininveonunUs’ununegemenliğinedoğruilerliyordu.

Feodalizminsanbağımlıilişkilerüzerinedayanır,builişkilerdebireyyok-turvetamamıylasiliktir.Bireyimerkezealanmetabağımlıilişkilereski


27

PRAKSİS

ilişkileri parçalayarak gelişiyordu. Meta bağımlı ilişkiler içinde bireyöne çıkar, eski ilişkilerin zincirlerindenkurtulur. Buonuaynı zaman-dabütüngelenekseldeğerlerdenzihinselbirkurtuluşagötürür.Karşı-mıza,topluluğunatabiieskiinsangitmişveyerinekendinegüvenen,dünyayıdeğiştirebileceğininkudretinikendindetaşıdığınıbilenUs’luinsançıkar.

Buliberalanlayışöncesosyo-ekonomikgelişimininzemininiilkbulduğuİngiltereveHollanda’daortayaçıkmıştır.Burjuvaziekonomikerkingü-cüyleartıksiyasalerkiistemektedir.Bundaonayardımcıolacakenbü-yükgüçUs(akıl)olacaktır.

AçıktırkiburjuvaçağıkendiniUs’unyüceltilmesindebulur.Hegel’defel-sefeyi tarihselgelişmeninbirürünüolarakgörür.O’nagöre tarih in-sanözgürlüğünüolgusallaştırmaolanaklarınınelegeçirildiğibirevre-yeulaşmıştır.

“Filozoflar budeğeri tanıtlıyorlar;Uluslar bunuduyumsamayı öğrene-ceklerveayaklaraltındaçiğnenmişhaklarını istemeklekalmayıpon-larıkendielleriylegerialacakkendilerininyapacaklar.”DiyorduHegel,Schelling’eyazdığıbirmektupta.Nisan1795Hegel’inaçıkçabetimle-diğigibiDescartes’denbuyanafilozoflarbuçağıselamlamaklakalma-mışçağınussalkavranışınıdasunmuşlardır.UsgerçekiktidarınıFran-sızdevrimindeveenbüyükyücelticisinideyinebudevriminözçocu-ğuolanRousso’dabuluyordu.

AncakbununetkisiFransa’ylasınırlıkalamazdı.Çünküçağınıngerçekli-ğiydi.Bunedenledeesasgelişmesini,Us,kendiniAlmanİdealizmi’ndebuldu.DenebilirkiAlmanidealizmiFransızDevrimininkuramıdır.Al-manİdealizmi’ninkavramları,FransızDevrimidüşünceleri tarafındanönemliölçüdebelirlenmiştir.ÖylekiAlmanidealistlerinintümüdev-rimicoşkuylakarşılıyorveonuyenibirevreninşafağıolarakadlandı-rıyorlardı:“Güneşgökkürededurmayaveçevresindegezegenlerdön-meyebaşladıktanbuyanahiçbirzamananlaşılmamıştıkiinsanken-disininkafasında,e.d.Düşüncedevaretmekteveedimselliğionagörekurmaktadır.İlkkezAnaxagorasdemişti,Nous,Usdünyayıyönetiyor.Amailkinşimdi,insandüşüncenintinseledimselliğiyönetmesigerek-tiğini anlamanoktasınaulaşmıştır. Buyüzdenogörkemlibir şafaktı.Tümdüşünenvarlıklarbuevreyikutlamayakatıldılar.”

H.Marcuse’unözlüsözlerinebaşvuralım.“Almanidealistleriningördük-lerigibi,FransızDevrimiyalnızcafeodalsaltıkçılığıortadankaldırıpye-


28

PRAKSİS

rineortasınıfınekonomikvepolitikdizgesinigeçirmeklekalmıyoramaAlmanReformasyonununbaşlatmışolduğuçabayıbireyinkendiyaşa-mınınkendiözgücünegüvenenefendisiolarakkurtarılmasınıda ta-mamlıyordu... Bundanböyledoğa ile ve toplumsalörgütleniş ile sa-vaşımonunbilgidekiözilerleyişitarafındangüdülecekti.DünyabirUsdüzeniolacaktı.“UsveDevrimsyf.3

ŞimdigörülmektedirkiHegeldahilbütünAlmanidealizmininfelsefidiz-gesivebudizgenin,özellikleHegel’infelsefesindemerkeziyeriolanUskavramıfeodalsaltıkçılığavedespotizmekarşıbireyinözgüredimiveonunsavunusuolarakşekillenmektedir.TarihselolarakAlmanidealiz-mierkenburjuvadönemininkuramsaltemsilcisidir/ifadesidir.

Budöneminkarakteristiğiekonomikliberalizminsiyasalliberalizmigüt-tüğüvebununüzerineşekillenençağınfelsefidizgesinindebununet-kisialtındaşekillendiğidir.BunedenlesavlandığıgibiHegel’in felsefidizgesinetotaliterdevletönerebilirnedeonundüşüncesini.Hegel’inUsu,kendiçağının,burjuvadevrimlerçağınınçocuğudurbunuistesedeyapamaz.

ButarihselzeminanlaşıldıktansonraHegel’infelsefidizgesinegeçebiliriz.

HEGEL VE US’UN DETERMİNASYONLARI

OkuyucuyaburadatartıştığımızkonudadahilolmaküzereHegel’infel-sefesininanlaşılmasıonunbirbütünolarakokunmasınıgerektirdiğinihatırlatmak isterim.Üsteliksadeceyapıtlarınınokunması,okuyucuyaaradığıtatminivermeyecektir.Hegel’inanlaşılması,onunçağınınmad-dikoşullarınınveçağınentelektüelekinininveKant,FichteveShilingüçlemesinineleştireldeğerlendirilmesinebağlıdır.

Buikinedendendolayıböyledir:İlki tarihselliktir;burjuvaçağınıngelişimmomenti,Hegel’e,şeylerinta-rihsel bağlamlarında görme, ele alma ve sunmak önceliği vermiştir.Kuşkusuzkendiçağındabirçokfelsefeciyetkevardıramabuaynıza-mandaonunansiklopedikbilgi dağarcığının yanındabir dahi olma-sındanda ilerigeliyordu.Denebilirkiburjuvaçağınsunduğuönceli-ğiokendisikapmışvetarihtedeenbüyükfilozofolarakhaklıyerinial-mıştır.

Hegel’in tarihtekibuyerini teslimedenlerneredeysesadecebizMark-sistleriz.Öyleki,LeninFelsefeDefterleri’nde,Marks’ınkapital’ininanla-şılmasını,Hegel’inMantık’ınınanlaşılmasınabağlayabilmektedir.


29

PRAKSİS

BugünartıkrahatlıklaifadeedebilirimkiHegelanlaşılmadankibubütünfelsefedizgelerininanlaşılmasıdemektir,Marksizmanlaşılamaz.Çağı-mızınürettiğimodernsorunlarınüstesindengelmekiçinde,birsorun-lar karşılaştığımızda her seferinde Hegel’e başvurmamız tamamıylaiştebugerçeğebağlıdır.

İkincisiysemantıksallıktır. İlk kezHegel bir bilimi tarihselliği içinde, iç-selbağıntılılığıylabirbütünolarakelealmıştır.Hemenekleyelimikincikez,MarxbunuKapital’deyapmıştırvedahasonrabuMarksistyazın-dadahigörülmemiştir.DenebilirkihiçbirMarksist,bunaLenindeda-hilolmaküzere,birbilimiHegel-Marksdüzeyindeelealıpişlememiştir.Varlıkvehiçlikkavramlarıanlaşılmadanoluşkavramı,oluşkavramıan-laşılmadanözkavramıvb.anlaşılamaz.Öyleisedizgeninbütünüanla-şılmadanyadabütünüzerinegenelbiranlaşmışlığıvarsaymadanpar-çalarüzerinetartışmakboşazamanharcamaktır.

ŞimdiHegel’insisteminedahayakındanbakalım.Us kavramıHegel’in felsefesininmerkezi kavramı olduğunu iletmiştik.ÖylekibütünkavramlarveonlarınolgusallaşmalarıUs’unbelirlenim-leriolarakaçığaçıkar.

Hegelçağınınfelsefigeleneğineuygunolaraktektekbireylerindüşün-celerininüzerindeonlarahükmedenbirnesnelUsveonunkavramlarbütünlüğüolduğunuvarsayar.BunedenleHegel’in idealizminesnelidealizmolarakadlandırılmaktadır.

Hegel’desürecidevindiren“Çelişme”dir.Çelişkikendinikurgulkipteson-landırır.Amabuseferdeulaşmışolduğukipteyeniçelişmelerlekarşıkarşıyadırvebugelişmeböylecesürüpgider.

Gelişmekendiniüçmomenttesergiler:1-Olumlulukkipi2-Olumsuzluk(Diyalektik)kipi3-KurgulkipBütün bu kipler kendi işlevselliklerini olgusallaşma sürecinde Tin’inedimselliğinde kazanırlar. Keza bu kipler Kavram’ın belirlenimleridir.Usbutarihselserüvenineözgürlüğünolgusallaşmasıiçinçıkar.Buse-rüvendeusönceuzaysal-zamansaldünyadayeralır.Us’utariholarakbelirtenterimTin’dir.

Tinöncekendindedir.BuradasaltıkgerçeklikolarakkendikendinitanırveburadakendikendinedüşünenideadırkiMantıktır.Hegel,‘Mantık,ideanıntekbirbütünlükolduğununbilgisidir’der.Mantık:Varlıköğre-


30

PRAKSİS

tisi,Özöğretisi,Kavramöğretisindenoluşur.BuradanHegel“İdeanınkendisiylebaşlamışolduğumuzkavramınageridöndük.Aynızamandabaşlangıcabugeridönüşbirilerlemedir.Ken-disiylebaşladığımızşeyVarlıktı,SoyutVarlık;ŞimdiiseönümüzdeVar-lık olarak idea durmaktadır; ama bu var olan ideaDoğa’dır” diyerekdoğafelsefesinegeçer.

DOĞA OLARAK VERİLEN TİN

Doğagelişiminiinorganikdoğadanorganikdoğayaoradandadüşünenvarlıkolarakinsanailerler.DoğakendineyabancılaşmışTindir.Buya-bancılaşmayıinsanTin’indekendinibilerekaşacaktır.Düşüncesiyledo-ğayıkavrayaninsanilebirlikteTin,Tinolarakkendinibilirveaçığaçıkar.

KÜLTÜR DÜNYASINDA BELİREN TİN

İlkininsandabelirir,(a)SübjektifTin.Buradaninsanlararasıilişkiolaraktoplumdabelirir;

(b)ObjektifTin.Buradabireysel iradegenel iradeylebirleşir.Genelahlaklılığıkendiah-laklılığıolarakbenimser,kendiüstündekiyasayıkendiyasasıolarakdu-yar.

KendibilincinekavuşanTin(c)Absoluter(Mutlak)TinDin,sanatvefelsefe.Tingerçekbilinçliserüveninikültürdünyasındaya-şarvebütüntarihselsüreci,kendiolgusallaşmasıolarakgörürveonufelsefedekavrar.

VeböyleceUstarihseledimikendiolgusallaşmasıolarakkavrar.Us’unbusonlanışıonunözgürleşmişolmasınıimler.Çünküözgürlükzorunlulu-ğunbilincinevarmaktır.Yaniinsanıdoğaolarakdoğadavetoplumsaldoğasındaegemenliğialtınaalanyasalarıbilmesiveonukendideneti-mialtınaalmasıdır.ÖyleyseUsegemenolandır.Zatenbubilgionager-çekliğinkendisiolduğunugöstermektedir.GerçeklikkisaltıkgerçeklikolarakTanrıdır.

BuşekildeHegel’infelsefedizgesininyadadahadoğrusuUs’untarihselserüveninişematiksunumunuvermişoluyoruz.

“WAS VERNÜNFTİG İST, DAS İST WİRKLİCH; UND WAS WİRKLİCH İST, DAS İST VERNÜNFTİG.”“GERÇEK OLAN HER ŞEY USSALDIR,


31

PRAKSİS

VE USSAL OLAN HER ŞEY GERÇEKTİR.”

Yalnızcaakılladüşünülen,anlaşılanvekavranılangerçekolarakvarolan-dırvegerçekolarakvarolanakıllakavranılan,anlaşılanvedüşünülen-dir.BubelirlenimneredeyseHegel’inbütündizgesininözetigibidir.Bunedenlesaltıkbirderinliğesahiptir.

Anlaşılabilirliği, nasıl ki Hegel’in felsefesinin anlaşılırlığı onun çağınınmaddiyaşamkoşullarınıveçağın tinselekininebağlıysaşimdidebubelirlenimianlaşılırkılmakiçinHegel’infelsefedizgesindekiyerineveburadaHegel’inonuelealıştarzınabakalım.

Karl Poper ve yandaşlarıHegel’in“Gerçekolanher şeyUssaldır veUs-salolanherşeyGerçektir.”belirlemesinisunduktansonraşöyledevamederler:“Önermesi kadar despotik ve yeteneksiz hükümetlerin işinegelenbiroyuncağatümtarihboyuncarastlamak imkansızdır.Böyle-liklevarolanherşeykutsallaşmakta,olabileceklerineniyisiolmaktavehepsindendeötemutlakfikrintarihiçindegerçekleşebilmesiiçinzo-runlubirgelişimbasamağıolmakhüviyetiylebirdetarihselmisyonka-zanmaktadır.”demektedirler.

Dahabaştagörülmektedirki,Hegel’i,idealist,YeniHegel’ciakımlarıngö-zünden değerlendirmektedirler. Bu akımlar Hegel’in olguculuğa ya-naştırmışlarveböylelikleUs’uolguya tabikılarak,Us’uneleştirelgü-cündenkaçabilmişlerdir.K.Poperbuetkilenimlerüzerindenyazmak-tadır.

Çocuklarbilekendileriyledoğaarasındaki farkıbilir. İlk insanlardabili-yordubunu.İnsanlaşmaaynızamandainsanınkendisinidoğadanayır-masıvedoğadan farklıolmabilincinigeliştirmesiylebaşlamıştır.Herinsandüşüncelerinin,Us’unun(aklının)ürünüolduğunu,doğaylabirontolojik ilişkisiolmadığınıbilir. İnsandüşüncesidoğalvarlıklargibi,insanların bulup kullandıkları, doğada hazır bulunan şeyler değildir.Amaaynızamandainsandadoğanınbirürünü,doğalbirvarlıktır. İn-sanınorganik(canlı)doğalvarlığı,onun,doğailekendidüşüncesiara-sındakibağmıdır?

Antikçağlardangünümüzefilozoflarınınsayısızsistemlerkurduklarıbirtartışmakonusudurbu.Vebu ikilik (dualyapı) felsefeninaşmayaça-lıştığıenönemlifelsefiproblemolmuşturtarihboyu.Bazılarıçubuğudoğadanyanakırıpdoğanınöncelvarlıkolduğunusöylemiş,diğerleridoğadahilherşeyinUs’un(Aklın)yaratısıolduğunu.

Kantbuproblemi,felsefesinibirtürdüalizmüzerindeinşaederekaşma-


32

PRAKSİS

yaçalışmıştır.Amao,doğalvarlığı, fenomeninarkasındakigerçeközolan,Numeni(kendindeşey)kabuletmeklebirlikteUsilekavranılama-yacağını iddiaettiğiagnostikbirepistemolojikanlayışgeliştirdi.OnagöreNumenideğil sadeceonunniteliklerinibize sunan fenomenle-ribilebilirdik.

BunakarşıbiryanıtoluşturanFichte,Hegel’inçağdaşıvearkadaşıveaynızamanda Kant ve Hegel arasındaki entelektüel bağ, geçiştir. Fichte,Kant’ındüalizmini,Ussalinsanolarak‘Ben’imutlakolarakkabulederekaşmayaçalışanbirsistemoluşturdu.Doğadahilherşeybu‘Ben’inya-ratımıdır.Fichte,haklıolarak,Kant’ınbilinemezNumenini, (kendindeşey),niteliklerinibildiğimizvarlıklarınkendilerinidebiliriz.Çünküvar-lıknitelikleriylevardır.Niteliklerindensoyutlanmışvarlıkhiçliktirdiye-rek,Numeni,‘Ben’inyaratımıvegerçekleşmişiradeolaraksunmuştur.Fichte’nin‘Ben’i,metabağımlıilişkileringiderekkendinehegemonya-sınıilanettiğikoşullarınürünü,herşeyikendiözgüriradesiyleisteyenve yapan, dünyanın yeniden kuruluşunu hazırlayan, burjuva bireyinkavramsallaştırılmasıdır.Fakat‘Ben’i,öylebirmutlaklıkolarakkoyarkidoğayı,kendindevarlıkolarakdışlar.

Hegel,Fichte’ninbuidealizmini,mutlakolarak‘Ben’inyaratımıolsunyadaolmasın,‘Ben’indışındabirşeyvarsaeğer,‘Ben’mutlakdeğildemek-tir.BunedenleFichte’ninidealizmikabuledilemez.BuşekildeUsola-rakBenkendivarlığınınkoşullarınıortadankaldırarak,kendinimutlak-laştırmaadınakendiniortadankaldırmaktadır.

Bu düalizmi, evrik olarak, ‘Ussal’ olanı, (düşüncenin, bilincin, ruhunvb.lerinin)maddeninbirürünüolarak,maddeyimutlakolarak,alarakdaaşamayız.Ozamanda,gerçekliği,düşüncesiz,Ussuz,bayağıbirvar-lıkolarakelealmışoluruz.Gerçekliği,maddiolanı,mutlakolarakilanederekyüceltmeuğraşımız,onu,düşüncesiz,aşağıbirvarlıkolmasıilesonuçlandı.Gerçekliğimutlaklaştırmak,Usumutlaklaştırmakgibi,ken-dikendiniyadsımasınayolaçmaktadır.Bunedenlekabuledilemez:

“Ussalolanıngerçekliğiidealarınveideallerinboşimgelerdenbaşkabirşey olmadıkları ve felsefenin böyle uydurmaların bir dizgesi olduğugörüşünekarşıtolduğugibievrikolarakidealarınveidealleringerçek-liktaşımayacakdenlieşsizyadakendilerinebunusağlamayacakdenligüçsüzşeylerolduklarıgörüşüyledeçatışmaktadır.Kısacasıfelsefeninilginesnesiöylebiredimselliktirki,ondaonesnelerkurumlar,durum-lar,vb.saltyüzeyseldışyanlardır.”MantıkBilimi

Hegel,kendisinekadargelen,Usvegerçekliğimetafizikbirsoyutlamay-


33

PRAKSİS

lakarşıkarşıyakoyan,düalizmi,kendidiyalektikanlayışıylaaşıyordu.Varlığıkavramakiçinondakiçelişkileriortadankaldırmakdeğil,tersi-neçelişkilerivarlığıngerçekdoğasıolarakortayakoymakgerekiyordu.

Buyenibakışaçısı;Usa,doğayakarşı(yadadışvarlığa,Usakarşı)ayrıca-lıklıbir konumvermemektedir; tam tersine,Usunancakkendikarşı-tıolandoğailevarolduğunu(doğanındaancakkendikarşıtıolanUsilevarolduğunu)diyalektiktarzdaortayakoymaktır.Hegel’inbuafo-rizması,düşüncetarihininaşamadığı,UsveGerçekarasındakidüaliz-mivemetafizikmutlaklaştırmayıdiyalektiktarzdaaşmıştır.Sadecebunedenlebile,kendisinedönüksaldırılarınaksine,saltıkbirdeğeresa-hiptir.

Bubelirlenime,Hegel’insiyasetfelsefesinianlamamıziçinbirazdahaya-kından bakalım: Yeniden bu belirlenimin ve ona bağlı tartışmalarınilkbaşladığıAntikçağdakiyuvasınaAristo’yadönelim.Bubelirlenimidahaanlaşılırkılacaktır.

Aristoteles“Düşüncedehiçbir şeyyoktur kiduyuda,görgülenimdeol-muşolmasın”der.

Bu belirlenimdir ki Aristo’yu Görgücülüğün ta başına, onun kurucusuolarakyerleştirir.Platonideayısaltıkgerçekolarakalırken,Aristoonun-latartışmasındagerçeklikolarakedimselliğeyöneliyordu.

Hegel bunu dolayımsızlığı içinde bulunan sıradan edimsel olarak de-ğil,amaedimsellikolarakideadırdiyeyorumlar.BöyleceAristoilePla-ton arasında kendi felsefesinde bir uzlaşma sağladığı kanısındadır.Onagöreideaözündebaştansonadışarıdaolaniçolarak,böyleceiçvedışınbirliğiolarak,yadasözcüğünburadaverilenvurguluanlamdaEdimsellikolarakgörülmelidir.

BuyorumçerçevesindeHegel,Aristo’nunyukardaaktardığımızbelirleni-minideyimuygundüşersetersineçevirir.

“Duyguda,görgülenimdehiçbir şeyyokturkidüşüncedeolmuşolma-sın.”AçıktırkiHegeledimselliğiideanınedimselliğiolarakalmaktadır.ÖyleyseEdimselliknedir?

Hegeledimselliği,Mantık’ında,özvevaroluşuniçvedışındolaysızolmuşbirliğiolaraktanımlar.İçideanındoğadadışsallaşmışbiçimivetamdabundandolayıdoğadaiçselolandır.Hegel’inverdiğiörneğielealırsak,çocuk,geneldeinsanolarak,hiçkuşkusuzussalbirvarlık,amaçocukbuussallığınınbilincindedeğildir.Ussallıkondabiryetenek,yatkınlıkvb.türündenmevcuttur.Amaonunbuiçselliğiaynızamandadışsal-


34

PRAKSİS

lığıdır.Yanialacağıeğitimiöğreneceğidilivd.olarakçocukkendius-sallığını,dışsallığınınkendisiüzerineetkilenimiolarakoluşturmaktadır.

BupasajlarınzorluğuaslındaHegel’inMantık’ındadoğafelsefesinege-çiştekizorluktur.Nedeniisebupasajlarınneredeysetamamıylakamutanrıcı öğelerle dolu olması ve bunları felsefi bir dizgede sunmayadahadoğrusuaklamayaçalışmasıdır.

“VebunagöredoğademektedirHegeltinseldünyadadahaazolmamaküzereTanrınınbirbildirilişidirvebuikisinibirbirindenayıranşeyDo-ğanınkenditanrısalözününbilincinedekulaşamazken,bunun(son-luolan)Tininkesinödeviolmasıdır.Tanrı,O,olanıiletir,bildirirvehiçkuşkusuzilkindoğayoluylaveonda.”Veİncil’denşupasajıaktarırHe-gel:“Onlarımeyvelerindentanıyacaksınız”.Ancakedimselliğibaşkalı-ğıiçindeideaolarakalıyorolmasıveÖzü,Varlıkileoluşiçindebirleş-tirmesi,bukamutanrıcıbiçimdenHegel,kendini,bellibirorandakur-tarır.

Hegel’in gerçeği salt oluştur. Dolayısıyla usun onayladığı gerçek veriliolanın,(aktüel)olumsaltarzdakabullenilişideğildir.

HegelussalolangerçekveevrikolarakgerçekolanussaldırbildiriminiHukuk Felsefesinin İlkeleri’nin önsözünde yapar. Bu nedenle HukukFelsefesininilkelerinebirazdahayakındanbakalım:Okuyucunundik-katinidahaöncesunduğumşemayaçekmekistiyorum.Buradausken-diniuzay zamanda tariholarak tindeaçığa seriyordu.Oradandoğa-yaveensonu,sonlutinalanıolaninsanıntinseldünyasınaulaşıyordubunakültürdünyasındabelirentindemiştikveüçeayırmıştık:Sübjek-tif,Objektifvedin,sanatvefelsefeyiiçerenkendibilincineulaşmıştinolarakAbsoluter-MutlakTin.

HukukFelsefesininilkeleribirinciüçlününsonunaikinciüçlününikincisi-neobjektiftinalanınadenkdüşüyorkibualanHegel’inUs’uolgusallıkileenyakınilişkiyesoktuğualandır.

ThomasHobbestoplumu“karşıtlarınsavaşı”veRousseau“toplumsalan-laşma”olaraktanımlar.Toplumsalyaşamvetarihinbütünkavramları,birşekilde,toplumsalolarakkendileriniüretenveyenidenüreteninsa-nındoğuştankolektifdoğasıilebireyselözgüriradesiarasındakiçeliş-kiileelealınmalıdır.HukukFelsefesinegöreiseİradevetoplumsaliliş-kileriçindeİradeninaldığıformlarıngelişmeleriilebaşlanmalıdır.Ob-jektifTinintemelbağıntısı,özgürinsanlarınilişkisiyadaHegeliçinaynıanlamagelen,mülkiyetsahipleriarasındakiilişkidir.


35

PRAKSİS

HukukFelsefesiüçanabölümebölünmüştür.Soyuthukuk,EtikveAh-laklıYaşam.SoyutHukukMülkiyet,SözleşmeveHukukveSuçtur.EtikAmaç,Niyetveİyidir.AhlaklıYaşamAile,SivilToplumveDevlettir.Böy-lece,SoyutHukukuntamamensoyutkavramlardandahasomutkav-ramlaradoğruilerlediğinigörmekteyiz.

GerçekHukukveEtikAhlaklıYaşamdırvegerçekAhlaklıYaşamDevlettir.Öyleyse,mülkiyetveetikDevletingelişmesininmomentleridir.

SivilToplum,Hegel’ingeliştirdiğibirkavram.Hegel,devletten,yanipo-litikadanbağımsız,bireylerinkonumunuüretimilişkilerininiçindeta-nımladığıbir alan keşfediyordu.Hegel’inburadaki esasbaşarısı, siviltoplumu,moderndevletinüzerindeyükseldiğitemelalanolarakgör-mesiydi.SivilToplum,çağdaşdevletinkarakteristiközelliğiydi.Hegel,ortaçağveöncesidevletyapılarınınsosyalüretimtarzıveailenindışın-daduran,toplumunüzerindeayrıbiryapısıolmadığınıgösterdi.Tama-menkarşıttarzdamoderntoplum,tarihselolarakayrımomentleriçin-de,devlettenbağımsızolarakyükseliyordu.Bugerçektensondereceönemlibirkavramsallaştırma.Çünküaynızamanda,devletin,aileninveüretimtarzınındışındaolduğunuvedevletin,tarihselolarakinsan-lararası ilişkilervesosyalüretimtarzınınzorunlusonucuolaraknasıltarihsahnesineçıktığınıanlamamızısağlar.

Böylece,Hegel’inpolitikave tarihbiliminin,holistikbiryapıda,birbü-tününparçalarıolduğunugörüyoruz.Hegel’insosyalteorisi,metafizi-ğedüşmeksizin,herşeyi,birsüreçiçindebirleştirmektedir.ObjektifTi-ninaçılımını:“Devletler,uluslarvebireylerbütüntarihboyunca,birlik-teiçindevarlıklarınısürdürdükleridünyaUsununbilinçsizaraçlarıdır”diyesunar.Hegel,görüşlerininampirikverileriniçağdaşıburjuvadev-lettençıkarsamaktadır.

ŞudagörüldükiDevlet,özgüriradelerinkolektiftemsilcisidir.Hegelbu-radadadevletintekil,karşıtçıkarlarıdengelemesigerektiğinisöylediğigibi,evrikolarak,devletinkolektifUsunbelirlenimleridışındaolama-yacağınıbildirmektedir.

Demektedirkifelsefetinselevreniolduğugibi,doğalevrenideinceler-kenbubelirlenimdenhareketeder.Düşüncedışsalrealitede,haliha-zırdayanioluştuğuzemindebirgerçekliğesahiptir,öyleyseideyalnız-cabirtasavvurdurkikendiningörgülenimileoluşturanveyalnızcadü-şünceolarakbirdeğerivardır,görüşüilerisürülebilir.

Hegel, felsefebunlaraşuyanıtıverirder:“İdedenbaşkagerçekyoktur.”


36

PRAKSİS

Yanielealdığınısandığıdışsalrealitedebizzatidenindışmevcudiye-ti,birbelirlenimindenbaşkabirşeydeğildir.Dışsalrealiteyiincelediği-nisandığında,O,aslındakendisiniincelemektedir.

Hegel“ideileaynıanlamagelenussal,realitesiylebirliktedışmevcudi-yetegirerek, sonsuzbir şekil, görünüş ve tezahür zenginliği kazanır,birçekirdekgibikabuğabürünürveöncebilincinyerleştiğibukabu-ğa,sonundakavramdanüfuzederekiçnabızatışlarınıkeşfederveaynıatışlarıdışgörünüşaltındadaduymayabaşlar.”Vedevameder:“Ger-çektende,ensomutanlamıylaşekil,kavramsalbilgiolarakakıl;muh-tevaise,gerekahlaki,gereksedoğalrealitenincevherselmahiyetiola-rakakıldır.”H.F.P.syf.30

Hegeldüşüncetarafındandoğrulanmayanhiçbirşeyikabuletmemekazminiyüceltir.Usder realitenin rahatbırakılmasıgerektiğini redde-der.Burealitedevletolsada.

VeböyleceHegel ilkin edimselliğinUssal kökeninibelirtmişoluyor veikinciolarakUskarşısındaherşeyingeçicivegüçsüzolduğunuteslimetmektedir.

“İdeakendindevekendiiçingerçekolandır,kavramvenesnelliğinsaltıkbirliğidir.”ŞimdiHegel’ingerçeklikkavramınayönelelim.Gözümüzünönündeherşeydahaaçıkbelirecektir.Hegel’degerçekliknesnelliğinkavramileözdeşolmasıdır.

Amahangiyolda?Örneğingerçekdevletyadagerçekbirsanatçalışmasısözkonusuolduğuzamankendinigöstermektedir.Bunesnelerolma-larıgerektiğigibioldukları,olgusallıklarıkavramlarınakarşılıkdüştü-ğüzamangerçektirler.Böylegörüldüğündebirşeyingerçekolmamasıkavramıyadabelirlenimiileuyumiçindedavranmamasıdır.Kavramveolgusallığınözdeşliğindenyoksunbirşeykalıcılıkgösteremez.Kötüvegerçeğeaykırışeylerbileancakolgusallıklarıhenüzherhangibiryol-dakavramlarıylabağdaştığısürecevardır.Baştansonakötüolanyadakavramaaykırıolantümbunedenlekendiiçindeyitendir.Yalnızcaus-sallıklarıyoluyladırkişeylerdünyadakalıcılıktaşırlar.

ÇokaçıktırkihembubelirlenimveonunmerkezikavramıUsşeylerinve-rilidurumlarınaeleştirelolarakyaklaşmaktadır.Birşeyinolgusallıkka-zanabilmesiiçinUssalolmasıgerektiğinibildirmektedir.Buiseyürür-lüktekiyapılarınhegemonyasını,kalıcılığınıyadsımaktadır.Dahasıge-çicilikleriniilanetmektir.

“...Göstereceğimkibirdevletidesiyoktur,çünküDevletdüzenekselbir


37

PRAKSİS

şeydirvebirdüzenekideasıisesözkonusuolamaz.Yalnızcabirözgür-lüknesnesiolanşeyeideadenebilir.ÖyleyseDevletinötesinegeçme-liyiz!Çünküherdevletözgürinsanlarıbirdüzenektekiçarklargibielealmakzorundadır,oysabunuyapmamasıgerekir,buyüzdensonaer-melidir.”Sttutgardsyf.219

NerdekaldıkiHegeltotaliterdevletiönersinyadaonlarınişinegelenba-sitliktebirfelsefidizgeyesahipolsun.

HEGEL VE DEVLET

Hegel’in devlet anlayışı tamamıyla tarihsel bir yaklaşımla anlaşılabilir.“Devletöznelisteklerdenbağımsıznesnel,zorunlubirilişkidir”der.

Hegel açıktır ki, ekonomik liberalizmin üstünde şekillenen liberal birdevletanlayışınasahiptir.Ondadevletsaltıkmutlakdeğildir.Vedevle-tievrenselTinaşar,felsefedizgesindedesanat,dinveenönemlisifel-sefeenüsttedir.Yanidevlet,Usun,tarihiçindekibelirlenimlerininbirmomentidirvebumomentevrenselTinileaşılır.

“Kaldıkibizimçağımızın,yenibirdönemebirgebelikvegeçişçağıoldu-ğunugörmekdegüçdeğildir...Yeryergörülenserpmebelirtilerden,budünyanınsarsılmaktaolduğuçıkıyorortaya.Bueskidünyadansü-reduranşeylerinüzerineçökenhavailikvesıkıntıvebirbilinmeyeninbulanıksezgisi,başkabirşeyinyürümekteolduğunuhaberverenişa-retlerdir.Bütününfizyonomisindehiçbirdeğişiklikyaratmayanosü-rekliufalanma,birdenbiredoğanveyenidünyanınbiçiminibirandaçiziverengüneştarafındankesikliğeuğratılmışbulunmaktadır”.Çağınauygunolarak,görülüyorkiHegel’inbütünkavramlarısüreklibiroluşhalindedir.

K. Poper yukardaaktardığımıznaifliğini,Hegel’i faşistdevletdoktrininideolojik besin kaynağı olarak gördüğü görüşünü, İtalyan düşünürGentille’yiörnekverereksürdürür.

BirincisiGentille,yanlışanlaşılmışolduğugibinebirHegelcidirnedebiridealist.Felsefesiolguculuğayakındır.BelirtelimkiçağdaşdünyamızdaHegel’in felsefidizgesininoluşturulmasıveaynı içeriktesavunulmasımümkündeğildir.Çünküofelsefedebirdoruktur.Nasılkiemperyalistdizgeninegemenolduğugünümüzdeliberaldevletbiçimininyenidenoluşmasınınmümkünolmamasıgibi,burjuvazinindevrimcidönemininfelsefiakımıveonunkuramıolarakHegelcilikmümkündeğildir.

ÖyleyseHegelcilikadınaortayaçıkartılanşeynedir?


38

PRAKSİS

Dahadikkatlibirokumagösterecektirkibütünçağdaş‘yeni’akımlarol-guculuğunetkisi altındadır.Gentille’nin felsefi kuramının temellerinigeçkapitalizminmaddivarlıkkoşullarındaaramakgerekir.

TümtemelgüdüleriGentille’ninfelsefesini,Hegel’inanlayışınıntamkar-şıtıolarakgöstermektedirlervefelsefesiHegel’infelsefeninkarşıtıol-masıdolayısıyladırkidoğrudandoğruyafaşistideolojiyegeçer.

Hegel usunolgusallaşmasınıbelli bir tarihsel düzene, çağındagelişenve göreli tarihsel ilericiliğe sahip devlete bağlıyordu. Ama yeni ge-lişmeler onunUsu tarafından yadsınacaktır.Vebu ilişki değişecektir.BunuHegelyapamadıysadagelişenolgusallıkkendiniustanvetabiikiHegel’denkurtarmayaçalıştı.OnlarcayılHegel‘denvebadankaçargibikaçtılar.Çünkü,Faşizmancakemperyalizmolgusualtındaincele-nebilir.BütündayanaklarınıaslaHegel’intopraklarında,özgürussallı-ğınedimselliğinde,değilamakendisinin içindegeliştiği topraklarda,usunyenidenzincirlerinevurulduğuyerde,aramakgerekir.

SONUÇ YERİNE

K.Poper’ıncanını sıkmışolan savaşHerakleitos’tanberideğil -bunuoifadeetmişolsada-ondansonsuzzamanöncedeherşeyinbabasıydı.Bubirolgudur.Veolgularaetikselyaklaşımkadarnaifbirşeyolamaz.

Hegel’dedevletlerarasısavaşınzorunluluğunubelirtmişti,özelliklekapi-talizmiçinbununböyleolduğunu,kafamızıkaldırıpçevremizebaktı-ğımızdarahatlıklagörürüz.Savaş,insanlarınbirbirlerinekarşıgiriştikle-riegemenlikistencininkaçınılmazsonucudur.Hegelbugerçekliğiifa-deettiğiiçinsuçlanamaz.

Hegel’in,bizi,birtoplumsaldevrimeçağrıdabulunmadığıkesindir.An-cakbirokadardakesinolanşey,Hegel’inbizifaşistbirdevletanlayışı-nadaçağırmadığıdır.

Bununyanısıra,birbukadarkesinolanbirbaşkanoktada,aynıHegel’in,Marx’a,budüşünüründevrimcibiridealibenimsemesineyolaçanen-telektüelaletleriverenfilozofoluşudur.

Hegel’i eleştirebilmek onu içererek aşmak ilemümkün. Onu devrimcieleştiriyetabitutarakiçindetaşıdığıenparlakvedoğruöğeleralmakgerekir.Hegelcilikfeodalmutlaklığınburjuvaeleştirisidir.

Engels‘bilimikendiiçbağıntılarıiçindeinceleyipgeliştirmeişinitarihteilkkezHegelyapmıştır’derveMarxveEngelsHegel’denvekuramın-dandaimaUstanındiyalektiğiolaraksözederler.


39

PRAKSİS

KuşkusuzondanbirustaolaraksözetmeleriHegel’ingücünügösteriyor,aslındaonungücüburjuvazinin,artıkçokgerilerdekalmışolan,dev-rimcigücünün,özgürUssallığıngücüdür.ÇağıHegel’ingücünüeleve-riyor.

Amaneolursaolsunohalabütünheybetiylekarşımızdadurmaktadır.Vebugün,bizimiçin,asılsorun,Us’u(Aklı),HegelveMarks’ınzamanında-kiözgürlüğüne,oeskitahtınaoturtabilmektir.

Makalenin teorik yapısını besleyen başvuru kaynakları:1- K.Marks;Grundrisse,ÖzellikleEkonomiPolitiğinYöntemikısmı2- BertrandRussel;BatıFelsefesiTarihi-Özellikleçağınhazırlanı konusu

3- Hegel;HukukFelsefesininPrensipleri4- Hegel;Tininfenomonolojisi5- Hegel;Mantıkbilimi6- H.Marcuse;UsveDevrim.Felsefenin,devrimcidiyalektiğinindevrimcitoplumsalkuramanasılgeçtiğininmükemmelanlatımı

7- LeonTrostky;FaşizmeKarşıMücadele8- K.Marks;EkonomiPolitiğinEleştirisineKatkı9- R.Westvall;ModernBiliminDoğuşu,10- Hegel;FichteileSchelling’infelsefesistemleriarasındakifark,syf.133.


40

PRAKSİS

Eleştiri konumuz esas olarak Kurgul (Hegel Felsefesi) Felsefe de-ğildir. Biz asıl olarak Hegel’inmantık bilimine yazdığı giriş ile Aziz

Yardımlı’nınbugirişinivekenditutumunuelealacağız.

FELSEFENİN TARİHSEL SERÜVENİ

Çağımızdabilimleringelişimifelsefeyideetkilemiş,bilimleringelişimle-rinigörgülveri,duyumvedeneyimdensağladıklarıgenelolgusufelse-fededegörgülbireğilimiaçığaçıkarmıştır.

Buyönelim,asılolarak,Felsefe’nindeenazpozitifbilimlerinsunduğuke-sinlikte,bilgisunmasıisteğiveçabasındankaynaklanmıştır.

Hegel’in felsefidizgesi,Feurbah’ınmaddecieleştirilerikarşısındadaya-namayarakçökmesiilefilozoflardayeniarayışlarayolaçtı.

ArayışkendiniönceKant’adönüştegösterdi.AmaKant’ınfelsefedizgesiçağınegementinineuygunolarak,olgucubirçarpıtmaya/düzeltmeyeuğratılarak.İkinciolarak;ComteOlguculuğu,birtoplumsalkuramola-rakilerisürülmesinekarşın,felsefeüzerinde,halensürmekteolanbiretkiyarattı.Yeniolguculuk,OlgucuMantıkçılık,Pragmatizm,Analitik,Yapısalcı,Dilciv.d. türündenbirçokyeni felsefeakımıbuetkialtındaoluştuveilerisürüldü.HernekadarYeniPlaton’cuveYeniidealist(A.yardımlıbenzeri)akımlarda,kendilerini,birincilerinetepkiolarakoluş-turduysalardaçağımızüzerindeetkiliolamadılar.İstisnayıolarakHus-serlFenomonolojisi,bellibirdüzeydeetkiyaratmış-örneğinHartman

Bir ‘Filozofun’ Kurgul Cennet Arayışı


42

PRAKSİS

(Eleştirici varlık bilim), Breton (Sürrealizm), Heidegger (Egzistansiya-lizm)v.d.-ancakbudaçağaegemenolanolgucuakımkarşısındakısabirparlamagösterdiktensonrasönmüştür.

Olguculuk,bilginesnesiolarakgörgülveriyielealır.Görgül“fanatizm”bizimdebirçokitirazlardüzeceğimizbirdüşünceyoksulluğunasahip,ancakFelsefeyielealıştarzımızA.Yardımlı’dantamamıylafarklı:

“Düşünselkurgularınbittiğiyerde,eşdeyişlegerçekyaşamda,bilim,yaniinsanların pratik faaliyetlerinin pratik gelişme süreçlerinin meydanakonulmasıbaşlar.Bilinçüstüneyapılanlafazanlıklarsonaerer,gerçekbilgibulafazanlıklarınyerinialır.Gerçeğinortayaserildiğiyerdefelse-fe,bağımsızbirbilgidalıolarakvaroluşortamınıyitirir...Sorunbuku-ramsallaflarıvarolankoşullardanyolaçıkarakaçıklamaktır.Bulaflarıngerçektevepratikteortadankaldırılmasıkuramsalçalışmalarladeğildeğiştirilenkoşullarcasağlanır.”Almanİdeolojisi,K.Marks

Aziz Yardımlı, felsefede, yukarda açıklamış olduğumuz görgül eğilimieleştirmektedir.“FelsefeeğitimibugünGerçeğideğilamakendi tari-hiniincelemeninbiraracıolarakişlevgörmektedir.20.yüzyılınkurgulmantığı izleme yeteneğini yitirmiş felsefe bilincine sıkı sıkıya yerleş-mişbugeleneğinfelsefetarihininmodernyorumundaUsunbirleştiri-cigücühenüzkendinigöstermemektedir.Felsefeyabancıbirgörgücüfanatizmfelsefeeğitiminingüdüsünüçarpıtmış,felsefitutkununken-disikörelmiştir.”

Bütün“görgücüfanatikler”dedahilolmaküzerehemenherkesA.Y’nınbirincicümlesineolduğugibikatılır.Felsefenin,günümüzdeiçindebu-lunduğudurumdan,hemenherfelsefeakımınınyakındığıbirgerçek-tir.Amaaynıölçüdegörgücüakımlardafelsefenindeğilamakurgulfel-sefeninmiadınıdoldurduğunusavunur.Hiçkuşkusuzgörgücülerbusavında tarihselbilinçeksikliğikendisinigöstersede,çağdaşyaşam-danedindiklerigüçlüdayanaklarasahiptir.

DÜŞÜNCE VE GERÇEK

BizYardımlı’nınisteğiüzerinebiranlığına‘gerçeğe’dönelim.VeHegelilebaşlayalım.

“Felsefehiç kuşkusuznesnelerine ilk olarakdinleortaklaşa iyedir. İkiside Gerçekliği nesneleri olarak alırlar ve dahası en yüksek anlamda,Tanrının Gerçeklik ve salt onun gerçeklik olduğu anlamda,” (MantıkBilimi;prg.1)

BİR ‘FİLOZOFUN’ KURGUL CENNET ARAYIŞI

43

PRAKSİS

Hegel’indizgesidebizigerçekliğiaramayaçağırıramatanrıyıbiricikger-çeklikolarakalmakkoşuluyla.Bugerçekliköncekendinde(Tanrı) tinolarakMantıkta kendisinin ideasıolarakaçımlanır. SonraTinkendinikendidışınabırakır.Tinkendibaşkalığınıoluşturmakistemektedir.Bu-rada tanrı kendindesıkılmışveoyunoynamayakararvererekevrenidünyayı ve zamanı yaratmış yanidoğalaşmıştır-DoğaolarakbelirenTin-.Veensonu insandakendi tarihininvebilincinin farkınavararakbütünbutarihselserüveninikendikendineoynadığıbiroyunolduğu-nuanlayarakherşeyikendisiiçinyaparvekendibilincinekavuşur.Tan-rınınbirbaşkaoyununakadarbuoyunbitmiştir.Enazındanyaşamdaveyaşamailişkindüşüncelerdesürsede,Hegelbunuböyleilaneder.

Yardımlıbizimtanrınıngerçeklikolduğuanlamındabirgerçekliğemiça-ğırmakta?

YardımlıbunusafdilcebirtutumolduğunuveHegelfelsefesinindeenzayıfnoktasınıoluşturduğunubilir.ÜstelikbugörgüleleştiricilerinHe-geleleştirilerindeenbaşatyandır.BunedenleYardımlı’nınilkişi,ken-dini,Hegel’inbuzayıfyanındankurtarmakolacaktır.

“Kurgul felsefenin Hegel’de ve başka Avrupa filozoflarında üstlendiğitümtanrıbilimseleğilimlerekarşıngerçektenözgürbilimseldüşünce-ninolanaklıbiricikboyutuolduğuvefelsefevedinselbilinçarasındakiayrımınfelsefeilegündelikbilinçvegörgülbilimlerarasındakiayrımlaaynıtürdenolduğudur.”AzizYardımlı.

AslındaYardımlı’nınbuzemindehiçtartışmamasıgerekirdi,enazındanHegel’infelsefeyibirtanrıbilimeindirgemesinitoptanreddedebilirdi.Bukendisiiçin,dahatutarlıolsagerek.

Bilincindinkavrayışıyadatanrıbilinciinsanıngündelikyaşamındave-rilidir.Üzerineözelbirdüşünüşügerektirmezkezatarihteinsanındin-selbilincifelsefibilinçtenöncegelişmiştir.Dahadoğrusu,felsefetari-hiboyuncada,dinselkavrayış,daimafelsefeyeönseldir.Yardımlıbura-daHegel’inyapmadığınıyapmaktaveaçıkçası çuvallamaktadır:Gör-gülbilimlerinfelsefevedinselbilinçleaynımesafedekabuletmekte,bunlarıntarihselveinsandüşüncesindekigelişmesırasınıveardışıklı-ğınıgörememekte.

ÖncesiGörgülbilimlerinherbirininkendineözgünesnesivardır.Fiziğinnesnesiözdekisekimyanınkimoleküller,sosyolojininkitoplumvb.dir.

Dinselbilincinnesnesinedir?Tanrı!Felsefibilincinnesnesinedir?Tanrı!(TabiikiHegel’egöre)


44

PRAKSİS

Hegel,felsefeninnesnesinedinleiyeolduğunuhiçbirkuşkuyayerbırak-mayacakaçıklıktabelirtir.

Tanrıya,Felsefibilincindüşünceiledininisesezgiveinançileyönelme-si,bilincindışdünyasıkarşısındakitutumveyönelimyöntemine,fark-lılığınailişkindir.

Yardımlıbize“tanrıbilimsel”eğilimlerindenkurtarılmışbirKurgulFelsefeönermektedir.Amabuseferdebaşkabirsorunilekarşıkarşıyademek-tir.Bizegerekengerçeğin,eğertanrıdeğilseneolduğunuaçıklamakzorunda.Veböyleceçağımızdafelsefitartışmalarınodağınıoluşturanproblemlerdenbirinide-Felsefeninnesnesinedir?-açıklamışolacaktır.

Ama boşuna kitap boyutunda kaleme aldığı bütün 77 sayfa boyuncabize,Gerçeğeyalnızcaveyalnızcakurguldüşünceileyöneldiğimizde,felsefeyi,içinedüştüğü‘görgülyavanlıktan’kurtaracağımızıvazetmek-te.

Oysafelsefetarihineyüzeyselbirbakışbilefelsefedekitanrıbilimseleği-limlerinyinefelsefeninkurgulbiçimindenkaynaklandığınıbizegöste-recektir.

TanrıbilimsizKurgulfelsefeolamazyadaherKurgulfelsefeensonundatanrıyavetanrıbilimevarır.Hegel’deolduğugibi.

EğerYardımlı,gerçeğitanrıolmaktançıkarıyorveonatanrıdanvetabikiözneltindendebağımsızbiriçerikveriyorisekurgulfelsefesindendevebizikurgulfelsefeyeçağırmaktandavazgeçmelidir.Bundanvazge-çemez,çünküozamangerçeğiözdekolarakalmakzorundakibuse-ferdebizekurgulfelsefeöneremez.

Yardımlı’nınbiziçağırdığıKurgulFelsefenedir?Kurgul felsefeHegel’in kendi felsefesini nitelemek için kullandığı kav-ramdır.Hegel’egöremantıksalbiröğretininüçyanıvardır:Soyut(kav-ramsalus)yanı,eytişimsel(olumsuzus)yanıvekurgul(olumluus)yanı.

Hegel kendindenönceki felsefelere soyut, tek yanlı, yanimetafizik ol-maklasuçluyordu.Kendifelsefesininisediğerfelsefelerinhepsinikap-sayarakaştığınıdüşünüyordu.

Onunfelsefesikavramınsaltbiroyunudur.Kavramlarileoluşturulmuşvekavramınbelirlenimlerinindizgesiolarakpratiktenkopuktur.Bilimve-rilerindenhareketetmeyensaltkurgusal(spekülatif )düşünselçabay-laüretilmiştir.

“Burada Avrupa’nın Tanrıbilimsel ussallığından olduğu gibi, felsefeyeyerleşikekinselyapınınönemsizbireklentisidurumunaindirgeyenil-


45

PRAKSİS

gisizgörgücülüktendeuzaklaşıpçoköncelerilyonyakıyılarındabaşla-yanvefelsefeyiusunözgürbilimiolarakyaratanokurgultinegeridö-nülmesigerektiğiaçıktır.”A.Yardımlı

Açıkolanfelsefeningenelolarakinsandüşüncesinintarihselevriminingelişmeyönünüanlayamayanamaortayaçıkanbiçimindendehoşnutolmayanbir‘filozofun’kurgulfelsefeninoeskiheybetligünlerineduy-duğuözlemin,köleleşeninsanlarınbaşlarınageleninşaşkınlığıvekor-kusu içinde,o,eskiortaklaşayaşamlarınaduyduklarıözlemlerinidilegetirdikleri türdenbirözlemiYardımlı’nındataşıdığıvebizeaktardı-ğıdır.

Oinsanlarhiçbirzamanözlemlerinigideremediler.Bununüzerinegeç-mişleriniülküleştirdiler:Gelecektebirgünkavuşacaklarıumuduylabirkısmıonugüneşdevletivediğerlerialtındevletidiyeanlattılarçocuk-larına.Veensonu,özlemlerini,yaşamlarısüresincebirdahaulaşama-yacakolmanınhazindüşkırıklığıyla,ötedünyadaöldüktensonraka-vuşacaklarıcennetedönüştürdüler.Yardımlı felsefeyi,kendince, içinedüştüğüdurumdankurtarmıyor/kurtaramıyor.Bu felsefenindurumunedir,diyençocuğunkarşısındamahcup.Felsefeyegeleceköneremi-yordahadoğrusuçocuğafelsefeningeleceğinigeçmişindearamasınıöğütlemekte.

OysaUs,enazından17.yüzyıldanberidoğabilimleriningelişimiyleilkdefaayaklanüzerinedurabilecek,Yardımlı’nınaktarımınıntersineger-çeközgürlüğünekavuşacağı,birkonumagelmiştir.Amabuseferde,bubiçimiyle,Us,uzayınderinliklerindekeyfinceesemiyor,usdışını(Meta-fiziği)bizeussaldiyeyutturmasınıbilimengelliyor.Veüstelik‘kahrola-sı’bubilimdegörgül.

Buradabirparantezaçalım:Kullandığımız‘görgülkavramını’felsefigör-gücülük ile karıştırmamakgerekiyor.Marksist bilgi kuramı açısındangörgülveribilgininilkbasamağı,kuramsalçabaiseikincibasamağıdır.

Görgücülükisebilgikaynağıolaraksadecegörgülerolduğunuilerisü-rer.BuaçıdanHegel’indilinikullanacakolursakusunbilgiediniminde-kibuikibasamağıbirbirindenayırarakkarşıkarşıyakoyan,Usdeğil,bil-giyeilişkin‘yalınanlakgörüşüdür’.KuşkusuzYardımlıdakurgulkipiya-nındanaynıyanlışlığadüşmektedir.

Bunun üzerineYardımlı, felsefenin bu ‘görgül’ esaretinden kurtularak,Usun,özgürceuçuşabileceğiCennetine,kurgulTinegeridönülmesi-niistemektedir.


46

PRAKSİS

Oysafelsefeninsonunungeldiğitamamlandığıgibi‘saçmasapangörüş-lere’cennetleriniyitirmişinsanlarınduygusaltepkisinigöstererekfel-sefenin,“Avrupa’da zatenhiçbir zamanözgüngerçekanlamındaan-laşılmış,tanınmışyadasayılmışolmadığı”,gibidayanaklarızayıfamakendisiciddibiriletidebulunmakyerinehiçolmazsabusavlarınger-çekliğiniaraştırsaydı,kuşkusuz,felsefeadınaçokdahayararlıbirişyap-mışolurdu.

Yardımlının eleştirisi sonuçlara; gerçektende felsefenin sonunun gel-diğindenyolaçıkanamaaraştırmalarınıbilimdışısonuçlaravardıranbirçok‘yeni’sıfatlıakımdoğmuştur.AmaYardımlı’nıngözdenkaçırdı-ğı,kendisinindegörgücülerekarşıtepkiiçinde,tanrıbilimselyanındansoyutlanmışbiryeniHegelcilikönererek,onlarlaaynızemindedurdu-ğudur.

Bizeönerdiğitekşeyfelsefenindirilişiiçinkurgulcennetiaramamız:AmaCennetburadadeğilöbürdünyada.

FİLOZOFUN DERİNLİĞİ

BubölümdeYardımlınındiğeryazarveakımlarınasıleleştirdiğinigöre-ceğiz.

“Gerçektebutüryazarlarıngüdüleriçoğukezkıskançlık (Schpenhour)yadakariyer(Rusell)geçimyadakişiselsorunlar,politikbirüstenim(Marx)vb.gibiçeşitliözneldürtülerolabilmektevehiçbirindeözgürdüşünmetinininenküçükbirizibulunmamaktadır.”

Yardımlınıntarihselkişiliklerineylemlerinivesiyasiyadadüşüncegele-neklerinieleştirişmantığındakiderinlikbizlerihayretedüşürmektedir.

Düşünceyapılarınınvebireylerinherbirininayrıayrıolmaküzerefarklıtarzveformdaeleştireldüzeylerivardır.Budüzeyleribirbirinekarıştır-maközellikleçağımızdaFrankfurtOkulu’nunvepost-Marksistleriniçi-nedüştüğüyanılgılarınenbüyüğüdür.

Yanılgıkendiniörneğinsosyalbirfenomeniincelerkenyadaeleştirirkenpsikolojininkavramlarıveyöntemiilehareketederekgöstermektedir.Yardımlı’da,psikolojizmdediğimizbuyanılgınıniçindedir.“...yazarlarıngüdüleri...çeşitliözneldürtülerolabilmekte.”

Yardımlıbuaçıklamasıylaöncebize şumesajı iletmeçabasındadır:Buyazarlardüşünceleriniözneldürtülerinesaretialtındakalemealmışlar-dır.Yaninesnelvebilimseldeğiller.Onedenleüzerindeuzunuzadıyadurmayagerekyok.Bunedenletakdiredersinizkibendeişteböylebi-


47

PRAKSİS

rercümledeişlerinibitirerekhemkendimihemdesizibüyükzahmet-lerdenkurtarmışoldum,demeyegetirmektedir.

Çağdaşpsikolojininkendisi insandüşünmesini vedavranışınıbilinçsel(ussal) bir etkinlik kabul ederken,Yardımlı’nın insandüşünmesini veüstelikbudüşünmeninkuramsaldüzeyini,insanlarınduygusaltepki-lerineindirgemesiPsikolojidendenekadaranladığınıgöstermektedir.

İnsanındüşünselyadapratiketkinliğindesosyalkoşullarınolduğugibiözneldürtülerindeelbettepayıvardır.Amaözneldürtülerbilekendi-lerinizihinselsüreçtedüşünceedimleriolarak,dolayımlıkılarlar.

Kuşkusuzeğerdüşünceeleştirilmekisteniliyoriseeleştirilendüşünceniniçtutarlılığınavenesnesineuygunluğunabakılmalıydı,amadüşünür-lerinöznelkonumlanışlarınadeğilkitamamıylagerçekdışı.Buçerçe-vedebirdüşünceelealmakveeleştirmekisteniliyorise:1-Düşünceninmantıksaltutarlılığı.2-Nesnesineuygunluğu.3-1ve2’nintarihselze-miniolarakoluştuklarıçağınmaddikoşullarınaveekininebakmakge-rekir.

DemekkiYardımlıbunlarıyapmadığıgibiesasolarakkendisibudüşü-nürleri‘eleştirirken‘özneldürtülerindendeğilamagerçeklikkarşısın-da,budüşünceyapılarınınbüyüklüğününgerçekliğikarşısındapaniğekapılmış‘filozofun’çığlığınıatmaktadır.

YARDIMLI MARKSİZMİ DERİNLEŞTİRİYOR

GelelimYardımlı’nınMarks’ınhayaletikarşısındaattığıçığlığa:“Geçimyadakişiselsorunlar,politikbirüstenim.”

Marks’abutüreleştirileringerçektendedeğilonlarcasıyüzlercesiyapıl-dı.Burjuvazinintarihselsersemliğinikafasındataşıyanherburjuvaay-dınıMarks’ınkuramıkarşısındaduyduğuezikliğivekorkusunuonunyoksullukvesefaletedüşmepahasına,yoksulemekçilerdenyanaol-masınıvedüşünmesinivebuuğurdaölmesini,eleştirikonusuyapmış-lardır.

Marx, Engels’e yazdığı, Kapital’e ilişkinmektuplarının birinde,“tarihte,paraüzerineyazıyazıpta,parakonusundabukadarsıkıntıçekenbaş-kabiryazardahayoktur.”diyeyakınır.

BirkereMarxeşininzenginvesoyluailesinedalkavuklukyaparakçoğu-nunyaptığıveşuandayapıldığıgibişanveşöhret içindezenginbirburjuvaprofesörüolarakölebilirdi.

Amao, davasını savunduğuproletaryası kadar yoksullaşma ve sefalet


48

PRAKSİS

içindeyaşamapahasınaasla ihanetetmedivebizedevbirmirasbı-raktı.

GüncelimizdenbirörnekdahasunarakYardımlınınçıkmazınıgöstermekistiyorum.

Bilim,İsmailBeşikçiyeışıktuttuvebiliminkendinegösterdiğiyoldanhiç-birtavizvermedenmücadeleetmektevebuyüzdendepekçokeziye-tekatlandı.

Peki,onuhareketegeçiren‘özneldürtüler’nedir?Acabaodabirçoklarıgibidevletine,akademikaptallıkyumağıüniversitelerinedalkavuklukederekhemzenginhemdekariyersahibiolamazmıydı?

Budavranışlarınhangisiözneldürtülerinesiri,hangisi,Usu,özgüredim-selliğinekavuşturur.

PektabikibirincisiUsuözgürleştirir,ikincisiise,onudürtülerinvemeta-nınhizmetinekoşar.Usuhayvansalyaşamlarınınsürdürülüşaracı,me-tasıyapar.

Birinciyol,biliminyoluoyöndeyürüyenlerinözneldürtüleri,insanlığıngenelçıkarıdır.Korkmadan,özgürce,hiçbirşüpheduymaksızın,kendi-lerinibiliminenginliğinebırakırlar.

BunedenleMarksdeveseriningirişinde;“Cennetinolduğugibibilimin-degirişkapısında,buradabütünkuşkularkovulsunveburadabütünkorkularyokolsundiyeyazılmalıdır.”der.

Bir ikinci örnekolarak Engels’i ele almak istiyorum. KuramınMarks ileortağıdır. Yardımlı’ya sormak gerekir, Engels’in öznel dürtüsü ne-dir?Marks’ın ki geçimyada kişisel sorunları, politikbir üstlenim iseEngels’inkizenginlik,ailesorunlarınıpolitikbirüstlenimmi?diyecek.

Öyleysefarklıözneldürtülerdemekkiaynı teoriksonuçlarıdoğurabil-mekte yani yoksulda olsanız zenginde, kafanızı kaldırıp gözünüzünönündeakıpgidenhayatıngerçekliğinebaktığınızdaeğerköryadadarkafalıbirburjuvaaydınıdeğilsenizhayatıMarksveEngelsgibigö-rürsünüz,yadadahadoğrusuyaşamsize,kendigerçekyüzünügöste-rir.

Bukadarıyeter!İnsanlarındüşüncelerinionlarınözneldürtülerineindir-gemekveonunlaaçıklamaksaçmalığınailkdefaYardımlıdüşmedivekorkarızsondaolmayacaktır.

YardımlıMarks’tanMarksizm’egeçiyor;“Kimileri kendi kendilerinever-dikleribir toplumuyada insanlığı yada felsefeyi kurtarmaödeviyletambirahlaksalfanatizmeyönelerekkuruluherşeyivekazanılmıştüm


49

PRAKSİS

değerleriyadsımakta”Kim?Marksizm.Pesdoğrusu!Marksizm’in‘m’sindenbilehaberdarolanlarbucümlelerkarşısındaküçükdilleriniyutarlar.YardımlınınMarksizm’eilişkingörüşleritambiruydurmadır.

UydurmayaniKurmayaniSpekülasyonvesonolarakyaniKurgulFelsefe.ZatenA.Yardımlı’nınbiziçağırdığıfelsefiakımbudeğilmiydi?

BucümlelerYardımlı’nın,Marksizm’eilişkinderiniçgörüsünü,onunbilin-çaltındayatanderinkompleksiniyansıtmaktadır.

Şimdi, Marksizm’in, kendi kendine kurtarma ödeviyle yüklendiklerinebakalım:Toplum,insanlıkvefelsefe.

TOPLUM VE İNSANLIK

Marksizm’intoplumveinsanlığıkurtarmagibinebirödevinedebunuböyleanlamlandıranbirönermesivardır.

Ödev;etikbirsorumluluktur.Marksizmolgularıetikseldeğilkendines-nelliklerindeelealır.

Marksizm,hertürlügelişmeningenelhareketyasalarınıaçığaçıkaranbirdünyagörüşüdür.Dahadaranlamdadoğanın,toplumunveinsandü-şüncesiningelişimyasalarını,tarihselbağlamıiçindeelealadüşüncesistemidir.Yardımlı’nınifadesiMarksizm’leilgiligenelyanılgıyıtaşıyor.DemekkibubiçimiyleMarksizmyanibilimselteori,insanıvetoplumukurtarmayı kendine ödev edinemez. Öyleyse düzeltecek olursak in-sanlarınvetoplumlarınkurtuluşmücadelelerineyolgösterir.İnsansal-tarihselgelişmeninkendinesnelliğivardır.BelkiYardımlıgözdenkaçır-mışamainsanyaşamınınvedüşünüşününbutarihselliğiniilkinHegelkeşfetmiştir.

Marks’tainsantarihiningelişiminisınıflarsavaşımınabağlarvebusava-şımıngünümüzde,yanikapitalizmdealdığıbiçimigöstererek,tarihinbu zemininde sınıfların karşılıklı savaşımının, proletaryanın zaferiylesonuçlandığı takdirdekomünizmeyanigerçek insansal toplumage-çilerek,insanlığıntarihöncesininyadatarihininsanlıköncesinin,bar-barlığınınsonaereceğinigösterir.BuMarks’agökteninmişdüşünce-lerdeğil,tarihselgelişmeninnesnel,özneninkişiselniyetlerinindışın-da,Newton’unfizikyasaları,Darwin’inevrimyasalarıgibiyasalardır.Ör-neğin,yerçekimyasasınıninsanlarıuçurmakiçinuğraşamayacağıgibi,amauçabilmekiçin,onlara,doğahakkındagereklibilgiyivererek in-sanlarınuçabilmesininolanaklıhalegelmesigibi.Marksizm’deinsanlı-


50

PRAKSİS

ğıntarihselgelişiminineğilimlerinigösterir.Üsteliknesnelliğe,realiteye,düşüneninöznelkatkılarınıdışlayarak,saltkavramındeterminasyonlarıolarakyaklaşılmasınınyöntemini,kuşku-suzidealisttarziçinde,gösterenHegeldir.Yardımlıtümbunlardanha-bersizgözüküyor.

YardımlıMarksizm’i,Hegelciliklekarıştırmaktadır.Marksizm’de,tarihi is-tediğigibiyönlendiren,maceradanmacerayasürükleyennesnelbirUsyoktur.Marksizm’deUs’tandeğildüşünengerçekvarlıkolarak insan-danhareketedilir.Amainsanlar,yaşamlarını,hayvanlargibidağınıkveilişkisizyürütmezler.Yaşamlarınısürdürmekiçinzorunluüretimilişkile-rinegirerler.Buüretimilişkileriiçerisindeinsanlar,topluluklarvesınıf-larolarakbölünmüşlerdir.Öyleyseaçıktırkibireyleryaşamlarınıöncetoplumsalbir ilişki veüretim ilişkileri içindeyapılanan sınıflar içindesürdürürler.

Öyleysebutarihselsürecidevindirenvegünümüzdeinsanlığıkurtara-cakolanusdeğilisekimdir?

Tüminsanlığı,içindeyaşadığı,insanlıkdışılıktankendisiylebirliktekurta-racakolanişçisınıfıdır.Marksizmiştebukurtarmaişiniüstlenenprole-taryanınbilimselkuramıdır.

“Budünyayı kurtarma işinin üstesindengelmek iştemodernproletar-yanıntarihselgörevi.Buişintarihselkoşullarınıvebuyoldanniteliği-niderinliğineirdelemekveböylecebugünezilensınıfolanbuişigör-meklegörevlisınıfa,kendiözişininkoşullarıveniteliğiüzerinebilinçvermek:işteproleterhareketinteorikdışavurumuolanbilimselsosya-lizmingörevi.”EngelsAnti-A.Yardımlı

DemekkiMarksizm’inkimseyikurtarmakgibibirödeviyokamakurtar-maişiniüslenenproletaryayabilimselaraçolmagibibirişlevivar.Bi-limlerzaten, insanın,doğayıve insandoğasınıdeğiştirmeçabasındaortayaçıkmışveinsanlarındoğayıvetoplumukendiçıkarlarıdoğrultu-sundadeğiştirmesineveonlara,egemenolmasınayardımcıolmuştur.

Özetlersek,Yardımlı,Hegel’ianlamadığıiçinBilimivedoğallıklabirdün-yagörüşüolarakMarksizm’intarihselkonumunuanlamamıştır.

FELSEFE

Marksizm,YardımlınınbelirttiğigibiFelsefe’yidekurtarmayaçalışmaz,insanlarındışsalgerçekliğianlamaçabaları,bugerçekliğikavramada-kipratikolanaksızlıkileyani,onları,kenditarihleriningerçekliğiileyüz


51

PRAKSİS

yüzegetirmişvebuda,onları,doğanınderinliklerinedoğrubilimselbir yolculuk yerine, doğa üzerine, düşünmede derinleşmeye, kurgul(spekülatif )birserüveneçıkmazorundabırakmıştır.

Felsefeilkindoğayıyalnızcagörgülverilerleyorumlamayaveaçıklama-yaçalışandoğafelsefecileriylebaşlamışdahasonrainsanlardoğanınözdekselköklerineinemedikleriiçindüşünselkurgularabaşvurmuşveensonuüreticigüçlerin,bilimleringelişimidoğanınözdekselneden-sellikleriniaçığaçıkarmışveböylecekurgulfelsefeyitarihegömmüş-tür, felsefedoğabilimlerinedoğabilimleri felsefeyegeçerek, felsefe-ninmuhtevasıbilimleregeçmiştir.Felsefe, salt felsefeolarakbubiçi-miyleaşılmıştır.

“Herşeydensonra,artıkbubirfelsefedeğilamaayrıbirbilimlerdışın-da,gerçekbilimleriniçindeyararlığınıgösterecekvekullanılacakyalınbirdünyagörüşüdür.Demekkifelsefeburada,kaldırılmış,yaniaynıza-manda“hemaşılmışhemdekorunmuş”biçimindeaşılmış,gerçekiçe-riğindekorunmuştur.”Engelsanti-A.Duhring

Marksizmdemekkibirdüşüncenin,dinin,sanatınvefelsefenin,tarihselgelişiminiveköklerininesnelolarakaçıklamaktır.

Marksizmdevrimcibirkuramdır,aslaöleni,sönmekteolanıkurtarmaişi-negirişmez.Fakatonunöyleolduğunu,nesneliçbağıntılarıvetarih-seluzamıiçindeaçıklar.

Bunesneltarihselgelişmelerkarşısındapaniğekapılan,ölümüdurdur-makiçindünyayıdurdurmayavehattabirkaçyüzyılgeriyeçevirmeyeçalışan(Yardımlıantikçağadönmeyiönermekte.)katıksızfelsefigeri-cilerinişidir.Yardımlı’nınönerdiğivedahanice‘yeni’sıfatlıburjuvafel-sefeakımlarının.

KURULU HERŞEY, KAZANILMIŞ DEĞERLER

A.Yardımlı’nıniddiaettiğigibi.Marksizmkuruluherşeyivekazanılmıştümdeğerleriyadsımaz.

Toplumsalgelişmenin,onuniçindemevcutçelişkilerinçatışmasıylailer-lediğinigösterirvegelecektoplumun,geçmiştoplumunçatışantaraf-larınınilericiolankesimlerininüzerindeşekilleneceğiniaçıklar:

“İçerebildiğibütünüreticigüçlergelişmedenöncebirtoplumsaloluşumaslayokolmaz;Yenivedahayükseküretimilişkileri,builişkilerinmad-divarlıkkoşulları,eski toplumunbağrındaçiçekaçmadan,aslagelipyerlerinialmazlar.”


52

PRAKSİS

Yaniinsanlıkiçinyararlıvegerekliolantümkazanımlarıngelecektoplumtarafındanalınacağınıveinsanlığıngeleceğinikurtarmaklagörevlisı-nıfolanproletaryaya,kendinivetoplumunkurtuluşunuancakinsan-lığınözgürleşmesinin(insanlaşmasının)önündekitümengelleriyıka-rakgerçekleştirebileceğiniaçıklar.Buçerçevedekurulmuşbütüngeri-ciaygıtlarıyıkarak,insanlığınüreticigüçlerininsonsuzgelişimininönü-nüaçmanınyolunugösterir.

SONUÇ YERİNE

Tarihselolarakaşılmışolanıönermek,düşüncenin,tarihselvetoplumsalbağlarındantamamıylabağımsızelealınmasındandoğanbiryanılgıyıtaşır.Yoksagünümüzüngelişentoplumsalsüreçlerindeoluşanpratikyadakuramsalsorunlarınçözümünü,kendiçağınıntinindenbeslenenveoçağınmaddikoşullarıncabelirlenmişvebundandolayıancakyineoçağınsorunlarınayanıtverilmeküzereoluşturulan,o,eskidüşünce-leredönülmesindearamanınHegelveMarx’tannasibinialmamışbusafdilliğineredengelebilirdi.

KısacasıHegel ile birlikte konuşacak olursak;“insanı çoğu kez hayretedüşürenşey,özellikle,buradakendisinigöstereniddialıtavırveedadır;sankişimdiyekadaryeryüzündebugayretkeşhakikatpropagandacı-larınahiç rastlanmamış, sanki yeniden ısıtılarakbueski temcitpilavıyeniveişitilmedikhakikatleriçeriyormuşvesankibuhakikatlere“tamişteşimdi”sarılmakgerekiyormuşgibi.”önümüzeçıkarmaktadırlar.

Demek ki diyalektikmateryalizmin gelişmesinden bu yana çağımızdafelsefeüzerinesöylenenherşeyboşsözolmayadevametmektedir.

İnsanın,insanolarakvarlığı,organikdoğanınkendisiyleveönkoşulolaninorganikdoğaylamilyonlarcayılsürenetkileşimininsonucudur.Amabirkezortayaçıkaninsan,türünündevamıiçindoğayıkendiyara-rınadönüştürmeyebaşlar.Doğanınyaşamsalçıkarlariçindeğiştirilme-sionadoğailgiliilkbilgilerisunar.Demekkikutsalkitapların,akıllı,dil-li,bilgilietkininsanAdembirbaşlangıçdeğil,doğaltarihinbirürünü,birsonuçtur...

İnsan,bilgisini,kendisininheryerindenüretimindedoğaylagirdiğiilişki-degeliştirirveensonudoğayısaltpratikçıkarlarınındışında,yaşamınısürdürmesiiçingereksindiği,biyolojikihtiyaçnesnesidışındazihinselbirdüşüncenesnesiolarak,(kuşkusuzbudailkininsonucuonunyad-sınmasıdır)elealır.Geçmişbilgilerininsistematizeedilerekyenidenbi-çimlendirilmesi,insanı,örgütlendirilmişbilgidüzeyine,bilimeulaştırır.

Nesnenin; insanın incelemeküzereelealdığıkonununbitimsizolmasıdahadoğrusumaddeninhemsonsuzbölümsüzlüğünde,küçüklüğün-dehemdesonsuzbüyüklüğünde,kendinde, insanlarınkeşfetmesinibekleyenbilinmeyenleri taşıması,onuelealan,andaderinleşenbili-minbilgininsonsuzcagelişmesinigetirirveaslındazorunlukılar.De-mekkibilgidebirsonaermeçabasıyadamutlakbilgimetafizikselbirkuruntudanibarettir.

Herbilimyadabilimselçabatarihsel-toplumsal ilişkilerininsınırlılıklarıiçerisindegerçekleşir.Buçerçevedebiliminsanlarıdoğayı,ancakken-

Marksist Tarih Kuramı


54

PRAKSİS

diçağlarınınonlaratanıdığıdüzeydeelealıpinceleyebilirleri.Newtonfiziği ileÇağdaş fizikbuaçıdan tipikörneklerdir.Kuşkusuz insandü-şüncesininheralanınıngelişimsürecibuolguyatanıklıkeder...

Bir bilim olarak Marksizm’de, Marx ve Engels’in bilimi geliştirdikle-ri çağın 19 yüzyılın -bilimsel gelişiminin ürünüdür. Engels, DoğanınDiyalektiği’ndeçağdaşbilimdiyalektiğidoğurdu,der.YineEngelsdi-yalektiğinmetafizik karşısındaki konumunu, demir yolunun ortaçağkağnılarıkarşısındakikonumunabenzetir.Vebilimdekiheryenigeliş-menindiyalektiktevegenelolarakMarksizm’dedeyenibirderinleş-meyeyolaçacağınıdahaötesibilimekoşutolarakteorinindegeliştiril-mesigerektiğinibelirtir...

Okuyucuşunudüşünmelidir:Demiryolununkağnıkarşısındakiüstünlü-ğüaçıktır.Pekiamaseshızınınüstüneçıkanuçaklarınveuzayınderin-liklerinedoğruaçılanuzayaraçlarınındemiryolukarşısındakiüstünlü-ğünedir?

20.yüzyıldabiliminçokyönlügelişmedüzeyiherkesçebilinenbirger-çektir.Marksizm’indeyenibilimselverilerilegeliştirilmesibirzorunlu-luktur.Buzorunluluk,bilimin,burjuvaçıkarlarınaneideolojisinegöreşekillendirildiğigelişimininancakbukanallarınaizinverildiğiçağımızdünyasındakendinidahaaçıkgöstermektedir.Nevarkibütünburju-vaçarpıtmalar,Marksizm’eiştebukapıdangirmektedirler.Buneden-leMarksizmadınabuçerçevedeortayakonanlarbilimselbirayıklama-dangeçirilmelidir.Kuşkusuzburada,buayıklamakriteriortayaçıkarı-lanların,hangisosyalsınıfınçıkarlarınahizmetettiğiolacaktır.Hertürteorikbilimseltartışmanıngerçeklikölçütükuşkusuzpratiktir.

Aşağıdabu çerçevede eleştiriye tabi tutacağımız teorik görüşDr.Hik-met Kıvılcım’lının yeniden yayınlanan Tarih Tezi adlı kitabıdır. Dr.Kıvılcım’lıdaTarihsel gelişmeninmomentlerinin açığa çıkarılmasındaMarxveEngels’in,dönemlerininbilimselgelişmesininyetersizliğindendolayıeksikkaldıklarınıvebueksikliğikendisinintamamlayacağıdü-şüncesindedir.ŞimdiDr.Kıvılcım’lınınbudüşüncesininnekadarınıger-çekleştirdiğinigörelim.

BİR BÜTÜN OLARAK TARİH

Dr.Kıvılcım’lıdaTarihTeziniantiktarihirdelemelerindençıkarımsıyor.An-tiktarihekadaruzanmasınıngerekçesinide“BugünkiTürkiye’yianla-mak”.(S.30)olarakaçıklıyor.BugünkiTürkiye’yianlamakiçin,onundün

MARKSİST TARİH KURAMI

55

PRAKSİS

içindençıktığı(dahadoğrusubirtürlüiçindençıkamadığı)OsmanlıTa-rihine inmekgerekti.OsmanlıTarihininmaddesinegelince, onun İs-lammedeniyetindebir“Rönesans”olduğubelirdi.İlkSümeröncesin-deİslammedeniyetinegelinceyekadarsıralananantikamedeniyetle-rinhepside:Hembirbirlerininaynı,hembirbirleriningayriolarakbir-birlerindençıkarakgelirlerken,hepaynıgidişigösteriyorlarvebirtekkanunauyuyorlardı.

Günümüzedeğinuzanmışbütünproblemlerin:Sebep-Neticezincirle-mesiylenasılta,Sümeröncesinedekdayanıpçıktığıdupduruanlaşıl-madıkça,hiçbirsomuttarihiolayıgereğigibiaydınlanamıyordudiye-rekgerekçesinitemellendirmekteveözetle:“Birülkenintarihi(dünküolayları)gereğigibibilmedikçe,oülkeningerçekliği(bugünküolayla-rı)iyikavranamaz.

KuşkusuzDr.KıvılcımlınınTarihimekaniktarzdaardışıkbirdizgiyeindir-gemesiyanlış.Bubasitkavrayışbugününanlaşılmasınıdüne,dününanlaşılmasınıöncekigünevb.bağlamaktadır.Tanrı tapıcılarının, tan-rınıntanıtlanmasıiçinizledikleriyoldaaynıdır.İştesenikimyarattıso-rusundanbaşlayıpdünyanınyaratılışınabirdizisavveolayileensonuherşeyintanrınınyaratısıolduğufikrinevarıncayakadargerileregit-mekvehernehikmetsebirtürlüpekitanrıyıkimyarattısorusunahiçulaşmadandizinikeyfiyetinegörebelirlemekteveistediğisonucual-maktadır.

Dr.Kıvılcımlıdabumantıksalkalıplariçerisindedünyanınoluşumunaka-darbirçokolayıözetlemektedir.

Tarihi(dünküolaylara)vegerçekliği(bugünküolaylara)indirgediğiölçü-deDr.Kıvılcımlıpozitivizmedüşmektedir.

OysaDünyaTarihihepvarolmadı,tarihindünyatarihihalinegelişibirsonuç.Dünyanınortakbirtarihekavuşmasıvebunundüşüncesiola-raktarihintariholarakkavranması,kapitalizminürünü.

Birülkenintarihioülkeningerçekliğiiçindesoyutbiryanolarakkapsa-nır.Bugününkavranmasıdünün,dününkavranmasıiseöncekigününkavranmasınabağlıdeğildir.Tersinebütüngeçmiştarihinkavranmasıbugünün,kapitalizminkavranmasınabağlıdır.Kapitalizminkendisiisebütünselliğiiçindekavranır.

BenzerbiçimdeTürkiyekapitalizmidedünyakapitalizmineeklenmesü-reciiçindeyineonun-dünyakapitalizminim-birparçasıolarakanlaşı-labilir.


56

PRAKSİS

“Geçmiş”realitedesonaerendir.“Şimdi”geçmişisoyutbiryanolarakken-diiçindetaşır.Açıktırki“Şimdi”ninçözümlenmesihemgeçmişihemdeonun“Şimdiyle”eklenmebiçimlerinieleverecektir.Düşüncegibitarih-tebasittenkarmaşığadoğru,tekyanlılıktançokyanlılığadoğrugelişir.Basiti,geçmiştarihtekibirşeyi,tekbaşınaelealabiliriz.Yanitarihteher-hangibirzamanvecoğrafyadaki toplumuelealıp inceleyebilir.Amabuinceleme,eğer incelediğimiztoplumunbirsonrakigelişmeadımıbilinmedenyapılıyorise,otoplumunevrimininyönütayinedilemezveozamandayaptığımızincelemedenbirsonuçalamayız.

Her tarihsel inceleme, bir sonraki gelişimmomenti ve hatta bu günekadarkidizge,düşüncede,önselolarak,dayanaknoktasıolarakgözönündetutularakyapılabilir:İnsanınatasının,onunanatomisibilinme-denbilinmeyeceğiaçıktır.Çeşitlidönemlerdehayvansürülerininhan-gisinininsanadoğruevrimleştiğidiğerlerininisedoğadaelenipyokol-duğunuanlamakbirsonuçolarak,gelişmişbiçimiyleinsanınveonunhakkındakibilginingelişiminebağlıdır.Boyutlugörmeyi,insangözle-rininkafatasındaönedoğrukaymasıvebusayedealgınınikigözünor-takişleviolmasıilekazanmıştır.İncelediğimiziskeletyapılarındaböylebirevriminizlerinerastladıklarımız,evrimsürecimizinbiryerineotur-tulur.Aksitaktirdebulunanfosilleryadaiskeletyapılarınınkemikyığı-nındanötebiranlamtaşımaz.Çünküonlarıtarihselbirbağlamayadadoğrusudizgeiçineyerleştiremeyiz.

Türkiye’yianlamakiçinDr.Kıvılcım’lınınAntikTarihekadaruzanmasınınyanlışlığıaçığaçıkmışolmaktadır.Tarihingenelolarakelealıştarzındayanlışyapanbirisi,onunbirparçasının incelenmesindedoğruyakla-şımsergileyebilirmi?Kuşkusuzevet.Çünkütikelyadatekilancakge-nelileolanbağıntılığıiçindeanlaşılabilir.

Bumantıkilkesinindoğrulukdeğerinianlamakiçin,bizdeDr.KıvılcımlıilebirlikteAntikÇağındevriminidahadoğrusugelişmesinindiyalekti-ğinigörmemizgerekiyor.

MARX-ENGELS ve TARİH TEZİ

Dr.KıvılcımlıMarxveEngels’inAntikTarihkonusundakidahiyanenotla-rınarağmen,kendiçağlarındakitarihveinsanbilimlerininyetersizliğinedeniyle,kendisininşimdigeliştirdiğitezlerigeliştiremedikleriiddia-sındadır.

MarxveEngels’inbueksikliklerini“OnlarınçağındatarihöncesininveYa-


57

PRAKSİS

kındoğutarihininbilinmesiolarakaçıklanmaktadır”.(S-18)Dr. Kıvılcımlı aynımekanik nedensizlik ile Antik tarih kavramını, Tarihöncesinebağlamaktave tarihöncesininbilgisindenyoksunMarxveEngels’inkavramlarınıneksiklikleriningiderilmesi,geliştirilmesigerek-tiğiniilerisürmektedir.Bununyanlışlığınıyukarıdagöstermiştik.KezakendisindehiçbirteoriksonuççıkarmadığıonlarcasayfadaGüneşSis-temindenmedeniyetlerindoğuşunakadar,geçensüreciaktarır.

Tekteoriksonuçeğersayılabilirse, tabiat içindegüneşsistemini,hayatiçindeinsantoplumunumedeniyetindoğuşuileaynıparalelliğeotur-turvebirbenzerlikilişkisikurar.Oysadünyanınoluşumundaroloyna-yanyasalarilemedeniyetlerindoğuşundaroloynayanyasalarfarklıdır.Hemdetamamıyla.

Birincisi kütle, enerji, hız, radyoaktif ışımalar vd. gibi daha birçok öz-dekbiçimlerinindönüşümyasalarınabağlı iken,diğeri insanındoğavekendisiileolanetkileşimlerinderolalanyasalarabağlıdır.Kuşkusuzher ikisidediyalektikbir sürecesahiptiramabirincisidoğanındiğe-riiseasılolarakorganikdoğanınevrimininürünüolaninsanvetoplu-mundiyalektiğine.

Tarihöncesininbilinmeyişimateryalisttarihkavramındabireksiklikoluş-turmaz çünkü kuram tarihingelişimininnesnel yaslarını açığa çıkar-maktadır.Birdiğer taraftanDarvinmaymundan insanageçişinbiyo-lojik,Marksisetoplumsal,kuşkusuzgünümüzdedahatamolarakor-tayakonmuşolarak,evriminigöstermişlerdir.VebuverilerüzerindenEngels,insanlaşmasürecindeemeğinrolünügöstererekdöneminku-ramsal çerçevesini tamamlamıştır.HernekadarDr.Kıvılcımlı kendisidahafarklıisimlervermekleberaberbuçalışmalarıbeğenmezisede,bubilimselçalışmalartemsilettikleribilimalanlarınıntemelyapıtlarıvekuramlarıolmayadevametmektedirler.

YAKIN DOĞU TARİHİ VE MADDECİ TARİH KURAM

Marks’ıngünümüzdehalenaşılmayanyadakonuileilgilibütünaraştır-malarındayanağıolanteorik,önermeleri,Dr.Kıvılcımlı’nınbelirttiğibu“eksik”YakınDoğuTarihibilgisiyleoluşturulmuştur.

1.YakınDoğuTarihi,esaskazılarınvebulguların20yüzyıldaaçığaçıka-rıldığıMezopotamya,Sümer,Babil,Akad,Asur ileMısırıkapsamakta-dır.Çalışmalargöstermiştirkibuuygarlıklar tarihin ilkuygarlıklarıdır.Yani insanlığınBarbarlıktanmedeniyetegeçişlerindeki ilkuğraknok-


58

PRAKSİS

talarıdır.YakınDoğutarihininbilinmesikuramaçısındangerçekdeğerinedir?Ku-ramın,biryenidendoğrulanmasıdışındakocamanbirhiç.

2.Yenibulgularınkuramüzerinde ikietkisivardır,olumluyadaolum-suz.Olumsuzetki,yenibulgularınkuramıtümdenyanlışladığıdurum-lardaortaya çıkar.Budurumdakuram tuz-buzolur ve somutverilerüzerindeyenibirkuramyükselir.Yakındoğuincelemeleriböylebirso-nuçvermedi.Olumluetkiise,kuramınoluşumundadahaöncedenverieldeedilmemişolmaklabirlikteortayaçıkarıldığında,kuramlailişkisi-ninolumlu,yanıaçıkolansomutverilerinortayaçıktığıdurumlardır.Yakın Doğu tarihin incelemelerinin tarihselmaddeci kuramla ilişkisitamdaböyledir.

Birüçüncüdurum,kurameksiksoyutlamadüzeyindeyanibellibirçerçe-vedemetafizikdüzeydetakılıkalmışolabilir.Budurumdasomutbul-gu,soyutlamanıngerçekleştirilmesininmantıksalverisiolurkikuram,düşüncesomutunda,gerçeksomutluğu temsiledebilsinyadadahadoğrusugerçekliğibütünlüğündeyansıtabilsin.Dr.Kıvılcımlı kısmenbunusavlasadaTarihselmateryalizmbueksikliğitaşımaz.

Kezakuramengenelbiçimiyleortadadırvetamtersineçeşitlitekiltarih-selolaylarınincelenmesinigerektirmektedir.ÖrneğintarihselmaddecitarzdaTürkiyeTarihi’ninincelenmesigibi.

Somut tarihsel veri olarak Yakın Doğu Tarihin maddeci tarih kuramı-nı yeniden doğrulamıştır. Bura da daha fazla genişletemeyeceğimizbir çerçevehakkındaokurSerolTeber’inDoğanın İnsanlaşmasıveV.DIAVKOV-S.KOVALEVadlıyazarlarınilkçağtarihiadlıkitaplarınabaş-vurabilir.

Busomutverilerinkuramsalyapıyaonudoğrulamakdışındabirkatkısıolmadığını;Dr.Kıvılcımlı’nınvedahabaşkalarınınYakınDoğuTarihininbilgisinesahipolmaklaMarks’ınkuramınınebiradımöteyetaşımadık-larıvenedetümdenolumsuzlayamadıklarıgözönünealındığındadaaçığaçıkarılabilir.Kuşkusuzbusübjektifbiryaklaşımdıramadoğrudur.Okuyucubunu,Dr.KıvılcımlınınkitabınınMarks’ın tezlerinielealdığısonbölümünebakarakgörebilir.

MarksAsya,AntikveAlmantarzıolmaküzereüçtoplumvemülkiyettar-zınıtanımladığıdüşünceleriniÇin,Hindistan,Türkiyetoplumları,SlavveRomenkılanlarıMeksikavePeruuygarlıklarıveeskiKeltler’inince-lemelerindençıkarsamıştır.(GrundrisseS-521)


59

PRAKSİS

Açıktırkitarihselveriler,gerekliteorikformülasyonlariçinyeterlimalze-meyiMarks’asunmaktadırlar.Gerisitarihselayrıntıdır;tarihinXzama-nında,Ycoğrafyasındageçenyadaoluşantekilbirtoplumsalformunincelenmesikuşkusuzdalınınuzmanıiçinamasadeceonuniçinbirge-rekliliktir.

Dr.Kıvılcımlı’nınkenditarihtezinigeliştirmekiçinönesürdüğügerekçe-ninMarksizm’inbukonudaki‘eksikliği,zayıflığını’gördük.ŞimdidebugerekçedenhareketlegeliştirdiğienazındangeliştirdiğinisandığıTa-rihTezinigörelim.

DR’ UN TARİH TEZİ

Kıvılcımlı,TarihTezini,AntikTarihmedeniyetlerininincelenmesindençı-karır.Onagöremedeniyetlerbaşlıbaşınaelealınmışamabunlarınbir-birine geçiş süreçleri, dönemin (Marks-Engels) yetersiz bilgi birikiminedeniyle çözümlenememiştir. Oysa onlara karakteristiklerini verenbu“geçiş”dönemleridir,birmedeniyettenötekinegeçişisağlayanya-salar;işteDr.Kıvılcımlı’nınTarihTezi:

“AntikaTarihte birmedeniyetten ötekine geçişi sağlayan nicelik sıçra-ması:Arayabarbaradlıtazeinsancılüreticigüçlergirmedikçegerçek-leşememiştir.Çürümüşbirmedeniyetindevriliportadankaldırılmasıhepbarbarlarınakımıylagerçekleşmiştir.Oyıkılışlarla;bizbasitçe“Ta-rihcilDevrim”teriminiuygunbuluyoruz.ÇünkümedeniyetinyıkılışıdabirDevrimdir.AmasosyalDevrim:Aynıtoplumiçindebirsosyalsınıfınötekisinikaldırmasıdır.”

“TarihcilDevrim:Toplumdışındangelendahageri,birbaşkatoplumin-sanlarıncayapılır.SırfSosyalDevrimolmadığıiçinonunyerineTarihcilDevrimgelir”.(T.TeziS.24)

Birçokşeyinbirbirinekarıştırıldığıbupasajıanlamakiçinbasitbirçözüm-lemeyegidelim:

1)BirmedeniyettendiğerinegeçişindinamiğiBarbarlar.2)Barbarlar“insansalüreticigüç”.3)Buüreticigüçolarakbarbarlar,sosyaldevrimdekigibibirsınıfındiğe-rinidevirmesinideğil,dışarıdan“çürümüş”olanıdevirmesigibibirso-nucayolaçtığıiçinTarihcilDevrimeyolaçıyor.

4)Budevrim,şimdiyekadarbildiğimizindışındaileribirtoplumtarafın-dandeğil,“dahageri”veüstelik“Dışarıdan”gelenbirbaşkatoplumin-sanlarıncayapılır.


60

PRAKSİS

Şimdilik sadeceDr.u anlamaya çalışıyoruz. Devam edelim. Aynı sayfa-daşunlarıyazar“TarihyüzeyindemedeniyetleBarbarlıkarasındaymışgibigeçenTarihcilDevrimetkitepkileri,gerçekteenderinüreticigüç-lerinyönettiğiözelmülkiyetilekamumülkiyetiarasındakikarşılıklıetkitepkilerdir,buçelişkiligidişbütünAntikaTarihboyunca,hiçamanver-meksizin sürüp gittiği için bir sosyal kanungücü taşır. BunaTarihcildevrimKanunundenebilir:”

BirincisiŞimdibuparagraftaanlıyoruzkibiröncekiparagraftamedeni-yetlebarbarlıkarasındageçen“etki-tepki”leraslında“enderinüreticigüçlerinyönettiğiözelmülkiyetilekamumülkiyetiarasındageçenetkitepkiler”imiş.

İkincisibuçelişkiligidişdamgasınıbütünAntikaTarihevurduğuiçin“birsosyal kanun gücü” taşımaktadır. Üçüncüsü yeni öğreniyoruz ki“birsosyalkanungücü”taşıdığıiçinbunaTarihcilDevrimKanunundene-bilir”.

Ve son paragraf;“Bu bakımdan, antika tarihtemedeniyetlerle barbar-lararasındakimünasebetler,atomlararasındakişimikilgileriizahedenelektronmünasebetlerigibidirler.Barbarakımları,Tarihgidişininnük-leergücüdür,yaşamasavaşındakicanlılarıniçgüdüsüyleişler.Bizbar-barlarlamedeniyetlerarasındapatlayankıyametlere“TarihselDevrimadınıvereceğiz”(s.543son*kitap)

Sonparagrafınokuyucuyadoğrudanyansımayanbirözgünlüğüvar.Oda bu paragrafı Dr. Kıvılcımlı’nınMarks’ın Grundrisse’sini okuduktansonrayazmasıdır.

Atomlararası“şimikilgileri”dahasonraelealacağızEsascümlemizbun-danhemensonragelen“Barbarakınları,Tarihgidişininnükleergücü-dür”cümlesi.

Dr.Kıvılcımlı’nınTarihTezi,tarihgidişininyasasınıaçıkladığıdüşüncesin-deolduğuiçinbununçözümlenmesindenbaşlamakdahadoğru.

TARİHİNGİDİŞİ“TarihinGidişini ilerleyişiyadagelişmesidemekdoğruolurdu.İkibiçimdeelealmakmümkün.Birincisitarihinzamansalgeçişolarakanlaşılmasıdır.TarihinyaniburadazamanıngeçtiğimekanDün-yaolarakhepaynıdünyadır.Geçensezamandır.Bumantıksalçerçe-vedeTarihtedevrimlerdensözedilemezÇünküdevrimnitelbirdeği-şimdir.Oysazamannicelolarakgelişir.Buyaklaşımaynızamandatari-hidaimaaynısosyalformiçindetasarlar.Kuşkusuzbuformkapitalizm-dir.Buradakapitalizminebediliğinekolaycageçilir.KuşkusuzDr.Kıvıl-


61

PRAKSİS

cımlıbumantıksalçerçeveyibusonuçlarınakadarilerletmezAmaodabuzemindedurmaktadır.

Butarihinsoyutmetafizikkavranışıdır.Barbarlarınmedenileresaldırısısı-rasındakopan“kıyamete”TarihselDevrimdemektedir.Oysabumeka-nikbiryerdeğiştirmedenbaşkabirşeydeğildir.Dahayırtıcıbirhayva-nınbaşkaavalanlarınayönelerekdahagüçsüzhayvanlarıavlamasıdo-ğadaherdaimolanbirşey.Kuşkusuzavlanılanhayvaniçinbudabirkı-yamettir.Amabuhiçtehayvanalemindetarihselbirgelişmeyeyolaç-maz.Aksitaktirdehayvanlarındabirtarihiolacaktıkibudamümkündeğildir. Çoğukez yanlış olarak söylendiğigibi hayvanların tarihininolmayışıonlarınyaşadıklarınınbilicindeolmamasınayadayazılıkayıttutmayışınabağlıdeğildir.Bilinç tarihyaratmazçünkükendisidebirtarihselüründür.Vetarihingelişimineparalelolarakonunmaddizemi-nindeoluşurvebiçimlenir.

Aynı şekildebinlerceyıloradanorayagöçmüşbir insan topluluğundatarihiyoktur.Bumekanikbiçimiyle,birtoplumyadahalkiçinişteşuzamandaşuradançıkmış,buzamandaburadakonaklamış,şuzaman-lararasındanşunlarlaboğuşmuştüründensıralamalarınötesinegeçe-mez.Bunedenledünyanınheryanınıdolaşsadaveherönünegelenhalklaboğuşsadavebuşekildeyüzlerceyılyaşasadakibuimkansız,aynısosyalformunukoruduğusürecebuhalkıntarihiyoktur.Yaölme-yemahkumdur,yadatarihüretenhalklarıniçindekaynayıpgidervebudabaşkatürdenbirölümdür.AçıktırkiDr.Kıvılcımlı’nınBarbarları“Tarihingidişini”tarihseldevrimlerlebelirlemekbiryanakenditarihle-riniüretmekteçoğukezacizkalmaktadırlar.

“Tarihingidişinin” ikincielealınışbiçimi,onun, tarihtebir ilerleme, so-mutgelişimi içinde, somut’unTarihiolarakelealınmasıdır.Doğrusu-dabudur.Çünkütarihinelealınışbiçimitarihi,kendibaşınavarlıkbiçi-minden,yadabutürdensoyutlamalardanalıkoyan,onu,tanrının,tini-niyadaherhangibirdüşüninsanınhegemonyasındankurtarır.Gerçeksomutilişkilerüzerineoturtur.Busomutilişkilerindevinimininzincir-selgelişimiolur.Kezazaman,uzayda,nesnelerin,yadavarlıklarınzin-cirlemebirbirininyerinialmasürecindenbaşkabirşeydeğildir.İnsan-sızDünyanınuzaydakihareketidebuzincirinparçasıdır.

Zamanın, insanın,dünyaüzerinde, insanolarakgelişimininde somut-lanmasıolarakTarihte;insanlarınvarlıklarınıntoplumsalbağlamındanötürü,toplumsalformlarındevinimvedeğişimtarihidir.


62

PRAKSİS

Toplumsal formlarındeğişimi,nitelikselgelişmeyanidevrimdir. İnsan-sal tarihigelişmenindinamiğiolan toplumsaldevrim, tarihseldevri-mintakendisidir.

DevriminTarihselbelirlenimiyada“tarihsel”olaraknitelendirilmesi,top-lumsalgelişmeninzamanyadasüreçbağlamındaelealınması,onunbirsoyutlamasıdır.Toplumsalgelişmeninsomut,bütünseldevinimidı-şındakendibaşınabirtarihyoktur,maddeniniçinde,hareketinindışın-da,ondanbağımsızbirzamanınolmamasıgibi.“Tarihingidişinin”mer-kezine“barbarakımlarının”konmasınınsaçmalığıdaböyleceaçığaçık-mışolmaktadır.Dr.Kıvılcımlı“tarihingidişini”barbarakımlarındadeğilonundaüretensomutdoğal-tarihselzemindeDevriminTarihsel”be-lirlenimiyada“tarihsel”olaraknitelendirilmesi,toplumsalgelişmeninzamanyadasüreçbağlamındaelealınması,onunbirsoyutlamasıdır.Toplumsalgelişmeninsomut,bütünseldevinimidışındakendibaşınabirtarihyoktur,maddeniniçinde,hareketinindışında,ondanbağımsızbirzamanınolmamasıgibi.“Tarihingidişinin”merkezine“barbarakım-larının”konmasınınyanlışlığıdaböyleceaçığaçıkmışolmaktadır.Dr.Kıvılcımlı“tarihingidişini”barbarakımlarındadeğilonudaüretenso-mutdoğal-tarihselzemindearamalıydı.Dr.Kıvılcımlıbirsosyaldevrimolmadığıyanitarihingidişinesınıflardamgasınıvuramadığıiçintarihingelişmesininimdadına,onunmotoruolarak,barbarlarıyetiştirmekte-dir.Barbarıntarihingelişimineyaptıklarıbukatkıyadayanlışbirbiçim-de“TarihselDevrim”demektedir.

Açıkça,tarihingelişiminde,sınıflarınyerinebarbarlaratarihselbirrolver-mektedir.Tarihingelişmemomentineeklediği“tarihseldevrimi”bar-barlarilemedeniler,kırilekentveensonuilkelkomünleyadakamumülkiyetiileözelmülkiyetinarasındapatlayan“kıyametler”olarakta-nımlamaktadır.

Dr. Kıvılcımlı’nın bumetafizik sonuçlara nasıl düştüğünü görmek içinöncebaşlıbaşınaDevriminDiyalektiğinielealmakvesonrayenidenonutarihselvetoplumsalbağlamınaoturtmakgerekiyor.

DEVRİMİN DİYALEKTİĞİ

Dr.TarihTezi,onun,diyalektiklebağlarınıkopardığızemindir.Şöylede-mektedir“medeniyetuzunsürenhertedricitekamülardındanansızın,kopuvermişbarbarakınlarıyla(sosyaldevrimdenbambaşka)birdev-rimiledevrildi.BunatarihseldevrimdiyoruzBöylecetabiattatoplum-


63

PRAKSİS

davarlığınenbüyükdiyalektikkanunuileişlemişbulunuyor”.(s58)Diyalektiğingeçtiğibir ikincipasajı“Kentedışarıdangelenvurucugüçkomünoldu.KomününgetirdiğideğişikliklerDevrimliveAnsızınkop-tular... Bütün bu içli-dışlı altüstlükler, insanlığın antik tarih boyuncatambirdiyalektiğinritimlimomentlerigibiişler.”

Dr.Kıvılcımlı,Devrimi,rastlantısal,dışsalgüçlerebağlamaktadır.Devrim-deesasolarakikiöğevardır.Birincisiçelişkilibütünlüğüiçindeçatışan,karşıtikiyanyadataraf.İkincisiiseçatışmanın,bütünniteldeğişikliğeuğratabilecekniceliktegelişmişolması.Aksitaktirdebirdeğilonkıya-mettekopsadevrimimkansızdır.

Devrimzorunlu,nedenselvenesnel,içselgelişmelerinbellibiraşamadanitelbirdeğişikliğeuğramasıdır.

Herşeykarşıtıilevardırvebukarşıtlıkçatışmayıdoğurur.Çatışmadevimvegelişmeninkaynağıdır.Gelişmevedevrim,niceliklerinbirikerekyadaartarakdevriminkendisindenitelbirsıçramayayolaçar.Budevrim-dir.Eskiyapınınkendisindenitelbirdeğişmeolmuştur.Devrimdevamederbaşkabirniteldeğişime(devrime)kadar.

Varlığıngelişmesinisağlayandevrim,varlığınkendidoğasındaiçkindir.Yanivarlıkdevimselliğiilevardır.Dikkatedilmesigerekennokta,varlı-ğındevrimedoğrugelişmesi,onu,içkarşıtlıklarınçatışmasıyladoğankendiliğindendevrimsürecininsonucudur.Budoğada, toplumdavedüşüncedegerçekleşennitel-devrimseldeğişimleringeneldiyalektikyasasıdır.

Şimdişusoruyuyanıtlamamızgerekiyor.“MedeniyetlerinBarbarakınla-rıylayıkılmasınadevrimdenebilirmi?Denebilmesiiçinbarbarlığınbirbütününçatışanikikutbundanbiriolmasıgerekiyor.Eğerbubiçimdealınmazisebirdevrimdendeğilamaancakyenilmeler,yıkılmalar,yakıl-malarvetabikiçoğuzamanülkelerintalanınayolaçansavaşlardırsözkonusuolan.Diyalektikçatışmaylabutürdensavaşlarınbirbirinekarış-tırmakaçıkçasınaifbirtutumdur.

Dr.Kıvılcımlıtarihseldevrimiyaptıracağıikiçelişiköğebulur:bunlarbar-barlıkvesosyaldevrimleriniyapamamışmedeniyetlerdir.“Antikatari-hinenbüyükgidişkanunubarbarlıklamedeniyetarasındakiçelişkideyatar”demektedir,(s.23)Konuyaaçıklıkgetirmemizvededoktorunyanılgısınıgöstermemiziçinyukardasoyutdüzeydeelealdığımızdev-rimitoplumsaltarihselzeminineoturtarakyenidenelealmamızgere-kiyor.


64

PRAKSİS

TOPLUMSAL DEVRİMİN DİYALEKTİĞİ

Dahaöncehertoplumsalformunbirüretimtarzıüzerindeşekillendiği-niveonuntarafınkoşullandığınıbelirtmiştikbirtoplumsalformesasolaraküretimilişkileridir.İlkbaştasürüinsantopluluğuvesonraşekil-lenmişolaraktoplum,insanlarınmaddiyaşamlarınınüretiminden,do-ğaylavebirbirleriylegirdiklerizorunlubelirlenimlerininetkisialtında,birbirleriylekurduklarıilişkilerinürünüyadadahadoğrusubuilişkile-rinkendisidir.

Toplumve insanlaşma,toplumolmaylakoşutgeliştiği içinde,üretimindoğal sonucudur. Üretim ise emek ile gerçekleşir: İnsansal toplum,emeğin,çalışmanınürünüdür.“Maymuntopluluğubulduğuylayetinirinsantopluluğuiseemeğiyleüretir.”Engels.

Üretim,insanınilktarihseleylemiolarakortayaçıkmaktadır.Amabuüre-timaynızamandainsansaltarihindeüretimidir.

“Maddi hayatın üretim tarzı derMarks genel olarak toplumsal, siyasalveentelektüelhayatsürecinikoşullandırır”.Üretimtarzındakibirdeği-şimtoplumsal,siyasalveentelektüelhayatsürecindedehızlıyadaya-vaşbirdeğişikliğeyolaçacaktır.Budabizetoplumsaltarihselgelişme-ninanahtarınıbarbarakınlarındadeğil,maddihayatınüretimtarzın-da,ondayatançelişkilerdeveçatışkılardaaramamızgerektiğinigös-teriyor.

Markstoplumsaldevrimiüretengelişmeyişöylegeneller:“Gelişmelerinbellibiraşamasında,toplumunmaddiüreticigüçleriozamanakadariçindehareketettiklerimevcutüretimilişkilerineyadabunlarınhuku-kiifadesindenbaşkabirşeyolmayanmülkiyetilişkilerinetersdüşerler.Üreticigüçleringelişmesininbiçimleriolanbuilişkileronlarınengellerihalinegelirler.Ozamantoplumsaldevrimçağıbaşlar.”

Marks’ınaçıkçaifadeettiğigibitoplumsaldevrimvetabikitarihselgidi-şiniticigücüüretimilişkileriyleüreticigüçlerarasındakiçelişkideyat-maktadır.

Buradaarayaikiyanlışanlamayailişkinikiparantezaçacağım:1.Üretim ilişkilerininüreticigüçlerineuygunluğuyasası toplumsalya-şamındeviniminintemelyasasıdır:İnsanlarkendilerinitoplumsalvar-lıkolarakürettiklerindenberivebuyaşamlarınıkorumayadevamet-tikleri sürece, üretimdebulunmakvedebuüretim için zorunluola-rakkarşılıklıilişkileriçerisinegirmekzorundadırlar.Buduruminsanın,toplumsaltarihselvarlığınınzorunlubelirlenimidir.Builişkileronların


65

PRAKSİS

neyi -nasılürettiklerinegöre şekillenmektedir.Kısacasıbuyasa ilkelkomünaltoplumdan,gelecektoplumlarınkomünizminekadargeçer-lidir.Ancaksınıfsavaşımıyasasıtanıgereğisınıflarıvarsaydığıiçinsınıf-larınbulunmadığıbutoplumlardageçerlideğildir,tarihinsınıfsavaşı-mınıntarihiolduğubelirlenimibuikisınıfsıztoplumarasındakigeçişdönemindegeçerlidir.Bunotsiyasalgeçiş(proletaryadiktatörlüğün-de)sürecinde üretim ilişkilerinin üretici güçlere uygunluğu yasasınıngeçerliolmadığınısavlayanbirgaripsosyalistlerimize.Bizburada“Ye-relKomünizmlerin”geliptakılacaklarısorununüreticigüçleringelişti-rilmesiolacağınıvebunundaancakdünyanıngelişmişülkelerindaya-nışmasınıgerektirdiğini,aksitaktirde,“eskiçirkefliğe”,insanlarınbesiniçinbirbirleriniboğazlamasürecinegeridüşüleceğininaçıkolduğunuhatırlatmaklayetiniyoruz.

2.Maddiyaşamınüretimtarzınıntoplumsal,siyasiveentelektüelhayatıkoşullandırması,tektaraflıbitsüreçdeğildir.

Siyasal ve aynı zamandaentelektüel yapıhemüretimgüçleri hemdeüretimilişkileriüzerindeolumluyadaolumsuzetkidebulunur.Buçer-çevedeüreticigüçleridahageriolmaklaberaberbirdiyalektikkarşıt-lıkoluşturur.

ÖrneğinDr.Kıvılcımlı’nınMarks’ınbilemediğinisöylediğiSümerlerbunamükemmelörnektir.Gelenekselkırsal-tarımsalyapı ticaretingeliştiğiyerlerdekentleşmeyiortayaçıkarır.KırdayaşayandakentteyaşayandabirSümerlidir.BarbarakınlarısadecekenttedeğilaynızamandaSümerköylerine karşıda yapılmıştır. Köylerde yaşam geleneksel komünaltarzda sürerken kentte özel mülkiyet biçimleri gelişmiş ve yinekomünalmülkiyet ileözelmülkiyetarasındakiayrımveçatışmaaynıhalkıniçinde,Sümerlerbütünündegerçekleşmiştir.Tarihseldevrimleryani gerçek kıyametler bu sınıfsal ayrım ve çatışmada ortaya çıkar.Barbarhalklar, yerleşikhayatageçtikleriorandavehızdaSümerlerinevrim sürecini izler.Dr. Kıvılcımlı karşıtlığı tamamıyla eklektik tarzdahalklarınkendiiçevrimindendeğilayrıikitarihselaşamadaolanayrıikihalktançıkarmaktadır.Komünalmülközelmülkayrımındakomünalmülkü barbarlara özel mülkü medenilere yükleyerek, barbarlar ilemedenileri karşıt iki kutup yapmaktadır. Bunların çatışmasından da“TarihselDevrimler”üretmektedir.Bugünümüzdekendisinikapitalizmilesosyalizmdedikleridevletkapitalizmlerinikarşıt,anti-tezilişkisindegören anlayışın ta kendisidir. Bu mantık sosyalizmin gelişmesini


66

PRAKSİS

Rusya’nın işgal ederek, kendinebağladığıülke sayısınınartmasındagörmekteydi.

Barbarlar ile medenilerin Kıvılcımlı’nın anladığı tarzda yani tarihseldevrimler üretecek tarzdabir anti-tez oluşturmadıklarını gördük. Birdiğerikent-kırvekamu-özelmülkanti-tezininisefarklıhalklardadeğil,aynı halkın kendi içinde ancak bir anti-tez ilişkisi oluşturabileceğinive yine ancak tarihi ilerleten devrimlerin bu ilişkiden kopacağınıgöstermişolduk.

Dr.Kıvılcımlı,TarihTeziniMarksistliteratürdenveMarksisttarihtezindenayrıldığınoktadakurmaktadır.Dr.un tarih tezigerçekten“yeni”olmaüstünlüğünü hak ediyor. Dr. Kıvılcımlı maddeci tarih anlayışına inatşunlarıüretmektedir.“Tarihtesınıf tezatlarına“Vekaleten”okadarya-manroloynayanbarbarlarprobleminiunutmakbubakımdankadımtarihianlamamakolur”.İkikoşulvaryaMarkskadımtarihianlamadıveesasolarakEngelsyadaDr.Kıvılcımlıtarihialtüstediyor.

Dr.Kıvılcımlı’nın,TarihTezi’nin,Marks’ıntarihtezindenbiruzaklaşmaol-duğunugördüktensonraşimdide,buyanlışlarınasılürettiğinigörelim.

TARİHSEL VE SOSYAL DEVRİM

“Antikamedeniyetinkendi içinde-modernmedeniyettegörüleneben-zeyen- bir sosyal devrim imkansızdır. Yeni bir sosyal sınıf eski geri-cisosyalsınıfıdevirip,medeniyetikurtaracakdurumdaKolektifAksi-yonGücü(!)sağlayamaz.Ozamaneskimişmedeniyetinüreticigüçle-riniboğanüretimmünasebetlerikazıyacakbarbaryığınlarıakınabaş-lar.Barbarlar tarihöncesininensağlamilkelSosyalist (gelenekgöre-nek,kolektifaksiyon)üreticigüçlerinihareketegeçirirler.Eskimişme-deniyetteenazbulunanşeyseözellikleogüçlerdir.Onuniçineskime-deniyetdayanmayıpinanılmazçabukluklayıkılır.Budabirdevrimdir,(!)ama sosyaldevrimin zıddına, eskimedeniyeti kurtaracağı yerdeyokettiği için,onaTarihselDevrimadıverilebilir”. (s35) İlkcümledensoncümleyekadaryanlış.İlkcümleyanlışçünkü“SosyalDevrimimkansız-dır”diyor,diğerleridoğalolarakyanlış,çünküsosyaldevriminimkan-sızlığınadayanılarakçıkarımsanmış. İlkuslamlamayanlışolunca,on-dançıkarsananuslamlamalarkendiliğindenyanlıştır.Amabizcebun-larsadedüşüncededeğilrealitededeyanlış.Yanidüşünce,realiteningelişimbiçiminedenkdüşmüyor.


67

PRAKSİS

GERÇEKLEŞEMEYEN SOSYAL DEVRİM

Dr.Kıvılcımlısosyaldevriminimkansızlığınıneyebağlamaktadır?Devri-migerçekleştirecekolan sınıfın eski sosyal sınıfı yıkacakgücü yeter-siz imiş.Bu türdenbirüreticigüçyoktur.Dahaönemlisiüreticigüç-lerbirbütünolarakelealınabilir.Amabunutartışmasınıüreticigüçlerielealacağıbölümebırakalım.Üreticigüçlerinyeterikadargelişmediğibirtoplumsalformdakezayenisosyalsınıfvedevrimcibilinçdedev-rimiçingerekliolgunluğagelmemişdemektir.Tamdabunedenleeskiüretimilişkileriniyadasosyalsınıfıtarihinçöplüğünegönderemez.Kı-sacasıbirsosyalsınıfınbirbaşkasosyalsınıfıdevirebilmesiiçinüreticigüçlerinyeterligelişmişlikdüzeyineulaşmasıgerekir.Neden?Çünkü“içerebildiğibütünüreticigüçlergelişmedenöncebirtoplamsalolu-şumAslayokolamaz“vetabiki“yenivedahayükseküretimilişkileri,builişkilerinmaddivarlıkkoşulları,eskitoplumunbağrındaçiçekaç-madanaslagelipyerlerinialmazlar”.Marks

Antikamedeniyetlerdesosyaldevrimolmuyorsabuyadevrimigerçek-leştireceksınıfın,yukardaaçıkladığımızgerekçelerle,yeterliolgunluğaulaşamadığınıgösterir.Yadaokuyucunundikkatiniyukardaaçtığımızilkparantezeçekmek isterim.Antikamedeniyetlerinçözülmesüreci-ninyasalarıfarklıdır.Dr.Kıvılcımlısosyaldevriminigerçekleştiremeyentoplumunimdadınabarbarlarıkoşturuyor.Onlarıniçselçözülmesüre-cinianlamaktansa,onlarıngelişiminedışsalbiretkiyizorunlugörüyor.Barbarlar,yadatanrı!BuzemindeDr.belkiidealizmdenkurtuluramamekanikmaddeciliğedüşer.

Dr.Kıvılcımlı,örneğinMarks’ınbilmediğinisöylediğiSümerleridahati-tiz ele alsaydıgörürdü ki, bu toplumda sınıf karşıtlığı giderekgelişi-yorvebirsosyaldevrimolanağıhergeçengünyakınlaşıyor.Buarasü-reçteikenbarbarlarınbusürecisuniolarakkesmeleri,gelişenbirağa-cınbaltailekesilmesindenfarksızdır.Ağaçtangeriyekalankökündenyenidenfilizlenmeyeçalışırbirdahakikesimekadar.Barbarakımları-nınmedeniyetleringelişimiüzerindeişteböylebiretkisivardır.Bun-dandahafazladeğil.Marks’ıderinleştirmeyidüşünenKıvılcımlı,bun-larıbilmezgörünür.VeişinkötüsüMarks,AntikveAlmantoplumları-nıvemülkiyettarzlarını,Dr.Kıvılcımlı’nınaradığıtürdensınıfayrımla-rınayervermediğini,birbirlerindenfarklılıklarınıniklim,cemaatyapı-sı,fizikikoşullarvb.türündenkaynaklananilkelkomünaltoplumlarol-duğunugösterir.


68

PRAKSİS

“Cemaatüyesininkendiyenidenüretimtarzısonucuüretimçabasındaişbirliğideğil,komünal(gerçekyadahayali)çıkarlarıkorumakveiçvedış tehlikelere karşı birliği ayakta tutmak çabasında işbirliği yapmakyoluyladır.Mülkiyet,Romayurttaşımülküdür;Romamülküdürbirkim-seancakRomalıolmaklatopraküzerindeözelmülkiyethakkınasahipolabilirbunakarşılıkherRomalı,busıfatlatopraktaözelmülkiyetsa-hibidir.(Grundrisses-533)“Şudaanlaşılmaktadır”,bukoşullardeğişir.Yeryüzününbirparçasıancakklanlarınavlanmasıylaavlarıhalinegelir,ancaktarımsayesindedirkitoprakbireyinbedeninibiruzantısıolarakvaredilir.Romakentibirkezkurtulup,çevresindekitoprakkentlileriş-lendiktensonra;cemaatinkoşullarıartıkeskisindençokfarklıdır.Bütünbucemaatlerinamacı,varlıklarınısürdürmektir,yanicemaatioluşturanbireyleri;birermülksahibiolarakyenidenüretmek;yanibireyleriaynızamandacemaatüyeleriarasındakiilişkilerininvedolayısı ilecemaa-tinkendisinintemeliolannesnelvaroluştarzıiçerisindeyenidenüret-mek.Amabuyenidenüretimveeskibiçimintahribiolmakzorundadır.Örneğinherbireyinbellibirkaçdönümtoprağasahipolmasıgereki-yorsa,kısabirsüresonranüfusartışıarayagirecektir.Bunundizginlen-mesiiçinbukezkolonizasyonagirecek,budafetihsavaşlarınızorunlukılacaktır.Dolayısıylaköleler....

(...)Böyleceeskicemaatinvarlığınınsürdürülmesicemaatindayalıoldu-ğukoşullarıntahribinikendiiçindebarındırıyor,karşıtınadönüşür.Öteyandanaynıolaniçsayesindeörneğinüreticigüçleringeliştirilmesivb.yoluylaüretkenliğinarttırıldığınıdüşünürsek(ki,gelenekseltarımbugelişiminenyavaşolduğuyerdir),bukezbu,yeniçalışmausullerini,emeklerinbirleştirilmesiniyönüdahabüyükbirkısmınıntarımaayrıl-masını vb.getirecek,böylece cemaatineski ekonomik koşulları yineortadankalkmışolacaktır.“Grundrisses-555-556”

Vesonolarak“Antikdünyadaisezanaatbiryozlaşma,birbozulmaola-rakartıkgündemdedir....üretkenemeğinbugelişimi(bütünüyletarı-mabağımlı,ikincilevişi,boşzamanlardayapılacakemek,sadecetarı-mavesavaşayönelik,yadaibadet;cemaathizmetlerinde-konutyapı-mı,yolyapımı,tapınakyapımı-istihdamedilenzanaatlarilesınırlıol-maktançıkması)vezorunluolarakyabancılarla,kölelerleişvealışveriş,artı-ürünüsatmaçabasıvb.gibiyollarlagelişmesi,cemaatindayalıol-duğuüretimtarzınıveonunlabirliktedenesnelbireyibirRomalı,Yu-nanlıvb.olaraktanımayanbireyi-içindenkemiripçökertir.Mübadele


69

PRAKSİS

aynıetkiyidoğurur,borçlarvb.”Aynıkitap(s.557)Bukadaryeter.Marks’ınçözümlemelerinde,tarihgidişyasalarındabar-barlar yok.Marx sadeceüretici güçleringelişmesiyledeğil ki bununklasiktoprakmülkiyetindeyavaşişlediğinisöyler,amaaynızamanda,maddiyaşamkoşullarınınyenidenüretimininbutoplumlarınasılçöz-düğünüveaçıkçasıdeğişimeuğrattığıngösterir. Buradadikkat edil-mesigerekennokta toplumunkendianti-tezinikendi içinde taşıdığıvebunundutoplumunmaddivarlıkkoşullarınınyeniden-üretimindeaçığaçıktığıdır.Bunundaanlamı,toplumunevrimiyadabaşkabirifa-deyletarih,üretimtarzlarınındeğişimiyleilerlemektedir.VeartıkaçığaçıkmıştırkiDr.unbelirttiğitarzda,barbarakınları,tarihyadatoplumlarilerlemekiçindışsalbiröğeyeihtiyaçduymaz.

Hertoplumüreticigüçleringelişmesininsonucusınıflarabölünür.Vehersınıfsal bölünüş, o toplumda, eğer ki doğal gelişimine engelleyeceksuni,biretkiolmazise,birsosyaldevrimikaçınılmazkılar.

Dr.Kıvılcımlı’nıntezindekienönemliikinciyanlışşu,Dr.öncebarbarla-rıneskiüreticigüçleriboğanüretimilişkilerinikökündenkazımaküze-reakınlarabaşladıklarınısöylemektedir,Öyleysebarbarların“Taze”üre-ticigüçsağladıklarıtoplumdabirsosyaldevrimbeklemeyebiliriz.Çün-kübarbarlareksiküreticigüçolan“kollektifaksiyongücünü”otoplu-masağlamakta.Amaneyazıkki,Dr.busonucuçıkarmaz.Tamtersi-nebu“kıyametin”ESKİMEDENİYETİ“yokettiğini”vebununiçindeadı-nın“TarihselDevrim”olmasıgerektiğiniilerisürer.Eskimedeniyetne-denyokolsun?Eğerbarbarlarüreticigüçleringelişmesiönündeengelolanüretimilişkilerinitemizlemişlerisemedeniyetinnitelbirdeğişime-üretimtarzınındeğişimigibi-uğrayarakdahaüstbirtoplumsalbiçimegeçmesigerekir.Hayır,bumedeniyethiçbiryeregeçemediğigibiüs-telik“yokolur”.Dr.Kıvılcımlı’yıbütünbuyanlışlıklara,onunüreticigüç-lerimetafiziktarzdakavramasısürüklemektedir.

TARİH VE ÜRETİCİ GÜÇLER

Tarih,toplumsalformlarınbirbirininyerinialması ilegelişir.Toplumiseyaşamasavaşındadoğayıkendiyararınadönüştürmek içingeliştirdi-ğiüreticigüçleringelişiminekoşutgelişir.Hernekadarüreticigüçle-ribirbirindensoyutlayarakelealabilirsekde,toplumsaldokununiçba-ğıntılılığıgereğiüreticigüçlerdebirbirineparalelgelişir.Maddiüreticigüçleringeliştiği,sosyalyapılarıngelişmediğibirtoplumyoktur.Mad-


70

PRAKSİS

diüreticigüçlerihergelişimikendineuygunbirinsanigüçvedenkdü-şenüretimilişkileriningelişmesineyolaçar.Dr.Kıvılcımlımaddiüreti-cigüçlerigeliştiğihaldeinsansal-kolektifikasyon-üreticigüçleringe-lişmediğibirmedeniyettasarlar.Medeniyetebugüçbarbarlardange-lir.Buyanlışınasılürettiğinigörelim.“Diyalektikmetotluklasiktarihselmaddecilik; (modernmaddecilikhangisi ise. İ.Ş. )hangiçağdaolursaolsun,insantoplumun,genelolarakvesonduruşmadan“üreticigüç-lerlehareketettiğinigöstermiştir.(Pekgüzel)Amadikkatİ.Ş.)Amaözel-likleherçağdaveherbirçağdanötekinegeçişkonağıiçinde,oyerevezamanagöresomutolarakhangi“Üreticigüçlerinayrıayrınasılroloy-nadıklarınıaraştırmavebulmayetkisini,artık felsefeyerineyalnızveancakolaylaradayanaraksırfbilimeısmarlanmıştır”.(s.33)

Asılkonuyageçmeden,birkaçyanlışıhemendüzeltelim.BirincisiDiya-lektikvetarihselmateryalizminklasikbiçimiyoktur.Budünyagörüşüveyöntem,insandüşüncesindebirdevrimdirvedahagelişmişbiçim-lerihenüzüretilememiştir.Diğeri,diyalektikvetarihimateryalizmher-kesinsandığıgibibirfelsefedeğildir;doğanın,tarihinveinsandüşün-cesiningelişmeyasalarınınteorisidir.İnsansaltarihindoğaltarihikap-samınaaldığı,doğaltarihindeinsansaltarihikapsamınaaldığıçağdaortayaçıkantekanlayıştır.Dr.unbuvurgusu;kendisinigüçlendirmekiçinkötübirmanevra.Marks’ınfelsefeyaptığınıvedoğalolaraksomuttarihselgeçişlerigöstermediğiniönesürerekkendisininbilimyaparakbueksikliğikapatabileceğinevurguyapmakistemektedir.Marksfelse-fekendisibilimyapmaktadır.Marks’ınbusorunlarıkimseyeısmarlama-dığıvekendisininçözdüğünüyukardagördük.

Dr.üreticigüçler4’eayırır.1.Teknik-Toplumuntabiatlagüreşindekullandığıcansızaraçlarvekul-lanımları.Aygıtlar,avadanlıklar, (aletler,cihazlar)vemetotlar(usuller).Teknik; iş alışkanlığını ve deneyimini de içeren, değiştirme, üretmeyöntemivebilgisidir.

Dr.teknik’iüretimaraçlarınıdaiçerecektarzdakullanmışkibuyanlıştır.Teknikgenelolaraküreticigüçler içerisinde, insanınüretimbilgisiveyöntemidemekolanansalöğeninkapsamıaltındadır.Yanibaşlıbaşınaüretimaraçlarınınkullanılmayöntemidemektirki,üretimaraçlarındanayrıbaşlıbaşınabirüreticigüçtür.Üretimaraçlarını,Coğrafya’yıeleşti-rirkenelealacağım.

2.“Coğrafya:Toplumudoğrudandoğruyadışarıdan,dahadoğrusume-


71

PRAKSİS

kaniçindençevreleyenmaddiortamdiyetarifler.İklim,tabiatvs.insa-nıçevreleyenmaddiortamüreticigüçdeğildir.Birincisicoğrafyaterimiyanlış;Doğadahadoğrubirterimdir.Doğayı,zenginlikkaynağıolarak,Marksonu,emeklebirliktekullanır(Gothaprogramıeleştirisi)ancakin-sanemeği;“İnsandahabaşından,bütünişaraçvegereçlerininilkkay-nağıolandoğayakarşıonunsahibigibihareketettiği,kendimalıolanbirnesnegibidavrandığıölçüdedirki,insanınemeği,kullanımdeğer-lerininvedolayısıylaservetinkaynağıolabilmektedir”.GothaProgramıEleştirisi,s.22.Demekkidoğa,başlıbaşınaüretimgücüdeğildir,üre-timinönkoşuluolduğuveancaküretimnesnesi, konusuolduğuza-manbirüreticigüçtür.Vebuçerçevedekendisinideğiştirmedekulla-nılanalet ilebirlikteüretimaracıdır.Yaniüretim içingerekli-olmazsaolmazbiraraçtır.Aslındaüretimingünümüzdeulaştığıboyuttadahaçokdabuhammaddekaynağıdır.İkliminisekuşkusuzüreticigüçola-raksözübileedilemezamaancakdoğanınveinsanınbiçimlenişindeetkenunsurdur.Birüreticigüçdeğildir.Tekniğinyanında,ikincibirüre-ticigüçolaraküretimnesnevealetlerinikapsayanüretimaraçlarıgö-zükmektedir.

3.Tarih:Toplumundoğrudandoruyaiçeriden,dahadoğrusuzamaniçin-dençevreleyenmaneviortam.Gelenek,görenekkalıntılarıdır.Tarihbirüreticigüçdeğildiramaöylegözükür.Bubakışidealisttir.

Tarihüretilmişolandırbirsonuçtur.İnsaneylem-etkinliklerininbirsonu-cu.ÜstelikDoktor,“Gelenek,görenektüründen,insanınüretimilişkile-rininürünüolan,ilişkialışkanlıklarınıkastediyor.Eğeronunyerinein-sanın,tarihselsüreçteüretimiçinbiriktirdiği,işdeneyiüretimgelene-ğibiçimindekullansaydıkibuteknikolarakönemlibirüreticigüçtür,anlamlıolabilirdi.İnsanıngelenekvegöreneklerinin,üretimdeneyimi-niiçerenkısımlarıüreticigüçlerdir.Birbütünolarakgelenekvegöre-nekinsanınüreticigüçleriningelişmesininönündeengeloluşturantu-tucuöğelerdir.

4-İnsan:Toplumungerekdış-maddiortamın,gerekseiçmaneviortamı-nıteknik-araçlaişleyenkolektifaksiyon(toplucaeylem),zorveşiddetanlamlı“güç”,v.s.”(s.33)Toplumun“içmaneviortamının”teknik-araçlaişlenmesinigerçektenanlamadım,insanın“içmanevi”dediğiyanı,top-lumsalbilinç,teknik-araçlaişlenmez.İnsanınüretimilişkilerininsonu-cudur,buanlamdaüretimilişkilerininkonusudurüreticigüçlerindeğil.“Toplumundış-maddiortamı”elbettedoğrudurki insandoğayı işle-


72

PRAKSİS

yen,üreticigüçtürdemekistiyorsadoğrudur.AmabubiçimiyleDr.Kı-vılcımlıise“Kolektifaksiyon(toplucaeylem),zorveşiddetanlamlı“güç”olaraktarifediyor.Bukesinlikleyanlış.İnsanın,doğayıkendiçıkarı(ye-mek,barınmak,giyinmek)içinyenidenüretmesi,onun,emekgücüile-dir.Vebugücünşiddetlebir ilgisiyoktur.Üretiminkendisi,kezatop-lumsaldır,hiçbirzamanbireyselkaraktertaşımaz,üretimsürecindein-sanlarınzorunluolarakgirdikleriilişkilerinürünüdür,sosyalilişkiüreti-mingerçekleştiğizemindiraynızamanda.Üretimgücüolarakelealı-nan insanınzor, şiddetanlamlıgücüdeğil, tamtersine, insanın fizik-selveussalyetenekleriolaraktarifettiğimizişyapabilme,çalışmaye-teneğidir. Bu da, insanın insanlaşma surecinde hayvandan ayrılarak,türselolarakbiyolojik-fizyolojikveensonuemekle(çalışma)eldeet-tiğibiryetenektir.Dr.büyükbiryanlışlıkilebarbarkavimlerininkolek-tifeylemleriniüreticigüçkapsamınasokmakiçininsanüreticigücün-deböylebirtanımagitmiştir.Oysabarbarlarınyağmalaması,yağma-lanacakşeylerinüretilmişolmasınıgerekir.Kolektifeylemüretimiçingerçekleştirilmişiseüreticigüçtü.Zorveşiddetancakfetihlerdeyadadevletlerinsömürüsündeyadaensonuezilenlerisömürüyekarşıey-lemlerindebirtarihsel-toplumsalanlamiçerir.Bunlardabirüreticigüçdeğildir.

Dr.üreticigüçleribuşekildetanımlamasıboşunadeğil.Üreticigüçlerinikisini -teknikvecoğrafya-maddeyediğer ikisini ise -tarihvekolekti-fikasyon- insanadayandırır.Medeniyet,olumlugelenek-göreneklerlekolektifaksiyondanyoksun”kaldığıiçin“tazeinsangücünüdışarıdanbarbarlardan”sağlardemektedir.“Barbarlar,tarihöncesininensağlamilkel sosyalist (gelenek-görenek ve kolektif aksiyon) üretici güçlerinihareketegeçirirler”demektedir.EskimedeniyetiyıkarlarveiştebudaTarihselDevrimdir.Dr. buna tarihsel devrimdenmesiningerekçesini“eskimedeniyetkurtaracağıyerdeyokettiği”ve“birçokmedeniyetinsonu”diyerekaçıklamaktadır.Devrimniteliksel sıçramadır.Ve tarihseDevrimtarihingelişimmomentlerindekiniteldeğişimiifadeetmelidir.Tarihselbirgelişmesözkonusudeğilsebudevrimdeğildir.Olanşeybirülkeninbaşkabirülkeyadabarbarlartarafındanyakılıp,yıkılmasıveyağmalanmasıdır.Bunundadevrimlebirilgisiyoktur.Esasolaraktarih-selbirgelişmeyleilgisiyoktur.Tamtersine,insanlığınbinlerceyıldabi-riktirdiğikültürel,bilimsel,sanatsalvs.hertürdenyapınınimhasındır.Tarihselgelişmeninbarbarlarcakesintiyeuğratılmasıdır.Dr.önceüre-


73

PRAKSİS

ticigüçlerimetafiziktarzdabirbirindenayırıyor.Sonrabugüçleriniki-sinin(tarihvekolektifikasyon)eksikliğindendolayısosyaldevrimiger-çekleştirememişmedenilerinimdadınabarbarlarıyetiştiriyor.

1.Barbarlarınüreticigüçleri(hepsibirden)medenilerinüreticigüçlerin-dendegeriolduğuiçin,dahageribirsosyo-ekonomikformasyonunüreticigüçleridahailerisosyo-ekonomikformasyonungelişiminekat-kıdabulunmaz.(sömürüilişkilerininveyağmalamanındışında)

2.Üreticigüçlerimetafizikbölümlendirmebüyükyanlışsonuçlarındoğ-masınayardımcıolur.Barbarlarınkolektifeylemionlarınkolektifüreti-mindenveteknikdüzeyindenkaynaklanır.Buonlarıhiçbirşekildeme-deniyapılardanüstünkılmaz.YanisomutlarsakAsyanınsteplerindengelenhiçbirbarbarkavmiSümerlerden,Hititlerdendahailerideğildir.Hatta,SümerveBabilbarbarlarcayağmalanmasaydı,insanlığınbirikimdüzeyinindahailerdeolacağınıçokrahatsöyleyebilirdik.

3.Dahaileritoplumun,ileribirdüzeyeulaşması,eskiüreticigüçleriniaş-ması,barbarlarıntaşıdığıüreticigüçlerinigeliştirmişveonlarıaşmışol-maları anlamına gelir. Doğal olarak toplumların gelişmesi için, veriliüreticigüçlerinindegeliştirilmesigerekmektedir.Yoksaaşmışoldukla-rı(Dr.medenilerindebirzamanlarşimdiihtiyaçduyduklarkolektifaksi-yongücünütaşıdıklarınısöylüyor)eski“üreticigüçlerin”toplumunge-lişmesindehiçbiryararıyoktur.Tarihselolarakaşılan,insanıntoplum-salüretimindeihtiyaçdışıkalandır.İnsanlarındeğişenvegelişenihti-yaçlarıüreticigüçleringelişimininmotorudur.İhtiyaçlarınıngiderilme-sindeartıkişeyaramayanbirteknikyadabiraletbirkenarabırakılır,kuşkusuzyenisi,geliştirilerek.

BARBARLAR YÖNÜNDEN

1.Busaldırılar,herşeydenöncetektaraflıvebarbarlaryönündendir.2.Bu saldırılar,barbarlarıngöçleri,barbarlarınüretimveyaşamkoşul-larının (kibudaüretilmiştir)doğalzorunluluğundankaynaklanır.Dr.Kıvılcımlınınvarsaydığıgibibarbarların,insansalüreticigüçlerininge-lişmişliğindendeğil, ilkelliğindenkaynaklanır. Bugöçler,nüfusartışı,dahafazlabesingereksinimi,iklimkuşağınındeğişimi,dahaaztoprak-tadahafazlahayvanyetiştirilmesivebununsonucudahafazlatoprakgereksinimindendoğmuştur.

3.Tümbunlardönemdönemiriliufaklıgöçlerinoluşmasınanedenol-muştur.Çokaçıktırki,barbarlar,medenilerkendileriniçağırdıklarıiçin


74

PRAKSİS

değil,tamtersine,onlararağmen,iççelişkilerininetkisiylebugöçlerebaşlamıştırlar.

SONUÇ YERİNE

1.Barbarakımları,tarihingelişiminindiyalektikgücüdeğil,amayalnızcayatay,mekanik,halkhareketleridir.

2.Sonuçlarıbirçokülkenintalanı,birçokdevletinyıkılmasıtüründendir.Yanisosyalvesiyasalyapılarüzerindeyıkıcıetkileriolmuştur.Üretimgüçleriningelişimivesosyaldevrimleryönündebiretkileriolmamıştır.Aksinemedenilerin,yüzlerceyıldageliştirdiğiüreticigüçlerinintahri-binevedolayısıylainsanlıktarihiningeriyeyaslanmasına,anlıkdurak-samasınayolaçmıştır.

3.Bunlardandoyalı,medenilerilebarbarlararasındatarihingelişimininmotorgücüolmayayolaçacakbiranti-tezilişkisiyoktur.VeüstelikDr.barbarlarıtarihidevindiren,geliştiren,devrimciöğesaymıştırkibuta-mamıylasaçmadır.

4.Öyleysebu“ kıyametler”diyalektik çelişkidenkaynaklanan zorunlu-luklardeğil,toplumların,buradabarbarlarınkendiiçzorunluluklarınınbelirlenimi altındadışsal öğelerle rastlantısalbuluşmasıdır. Barbarla-rınbuakınları,açlıktankıvrananbiryırtıcıhayvanın,bozkırlardadola-şırken,birgeyiksürüsünerastlamasıvesaldırmasıileeşdeğerdedir.Üs-telikhiçtegeyiklervemedenilerinyararınaolantürdenrastlantılarde-ğil.Sonuçtabellibirgelişmişlikdüzeyinegelen,heransıçramalarger-çekleştirebilecekülkelerintalanıveçoğuzaman,üreticigüçlerintah-ribivardır.Dışsalsavaşlaryaniülkelerarasısavaşdaimaüreticigüçle-rintahribigibibirsonuçverir.Tarihtesadeceezilensınıflarınvehalkla-rın,ezensınıflaravedevletlerinekarşıverdiğisavaşlardevrimcidir.Vetarihsel-toplumsalgelişmeyevedevrimcisonuçlarüretir.Tarihingelişi-miniivmelendirenbusavaşlardır.

5.Üreticigüçleringelişmesivesosyaldevrimler(yanigeribirüretimtar-zınınyerinidahaileribirüretimtarzına,sosyalyapıyakendinibırakma-sı)insansaltarihselgelişmenintekkaynağıdır.Vesosyaldevrimindışın-dabirayrı“TarihselDevrim”yoktur.

Dr.tezini,Marks’ınGrundrisse’sindenhabersizolarakoluşturduğunube-lirtiyor.Dr.Grundrisse’denhaberdarolduktansonradatezinideğiştir-memekgibibirdogmatizmedüşmüştür.Amaesasdogmatizmiherse-ferindeüretenDr.unkendisideğil takipçileridir.Buncabilimselgeliş-


75

PRAKSİS

meyerağmenhiçbireleştirelkayıtdüşmeden,Dr.unkitaplarınıvedü-şüncelerinidogmatiktarzdayenidenveyenidenönümüzeçıkarmak-tadırlar.Dr.HikmetKıvılcımlı’nınçabasıkuşkusuzcüretkarbirçabadırvetaktiredilebilir.AmaancakMarksisttarihanlayışındanufakbirsap-manınnelereyolaçtığınıdagördük.

ÇağdaşMarksistleringörevieskimetinleridogmatikbirtarzdatekrarla-makdeğil,nesnelgelişmeleriniçselbağıntılarını,somutbütünlüğüvetarihselliği içinde,düşüncedebirsomutyanibilimolarakyenidenveyenidenüretmektir.


76

PRAKSİS

BatıMarksizm’iolarakbilinengenişdüşüncehareketideolmaküzereMarksistteoriyedönüktümburjuvakökenliteorik,politikveideolo-

jiksaldırılar,görüşlerininampirikkanıtlarınıRusDevrimininbürokratik-leşmişyapısınadayandırmaktadır.EnbasitçıkarımsamaMarksistteori-ninöngörülerinintutmadığıdır.BütünbukarşısaldırıAlmanyabaştaolmaküzereAvrupaDevrimlerininyenilgisiveRusya’daEkimDevrimininbirkarşıdevrimleezildiği,yenil-giveçaresizlikpsikolojisininhakimolduğuolumsuztoplumsalkoşul-larınüzerindeyükseldi.

ÜlkemizdedeanasolakımlarınsiyasetteorileriRusbürokrasisininresmiakımıolanStalinizm’inçeşitlivaryantlarıolarakşekillendivehalenvar-lıklarınıkorumaktadırlar.

SSCB’nin sınıf karakteri halenTürkiye solununaşamadığı teorik-politiksorunolmasıdolayısıylageçiştirilemezönemdebirkonudur.

STALİNİZM, LENİNİZMİN DEVAMI MIDIR?

Stalinizm’iLeninizm’indevamıolarakgörenbusiyasiakımlartoplumsal-tarihselgelişmelerimetafizikbiryorumsamaileelealmaktadırlar:ta-rihselgelişmeleriaynıformunardışıkbirdiziniolarakgörmektedirler.Formlarındeğiştiğikoşullardabile,tarihtebiröncekindensonraorta-yaçıkmışbirolgununzamansalolarakondansonragelmesivebununaynıcoğrafyada-uzamdagerçekleşmişolmasıilkiniikincisininnedeni

İhanete Uğrayan Devrim


78

PRAKSİS

ve ikincisini ilkininsonucuolduğumetafizikkuruntusununüretilme-sinisağlamıştır. BubakışaçısındanStalinizmLeninizm’inbirdevamı,Stalin’ideBolşevizm’insürdürücüsüolarakdüşünülür.Stalinizmpozi-tifbirtoplumsalgelişmeninveyatoplumsalöğretinin,veyaanlayışınpozitifbirgelişimininürünüdeğil,devrimsonrasıRusyasındaderinveher şeyi kucaklayanbirbunalımın sonucudur. Stalinizmbunalımdançıkışyolubulmanınaslibiraracıolarakortayaçıktı.Bunalımınüstesin-dengelmekiçin,EkimDevrimininaslıkazanımlarınıtahripederektümbaskıbiçimleriniarttırdı.Stalinizmdevrimsonrasıbunalımıntoplum-salgeriplanındanvetarihselbağlamındandoğdu.

Leninizm ise Birinci Dünya Savaşının ağır koşulları altında ÇarlıkRusya’sındaezilenhalklarınisyanlarınıntoplumsal-tarihselbağlamın-dadoğdu.Leninizmsömürünündevrimciyadsınmasıdır.StalinizmiseEkimDevrimininkazanımlarınınbürokratikkarşıdevrimciyadsınması-dır.Milyonlarcaemekçinin inanılmazbüyüklükteveşiddettesömürüvebaskıyamutlakolarakboyuneğdirilmesianlamınagelentoplum-salterördür.

TOPLUMSAL DEVRİM VE SOVYET İKTİDARI

Toplumsaldevriminzorunluöğesiüretiminişçilertarafındandenetlen-mesidir.

BukonudaaçıkbirbilincesahipolanRusdevrimcileridevriminarifesin-de18-23Mart1919’dayaptıklarısekizincipartikongresindekabulet-tikleripartiprogramındaşöyleyazıyorlardı.

“Örgütlü toplumsal üretim aygıtı esas olarak sendikalara dayanmalı.Bunlarişçilerinçoğunluğunuvezamanlatamamınıkendiçalışmaola-naklarınauygunüretimdallarınayerleştirenbüyüküretimbirimlerinedönüştürülmelidir.

Sendikalarsanayiyönetentümyerelvemerkeziorganlara(Sovyetcum-huriyetiyasalarındabelirtildiğivepratiktegerçekleştiğigibi)halihazır-dakatıldıklarınagöreülkenintümekonomikhayatınınyönetimiişinitamamenkendiellerindeyoğunlaştırmayadoğruilerlemeli,bunubir-leşikekonomikamaçlarıhalinesokmalıdırlar.Böylecemerkezidevletotoritesi, işçilerinekonomikyönetimedoğrudankatılmayaenyoğunşekildeteşviketmelidirler.Sendikalarınekonomikhayatınyönetimin-deyeralmalarıvegenişhalkkitlelerinibu işekatmalarıaynızaman-daSovyet iktidarınınekonomikaygıtlarınınbürokratikleşmesinekar-

İHANETE UĞRAYAN DEVRİM

79

PRAKSİS

şıkapmayadabaşlıcayardımcımızolacakgibigörünüyor.Buüretimsüreciüzerindeetkinhalkdenetimininkurulmasınıkolaylaştıracaktır.”

Partihücreleri fabrika işçikomiteleri ilebirliktesanayininyönetimindeyeralıyorlardı.Teknikmüdürbunlarınikisiilebirlikteveonlarındeneti-mininaltındaçalışıyordu.ÜçününbirliğiTroika’yıoluşturuyordu.

Troikaişçilerinsermayebiriminingereklerineboyuneğmeleriniengelle-yenbirkurumdu.Bunedenlesanayileşmehedefiylehareketedenbü-rokrasi, Şubat1928’deTroika’yı sonaerdirmeyivemüdürü fabrikadateksözsahibiyapanbirbelgeyayımladı.

Eylül1929’daisePartimerkezKomitesialdığıkarardaşöylediyordu:işçikomiteleri“fabrikayönetiminedoğrudanmüdahaleedemezleryadaherhangibirşekildekendilerini fabrikayönetimininyerinekoymayaçalışamazlar,tümgüçleriyletekkişilikyönetimisağlamaya,üretimivefabrikanıngelişmesiniarttırmayavedolayısıyladaişçisınıfınınmaddikoşullarınıniyileştirilmesineyardımcıolmalıdırlar.”Böylecemüdürfab-rikadatamyetkiliveteksözsahibioluyordu.Artıkekonomikonusun-dakiemirlerinintümü,“kendisinebağlıyönetimpersonelivetümişçi-leriçinkoşulsuzolarakbağlayıcıydı”.

Sovyetekonomiyasalarıüzerine1935’teyayınlananbirderskitabı,‘tekkişilikyönetimsosyalistekonomininörgütlenmesindekienönemliil-kedir’bilediyebiliyordu.

Marksistlerherzamanveherkoşuldaişçisınıfınıngenelçıkarınıtemsileder. Bürokrasininkarşısındatakınılacaktutumungenelilkelerinibuanlayışbelirler.İşçilerinhemüretiminyadagenelolarakekonomivedevletinyönetiminegiderekdahayoğunvedahaçokkatılmaları,ken-dikendileriniyönetmeninvesosyalizmegeçişinönkoşuludur.

Busüreceişçilerdoğrudankendiörgütleriylekatılırlar.Devrimdensonrahertürlüişçiörgütükendinidahadagenişleterekörgütlülüğünebü-tünproletaryayıkatmayaçalışır.Buonunhemkurduğudevletinevehemdehertürlükarşıdevrimcigelişmeyekarşıgüvencesidir.Rüsya’dabürokrasibusilahıişçilerinelindenaldığıorandagelişmişvebirsömü-rücügüçolarakortayaçıkmıştır.

Devrimdensonraişçilerkendilerinikendidevletlerinekaşıbilesavunmahaklarınasahiptiler.ÖrneğinLeninşöyledemiştir:“Bizimşuankidev-letimizbürokratikbozukluklarıolanbir işçidevletidir.Devletimizöy-ledir ki tamamenörgütlüproletarya kendisinionakarşı korumalıdır.Eğerişçilerindevletimizikorumalarınıbekliyorsak,işçiörgütlemelerin-


80

PRAKSİS

den,işçilerinkendilerinikendidevletlerinekarşıkorumalarıiçinyarar-lanmalıyız”.

AncakHazıran1933’tebaşlıcasendikaönderlerindenWeinbergiseşöy-lediyordu:“Uygunücretsaptamalarıveemektalebineuygundüzenle-meler,sanayiönderlerineveteknikmüdürlerebukonudaacilsorum-luluklarverilmesinigerektirir.Buaynızamandatekkişilikbirotoriteku-rulmasıveişyeriyönetimindeetkinliksağlanmasıiçindegereklidir.İşçi-lerinkendihükümetlerinekarşıkendilerinikorumalarısözkonusuola-maz.Butamamenyanlıştır.Buyönetimorganlarınınyerinekendileri-nikoymakolur.Busoloportünistsapma,tekkişilikotoriteninsonuveyönetimmekanizmalarınamüdahaledemektir.Bununsonaerdirilme-sişarttır”.

1922yılından1928yılınınilkyarısınakadargreveçıkanişçilerinsayısın-dagiderekazalmaolmaklabirliktetoplam494000işçigreveçıkmıştır.Yine1922’deücretuyuşmazlıklarınadüşenişçisayısıüçbuçukmilyonve1923’te1.592.8000’dur.

Karşıdevrimdensonrasendikalarınişçilerinçıkarlarındanyanahiçbirsa-vunmayagirmediklerigörülür. İşçilerinkoşullarındayedisaatlik işgü-nün iptali, Stahanovizm ve birçok ağır yasanın yürürlüğe sokulmasıgibiköklüdeğişikliklerinyaşandığı1932sonrasındasendikakongre-leri1949’akadaryapılmamıştır.Dokuzuncukongreileonuncukong-re arasında tam17 yıl geçmiştir.Yapıldığında isedelegelerin sadece%23,5’i işçidir.Oysa1932kongresindedelegelerin%84,9 işçidir.Tümbunlarlabirliktesendikalarınücretlerininsaptanmasıkonusundahiç-birsözhaklarıyoktur.1934’tenbaşlayaraktoplusözleşmeleresonve-rilmiştir.

İŞÇİLER ARASINDA REKABETİN KÖRÜKLENMESİ

Üretiminnesnelkoşullarıişçileriyığınlarhalindebirarayagetirmektevearalarındakidayanışmayıartırmaktadır.Ancakkapitalistlerinelindedeişçilerinbudayanışmasınıkıracakbirçoketkinyöntemvardır.İşsizliğinbaşkabirifadeyleyedeksanayiişgücününvarlığı,işçilerarasındakire-kabetiartırarakişçilerindayanışmalarınınönünegeçerekmücadelele-rinizayıfdüşürür.İşçilerinaçkalmakorkusundandoğandayanışmala-rınıaynızamandaişçilerarasındarekabetinvebireyselçıkarlarınıga-rantilemeçabası içerisindeyaşamkaygısını kışkırtmak içindekullan-maktadırlar.


81

PRAKSİS

Genelolarakpsikolojiveözeldeendüstrivesosyalpsikolojidallarıgü-nümüzde işçi davranışlarının kontrol/manipülasyon mekanizmaları-nıüretmekiçinyoğunsözdebilimselçabaiçerisindedir: İşçilerimini-mumzamandamaksimumverimliliktenasılçalıştırabileceklerininso-rusunuçözmeyeadanmışlardır.Taylorizmveesneküretimyapısıaçı-sından,parçabaşıücretiseücretdüzeyiaçısındankendiçıkarlarıiçinbulduklarıenyoldur.

Marx“parçabaşıücret…işçilerarasındakirekabetduygusunukamçılar.Buyüzdenparçabaşıiş,bireyselücretiortalamanınüzerineçıkarma-labirliktebuortalamanınkendisinidüşürmeeğiliminitaşır”der.Kapi-tal1.Ciltsyf.569.

“Buraya kadar anlatılanlardanparçabaşı ücretin, kapitalist üretim tar-zıileenuyumluücretşekliolduğusonucuçıkıyor”demektedirMarx.A.g.esyf570

Parçabaşıücreteemeğinyoğunluğununarttırılması vebuçalışmanınzamantarafındansınırlandırılmasınıortadankaldırmak içinbaşvuru-lur.

Hitler,“saatücretlerindehiçbirartışaizinvermeyerekgelirisadeceper-formanstakiartışlayükseltmek,Nasyonalsosyalistönderliğinçelik il-kesiolmuştur”demiştir.

Stalin’deparçabaşıişsistemleriniaynıamaçlakullanmışlardır.BeşyıllıkPlan’ınbaşlamasındansonraparçabaşıücretleçalışansanayiişçisiora-nıbüyükbirhızlaartmıştır1930’datümişçilerin%29’uparçabaşıçalı-şırken,buoran1931’de%65’e,1932’de%68olmuştur.1934yılındaisetümsanayiişçilerininyaklaşıkdörtteüçübusözde“sosyalistrekabet”uygulamasıiçindeyeralmaktadır.

Sermayebiriminingereksinimlerinikarşılamaküzereişçileridahaçoksö-mürmezorunluluğunu,kapitalistlerveStalinistbürokrasiyapılanişinişçisınıfınınçıkarınaolduğuyalanınaişçileriinandırmadaçoğukezba-şarılıolmuştur.‘Sosyalist rekabet’Stalinistbürokrasininenbüyükya-lan,manipülasyonaracıydı.

Parça başı ücret uygulaması, işçiler arasındaki ücret farklılıklarına daönemlibirgerekçedir.Azçalışanazyerçokçalışançok.Çalışmayanye-mez.Buradankolaylıklaaçlıktansürünenlerinvarlığınısisteminbirso-nucudeğildekişilerinyeteneksizliklerivetembelliklerindenkaynak-landığısonucunaulaşabilirsiniz.Budurumuncanalıcınoktasıekono-mikboyutudeğildir.Asılişlevselolanyanıişçileriatomizeederekon-


82

PRAKSİS

larınsiyasalolarakdenetlenmesiniolanaklıkılar.Buücretpolitikasıyo-ğunsermayebirikiminingereksinimlerinindoğalsonucuolmaklabir-likteasılolarakkitledenetimineyönelikolarakuygulanmaktadır.

EMEK PİYASASI SERBESTİSİ- ÇALIŞMA ÖZGÜRLÜĞÜ

Üretimaraçlarından koparılmışolanemekçi, emekgücünü satmaktanbaşkabirgeçimaracıyoktur.Kuşkusuzhırsızlık,dilencilikvebaşkatür-denişlerdışında.Amaemekçibutoplumsal-tarihselzorunlulukaltındabileemekgücünühangikapitaliste,nefiyatavenekadarzamaniçinsatacağıkararınıvermekteözgürdür.Veüstelikyapacağıişkarşısındaalacağıparamiktarıüzerindedepazarlıketmekhakkıdavardır.Pazarkoşullarındakapitalistözgürmetaalıcısıveemekçiözgürmetasatıcı-sıgörünümündedir.

Emekçinin bu özgürlüğü despotik kapitalist iktidarlar dışında hemenhiçbir dönemde elinden alınamamıştır. Emekçi içinde yaşadığı çalış-makoşullarınıbeğenmediğindekoşullarınıiyileştirmeyeçalışır,kendi-nitatminedicisonuçalamadığızamankendisinebaşkabirfabrikayadapatronbulur.Büyüküretimmerkezlerindedahaazolmaklabirlik-teortaveküçükişletmelerdemuazzambüyüklüklerdeemekhareket-liliklerivardır.Buözellikleörgütsüzsınıfkesimlerinin,çalışmakoşulla-rınıniyileştirilmesiiçinverdikleribireyselmücadelebiçimidir.Veçoğuülkedeyasaylagüvencealtınaalınmıştır.Örgütlüsınıfkesimleridahaçokgrevebaşvurmaolanaklarınasahiptir.Vegrevdehemenherülke-deyasalbirhaktır.

Gelelim devrim sonrası Rusya’sına; Ekim devrimi çarlık dönemindeemekçilerepolisbaskısıaracıolarakuygulananyurtiçiseyahatiçinpa-saportzorunluluğunuortadankaldırdı.1922işyasasıiledebuözgür-lükgarantilenmiştir.Buyasaşöyledir:“Ücretlibirkimseninbirişyerin-dendiğerinetransferiyadabirbölgedenbaşkabirbölgeyegönderil-mesiişyeriveyakuruluştaşındığındabile,ancakoişçininveyaperso-nelinonayıylaolabilir.”Aynışekildeişçilerhiçbirengellekarşılaşmadanülkeninbirtarafındanbirbaşkatarafınagöçedebilirlerdi.

1931yılınagelindiğindeişçilerinözelizinolmadanLeningrad’danayrıl-masıyasaklanmıştır.27Aralık1932’denitibarenbuuygulamaRusya’nınhertarafındabaşlatılmışveÇarlıkzamanındakindençokdahaağırbiriçpasaportsistemi,kişilerinoturduklarıyeriizinsizdeğiştirmesiniönle-meküzereuygulamayasokulmuştur.1922işyasası1932yılındayürür-


83

PRAKSİS

lüktenkaldırıldı.11Şubat1932’desanayiveulaşımişçileriiçinişkarne-siuygulamasıbaşlatıldı.Hiçbirişçikarnesinigöstermedenyenibirişegiremiyordu.

15Kasım1932tarihlibiryasaile,geçerlibirnedeniolmadanbirgünişi-niaksatanher işçi iştenatılmaveeğeryaşadığıkonut işinebağlı iseaynızamandakonutundançıkarılmatehdidiylekarşıkarşıyakalıyordukisanayiişçileri,madencilervb.içinkonutdurumuişebağlıdır.

4Kasım1932tarihlibiryasa ilebudefa işçileryiyecekvediğergerek-sinmelerinin dağıtımı fabrika yöneticilerinin denetimine bağlanıyor-du.Fabrikamüdürleriişçileriterbiyeetmekiçinsıksıkkullandıklarıbirsilahtı.

26Aralık1941tarihindeiseçokdahaağırbiryasaçıkarıldı.Yasayagöreaskerisanayilerdeizinsizayrılanişçilerin,askerimahkemelerdeyargı-lanmaksuretiyle,beşilesekizyılarasındahapiscezasınaçarpıtılması-nıgetiriyordu.

KADIN ÖZGÜRLÜĞÜ

Kadınavekadınemeğinekarşıalınantutumbirülkeninkapitalistgeliş-mişlikdüzeyinigösterir.Veaynızamandaoülkedekikadınlarınörgüt-lülükveçıkarlarıiçinmücadeledüzeyinidegösterir.

Tarihsel açıdan ise insanın insanlaşma düzeyi kadının her alandaözgürleşme düzeyine bağlıdır. Bu Marksist ortodoksisinin temelbelirlenimidir.

Devrim Rusya’sı kadınlara dünyanın en gelişmiş haklarını tanıdı. 1922işyasasıkadınların(veçocukların)“özellikleağırvesağlıksızüretimdeveyeraltıişlerinde”çalışmasınıyasaklamıştı.ÇalışmaKomiserlininbiremirlekadınlarınbütünüyle4kilogramıaşanyükleritaşımakvekaldır-maktanoluşanişlerdeçalışmasınıyasaklamıştı.15,4kiloyakadaryük-lerintaşınmasıancakbuişinkadınınnormalişiyledoğrudanilişkiliol-duğuhallerdeveişgünününüçtebiriniaşmıyorsamümkündür.

Bumaddelerinhepsikarşıdevrimsürecindekaldırılmıştır.Giderekartanoranlardakadınlarmadenlerde,genellikleocaklardakienağır işlerdedahiçalıştırılmaktadır.Aşağıdavereceğimalıntıda(1937’deyazılmış)birresmiyazarınkadınlarınalçakçasömürülmesininyaygınlaştırılması-nıdemagojikbirçarpıtmaylanasıl‘sosyalizmin’birbaşarısıolaraksun-duğunadikkatedin.“İşinen ilgiçekiciyanı,Sovyetkadınınınkapita-listtoplumlardakadınlarakapalıolanvekapitalistülkelerdekadınla-


84

PRAKSİS

rın‘doğalarıgereği’hariç tutuldukları,erkeğin işiolarakkabuledilensanayikollarındayerkazanmışolmalarıveyerkazanmayadevamedi-yorolmalarıdır.Örneğin,kapitalistmadensanayilerindekadınlaryokdenecekkadarazbirroloynarlar.KadınişçilerinmadensanayilerindetümçalışanlaraoranıFransa’da(1931)%2,7,İtalya’da%1,8,Almanya’da%1,ABD’de(1930)%0,6veİngiltere’de(1931)%0,6’dır.SSCB’dekadın-larmaden sanayinde çalışanların (1932)%27,9’unu oluşturur. İnşaatsanayidebunabenzerbirdurumdadır.Buişkolundayukarıdaadıge-çenülkelerdekirakamlar%0,5(İtalya)ile%2,9(Almanya)arasındadır.SSCB’deise%19,7’yioluştururlar.Metalsanayinderakamlar%3(ABD)ile%5,4(İngiltere)arasındadeğişir.SSCB’demetalsanayindeçalışaniş-çilerin%24,6’sıkadındır.”

Neövgüyedeğerbirdurum!Değilmi?

KÖLE EMEĞİ

En kısa zamanda en çok sermaye birikimi yapmak kapitalizmin doğaleğilimidir. Bunun en iyi yapıldığı emek türü köle emeğidir. Sermayeaçısındanyoksulolanbirülkeeğeriçeridebunuengelleyecekciddibirmuhalefet yoksa köle emeğine yönelebilir. Kezaher kapitalisthükü-metingeneleğilimiişçimaliyetlerinienazaindirmeyönündedir.Köleemeğininen iyikaynağıkapitalistkoşullardahapishanelerdir.Çünküçalışanlardüşükücretevetabikiköleemeğinebüyükdirençlergöste-rir.Çağdaşkültürelnormlardabirbaşkadirençnoktasıdır.Tutsaklaryo-ğunbirşekildeçalışmacezalarınaçarpıtılırlarvehükümetlerbuangar-yaçalışmadançokciddibirikimlereldeedebilmektedirler.ABDhapis-hanelerindebutarzçalışmahalenyaygındır.Çalışmanıntutsaklaraiyigeldiğiyönündesosyalpsikolojikkuramlardanda‘bilimsel’dayanak-larbulmaktadırlar.

DevrimdensonraRusekonomisineredeysetamamıylaçökmüşdurum-daydı. Buna rağmen Bolşevikler angarya çalışmaya başvurmayı biledüşünmediler.ÜstelikodönemdeÇarlıkRusya’sındankalmaangaryaçalışmabiçimihayliyaygındı.Bolşeviklerbuçalışmabiçimleriniderhalyasaklamıştı. 1928’lerdekamplarda sadece30,000mahkumvardı veyöneticilerbunlarınzorlaçalıştırılmasınakarşıydılar.

1927yılındahapishaneleryöneticisişöyleyazmıştı:“Mahkumemeğininsömürülmesi, bunlara alın teri döktürülmesi, hapishanelerde üretimörgütlenmesihernekadarticaribirbakışaçısındankarlıbirşeyolsa


85

PRAKSİS

da ıslahediciolmaktanuzaktır. Sovyethapishanelerindebununyeriyoktur.”

AncaksermayebirikimininplanasokulmasındanbaşkabirşeyolmayanBeşYıllıkPlan’ınyürürlüğegirmesiyledurumtamamendeğişti.

Kiselyou–GromovadlıkamplardagörevyapmışbirGPUgörevlisi-,1928yılındakamplarda30,000kişiolduğunusöylerken,1930’dakamplarıntamamındaki toplammahkum sayısını 662,257 olarak verir.” Aradakibuikiyılınkarşıdevriminbaşarıyaulaştığıyıllarolduğunuokurundik-katinesunarım.1930’dabaşlayanvegiderekartantemizlikhareketin-demahkumsayısıdadoruğunaulaşarakonmilyonaçıkmıştır.OkurabukamplarıntamamınınklasikhapishanelerdeğilGulaggibidünyacaünlenmişçalışmakamplarıolduğunuhatırlatırım.

TÜKETİMİN BİRİKİME TABİ KILINMASI

Şimdiye kadar ki bölümlerde Ekim Devriminin özgürleştirdiği kadın-erkektümemekçileri,karşıdevrimin,nasılyenidensömürününiçineçektiğinigördük.

Amanekadaryoğunolursaolsungenelolaraksömürüsermayebiriminihızlandırmaz.Sermayeninsermayeolarakbirikimitüketimindebiriki-metabikılınmasıilemümkündür.Bunedenlekapitalizmdekitletüke-timibirikimetabidir.Birikiminarttığıbazıanlardatüketimdeaynıoran-daartabiliryadabazendetüketimdüşebilir;fakatsermayeüretimsü-recindetemelilişkihepaynıkalır.

İşçidevletindebuilişkitersinedöner.Üretimemekçilerinyaşamkoşul-larınıniyileştirilmesineyanibirbütünolaraktoplumsalrefahatabidir.EkimDevrimindensonraBeşYıllıkPlan’ınbaşlamasınakadarbuilişki-ninolmadığınıancakbundansonraortayaçıktığınıkolaylıklagörebili-riz.Aşağıdakiverilerbunuaçıkçagöstermektedir.

Üretimvetüketimmaddelerinintoplamsanayiüretimindekipayları.

Planlama 1913 1927-8 1932 1937 1940 1942

Üretimaraçları 44.3 32.8 53.3 57.8 61 62.2

Tüketimaraçları 55.7 67.2 46.7 42.2 39 37.8

Tablo1928’lerekadarüretimininsanlarıngereksinmelerinetabiolduğu-nuancak1929karşıdevrimiyledurumunradikalbirtarzdatersinedö-nerektüketimivetabikiişçilerinüretimaraçlarınatabikılındığınıgös-


86

PRAKSİS

termektedir.Burtablo,dünyanınenbüyüksilahüreticilerindenbirivedahasıuzayçalışmalarındaABD’ninbileilerisindeolduğusöylenenbirülkede,1990’lardagreveçıkanmadenişçilerininenönemlitalepleri-ninbaşındanedendahafazlasabunvejilettalebiolduğunudaaçık-lamaktadır.

Bu süreçmuazzambir sermaye birikimini sağlarken diğer taraftan dadehşetvericibiryoksulluğayolaçmıştır.Emekgücününyenidenüre-tilmesionunenasgari ihtiyaçlarınınkarşılanmasına–kiçoğukezbu-nundaaltınainiliyordu-indirgenmişti.Oysaemekgücününyenidenüretimionunsosyalolarakyenidenüretimidir.Buonungereksinmişol-duğusosyal,kültürel,sanatsal,eğitselvs.heralandayenidenüretimi-ninsağlanmasıdır.Dolayısıylaemekgücününfiyatıtümbunlarıkapsa-yacakdüzeydeolmalıdır.Buaynızamandabirbütünolaraktoplumunsağlıklıbirtarzdatoplumsalyenidenüretiminintekkoşuludur.İnsanıninsanlaşmasürecionunsadecehayvansal(bio-fizyolojik)gereksinme-lerininkarşılanmasıiledeğilinsansal(sosyal,psikolojik,sanatsal,este-tikselvs.)gereksinmelerininkarşılanmasıveikincisininsınırsızcageniş-letilmesinebağlıdır.

AncakRusya’daemeküretkenliğindekiartışbiledurumudüzeltmemiş-tir.Oysabir işçidevletindeemeğinüretkenliğindekiartışın, işçilerinyaşamkoşullarındabir iyileşmeyeyol açmasıbeklenir. Karşı devrim-densonraemeküretkenliğindekimuazzamartışarağmenreelücret-lerdeyukardasaydığımgerekçelereparalelolarakdüşmeyaşanmıştır.

BÖLÜŞÜM KOŞULLARINDA BOZULMA

Bir diğer önemli gösterge bölüşüm koşullarında adaletsizliktir. ParisKomün’ününilkyaptığıişlerdenbiribürokratlarınücretiniortalamabirişçiücretiolarakilanetmesiydi.

Lenin’deseçimeveherangeriçağrılmayatabiolmasıgerekentümgö-revlilere, iyibir işçiningelirindendaha fazlasınınverilmemesinipartipolitikasıolarakaçıklar.YineLeninMart1918’dedevrimdenbirkaçaysonra:“tümmesleklerdevekategorilerdetümücretvemaaşlarıngide-rekeşitlenmesini”desteklediğinibelirtmişti.

ÜcretlerdekikimieşitsizliklerRusya’nınnesnelkoşullarınaBolşeviklerinvermekistemedikleribirtavizdi.Hükümetyürütmekzorundaolduğuteknik işler için eski Rus bürokrasisinin yardımına ihtiyaç duymuştu.Bunlar ise ancak yüksekücretler karşılığında çalışmayı kabul etmek-


87

PRAKSİS

teydiler veBolşeviklerbunada razıolmak zorundakaldılar.AmabuBolşevikleriçinhiçbirzamanileribiradımolarakdeğilenkısazaman-dabertarafedilecek,katlanılmakzorundakalınanbirolumsuzlukola-rakdeğerlendiriliyordu.

1921’dekiOnuncuPartiKongresi:“çeşitlinedenlerdendolayımaddiüc-retlerdeuzmanlığagörefarklılıklarıngeçiciolarakkorunulmasıgereki-yorsada,herşeyerağmenücretdüzeyipolitikası,ücretoranlarıarasın-damümkünolanenbüyükeşitliküzerinekurulmalıdır”kararınıalmış-tı.BukararBolşeviklerinkonuyayaklaşımınıözetlemektedir.BeşYıllıkPlanöncesidönemdeKomünistpartiüyelerininvasıflıbirişçidendahafazlakazanmasınaizinverilmiyordu.

BeşYıllıkPlan’ınbaşlamasıyla,Bolşeviklerinyukardaaktardığımızvegeç-mişiParisKomününedayananbugeleneğiterkedilmiştir.BizzatStalineşitlikçianlayışlabürokrasiadına ilkhesaplaşankişiydi:“Uronilovkan(buterimeşitlikçilikkavramınınalaycıbirbiçimidir)köylübakışaçısın-dan,tümmallarıneşitdağılımıpsikolojisinden,ilkelköylü‘komünizmi’psikolojisindengelir.Uronilovkan’ınMarksistsosyalizmlehiçbir ilişki-siyoktur.”

Busüreçlebirlikte tahminedeceğinizgibi işçilerleyönetici sınıflarara-sındakigelir farkıgiderekartmıştır.Bubölüşümeşitsizliğigenelya-şameşitsizliğininsadecebirkısmıidi.Gerçektesağlıktaneğitime,ba-rınmadanbeslenmeyekadarheralandabueşitsizlikkendiniaçıkçaor-tayaçıkarıyordu.

Budurumunbirsömürüilişkisiolmadığınailişkinitirazlargelmiştir.Den-mektedirkibirişçiylebiruzmanyadafabrikamüdürüarasındabirüc-ret farkıolabilirvebu fark fabrikamüdürünün işçiyi sömürdüğüan-lamınagelmez. İşçigibifabrikamüdürüdetoplamartıküründenbi-raz fazlaolmaklabirlikte kendipayınadüşeni almaktadır.Genelola-rakbürokrasibirsınıfoluşturmaz.Birbütünolarakbürokrasininbirbü-tünolarak işçilerdendaha fazlakazanıyorolmasıbürokrasinin işçile-risömürmesindendeğilülkedekiücretyadabölüşümadaletsizliğin-denkaynaklanıyor.

Buitiraztamamendoğrudur.Amaeğerklasikkapitalistbirülkedensözediyorolsaydık.Klasikkapitalistbirülkedebürokrasikapitalistsınıfıngenelkırtasiyeişleriniyürütenbirsosyalkatmandır.Devletintopladığıvergilerdenkendisinehükümettarafındanayrılmışmaaşıalır.Buma-aşınyadaücretinmiktarınıbelirleyemez.Üretimüzerinde,neyinna-


88

PRAKSİS

sılüretileceği,neüretileceği,nekadarüretileceği,nefiyatasatılacağı,kime,nerdesatılacağıgibihiçbirkonudakararveremez.Mülkiyethak-ları,üretimvedolaşımsüreçleriüzerindekitümkontrolvebunlardandolayıdasınıfolankapitalistsınıfınelindedir.

TabikiRusya’dabirmüdürdahafazlaücretalıyordiyeişçilerisömürüyordeğildir.Rusya’dabürokrasiüretimvedolaşımsüreçlerinintümkont-rolünüelindebulundurduğuiçinbirsınıftırvebundandolayıaynıüre-timsürecindebukontrolmekanizmalarınatabiolarakyönetilenişçisı-nıfıüzerindesömürücübirgüçtür.Saltmülkiyethakkıbirsınıfnitele-mekiçinyeterlideğildir.Birsınıfüretimvedolaşımsüreçlerindekiko-numlarıylabelirlenir.Çünküsınıfgerçektemaddiüretimsürecininbirfonksiyonudur.Bunedenledebelirlibirtoplumdakimaddiüretimsü-recindeinsanlarınbirbirleriylebelirlivezorunluolarakkurduklarıüre-timilişkilerindealdıklarırollerotoplumdakisınıfsalyapılarıoluşturur.TamdabunedenleRusbürokrasisiRusişçisınıfıüzerindesömürücübirtoplumsalgüçtür.

MÜLKİYET İLİŞKİSİ

Yukarıdamülkiyetintekbaşınasınıftariflemekiçinyetersizolduğunube-lirttik.Oysamülkiyetilişkisisaltsınıfsalbir ilişkidir.Mülkiyetitekyan-lıbirbiçimdeyalnızcaözelmülkiyetolarakdüşünülmesininyanlışso-nuçlarınıvebunabağlıkarşıeleştirileriboşaçıkarmakiçinbubelirlemeyukarıdakisunulmuşbiçimiyletamamıyladoğrudur.Rusyadasömü-rüilişkisinivesınıfolarakbürokrasininvarlığınıreddedenler,Rusya’daözelmülkiyetinyokluğunugerekçegöstermektedirler.Bizdebunakar-şı yukarıdamülkiyet ilişkilerini yok sayarak sınıfsal yapıyı ve sömürüilişkisinitarifledik.Şimdiburadasınıfsalyapıvedolayısıylasömürüiliş-kilerinimülkiyetilişkilerininbirfonksiyonuolaraktanımlayacağız.

Mülkiyetilişkileriüretimilişkilerininhukuksalifadesindenbaşkabirşeydeğildir.Üretimilişkilerimaddiüretimsürecindeinsanlarınbirbirleriy-le kurdukları, kendi iradelerindenbağımsız, zorunlu ilişkilerbütünü-dür.Özelmülkiyetbuüretimilişkilerinintarihteaçığaçıkmışbiçimle-rindenbiridirsadece.Dolayısıylasömürüilişkileriniyalnızcaözelmül-kiyetilişkilerindearamak,üretimilişkilerinintarihselserüvenihakkın-dakigenelbilgisizliktenkaynaklanır.

Hegelilebirliktekonuşacakolursak;mülkiyetinsanınüretimkoşullarıy-lahukuksalilişkisidir.Bireyilkedimindeiradesiniherhangibirşeyüze-


89

PRAKSİS

rindegösterir.Onuniradesiniüzerinegeçirdiğişeybusuretleonunilkmülkiyetidir.Demekkimaddiüretimsürecindeinsanındoğaylakurdu-ğuilkilişkionunilküretimilişkisiyanimülkiyetilişkisidiraynızamanda.Böylecebireyineşyailekurduğuilişkidemülkiyetkendiyalındetermi-nasyonlarınıbulur.Buonuntarihselserüvenininyönünüdetayineder.Builişkirastlantısalöğelerdışındaşeyüzerindekişininkurduğuzilyet-likilişkisidir.

Zilyetlik;tarihboyuhemenheryerdegörebildiğimiz;doğrudandoğruyafizikielkoyma,üretmeveüretilmişolanıkendinetahsisetmedir.İşbö-lümününyeterikadargelişmediğiilkelinsantopluluklarındabuilişkidoğaylatopluluğunkurduğukomünalmülkiyetilişkisiydi.İşbölümü-nünvedolayısıylasınıfsalayrışmanıngeliştiğivebununüzerindedev-letlerinoluştuğugelişmişlikdüzeyineçıkantoplumlardangünümüzekomünal,devlet,özelmülkiyetbiçimlerideolmaküzerebirçokmülki-yetilişkisidoğmuştur.

Sovyet iktidarı kolektif mülkiyet biçimlerinden biriydi. İşçiler, fabrika-lardayerelSovyetler,ülkeçapındadaMerkeziSovyetaracılığıylaüre-timsürecinikontrolediyorlardı.Sovyetleryargıyı,yasamayıveyürüt-meyitekelde(işçilerintekelinde)toplayangerçekdevrimciorganlar-dı.KamumülkiyetiSovyetiktidarındaişçilerinkolektifmülkiyetidir.Ne-yin,nekadarvenasılüretileceğinefabrikakomiteleriaracılığıylaişçilerkararveriyordu.Sovyetiktidarındaişçisınıfıkolektifmülksahibisınıftır.BürokrasibusüreçteSovyetiktidarınınihtiyaçlarınakoşulanbiraraçtır.

Ancakikincibölümdedetaylarıileanlatıldığıgibi1917’dedoğandevrim-ciişçidevleti,1920’lerde,etrafındakikapitalistdünyanınbaskılarıaltın-dagücünütüketmişbirişçisınıfının,içsavaşınyarattığıağırfizikitahri-bindeetkisiyletedricibirşekildedenetimiyenibirbürokrasiyekaptır-dığınıgörüyoruz.

Bürokrasi işçilerin üretim süreci ve bir bütün olarak devlet üzerinde-ki kontrol araçlarını tasfiye ediyor. Bütünbu kontrolmekanizmaları-nıkendielinegeçiriyor.Busüreçbasitbirsiyasalgeçişdeğiltümüre-tim(mülkiyet)ilişkilerinideğiştirentoplumsalbirkarşıdevrimdir.Buiş-çilerin,üretimilişkilerindekikonumununaltüstolması,mülkiyethak-larındanyoksunkalmasıyanikolektifolarakmülksüzleşmesidemek-tir.Hegelilebirliktemülkiyetinsanınüretimkoşullarıylahukuksaliliş-kisidirdemiştik.Bürokratikkarşıdevrim işçi sınıfınınüretimkoşullarıkarşısındakidevrimleeldeetmişolduğukonumunutersineçevirmiş-


90

PRAKSİS

tir.Bürokrasiişçilerinkolektifmülkiyetiyerinekendikolektifmülkiye-tinigeçirmiştir.Mülkiyetinkolektifbiçimi,yanikamumülkiyetioluşu,kamuiktidarınınkimdeolduğunabakılmaksızınsosyalistmülkiyetola-rakdeğerlendirilmesiyanlışınayolaçmıştır.Kuşkusuzproletaryanınik-tidarındakikamumülkiyetibirkolektif(sosyalist)işçimülkiyetidir.Bü-rokrasininiktidarındakamumülkiyeti,mülksüzkılınmışişçilerüzerin-debürokratikbirdiktatörlüktür.Buradaanlaşılmasıgerenasılşeyişçi-lerinSovyetiktidarısaltsiyasalbiriktidardeğilesasolarak,işçilerinsi-yasaliktidarınınüzerindeyükseldiğivediktatörlüğüaracılığıylabunukoruduğuvegeliştirdiğikolektifmülkiyetsahipliğidir.RusBürokrasisikolektifmülksahibibirsınıftır.İşçilerinmülksüzleştirildiğivebürokra-sininkendikolektifmülkiyetiniyerleştirdiğibusüreççokaçıkbürokra-tiktoplumsalkarşıdevrimdir.

Bizim görüş açımızı eleştirenler büyük keşif yapma sarhoşluğu içindeRusya’da meta üretimi yok diye haykırmaktadırlar. Çünkü klasik ka-pitalizmkoşullarındaolduğugibi Rusya’dada insanlarınbirbirleriylealışverişyaptığıpazarlararamaktadırlar.Buyanılgıdünyakapitalizmi-ninbütünlüğüiçinde,onunbirparçasıolarakRusya’yıdeğiltekbaşınaRusya’yıelealmaktankaynaklanmaktadır.Bizonlarıngörüşünüdahadaöteyetaşıyabiliriz;eğerRusyasafkomünistbirülkeolsaydı(kibumümkündeğildiramabizvarsayalım)bileverilidünyakapitalisteko-nomikbütünlükiçindeonunbirparçasıolarakürettiğihermaldeğeryasasınatabidiryanimetadır.Dünyanıngerikalanındanekonomikola-rakbağımsızgelişebilecekbirüretimyapısımümkündeğildir.Bağım-sızlıkdüşüncelerininbuuçlarasavuranşeyüçüncüdünyasolculuğu-nunemperyalsaldırılarakarşıgeliştirdiğivulgartepkidir.

Kapitalizmgenelleşmişmetaüretimidirvedünyapazarınıvarsayar.Ka-pitalizmtarihsahnesineçıktıktansonraekonomikyapılarıonlarınulu-sal sınırları içinde değil dünya ekonomisinin bir parçası olarak ince-lenmelidir.Birbölgedeüretilenbirmalınfiyatanaliziniyapanbiri-buRusya’nınücrabirbölgesiyadaGaziantep’teküçükbirtekstilatölyesiolsun-omalınfiyatınınuluslararasıfiyatdüzeyineeşitlenmeeğilimi-nigörecektir.

Kapitalizmbütünyerellikleridünya sahnesinebağlar, tek tekhalklarınyerelyaşamlarınıdünyatarihine,onlarınekonomilerinidünyaekono-misinebağlar.

Birülkedekideğerilişkisiancakdünyaölçeğindedüşünüldüğündeçö-


91

PRAKSİS

zümlene bilir. Çünkümeta üretimi ve dolaşımı dünya ölçeğindedir.Rusyametaüretir.SilahdahildışticaretRusya’nınmalüretimininmetabağıntısınıbizegösterir.KezadünyapazarıRusya’daüretilendeğerinrealizasyonalanıdır.MetanınyokluğunukanıtlamakiçinRusya’dapa-zararamakkapitalizmdenhiçbirşeyanlamamakdemektir.DünyafiyatdüzeyininRusekonomisindeyarattığı enflasyonistbaskı veen sonuRusya’daemekyoğunüretimindiğerekonomilerilerekabetegireme-yerekkrizegirmesi(kibudeğeryasasınınRusya’daişlediğininentipikgöstergesidir)veçökmesiRusya’dakikapitalistüretiminaçıkampirikkanıtlardır.

BusonanalizimiziyukardayaptığımızbürokrasininkolektifmülksahibisınıfolduğuanalizimizlebirleştirdiğimizdeSSCB’ninsınıfkarakteriaçı-ğaçıkar:Rusyabürokratikbirdevletkapitalizmidir.

SONUÇ

Lenin 11Ocak 1918 tarihinde gerçekleştirilen üçüncü SovyetlerKongresi’ndeşunudeklereediyordu:“Sosyalizmintekbirülkedenihaizafereulaşmasıkuşkusuzolanaksızdır.Sovyetiktidarınıelindebulun-duranişçiveköylüalayımız,büyükdünyaordusununalaylarındanbi-ridir.Mutlakgerçekşuki;Almandevriminingerçekleşmemesihalindeyenilmeyemahkûmuz.”(toplueserlercilt:24,syf:24)

AlmandevrimidedahilolmaküzerebütünAvrupadevrimleriyenilgiy-lesonuçlandı.Rusya’nıngeriüretimilişkilerinisosyalisttarzdadönüş-türecekolanileriülkeleringelişmişüreticigüçlerinindesteğininolma-dığıtarihsel-toplumsalkoşullardabuülkeninsosyalizmeevrilmeyece-ğimutlakanlamdaaçıkkenülkenereyeevrildiveönderliğinkonumuneydi.SonolarakAşağıdaEngelsinbukonuyailişkindahiyaneçözüm-lemesini vereceğim:“radikalbirparti liderininbaşınagelebilecekenkötüşey,toplumsalhareketinonuntemsilettiğisınıfınegemenliğinikurmakvebuegemenliğinörtükolarakiçerdiğiönlemleriyaşamage-çirmekiçinhenüzyeterinceolgunlaşmamışolduğubirzamandaikti-darıelealmayazorlanmasıdır…Lider,kaçınılmazolarakkendisinibirikilem içindebulur.Yapabilecekleri,onunogünekadargerçekleştir-mişolduğutümeylemleriyle,bütünilkeleriylevepartisininçıkarlarıy-latezatlıkiçindedir;yapmasıgerekenleriseokoşullardayapılabilirşey-lerdeğildir.Kısacasıkendipartisiniyadasınıfınıdeğil,fakatkoşullarınegemenlikkurmasıiçinuygunolduğusınıfıtemsiletmeyezorlanır.Ha-


92

PRAKSİS

reketinkendisininçıkarlarıadına,yabancıbirsınıfınçıkarlarınısavun-mayakendisınıfınıgüzelsözlerlevevaatlerlebeslemeyeveyabancısı-nıfınçıkarlarınınkendiçıkarlarıolduğunuilerisürmeyezorlanır.Kendi-sinibusıkıntılıkonumdabulanherkes,geridönülmezbiçimdeyolunuyitirmişdurumdadır.”(Almanya’daKöylüSavaşısyf:135-136)

RusyaEkimDevrimiolduğundageribirköylüülkesiydi.İngiltere’nin200yıldayaptığısanayileşmeyi20yılgibikısabirzamandatamamlayarakAvrupa’nınikincibüyükgücüoldu.Stalinbununasılsağladı?İşçilerinbusermayebirikiminegönüllükatılımıilemi?

Tamtersineişçilerinüretimsüreciüzerindekikolektifdenetimlerinisağ-ladıkları Sovyet diktatörlüğünü işçiler üzerinde yukarıda ayrıntılarınıverdiğimizkanlı,kitleterörünedayalıbirdiktatörlüğüçevirerek.

BolşevikDevrimiveStalinistkarşıdevrimianlamayanhiçkimsegünü-müzdeezilenlerinçıkarlarıyönündedoğrupolitikhatgeliştiremez.

Bumakaleninteorikarkaplanınıbesleyenkaynaklarşunlardır:

1.NichalReiman;Stalinizm’inDoğuşu2.Troçki;RusDevrimTarihi,İhanetUğrayanDevrim3.TonyClif;Rusya’daDevletKapitalizmi4.Hegel;HukukFelsefesininİlkeleri5.K.Marx;Kapital

ABDçözümügüç,dünyanıngerikalanıiçindeciddisonuçlarıberabe-rindegetirecekolanbirekonomikkrizedüşmüştür.

Hisse senedi piyasalarında yükseliş uzun zamandır aşağıya doğru vebenzerşekildetüketicitalebindekidüşmetrendikarlarıçökerttivear-tanhisselerinhacminiaçığaçıkardı.Birkaçgündeyüzmilyarlarcado-larhavayauçtu.Dünyanınenbüyükveendinamikekonomisikrizileyüzyüze.BirleşikDevletler’inekonomisiniölçenbütünbüyükgrafikleraşağıyadöndü.Üstelikbuenflasyonistbirbasınçileparalelgelişmek-tedir.Bubasınçdünyapiyasalarındatedirginlikyaratanfaizartırımla-rının sürmesi yönünde bir zorlama yapmaktadır. Faiz indirimine iliş-kinbeklentilerdetükenmiştir.Dahaşimdidenkrizinişaretleridünyanınheryerindegözükmektedir.Şimdiyekadar,ABDsavaş sonrasıdöne-minözgüryıllarıiçindeenuzunekonomikcanlanmadanyararlanmıştı.

Şimdiyanlışgidennedir?Amerikanailelerinsahipolduğuhissesenetle-ritamamınınneredeyseyarısıkadar,şaşılacakbirboyutta.1999’dahis-sesenedipiyasasıhızlayükseldiğindeailelerinvarlığı5.5trilyondola-rayükseldi.Bununyaklaşıkyüzde5’idoğrudan tüketiciharcamaları-na;yenimallarvehizmetalımınayöneldikibusektörlerAmerika’dabütünekonomikbüyümenindinamiğiniaçıklıyordu.Borsanındüşme-sitüketiciharcamalarındabiryavaşlamayayolaçmasıbekleniyor.Üc-retlerbüyükbirölçüdesondokuzyıldansonradüşmetrendindeveta-sarruflarnegatifdurumda.Düşenkarlarvegelirler‘krediyitüketmeye’

Uçurumun Eşiğindeki Kapitalizm


94

PRAKSİS

veklasikbirkrizinkapısınıaçmışdurumdadır.Şirketlerinborçlanmasıağırlıklıolarakekonomininhızlageliştiğidönem-de‘iyizamanların’hiçbirzamanbitmeyeceğiinanışınedeniylekolaydır.Bankalarözellikleşimdibirçöküşeğiliminegirenevpiyasasındakiyük-sekriskliborçlularıniflaslarısonucupeşisırabatmaktadır.Ekonomistle-regöre,bankalaronlarınborçlanmaportföyünüyakıntakibealmışdu-rumda.1929’dakineçokbenzeyençökmevekeskindüşmegeçenonyıl içindemuazzambirborçlanmayolundangeçerekJaponya’nıniçi-nedüştüğübenzerbirkaderileAmerikayüzyüzegelmektedir.Veborçbalonuçokbüyüktür.WallStreet’tekihisselerhalaaşırışişkindir.Emlakfiyatlarıdaöyledir.Sonraiçborçyükürekordüzeydedir.Bütünbunla-rıgeçmeyeçalışmakbirçokyılalacak.Amerikaiçindeuzamışbirdur-gunlukisedünyanıngerikalanınımuazzamşekildeetkileyecektir.Gü-vensizbirpiyasadakredilerindüşüşümevcutilişkilerindüzeninionarıl-mazşekildebozabilir.Bundandolayımallarındeğeriparadakimuhte-şemvebağımsızdeğerikorumaamacıylafedaedilmiştir.Paradeğeri-nesahipolmaksadeceparanıngüvenliğisağlandığımüddetçegüven-lidir.Bukapitalistüretimdekaçınılmazdır.Emeğinsosyalkarakterimal-larınparavarlığıolarakortayaçıkmayadevamettiğiveböylelikleger-çeküretimindışındabirşeygibigörülmeyedevamettikçe,bugünkükrizlerdenbağımsızyadaonlarınyoğunlaştırılmışbirşekliolarakparakrizlerininortayaçıkmasıkaçınılmazdır.

ABD1998’dekiresesyondannasılkaçtı.ÖnceasyahastalığıABDekono-misiniaşağıçekti.Finansalpiyasalarhissedilirbirkorkuyakapıldı:Asyaborsası1997’deçöktüveparakrizibirdünyaresesyonununhayaleti-nigöklere çıkardı.Merkezbankası faiz oranınıdüşürerekborçlanmamaliyetinidüşürdüveböyleceAsya’daAmerikanmallarıiçintalepler-dedüşmeden kaynaklı ticari etkilenmeleringüven sorununa yol aç-mamasınayardımetti.Yükümlülükleriniyerinegetirmemetehdidindeolandevletveyatırımfirmaları1998’dedesteklendi,çoğuşaşırtıcıde-recedeIMFtarafındanborçlandırılır;Brezilya,KoreveRusya.Sermeyekriz istilasınauğramışAsyaborsalarındankaçarakWallStreet’egeldi.Hissesenedifiyatları1998yazındayüzde20düştü,çünküherkesreses-yonunABD’yeyayılacağındankorkuyordu.FakatABDMerkezbankasıönlemlerivesermayeninWallStreetiçineakmasıhissesenedifiyatla-rınıhızlayükselmesiniateşledi,özellikleinternetsektörünü.1999Oca-ğıilebütünzamanlarınenyükseknoktasınayükseldiveNisan2000’e

UÇURUMUN EŞİĞİNDEKİ KAPİTALİZM

95

PRAKSİS

kadaryeni rekorlarpekiştirmeyisürdürdü.Borsanınbüyükhızlayük-selmesibirleşmelervesatınalmalarveyenifabrikaveteçhizatyatırım-lardalgasınayolaçtı.Yeni teknolojiyatırımlarınyoğunlaşmasınınbirsonucuolarak1996’dansonraverimliliktesüreklibirgelişmevardı.Bu1998ve1999boyuncaABDekonomisiiçinecanlıparanınkütleselgi-rişinigarantiyealmaktançokdahabaşkabirşeydiveenflasyondabiryükselmeyeyolaçmadı.

OnyılınuzunetkisiyadadahaçokABDişçisınıfınınbozgunauğrama-sıAmerikanşirketlerini1990’larınçoğuiçingerçekücretbüyümesinibastırabilmesinisağladıveböyleceverimliliktekiartışınçoğukarlardagerçekbirartışadöndü.Boomiflasınyolunuaçtı.1999-2000’deyeni-lenmişcanlanmaABD’yiresesyonunağzındankaptı.Fakatbazıyorum-cuların iddialarınarağmen,neMerkezBankasınınakıllımüdahalelerinedeyeniteknolojiyatırımlarınınkesinetkisigenelmakroekonomikkoşullarıyadakapitalistkrizlerinaltındayatannedenleriortadankal-dıramadı.

Reelekonomidekarlarınkaynaklarınınanlaşılmasıkrizinanlaşılmasınaanahtardır.Çünkükapitalistekonomilergerçekkaynağı-işçilerinçalış-ması-gizleyerekoluşur.Doğrudürüst açıklayamaz yada krizleri ön-cedentahminedemez.Kapitalistlerkendirekabetedayananavantajı-nıenüstdüzeyeçıkarmakiçinteknolojideyatırımyapar.Buonlaradi-ğerkapitalistlerdendahaucuzaüretimyapmalarınaizinverirvebudahemkarlarınartışınahemdepazarpaylarınınyükselmesineyardım-cıolur.Budurmaksızınkargenişletmeçabasıensonundasermayeninyoğunlaşmasınayolaçar;yani,dahaçoksermaye(fabrikayıdakapsa-yan,teçhizatvesermayehisseleri)oluşurkidahaşimdidendolmuşpi-yasadakarlarınkilitlendiğigerçekleşebilirbirfiyataonlarsatılabilir.BubütünDünya’nınsermayeyatırımlarınınyüzde40’ınıçekenbölgeol-duğunda1997’de,altıyılgibiuzunbirzamandansonra,Asya’damey-danagelendurumdur.Sonunda,borçlardoymuşbirpiyasadandolayısatışlardakiazalmaverilenigeriödeyemeyecekolanfirmalarvehükü-metlertarafındanyatırımısürdürmekamacıylabiriktirildi.Böyleceya-tırımcılarvebankalarkendiparalarınıçektivebudafirmalardavepi-yasadabirçöküşeyolaçtı.ŞimdibuABD’deolmaktadır.Malipiyasa-larınhareketserbestliğisayesindeaynıandabütündünyadakendinihemenyansıtmaktadır.Vegenelleşmişbirküreselkrizedönüşmüşdu-rumdadır.


96

PRAKSİS

Suçlu kim? Kapitalistler içine düştükleri kriz için kimi kötülemektedir?Genellikleonlaraşırıücrettaleplerineyadaişçilerinverimsizçalışmatarzlarınakarşısövüpsaymaktadırlar.FakatABD’desendikahaklarıveişçileronyıllardırbastırılmışveişsizlikdüşükdüzeylerdeolmasınarağ-men,ücrettaleplerikapitalistlertarafındankabuledilebilirdüzeydedir.

YadabelkideonlarpetrolfiyatlarınıyükseltenaçgözlüAraplarımısuç-lamaktadır? 1990’da onlar, Irak, Kuveyt’e girdikten sonra petrol fiya-tındabir yükselmeninetkisiüzerineABD resesyondanyakasını sıyır-mıştı.Gerçekte1998’insonunakadarçokdüşükpetrolfiyatları(birba-rel18$)büyümeyiateşlemeyeveenflasyonukontrolaltındatutmayayardımetti.Bukriziçingünahkeçileribulmakonlariçindahazorola-cak.Neo-liberalizmileifadeedilen,ThatcherveReagan’ninzaferi,şim-dibütündünyaekonomisinisarmışdurumda.Kapitalizmbiryüzyıldandahafazlabirzamandırsafbiçimindeişlerdurumda.Kapitalizmböylebiridealtarzdaçalışmayısürdürdüğündekendisiylebirliktegelişenya-pısalsorunlarındankurtulmasızorolmaktadır.Onunkrizleriiçinsade-cekendisisuçlanabilir.

Dünyaekonomik krizi aynı zamandaküreselleşmeüzerineolan tartış-malarıuzatacak.Büyümeninuzundönemiboyuncaküreselleşmeüze-rineyapılantartışmalarküreselleşmeninbüyümeyigetirdiğivarsayımıileşekillenmişti.Şimdibuideolojideaçıkbirkırılmabaşladıbile.Kriz,ABD’yitamamiyleyutmuşdurumda.Hükümetlerin,özelliklegelişmek-teolanülkehükümetlerininkrizindarbesiniyumuşatmayauğraşmakiçinellerindeçokdahaazaraçlarıvar.

Dünyanıniçinedüştüğüekonomikkriz,kapitalizmineşitliklerigeliştirdi-ği,gelirleriyükselttiği,teknolojiyi ilerlettiğivetamistihdamısağladı-ğıdüşüncesinin,ABDekonomipolitikasının,küreselleşmeadıaltında,kendiçıkarlarıiçinyarattığıvebütündünyayayutturduğubirillüzyonolduğunuaçığaçıkarmıştır.

Gerçekte kapitalizm uçurumun eşiğinde durmaktadır. Ancak uçurum-dandüşmesiiçindünyaemekçilerinintekmeatmasıgerekiyor.

ÖnceMehmetAğar“Dağdasilahladolaşacaklarınaovadasiyasetyapsınlar”dedi.SonraMİTmüsteşarıuluslararasıgelişmelerinkaçı-

nılmazolarakulus-devletiaştığınıvebundaisraretmeninülkeiçinteh-likelisonuçlarınıbeyanetti.VeensonuKenanEvren8eyaletlibirsiste-mindahaöncedevletiçindegündemegeldiğiniveşimdidetartışılabi-leceğinisöyledi.Bütünsağdahilçoğusolcudaolupbitenişaşkınlıklaizlemektedir.Kürtle-rinulusalvarlıklarınıinkaretmebiçimindesomutlaşandevletpolitika-larınaneolmuştu?DahadünterörvebaskıylaemekçiveKürtezilenle-rininüzerineyürüyenbubayağıkatilleribirdendemokratkılanneola-bilirdi?Aşağıdabukişivekurumlarınyöneticisınıfilebağlarındahiçbirdeğişiklikolmadığınıvedünolduğugibibugündeyöneticisınıfınçı-karlarınıntemsilcilerivesözcüleriolduğunugöstermeyeçalışacağım.

EN SON SÖZÜ DAİMA EKONOMİK GELİŞME SÖYLER

1880’lerekadarbirçoksanayıdalıküçüküretimünitelerininbirleşmesin-denoluşuyordu.Budurumyüzyılınsonundaherbüyükülkedekiüre-timindünyapazarınıyurtdışındakirakiplerininelindenalmakisteyentröstlervekartellerdeyoğunlaşmasıyladeğişmeyebaşladı.Amamalüretimininuluslararasıbütünleşmesiçokazdıveilkçokulusluşirketleyabatıdaüretimamacıylakullanmakiçinüçüncüdünyaülkelerindenhammaddeçıkarmayayadatamamenyerelüretimleilgilenenyabancı

Kaçınılmaz Olanı Görmek


98

PRAKSİS

şubelerkurmaeğilimindeydiler.Bueğilimgenellikleülkeliriylesıkıbirbağkurmuşolan,herbirikendiülkelerindekiherbüyükendüstrisek-töründesözsahibibiravuçulusalkökenlifirmayla1960’larınsonları-nakadardevametti.Amasonrayenirbirüretimbiçimiortayaçıkmayabaşladı.Sanayınınulusalsınırlarıaşabilecekyetenektekiyenidenyapı-lanmasıolanaklıolmuş,budayenikurulanAvrupalıçokulusluşerket-lerdalgasıylakoşutolarakgerçekleşmeeğilimigöstermişti.1970’lerinortalarındave1980’lerinbaşlarındasüregelenkrizdönemindensonraüretiminyenidenyapılandırılmasıulusaldüzeydeolmaktançokdahagenişbirbiçimdeuluslararasıdüzeyeulaşmıştı.Dahasonraneolibera-lizminideolokijsilahıhalinedönüşecekolanküreselleşme–sermaye-ninuluslararasılaşması-üretimsürecininuluslararasılaşması,yanimalüretiminindeğişikaşamalarınınfarklıülkelerdegerçekleştirilmesidir.

Kapitalizmdoğalvesürekliolarakekonomikgelişmeyi,yeniülkelerenü-fuzu,ekonomik farklılıkları aşmayı, kendineyetenbölgeselveulusalekonomilerifinansalilişkilersisteminedönüştürmeyiamaçlar.Bune-denleonlarıuzlaştırırveengelişmişveengerikalmışülkelerinekono-mikvekültüreldüzeylerinieşitler.Ancakbueşitlemeyisağlarkenonla-rınveriliyapılarınıdabozarveyenidenkurar.

Kapitalistgelişmenekadardüzensizvegüvenilmezolursaolsun,azge-lişmekteolanülkelerdedeğişimyaratanbirdeviraçtı.ÜlkemizdebudeğişimintemsilcisiveyürütücüsüolanÖzalbunedenleliberalkesim-lerceyüceltilmektedir.

Özellikle 1980’lerden sonra dünya pazarı yoğunlaşan uluslararası ser-maye birikiminin küresel genişlemesini hızlandırdı. Bu dünya paza-rını daha hızlı bütünleştirirken, bütünleşmeyi engelleyen ulusal sı-nırların kaldırılması yönünde bir basınç yarattı. Uluslararasılaşmaylaulus-devletarasındagelişenkaçınılmazçatışmaiştebubasınçtankay-naklanmaktadır.

Dünyaekonomisindekibugelişmelerulus-devletüzerindebiribirleşmediğeribölünmeyönündeçifttaraflıbirbasınçyaratmıştır:Birleşmeyö-nündekibaskılarengelişmişiABolanbölgeselekonomikittifaklarıge-tirmiştir.ABanayasasıbusermayegruplarınınAvrupayıkendisermayebirikimleriningereksindiğibirhukuksalyapıyakavuşturmaçabasıydı.

Uluslararasıkapitalizminulus-devletleribölmeyönündekibaskılaraeniyiörnekYugoslavya’dır.Almanyanınekonomikhegomanyasınıngeli-şimisürecinbiryanı.Yugoslavya’nınbölünmesiisesürecindiğeryanı-

KAÇINILMAZ OLANI GÖRMEK

99

PRAKSİS

dır.Çağdaşkapitalizminuluslararasılaşmasüreciulusdevletlerüzerin-dekibaskısıokadargüçlüdürkiaynıetnikkökenesahipolduğuhaldeİtalya’da,zenginkuzeyin,KuzeyLigigibipartileraracılığıylayoksulgü-neydenkopmaçabasıbugücünboyutunugöstermektedir.

Üreticigüçlerhemulusalhemdeuluslararasıölçekteçokyönlüolarakgelişmeye devam etmektedir. Teknolojik gelişmeler bir birini kova-lamaktadır. Özellikle bilgisayar ve bilişim sektörlerinde ki gelişmelerbütünüretimalt yapısını vegidereküretimsürecini veüretiminge-nelkonseptinideğiştirmektedir.Sanayi,iletişimveulaştırmateknolo-jilerindekiolağanüstügelişemelerbütüntoplumlarıgerekekonomik,gereksekültürelolarakbirbirinebağlamışkendiiçinekapalıbirtarzdagelişmeyiolanaksızkılmıştır.

Dünya ekonomisindeki bu bütünleşme eğilimi ulus devletlerin dahaönceüzerindeyükseldikleriekonomi-politikalarınınkurumvepratik-leri iledeçelişki içinegirmiştir.KenanEvrenyaptığıdarbeyleulusla-rarasısermayeninçıkarlarınauygunolarakbusermayeninserbestdo-laşımınıengelleyenulusalbariyerleri kaldırmıştır.Onunbütünyaptı-ğıemperyalist sermayeninhakimiyetindeyaşanmaktaolanuluslara-rasıbütünleşmesürecininönündekiengellerinayıklanmasınınekono-mikvesiyasalyolunuaçmaktı.Türkiyeborsadanbankasermayesineveözelleştirmelerveortaklıklararacılığıylabüyükölçekliüretimbirimleri-nekadaruluslararasısermayeyeeklemlenmedüzeyiaçısındanmuaz-zambiryolkattetmiştir.

Budeğişimönceliklesömürülenkitlelerinyapısınıdeğiştirdi.1980’lerinsonunakadarnüfusunçoğunluğuköylüydüveyineçalışannufusunbüyükçoğunluğutarımişkollarındaçalışmaktaydı.Heryerdeşehirleroldukçabüyümüşvebölgelerarasıeşitsizliksürmeklebirliktesanayı-nıngelişmesi–Gaziantepiyibirörnekbusüreçiçin-veücretliişçiliğinyaygınlaşmasıiledeğişikliğeuğramıştır.Veşehirlerdeçalışansınıfkül-türsüz,cahilbirkitledeğil.Heryerdemödernişçilerinbüyükbirkısmılisemezunudur.Aynızamandakapitalizmeparalelkitleiletişimaraçla-rınınveinternetingelişimionlarıdünyadakiolaylardanhaberdarkılı-yor.KürtuluslaşmasınınenönemliaraçlarındanbirininRojTvolduğu-nukimyadsıyabilir?Artıkçalışansınıfınmuazzambirsosyalağırlığıvesosyal,ekonomikvesiyasaltaleplerivardır.

Devletler gelişmelerinin belirli bir düzeyindeki toplumların ürünüdür.Türkiyetarihininkendiiçselgelişimininzorunluluğuiçindeverilisiya-


100

PRAKSİS

salvehukuksalyapısınınçokazbirzamanıkaldığınıkesinbirşekildesöyleyebiliriz.Kapitalizminbugünküaşamasındateknolojik,ekono-mikvekültürelalandakigelişmeleridevletlerinyapıveişlevlerindebirdeğişimihazırlamaktavebugelişmeninbellibiraşamasındabudeği-şimizorunlukılmaktadır.

Ancaktarihseldeneyimbirtoplumsalsisteminekonomikvepolitikya-pısındakiköklüdeğişikliklerinçoğukez,sadecesarsıcıveşiddetlitop-lumsalçatışmalarınardındangerçekleştiğinigöstermektedir.Hersos-yoekonomik yapı kendi sistem ayrıcalıklarını sürdürmeyi bu yapınınkorunmasınabağlıolanbirbürokratiksınıfıyadasınıflarıyaratır.Vedo-ğalolarabusınıflardeğişimiengellemekvekonumlarınıkorumakiçinherşeyiyaparlar.Verilisiyasalyapıyıdeğiştirmek-sadecebizimaçımız-dandeğilyöneticisınıfaçısındandamümkündeğilaynızamandake-sinliklebirzorunlulukhalinegelmiştir.

KenanEvrenvebenzerlerininaçıklamalarıkimseyişaşırtmasın.Tarihselveekonomikkoşularıngetirdiğizorunluluklarınbilincinevarmışveka-çınılmazolanıgörenyöneticisınıfıngörüşleriniveçıkarlarınıifadeet-mektedirler.Dündeyöneticisınıfınihtiyaçlarınıyerinegetiriyorlardıbugünde.Yöneticisınıfınzoraygıtınınsizcebaşkabirşansıvarmı?

DÜNYA’DA EKONOMİK VE SİYASAL GELİŞMELERİN YÖNÜ

Dünya20.yüzyılınbaşındaolduğugibi21.yüzyıldadaemperyalistlerarasırekabetinbazenkapalıbazendeaçıktanaçığamilitaristbiçimleriçindesürdüğüpaylaşımsavaşlarınatanıklıketmektedir.KısacasıKapi-talizmbarbarlığını,dörtyüzyıldır,tümdünyaüzerindesavaş,baskıvesömürü aracılığıyla sürdürmektedir. emperyal çıkarların barbar yüzükendini her yerde açığa çıkarmaktadır.Yugoslavya’dan, Afganistan’a,Filistin’den Irak’a bütün dünyayı savaş alanına çevirdiler. Savaşınemperyalist-kapitalistsisteminkediyapısındaolduğuvebusisteminsavaşüretmeksizinyaşayamayacağısondereceaçıktır.

Bugün içinde yaşamakta olduğumuz dönemde emperyalist dünyanınazgelişmişülkeleredayattığıgelişmelerşuşekildeifadeedilebilir.Eko-nomiyi kapitalist dünyapiyasasınınhükümlerine kayıtsız şartsız tabikılmak.Korumacılığınkaldırılması,dövizpiyasasınınserbestleştirilme-si,fiyatlarınserbestbırakılmasıveözelleştirmeleringerçekleştirilmesi.Bütünbunlaraynıideolojininizlerinitaşıyandiğertedbirlerlebirlikteazgelişmişülkeekonomisinindünyapazarınınyasalarınagörebiçim-


101

PRAKSİS

lenmesiyolundakiemperyalistprogramıngerçekleştirilmesininaraç-larıdır.

Küreselleşmeemperyalistçıkarlarınazgelişmişülkehalklarınakendiçı-karlarıymışgibi yutturulmasının ideolojik aracıdır. 1980’ler emperyalçıkarlarınazgelişmişdevletlerebazenhükümetleriniekonomikvesi-yasıbaskılarilebazensedarbegibiaçıkaskeribaskılarla‘iknaedilerekbütündünyayadayatıldığıyıllardı.

Üretiminuluslararasıdüzeyininartışıekonomikbütünleşmeveküresel-leşmeveküçükuluslarınemperyalizminyeniboyutlarıiçindedahaba-ğımlıhalegelmesiiddiaedildiğigibiinsanhaklarının,özgürlüklerinvedemokrasinin pekişmesi doğrultusunda yeni iyileşmelere yol açma-mıştır.Kapitalizmineşitsizgelişimibugibiiyileşmelerinkendiliğindenolmasını engellemektedir. Uluslar arası hukukun temeli günümüzdeemperyaldevletlerindünyasahnesindekioyunculartarafındantanın-masıdır.Dünyahukuku sadece kendi açık emperyal çıkarlarınınger-çekleştirilmesininyasalbahanelerininsağlamaktadır.

BOPolarakadlandırılanbüyükOrtadoğuprojesiABD’ninkendiçıkarları-nıbütündünyayaaçıksavaşaracılığıyladayatmasıdır.

Dünyaküreselleşmecileriniddiaettiğibarışiçindebiraradayaşamayo-lundailerlemiyor.Nerdeysebütündevletlerinheranpatlayacak,aradasıradadünyanınçeşitliyerlerindekendinigösteren,büyükbirsavaşınhazırlığıiçindeolduğunugörüyoruz.TekbaşınaABDsekizyüzmilyardolarlatümdünyanınsilahlanmayaharcadığıparanınikikatındanfaz-lasınıharcamaktadır.Yinedünyadaenfazlaevsizin–onmilyonunüze-rinde-ABD’deyaşadığıdüşünülürsebuülkeninekonomik,siyasalveaskerioperasyonlarınınaltındayatangüdününkendibiravuçzengini-ninkarlarıolduğunugörürüz.

Bugelişmeleruluslararasıbloklaşmalara,yeniittifaklarayolaçmaktadır.AvrupaBirliği,Avrupalıülkelerinburekabeteayakuydurmaçabasınınbirürünüdür.DiğertaraftanRusya,Hindistan,Çinveİran’ınoluşturdu-ğubirdiğerekonomik,siyasalveaskeribloklaşmayıgörmekteyiz.Dün-yakapitalizmi,bütündünyayıyenibiremperyalistsavaşınkaradeliği-neçekmektedir.Ancakdünyaemekçilerininveezilenuluslarınenter-nasyonalistdevrimcidayanışmavemücadelesibusürecidurdurabilir.

TÜRKİYE’DE GELİŞMELER VE GENEL GÖRÜNÜM

Türkiye’ye emperyal çıkarlar darbe aracılığıyla kabul ettirilmiştir. Dün-


102

PRAKSİS

yaekonomisindekibubütünleşmeeğilimiulusdevletlerindahaönceüzerindeyükseldikleriekonomi-politikalarınınkurumvepratikleri iledeçelişkiiçinegirmiştir.KenanEvrenyaptığıdarbeyleuluslararasıser-mayenin çıkarlarına uygunolarakbu sermayenin serbest dolaşımınıengelleyenulusalbariyerlerikaldırmıştır.Onunbütünyaptığıemper-yalistsermayeninhakimiyetindeyaşanmaktaolanuluslararasıbütün-leşmesürecininönündekiengellerinayıklanmasınınekonomikvesi-yasalyolunuaçmaktı.Türkiyeborsadanbankasermayesineveözelleş-tirmelerveortaklıklararacılığıylabüyükölçekliüretimbirimlerineka-daruluslararasısermayeyeeklemlenmedüzeyiaçısındanmuazzambiryolkattetmiştir.

Budeğişimönceliklesömürülenkitlelerinyapısınıdeğiştirdi.1980’lerinsonunakadarnüfusunçoğunluğuköylüydüveyineçalışannüfusunbüyükçoğunluğutarımişkollarındaçalışmaktaydı.1990’larınortaları-nadoğrukentnüfusuköynüfusunuaşmıştır.Heryerdeşehirlerolduk-çabüyümüşvebölgelerarasıeşitsizliksürmeklebirliktesanayininge-lişmesi–Gaziantepiyibirörnekbusüreçiçin-veücretliişçiliğinyaygın-laşmasıiledeğişikliğeuğramıştır.Veşehirlerdeçalışansınıfkültürsüz,cahilbirkitledeğil.Heryerdemodernişçilerinbüyükbirkısmıliseme-zunudur.Aynızamandakapitalizmeparalelkitleiletişimaraçlarınınveinternetingelişimionlarıdünyadakiolaylardanhaberdarkılıyor.Artıkçalışansınıfınmuazzambirsosyalağırlığıvesosyal,ekonomikvesiya-saltaleplerivardır.

DiğertaraftanpartimizintemsilettiğiKürtulusalmücadelesiTürkiye’dedemokrasinin gelişiminin neredeyse tek mimarı olmuştur. Kürtlerinulusalvarlıklarını inkaretmebiçimindesomutlaşandevletpolitikala-rıartıkdevletinçeşitlikurumlarıveTUSİADtarafındandaeleştirilmek-tedir.

Devletler gelişmelerinin belirli bir düzeyindeki toplumların ürünüdür. Türki-ye tarihinin kendi içsel gelişiminin zorunluluğu içinde verili siyasal ve hu-kuksal yapısının çok az bir zamanı kaldığını kesin bir şekilde söyleye bili-riz. Kapitalizmin bu günkü aşamasında teknolojik, ekonomik ve kültürel alandaki gelişmeleri devletlerin yapı ve işlevlerinde bir değişimi hazırla-makta ve bu gelişmenin belli bir aşamasında bu değişimi zorunlu kılmak-tadır.

Hersosyo-ekonomikyapıkendisistemayrıcalıklarınısürdürmeyibuya-pınınkorunmasınabağlıolanbirbürokratiksınıfıyadasınıflarıyara-


103

PRAKSİS

tır.Vedoğalolarakbusınıflardeğişimiengellemekvekonumlarınıko-rumakiçinherşeyiyaparlar.Varolandevletiaşmaksadecebizimaçı-mızdandeğilyöneticisınıfaçısındandakesinliklebirzorunlulukhali-negelmiştir.

Ancaktarihseldeneyimbirtoplumsalsisteminekonomikvepolitikya-pısındakiköklüdeğişikliklerinçoğukez,sadecesarsıcıveşiddetlitop-lumsalçatışmalarınardındangerçekleştiğinigöstermektedir.Kürthal-kınınulusal-siyasaltaleplerikarşılanmadanTürkiye’dedemokrasigeli-şemez.AynışekildeKürtemekçilerinindevrimcidinamizmineyaslan-mayanhiçbirdemokrasihareketinindeTürkiye’debaşarışansıyoktur.

GericibürokratikdevletfraksiyonuKürtözgürleşmesininkarşısınaırkçışovenizmiçıkarmaktadır.BunakarşınözellikleHrantDink’inöldürül-mesindensonraTürkiye’dekisorunlarındemokratikbirtarzdaçözmek-tenyanaolanbircephekendinigöstermiştir.TUSİAD’tansolliberalist-lere,emekörgütlerindenbizekadargenişbirdemokrasicephesioluş-muştur.Sosyalistlerhiçbir‘sol’kompleksekapılmadanbucepheninön-cülüğünüüstlenmelidir.Demokrasitoplumumuzungenelindeaçıkbirbeklentiyedönüşmüştür.Bubeklentininkazanımadönüşmesisosya-listlerinmücadelegücünebağlıdır.SadeceKürtezilenlerinindeğiltümTürkiyehalklarınınözgürlüğüdemokrasigüçlerininortakmücadelesi-nebağlıdır.Kürthalkınınulusal-demokratiktalepleriyleTürkiyeemek-çileriningeneltalepleribirleştirildiğindehertürlügericiengeliaşabi-leceğimizaçıktır.

Demokrasimücadelesininkazanılmasıancakbirtoplumsalmücadeley-lemümkündür.Budaörgütlü,bilinçlibirkitleilesağlanabilir.Partimi-zintemsilettiğikitlesonderecepolitizeolmuşvesondereceyüksekbirmücadeleazmiyledoluolmasınarağmenmücadeleyikazanmamı-zayetecekbüyüklüktedeğildir.PartimizhalenKürtnüfusununbilean-caküçtebirineulaşabilmiştir.PartimizöncelikliolarakKürthalkınınbü-yükbirkısmınıkucaklamalı,onlarıbilinçlendirerekörgütlemelivemü-cadeleyeçekmelidir.Siyasalmücadelehattımız,Türkiye’ninbütünde-mokratikleşmesorunlarınıçözebilecekteksiyasalgüçolarakkendiniaçıkçailanetmelidir.

Tarih,toplumvehattadoğavetümcanlılarbizidemokrasiyikazanmayaçağırıyor.TürkiyeemekçilerininyüreğiniKürthalkınınyaktığıdevrimciateşleısıtacakvebununyarattığıbirleşikdevrimcigüçileülkemizeba-rış,özgürlükvedemokrasigetireceğiz.


104

PRAKSİS

Yenibiremperyaldönemegirdik.Dünya20.yüzyılınbaşındaolduğugibi21.yüzyıldadaemperyalistlerarasırekabetinbazenkapalıba-

zendeaçıktanaçığamilitaristbiçimleriçindesürdüğüpaylaşımsavaş-larınatanıklıketmektedir.KısacasıKapitalizmbarbarlığını,dörtyüzyıl-dır,tümdünyaüzerindesavaş,baskıvesömürüaracılığıylasürdürmekte-dir.OysaküreselleşmeninmucitleriSSCBveDoğuAvrupaülkelerininyı-kıntılarıüzerindebizeliberalizmin“barış”dolugünlerinivaatetmemişlermiydi?‘Tarihinsonugelmiş’,küreselleşmişdünyaekonomisi içindebü-tünuluslarbarışiçindemutlubirhayatsüreceklerdi.Çokkısazamandaemperyalçıkarlarınbarbaryüzüaçığaçıktıvebuideo-lojikyalanbulutlarıkısazamandadağıldı:Yugoslavya’dan,Afganistan’a,Filistin’denIrak’abütündünyayısavaşaalanınaçevirdiler.Savaşınem-peryalist,kapitalistsisteminkediyapısındaolduğuvebusisteminsa-vaşüretmeksizinyaşayamayacağısondereceaçıktır.

Küreselleşmeci,neoliberal,neofaşist, radikaldincilikgibigericiakımla-rındünyaçapındayükselmesikendiyeteneklerindenkaynaklanmıyor:Dünya solunun sonon yılların çalkantılarına karşı yanıt oluşturama-masıyaniderinideolojik,politikveörgütselyenilgibugericiakımla-rınengelsizyükselebileceğisiyasal-ideolojikortamısağlamıştır.Dün-yaişçihareketininküreselleşmenindayattığıözelleştirmelerekarşıver-diğimücadeleyikaybetmesi;işsizliğiveişçilerinbirbirleriylerekabeti-nevedolayısıylamücadeleninzayıflamasınayolaçtı.Buolumsuzluğa

Demokrasiyi Ve Sosyalizmi Kazanacağız


106

PRAKSİS

1980’lerinsonunda‘Sosyalist’olarakadlandırılanülkelerinçöküşüek-leninceemekçisınıflarveezilenuluslarüzerindegericiakımlarınyük-seleceğiideolojikyenilgieklendi.

TürkiyeemekçileriveKürtulusuaynısüreceaskeridiktatörlüğünyenilgi-sialtındagirdi.Emperyalistgüçlerveonlarınkuklahükümetlerisavun-maaraçlarınıyitirmişolanemekçilerveKürthalkıüzerindepervasızcasömürüvebaskılarınıgenişlettiler.Özelleştirmelerbirerbirergerçek-leştirildi.Ücretlerbaskıaltınaalındıveuluslararasısermayeninsınırsızdolaşımınısağlayacakbütündüzenlemeleryapıldı.Tartışılmazbirşeyvarsaodason27yılınbütünhükümetlerinin12Eylülaskeridiktatör-lüğünündevletpolitikasıolarakkabulettiğiserbestpiyasa:işçilerinsı-nırsız/serbestsömürüsüvesömürüyügerçekleştirensermayeninser-bestdolaşımıamabusömürüyekarşıdirenenişçilerinzorbacabastırıl-ma-ekonomisiniuyguladıklarıdır.

AslındaTürkiyesolubusürecedünyasolundangörecedahaavantajlıko-şullariçindegirdi;Kürtözgürlükmücadelesibütünbusürecinyönünütersineçevirecektarzdagelişti.TürkiyeişçisınıfınınbileşeniolanKürtemekçilerinin de katkılarıyla ülkede sempati ve umut havası yarattı.Özellikle88-90yıllarındaişçimücadeleleridoruknoktalarınaulaştı.BudönemdeişçihareketiileKürtulusal-siyasaltaleplerbirleştirilseydide-mokrasimücadelesinidahaozamankazanmıştık.GeneldemokratikbircepheninoluşturulamamasınınasılnedeniTürksolununulusalcı-Kemalist,şovenyapısıdır.Şovenistolmalarındanötürü,Kürtulusalkur-tuluş mücadelesiyle enternasyonalist dayanışma göstermemişlerdir.Buyapıhalaaşılabilmişdeğildir.

Filistinözgürleşmesinetarafolanhattagidiporalardaİsrail’ekarşıFilis-tiniçinsilahkuşanan,Zapatista’yataMeksika’yagiderekdestekolan,Güney Afrika’da Mandela ve ‘zencileri’ için gözyaşı döken Türk soluKemalist-şovenkarakterinedeniylekendidiplerinde,yaşadıklarıaynıtopraklarüzerinde,gözlerininönündegerçekleştirilenKürt katliamı-na, zulmüne ve zorla göçertilmeye seyirci kalmıştır. Daha da kötü-süTürkiye’dekimilliyetçiliğinyükselmesininsuçlusuolarakKürtulu-salmücadelesiolarakgösterilmiştir.Oysakendilerienternasyonaldev-rimcibirsosyalistprogramasahipolsalardı,Kürtözgürleşmesinepara-lelkendilerideTürkiyeemekçilerininşovenistönyargılarınıkırmakiçinmücadeleetselerdimilliyetçilikvemilitarizmkendinesosyalbirdaya-nakbulamazdıvemarjinalkalırdı.Yanlışpolitikalarışimdikendilerini

DEMOKRASİYİ VE SOSYALİZMİ KAZANACAĞIZ

107

PRAKSİS

marjinalkılmıştır.Türkiye’demilliyetçiliğingelişmesininenbariz suç-lusukendisideaynıhastalıklamuzdaripolanTürksoludur.(Bazıenter-nasyonalistfakatetkisizküçükdevrimcigruplarıkuşkusuzdışarıdabı-rakıyorum.)

DünyaveonaparalelgelişenTürkiyeekonomisiningelişimdüzeyiken-digelişmişliğineuygunbirsiyasal-hukuksalyapıistemektedir.Kısacasıekonomik,sosyalvekültürelgelişmevarolansiyasal-hukuksalyapıyıaşmıştır.TUSİAD’ınvediğerliberalyazarveaydınlarınraporveyazılarıbugerçekliğinampirikgözleminedayanmaktadır.Yagenişbirdemok-rasicephesikurarvedemokrasiyikazanırızyadatümsosyoekonomikvekültürelgelişmelererağmençürümüşbostanbekçiliğiyapangele-nekseldevletaygıtınınbarbalığıaltındaeziliriz.

Kürthalkınınulusal-siyasaltaleplerikarşılanmadanTürkiye’dedemokrasigelişemez. Aynı şekilde Kürt emekçilerinin devrimci dinamizmineyaslanmayanhiçbirdemokrasihareketinindeTürkiye’debaşarı şansıyoktur.


108

PRAKSİS

GİRİŞ

Hiçbirsavınheryönüylebilinebilirbirmutlaklıkolmadığıgibicoşkuları-mızıokşayanbirkavramolangerçeğinise,öyle,ilkandakigörünüşüy-lealıpkabuledeceğimizherhangibirşeydençıkarsanamayacakoldu-ğuaçıktır.

Günlükyaşamlarımızınbayağılıklarınınötesindebirdünyadüşlemeveonungerçekleşmesiiçinsavaşmatutkumuztamamıylainsaniözümü-züaçığaçıkarmaçabasıdır.

İnsani varoluş sürecimiz bize egemenler tarafından tarihte sunulmuşbütünselliklerinbizeaitolmadığınıgösterdi.Bütününgerçekolmadı-ğıgibikendindeşeylerinönselvarsayımsalnesnelerolarak,düşünce-debirkurgu,düşüncedebirbütünsellikolduğudaaçıktır.Bütünideo-lojilerinvehertürdenfelsefianlayışıniçinedüştüğümetafizikselyakla-şımbizekendidoğa,toplumvetarihkavrayışını,gerçektarihinbütün-selbirgerçekliğinisunmayanılsamasındadır.

Amakendindeşeylerin,kişilerin,kendiöznelveniyetlerinegörenesnel-leştirilmişvarlıklarıngerçekliklerineilişkinşizofrenikbirkuşku,bizi,ne-yingerçeklikneyinyanılsamaolduğunuanlamamızıgüçleştirmekte-dir.

Bizikahredensonuçşudur:Nasıloluyordabuküçükadamlar,önlerin-demedya arkalarındauluslar arası sermayeninolduğu sahnede çal-dıklarıtamtamlarilekendiiçlerindekigeçmişgünahlarındanarınmak

Dinle Beni Büyük Apolet


110

PRAKSİS

içinyaptıklarıyenicinçıkarmaayinlerindenherseferindebaşarıylaçı-kıyorlar.

Ne zamandı…Daha 2007 de“Kim demiş devlet birey içindir. Bireylerdevletiçindir.”demiyormuydubuküçükadam.

Günlükhayatımızınkaba işkencelerininve sefilölümlerimizinAzraille-riolanbuküçükgenerallerisermayenindoymakbilmeziştahıilekut-sayancücebirdevletbiziiçindeyüzdürdüğülağımçukurundançekipçıkarabilirmi?

Yadabizentelektüellerbuküçükadamlarakarşıezilenleriniçağlamala-rının,otistikyakarışlarınınyalınçığlıklarıolabilirmiyiz?

Ezilenleri kendi gerçeklikleriyle kurdukları yanılsamayı ve bu küçükadamlarıbirerdevolarakalgıladıkları tersyansımayınasıldüzeltece-ğiz?

Sosyalmücadeleleralanınınçözeceğibirsorunu,ezilenlerinsefillikiçindebirbirininboğazınasarıldıklarıbukoşullardabizüstlenebilirmiyiz?

Sorularımıza kaynaklık eden düşüncelerin felsefi sunumu çözümünüsadecepraksistebulabileceğimizkonuları sıkıştırıldığımız teorikalaniçinden yanıt vermek zorunluluğundan ya da nerdeyse tamamıylapraksistenyoksunoluşumuzdankaynaklanıyor.

Türkiye’nin entelektüel açıdan çorak ikliminde teorik üretkenliğimizFransızDevriminincoşkusunufelsefiolarakkarşılayanAlmanfilozofla-rınıngösterdiğibaşarılarınındaçokgerisindedir.

Yanıtlarının gizi praksiste çözülecek olan sorularınmuhatabı ezilenlertoplumsal mücadelenin belirlenimleri gereği olmaları gereken yer-deolmadıklarıgibibupraksisinçözümekavuşturacağıparadigmanınanalizindedahiyoksaentellektülsaltteorikkalmaktadır.

Bu bir paradokstur; çözümleri praksiste saklı soruları teoride aramakdahabaştananlamsızbirçabagibigözükmektedir.

AMAdüşünceleriningücümiğferinin çapı kadarolanbir general top-lumsalhayatımızınsiyasal,ekonomik, tarihsel,kültürelvehattagün-lükhayatlarımızdahilhemenheralanıylailgilisözdeakademik/bilim-selaçıklamavekendikoyduğubuçerçeveiçindeitaatvesadakatisti-yorisesiyasalolarakbildirilememişHADhiçolmazsaentelektüelola-rakbildirilmelidir.

SİVİL VE ASKER İLİŞKİSİ

Medyanın çığırtkanlığına bakmayın, Genelkurmay geçmişe dönük

DİNLE BENİ BÜYÜK APOLET

111

PRAKSİS

bir eleştiride bulunmuyor, geçmişi entellektül bir tarzda sahipleni-yor.Medyanın bu tavrını başka bir bölümde ele alacağız. Bizi şimdidahaçokilgilendirenGenelkurmayıntarihselgerçeklerdenvesosyo-ekonomiksüreçveyapılardanvebuyapılarınüzerindeşekillenensiya-salgelişmelerdenbağımsız,tekyanlı,metafizikselçıkarımsamalarada-yalıanalizleryapmasıdır.BuyollaGenelkurmay“Türkiyehalkına”kat-liam,baskı,sürgün,sefillikveaçlıkdışındabirşeysunmadıklarıkendi“onurlu”tarihlerinientelektüelbirtarzdasavunmaktadır.

Nebüyükbiriş!“Kriziçıkarınkafanızdankrizkalmaz”diyenTayyip’inpa-şalarıbize“gerçektarihiunutunbakıngöreceksinizsadecebizimanlat-tıklarımızkalacakgeriye”demekteler.Birtoplumuntarihininheranın-dadışsal,negatifbirgüçolarak,toplumuniçinedüştüğübütünolum-suzluklardansorumluolacaksınvesonrasaygısızca,çıkacaksınbutop-luluğunkarşısınahemkendiniaklayacaksınhemdebugünde“itaatvesadakat”isteyecekveonlaraneistemelerinivenasılyaşamalarıgerek-tiğinibuyuracaksın.Sençokyaşabüyükapolet!

Montesquieu ne kadar haklıymış: “Bazı şeyleri bilmemek değil, kendikendinibilmemek”.

GenelkurmayınMontesquieu’denöğreneceğiçokşeyvar.Birincisiküvet-lerayrılığınıtanımlarkenMontesquieu,orduyukuvvetolaraktanımla-maz.Genelkurmay‘ordununkuvveti’ileMontesquieu’nün‘kuvvetay-rılığındaki’ kuvveti terimselbenzeşmenedeniylebirbirine karıştırmı-şabenziyor.Bunuanlayanhiçbirgeneral,kendisinindeonayladığınıiddiaettiğibusiyasalyapıdaçıkıpkonuşmayapmaz,yaparsahaddi-niaşacağınıbilir.ÇünküMontesquieudevletyapısınıyasama,yürüt-meveyargıolarakayrılmışkuvvetlerinbirliğiolarakönesürüyor.Ordu-yuiseyürütmeninemrindeyasalarçerçevesindehareketedenbiryapıolaraktarifliyor.SevgiliokurMontesquieu’yüanlamışbirgeneralyasa-maya,yargıya,yürütmeyedahaötesitoplumaneyapacağınısöylemeküstahlığınadüşebilirmi?Birotoriteryananlayışkendisinientelektüelbirretoriklekamufleedebilirmi?

Genelkurmayınsivilveasker ilişkilerindeçarpıttığıvegörmemezliktengeldiği gerçek nedir: Batı uluslaşması ve aydınlanması yüzyıllar bo-yuncayerdefeodalbeyleregöktetanrıyakarşıverilmişsosyal,siyasalveentellektülmücadelelerinüzerindeşekillenmiştir.Buuluslarınkur-duğudevletlerburjuvaaklınedimselliğiydi.Montesquieubuaklınilktemsilcilerindendir.


112

PRAKSİS

Burjuvazidevletinikendiçıkarlarınauygunbirişlevsellikte,kuşkusuzdi-ğerdevletlerinveyereltoplumsalmücadelelerinbileşikbasıncıaltın-da,donattı.Bubasınçneolursaolsunburjuvazigenelçıkarlarınınas-kerikoruyucusuyadakomitesiolarakorduyasiyasettehiçyerverme-diğigibionusiyasalgereksinmelerininaçığaçıkardığıyadasiyasalso-runlarınçözümününmiliterzorugerektirdiğianlardadevreyesokmuş-tur.Vedaimadevletyapılanmasındasiyasayatabikılmışvesiyasaler-kinbelirlenimialtındatutmuştur.

Savaş zor yoluylayürütülen siyasettir;dolayısıylaekonomik, siyasal çı-karlarınartıkbaşkatürlüsürdürülemeyeceğinekararverildiğindedev-reyesokulur.Bunedenleyapısı,tarzıvesüresitamamıylabuçıkarlarınuzamveboyutunabağlıdır.

Bunedenleorduhiçbirşekildeözerkolamayacağıgibiiçyapısı,büyük-lüğüvs.dahiçağsalgereksinimlereuygunolaraksiyasalerktarafındanbelirlenir.Çünkübirdevletiçinekonomikvesiyasalçıkarlardahabaş-tanuluslararasıçıkarlardırvebuçıkarlarınsavunusununzorugerek-tirdiği andaordunundabuna cevapverebileceği yapıdaolmasıge-rekir.Buçıkarlarıbelirleyecekolansiyasalerktirbirgeneraldeğil.Bunedenleorduözerkdahidavranamaz.NerdekaldıkiTürkiye’detama-mıylabaşınabuyruktur.Ülkeninsosyalyapısıvegeleceğineilişkinfikirbeyanedemeyeceğigibikendibaşınaçizdiğihedeflemelerlehareketedenbirorduülkeningenelçıkarlardanbağımsızlaşmışbiryapıolarakartıkklasikbirteröraygıtıdır.Kürtillerindeölümkuyularındançıkarılanonlarcacesetbununaçıkörneğidir.Vetabikiaskeridiktatörlükörnek-leridehemTürkiyehemdeDünyatarihindesayısızdır.

Kimlesavaşılacağı,nasılsavaşılacağı,savaşınamacını,hedefinivebununyerini,yönteminivetarzınısiyasalerkbelirler.Savaşkararınıiseparla-mentoverir.Orduyasavaşmakdüşer.Ordusavaşınkazınılmasıiçinge-rekliaskerieylemlerinbiçimini;stratejivetaktiğini,kaçaskerlersavaşı-lacağınıbelirler,savaştaaraçolarak(uçak,tank,topvs)nekullanılaca-ğınakararverir.Yinesavaşınnezamansonaereceğiniaskerihedefle-rindençokgerçekleşmiş,ulaşılmışgenelçıkarlaragöresiyasalerkka-rarverir.Birsiyasaliktidariçinseaslolanaskerizorabaşvurmadanyanisavaşmadankazanmaktır.Devletyönetimindeustalık,ülkeçıkarlarınınsavaşılmadankazanılmasıdırasılmaharetteburadadır.

ŞimdişuaçıktırkiGenelKurmayBaşkanı“askervesivilarasındakiyetkivesorumluluklarınnasılpaylaşılacak”diyebirsoruyusoramayacağıgibi


113

PRAKSİS

busoruyaverdiğiyanıtlardatamamenyanlıştır.Türkiye’de sorunun kaynağı; siyasal erklerin bu yavanlığı ve ordunun“Bazı şeyleri bilmemekdeğil, kendi kendini bilmemek” türündenbupatavatsızlığınınköklerineyedayanmaktadır:

Tarihselkoşullarkapitalizmindoğuşunaveyükselenburjuvazininfeodalgericiliğekarşıverdiğimücadeleleredenkdüştüğüiçinuluslaşmaheraçıdanolumlutarihselbirmomentti.

Batınınaksinedoğudayıkılan imparatorluklarınmirasıüzerinekurulandevletlerçokulusluolarakortayaçıkmıştır.Ancak,aynızamandabatıulusdevletlerindenfarklıolarakdoğudaulusdevletlerburjuvaakılcı-lığındanyoksunolarakortayaçıkmışlardır.BundandolayıdırkiCum-huriyetinkuruluşuüzerindenonlarcayılgeçmesinerağmentaşralıbü-rokratikzihniyetbazenbirgeneralbazendesözdeaydınolarakkarşı-mızaçıkabilmektedir.

Türkiye’deCumhuriyetburjuvaaklınOsmanlıyakarşıverdiğimücadele-lerinürünüolanMeşrutiyetdevrimlerininyengisiüzerinedeğil,busü-reçtebaşlayanBirinciDünyaSavaşınınyenilgisialtındaparçalananOs-manlıİmparatorluğu’nuniçindensıyrılmışasker-sivilbürokrasitarafın-dankuruldu.

AncakAnadolutopraklarıhenüzfeodalilişkileriparçalayacakgelişmişlik-tebirmaddiüreticigüçtenyoksundu.Cumhuriyetinüretimvesosyalilişkileriöncebiçimselolarak,başkabiranlatımlahukuksalolarak,ka-rarnameveyasalarlaoluşturulmayaçalışıldı.Amafeodalsosyalvekül-türelyapılardahabaştanbunakarşıbirtepkivedirenişgeliştirdi.Budacumhuriyetyapılarınınkorunmasıvegeliştirilmesiiçingenelbirsi-yasibaskıyıkoşulladı.Cumhuriyetinsosyalvekültürelgelişimininüze-rineyükseleceğisanayiveticaretaynıdönemdenerdeysetamamıylaRum,ErmeniveYahudiuluslarındansermayedarlarınınelindeydi.Tekbirulusüzerinden,Türkler,Cumhuriyetigeliştirmekisteyenasker-sivilbürokrasi bu sermaye gruplarını tedricen yok etti. Bu CumhuriyetinekonomikgelişmesüreciniyavaşlattığıgibiesasolarakonunJöntürk-lerindeiçindençıktığıburjuvakültürelyapıyıtahripetti.

Bu tarihsel-toplumsal koşullar daha baştan Cumhuriyetin bürokratik-totaliterbiryapıdagelişmesineyolaçtı.VesüreçCumhuriyetinasliko-ruyucusuvekollayıcısıolarakorduyu,burjuvasiviltoplumungelişme-mişolduğukoşullarda,diğertoplumsalyapılarvesiyasaüzerindeege-menbirkonumayükseltti.


114

PRAKSİS

Cumhuriyetinkuruluş sürecindeki yapısal sorunlarınınyukardaözetle-diğimiznesnel,tarihsel-toplumsaldoğasıanlaşılabilirniteliktedir.An-laşılmaz ve itiraz konusuolanCumhuriyetin kurucularınıngölgeleri-nesaklanmışbuküçükadamlarınsiviltoplumuninanılmazbirboyuttageliştiğiçağımızTürkiyesinde,kendibürokratikçıkarlarıuğruna,bunusürdürmeinadıdır.

Ordununsiyasiyaşamdakibupozisyonusondereceönemliüçşeyeyolaçmıştır:

Birincisidahabaştanekonomikvesosyalköklerindenyoksunbiryeniin-sanyaratmavekendiideallerinegöreşekillendirmeçabasıdır.Batıtar-zıyaşamalışkanlıklarıyukardandikteedilmeyeçalışılmıştır.Gerçekkül-türel içeriktenyoksunkofbirbiçimsellikbütünhayat tarzımızaege-menkılınmıştır. Bu sivil toplumun, kapitalist üretimingelişiminepa-ralelolarakkendiayaklarıüzerindeserpilmesiniengellemiştir.Dahasısosyo-ekonomikgelişmelerekoşutvebatınınkültürelmirasındanbes-lendiğiorandagelişenalternatifkültürelvesiyasalyapılaranındabü-yükbirtahammülsüzlükleyokedilmiştir.Ordutoplumunyönetseliple-riniheranelindenkaçıracakmışkorkusuverefleksiyledavranmıştır.Si-yasalvekültürelgelişmelerisüreklikendidenetimindekalmasınısağ-lamak içinheryerekendisentetikaydınlarınıyerleştirerektoplumunkültürelveentelektüelderinliğinimiğferinçapıilesınırlandırmıştır.Bugünülkemizdekikültürel,sanatsal,edebiveentelektüelgüdüklükta-mamenbununürünüdür.Verilikültüreldüzeyisebütünbubaskılararağmenveonakarşıyaratılmıştır.

İkincisiiseCumhuriyet’inüzerindeyükseleceğimaddiüreticigüçlerdenyoksunolarak,çatıdanbaşlanarakkurulmuşolmasıdahabaştanfeo-dalyapılarınitirazıilekarşılaştı.Yerelfeodalyapılarsosyal,kültürelvefırsat buldukça siyasal muhalefeti yükseltti. Çok partili siyasal yaşa-mageçildiğindeyenisiyasalpartidoğrudanbugüçlerüzerindeyük-seldi.Budurumsiyasalhayatımızıntamamenyanlışbireksendegeliş-mesineyolaçtı.Bueksenkayması,siyasalhayatımızınbuparadigmasıhalasürmektevesorunlarımızınbaşmimarıdır.Devletinkurucuparti-siolarakCHPasker-sivilbürokrasininçıkarlarınıtemsilettiğihaldegeç-mişdeğerlerinbirsavunucusuolarakortayaçıkanyenipartikarşısın-dailerici-solcubirgörüntükazandı.Oysayenipartiyadapartilergeliş-mekteolanburjuvaçıkarlarınveözgürlüklerininsavunucusuolarakor-tayaçıksalardı,CHP,dahabaştandevletçi,bürokratik,totalitervedola-


115

PRAKSİS

yısıylagericibiryapıdagözükecektiyadabuyapısıgizlenemeyecekti.BuradagöstermeyeçalıştığımCHP’ninnasılgöründüğününvealgılan-dığınınötesindegerçekkarakterinindevletçi,totalitervegericioldu-ğuancak feodalgüçlerinmuhalefetininbunugizlediğidir.Bumuha-lefetkarşısındaordununcumhuriyetisavunmayüklemionundatümtarihsel, toplumsal rolügereği sahipolduğugericiliğine rağmen ile-ricibirmisyonasahipmişyanılsamasınıyarattı.Orduyugerçekleştire-cekleridevriminittifakıolarakgörenTürksolçevrelerininyanılsamasıtoplumsal-tarihselgelişmelerinbunesneldoğasınıyanlışanlamaların-dankaynaklanmaktadır.

Halatoplumumuzdaanakamplaşmalarıbelirleyenbuparadigmahenüzparçalanmışdeğil.“Neşeriatnedarbe”,“netakkenepostal”diyende-mokratiksolmuhalefetingücühenüzbuparadigmayıaşmaktançokuzaktır. Verili siyasal aktörlerle -sol yapılar dahil- bu paradigmanınolumlubir çözümüyoktur.Verili siyasal yapı veaktörlerbuparadig-mayıyenidenveyenidenüretmektedir.22Temmuzgenelseçimleribuaçıdansondereceöğreticidir.AKP’ningüçlenmesindenrahatsızlıkbe-yanedenGenelkurmaydıramaoAKP’ningüçlenmesininasıl sorum-lusudaGenelkurmayıntakendisidir.Neironideğilmi!Küreselserma-yeninçıkarlarınısürdürenAKP’ninyükselmesiGenelkurmaylabirda-nışıklıdövüşmüyoksaaskerlerindarbetehdidimionusizebırakıyo-rum.GenelkurmayveCHP,AKP’ninekonomikprogramınahiçitirazet-mediklerinevebizzatGenelkurmay12Eylüldarbesiylebuekonomikprogramınsilahzoruylabaşlatıcısıolduğunagörebusorununyanıtızorolmasagerek.Ülkemiziniçinesaplandığıbütünbupisliğin,sorunyumağınınsorumlusubuyapılardır.Vebuyapılarındabirbiriniürettik-lerisondereceaçıktır.Takkevemiğfer,camivekışlaarasındahiçbirso-runumuzunçözümüyoktur.

Tekçözümbütünbuyapılarıaşmışdurumdaolangelişmişdüzeyiilesi-viltoplumiçindenonuntalepleriniyükseltecekyenitoplumcusolbirsiyasalanlayışhembuparadigmanınhemdeonukoruyanveyenidenüretensiyasalyapılarıaşacaktekalternatifolarakgözükmektedir.

Ordununsiyasalyapıüzerindekibuotoritesininüçüncüdahaönemliso-nucuemperyalistülkelerinülkemizüzerindekihegemonyaolanakla-rınıçeşitlendirmesidir.Ordununsaltdevletvesiyasalalanamüdahaleettiğinisöylemekmeseleyibasitealmaktır.Ordugerçekteyukardadadeğinildiğigibitümtoplumsalhayatımızanüfuzetmektedir.Budurum


116

PRAKSİS

emperyalistülkeleriekonomik,sosyalvesiyasalyapımızıkendiçıkarla-rınauygunbirtarzdamanipüleetmekiçinorduyukullanmalarınayolaçmıştır.Dahabaştanorduyukendidenetimlerinealmakiçinhertürlüyolabaşvurmuşlardır.Vebundadatamamıylabaşarılıolmuşlardır.Ba-ğımsız,anti-emperyalist,direnişinsonkalesiTürkordusugibisöylem-leryineordununsoliçerisindekiajanlarıvepropagandistlerinceyayı-lanveegemenkılınmayaçalışılanaptalcabirmittir.

OrdununTürksiyasalyaşamıüzerindekietkisinisürdürmeçabası,onun,küreselsermayeninçıkarlarınınsürdürülmesiaçısındanhalaişlevselol-masındandır.Çeşitliuluslararasıgüçlerordununbukonumundansonderecememnundur.GenelkurmayBaşkanının ifadeettiğiTürkordu-sunun‘onurlu’tarihindekibütündarbeler,Türkhalkınakarşı,uluslara-rasısermayegüçlerininçıkarlarınıgerçekleştirmekiçinyapılmıştır.Ha-leniçindeyaşadığımızekonomik,sosyalvesiyasalhayatımızıkoşulla-yan12Eylüldarbesiküresel,emperyalgüçlerinçıkarlarınıgerçekleştir-meninenaçıkdiktatörlüğüydü.OnlarınçıkarlarınınaskerizoryoluylaTürktoplumunakabulettirilmesiydi.

İçindengeçtiğimizuluslararasıkonjonktürvePKKilesavaşordununsiya-salyaşamımızdakiyerinikorumasınıngerekçelerinisağlamaktadır.Er-genekonoperasyonlarıdagöstermiştirkiordukendisininsiyasalya-pıdakiegemenliğiningerekçelerinisağlamakiçinkışkırtıcı,gizliaske-rikomplolarhazırlamaktavehayatasokmaktadır.Pekiamabunukimiçinyapmaktadır?

Nerdenbakarsakbakalımşuaçıktırkiordununtoplumvesiyasetüzerin-dekiegemenliğiTürkhalkınıngeleceğinitehditetmektedir.OrdununbupozisyonuTürkhalkıiçinuluslararasıgüçlerekarşıbirgüvenlikteh-didi oluşturmaktadır. Ülkemizin bağımsız ekonomik gelişimini diğerpekçokşeyinyanındauluslararasıgüçlerveonuntemsilcisiIMF’ninis-temediğiaçıktır.Türkhalkınındeğil,‘Onurlu’orduIMF’ninistekleriningerçekleştirilmesininaskeribekçiliğiniyapmaktadır.Tümbunlarakar-şılıktauluslararasıgüçlerdendevletvesiyasetüzerinde“özerlik”(!)iste-mektedir.

Tarihimizinbütünacıdeneyimlerişunugöstermiştir;orduyusiyasalya-şamıntamamıyladışınaiterek,siviltoplumtarafındanbelirlenmişasligörevleridışındahayatımızınbütünalanlarındançıkarmalıyız.Genel-kurmayınbütüncafcaflısözlerininkalabalığıiçindebizimgözlerimiz-densaklamayaçalıştığıbirbaşkagerçekisebuordununkendiaslıgö-


117

PRAKSİS

revlerinin-sınırbekçiliğinden,askeritehditleribertarafetmeyevesa-vaşmayakadar-hiçbirindebaşarılıolmadığıdır.Dahasıhemenhersenebaşımızdapatlayanbombalardanda-İstanbulGüngören,Diyarbakır,AnakaraUlusvedahanicesi-anladığımızgibiordutoplumsalyaşantı-mızınprovokativaktörüolarakgerçekhayatlarımızıtehditetmektedir.

Kendi halkının çıkarlarını kollayan bir genelkurmayın olduğu toprak-larda değil bombalar bir mantar tabancası bile patlamaz.

Genelkurmayhalkımızıncangüvenliğindenbirinciderecedensorumlu-dur.HiçbirentelektüelgevezelikleGenelkurmay,Türkhalkınınçıkarla-rınakarşı,onarağmen,onayabancı,onadışsal,onunüzerindeotoriter,yabancılarınçıkarlarıadınaonuncanınıyakanveonuniçindebulun-duğusefalettensorumlubirgüçolduğugerçeğinisaklayamaz.Bu pa-lavrayı artık kimse yemez.


118

PRAKSİS

Partimizin(DTP)kongresindekonuşmametnimizeBulgaristanörne-ğinialmamızkarşıgüçlerdekorkuvetelaşayolaçtı.Onlarcayazıve

konuşmadaburokratiksiyasalkültürevetaşralızekayauyguntepkilerilekarşılaştık.“Kimdemişdevletbirey içindir.Bireylerdevlet içindir.”diyenortaçağınkaranlık delhizlerinden esinlenmiş olan Kara Kuvvetleri Komutanınabir tek eleştiridedahibulunamayan feodal zihniyetli yazar-çizer,‘ay-dın’yığını,bugünekadarülkeninhiçbirsorununuelineyüzünebulaş-tırmadanvekrizüretmedençözemeyendevletingelenekselgericili-ğikarşısındahersorunutoplumsalçıkarlarıgözönünealarakçözmeyeçalışanDTP’yehertürlüsaldırıdabulunmaktadırlar.BuyazıDTP’ninta-rihselrolününanlaşılmasıiçinkalemealınmış.

Batıuluslaşmasıveaydınlanmasıyuzyıllarboyuncayerdefeodalbeyle-regöktetanrıyakarşıverilmişsosyal,siyasalveentellektülmücadelele-rinüzerindeşekillenmiştir.Buuluslarınkurduğudevletlerburjuvaak-lınedimselliğiydi.

Butarihselkoşullarkapitalizmindoğuşunaveyükselenburjuvazininfe-odalgericiliğekarşıverdiğimücadeleleredenkdüştüğüiçinuluslaşmaolumlutarihselbirmomentti.

Buna karşılık doğuda yıkılan imparatorluklarınmirası üzerine kurulandevletlerçokulusluolarakortayaçıkmıştır.Ancak,aynızamandabatıulusdevletlerindenfarklıolarakdoğudaulusdevletlerburjuvaakılcılı-

Bulgaristan’da Türkler Türkiye’de Kürtler


120

PRAKSİS

ğındanyoksunolarakortayaçıkmışlardır.BundandolayıdırkiCumhü-riyetinkuruluşuüzerindenonlarcayılgeçmesinerağmentaşralıburo-karatikzihniyetbazenbirgeneralbazendesözdeaydınolarakkarşımı-zaçıkabilmektedir.

OsmanlınınyıkıntılarıüzerinekurulmuşolanTürkiyeveBulgaristançokuluslu ama tek bir ulusa dayanan ve burjuva kültürel gelişmişliktenyoksunikidevlettir.Bunedenleburjuvademokratikbiranayasaileçö-zülebilecekolanbasitbirulusalsorunuellerineyüzlerinebulaştırarakkendisiyasaltarihlerininenbüyükkrizihalinegetirmişlerdir.Devletül-kemizin toplumsalve siyasal sorunlarınıüçbüçükdarbe ile çözmeyeçalışmış.Bulgaristan’dasonyıllarhariçonlarcayıldiktatörlükleyöne-tilmiştir.

BurdasadeceBulgaristan’dakiTürklerinkonumuörnekolarakelealına-caktır.1878’deOsmanlı-RussavaşındansonraBulgaristanbağımsızlı-ğınıkazandı.MultikültürelbirsosyalyapıdevralanBulgardevletiulu-salsınırlarıiçindekalanTürkleriizoleederekasimileetmeyeçalışmıştır.BulgaristanTürkleriklasikuluslaşmasüreçlerineuygunolarakbiçim-lendirilmeyeçalışılmıştır.

1925’te150-200000civarındaTürkyineBulgarlarlayapılananlaşmaileTürkiye’yegetirilmiştir.Bununlabirlikte1878-1944arasındaBulgarhü-kümetleriazınlıkhaklarıanlaşmasınagenelolarakuymuşlardır.Budö-nem boyunca Türk okullar kendi yönetimlerinde eğitim görüyor veTürkçekitapvegazetebasarakdağıtabiliyorlardı.

9Temmuz1923darbesindensonraTürkleretnikayrımcılığatabitutul-du.VeYerlerindensürüldü.Türkokullarınaverilen3milyonLevahü-kümettarafındankesildi,buokullarınöğretmenleriemeklilikhakların-danmahrumedildiveokullarotonomilerinikaybettiler.Türklerinpo-litikyaşamakatılımlarıdüşürüldü.1923’te10türkmilletvekilivarken1925’te5’edüştüveensonu4Türkmilletvekilikaldı.

1971’deyeni JivkovyönetimiBulgarolmayanvatandaşlarıülkedençı-karmakararınıaçıkladı.BulgarKomünistpartisi“hemenhemenülke-ninteketniktürvemükemmelbirhomojenliğeyakınolduğunu”dek-lereediyordu.BuanlayışBulgaristan’ınazınlıkpolitikalarınıntamamendeğişmesineyolaçtı.1971’deazınlıklarınasimilasyonuaçıkbirdevletpolitikasıhalinegeldi.1973’te“tekBulgarmilleti”sözleriresmiyazın-dagözükmeyebaşladı.Veensonu1979’daTodorJivkovBulgaristan-dakiulusalsorununhalktarafındantamamıylavekategorikolarakçö-

BULGARİSTAN’DA TÜRKLER, TÜRKİYE’DE KÜRTLER

121

PRAKSİS

züldüğünüilanetti.BununsiyasetdilindekikarşılığıTürketnikkıyımı,baskısıvezorlagöçertilmesiolacaktı.1984’teTürklerekarşıradikalbirstratejikdeğişimyapıldıveBulgarresmiyazınındaTürkkelimesiçıkarıl-dı.BununyerineMüslümanBulgarvatandaşlarıdenildi.VedahasıBul-garisimleriyleTürkisimlerideğiştirildiveTürkdevletininKürtlerleilgilisöyleminebenzerşekildeTürklerinBulgarkökenliolduğuiddiaedildi.YenikitaplardaTürkkelimesiçıkarıldı.1970’lerinortalarındaTürkokul-lar kapatılmış ve Türkçe basın yayım sınırlandırılmıştı. Bu politikalar1984-85arasındazirveyeulaştıveuygulamayasokuldu.1984-89yıl-larıarasındadiktatörlükTürkhalkkimliğinedoğrudansaldırdı.OnlarınadlarıBulgaradlarıiledeğiştirildi,TürkdiliveMüslümandinselritüel-leryasaklandı.

Ve böyleceMart 1985’te Bulgaristan sonunda“Bulgaristan’da yaşayanherkesinBulgar”kabuledildiğitekbirulusludevlethalindeydi.GenelKurmay Başkanının“Türkiye’de yaşayan herkesTürktür. Aksini düşü-nenvatanhainidir.”sözleriyledöneminBulgardiktatörününsözlerinekadardabenzerdeğilmi?BudurumTürkhalkındabirisyanayolaçtı.1984’tebinlerceTürkBenkovskidebirgösteriyaptı .Türkler27Aralık1984’teMomchilgradbelediyebinasınınönündeisimlerinindeğiştiril-mesiniprotestoetmek için toplandı.Gösteri zorbacabastırıldı. 1985Ocak- ŞubatındaYablonovokentiBulgarordusu tarafındankuşatıldı34kişiöldürüldüve30’ayakıninsanvurularakyaralandı.OnlarcaTürkeylemcitutuklandı.TürklereyeniBulgarcaisimlerledeğiştirilmişkim-liklerverildi.Türkçeköyvekasabaisimlerideğiştirildi.DoğumveevliliksertifikalarısadeceBulgarcaisimlerlebasıldı.GelenekselTürkgiysileridahiyasaklandı.EvlerbasıldıvebütünTürklükleilgiliherişaretkaldırıl-dı.Camilerkapatıldı.Tahminen500ile1500arasındainsanöldürüldübudönemde.BütünTürkçekurslarkapatıldıveTürkçeevlerdedahiya-saklandı.Ensonumayıs1989’daJivkov’unkonuşmasındabütünMüs-lümanBulgarların göç edebileceğini açıklaması üzerine 369,839 kişiTürkiye’yedoğrugöçebaşladı.320binkişisınırıgeçmeyibaşardı.Yı-lın sonunda154,937kişiTürkiye’de iyi karşılanmadıklarıgerekçesiyleBulgaristan’ageridöndü.214,902kişiTürkiye’dekaldı.Vebüyükbirço-ğunluğuhalaburadayaşıyor.

Diktatörlüğün devrilmesinden ve esas olarak AB üyeliğinden beri de-mokratikbiranayasayıkabuledenBulgarhükümetiTürkazınlığınkim-liğini ve kültürel haklarını tanıyor.ArtıkTürkler Bulgaristan’daözgür.


122

PRAKSİS

Heralandakendidiliniözgürcekullanıyor.Bulgarulusalradyosubir-çokprogramınıTürkçeyapıyor.BulgarresmiwebsitesiTürkçeolaraktayayınlanıyor.BulgarulusaltelevizyonuTürkçehaberveprogramlarya-pıyor.AynızamandabirçokTürkçegazetebasılmaktadır.1991deBul-garhükümetiokullardaTürkçedildersleriniyenidenbaşlattı.VeTürkhalkınınhaklarıanayasalbirgüvenceyekavuşturuldu.

Sonuçta Bulgar Türkleri kendi kimliklerini korumaktan, özgürce ken-dianadillerinikonuşmaktansonderecemutlularvegeleceğeumut-labakmaktadırlar.TürklerinhaklarınıalmasıdurumundaBulgaristan’ınbölüneceğini iddiaederekTürklerekarşıetnik temizlikyapmayakal-kandiktatörlerinhiçbiriartıkyok.TürklerhaklarınıaldıveBulgaristanbölünmedi. BölünmediğigibiTürkiye’nin50yıldırkapısındadilenci-yedöndüğüAB’yedemokratikbirBulgaristanolarakbirkaçyıldagirdi.

SıraşimdiTürkiye’dekiirkayrımcıpolitikalarınterkedilerektümhalkla-rınkendikimliklerinitanıyarakkültürelhaklarınıdemokratikbiranaya-salgüvencealtınaalarakKürtlerindegeleceğeumutlabakabilecekleriveTürklerekarşıönyargılarınınkırıldığı,özgüryurttaşlarolarakbirlikteyaşamalarınısağlamaktır.

ErtuğrulÖzkök geleneksel devlet gericiliğinin dayatmalarını kabul et-memizhalindeherşeyindüzeleceğiniiddiaetmektedir,yanitercümeedersekBulgaristan’dakiTürklere“Jivkov’untalepleriniyerinegetirirse-nizher şey sizin içindaha iyiolacak”demektedir.Eğerkendisi sami-miisedevletiKürtleriisyanasürükleyenetnikayrımcıpolitikalarındanvazgeçemeyeçağırsın.DemokratikbiranayasaaltındayaşayanKürtle-rinbuülkeyinasılsahiplendikleriniişteherkesozamangörecek.

Bulgaristanörneğibuikiülkeninbenzerulusalsorunlarasahipoldukla-rıherikisinindeaynıetnikayrımcılığıuyguladıkları(Bulgaristan’daçö-zümlenmişbirsorun)veesasolarakdaTürkhalkınaTürkiye’dekiKürt-lerindurumundaolanBulgaristan’dakiTürkleriörnekgöstererekem-pati kurabilmelerinde yardımcı olmak için verildi. Ne birmodel ola-raksunuldunedesorunlarınçözümanahtarıolarak.Sadecebütünta-rihselörneklerindeolduğugibibirulusalsorunungerçekçözümününezilenulusukapsayacakbirdemokratikanayasaolduğunugösterme-yiamaçlamıştık.

Mutlakbirgericiegemenlikkurmakisteyenherdiktatörlük,kendisindençıkarsadığımaddivarlığınbirsonrakiyapılaşmışbütünlüğükarşısındatümheybetinerağmençökecektir.VeeryadageçHegel’inburjuvaay-

BULGARİSTAN’DA TÜRKLER, TÜRKİYE’DE KÜRTLER

123

PRAKSİS

dınlanmasınıcoşkuylakarşıladığıveonuevreninşafağıolarakgördü-ğüsözlerindeolduğugibi;“GüneşgökkürededurmayaveçevresindegezegenlerdönmeyebaşladıktanbuyanailkdefainsanAKLIdünyayıyönetiyordu.Buyüzdenogörkemlibirşafaktı.”

Vebugünbizimiçinaslolantümbugericihisterikarşısındaözgürlükçü,enternasyonalistAKLItümtoplumsalvesiyasalhayatınyöneticisiyap-maktır.


124

PRAKSİS

EmekçilerinalışverişmerkeziUlus’takorkunçkatliamdolayımı,gerek-çesiveniyetlerineolursaolsunemekçilerekarşıyapılmıştır.Katliam

sayısıgiderekartanölüveonlarcayaralıbıraktı.Ulus,Ankara’nınyoksulvaroşlarındanyoksullarınveişçilerinkendilerineucuzalışverişyapmaolanağıbuldukları içingittikleribiryerdir.Bom-balamaişçilerinişçıkışında(18.40)meydanageldi.Kaçınılmazolarak,buyüzden,bubombalamanınkurbanlarıosaatteiştençıkan,belkibir-kaçöteberialarakevlerinegidecekolanmasumişçilerdi.

Önceliklebizemeğinevrenseldeğerlerininsavunucususosyalistlerbubombalamayıvekitleyedönük teröristyöntemlerkullanılmasını şid-detlekınıyoruz.İnsanlarınhayatlarınatecavüzedenmodernkapitaliz-minvedevletlerininçatışmalarıvekargaşa,vahşibarbarlığınnasılola-cağınıvedünyayınereyesürüklediğinigöstermektedir.

Sosyalistlersömürüye,kapitalizmeveemperyalizmekarşısavaşmakiçinişçisınıfınınkitleselhareketinidestekler.Marksistler,asla,kapitalistsis-temeyadayöneticisınıfakarşısavaşmakiçinküçükgruplarınyadabi-reylerinterörizmikullanmasınıdesteklemedi.Böyleyöntemlerdaimaişçisınıfınınçıkarlarınakarşıyöneticisınıflarıhareketegeçirirveonla-rıngelenekseldevletterörlerinimeşrukılar.

Bizimgözümüzdekitleleredönükterörkesinliklekabuledilemez,buge-nelinsanibirtepkideğilaynızamandaezilenlerinkendimücadelele-riyledevletterörüarasınakoyduklarıgerçektarzfarkıdır.Bizezilenle-

Kürt Ve Türk Ezilenleri Teröre Karşı


126

PRAKSİS

rinkurtuluşunubireylerinaşırılıklaravaraneylemlerindedeğilkitlele-rinkenditoplumsalmücadelelerindegörürüz.Bireyselterörkitlelerinrolünüonlarınkendibilinçlerindeküçültür,onlarıgüçsüzlüklerinerazıeder,gözleriniveumutlarınıbirgüngelecekvemisyonunuyerinegeti-recekolanbirintikamcıyaveyakurtarıcıyaçevirmelerineyolaçar.

Terörizmtarihinhiçbirdönemindeemekçilerinçıkarlarınıngelişmesinekatkıdabulunmadı.Böyleyöntemlerkapitalizmevebaskıcıaygıtları-nakarşıişçilerinveezilenuluslarınbilincini,birliğinivemücadelesinigeliştirmedi.Butüreylemlerdevletlertarafındanişçisınıfınaveezilenhalklarakarşıuygulayacaklarıdevletterörünübaşlatmalarındabirba-haneolarakkullanıldı.Buyöntemleraynızamandakapitalizmiyıkmakiçintoplumsaleylemleringerekliolduğunailişkinsosyalistanlayışımı-zıngelişmesinideengelledi.

Ortadoğu’dakiveonabağlıolarakTürkiyedekigelişmelerkapitalistbar-barlığınuluslararasıalandaserbestbıraktığıkargaşayıgöstermektedir.

Bukatliamınböylebirdehşetinnedenşimdimeydanageldiğisorusunuyaratmaktadır.Katliamemperyalizmiveemperyalhegemonyasınıko-rumakvegeliştirmekiçinsefereçıkanABD’yisuçluçıkarmaktadır.

ABDUluslararası sermayenindünyaüzerindeözgürcedolaşmasınıen-gelleyen ulusal bariyerleri temizlemeye çalışmaktadır. ABD aynı za-mandaenerjigereksiniminikarşılayacağıbölgeleriçeşitlibahanelerleaçıkişgalegirişmektedir.BudabaştaOrtadoğuolmaküzeretümdün-yayısavaşalanınaçevirmektedir.Birbiriyleaçıkbircephedeçatışama-yangüçleriasimetriksavaşyöntemlerineyanikısacasıterörebaşvur-malarınayolaçmaktadır.

ABD’ninOrtadoğu’yadönükbuişgalcitutumunabölgedekiülkelerinko-runmacıreflekslerieklenmektebudabölgeyigiderekyoğunlaşansa-vaşveterörmerkezihalinegetirmektedir.

Burada emekçilerin ve halklarımızın dikkatlerini yoğunlaştıracaklarıkonuşudur.Ortadoğu’dahegemonyamücadelesiyürütengüçlerinbirbirlerininaskerihedeflerindendahaçokdünUlus’tagerçekleşentürdekitlekatliamlarıilekendidahasonrakiterörlerinesosyalbirmeşruluksağlamayaçalışmaktaolduklarıdır.Busayedemağdurhalklarınsosyal,siyasaltepkilerinikendisiyasalçıkarlarınıngerçekleşmesineyönlendir-mektedirler.

Hükümetgelenekseliçvedışpolitikalarıylabukatliamdandoğrudanso-rumludur. Parlamentodaki açık çoğunluğuna rağmendemokrasi so-

KÜRT VE TÜRK EZİLENLERİ TERÖRE KARŞI

127

PRAKSİS

runlarınıçözmekkonusundareeladımlaratmamıştır.Birkaçyasade-ğiştirmekileTürkiye’nindemokrasisorunuçözülemez.İçerdeKürthal-kınıntaleplerinihertüryollabastırmakileyetinmemişaynızamandabaşkabirülkenintopraklarındayaşayanKürtlerindeekonomik,sosyalvesiyasalgelişmeleriniengellemekiçinhertürtehditveyolabaşvur-muştur.HükümetpolitikalarıülkemizigiderekOrtadoğubatağınasü-rüklemektedir.Hükümetin,GenelKurmaBaşkanınınvemedyanınpat-lamanındumanı henüzdağılmadan, patlamanın sorumlusununPKKolduğuimasındabulunmalarıdahabaştanbirprovokasyonuişaretet-mektedir.Ulus’takipatlamanın,hükümetinEdipBaşer’igörevdenal-masınınardındanyapılmışolmasıdadikkatçekicidir.Çokaçıkki,TürkmedyasıileGenelkurmay’ın,Ulus’takipatlamahakkındaortadahenüzhiçbirbilgi,verivedelilolmamasınarağmenolayıdoğrudanKürtsi-yasi çevreleriyle ilişkilendirmesiTürkiye’ninGüney’e yapmak istediğioperasyonasiyasal-toplumsalmeşrulukkazanmaçabasıdır.Gelenek-seldevletaygıtıveonunhükümetleriileişçilerinveKürtulusununöz-gürlük sorunları çözümebağlanamaz. Bu hükümetlerin halklarımızaverecekleritekşeyyoksullukveterördür.TürkKapitalistsistemi,kapi-talizminuluslararasıgelişmişlikdüzeyivekendiiçsiyasaldengelerige-reğivarlığınameşrulukkazanmakvegelişmekiçinparlamentoyaihti-yaçduymaktadır.Kürthalkıveemekçileripolitikgelişmişlikdüzeyleriniveherşeydenöncekendikurtuluşlarınınkenditoplumsalüretkenrol-lerinitümtoplumagöstermeleriiçinbuseçimbirfırsatolabilir.Bune-denlebizlerseçimsürecinivedemokrasigüçlerininparlamentoyagir-mesinitehlikeyesokanhertürlügelişmeyeveprovokasyonakarşıuya-nıkolmakzorundayız.

YalnızcatarihseltoplumsalsorumluluklarınınbilincindeolanKürtözgür-lükmücadelesibirbütünolarakTürkiyeemekçilerininözgürlükyolları-nıdaaçacakpolitikolgunluktabirsiyasalanlayışasahipolabilir.Ancakçaresizlikiçindeneyapacağınıbilemeyenküçükburjuvailkelmilliyet-çianlayış,sonuçlarınaaldırmaksızın,ilkeltepkilerverebilir.Builkeltu-tumlarKürtözgürlükhareketininonlarcayıladayananpolitikolgunlu-ğuylaaşılmıştır.SadecebilinçliveörgütlenmişKürthalkı,tümezilenle-rinçıkarlarınısavunmakiçinparlamentoyagüçlütemsilcilerinigönde-rebilirvegönderecek.

Tümbunlargöstermektedirkitümdünyadaişçisınıfıveezilenhalklarıiçindeemperyalizmevekapitalizmekarşıkitleselsosyalistbiralterna-


128

PRAKSİS

tifiinşaetmekzorundayız.‘Terörist’gruplarıveonlarınortayaçıkması-nayolaçanuluslararasıkoşullarıortadankaldıracakolansadecesos-yalizminbütündünyadazaferidir.Buancakkapitalizmeveemperya-lizmekarşıduranbirmücadeleiçindegelişecekdünyaişçisınıfınınveezilenhalklarınınsarsılmazbirliği ileortayaçıkacakolansosyalistbiralternatifilemümkündür.

GİRİŞ

Hegel“Minerva’nınbaykuşugünağardıktansonrauçar”der.Akılolay-larınakışınıdaimaarkadanizler.Kısacasıakılgerçekliğiişiştengeç-

tiktensonrakavramayabaşlar,demektedirHegel.Hegel’inbuanlayışı-nınbilinçlietkinlikiçindebulunanakıliçinyanlışolduğuapaçıktır.Amaaynızamandabizim,siyasalaklımız/pratiğimiziçindetamamıyladoğruolduğuortadadır.Siyasaltarzımızınolaylardenizininfırtınalıçalkantılarınıuzaktanizlemekolduğunubuseçimlerdegöstermiştir.Sürecinbütünlüklükavramaça-basıyerineseçimsonuçlarıüzerineyorumyapanarkadaşlarımızınbirkısmısadecegelişmelerinyararımızaolan,pozitif(?)yanını,diğerkıs-mıdanegatif,olumsuzyanlarınıöneçıkararakbirtartışmaiçinegirmişbulunmaktadırlar.

Busatırlarınyazarıolarakbuseçimlerinbenimaçımdanönemidevletinkarşısındasiviltoplumalanındagelişmiş,ulusal‐toplumsalmuhalefe-tiyleKürtözgürlükmücadelesinin,Kürthalkınınyüzlerceyıldırsürege-lensömürüyekarşıdiptengelenbaşkaldırısınınpolitikizdüşümüolandemokratikcumhuriyetinyanikısacasıTürkiyedemokrasisininüzerin-deyükselebileceği tekgerçekprogramındevlet tarafındanboğulmaçabasınıngeldiğidüzeyigöstermişolmasıdır.

ŞuaçıktırkiKürthalkınınulusal‐siyasaltaleplerikarşılanmadanTürkiye’degerçekdemokrasiaslagelişemez.AynışekildeKürtemekçilerinindev-

2007 Genel Seçim Analizi


130

PRAKSİS

rimcidinamizmineyaslanmayanhiçbirsolhareketindeTürkiye’deba-şarışansıyoktur.

Devlet,halklarımızaTürkiyedemokrasigüçleriningerçekdemokratikha-reketiyerineAKP’ninsahteçözümleriniikameetmeyeçalışıyor.Süre-cibirbütünolarakanlamakvehalklarımızıngerçekbeklentilerineuy-gungerçekçözümlerüreterekonlaraözgürgeleceklerininmücadeleyolunugöstermekbizlerinsorumluluğudur.Yahalklarımızıbilinçlen-dirir,örgütlerveözgürlükçübirmücadeleyetaşırızyadaAKP’ninsahtedemokrasidenizindesefaletiçindeboğulmalarınıizleriz.

Yalnızcasiyasalpartilerinönderçevreleri siyasalbirprogramasahiptir.Amaprogramımızınolaylartarafındandoğrulanmayavehalkımızta-rafındanonaylanmayadaihtiyacıvardır.

Toplumsal‐tarihselaçıdanilericibirprogramasahipolmamızarağmen‐devletinaçıkfizikiimhasıilegerilememizsözkonusuolmadığınagöre‐kitleseldestekkaybetmemiz(%20)vehattakitledesteğinigeliştirme-mişolmamızvebunugündelikdüşünmealışkanlıklarıilehafifealma-mızbüyükbirsorumsuzlukolur.

Siyasalgelişimsüreçlerindebirpartininbaşkapartilerle ikameedildiğivebuyenilgiüzerindenkitlelerdekayıtsızlık,yozlaşmaveumutsuzlu-ğunyaygınlaştığıtümbutoplumsalçöküntüüzerindedekarşıdevrim-cigüçlerinyükseldiğitarihselörneklerçoktur.

Neparlamentoyasoktuğumuzmilletvekillerimizleövünüpgerçekgeliş-meleregözlerimizikapatabiliriznededuygusalbirçöküntüiçindediz-lerimizidövebiliriz.Toplumsal‐tarihselsorumluluğumuzbizleremüca-delemizin olumlu unsurlarına yaslanarak tüm kuşatmaları yarmamızgerektiğinihatırlatmaktadır.

DÜNYA’DA EKONOMİK VE SİYASAL GELİŞMELERİN YÖNÜ

Dünya20.yüzyılınbaşındaolduğugibi21.yüzyıldadaemperyalistlerarasırekabetinbazenkapalıbazendeaçıktanaçığamilitaristbiçimleriçindesürdüğüpaylaşımsavaşlarınatanıklıketmektedir.KısacasıKapi-talizmbarbarlığını,dörtyüzyıldır,tümdünyaüzerindesavaş,baskıvesömürü aracılığıyla sürdürmektedir. Emperyal çıkarların barbar yüzükendini her yerde açığa çıkarmaktadır.Yugoslavya’dan, Afganistan’a,Filistin’denIrak’abütündünyayısavaşalanınaçevirdiler.Savaşınem-peryalist‐kapitalistsisteminkediyapısındaolduğuvebusisteminsa-vaşüretmeksizinyaşayamayacağısondereceaçıktır.

2007 GENEL SEÇİM ANALİZİ

131

PRAKSİS

KÜRESELLEŞME

Küreselleşmeninesasözelliği, kapitalizminuluslararasılaşması veyeni-denyapılanmasıdır.Dünyaekonomisindekibudönüşümüntemelne-deninin,savaşsonrasıyoğunsermayebirikimivetekelleşmeylebağ-lantılıolarak1960’lıyıllarınortalarındanitibarenilerikapitalistülkeler-degörülenkaroranlarındakibüyükdüşmelerolduğuyaygınbirgö-rüştür.1970’liyıllarınpetrolkrizlerinindeetkisiylederinleşenkriz,sos-yaldevletuygulamalarıiledemokrasivesosyalhaklaretrafındaşekil-lenmişolantoplumsaluzlaşmanınterkiilesonuçlanmıştır.Kriziaşma-nınyolunumalvehizmetticaretininvesermayehareketlerininönün-dekiengellerinkaldırılması,kamusalekonomikalanınküçültülmesin-degörenyeniliberalanlayışekonomikpolitikalaraegemenolmuştur.

1980’liyıllardansonratümdünya,küreselüretimağlarıveküreselmaliağlarladonanırkensınai,ticarivemalisermayehertürlüdüzenleme-nindışınaçıkmayayönelmiştir.Dünyatekbirpazarhalinegelirken,bupazardakararmerkezleri,ulusötesimali/ticari/sınaişirketlervebuşir-ketlerinçıkarlarıdoğrultusundapazarayönverecekilerikapitalistül-kelervebuülkelerinyönettiğiuluslararasıkuruluşlarolmayabaşlamış-tır.

Sanayinin ulusal sınırları aşabilecek yetenekteki yeniden yapılanmasıolanaklıolmuş,budayenikurulanAvrupalıçokulusluşirketlerdalga-sıyla koşutolarakgerçekleşmeeğilimigöstermişti. 1970’lerinortala-rındave1980’lerinbaşlarındasüregelenkrizdönemindensonraüreti-minyenidenyapılandırılmasıulusaldüzeydeolmaktançokdahagenişbirbiçimdeuluslararasıdüzeyeulaşmıştı.Dahasonraneo-liberalizminideolojiksilahıhalinedönüşecekolanküreselleşme–sermayeninulus-lararasılaşması‐üretimsürecininuluslararasılaşması,yanimalüretimi-nindeğişikaşamalarınınfarklıülkelerdegerçekleştirilmesidir.

Kapitalizmdoğalvesürekliolarakekonomikgelişmeyi,yeniülkelerenü-fuzu,ekonomik farklılıkları aşmayı, kendineyetenbölgeselveulusalekonomilerifinanssalilişkilersisteminedönüştürmeyiamaçlar.Bune-denleonlarıuzlaştırırveengelişmişveengerikalmışülkelerinekono-mikvekültüreldüzeylerinieşitler.Ancakbueşitlemeyisağlarkenonla-rınveriliyapılarınıdabozarveyenidenkurar.

Bugün içinde yaşamakta olduğumuz dönemde emperyalist dünyanınazgelişmişülkeleredayattığıgelişmelerşuşekildeifadeedilebilir.Eko-nomiyi kapitalist dünyapiyasasınınhükümlerine kayıtsız şartsız tabi


132

PRAKSİS

kılmak.Korumacılığınkaldırılması,dövizpiyasasınınserbestleştirilme-si,fiyatlarınserbestbırakılmasıveözelleştirmeleringerçekleştirilmesi.Bütünbunlaraynıideolojininizlerinitaşıyandiğertedbirlerlebirlikteazgelişmişülkeekonomisinindünyapazarınınyasalarınagörebiçim-lenmesiyolundakiemperyalistprogramıngerçekleştirilmesininaraç-larıdır.

Küreselleşmeemperyalistçıkarlarınazgelişmişülkehalklarınakendiçı-karlarıymışgibi yutturulmasının ideolojik aracıdır. 1980’ler emperyalçıkarlarınazgelişmişdevletlerebazenhükümetleriniekonomikvesi-yasıbaskılarilebazensedarbegibiaçıkaskeribaskılarla‘ikna’edilerekbütündünyayadayatıldığıyıllardı.

Üretiminuluslararasıdüzeyininartışıekonomikbütünleşmeveküresel-leşmeveküçükuluslarınemperyalizminyeniboyutlarıiçindedahaba-ğımlıhalegelmesiiddiaedildiğigibiinsanhaklarının,özgürlüklerinvedemokrasinin pekişmesi doğrultusunda yeni iyileşmelere yol açma-mıştır.Kapitalizmineşitsizgelişimibugibiiyileşmelerinkendiliğindenolmasınıengellemektedir.

Uluslararası hukukun temeli günümüzde emperyal devletlerin dünyasahnesindekioyunculartarafındantanınmasıdır.Dünyahukukusade-cekendiaçıkemperyalçıkarlarınıngerçekleştirilmesininyasalbahane-lerininsağlamaktadır.

Dünyaküreselleşmecileriniddiaettiğibarışiçindebiraradayaşamayo-lundailerlemiyor.Nerdeysebütündevletlerinheranpatlayacak,aradasıradadünyanınçeşitliyerlerindekendinigösteren,büyükbirsavaşınhazırlığıiçindeolduğunugörüyoruz.TekbaşınaABDsekizyüzmilyardolarlatümdünyanınsilahlanmayaharcadığıparanınikikatındanfaz-lasınıharcamaktadır.Yinedünyadaenfazlaevsizin–onmilyonunüze-rinde‐ABD’deyaşadığıdüşünülürsebuülkeninekonomik,siyasalveaskerioperasyonlarınınaltındayatangüdününkendibiravuçzengini-ninkarlarıolduğunugörürüz.

Kapitalistgelişmenekadardüzensizvegüvenilmezolursaolsun,azge-lişmekteolanülkelerdedeğişimyaratanbirdeviraçtı.

TÜRKİYE’DE EKONOMİK GELİŞME VE TOPLUMSAL SONUÇLARI

Türkiye’yeküreselsermayeninçıkarlarıdarbearacılığıylakabulettirilmiş-tir.Dünyaekonomisindekibütünleşmeeğilimiulusdevletlerindahaönceüzerindeyükseldikleriekonomi‐politikalarınınkurumvepratikle-


133

PRAKSİS

riiledeçelişkiiçinegirmiştir.KenanEvrenyaptığıdarbeyleuluslarara-sısermayeninçıkarlarınauygunolarakbusermayeninserbestdolaşı-mınıengelleyenulusalbariyerlerikaldırmıştır.Onunbütünyaptığıem-peryalistsermayeninhakimiyetindeyaşanmaktaolanuluslararasıbü-tünleşmesürecininönündekiengellerinayıklanmasınınekonomikvesiyasalyolunuaçmaktı.

TartışılmazbirşeyvarsaodaAKPdedahil,son27yılınbütünhükümetle-rinin12Eylülaskeridiktatörlüğünündevletpolitikasıolarakkabuletti-ğiserbestpiyasa:işçilerinsınırsız/serbestsömürüsüvesömürüyüger-çekleştirensermayeninserbestdolaşımıamabusömürüyekarşıdire-nenişçilerinzorbacabastırılmaekonomisiniuyguladıklarıdır.

Türkiye borsadan banka sermayesine ve özelleştirmeler ve ortaklıklararacılığıylabüyükölçekliüretimbirimlerinekadaruluslararasıserma-yeyeeklemlenmedüzeyiaçısındanmuazzambiryolkatetmiştir.

1980’lerin sonunakadarnüfusun çoğunluğuköylüydüve yine çalışannüfusunbüyükçoğunluğutarımişkollarındaçalışmaktaydı.1990’larınortalarınadoğrukentnüfusuköynüfusunuaşmıştır.Artıkgünümüz-dekırnüfusuyüzdekırklaragerilemişkentnüfusuiseyüzdealtmışla-rınüzerineçıkmıştır.

Budeğişimöncelikletoplumsalvekültürelyapıyıtamamenetkilemiştir.Şehirhayatının içindekibireylerikendineçeken,kendiliğindenliğivebundandolayıbirkolaylığıvardır.Günlükyaşamiçindebireyeğerye-terlidonanımasahipdeğilsekendinikolaycagünlükhayatınbayağılık-larınateslimeder.Bireylerininsanlaşmaçabasıvedüşüncesibirbilinç,iradevebunlardanbeslenensüreklibirçabayıgerektirir.Anadolu’nunçeşitliyerlerindenmetropollereakınedeninsanlarıneişsahalarıkarşı-ladınedebeslenebilecekleribirkültürelyapı.İştebunedenleAKPhü-kümetinindahasonraüzerindeyükseleceğisiyasalkonjonktürTürkiyekapitalizminingelişmeeğilimlerinedoğrudanbağlıdır.Sosyo‐ekono-mikvekültürelkoşullarınolumsuzdoğasıonunüzerindeyükselensi-yasalyapılarıelevermektedir.Şehirlerdekisanayileşme/istihdamora-nıgöçedennüfusundaimaaltındakalmıştır.Kaldıkihiçgöçolmasay-dıbileözelleştirmelerveotomasyondolayısıylavarolannüfusun is-tihdamolanaklarıdadaralacaktı.Budurumgöçedeninsanlarınşeh-resosyalvekültürelentegrasyonlarınıengelleyerekmoderntoplumsalvesiyasalhareketleringelişmesiniengelledi.12Eylülyenilgisiilekay-bolanvaroşlardakisolgeleneklerinyeriniİslamcı‐muhafazakardeğer-


134

PRAKSİS

leritaşıyansiyasianlayışlar,tarikatlarvepartileraldı.Kaybolansendikalvetoplumsaldayanışmanınyerinitarikatdayanışmasıaldı.

Neo‐liberalekonomi‐politikalarıuygulayanhükümetlerbirtaraftaneko-nomiksömürüoranlarınıartırırkendiğer taraftanemekçilerinbusö-mürükoşullarınakarşıkoymaaraçlarını–sendikasızlaştırma,taşeron-laştırmagibiyöntemlerle‐ellerindenaldılar.Şehrindehlizlerindeyalnızkalmışbireyisadeceekonomikaçıdandeğilaynızamandaruhsalola-rakdasefaletesürüklediler.Birdeiçindebulunduklarıbusefaletkoşul-larınabaşkaldırmalarınıengellemeninruhsalgarantisiolarakbudün-yadadeğilamaötedünyadacennetvadedenİslamideğerleriörgüt-lediler.Bir taraftaburjuva liberalizmiötetaraftafeodal‐İslamcıkültü-reldeğerler,birtaraftaaşırıekonomiksömürüdiğertaraftabusömürükoşullarınabaşkaldırmayımutlakolarakengelleyecekolan‘Allah’açökşükür’cübiranlayış:RP‐AKP.

Tüm bunlarla birlikte neo‐liberal ekonomi‐politiğin geliştirdiği sürecibelirleyendahaönemliolgulardavardır.Hernekadarklasiküçüncüdünya sol teorilerdeemperyalizmebağımlı ekonomileringelişmedi-ği iddiaedilsedebudoğrudeğildir.Türkiyeekonomisi sadece2001ile2007arasıhemenheryılortalamayüzdealtıbüyümüştür.Bubü-yümenindışsalveyereldinamiklerininolumsuzkarakteriaçıkolsadabüyümeninkendisi toplumsalyapıdamuazzamdeğişikliklereyolaç-mıştır.Liberalprogramlarönerenhükümetlerekarşımücadeleyisade-ceemekçilerinişsizlikdolayısıylaişçilerinbirbirleriylerekabetetmesi,onlarınörgütlenmelerininönündeengelolansiyasalvesendikalyasa-laryadaonlarıörgütleyecekgüçlüpartilerinolmamasıdeğildir.Kapi-talistgelişmeningündelikgelişmehızışehirlerinnüfusununbüyükbirkısmınıoluşturan‘taşralı’topluluğunsistemdenbeklentilerinindaimaönündeilerlemektedir.

Veonlarıngündelikyaşamvebeklentileri liberalpartilerinveözellikleşimdiİslamibirsosabatırılmışolanliberalpartinin(AKP)yaratmışol-duğubeklentilere uyuşmaktadır. Göç ve toplumsal değişimo kadarkısazamandaveöylebiryoğunluktayaşandıkisisteminsunduklarıbutopluluklarınbeklentilerinindaimaönündeoldu.

Uygulanan neo‐liberal ekonomik‐politikanın nesnel koşulları, nüfusuntamamınıkucaklayan,tümtoplumsalçıkarlarıntemsilineimkanverenbirsiyasalrejimeartıkizinvermemektedir.

Nitekim kapitalizmi restore etmek üzere yaşama geçirilen yeni liberal


135

PRAKSİS

proje,geniştoplumkesimlerini,hemekonomidenhemdesiyasettendışlamaktadır.Böylebirdışlama,ancakbukesimlerinsüreklibaskıal-tında tutulmasıyla kalıcı olabilir. Nitekimdiğer hükümetler gibi AKPde toplumun disorganizasyonunu ve depolitizasyonunu gerçekleş-tirensosyalvesiyasalpolitikalarabaşvurmaktadır.Bubağlamdatop-lumunatomizasyonunu(örgütsüzleştirilmesi)vemikrogüçilişkileriniverialanyeniliberalpolitikalaruygulamaktadır.Toplumüzerindeku-rulmayaçalışılanbuhegemonikgüçilişkileri,tekbaşınagücedeğil,ay-rıcagücümistifikeedenbellidinseldeğerlereve sembollerededa-yanmaktadır.AKPtoplumüzerindekurduğubusosyalvekültürelhe-gemonyavekontrolmekanizmalarıüzerindensiyasalhegemonyasınıgeliştirmektedir.

AKPgenişyığınları,yaişsizliktehdidiileterbiyeetmekteyadadoğrudanzoryoluylabaskıaltındatutmayaçalışmaktadır.AKP’ninistediğitop-lum,herkoşuldaveherdurumdaistergöktentanrıeliileisteryerdenparaileterbiyeedilmişitaatkar,düşkün,sefilveişbirlikçibirtoplumdur.

Küresel Kapitalizm koşulları AKP’nin bu güç ilişkilerini belirlemesineönemlikatkılarsağlamaktadır.Çünküçalışansınıflar,sermayeninküre-selideolojikvekültüreldeğerleriyledahakolaymanipüleedilebilmek-tedir.Siyasalveideolojik‐kültürelsüreçlerde,AKParacılığıylasermaye-ninküreselçıkarlarıylabütünleşmektedir.

Tümbugelişmeler,emeğin‐toplumunörgütlenmeolanağınıvedayanış-mayeteneğiniengellemektedir.Şehringöçerleride(Kürtler)aynısüre-cesosyo‐ekonomikvekültürelözgüvendenyoksunolaraksavunmasızbirşekildegirmiştir.

TÜRKİYE METROPOLLERİ AKP VE KÜRTLER

BuanakadarkiçözümlemelerimiKürtleridışarıdabırakarakyaptım.Şim-dianalizimizebuöğelerideekleyeceğim.

Şu açıktır ki yukarda sıraladığımızgenelgelişmeeğilimlerinin tamamıKürtler içindegeçerlidir.Amaancakburadadahaçoküzerindedura-cağımızşeyliberalizasyonunKürthalkınındemokratikulusaldeğerleriüzerindekiçözücüetkisidir.VeaynızamandaKürtulusunu,taşıdığıİs-lamikültüreldeğerlerAKP’ninpolitik‐psikolojikmanipülasyonunanekadaraçıkhalegetirmektedir.BubizimAKP’yekarşıyürüteceğimizça-lışmalaraçısındansondereceönemlibirkonudur.

Çağdaşburjuvapartilerinin,özellikleABDpatentliolanları,kitlelerikendi


136

PRAKSİS

bilgileridışındaveyaistemediklerihâldepsikolojiketkilemeveyayön-lendirmeçabasınagirdikleribilinmektedir.Buetkilemeveyönlendir-mesonucukitlelerdavranışdeğişikliğiyadakanaatdeğişikliğigöster-mişlerdir.

Üçüncü olarak AKP hükümetinin liberal politikalar ile yoksullaştırdı-ğı kitleleri ekonomidışı kanallar ile yani sosyal yardımlar aracılığıyla(sizbunuverdiğirüşvetlerolarakokuyabilirsiniz)kendisiyasetineiknaetmegücününneolduğunuaraştıracağız.

ÖnceTürkiyemetropollerindealdığımızoyların2002ile2007arasında-kideğişiminigösterentablolaragözatmanızyararlıolacaktır.Tablolarasadeceseçimegirdiğimizilleralınmıştır.Kezabuillerintamamıbüyükmetropolillerdirveülkeningeneleğiliminiyansıtmaktadır.

ButablolardadikkatinizihemTürkiye’ninnüfusundakioranıaçısındanvehemdeneredeysenüfuslarınındörttebirininKürtolduğubüyükille-reçekmekistiyorum.Özellikleİstanbul’damilletvekiliçıkardığımızhal-deoydüşüşüyaşanmıştır.Buillerdekioylarımızınyaklaşıküçtebirinikaybetmişiz. Kaldı ki demokratikbirmuhalefetpartisi olarak en faz-laoyartıranbizolmasakdaoylarımızınartmasınıbeklemeksondere-cedoğaldır.

BatıillerindeKürtnüfusunundörttebirinidahikapsayabilmişdeğiliz.Al-dığımızoyisebununçokdahaaltındadırvedüşüşeğilimindedir.DahaönceKürthalkınınzorlagöçertilmesiüzerineyapılantartışmalardaşuikieğilimortayaçıkmıştı:Göçedenhalkınşehirdekipolitikortamlata-nışacağıvedahahızlıpolitizeolacağıdemokratik‐ulusaldeğerlereyö-neleceğivarsayılmıştı.

OysadevletgöçezorladığıKürtlerişehirlerinvaroşlarındayaşammüca-delesiiçindeeritmeyiplanlıyordu.Ciddibirerimeninolduğuçokaçık-tır.Metropollererimeyi,yokolmayıhızlandırıyor.Sonuçlardanbunla-rıgörüyoruz.Budurumusadeceseçimsonuçlarındandeğilkitle içe-risinde gelişme/gelişememe durumumuza bakarak ta anlayabiliriz.Kürthalkınınbüyükşehirlerdedahaçokulusaldemokratikmücadele-yedestekvereceğiteziboşaçıkmıştır.Birincisibuyukarıdaifadeettiği-mizyanigenelekonomiksosyalgelişmelerinyaniliberalizasyonun,di-ğerkitlelerilebirlikteKürtlerideerittiğiolgusudur.

Saltulusalsöyleminsosyal,ekonomikvekültüreldayanışmagereksini-miolanKürt insanınayetmediğiortadadır.Metropollerdeekonomikvesosyalihtiyaçlarfarklısiyasaleğilimlerinbukitleüzerindeetkisinin


137

PRAKSİS

artmasınayolaçmaktadır.Buekonomikgelişmelerinbelirleyicilikgü-cününDoğuveGüneyDoğuilleri içinbileetkiliolduğudüşünülürsebatımetropollerindekidurumdahaanlaşılırolmaktadır.Kapitalistge-lişmeheretnikvefarklıkültürüaynıpotadaeritmektedir.Eğerbuen-tegrasyonengellenemezse,asimilasyonveerimedevamederekkitlekaybımızsüreklilikkazanacaktır.Hepimizinbilincimizeçıkarmamızge-rekenolgu: liberalizasyonyaslandığımız toplumunulusal‐kültürelvesiyasideğerleriüzerindeçözücübirgücesahiptir.Bununiçinulusalbi-linçüzerindenpolitizeolanKürthalkınınkendiemekkoşullarınıniyi-leştirilmesiiçindesosyalveekonomikdayanışmalarınıvemücadelele-riniörgütlemekgerekmektedir.Buçalışmaonlarıntarikatdayanışma-sınınsahteiklimindendekurtaracakvegerçekkurtuluşlarınıntoplum-saldayanaklarınınbilincinevarmalarınısağlayacaktır.Tümbugelişme-lerKürthalkınıTürkiyeemekvedemokrasigüçleriileorganikbirilişkiiçinesokacakveortakmücadelelerininmaddizemininisağlayacaktır.

KaybettiğimizoylarınAKP’yegittiğigözükmektedir.BudaAKP’ninİslamsosunabatırılmışliberalsöylemlerininKürtlerüzerindeetkiliolduğunugöstermektedir.ÇünküKürthalkıİslamideğerlerintarihboyuncasonderecegüçlüolduğubirhalktır.AKPbirtaraftaninsanlarıngünlükge-reksinmelerinegeçiciyanıtlaroluştururkendiğertaraftanonlarınyüz-lerceyıldırtaşıdıklarıdinselduygularınıda istismaretmektedir.Budagünlükhayatınsefaletiiçindebirçıkışyoluarayankitlelerikolaylıklais-tismaretmeninyollarınıaçmaktadır.

Gelirdüzeyinegörede,AKP’yiençokenyoksullar,enazenzenginlerdestekliyor.AKPpiyasaekonomisinigeliştirmekiçindüzenlemelerya-parken,ençokoyuyoksulkesimlerdenalmışolmasıAKP’ninsistemdışıkanallarüzerindenyoksullarımanipüleedebildiğinigöstermektedir.

Bunlarözetle şunlardır: Fakir Fukara Fonu, yeşil kart; örneğinbölgede617binyeşilkartlıinsanvar.ArsaOfisi’niTOKİ’yebağlayarakbaşlattığıkonuthamlesi.211binilköğretimöğrencisineveliseöğrencisineşart-lınakittransferiyapıldı.Çocuklarokulagitmezliketmesindiyekızço-cuklarına22milyon,erkekçocuklarına18milyonnakdiyardımyapıl-dı.Kadınlaramikroevkredileriaçıldı.Başbakanlıkfonlarındanvebele-diyeleraracılığıylayoksulkesimlereyakacakveyiyecekyardımıyapıldı.TümbunlarkitlelerinAKP’yeyönelmesininsosyo‐ekonomikgerekçele-rinisunmaktadır.AKPneoliberalpolitikalarilesistemdışınaittiğikitle-lerisistemdışıaraçlarilekendineyöneltmeyibaşarmıştır.


138

PRAKSİS

Türkiye’nintamamındaKürtlerinbüyükbölümü,yaşamışolduklarıeko-nomikvepolitikbaskılardankurtuluşu sağlayabilecekleri siyasipartiolarakAKP’yigörmüşlerdir.KürtlerAKPilekonjonktürel,fiilibirittifakyapmışlardır. Bundadinsel istismarveparanınyanındaAKP’ninKürthalkınadönükyumuşakmesajlardabüyükbirroloynamıştır.Kürthal-kıAKP’ningüneyoperasyonunavedolayısıylaKürtlerikoruyucubirtu-tumalmışgibigözükmesindenetkilenmiştir.CHP’ninErdoğan’a“terö-ristesayındemiştir”diyereksaldırmasıbusempatiyidahadaarttırmış-tır.BusüreçKürtlerdebarışsorununudaErdoğan’ınçözebileceğian-layışınınoluşmasınayolaçmıştır.Bunedenlebuseçimaynızamandabirbarışreferandumuydu.Bölgehalkıbureferandumda“Bensavaşındurdurulmasınıistiyorum”demiştirveçözümpartileriolaraktaAKPveDTP’yigöstermiştir.AKPKürthalkınınkendineyönelimininsiyasalme-sajlarınıdoğruokumalıdır.KürtHalkıAKP’denKürtsorununubarışte-melindeçözmesinibeklemektedir.

DTP

Biz politikacılar, kendi yüce ideallerimizin gerçekleşmesini engelleyenacımasıznesnelyadaöznelkoşullarınyetersizliğindensürekliyakın-mayıadethalinegetirmeeğilimindeyiz.Oysaaslolangerçekharekettir.VeKürthalkıbugerçekdemokratikhareketiyaratmıştır.Şimdibizlerekalanbuhareketinkazanmasınınsiyasalkanallarınıaçmaktır.Vetabikibunumoralçöküntüiçindedizlerimizidöverekdeğiltarihsel‐toplum-salgelişmenineğilimlerininyönünütayinederekyapabiliriz.

PartimizDTP,sadeceseçimçalışmalarıaçısındandeğil rutinpartiçalış-malarıaçısındandayetersizdi.Birseçimçalışmasınatamamıylaörgüt-sel,mali ve kadrosal yetersizlikler içinde girilmiştir. Sosyo‐ekonomikgelişmelerinnesnelolumsuzetkisinepartimizinbuöznelyetersizlikle-riekleninceasılseçimsonuçlarınınbaşkatürlüçıkmasışaşırtıcıolurdu.AKP’ninvedevletinçözücüetkisineDTPyanıtoluşturamamıştır.DTP,AKPvediğerpartilerinbölgede

DTP’yekarşıoluşturduklarıittifakıKürtlerikendisiyasalhegemonyasınaalarakengelleyememiştir.

Bunun yanında Kürt halkının özgürlük mücadelesi üzerinden ekono-mikranteldeetmeyeçalışanbirdüşkünlertakımıpartiningelişimininönündekienbüyükengeldir.Kürthalkınındeğilkendibireyselçıkar-larınıvegeleceğinidüşünenbukişilikyapısıderhalaşılmasıgereken


139

PRAKSİS

içimizdekidevlettirveşimdiasıldüşmandır.Devletinonlarcaajanın-dandahatehlikeliolantoplumsalyozlaşmanınsiyasalsonuçlarıylakar-şıkarşıyayız.

Kars’tanMersin’e, İzmir’den Hakkari’ye istisnayı birkaç yer dışında he-menheryerdekaybetmemizinöznelgerekçelerinibukişilikyapısıha-zırlamıştır. Binlercepartili sonderecekötükoşullar içindekazanmakiçinsonsuzemekharcarkenbudüşküntakımıçalışmalarıboşaçıkar-makiçinuğraşmıştır.BirçokyerdeAKP’yeçalışmışlardır.Partiçalışanla-rınıngönderdiği raporlardabunlaraçıkçagözükmektedir.Halkımızınvepartimizingeleceğibukişilikyapısındanvetaşıyıcılarındanderhalkurtulmayıgerektiriyor.

Halkımızınderinliklerindeonbinlercekadrosaklıdır.PartiolarakKürtöz-gürleşmesiningerçektemsilcileriolanbukadrolarıbulupçıkarmakveeğitmekgöreviönümüzdedurmaktadır.

Halkımızıngerçekçıkarlarınıngerçektemsilcileriolarakemekdemokra-sisiiçindebirarayagelmiş,Türkiyedemokrasisiningeleceğinindeken-diellerindeolduğunubilenbukadrolartoplumcusolpartimizinger-çektaşıyıcılarıolacaktır.

SONUÇ YERİNE

Siyasaveekonomikgelişimsüreçleribütünolarakelealındığındaasker‐sivilbürokrasisininiktidargücününtoplumsal,siyasalveideolojikda-yanaklarınıngerilediğinigörürüz.Hersosyo-ekonomikyapıkendisis-temayrıcalıklarınısürdürmeyibuyapınınkorunmasınabağlıolanbirbürokratiksınıfıyadasınıflarıyaratır.Vedoğalolarakbusınıflardeğişi-miengellemekvekonumlarınıkorumakiçinherşeyiyaparlar.Verilisi-yasalyapıyıdeğiştirmek ‐sadecebizimaçımızdandeğilyönetici sınıfaçısındanda‐kesinliklebirzorunlulukhalinegelmiştir.Ancaktarihseldeneyimbirtoplumsalsisteminekonomikvepolitikyapısındakiköklüdeğişikliklerinçoğukez,sadecesarsıcıveşiddetlitoplumsalçatışmala-rınardındangerçekleştiğinigöstermektedir.

AKP hükümeti bu süreçten başarıyla geçse bile ekonomik ve politikanlayışıişçilerinaşırısömürüsüveKürtdüşmanlığınadayanmaktadır.Gerçek demokrasi ezilenlerin ortak devrimci mücadelesinin ürünüolacaktır.

BütündünyaparlamentoyayolladığımızKürthalkınıntemsilcilerindensözetmektedir.Gözlerimizinönündeolandahadünekadarinkaredi-


140

PRAKSİS

len, imha edilmeye çalışılan bir halkın parlamentoya temsilcileriniyollamabaşarısıdır.Busavaşmavekazanmabaşarısıdır.KürthalkıveDTP’ninbuseçimdekiaçıkmesajışudur:

“VARDIK,VARIZVEVAROLACAĞIZ”

Ben bir kapitalist asker değilim; ben bir proleter devrimci-yim. Plütokrasinin muntazam ordusuna değil, halkın dü-

zensiz ordusuna aitim. Yönetici sınıftan gelen herhangi bir çar-pışma emrine uymayı reddediyorum.. Biri dışında bütün savaş-lara karşıyım; o savaşın da ruhum ve yüreğim ile yanındayım. Bu savaş, sosyal devrimin dünya çapındaki savaşıdır. Bu savaş-ta yönetici sınıfın zorunlu kılacağı her şekilde çarpışmaya ha-zırım.

Birinci Dünya Savaşı’ndanVietnam’a, Amerika Birleşik Devletleri nere-deyseherzamanyabirsavaşıniçindeydiyadabirsavaşahazırlanıyor-du.Bu60yıl içerisindebukorkudanhiçbirkuşakkurtulamadı.Top-lumcuhareketinkarşılaştığıpolitiksorulartipikolarakemperyalizmvesavaşilebağlantılıolmuştur.UluslararasıToplumcueğilimherzamanemperyalistsavaşakarşıolanödünvermezdirenişiyleayırtedilmiştir.

Son25yıl,1914ve1975yıllarıarasındakidönemdendramatikşekildefarklı oldu. Vietnam’daki yenilgi ABD gücünü ve kapitalist özgüveni

Sosyalizm Ve Savaş* Eugene V. Debs

*Budeğerlimakale Eugene V. Debs’e aittir. Kapitalizminbizisonugelmezsavaşlarasürüklediğigünümüzde,savaşadairsöyleyeceklerimiziniyibirözetiolarakbumakaleyi,bütünleyicibiryazıolarak,kitabımakoymayıuygunbuldum.SosyalizmveSavaşmakalesi,EnternasyonalSosyalizmdergisiSayı8,Yaz1999’danalın-mıştır.Yayınevimiztarafındançevrilmiştir.


142

PRAKSİS

sarstı.YöneticisınıfınhırslarıAmerikanişçisınıfınınherzamanölümekoşanpasif,gözdençıkarılabiliraskerlerşeklindehareketetmeyebile-ceğikorkusuyladizginlendi.“Vietnamsendromu”,yöneticisınıfınsava-şınvekaraaskerlerininkullanımınınyurttamücadeleyeveordudais-yananedenolabileceğiendişesindenkaynaklanmaktadır.

SonçeyrekyüzyıldırABDpolitikasıkısıtlıaskerimüdahalelerlesınırlan-dırılmıştı.-Grenada,Panama,Somali,Haiti,Bosnavediğerleri.-Bunla-rınarasındatekbirciddisavaşoldu.Busavaş,Irak’akarşı1990-91yılla-rıarasında,körfezpetrolününkontrolüiçinyapıldı.Körfezdekiasılas-keriharekateşitliktenokadaruzakbirmücadeleydikiçarpışmaçokkısasürdü.Nevarkiemperyalistbarış,savaşıbaşkayöntemlerle,yap-tırımlarveperiyodikbombardımanlarlasürdürmekte.Savaşınsiyase-tideğişti.SaddamHüseyinKörfez’dekiBirleşikDevletlerhegemonya-sınakarşıbirtehditdeğil.Savaşpolitikası,ABDEmperyalizmininyolu-naçıkanherşeyitamamenyokedeceğininbarbarcabirgösterisiolarak“Saddamyönetiminikapalıbirkutudatutmak”içinrehineolarakkulla-nılanIrak’lısivilnüfusayöneltilmişdurumda.

Vietnamsonrasıdönem,SoğukSavaşzaferleriveKörfezSavaşısonnes-linsavaşhakkındakipolitiköngörülerinişekillendirdi.Buöngörüler,nekadaryanıltıcıdaolsa,savaşlarınbarıştakiönemsiz,kısa,dönemselke-sintilerolduğunuvehiçkimseninABD’ninaskerigücüneciddibiçim-demeydanokuyamayacağınısöylüyordu.Hertürdenreformist,ulusla-rarasında,ABDgücününkabuledilmesivebirlikteçalışılmasıgereken,uluslararası sorunları çözmeyeyetkin tekgerçekçigüçolduğusonu-cunavarmıştı.OrtasınıfsolkendiniABDemperyalizmineuydurdu.Ar-tıkaşağıdangelecekçözümleraramakyok,Vietnamdönemininanti-emperyalizmini terkedip şimdi yukarıdaki “gerçekten varolan” güce,Amerikankapitalizminebakıyorlar.Onlarkapitalistsınıfın,Somali,Ha-iti,Irak,veBosna’yamüdahalelerinardındayatanınbencilolmayanta-rafsızlık,yardımseverlikveinsancıllıkolduğunuilerisürenabsürdiddi-alarınıalkışladılarveyankılattılar.

Yugoslavya’daki savaş, Soğuk Savaş sonrası düzenin şekli hakkındakibazıöngörülerinyenidendeğerlendirilmesinizorunlukıldı.Sonbirkaçaydadünya,Balkanlar’daki,Avrupa’nınheryerindekiveABD’ninRus-yaveÇinleolanilişkilerindekiistikrarınçökertilmeyeçalışılmasısonu-cuçokdahatehlikelibiryerhalinegeldi.Uluslararasındayöneticisınıf-laraskeriseçeneklerinitekrargözdengeçiriyorlarveyenibirsilahlan-

SOSYALİZM VE SAVAŞ

143

PRAKSİS

mayarışınıtartışmayaaçıyorlar.Bunedenlerdenötürüyenibirneslingerçekanti-emperyalistgeleneği,savaşadevrimciMarksistyaklaşımı incelemesininzamanıgeldigeçi-yor.Kendimizigeçençeyrekyüzyılabenzemeyecekbirdönemehazır-lamakiçin1914-75devrininteorikmirasınıyenidenyakalamamızge-rekiyor.Politikyaşam;emperyalistrekabetin,askerivediplomatikge-rilimlerinveolasıyenisavaşlarınölümkalımsorunlarıylauğraşacağın-dan,dahakeskin,dahaateşlivedahamücadeleciolacak.

MARKSİZM VE BARIŞSEVERLİK

Leninklasikkitapçığı,SosyalizmveSavaş’tasavaşakarşıMarksistveba-rışsevertutumlarınayrımınıyapar:

Sosyalistlerherzamanuluslararasındakisavaşlarıbarbarcaveinsanlık-tanuzakolarakniteleyerekkınadılar.Bizimsavaşakarşı tutumumuzburjuvabarışseverliğindendahatemeldeayrılıyor.Bizbundansavaş-lar ilesınıfçatışmasıarasındakikaçınılmazbağıanlıyoruz.Bizsınıflaryürürlüktenkalkmadanvesosyalizmkurulmadansavaşlarındaorta-dankaldırılamayacağınıbiliyoruz.Bizaynızamandaiçsavaşlarıelealı-şımızaçısındandafarklılıkgösteriyoruz.Örneğinezilensınıfınezicisı-nıfakarşıaçtığısavaşlar,kölesahiplerinekarşıkölelerin,topraksahiple-rinekarşıserflerin,burjuvaziyekarşıişçilerinolduğusavaşlarbizcesonderecemeşru,ilericivegereklidir.Hersavaşıntarihiaçıdan(Marx’ındi-yalektikmaddeciliğindenyolaçıkarak)ayrıayrıincelenmesinigereklisaydığımızdandolayı...bizMarksistlerbarışseverlerdenfarklıyız.Geç-miştesayısızsavaşolmuşturvebunlarbütünsavaşlarakaçınılmazola-rakeşlikedendehşetlere,zulümlere,ıstıraplaravegüçlüklererağmenilericiolmuşlardır,örneğin, insanlıkgelişimibunlardanyaragörmüş-tür.

Marksizmsavaştamutlakbirpozisyonu reddeder.Her savaşıherbirinikendifarklıtarihselbağlamındayerineyerleştirereksomutbiçimdeveayrıayrıinceleriz.Barışseverlerinbütünsavaşlarınkötü,ahlaksızvesa-vaşıbaşlatanlar içinzararlıolduklarınadairgörüşlerinekatılmıyoruz.Bunlarmaddigerçekliktenkopuk,tarihselolmayan,ahlakçıdogmalar-dır.Gerçektende,bizimsınıfsalbakışaçımızdanzorunluvebağımsız-lıkuğrunagösterilenşiddetireddetmekdoğalahlakaaykırıdır.Savaş-takullanılanbirsilah,diyelimkibirVarşovaGettosavaşçısınınelindebirAlmanaskerinedoğrultulmuşkenbirözgürlükaracıdır.Aynısilah


144

PRAKSİS

birAlmanaskerininelindeVarşovaGettosu’ndakibiryahudiyedoğrul-tulmuşabir işkenceveöldürmearacıdır.Silahlarveşiddetekarşı so-yuttiksintibugerçeğigösteremez,buancaksiyasetvesınıfahlakıilemümkündür.

Biz ezeningösterdiği şiddetle ezileningösterdiği şiddeti bir tutmuyo-ruz.Ezilenhalkıngösterdiğişiddetinyadaişçidevrimininnefretiey-lemegeçirerek insanlıkruhunualçalttığıvebununyerini,düşmanla-rakarşışiddetedayalıolmayanuzlaşmalarla,İsagibisevgiyleyadaah-laki inançyoluylazaferkazanmastratejilerininalmasıgerektiğini sa-vunanbarışseverleringörüşlerinekatılmıyoruz.Barışseverlerezenveezilenarasındakifarkınbarışçıyollardanuzlaştırılmasıüzerinesöylev-lerveriyorlar,işçilerinkendilerinisömürenlerekarşıhissetmelerigere-kensınıfdüşmanlığıvenefrethakkındadeğil.Sosyalistlerservet,güçveayrıcalıkaçısındaneşitsizliklerintemelinioluşturduğubirdünyadauyumolmasıgerektiğifikrinireddederler.Yöneticisınıflarbilinendün-yatarihindehiçbirzamanbarışseveryadaahlakçıyakarışlaraaldırışet-memiştiriler.Bunedenlebarışseverleryakarışlarını,başarılıdirenişiza-yıflatarakvesilahsızlandırarakvedüzeninkorunmasınakatkıdabulu-narak,ezilenlereyöneltirler.

SAVAŞ ZOR KULLANILARAK YAPILAN SİYASETTİR

BelirlibirsavaşıdestekleyenyahutreddedenMarksistdüşünceağırlık-lıolarak,belkideenbüyüksavaştarihçisivestratejistiolanCarlvonClausewitz’den temel alır.3 Clausewitz’in çıkış noktası“savaş başka,,şiddetli yöntemlerle yürütülen siyasettir” diyen ünlü cümleydi. Bu,Lenin’inbelirttiğigibi“hersavaşı, ilgilikuvvetlerin-vebuülkelerdekiçeşitlisınıfların-belirlibirdönemdekipolitikalarıolarakgörenMarxveEngels’indegörüşnoktasıydı.”4Leninsonralarıbudüşünceyidahadagenişleterek,“savaşınsınıfkarakterine”debakmamızgerektiğinisöy-ledi,“sözkonususavaşanedenolannedir,onubaşlatansınıflarhangi-leridirveonunortayaçıkmasınanedenolantarihivetarihi-ekonomiknedenlernelerdir..”5

Biz sosyalistler olarak bir savaşın tüm siyasi cephelerini çözümlemeyeçalışırız: savaşınbaşlangıcıolangerçekpolitikalar (resmiolarakaçık-lananlar değil) ve savaşı başlatan sınıfların politikaları. Savaşın siya-setinitamolarakanlayabilmekiçintekbirtanesinideğil,savaşmaktaolanbütüngüçleriincelememizgerekir.Eğerbizsavaşayolaçansiya-


145

PRAKSİS

sigörüşlerekatılıyorsak,şiddet içerenyöntemlerlesürdürülüyorolsabile onlar için olanmücadelemize devam ederiz. Buna karşıt olarakeğerbiz,yöneticisınıfınvedevletinbugörüşlerinemuhalifsekmüca-delebaşka,şiddetliyöntemlerekaydığındabumuhalefetimizdenvaz-geçmeyiz.Bizsavaşayolaçansiyasigörüşlere,dolayısıylasavaşaolankarşıtlığımızısürdürürüz.Buanahtarsavaşıçevreleyengizeminkilidi-niaçar.Hangisavaşlarınilerlemecivedesteğedeğer,hangileriningeri-ci,haksızvedestektenyoksunbırakılmasıgerektiğinibelirleyeceğimizyöntemleriyalınlaştırır.Biz siyasiolarakdestekleyebileceğimizsavaş-larınyanındayız.Bizulusalbağımsızlıkvedemokrasiadınayapılansa-vaşların,devrimlerinveişçisınıfıvemazlumlarıntarafolduğuiçsavaş-larınyanındayız.Bizsiyasiyanınreddettiğimizsavaşlarınkarşısındayız:emperyalistsavaşların,ırkçımilliyetçisavaşlarınveyöneticisınıfınser-veti,gücüveayrıcalıklarıiçinolanların.Herayrısavaştabizimpozisyo-numuzubelirleyen,bizimsiyasigörüşlerimiz,gerçekolaylarınvesava-şıilerletenolaylarınvegüçlerindinamiklerininkenditarihi,ekonomikvesınıfsalbağlamındaçözümlenmesidir.

SAVAŞIN İKİ ÇAĞI

MarxveEngelssavaşmeselesindençekinmediler.Belirlisavaşlarda,sa-vaşancephelerdenenfazlatarihsel ilerlemeadınahareketeden içinzaferyadayenilgikriterinikullanarak tarafaldılar.Buyaklaşım, ileri-ci ulusal savaşlar ve sosyalizmin henüz tarihsel bir olasılık olmadı-ğı yıllardaki burjuva devrimleri çağına uygundu. 1776’nın AmerikanDevrimi’nden1871’inParisKomünü’nekadarolandönemdeburjuva-larhalailericibirroloynayabiliyorlardı.Burjuvadevrimlerifeodaliliş-keleridevirdi,sahiplenilmişgenişarazileriböldü,devletivekiliseyibir-birindenayırdıvedemokratikcumhuriyetlerkurdu.BuçeşitbirsavaşaeniyiörnekFransızDevrimi’ydi.FransızDevrimi’ninyayılmasıfeodaliz-miAvrupaçapındasarstı.Avrupa’nıngerikalanınayayılamamasıduru-mundadevrim,dıştangelenaristokratkarşıdevrimitarafındanbastırı-lacaktı.Döneminköktencisolcularıdevrimcisavaşınsaldırganyandaş-larıydılar.TarafülkelerinufakfeodaldevletlerebölünmesinidurduranvebirleşikulusaldevletlervepazarlaryaratanAlmanveİtalyanbirleş-mesidebuçağınilerici,burjuvasavaşlarıarasındasayılabilir.

Budöneminbaşkabirilericisavaşbiçimidekölelikiğrençliğinisonaer-dirmekadınayapılan iç savaştı.HaitiDevrimi insanözgürlüğüadına


146

PRAKSİS

acımasız,uzunbirsavaşdönemiylesonuçlandı.Benzerşekilde,Kuze-yinözgürsiyahlarınındesteğinialanKuzeykapitalizmiveGüneyinkö-leleriileçiftlikkölesisahiplerininGüneykonfederesyonuarasındager-çekleşenAmerikaniçsavaşıkapitalizminilerlemesiiçinolduğukadarinsanınözgürleştirilmesiiçindeverilmişbirsavaştı.Aynızamandabu,dünyanınherhangibirbölgesindeBurjuvakesiminindevrimcibirsını-fıoynadığısonhareketlerdenbiriydi.Buolaylarıkentsoyluoldukların-dandolayısınırlıolarakniteleyipbirkenaraatmaktariheuygunbirtu-tumdeğildir.Geçmişdurumlarlakarşılaştırıldığındabunlarilericiveta-rihigelişmelerdi.Bunlarüretimyöntemleri veproleteryası sosyalizmiçinönkoşulolanendüstriyelkapitalizmiyarattı.MarxveEngelsoça-ğın savaşları içinolanpozisyonlarınınhangi tarafın zaferinin tarihselbir ilerlemesayılacağıvehangi tarafın işçi sınıfının ileridekiçıkarları-nıtemsilettiğiüzerinealınmasıgerektiğinekararvermişlerdi.Builer-lemeciulusalsavaşlarçağı1871’deParisKomünü’nünyıkılmasıylasonbuldu.Kapitalizm,Batıdafeodalizmegalipgelerek,ilkişçisınıfısosya-listdevrimininkarşısınaçıktı.İşçisınıfıartıksermayeyekarşıdevrimcibirtehditoluşturuyordu;hiçbirkapitalistsınıfsadahaazzararlıdeğil-di,hiçbiridahailericibirtutumsergilemediyadaişçisınıfınınçıkarları-nıtemsiletmedi.İşçisınıfıartıkkendisınıfseçeneğiniortayakoyabile-cekgüçteydi:sosyalizm.

EMPERYALİZM

Birkaçonyıl içerisinde tekellerindoğuşemperyalizm, savunucularınınilanettiğigibikesintiizbarışınverefağınsüregeldiğibirçağbaşlatma-dı.Ulusalsermayelerüzerinekurulubirdünyaekonomisiüretimanar-şisinidünyaölçüsünetaşıdı-ekonomik,parasalvemalipolitiklarıdü-zenleyecekyadakapitalistsınıfınçeşitlikesimlerinidizginleyikontrolaltındatutacakdevletgücününyokluğunundaeklendiğikararsızlıklaberaber.Güçlüulusalsermayelerinsınırsızrekabetidünyaekonomisi-niperiyodikbozulmalarlaparçalıyor.Herbirulusalsermayeanarşikre-kabettekorunma için,ekonomikyarıştaarkasındaaskerivediploma-tikkudretindesteğiniarayarakkendidevletiningücünebakıyor.Budi-namik,sıradışıbiryıkımgetirenbirkesintisizsavaşımyüzyılıüretti.BuyüzyıldaDünya’nınsavaşsızgeçirdiği tekbiryılolmadı.Modernem-peryalistsavaşar,çağdaşkapitalizmingericidoğasınıvesosyalistdö-nüşümiçinhenüzçoktazeolduğugerçeğinitanımlar.Emperyalizmal-


147

PRAKSİS

tındaservetinuçsuzbucaksızcabirikimiveinsanlığınbilimdekiilerle-mesi insanlıkçıkarınahizmetedeceğiyerdegerçeküstü toplu iha si-lahlarınınyaratılacağıyöntemlerhalinegelmişlerdir.Finanssermayesi-ninsözcüsüolanWallStreetJournalyakınzamandaSırbistan’dakisa-vaş ile ilgiliböylebiryorumdabulundu:“Paranın,refahdevletinige-nişletmektekullanılmasındansahayatkurtrabilecekbombalaraldığı-nıgörmeyitercihederiz.”6

Kapitalizminbubombalarıvediğer“hayatkurtarıcı”araçlarıemperya-list savaşıngerici karakterini, tarihtebenzeriolmayan toplukatliam-lara(BirinciDünyaSavaşı’ndaki25milyonveİkinciDünyaSaaşı’ndaki55milyonölü)vebukıyımısivillereyöneltmeyeyönelikeğiliminiaçı-ğaçıkarıyor.BirinciDünyaSavaşı’ndanöncekurbanlarınyüzde10’uti-piksivilkayıplardı.HerikiDünyaSavaşındaveVietnam’daöldürülenle-rinçoğunluğusivillerdi.NATO’nunSırbistan’lasavaşındabasındaöldü-rüldüğübildirilenlerdenyüzde80ila90’ıSırpveArnavutsivillerdi(ka-pitalistdilde“ikincildarbe”.)Bugerçeklerbutoplumsaldüzeninbirtürmodernbarbarlıkolduğunayönelikenbüyüksuçlamadır.

Lenin’indegözlmlediğigibiemperyalistsavaşlar,insanlığınilerlemesinekatkıdabulunmakbiryana,modernsoygunculararasındakiganimetkavgasıdırlar.Yöneticisınıflar,kiminhangiganimetleriçalacağıveistis-maralanınıgenişleteceğiüzerinemücadeleverirler.Yönticisınıfınser-vetvekâramaçlıbutalancısavaşlarındaemperyalistlerarasındatarafalınacakhiçbircepheyoktur,hiçbiritarihselgelişimiveişçisınıfınınçı-karlarınıtemsiletmebakımındanbirbirindendahaiyideğildir.

Bazıemperyalistlerkendidilpaylarındanyoksunbırakıldıklarındanşika-yet ediyorlar.Naziler, Almanyanın lebensraum’a, yaşamalanınaolanihtiyacıüzerinekurdukları emperyalizmlerini,“eksikleriolan”birulusolarak“plütokratikuluslar”tarafından,özellikledeİngilteretaraındanbundanyoksunbırakılmalarıaçısındanmazurgöstermeyeçalışmışlar-dı.MussoliniItalya’sı“burjuvauluslar”olarakadlandırdığıbüyükgüçlerkarşısındakendiemperyalizmininnispetenfakirolmasınedeniylebir“proleterulus”olduğunubileiddiaetmşti.

Küçük soyguncularla büyük soyguncular arasında, fakir soyguncular-lazenginsoygunculararasında,eskisoyguncularlayükselmekteolanyenisoygunculararasında,girişkensoyguncularlastatüskocusoygun-culararasındaçokdafazlabirseçimşansıyok.Bizbütünsoyguncula-rınkarşısındayız.Bizbütünemperyalistsavaşlara,fetihvezulümamaç-


148

PRAKSİS

lıgericisavaşlarolduklarıiçinkarşıçıkıyoruz.Bunlarsadeceyöneticisı-nıfınçıkarlarına;kendiservet,güçveayrıcalıklarınıgenişletmekadına,sadecekendişçisınıflarınıdeğilyabancı işçisınıflarınıda istismaret-melerinezeminhazırlayarakhizmetedensavaşlardır.Taraflardanher-hangibirininsavunucularıyalnızcadüşmantarafınemperyalistdürtü-lerini,hırslarını,fetihlerini,müsaderelerini,istismarlrınıvesuçlarınıaçıkederkenkendiyöneticisınıflarınınemperyalizminingizemlibirşekildedemokratik,anti-faşistyadabaşkabiryüceamaçhalinegelmişsuçla-rınınsessizortaklarıolarakkalıyorlar.

Kapitalizminilericievresindeyöneticisınıfkediçıkarınıulusununçıkarıy-laözdeşolaraktanımlayabiliyordu.Emperyalizmaltındakizorluk,sıra-daninsanlarıkapitalistçıkarlarınaynızamandaulusalçıkarlarlaaynıol-duğunaiknaetmekteyatıyor.HiçbiremperyalistorduDahaYüksekÇı-karlaryadaKaptalistFetihveyaPetrolsloganlarınınyazılıolduğubay-raklarla savaşagitmez.Kapitalizminuşakları -kitlemedyası, kiliseler,üniversiteler - insanları soykırımakarşı,demokrasi, saldırıyakarşı sa-vunmayadabaşkabironurluamaçuğrunasavaştıklarıaiknaetmekveböylecesermaye’ninsınıfçıkarlarınıvegerçekemperyalistsavaşamaç-larınımaskelemekiçinfazladanmesaiyapıyorlar.Sosyalistkarşıkoyuşçoğuzamanideolojikyalanlarınortayaçıkarılmasıyla,savaşıngerçekyönelimlerinivesiyasigörşünükanıtlamaklarbaşlamakdurumunda-dır.

SAVUNMA VE SALDIRI SAVAŞLARI

Sözdekamuoyunundevlethesaplarındaroloynamasındanbuyana,nezamanveneredesavaşmaktaolanherbirtarafın,yürekağrısıduyma-dan,anayurtlarınıvehaklıdavalarınıdüşmanınşrefsizsaldırılarındankorumakiçinkılıçlarınıkınlarındançıkardıklarıbirsavaşolmuştur?Buefsane,oyununbarutvekurşunkadarayrılmazbirparçasıdır.

ROSA LUXEMBURG, JUNİUS BROŞÜRÜ

Çağdaşemperyalist savaşdoğasınıngereğiolarak, çatışmanınsonudaçoğuzamandevrimcibiröfkeylepatlayanbirçelişkiyesahiptir.Kapi-talist sınıf genellikle kendindenbaşka kimsenin yarargörmediği se-ferberliklere, asker alımınaveağır vergilere ihtiyaçduyar.Bu çelişki-yiaşmakiçinsavaştakibütünülkelerkamuoydesteğialmakiçinken-diinsanlarınayalansöylerler.Birinciyalanşudur:“Savaşıbizistemedik.


149

PRAKSİS

Düşmansaldırısıbizi savaşazorladı.Biz sadecekendimizi savunuyo-ruz.”Bütüntaraflarkendilerinisavunduklarınıiddiaediyorlar.Sosyalist-lerbudalavereperdesiniaralayıpsavaşhalindekiülkelerinemperyalistilişkileriniaçıklığakavuşturmakdurumundadırlar.

Saldıranülkeninhangisiolduğusorusudevletyalanlarınıçürütmeyevesavaşınsiyasetinianlamayayardımcıolabilirancaksavaşsiyasetikiminsadıranyadaen saldırganolduğunayadakimin savunucuolduğu-naindirgenemez.Busorununenilkelhali“İlkkurşunukiminattığı”dır.Amaçkamuoyunuyönlendiripkendinisavunma iddiasına inanmala-rını sağlamaktır. Vietnam Savaşı 1964 Ağustos’unda, ABD’nin onkinKörfezi’ndeki iki Amerikan gemisine ateş açıldığına dair suçlamalarıüzerinebenzerbirolaylabaşlamıştı.TemsilcilerMeclisi416’ya0oyla,hükümete “Güneydoğu Asya’yı Komünist saldırıya karşı savunmak”adınagerekligörülentümönlemlerialmasıiinyetkiverenTonkinKör-feziyasatasarısınıkabuletti.YıllarsonraPentagonBelgeleriortayaçı-kardı ki Başkan Johnsonbu tasarıyı aylaröncehazırlamış veBirleşikDevletlersaldırıyauğradığınıiddiaedebilenekadarbekletmişti.Ayrı-ca,PentagonBeleleriTurnerJoyveMaddoxisimliAmerikangemileri-ninKuzeyVietnamsularındacasuslukveadamkaçırmaiçinbulunduk-larınıdabelgeliyor.KuzeyVietnamlılarıngerçektegemilereateşaçıpaçmadıklarıçokaçıkdeğil.Açmışolsalarbilebugerçekbizebuaeşinnedeniyadasözde“saldırı”nınarkasındayatansiyasigerekçelerhak-kındaçokazşeysöylüyor.

Amerikanhalkınısavaşınsavunmacıdoğasınaiknaetmekiçindahakar-maşıkbirdüzendeAmerika’nınKuzeyVietnam’akarşı1965Şubat’ındahavaharekatıbalatmaplanıydı.BombardımankararıJohnsonveda-nışmanları tarafından üç ay önceden alınmıştı. Birleşik Kurmay Baş-kanlarına“provakatifsaldırı”adınıverdikleribirstratejikplankurmala-rıemriverilmiştiBuplanKuzeyVietnam’ısonundaABDüslerineateaç-makzorundabırakacakbirdizisinirbozucudurumlatuzağadüşürmekiçinyürütülenbirkampanyaydı.Aylarsürenbuoperasyonunsonrasın-daVietnamlılarsonundaPleiku’dakiABDüslerinesaldırdıklarındaBir-leşikDevletlerGüneyVietnam’ıKomünistsaldırıankorumaiddiasıylaöncedenplanlanmışhavaharekatınabaşladı.

Amerika’nınistediğibusavaşiçinyaptığımanevralararağmen,saldıran-larVietnamlılar olsalardı bile, altta yatan savaş politikaları değişme-mişolacaktı:bu,Vietnamlılariçinhaklıbiruusalbağımsızlıkadına,ABD


150

PRAKSİS

içinseemperyalistfetihadınaverilmişbirsavaştı-saldıranınkimoldu-ğununbirönemiyoktu-.Eğersaldırantarafınpolitikalarıhaklıysabizsaldıran tarafı savunuruz. (Hatta ulusal bağımsızlığı kazanma amaçlıbirsavaşaneenolacaksaldırganbirpolitikayıgerekligörebiliriz.)

Sonolarak,varolanemperyalistilişkilerisürdürmekyadadeğiştirmekis-teyenemperyalistrakiplerarasındagörülenyapmacıksavunmacıdu-ruşbir sorunolarakkarşımızdaduruyor.Emperyalistleraraıbir reka-bettekiminsaldırankiminsavunantarafolduğu-değişkenemperya-listeğilimlerağıiçinde-biryangösteridir.

Toparlayacakolursak,birtarafınsaldırıyorolmasısizeonunsavaştakisa-vunmacıözelliğihakkındayalansöyleyipsöylemedğihakkndabirfikirverebilirveonunemperyalistamaçlarınınbelirmesineolanaksağlaya-bilir.Ancakbu,savaşınsiyasidinamikleriyleilgilienönemlisorularısi-ziniçinyanıtlamayacaktır.

DEMOKRATİK SAVAŞLAR

Bizdiktatörlüğünvefaşizminkabulettirilmesinkarşıkoyandemokratiksavaşlarınyanındayız.Bizbutürçatışmalardatarafalırızçünkü,Lenin’indesöylediğigibi,“Tambirdemokrasiyiyürürlüğekoymamışhiçbirmu-zaffer sosyalizmolamaz. Bunedele proleterya, demokrasi için genişçerçeveli,tutarlıedevrimcibirmücadelevermedenburjuvaüzerinde-kizaferiiçinhazırolamaz.”8Çağdaşdünyadademokrasiyekarşıyapı-lanneredeysebütünsaldırılarçalışanlarındemokratikhaklarınaveon-laraaitdemokratikkurumlara (birlikler, çalışanlarınbasını,partiervesiyasi örgütlergibi) karşı yapılmaktadır. Biz kendidevrimci yöntemi-mizledemokrasiyekarşıbütünsaldırılarakarşıyızvedemokrasiyekar-şıhersaldırınındemokrasiiçinbirsavaşadönüşebileceğininfarkında-yız.1917RusDevrimi’ndekiGeneralKorniovvakasıaydınlatıcıbirör-nektir.RusDevrimisırasındaGeneralKornilovburjuvaKerenskyyöne-timinekarşısağkanattanbihükümetdarbesibaşlatmıştı.BolşeviklerdarbeninSovyetleriyoketmek,işçidemokrasisinibastırmakvesğcıbirdiktatoryakurmakiçintopraksahiplerivekapitalistlertarafındanyapı-lanbirgirişimolduğunuanladılar.SavaşınkesinkarakteribuolduğuiçindeBolşeviklerKerensky’isavundular,hernekadarKerenskyzama-nında işçi sınıfınıngösterileribastırılmış,Bolşevikgazetelri yasaklan-mış,TrotskyvediğerBolşevikliderlerhapseatılmışveLeninsaklanma-yazorlanmışolsabile.


151

PRAKSİS

AncakKerensky’legüçlerinibirleştirirlerkenBolşeviklerKerenskyyöneti-minidesteklemediler.Leninbunuşöyleaçıklıyor:

Aynı Kerensky’nin askerlri gibi biz de Kornilov’a karşı savaşıyoruz an-cakbizKerensky’i desteklemiyoruz.Tersine, yaptığımız şeyonun za-yıflığını ortaya koymak.Kerensky’ye karşımücadelemizin şeklinide-ğiştirmekteyiz.Onaolandüşmanlığımızıhiçbir şekildeazaltmayarak,söyledğimiztekbirsözübilegerialmayarak,onudevirmehedefimiz-denvazgeçmeyerekdiyoruzkihalihazırdakidurumuhesabakatmalı-yız.Kerensky’yihemendevirmemeliyiz.Muzafferproleteryagücühe-defimizdenuzaklamışolduğumuzudüşünmekyanlıştır.Hayır.Bunaokyaklaştık,doğrudandeğilamabaşkataraflardan.ŞuandaKerensky’yekarşıdoğrudanbirkampanyayürütmekyerinedolaylıolarakonakar-şıolmalıyız,yaniKornilov’akarşıhepdahaaktif,gerçekbirdevrimcisa-vaşıtalepetmeliyiz.Yalnızcabusavaşınglişimibiziiktidaraulaştıracak-tır,fakatpropagandamızdabundanmümkünolduğuncaazsözetme-liyiz.Ülkenin korunmasıhakkındaki, devrimcidemokratlarınbirleşti-ğibir cephehakkındaki,geçiçibirhükümetidesteklemekhakkında-kibütüncümlelerekarşıamasızbirsavaşvermeliyizçünkübunlarsa-deceboşlaflardır.Bizzamanınhareketzamanıolduğunudöylemeliyiz.

Bolşevikler, Sovyetlerin Askeri Devrimci Komitesini yarattılar ve fab-rikalarda, 40,000 kişilik güce sahip işçi milislerden oluşan olan KızılKormalar’ıörgütlediler.BubaşarılısiyasetPetrogradveMoskovaSov-yetlerindeBolşevikleriçinçoğunluğukazanarakKerensky’ekarşıson-radangelecekayaklanmalarıntemelinioluşturdu.Hükümetgüçleriy-leişbirliğiyaparakbirsavaşıdesteklerkensavaşaöndelikedenhükü-metidesteklemeyireddetmekMarksistsözlüğe“askeridestekvar,siya-sidestekyok”şeklindegeçmiştir.Buaskerideğilsiyasibirduruştur.Bu,çoğunluklabirsavaşınpolitikasınıdestekleyipönderinidesteklemez-kentuttuğumuzyoldur.Bolşevklerbu inceveönemliayrımıyapma-mışolsalardıSovyetgücünedüşmanolanveemperyalistBirinciDün-yaSavaşınıdevamettirmekisteyengeçicihükümetidesteklemetuza-ğınadüşeceklerdi.

Aşırı solcu, apolitik püristler genellikle savaş politikasını reddetelerdepolitikdesteği kesmezler.AlmanDevrimi sırasında1920’daKappPutschsosyaldemokrathükümetidevirerekaskeribirdiktatoryakur-mayaçalışmıştı.Önceki 18ay süresindeSosyalDemokratlarorduylaişbirliği yaparak işçi konseylerinibastıracakkaşıdevrimiörgütlemişti.


152

PRAKSİS

Sağ,ditatoryaıkurmakiçingirişimdebulununca,SosyalDemokratlarvesendikalarsaldırıyımağlupedenbaşarılıbirgenelgrevörgütlediler.KomünistPartiikitarafındakapitalizminkarşıdevrimciköleleriolduk-larınedeninedayaarakgenelgrevidesteklemeyibaşlangıçtareddetti.Doğru,ancakbumücadeleyidiğerlerindenayıransorularııskalıyordu:burjuvademokrasisivediktatoryaarasındakifark,demokrasininişçisı-nıfıtarafındankorunmasıvedemokrasisavunusununnasılbirdvrimcisaldırıyadönüştürülebileceği.

FAŞİZME KARŞI SAVAŞLAR

İspanyolİçSavaşıdemokrasiyiFranco’nunfaşizmindenkorumakiçinve-rilmişbirsavaştı.FakatİspanyolCumhuriyetçihükümeti,savaşıdevamettirmeninsınıfçıkarlarıyla tutarlılıkgösterdiğiapitalistlerve reform-cusosyalistpartilerdenoluşanbirkoalisyondu.Franco’nunaskerleri-ninFaslıolmalarınavekoloniyeözgürlükverilmesihalindeordudapar-çalanmanınbaşlamasıihtimalinerağmenFas’aözgürlüktanımayıred-dettiler.Cumhuriyettentaraalanİspanyolkapitalistlerikendilerinifa-şizmkarşıtlığındançokemperyalizmeadamışlardı.

BusıradaCumhuriyetçitaraftabirsosyaldevrimortayaçıkıyordu.İşçilersilahlaraelkoyuyor,faşistlerlesavaşmakiçinfabrikamilisleriniyaratı-yorvefabrkalardaişçilerinkontrolünütesisediyorlardıveköylülertop-raklaraelkoyuyorveonlarıortaklaştırıyorlardı.Cumhuriyetçihükümet“antifaşistbirlik”adınaişçilerindevriminiyoketmekvekapitalistleriya-tıştırmakiçinelindengeleniyaptı.Hükümet,uyolunköylüleriveişçisı-nıfınıdemoralizeederekFranco’nunzaferiniolasıhalegetireceğiger-çeğinerağmenbuyoluizledi.SonuçtaCumhuriyet,Franco’nunzaferi-nisosyalistdevrimdendahaazzararlıbulmuştu.

DevrimciMarksistlerCumhuriyetçiDemokrsinintarafındaydılarvesilah-larınıfaşistlereyöneltmişlerdi,ancakonlar(KornilovolayındakiBolşe-viklerebenzerbiçimde)Cumhuriyettaraftarlarıdeğildiler.Faşizmekar-şızaferancakdevrimciönlemlerle-Fasiçinözgürlük,çiftçileriçintop-rak,fabikalardaişçihakimiyeti-kazanılabilirdivebuCumhuriyetçihü-kümete karşı devrimci birmücadelegerektiriyordu. Bir savaşınnasılbaşlatıldığıylailgilisınıfpolitikaları,osavaşınsonucuhakkındahükümverebilir.

Bazıdurumlardasavaşmamakişçisınfınınbaşınagelecekenkötükaderolabilir.HitlerveNazileriktidarasavaşmadan,barışçıyollardangeldiler.


153

PRAKSİS

Örgütlü,silahlıveşiddetlibirdirenişinyokluğuişçipartilerininliderle-rininiflasetmişpolitikalarınınbirdevamıydı.Stalin’inaşırısocuÜçün-cüEvreçizgisialtındakiKomünistlersosyaldemokrasininsosyalfaşizmolduğunuhattafaşizmdendekötüolduğunuveburjuvademokrasisi-ninsavunmayadeğmeyecekbirbaşkafaşizmtürüolduğunuiddiaet-tiler.SosyaldemokratlarHitler’iniktidarayükelişininyasalvedemok-ratikolmasındandolayıkabulünüöğütlediler.Şiddetlidirenişigereksizolduğu içinönledilerçünkü iddialarınagöreNazilerparlamenterso-rumluluklkarşılaştıklarızamananayasayauygunşekildehareketede-ceklerdi.DemokrasiyisavnmakiçinsavaşmamalarıAlmanişçihareke-tiniyoketti.

ULUSAL BAĞIMSIZLIK SAVAŞLARI

Yirminci yüzyıl savaşlarının karakteri emperyalizm olduğu kadar diya-lektikkarşıtıolanemperyalizmekarşıulusalözgürlükmücadeleleridirde.Kendikararınıverebilme,birulusunsiyasikaderiniherhangibirdışegemenlikten bağımsız olarak belirleyebileceği bir demokratik hak-tır.Buaynızamandabirulusunayrılıpkendidevletinikurabilmesiyadabaşkabirdevletlebirleşebilmesianlamınadagelir.Bu,tümtutar-lıdemkratlartarafındansavunulmasıgerekenbirhaktır.Yinedesosya-listlerdışındahemenhemenhiçkimsekararvermeözgürlüğünü,sa-decebazıülkelerinbirayrıcalığıolmasındanziyadetümuluslarınuy-masıgerekenbirkuralolaraksavumamaktadır.

Kararvereözgürlüğününkarşıtı,baskıcıulusunlehineveelegeçirilmişulusunaleyhineyapılmışbirilhaktır.Dışfetihlerinyalnızcayöneticisı-nıfınyararınaolmasına rağmen, işçi sınıfı kendi yönetici sınıfının şö-venist ve ırkçı fikirlerini çoğuzamankabuleer. İşçiler kendiulusları-nın(aslındakendiyöneticisınıflarının)başkauluslarıyönetmeyehak-kıolduğunnukabuledebilirler.Yöneticisınıfınulusalsövenizmininbukabulü,baskıcıulusunişçilerinikendiulusalburjuvasınınkölelerihali-negetirir.Eğrişçilerbunainanmayacakolurlarsa,yöneticisınıflarıya-bancıülkeleriistismarederekvebaskıaltındatutarakkendiözgürlük-leriiçinmücadelevermegerekliliğininüstesindengelecektir.Marx’ıngözlemlediğigibi,“Başkabirulusuezenhiçbirulusözürolamaz.”Ulu-salşövenizmdüşünceleriAmerikalılararasında,Amerikanemperyaliz-mininzihniyetinivekibrinihoşgörenliberallervesolculardadahilol-maküzereyaygındır.Onlarkendiyöneticisınıflarınındışmüdahaleler-


154

PRAKSİS

debulunmayahakkıolduğuna inaırlarçünkübunlaroülkelerin iyili-ğiiçinyapılmaktadır.ABD’nininsaniduyarlılığınaduyduklarıbudoku-naklıgüvenisadecekendikapitalistsınıflarınasaklarlar,ABD’ninrakip-lerinedeğil.ABDyöneticikesimi2-3milyonVietnamlısiviliöldürürken,VitnamlılarıninsancakorunmasıadınaNewYorkvediğerAmerikanşe-hirlerinibombalamakiçinRusya’yayadaÇin’eçağrıyapılmadı.

Birmazlumdevletin,liderleriyadayöneticisınıfınekadardemokrasidenuzakolursaolsun,kendikararınıvermeyehakkıvadır.Ulusalbağımsız-lıksosyalizmdeğildirvebiryöneticisınıfçoğuzamanonuniçinverileniçinmücadeleyekendisininbütünyöneticisınıfhatalarıylaberaberli-derlikeder.Birulusunözgürolmasıiçinliderlerininsosyaliststandart-larauymasınıngerkliliğigibibirkoşulönesürmüyoruz.Eğerbirsavaşkesinolarak,kendikararınıvermeyetkisiiçinverilenmücadeleninpo-litikalarınıdevamettiriyorsa,buonunbirulusalbağımsızlıksavaşıol-duğunugösterirvebizdebunudestekleriz.

Vietnamsavaşıda,UlusalBağımsızlıkCephesi(UBC),GüneyVietnamıniş-birlikçirejiminikuşatan,Amerikalıefendilerinbağımlılarıvekoruyucu-ları olan toprak sahibi kapitalisthizip veonunkuklalarıdışında tümVietnamulusutarafındandestekleniyordu.Amerika’nınVitnam’akarşısavaşıbir“Kirlisavaş”tı,tüminsanlarakarşıbirsavaştı.ABDaskerlerininsöylediğigibikimindüşmanolduğunusöylemekimkansızdı-herkesdüşmandı.BugerçekABDordusununkomutanlarınıdahaöncedensa-decefaşistordularlailişkilendirilnsoykırımsalsuçlarişlemeyeyönelt-ti.MyLaiköyünde,ABDaskerlerikomutanlarınıizleyerekherbirerkek,kadınveçocuğuöldürdüler-400’denfazlainsan.MyLai,Amerikanyö-neticisınıfınınsavaşsuçlarındandolayıhiçyargılanmadığıbutürdüzi-nelererezilliklerindenbirisi.

Biz,VietnamSavaşı sırasında“barış yanlısı”değildik,“anlaşmazlığa şid-detkullanmadançözümgetirme”taraftarıdeğildikyadaikitarafara-sınddaki farklılıkların görüşmemasasına yatırılmasından yana değil-dik. BizABD savaşnın karşısında veABDmağlubiyetinden yanaydık.BizUBC’nin,Vietnamınmücadelesiniyönetenhareketin,politikalarınıdesteklemediğimizStalinistyönetiminerağmen,zaferindenyanaydık.OnabahanebulmayaçalışansolunbüyükkısmınınyadaUBC’yiStali-nislertarafındanyönetildiğiiçinsosyalistolarakelealanMaocularveortodoksToçkistlerinaksinebizbuyönetimleilgilihayallerekapılma-dık.BiliyordukkiUBConlarıdaharahatistismaredebilmekiçinişçilerin


155

PRAKSİS

veköylüleringücünüvedemokratikhaklaıtümdenreddedenbirka-pitalistdevletrejimikuracaktı.Vietnamhalkı,sonucununneolacağın-danveyönetiminindemokrasikarşıtımizcındanbağımsızolarak,ka-derinibelirlemehakkınasahipti.BuyönetimidevirmekVietnamlıişçisınıfınıngöreviydi,demoratikimzasınımilyonlarcasivilibombalayarakatanAmerikanemperyalizmineverilmişbirgörevdeğil.

BizVietnam’ın zaferinin emperyalizm karşıtımücadele için ne anlamageldiğinidekavradık.ÖndegelenMarksistlerdenHalDraper,ozamaniçinşöyleyazıştı:

Amerika’dakidevrimcisosyalistlerolarakbirincidüşmanımızAmerikankapitalizmiveonunemperyalizmidir.YurttaAmerikankapitalizmiylevedışarıdaAmerikanemperyalizmiylebütünyollardansavaşmayıdi-liyoruz.Aslındabu ikisi tekbir savaş,dışarıdaAmerikanemperyaliz-minherzayıflayışıyadamağlubiyetiiçerideyerlikapitalistgüçyapısı-nızayıflatarakdirenişikolaylaştırıyor.Aynısıdiğeremperyalistdevlet-leriçindegeçerliçünküherhangibiremperyalistgücünzayıflamasıyadamağlubiyeteuğramasıdünyaemperyalizmininbirbirinebağlıyapı-sıiçerisindeyankıbuluyor.Bunedenle,tarafsızolarak,herhangibirin-santarafındanyürütülenheranti-emperyalistmücadeleyurttakidev-rimcideğişimingüçlerineyardımedecektir.10

1920’lerdeKomüntrnbenzerşekildedünyadevrimininemperyalistül-kelerdekiişçisınıflarınınemperyalizmekarşıulusalsavaşlarverensö-mürgecidünyanıninsanlarıylaittifakiçindekiortakmücadelesiolaca-ğınıiddiaetmişti.

NATO’NUN SAVAŞ POLİTİKALARI

Stalinizminnyılöncekiçöküşü,“tarihinbitişi”nin,anlaşmazlıklarınolma-dığıbirdemokrasiverefahdönemininmüjdecisiolarakgörülmüştü.Kapitalistgerçeklikbuyanılsamayıçabucakparçaladı.Yugoslavyaçök-tüğünde,etnikolarakkarışıkbölgelerdekihalklararaskatliamlar,eko-nomikaçıdanvarlıklarınısürdüremeyecekdurumdakimini-devletleriiçinnüfus ve toprak kazanmahırsı içindeki rakip yönetici sınıflar ta-rafındankörüklendivekurtulanlaremperyalistgüçlerinmüvekkilba-ğımlılarıhalinegeldiler.BukabusalternatifisebütünBalkanhalkları-nıneşitliğiniveulusalhalklarınıkoruyanbirBalkanFederasyonu’dur.

Yugoslavya’yı yokeden savaşlarda,Bushhükümetinin söylediğiüzere,Amerika’nın“savaştahiçbirköpeğesahipdeğildi.”Etniksavaşaasıltep-


156

PRAKSİS

kisitatlı bir ihmalkarlıktı: bırakın Avrupalılar halletsin. Fakat AmerikaadımadımBalkanbataklığınadoğruçekildi.

ABDiçinNATO’nunSırbistan’akarşısavaşındakipolitikaları,emperyaliz-mininenbüyüködüllerindenvestratejikvarlıklarındanbirolanAvr-paüzerindekiaskerihegemonyayısürdürmekiçindi.BunubaşarmakiçinABDMilosevic’iBalkanlarüzerindeegemenlikkurupdengeleribo-zarak Avrupa üzerindeki ABD etkisini tehlikeye atmaktan alıkoymakzorundaydı. İlkhedefBosnaSavaşındaAvrupalıgüçlerinbusavaşıbi-tirmekiçinkendiçatışanemperyalistçıkarları içindeçokfazlabölün-düklerianlaşıldığındaortayaçıktı.Amerika“VazgeçilmezÜlke”olma,Avrupa’daki “barışçı” statüskoyu detim altında tutabilecek tek güçolmafırsatınıkaçırmadı.ABDbusavştakiulusalçıkarınınNATO’nungü-venilirliğiolduğunuyükseksesleilanediyor,öylebirNATOkisahipol-duğupolitikalargerçekteABD’ninpolitikaları.NATOelliyılöncekapi-talistAvrupa’yırakipRusemperyalizminekarşıAmerikanegemenlğin-deörgütlemkiçinbir“savunma”birliğiolarakkuruldu.SoğukSavaş’ınbitmesiyleNATO’nunarkasındayatanmantıkgeçersizkaldı.FakatABDiçinNATOvazgeçmekiçinçokdeğerliydi.NATOiçinbir“saldırıbirliği”şeklindevebununRusyaveÇiniçinyaratacağıtehtidrağmenyenibirrolbulundu.DevletdairesianlayışıiçerisindeNATO,vazgeçilmezABDşefliğialtındagörevyapacakbirekipgibidavranacak.Bütünsavaşlaryenisilahlarıvestratejileridenemekiçinbiersahneolarakkullanılıyor,busavaştadayeniNTOplanıdeneniyor.

BusavaştaABD’ninhazırbirekonomikçıkarıyokfakatgalipçıkarsagüç-lendirilmişaskeripozisyonunuküreselticaretteayrıcalıklarkazanmakiçin kuvvet olarak kullanacak. Artı bir sigorta önlemi olarakda eğerdünyaticaribloklaraayrışırsaABD,Avrupa’nınaskerikoruyucusuola-rakOrtakPazarbloğunundışındatutulamayacak.

ABD bu savaşı istedi - daha doğrusu istediği şeyi ancak savaşla eldeedebilirdi. Rambouillet’te Milosevic’e şartları arasında NATO’yaYugoslavya’daistediğiyeeaskerkonumlandırmasıyetkisinindebulun-duğubirültimatomverdi.Buşartlarınzorunluğolarakreddedileceğinibiliyorlardı.AlbrightveClinton’ıeleştirenbazılarınınsöylediğigibibubirdiplomatikbaşarısızlıkyadabeceriksizlikdeğildi.BuABD’nnbilinçliolarakyaptığıveRambouillet’lesonuçlanacakaylarboyuncabirşartlıteslimyadasavaşlasonuçlanması,çinçokçalıştığıbirhesaptı.Yinedebusürezarfındaistihbaratraporlarınınkendilerineolacağınıbildirdiği


157

PRAKSİS

etniktemizliktenKosovarnavutlarınıkorumakiçinhiçbirplanyapma-dılar.Böylebir insanlıkdramıSırbistan’akarşıaçılacaksavaşıhaklıçı-karmakveemperyalistilişkilerağınıgizlemekiçinkullanışlıbiryoldu.Busavaştakimültecilersavunmasavaşıiddiasınahizmetettiler:”Diğertaraflarınhareketlerinedeniylebusavaşazorlandık.Başkabirinsancılseçeneğimizyoktu.Busavaşoinsanlarıkorumakiçindir.”

FakatSırbistan’akarşıverilenABDsavaşıkesinliklemültecilerikorumakyadazulümleriönlemekiçindeğildi.ABDmperyalizmitarafındanher-gün zulümler işleniyor. NATO’nun savaşı sadece Milosevic rejimineveordusunadeğilaynı zamandaSırphalkınadayönelikti.Böylelikle,Milosevic’in Sırbistan üzerindeki siyasi egemnliğine cesaret verdi vedemokratikmuhalefetiyelebiretti.AmerikansavaşpolitikasıSırbista-nınekonomikaltyapısınıyıkmaktan,onubombalayıp“taşdevrinegerigöndermekten”geçiyordu.Amerikanpolitikası Sırphalkının yaşamı-nıvesağlığınıharabetmek,onlarıABDiradesineboyuneğenekadarsusuz,elektriksiz, hastanesiz, sağlıklarını koruyamayacak halde bırak-maküzeretasarlanmıştı.AylarboyuncaAmerikansiyasetipilotlara“ta-lihsizserseriroketler”lehedefiıskalamalarınanedenolacakyükseklik-lerdeuçmalarınıemretti.BirkaçAmerikanaskerininolasıkaybıylakarşı-laştırıldığındabinlerceerkek,kadınveçocuğunöldürülmesininhiçbirşeyolduğunakararverilmişti.YereldirenişidizginlemekiçinyapılanbuhesapSırp sivillerekarşıkibirli, emperyalistaşağılamalardangeliyor-du.ABDyöneticisııfının“insancılığı”geridönüştürülmüşVietnamSa-vaşıtaktikleriyleörnekleniyor:Amerikahevenkbombalarını,tekama-cıcinayetolanantipersonelsilahlarıyerleşimalanlarınınüzerinebıra-kıyor.SavaşınilkikiayındaNATObirkaçsırpaskeriniancakbunnyanın-dayüzlerceSırpveArnavutsiviliöldürdü.ABD/NATOemperyalistsa-vaşınıngericikarakteripolitikalrındavesonuçlarındadavarlığınısür-dürüyor.BirleşmişMilletler’iABDkontrolettiğisüreceBMmahkemele-riClinton’a,Blairveişbirlikçilerinearşısavaşsuçlularıolduklarınayöne-likithamlardabulunmayacaktır.

SIRBİSTAN’IN SAVAŞ POLİTİKALARI

Sırbistan’ın bu savaştaki politikaları “Kosova Sırbistan’dır” sloganındatoplanabilir. Sırphükümetidevamettirilen,dayatılanKosova’ylabir-leşmeiçinArnavutnüfusunyüzde90’ıayrılmahakkıtalepetsedemü-cadeleveriyor.SırbistanKosova’yı1912-13emperyalistBalkanSavaş-


158

PRAKSİS

larısonundazorlaArnavutluk’tanayırıpkendinekattı.ArnavutlareskiYugoslavya’dakibaskıaltındakitekulustu.

Sırplarcayaplanetniktemizlikonlarıntarafındansavaşıngericimizacı-nınanahtarıydı:bu,bütünbirhalkakarşıyapılanbirsavaştı.Filistinli-lerinİsrailtarafındanyerlerindenedilmeleriveBosna’nınetnikolarakoyulmasınabenzerşekildetoplukaçışızorunlukımakiçininsanlıksuç-larıişlendi.“KosovaSırbistan’dır”iddiasınıgerçekkılmakiçintekyolAr-navuthalkıburadankaçırmaktır.

Milosevic’inKosova’yakarşısavaşıSırpişçisınıfınınçıkarınadeğildi.Re-jiminpolitikalarıSırbistan’ıyıkımagötürüyord.Yalnızcabusavaşınpo-litikalarını değiştirecek devrimci yöntemler - Milosevic’i devirmek,Kosova’yı özgür bırakmak, işçileri silahlandırmak ve Yunanistan’ın,İtalya’nın ve Almanya’nın işçilerine NATO’nun savaşını durdurmalarıiçindoğrudansiyasibaşvrudabulunmak-NATOsaldırısınımağlupet-mekiçingerekenkoşullarıyaratabilirdi.Budevrimciönlemlerolmayın-caMilosevicSırphalkınıkesinbiryenilgiyegötürdüveNATO’nunböl-geninhakimiyetinielegeçirmesiiçinihtiyacıolanyoluaçtı.

EMPERYALİS BİR SAVAŞTAKİ MİLLİYETÇİ UNSURLAR

Busavaştayasalbirulusalunsurvar -KosovalıArnavutlarınkararver-me yetkisi. Eğer savaş sadece Sırplar ve Arnavutlar arasında kalsay-dı sosyalistler vazifeleri gereği Kosovalı Arnavutları destekleyecekti.Fakatsavştakiulusalbirunsurulusalbirsavaşlaaynışeydeğildir.BuBalkanlar’dakiilksavaşdeğilveöncedenolduğugibibusavaştadabirgrubun-budurumdaetnikArnavutların-gerçekulusalistekleribüyükgüçpolitikalarınınoyuncağıolmuştur.Bu,ilkeolarakbirulusalbağım-sızlıkmücadelesideğil,Amerikanınulusalolarakezilenbirgrubakar-şıyapılanyanlışhareketlerikendiemperyalizmiiçinpiyonolarakkul-landığıbirsavaştır.AsılsavaşanlarSırplarveArnavutlardeğil,SırplarveAmerikal’lılardırkibuikincitarafArnavutlariçinoluşturdukları“koru-mayı”BalkanlarveAvrupaüzerindeki kendiegemenliğinigüçlendir-mekiçinkullanmaktadır.

Savaşlardaulusalsavaşolaraktanımlanamayacakulusalunsurlarınbirçokörneğimevcuttur. En ünlülerindenbiri de BirinciDünya Savaşı’ndakiSırbistanunsurudur.Bukonuüzerineyazarken,Leninşöyledemiştir:

İçinde bulunduğumuz savaştaki ulusal unsur yalnızca Sırbistan’ınAvusturya’yakarşıolansavaşındabulunmaktadır.SadeceSırbistan’da


159

PRAKSİS

veSırplardauzunsürelivemilyonları,“halkınkitlelerini”kucaklayanveSırbistanveArnavutlukarasındakibusavaşınbunun“devamı”olduğubirulusalbağımsızlıkhareketibulabiliyoruz.Busavaşyalıtılmışbirsa-vaşolsaydı,örneğingenişçaplıAvrupasavaşıyla,İngltereveRusya’nınbencil ve yırtıcı amaçlarıyla bağlantılı olmasaydı, Sırp burjuvazisi-ninzaferini istemek tümsosyalistleringöreviolurdu.Buhalihazırda-kisavaştakiulusalunsurlardançıkarılacaktekvekaçınılmazsonuçtur...Sırp-AvusturyasavaşıgenelAvrupasavaşıiçinciddibirönemtaşımı-yorvetaşıyamazda.11

RosaLuxemburgdaaynıiddiadabulunmuştu:Resmiolarakgözönünealındığındaeğerulusalsavunmayahakkıolantekbirdevletolsaydı,oSırbistanolurdu.FakatSırpmilliyetçiliğininalt-nda Rus emperyalizmi yatıyordu. Sırbistan dünya siyasetinin büyükoyunundasadecebirpiyondu.12

Kosovalı Arnavutların arkasında yatansa ABD emperyalizmi. Arnavutmülteciler,KLAveminiBalkandevletlerideonunpiyonları.ABDka-rar verme özgürlüğüne yada Pax Americana’nın dengesini bozacakdevlet sınırlarının bir yeniden çizilimine prensipte karşı çıkıyor. ABDKosova’nınbağımsızlığınıreddediyor,KosovalıArnavutlarınkendige-leceklerihakkındademokratikyollardankararvermehaklarınıredde-diyor.BuunyerineABDveNATO,kendiBalkan“dengesi”anlayışlarıiçe-risindeözerkKosova’nınSırbistan’ınbirbölgesiolarakkalmasınaka-rarveriyor.

ABDetniktemizliğesadecekendiçıkarlarısözkonusuolduğundakar-şıçıkıyor.BirNATOüyesiolanTürkiyesonyıldaMilosevic’inöldürdü-ğü Arnavutlar’dan daha çok sayıda Kürt öldürdü. Bosna Savaşında,ABDHırvatistan’ınKrajinabölgesindeki200,000Sırpınetniktemizliği-nekendiDaytonMutabakatı’nıbozmakiçinsponsorluketti.Siyasine-denlerdedolayıABDRuanda’daki soykırımagözkırptıveonyıllardıretnik temizliğeuğrayanFilistinlilerinkarşısında İsrail’in şaşmazkoru-yucusuolmayadevamediyor.Şunuunutmayalım,bu,çıkarlarısözko-nusuolduğunda2milyonVietnamlıyırahatlıklaöldürenaynıABDyö-neticisınıfıdır.

SAVAŞI BİTİRİN

Kosavalı Arnavutlar için duyduğumuz sempati bizi Amerika’nınSırbistan’akarşısavaşındakiemperyalistpolitikalarınakarşıkörleştire-


160

PRAKSİS

mez.NATO’nunbombalarıylakarşıkarşıyagelenSırphalkı,biziSırbis-tanınKosovaArnavutlarınkarşıverdiği ırkçı savaşıdahayeğbularakdesteklemeyeyöneltemez.

Amerikalılarolarakbizimasıldüşmanımıziçimizdedir:jetleriSırphalkınıbombalayankendiyöneticisınıfımızdır.Sırbistan,dünyanınenbüyükaskerikuvvetlerininbirleşikkudretinekarşıdüzenlenmişdördüncüsı-nıfbirgüçtür.DünyabarışınakarşıanatehlikeAmerikatarafındangel-mektedir.ABD’ninzaferitekbuyruğuyayılmaiçindahafazlasavaşyap-makveuzaklarayayılmışimparatorluğunasıkısıkıyabağlanmakolandünyanınengüçlüemperyalizminidahadagüçlendirecektir.Engüçlüsilahlarımızonakarşıçevrilmelidir-onunpropagandalarına,yalanları-na,zulmünevebizimadımızayürüttüğüsavaşlara.

Savaşakarşımücadelelerinde,savaşkarşıtıhareketikurarkenvesavaşakarşıduyarılığıgeliştirirkensosyalistlerpolitikaydınlanmagörevinedesahiptirler.Anti-emperyalistdavayı,ulusalbağımsızlığı,uluslararasılığıvesavaşakarşıdevrimcimücadeleyisavunacakolanlarsosyalistlerdir.Bugörevleriçin,geçmiştekimücadeleleriöztleyenMarksizm’inteorikmirasıylagüçlendiriliyoruz.

Buyüzyılbaşladığışekildebitiyor,insanlığınkarşısındaemperyalistbar-barlıkveuluslararasısosyalizmseçenekleriduruyor.Emperyalistsava-şakarşıçıkmak,yozlaşmasısonsuzdehşetleryaratankapitalistdüzenekarşısosyalistdavadakienönemlitez.

İsmet Şahin - world public...

Documents