SRPSKE MASONSKE LOŽE (1)

Enigma zvana - masonerija15.11.2002

IZ tragične činjenice da je slikar Dragan Malešević Tapi, jedan od privedenih u akciji srpske policije, poznat po svojim svojevremeno prilično zamagljenim javnim nastupima na temu masonerije, tajnih službi i nerazjašnjenih ubistava, iznenada preminuo u prisustvu vlasti, Šešelj kao **verni** zaštitnik srpskih nacionalnih interesa je, nedvosmisleno, utvrdio da je za pripremanu a policijskom akcijom osujećenu terorističku zaveru, kako ju je na konferenciji za novinare okarakterisao Dušan Mihajlović, ministar srpske policije, odgovoran sukob dve prestoničke masonske lože sa nedvosmislenim i negativnim inostranim uticajem.Umrlica za Suverenog Generalnog Komandera, brata Dragana Maleševića Tapija, nosioca 33. stepena Škotskog rituala, objavljena 2. novembra ove godine, potvrdila je njegovu određenu pripadnost organizaciji slobodnih zidara, koji su kod Srba poznatiji kao masoni. I njegova sahrana na Centralnom groblju u Beogradu, izazvala je dodatnu medijsku pažnju jer je, uz sveće i pravoslavni obred, ispraćen sa ličnim masonskim regalijama.

U ŽIŽI INTERESOVANJA

TRAGIČNA slikareva smrt okolnosti u kojima se ona dogodila, uz neprekidno licitiranje informacija ko su sve srpski masoni još jednom je izazvala lavinu napisa, tumačenja i izjava u medijima. Tako je, gotovo zakonomerno, masonerija ponovo došla u žižu javnog interesovanja, potvrđujući tezu da je ona **dežurna** tema skoro uvek u situacijama kada ima potrebe da se bavljenjem njome, a naročito ko su ti masoni, zamagle neki drugi i aktuelniji politički, kulturni ili kriminalni procesi i njihovi akteri.Masonerija kao jedna od velikih i stalnih tema ne samo kod nas, već i u svetu (najsvežiji su primeri ovakvog bavljenja masonerijom letošnje otvranje ka javnosti Ujedinjene Velike Lože Engleske koje je usledilo posle, čak i parlamentarnih rasprava o njenoj štetnosti, ili prilično oštri prošlogodišnji javni sukobi i televizijska debata na **pluralističkom** masonskom nebu Francuske, da se za ovu priliku ne pominje svojevremena planetarna afera i skandal oko lože **P2** i njenog Velikog Majstora Lića Đelija), ponovo je doživela kulminaciju javnog interesovanja i znatiželje koja se, najčešće, dovodi u kontekst njenog negativnog delovanja proisteklog iz same prirode ove moderne, građanske institucije, a to je njena tajnovitost, zatvorenost, međunarodna povezanost i njeno aktuelno članstvo.Ciklično bavljenje masonerijom kao dežurnom temom kod Srba kao da ima nekoliko zakonomernosti. Tako je 1982. godine Boško Matić, nekadašnji pripadnik Udbe Jugoslavije, koji je u okviru svojih zaduženja u toj proskribovanoj tajnoj političkoj policiji svojevremeno radio na praćenju i prisluškivanju preživelih beogradskih masona krajem pedesetih i početkom šezdesetih godina, objavio vrlo čitan feljton u vreme kada se lomila dalja politička sudbina Jugoslavije u posttitovskoj eri. Očigledna je bila namera, ne samo autora tog feljtona, da se i preko ovakvih napisa testira politička javnost i njeni istakntui akteri na temu, kazano jezikom ondašnjeg političkog vokabulara, povezanosti ovdašnjih **reakcionarnih** masona sa američkim, **imperijalističkim**, neprijateljima samoupravnog socijalizma.

KOSMIČKI ZAGRLJAJ

KAD god je nekog političkog aktera valjalo diskreditovati oprobano sredstvo je bio napad sa antimasonskih pozicija. Čim je krajem 19. veka osnovana loža**Nemanja** u Nišu, čiji je istaknuti član bio književnik Stevan Sremac, došlo je do napada na nju i njen protivsrpski karakter na stranicma organa leberala **Stara Srbija**. U nizu članaka pod zajedničkim naslovom **Makedonija**, čiji je podnaslov **Propaganda fide** odveć jasan (1895), napisano je da su **farmazonska društva u Srbiji i na Balkanu jedan oblik austrijske propagande, koja imaju svoj centar u Pešti. I po samim ličnostima... vidi se vrlo lepo da je ta farmazonska misija austrijska misija**.U zanimljive preduzete akcije tadašnjih srpskih masona, sračunatih na ublažavanje javnog denunciranja, ide i odlazak Andre Đorđevića, člana tadašnje lože **Pobratim** kod Stojana Ribarca, ministra unutrašnjih dela koji mu je izjavio da **sažaljeva slučaj što je izašao onakav napad na slobodno zidarstvo** napominjući da mu je po toj istoj stvari govorio i sa jednim svojim prijateljem. Šef srpske policije je ondašnjem istaknutom masonu dao **svoju reč da će on slobodnom zidarstvu dati eklatantnu satisfakciju i da neće više dozvoliti da izlaze onakvi napadi u onim političkim listovima na koje on može imati uticaja**.Najčešća meta antimasonskih napada kod Srba bila je tzv. odbrana nacionalnih interesa i pravoslavlja. Ostalo je zabeleženo da je Miloš Marković u pamfletu **Slobodni zidari i socijal-demokrata** (Kragujevac, 1894) istakao da je **farmazonstvo za nas štetno. To su njegove kosmopolitske težnje, njegovo neobaziranje na nacioalne aspiracije... Za opšti kosmopolitski zagrljaj među ljudima još je vrlo daleka mogućnost i u onim krajevima sveta gde su nacionalne težnje već zadovoljene, a kamoli u nas gde smo tek u početku nacionalne faze, koju mi ne možemo i ne smemo preskočiti**.

KO SU OVDAŠNJI MASONI?

NI govornica ondašnje Narodne skupštine nije bila uskraćena za tirade i napade na srpske masone. Povodom rasprava o dopunama Zakona o udruženjima i zborovima, opozicioni poslanik i radikal Stevan Veselinović je tražio da se zabrane tajna udruženja kao što su **farmazoni, Nazareni i spiritizam** jer oni, po njegovom mišljenju, negativno utiču i rastaču pravoslavlje. Tadašnji ministar prosvete i crkvenih dela mason Andra Đorđević **ustao je namah, i priznavši da je i sam slobodni zidar, odlučno je odbio sve napade na tu humanu kulturnu i patriotsku ustanovu**.Mnogo godina kasnije, sredinom osamdesetih, ne samo u srpskoj javnosti, bila je podignua prava javna bura objavljivanjem knjige Zorana D. Nenezića **Masoni u Jugoslaviji 1764-1980.** ili **u vreme oživljavanja rada Velike Lože Jugoslavije (1990), čiji je prvi Veliki Majstor postao upravo Zoran D. Nenezić... Od tada je interesovanje javnosti i medija usmereno pre svega na odgonetanje jednog pitanja: Ko su ovdašnji masoni? Pominju se mnoga imena, a ona iz sveta politike i javnog života privlače najviše pažnje**.Što se Šešeljevih tvrdnji tiče, da su u ubistvo policijskog generala Buhe umešani masoni, Nebojša Čović, potpredsednik Vlade Srbije, izjavio je da **nije ni u kakvom kontaktu sa njima (masonima) i po tom pitanju gospodin Dušan Mihajlović mogao bi da da kompetentan stav**. Čović je, ujedno, zatražio da se obelodani koji su sve političari masoni i u kojim ložama sede. Skoro da je očigledno i indikativno da su ministri policije kod Srba jedini zaduženi za masone i njihov rad.

SRPSKE MASONSKE LOŽE (2)

Raskol potresa i masone18.11.2002

POSLE spektakularne konferencije za štampu Dušana Mihajlovića, ministra policije Vlade Srbije, kome je asistirao i Andreja Savić, šef Bezbednosno-informativne agencije, kada je saopšteno da su uhapšeni članovi terorističke grupe koja je imala za cilj da likvidacijama Zorana Đinđića, Čedomira Jovanovića, Miroljuba Labusa, Vojislava Šešelja i Jovice Stanišića destabilizuje vlast i izazove haos u zemlji, Vojislav Šešelj, lider radikala je u nekoliko rafalnih konferencija za štampu kompletirao **svoju** sliku povezanosti ovdašnjih masona sa članovima te grupe koja je, po njegovim rečima, u sukobu sa drugom masonskom organizacijom čiji je značajan član upravo ministar policije Dušan Mihajlović. Po Šešeljevim **pouzdanim** informacijama Mihajlovićeva **sabraća** su još i Nebojša Čović, Dragoljub Mićunović i Jovica Stanišić.Šešelj je ustvrdio da je Željko Maksimović Maka (po mišljenju policije organizator ubistva generala Boška Buhe i još uvek nedostupan organima vlasti) bio u loži veliki orijent Dragana Maleševića Tapija. Mimo masonskih pravila, Tapi je Slobodanu Vuksanoviću dodelio treći stepen. Iako to Vuksanović negira, mnogi su ga videli u toj masonskoj loži** tvrdi Šešelj, navodeći kao članove ove masonske lože još i glumce Dragana Bjelogrlića, Mikija Manojlovića i Dragana Nikolića, Vladimira Savčića Čobija, kontroverznog biznismena Dušimira Zabunovića (firma MPS), direktora Beogradskog zoološkog vrta Vuka Bojovića, predsednika Stranke srpskog jedinstva Borislava Pelevića, uz već inkriminisanog Željka Maksimovića. Zbog ovog poslednjeg je došlo do Tapijevog sukoba sa Zoranom D. Nenezićem u Velikoj loži **Jugoslavija**, konstatuje Šešelj i dodaje da je Tapi prijemom određenog broja moćnih direktora, kriminalaca i policajaca stvorio specifičnu masonsko-mafijašku organizaciju.

ŠTA - I DA JESAM

NEKI od **prozvanih** masona su odmah negirali svoje članstvo (Slobodan Vuksanović, Vladimir Savčić Čobi...), a Nebojša Čović, lider Demokratske alternative, tim povodom je rekao da nije mason i dodao: **Da jesam, rekao bih. Ne mislim da je to nešto loše. Ali, mislim da treba da se ispriča kakve su njihove veze i ko su političari masoni.**Skoro punu deceniju, tačnije od 10. jula 1990. godine kada je Velika loža **Jugoslavija** registrovana kod nadležnih vlasti kao udruženje građana i čiji je prvi veliki majstor postao Zoran D. Nenezić, traje javno, ekspertsko i političko-propagandno licitiranje ko su sve srpski masoni.Ilustrativna je i zanimljiva procena tima za istraživanje političkih i socijalnih rizika beogradske agencije **Bina**, objavljena 30. januara 1993. godine, prema kojoj **SPS vlast funkcioniše kao korporativna struktura koja koristi naciju kao ideologiju, a novac i crno tržište kao sredstvo vlasti... Stoga lobistima srpskog jada o dovršavanju pljačke nije nimalo važno kojih će dimenzija Srbija na kraju biti. Dimenzije vlastitog finansijskog kraljevstva nadoknadiće im gubitak teritorije i propast otadžbine... Unutrašnja organizacija nomenklature je korporativistička, definisana kao sistem spojenih sudova oligarhije. Novac, mediji i delegiranje autoriteta političkog vrha određuje distribuciju uticaja u strukturi vlasti**.Prema ovoj analizi, tadašnji vrh srpskog političkog lobija činili su Slobodan Milošević, Dobrica Ćosić, Mihajlo Marković i akademik LJubiša Rakić, za koga je navedeno da je mason. Složenim sistemom, za taj vrh su bile vezane SPS, među čijim tadašnjim bitnim

članovima je naveden kao mason Radmilo Bogdanović, DEPOS, među čijim značajnim članovima je kao mason označen Dušan Mihajlović, predsednik Nove demokratije, a iz Demokratske stranke akademik LJubomir Tadić, takođe imenovan kao mason.

I PRINC NA LISTI

OD uticajnih pojedinaca izvan političkih stranaka u strukturi srpskog političkog lobija povezani sa vrhom nomenklature Srbije, kao masoni tada su navedeni princAleksandar Karađorđević, Zoran D. Nenezić, Milan Panić i Željko Ražnatović Arkan.U strukturi finansijskog lobija, na čijem se vrhu neminovno nalazi Slobodan Milošević, prema istoj analizi, kao masoni su pomenuti Đorđe Zečević, Dušan Mihajlović, braća Karić, Zoran Đinđić, Desimir Tošić, Jovica Stanišić, Vladislav Jovanović i Vladimir Cvetković.I u najnovijem nagađanju ne zadatu temu prenebregava se da na teritoriji SR Jugoslavije, pored ove, egzistiraju i Regularna velika loža **Jugoslavija** (od juna 1993), Velika nacionalna loža **Jugoslavija** (od jeseni 1997), čiji je član bio i Dragan Malešević Tapi, i dve lože pod zaštitom Velikog orijenta Francuske (loža **Zora** od 1992. i loža **Vernost** od 2002), kako je proletos izjavio Klod Boneri, generalni sekretar spoljnih poslova Velikog orijenta Francuske, prilikom osvećenja ove poslednje lože u Beogradu.Ova masonska šarolikost bila je rezultat raskola i formiranja novih loža pri čijem je formiranju bilo i dramatičnih jakih suprotstavljanja i polemika kroz koju su isticani argumenti legalnosti i legitimnosti sa jedne strane Velike lože **Jugoslavija**, a sa druge strane Regularne velike lože **Jugoslavija**.Dušan Mihajlović, sadašnji ministar unutrašnjih poslova, odavno pominjan kao mason, prema javnosti dostupnim podacima (na osnovu pisanog izveštaja Ujedinjenim velikim ložama Nemačke) primljen je u Regulanu veliku ložu **Jugoslavija** 22. decembra 1994. godine, zajedno sa Vojislavom Andrićem iz Nove demokratije, sadašnjim ministrom sporta u Saveznoj vladi.Iz godišnjeg izveštaja Regularne velike lože **Jugoslavija** za navedeni period, koji je sačinio Vojislav Milovanović, tadašnji veliki sekretar, a sadašnji ministar vera Vlade Srbije, vidljiva je podeljenost njenog članstva jer je **... jedan od značajnih problema ulazak politike u ovu ložu. Prvi problemi nastali su posle prijema dr Dušana Mihajlovića i nekorektnog odnosa pojedinaca u vezi sa političkom aktivnošću istog. Podelu bratstva je izazvala i siva balotaža za svu braću iz Valjeva, prilikom uzvišenja**.

VRH U - LOŽI?

SVEDOČANSTVO o raznim, nemasonskim, a pre svega političkim i politikantskim vetrovima koji su duvali u ovoj loži je i pismo Slobodana Ćerana, stomatologa koji živi u Italiji gde je član Velikog orijenta Italije, koji je politički intimus Vuka Draškovića, upućenom Novaku Jaukoviću, tadašnjem velikom majstoru RL **Jugoslavija** u kojem, pored ostaloga, saopštava svoju odluku **... da se povučem sa svih funkcija u Reg. vel. loži Jugoslavija!... Ambicije i strasti onih koji slobodno zidarstvo kod nas vode preko produženih ruku, unele su nemir i nepoverenje među ono malo braće koja bi se mogla nazvati slobodnim ljudima na dobrom glasu. Ta braća danas napuštaju našu veliku ložu, shvativši gde se i sa kim nalaze...**U nastavku pomenutog izveštaja Vojislava Milovanovića, čini se zanimljivim i deo vezan za tadašnju međunarodnu komunikaciju RVL **Jugoslavija**: **Zbog toga sam zamolio brata Milorada Pavića da prilikom njegovog nedavnog boravka u Parizu poseti brata Iva Tresturnela, GS i počasnog L VNL Francuske, i da ga još jednom obavesti o tegobama u kojima živima i radimo... Uz nesebično zalaganje i posredovanje brata Slobodana Đukića, koji je i lični prijatelj brata Aleksandra Karađorđevića... brat Pavić je i njega posetio... Posle

detaljnih razgovora u dva navrata braća Tresturnel i Karađorđević su predložili mogućnost za naše brzo priznavanje u svetu... da naša loža promeni ime u RVL Srbije i Crne Gore, čime bi se otklonila svaka sumnja u hegemone namere prema ložama u bivšim jugoslovenskim republikama...**I ovih nekoliko navedenih činjenica ukazuju da u srpskom masonskom sazvežđu postoji šarolikost i sa političkim implikacijama, koje masonerija i njeni glasnogovornici apriori odbijaju, i utoliko se čini potrebnim da se nešto podrobnije pozabavimo istorijatom srpskih masonskih loža.

SRPSKE MASONSKE LOŽE (3)

Vožd i Njegoš masoni?17.11.2002

U PRVOJ loži na Balkanu, u Glini, koja je bila vojna i otvorena posle povratka jedinica iz sedmogodišnjeg rata, koja je nosila ime **Prijateljstvo iz rata**, članovi su bili oficiri Srbi Knežević, Bogović, Orlić, Miksić. Iz sačuvanog spiska lože **Vigilantia** u Osijeku, njeni članovi su bili i Stefan Stratimirović, tadašnji arhimandrit manastira u Krušedolu, novosadski vladika Josif Jovanović Šakabenta, Pavle Marković, mitropolitski arhivar, i Stefan Novaković, narodno-crkveni sekretar. U varaždinskoj i zagrebačkoj loži, od Srba su članovi bili oficiri koji su služili u Vojnoj krajini, zabeleženi samo prezimenima: Prodanović, Bogojević, Petrović, Čolić i Mikšić.Tragovi masonskog uticaja na srpsku inteligenciju krajem 18. veka vidljivi su u književnim delima Zaharija Orfelina, Pavla Solarića, Joakima Vujića, Vida Došenovića preko Volterovih racionalističkih ideja. Sa masonskim liberalnim, racionalističkim i idejama tolerancije bili su upoznati i pisac i politički vođa Sava Tekelija, general Simeon Narandžić Zorić i temišvarski episkop Petar Petrović.

Kontakt preko heterija

POSLE zabrane rada masonskih loža u austrijskoj monarhiji 1795. godine, veći broj Srba ulazi u masonske lože u zapadnoj Evropi. Najmarkantnija ličnost srpske građanske klase, krajem 18. i 19. veka je prosvetiteljski pisac, monah i nacionalni radnik Dositej Obradović, koji je u masonski savez ušao pre 1783. godine, verovatno u Požunu (Haleu ili Lajpcigu). Deizam, antiklerikalizam, prirodno pravo, racionalizam i tolerancija ugrađeni u književna dela Dositeja Obradovića ostavili su neizbrisiv trag. Vrhunac svog masonskog doživljavanja ugradio je, na kraju svoga veka, Dositej Obradović, kao prvi ministar prosvete u oslobođenoj Srbiji od turske vlasti, za vreme Prvog srpskog ustanka (1804-1813).U Beogradu je za vreme turske okupacije postojala jedna loža. Starešina je bio beogradski paša Mustafa, dok su članovi bili beogradski mitropolit Metodije, kao i kasniji učesnici Prvog srpskog ustanka i njegove viđene vođe: Petar Ičko, Janko Katić, braća Popović (Čardaklije), koji su svoje mnogobrojne veze sa ondašnjim uticajnim masonima na evropskim dvorima stavili u službu diplomatske podrške oslobodilačkoj borbi srpskog naroda pod Karađorđem, koji je, boraveći u austrijskim frajkorima već ranije, došao u neposredni konatakt sa masonskim idejama.Po slomu Prvog srpskog ustanka (1813), Karađorđe je u izbeglištvu stupio u bliže kontakte sa članovima grčkih heterija, oslobodilačkih organizacija za borbu protiv turske vlasti u Grčkoj, čiji su mnogi članovi bili i slobodni zidari. Srbin Đorđe Šagić, iz ugarskog Stonog Beograda,

1815. godine iz Amsterdama odlazi u Filadelfiju (SAD), preimenuje se u DŽordža Fišera i počinje svoju neumornu masonsku misiju, kao učesnik rata između Meksika i SAD oko Teksasa, koja se ne iscrpljuje samo otvaranjem loža u Meksiku, već radi i kao izdavač lista sa izrazito demokratskim i liberalnim političkim stavovima.Književnika i nacionalnog radnika, pesnika Simu Milutinovića Sarajliju u savez slobodnih zidara u Kišinjevu (Besarabija) uveo je ruski pesnik Aleksandar Sergejevič Puškin. Sarajlija je bio i prvi učitelj budućeg vladike i svetovnog vladara Crne Gore, najvećeg srpskog pesnika Petra II Petrovića NJegoša, tvorca spevova **Gorski vijenac**, **Lažni car Šćepan Mali** i filozofsko-religijskog speva **Luča mikrokozma**, koji se bez poznavanja učenja, filozofije i simbolike slobodnog zidarstva ne može uspešno protumačiti (što su znalački učinili docniji istraživači Anica Savić-Rebac i Miron Flašar). Na osnovu studija poznatog francuskog slaviste Mišela Obena, pitanje NJegoševog masonskog članstva je naučno i definitivno pozitivno razrešeno.

**Alikoč** loža u Beogradu

ZA kratkotrajnog postojanja Napoleonove Ilirije, u koju je ulazio i deo crnogorskog jadranskog primorja, početkom 19. veka postojala je loža u Kotoru (**St. Jean le titre destinctif des amis de la victorie** 1807-1813). NJeni članovi su bili Francuzi, ali je u njoj bilo mnogo i domorodačkog stanovništva. Članovi su bili Srbi Đorđe Lazarević, Petar Luković i grbljanski kneževi Turković i Lazarević. Posle sloma Napoleonove Ilirije, Kotor je ponovo bio pod vlašću Austrije i tada su nastupila vremena progona slobodnih zidara.Sredinom 19. veka u Beogradu, prestonici oslobođene Srbije, radila je loža pod imenom **Alikoč**, u kojoj su članovi bili Turci, Srbi, Jevreji i, kako piše u jednom austrijskom policijskom izveštaju, **avanturisti svih naroda kontinenta koji se nalaze u Beogradu**. Ova lože je bila matica ložama hrišćanskih pokrajina Turske carevinei pod njenom zaštitom radile su lože u Vidinu, Svištovu, Ruščuku, Varni. Starešina lože je bio Mehmed Said Ismail, a sekretar srpski ustanik iz vremena Drugog srpskog ustanka (1815), a tadašnji uticajni politički radnik Toma Vučić-Perišić, Slovak František Zah, poljski grof Tiskijevič, Avram Petronijević, viđeni političar Srbije toga vremena i mnoge druge ličnosti koje su posebno bile vezane za izbeglog poljskog kneza Adama Čartoriskog i njegovu razgranatu mrežu poverenika širom Evrope, okupljenih oko ideje oslobađanja Poljske od ruske okupacije.Knez Čartoriski, iza čije su delatnosti stajale Francuska i Engleska, ujedinjene u antiaustrijskoj i antiruskoj politici na Balkanu, u predvečerje rešavanja istočnog pitanja, i sam slobodni zidar, antiklerikalac, liberalni mislilac i stožer poljske oslobodilačke akcije preko trideset godina, koristio je slobodnozidarske kanale za ostvarivanje svojih planova. Na inicijativu njegovog carigradskog poslanika, poljskog književnika i generala Mihaila Čajkovskog, u masonski savez uvedeni su u Carigradu Toma Vučić Perišić i Avram Petronijević, koji su zbacili kneza Miloša Obrenovića i ustoličili kneza Aleksandra Karađorđevića (1842), čime je nastao period ustavobranitelja.Čartoriski je 1843. godine napisao **Savete Srbiji**, prema kojima se Srbija morala u svojoj daljoj oslobodilačkoj borbi protiv Turske osloniti na Francusku i Englesku, kako bi izbegla potpadanje pod austrijski i ruski uticaj i njihove interese na Balkanu.Sledeće godine Franitšek Zah, po nalogu Ilije Garašanina na osnovu **Saveta** Čartoriskog, sastavlja **Plan slovenske politike Srbije** koji utiče na stvaranje srpskog nacionalnog programa, Garašaninovog **Načertanija** (1844). Iako je intencija Čartoriskog i Zaha bila jugoslovensko okupljanje, posebno u etnički izmešanoj Bosni i Hercegovini, koja je tada bila pod turskom vlašću, Garašanin je nacionani program konstituisao kao srpski. Garašaninova oslobodilačka ideja je bila sadržana u programu rušenja Turskog carstva na Balkanu, kako bi

se Srbija širila na svom etničkom prostoru u Bosni i Hercegovini, Crnoj Gori i severnoj Albaniji, i stvorila jaka srpska monarhija, koja bi okupljalane samo južnoslovenske porobljene narode na Balkanu, u konačnom oslobađanju od turske okupacije.Za vreme burne 1848. godine u Evropi, posebno u Mađarskoj, loža **Alikoč** je radila i dalje u Beogradu, a preko nje su srpski masoni dolazili u kontakt i sa mađarskim vođom revolucije Lajošem Košutom, kao i njegovim generalom Tirom i Klapkom, takođe masonima. Loža **Alikoč** aktivno je radila do 1862. godine

Put kneginje Julije

NA VRHUNCU svoje političke moći, Toma Vučić Perišić biva odstranjen sa političke scene i opozicija u Srbiji svrgava Aleksandra Karađorđevića. Na vlast ponovo dolazi do tada prognani i ostareli knez Miloš Obrenović.Za vladavine kneza Mihaila Obrenovića (1860-1868), liberalnog i prosvećenog, evropski usmerenog vladara, uticaj masona je ponovo bio vidan i značajn, i zbog toga što je i on sam bio mason. Ovaj uticaj se ogledao u pokušaju kneza Mihaila da objedini napore porobljenih balkanskih naroda, inspirisan idejom o ujedinjavanju Italije, a usmerenom ka rušenju turskog carstva i sa naslonom na oslobodilačke težnje mađarskog naroda, pod vođstvom Lajoša Košuta. Tada je František Zah bio i mnistar vojske u vladi Kneževine Srbije, preko koga su, ali ne samo preko njega, pristalice Đuzepea Garibaldija bili aktivno uključeni u procese u Srbiji i na Balkanu. Ovi ambiciozni panovi nisu ostvareni, ali je masonski rad u Srbiji, dolaskom mnogobrojnih izaslanika Garibaldija, ponovo oživeo.Posle turskog bombardovanja Beograda (1862), u nastojanjima da se javno i političko mnjenje Velike Britanije pridobije za pravednu srpsku oslobodilačku borbu, u London je otputovala kneginja Julija Obrenović, u pratnji Filipa Hristića, koji je zajedno sa Vladimirom Jovanovićem, preko masonskih kanala, pokušao da ostvari postavljeni zadatak. Prvo je Vladimir Jovanović uveo u jednu londonsku ložu Filipa Hristića, a potom su se zajedno, po uputstvima kneza Mihaila, koristeći Jovanovićeve masonske kontakte, sastali sa Gledstonom, sa kojim su razradili plan daljih aktivnosti. Tadašnji engleski premijer Palmerston vodio je turkofilsku politiku i cilj kontakata sa književnikom Sandvitom, članom Atenauma, bio je stvaranje pozitivnog javnog mnjenja u korist srpskih interesa. Sledili su razgovori sa članovima donjeg doma parlamenta Kobdenom, Gregorom i Dentonom. NJih trojica su, što napisima, što brošurama i knjigama koje su branile srpske nacionalne intrese, pokrenuli seriju tekstova u londonskoj štampi i stvaranja parlamentarnog pritiska na Palmerstona da promeni politiku svoje vlade. Ubrzo posle toga, Palmerston je podneo ostavku.

SRPSKE MASONSKE LOŽE (4)

Najava aneksije Bosne18.11.2002

U BEOGRADU je za vreme srpsko-turskog rata (1876.) postojala jedna vojnička loža čije ime nije sačuvano u dokumentima, a završetkom rata i odlaskom većine dobrovoljaca masona, formirana je u Beogradu i prva srpska loža **Svetlost balkana** (1876) godine, čiji je starešina bio Ićilio de la Bona, italijanski konzul u Beogradu. NJeni članovi su bili braća Zega i Mićo LJubibratić. Kasniji starešina bio je i dr Marko Polak, kao i profesor tadašnje Velike škole u Beogradu dr Mihailo Valtrović. Među osnivačima ove lože bili su i Kornel Draškoci, apotekar, dr Jovan Đaja, jedan od osnivača Radikalne stranke, Đorđe Milovanović, slikar, Dragutin S. Milutinović, profesor Velike škole (sin Sime Milutinovića Sarajlije), dr Svetomir Nikolajević, profesor Velike škole i političar, Petar Ubavkić, vajar, Đorđe Miličević, hotelijer, Manojlo Klidis, industrijalac, Josif Majzner, pomoćnik upravnika Narodne biblioteke u Beogradu.Pod zaštitom Velikog orijenta Italije otvorena je još jedna loža u Beogradu - **Srpska zadruga** (1881), čiji su članovi bili Emilijan Josimović, profesor Velike škole, Stevan R. Popović, profesor Velike škole, Miloš Cvetić, glumac, dr Laza Paču, lekar i nekoliko decenija kasnije uspešni ministar finansija u vladi Kraljevine Srbije, dr Mihajlo Vujić, profesor Velike škole, kao i S. Nikolajević i Đ. Milovanović.Loža **Sloga, rad i postojanstvo** (1883.), bila je sastavljena od članova prethodne dve beogradske lože, s vrlo malim brojem novih članova, ali je njeno ime ukazivalo da odnosi među srpskim masonima nisu bili idilični.

MASONSKE VEZE PREMIJERA

TO je i vreme formiranja građanskih stranaka, njihovog profilisanja, ali i rasplamsavanja stranačkih sukoba, koji su doveli i do Timočke bune (1883), sa težnjama za demokratskim državnim ustrojstvom. Posle gušenja bune, zauzimanjem masona kod kralja Milana Obrenovića, nekim osuđenim radikalima ublažene su i kazne. Izlazak Svetomira Nikolajevića, jednog od osnivača Radikalne stranke iz njenog Glavnog odbora odmah po njegovom konstituisanju, značio je nesaglasnost njegovog mađarofilstva i bezuslovne podrške Obrenovića sa političkom orijentacijom ostalih članova Odbora, među kojima je bilo i prilično masona. Ta je politička razlika unosila stalni nemir u unutrašnji rad srpskih loža.Prekretnicu u programiranom i aktivnom širenju slobodnog zidarstva u Kraljevini Srbiji označilo je formiranje lože **Pobratim** (1890/1891), čiji su osnivači, pored S. Nikolajevića i Đ. Milovanovića, bili još i Đorđe Vajfert, industrijalac i njen dugogodišnji starešina, Stevan Mokranjac, kompozitor, dr Andra Đorđević, profesor Univerziteta i ministar prosvete i vera, i drugi. Ova je loža do 1908. godine radila pod zaštitom Simboličke VL Ugarske, jer su članovi prethodne tri lože bili nezadovoljni dotadašnjom potporom Velikog orijenta Italije. Članovi lože **Pobratim**, čiji je moto bio **Brat je mio, koje vere bio**, bili su i: Stanislav Binički, kompozitor, Jevrem Božović, glumac, Miloš R. Gođevac, trgovac, Nikola i Svetozar Hadži Toma, industrijalci, Pavle Horstig, pukovnik, Živojin Mišić, pukovnik i kasnije proslavljeni srpski vojvoda iz Prvog svetskog rata, Vasa U. Jovanović, sekretar Ministarstva privrede, dr Milovan Milovanović, kasniji ministar inostranih poslova Kraljevine Srbije, Stevan Sremac, književnik, Josif Svoboda, kompozitor, Petar Ubavkić, slikar, Miloš Valožić, knjižar i izdavač, Milan Pribićević, Damjan Branković, industrijalac, Jovan Aleksijević, savetnik Ministarstva inostranih poslova, Jovo Banjanin, političar dr Stanoje Mihajlović, političar, Petar Šreplović, Ilija Tasić i drugi.Loža u Beogradu, a nešto kasnije i u Nišu (**Nemanja**), bila je osnivač niza humanitarnih i

dobrotvornih organizacija, kao i patriotskih društava (**Društvo Svetog Save**, **Društvo Stefan Dečanski**, Fond **Sveti Đorđe**, Narodna odbrana i sl.), a njeni članovi su bili aktivni učesnici u kulturnom, privrednom i političkom životu zemlje.U nasilnoj smeni dinastija nije zanemarljiv i doprinos slobodnih zidara jer su neki (Nikola i Svetozar Hadži Toma, Božin Simić) bili aktivno uključeni u dugogodišnje pripreme i izvršenje prevrata, dok su drugi, poput Đorđa Vajferta, materijalno pomagali porodice zaverenika.

PREVRAT NA RĐAVOM GLASU

REAGOVANJE evropskih vlada na dinastički prevrat bilo je, uglavnom, nepovoljno, a posebno su se engleska vlada i kralj negativno izjasnili o puču i ubistvu poslednjeg vladara iz kuće Obrenovića. NJihov stav je doveo do zamrzavanja odnosa sa Srbijom, a u pokušajima obnavljanja odnosa bitnu je ulogu odigrao Milovan Milovanović, tadašnji srpski poslanik u Rimu, gde je i primljen u slobodno zidarstvo. Milovanović je, koristeći i italijanske masonske kontakte, uspeo da, preko Rima, stigne signal engleskevlade za normalizaciju odnosa, uz smanjivanje na minimum prethodnih uslova koje je Srbija morala ispuniti.Godine 1909. formirana je još jedna loža u Beogradu - **Ujedinjenje**, čiji je dugogodišnji starešina bio Vasa U. Jovanović, industrijalac i jedan od najbližih prijatelja Nikole Pašića i regenta Aleksandra 1, ali i nacionalni radnik. Ova je loža bila vezana za Veliki orijent Francuske. Članovi su joj bili i dr LJubomir Stojanović, profesor Univerziteta i političar, Kosta Stojanović političar, Leon Deko, francuski konzul u Srbiji, dr Bogdan Gavrilović, dr Milan Gavrilović, dr Slobodan Jovanović, dr Božidar Marković, svi političari, dr Bogdan Popović, profesor Univerziteta, pukovnici Božin Simić i Steva Šapinac i drugi. Rad ove lože i njenih članova, umnogome je pripreman teren za prodor francuskih uticaja u Srbiju, jer se **nije mogao, kao u drugim zemljama, ostvariti preko katoličke misije i Jevreja**, pisao je Deko svom ministru u Pariz.Loža **Šumadija** (1910) radila je u Beogradu, a njeni su osnivači bili, pored Damjana Brankovića, Aleksandra Biničkog, Mihaila Cukića, Jovana Aleksijevića, Đorđa Milovanovića, i Petar Šreplović, Svetislav Ostojić, Marko Milutinović, Stevan Škorić... Radila je pod zaštitom VL Hamburga.Veći broj masona Srba (Milovan Milovanović, ministar inostranih poslova, Momčilo Ninčić, Jovan Jovanović, Vladimir Ćorović, Kosta Stojanović, Mihajlo Gavrilović...) predano je radio na ublažavanju posledica Carinskog rata i povezivanju Srbije sa državama budućim saveznicima.

**BRAT JE MIO...**

O PRIPREMAMA za aneksiju u Srbiji se malo znalo, ali je zahvaljujući masonskim komunikacijama Damjana Brankovića, informacija o tome došla na vreme do srpske vlade: **...Direktor severnonemačkog *Lojda*, velikog brodarskog društva u Bremenu, koji je bio moj lični prijatelj dolazio je iz Beča gde je saznao da će na Preobraženje, rođendan Franca Josipa biti proglašena aneksija Bosne i Hercegovine. To mi je saopštio kada je poslovno dolazio u Beograd... Ja mu izradim prijem kod g. Pašića, koji, kad mu je to bilo saopšteno, je uveravao direktora fon Pilsa da to ne postoji i da se ne očekuje. Direktoru je to bilo neugodno, jer je bio doneo i za našu ložu tu izvornu pozitivnu vest... aneksija je bila izvršena. Kad je posle toga dolazio direktor fon Pils u Beograd, posetio je Pašića, on mu se izvinjavao i zahvalio se na tačnom obaveštenju...** (D. Branković).Presudan momenat u razvoju slobodnog zidarstva na tlu Kraljevine Srbije bila je

austrougarska odluka o jednostranoj aneksiji Bosne i Hercegovine (1908). Srpski masoni, po izbijanju aneksione krize, obratili su se masonima u Simboličkoj VL Ugarske za pomoć u objašnjavanju evropskim masonima šta taj čin znači ne samo za srpski narod u Bosni i Hercegovini, koji je bez svoje saglasnosti pripojen tuđoj državi, već i za mir na Balkanu. Kako mađarski masoni nisu reagovali u duhu očekivanja razumevanja i pružanja pomoći, lože u Srbiji, osim lože **Ujedinjenje**, zatražile su otpust od svojih dotadašnjih VL i pokrenule aktivnosti za zadobijanje samostalnosti u radu i stvaranju svoje, nezavisne velike masonske vlasti.Kod predsednika srpske vlade Pere Velimirovića, sa planom svojih aktivnosti u evropskim ložama, otišao je u ime masona Miloš Cukić, i od njega je dobio saglasnost za nameravanu masonsku aktivnost. Svetomir Nikolajević je, kao izaslanik srpske masonerije, obišao lože u Parizu, Bernu i Berlilnu, a posebnim memorandumom informisao je ugledne članove tamošnjih loža sa programom stvaranja ekonomski i politički ujedinjene Srbije sa Crnom Gorom. Aktivnost ministra spoljnih poslova Milovana Milovanovića bila je svakodnevna i on je svojom umešnom politikom dao najsnažniji doprinos stabilizaciji i jačanju ugleda Srbije u Evropi, koristeći svoje izvanredne masonske kontakte u Italiji.

PREDSEDNICI SAD – MASONI

DŽORDŽ Vašington, sinonim američke nezavisnosti, ulaskom u Savez slobodnih zidara 1752. godine, započeo je siguran put usvajanja svesti o slobodi i nezavisnosti, a završio ga je kao prvi predsednik nezavisnih SAD. Od tada je začeta tradicija da su američki predsednici, po pravilu, slobodni zidari, ili, ako to nisu oni, onda su to njihovi potpredsednici.Pored Vašingtona, koji je predsedničku funkciju obavljao od 1789. do 1797. godine, masoni su bili sledeći američki predsednici: DŽems Monro (1817-1825), Endrju DŽekson (1829-1937), DŽems Polk (1845-1849), DŽems Bjukenen (1857-1861), Endrju DŽonson (1865-1869), DŽejms Garfild (1881), Vilijem Mek Kinli (1897-1901), Teodor Ruzvelt (1901-1909), Vilijem Hauard Taft (1909-1913), Voren G. Harding (1921-1923), Franklin Delano Ruzvelt (1933-1945), Hari S. Truman (1945-1952), Lindon DŽonson (1963-1969), DŽerald Ford (1974-1978) i Ronald Regan (1982-1988), kao počasni član Velike lože Vašingtona i Vrhovnog saveta starog i priznatog škotskog rituala 33 i poslednjeg stepena Južne jurisdikcije SAD.

SRPSKE MASONSKE LOŽE (5)

Ruka Hrvatskoj masoneriji19.11.2002

FRANCUSKI poslanik u Beogradu Deko, u jednom pismu, navodi da **... hrvatskom terenu treba pristupiti sa krajnjom opreznošću zbog tamošnjih prilika... Duhovi su još slabi, pod zaglušujućim uticajem austrijskih ideja... a političari se više brinu za poboljšanje uslova svog svakodnevnog života negoli za obezbeđenje definitivnog trijumfa svoje sopstvene nacije... ukoliko dođe do uspostavljanja čvršćih kontakata sa ložom u Zagrebu, ne treba ostavljati pisane tragove...**Uspostavljanje srpsko-hrvatske koalicije u Hrvatskoj, početkom 20. veka, sa težnjom za oslobađanjem od austro-ugarske vlasti, bila je delo političara Srba i Hrvata masona, kasnije angažovanih i u radu Jugoslovenskog odbora u Londonu, tokom Prvog svetskog rata. Rad srpskih i hrvatskih masona na zbližavanju dva srodna naroda koji govore istim jezikom, a koji su razdvojeni i konfesionalno i državno, u duhu južnoslovenskog zajedništva bio je organizovan, planski i istrajan. Hrvatski masoni (H. Hinković, F. Potočnjak, M. Marjanović, T. Šlegl, E. Demetrović, R. Joković, R. Valdec, A. Mihailić i drugi) najodlučnije su se naslonili na Srbiju u njihovom opredeljivanju za jugoslovenski pravac u hrvatskoj politici. Odbacujući hrvatsko državno pravo, koje je bilo instrument Beča, prihvatili su jugoslovensku ideju i kroz međusobne masonske posete i zajedničke aktivnosti, davali su primat radu na kulturnom polju, verujući da će zbližavanje u toj sferi pomći i političkom zbližavanju u borbi protiv Beča. O tim težnjama i aktivnostima svedoči spomenik Dositeju Obradoviću u Beogradu, rad hrvatskog vajara i masona Rudolfa Valdeca.

POSETA MASARIKA

OD tada datiraju i bliski odnosi srpskih sa masonima u Češkoj, ostvareni posetama To maša Masarika (1909), kasnije prvog predsednika Čehoslovačke. Masarik je boravio u Zagrebu povodom veleizdajničkog procesa Srbima, osudivši iskonstruisanost optužnica, čime je uzburkao i zainteresovao evropsku političku javnost, ukazivanjem na opravdanost borbe potlačenih slovenskih naroda za samostalnost od austrougarskog režima. U Beogradu se susreo sa masonima Vasom U. Jovanovićem, LJubomirom Jovanovićem Čupom, Milovanom Milovanovićem i Miroslavom Spalajkovićem. Ova saradnja je godinama unapređivana, tako da je 1922. godine VL Kraljevine SHS **Jugoslavija** bila **majka** novoformiranoj VL Čehoslovačke.Delatnost na stvaranju samostalnosti slobodnog zidarstva u Kraljevini Srbiji tekla je, prvo preko Vrhovnog Saveta Rumunije, koji je otvorio potrebne lože u **dolini Save** (Beograd), da bi Vrhovni savet ŠR Grčke 10. maja 1912. godine instalisao Vrhovni Savet Srbije, na čijem je čelu bio Suvereni Generalni Komander i VM Đorđe Vajfert. Ova svečanost je obavljena u Beogradu, u prisustvu zamenika SGK Vrhovnog Saveta ŠR Grčke J. S. E. Cefelasa. U radovima srpskih masona bilo je u početku dilema oko izbora buduućeg VM. Najčešće je kao kandidat za prvog VM pominjan prestolonaslednik Aleksandar Prvi Karađorđević, o čemu je svoje Ministarstvo u Parizu redovno izveštavao konzul Leon Deko (pored njega, član lože **Ujedinjenje** u Beogradu bio je i američki konzul Bero). Među srpskim masonima prevladalo je mišljenje da je neuputno da prestolonaslednik, koji je bio i vrhovni komandant srpske vojske, izabere za prvog VM je to može suziti manevarski prostor novoj VL u aktivnostima za njeno priznavanje među regularnim velikm masonskim ložama u svetu.

Na Konferenciji Vrhovnih saveta ŠR u Vašingtonu, oktobra 1912. godine, čiji je domaćin bio Vrhovni Savet ŠR Južne Jurisdikcije SAD, od 24 prisutna predstavnika Vrhovnih Saveta,

novoformirani Vrhovni Savet Srbije dobio je sva priznanja, čime je zaključen proces osamostaljivanja slobodnog zidrstva u Kraljevini Srbiji. Sve lože u Kraljevini Srbiji, izuzev lože **Ujedinjenje**, radile su, od tada, pod zaštitom Vrhovnog Saveta Srbije.Neka ponašanja, kao odraz stanja svesti kod Srba, na koje su ukazivali i masoni pred izbijanje balkanskih ratova, i pored toga što je prošlo prilično vremena, a koja se ponavljaju i danas, kao da su postala negativna konstanta srpskog mentaliteta. Starešina buduće lože u Skoplju, Jovan Aleksić, 1912. godine piše Jovanu Aleksvijeviću, jednom od najagilnijih masona i visokom činovniku Ministarstva spoljnih poslova Srbije, **da je nedopustivo... tako oštro, policijski i potcenjivački postupati sa studentima iz stare Srbije i to u Beogradu, gde su batinani i hapšeni...**

VETERANI NA LOVORIKAMA

DAMJAN Branković piše Jovanu Aleksijeviću 1911. godine: **Nepostojanost u svemu i svačemu izgleda da je osnovna crta našeg nacionalnog karaktera. To je izraz duševne oronulosti u kojoj se ljudi oduševljavaju za prošlost, a strepe zabudućnost... U javnim poslovima, tzv. zlatna sredina vodi beskarakternosti. Bez uviđavnosti ne može biti jedinstva u radu, ali zapostavljanje sopstvenog ubeđenja i besciljna popustljivost oduzimaju svakom radu one elemente koji treba da mu dadu pravo značenje. Pustimo naše veterane neka se odmaraju na svojim lovorikama... pregnimo sloški i oduševljeno da iz novih snaga stvorimo istinske pobornike jednoj ideji, koja je našem plemenu neophodna vodilja kroz teška moralna i politička iskušenja...**U pripremama za posetu kralja Petra Prvog u Parizu (1911), tamo su po posebnom zadatku, prethodno upućeni masoni Dimitrije Stefanović i Stanoje Mihajlović, kojima je pomagao lekar Sava Petrović, član tamošnjih loža. Prilikom boravka kralja Petra Prvog u Parizu, kome su Francuzi priredili izvanredan doček, okončani su i tajni pregovori o stvaranju balkanskog saveza za rat protiv Turske.Srpski su masoni tada posvećivali pažnju i teškom stanju srpskog življa u staroj Srbiji. I preko Društva Svetog Save, ali i preko komitsko-četničkih odreda (jedan od inicijatora za njihovo osnivanje bio je Vasa U. Jovanović, a značajni su mu saradnici u borbi na terenu protiv Bugara bili masoni Miloš Gođevac i Jovan Aleksić) na razne načine su pokušavali da olakšaju život tamošnjim Srbima i pomognu opštoj težnji za konačnim oslobođenjem i tih krajeva. Ne jednom je od VL Turske, pismima i usmeno, tražena intervencija kod turskih vlasti u staroj Srbiji, kako bi se zulumi prema Srbima ublažili i zaustavili.U isto vreme došlo je i do izbijanja Prvog balkanskog rata u kome su saveznice bile Srbija, Bugarska i Grčka protiv Turske u borbi za konačno oslobađanje delova teritorija i naroda ove tri države od turskog ropstva koje je trajalo od polovine 15. veka. Uspešan kraj rata za tri države saveznice bio je, istovremeno, i prilika da i srpski slobodni zidari na delu pokažu u punom svetlu svoj patriotizam, što su masovno i učinili, kao što su i materijalno pomagalinapaćenom narodu.O humanizmu srpskih masona govori i podatak da je nekoliko desetina zarobljenih turskih oficira i podoficira, na molbu masona iz Turske, a po intervenciji uticajnih srpskih slobodnih zidara kod Kralja i vlade, urodila plodom i svi su zarobljeni masoni Turci bili oslobođeni.

NAJPOZNATIJI SVETSKI MASONI

IMENIK značajnih ličnosti masona gotovo je nepregledan, kao što su brojne i teorije o

poreklu, starosti i ciljevima slobodnog zidarstva. Mnoštvo teorija, legendi i objašnjenja porekla i ciljeva masonerije stvara još veću misteriju, a svi ozbiljniji istraživači uporišta za svoje napore su tražili i nalazili u istim ili sličnim izvorima. O karakteru i dometima moderne masonerije govore i njeni članovi.Masoni bu bili brojni kraljevi i carevi (engleski Edvard VII, Edvard VIII, DŽordž VI, nemački Fridrih Vilhem I, Fridrih Vilhem II, poljski Stanislav Ponjatovski, ruski Petar Veliki, Pavle I i Aleksandar I, švedski Frederik, norveški Hakon VII, grčki Đorđe I, jugoslovenski Aleksandar I Karađorđević...) istaknuti državnici i političari (DŽordžVašington, Mari Žozef Lafajet, Simon Bolivar-Kolumbija i Bolivija, Benito Huarez-Meksiko, Manuel Fonseka-Brazil, Bernardino Rivadavija Argentina, Hoze Antonio Paez Venecuela, Kamilo Kavur, Đuzepe Garibaldi, Đuzepe Macini, Bendžamin Dizraeli, Pavel Miljukov, Aleksandar F. Kerenski, Bendžamin Franklin, Vinston Čerčil, Lojd DŽordž, Tomaš Masarik, Eduard Beneš, Aristid Brijan, Gi Mole, Pjer Mandes-Frans, Kemal Ataturk...), mislioci, naučnici, književnici i muzičari (Isak NJutn, Frensis Bekon, Žan Žak Ruso, Deni Didro, Fransoa Mari Volter, Šarl Monteskje, DŽon Pol DŽons, Robert Barns, Tomas Eliot, DŽonatan Svift, Valter Skot, Mark Tven, Radjard Kipling, Oskar Vajld, Artur Konan Dojl, A. S. Puškin, I. S. Turgenjev, M. Gorki, Lajoš Košut, Bertold Breht, Herman Hese, Karl Gustav Jung, V. A. Mocart, L. V. Betoven, J. Hajdn, F. List, G. E. Lesing, J. V. Gete, V. Blejk, V.Hogart, . Sibelijus, Aleksandar Fleming...), vojskovođe (Mihail I. Kutuzov, Gerhard Bliher, Napoleon I, Horacio Nelson, Ferdinand Foš, Franš d Epere, Siril Luis Norton NJuval, Klod Očinlok, Frederik Šerman, feldmaršal Aleksander, Daglas Makartur, Omar Bredli, DŽordž Maršal...).

SRPSKE MASONSKE LOŽE (6)

Berlin i Beč protiv Srbije20.11.2002

ISCRPLJENA Kraljevina Srbija, sa velikim ljudskim žrtvama i razaranjima iz dva prethodna rata, ubrzo posle toga, a posle Sarajevskog atentata, kada su mladi srpski nacionalisti, atentatom na prestolonaslednika austrougarskog prestola, nadvojvodu Franca Ferdinanda, iskazali svoje ogromno i nagomilano nezadovoljstvo zbog gušenja osnovnih nacionalnih prava, uvučena je u novi rat.Damjan Branković, predstavnik **Krupa** za Srbiju, ponovo je, zahvaljujući svojim masonskim komunikacijama u Nemačkoj, početkom 1914. godine, bio u prilici da srpskoj vladi i Pašiću prenese važne informacije o nastupajućim događajima: **... Meni je u poverenju saopšteno u Berlinu da je ultimatum Srbiji spremljen u Postdamu i da je rat protiv Srbije odlučen u Konopištu između Vilhema i Franca Ferdinanda u januaru mesecu 1914. godine, nekoliko meseci pre atentata. Ovu vest saopštio mi je kao zastupnik Krupove fabrike, njen direktor dr Milon. On mi je, između ostalog, rekao da je Nemačka dala Austriji slobodne ruke u akciji protiv Srbije, da izabere i uzrok i vreme kad će je napasti. Ja sam to saopštio i našoj slobodnozidarskoj loži i vladi (Pašiću)... Tadašnja vlada, zauzeta je bila neprekidno partijskom borbom, odstranila je svaki interes od događaja spoljne politike, tako je ušla i u izbornu agitaciju za novi parlament, do čega nije ni došlo objavom ultimatuma**.Srpski su masoni, zahvaljujući ovoj informaciji, krenuli u akciju i uspeli da privole na aktivnu saradnju nekoliko uticajnih masona, poznatih javnih ličnosti u Parizu i Londonu. Kroz mnogobrojne napise u štampi, iskazivali su povećani interes i simpatije za srpsko pitanje u odnosu na Austrougarsku monarhiju i njene očigledne ratne pretnje.

VIDOVDANSKI ATENTAT

POVOD za objavu rata Austrougarska je našla u vidovdanskom atentatu, a u njegove inspiratore je austrougarska propaganda na prvom mestu navela masone. Prema austrougarskim optužbama, ne sprečavajući takav rad masona, srpska vlada je, samim tim, bila i suodgovorna za **zločin** u Sarajevu. Antisrpska i antimasonska propaganda iz Austrougarske, jasno inspirisana od Rimokatoličke crkve, uz srpske masone, uvrstila je i francuske i engleske kao inspiratore i podstrekače atentata, s tim što je i neke atentatore proglasila masonima. Ova propagandistička kampanja kroz medije trajala je i posle završetka rata (1918), i sezala je sve do sloma fašizma (1945). Repertoar optužbi, na početku rata, za njegova trajanja i po njegovom okončanju, bio je širok i imao je za cilj potpuno opravdavanje austro-ugarsko-nemačke agresije na Kraljevinu Srbiju. U posleratnim napisima, posebno revanšističkim Lundendorfovim, Gruberovim i Sarkotićevim knjigama, navedeni su kao masoni pukovnik Dragutin Dimitrijević Apis, vojvoda Vojislav Tankosić, Milan Ciganović, Gavrilo Princip i Nedeljko Čabrinović, a kao verovatni član je naveden i Trifko Grabež. U ovu konstrukciju su uveli i Svetomira Nikolajevića kao ključnu figuru koja je povezala srpsku sa francuskom masonerijom, koja je, prema celoj konstrukciji, bila idejni inspirator i naručilac atentata.Svetomir Nikolajević, mađarofil i obrenovićevac, srpsku masoneriju nije povezao sa francuskom, već su njegovi pokušaji u zadobijanju podrške za samostalnost masonerije u Srbiji, a po aneksiji, bili usmereni ka germanskoj grani evropske masonerije.Radi ostvarivanja francuskih interesa u Srbiji 1909. godine formirana je loža **Ujedinjenje**, koja je uvek bila pod zaštitom Velikog orijenta Francuske. NJeni članovi su **... postavili sebi za program razvijanje srpskog nacionalizma širenjem francuskih ideja, kulture i poslovnih veza u Srbiji**. NJen dugogodišnji starešina je bio Vasa U. Jovanović.Organizacija **Ujedinjenje ili smrt** (**Crna ruka**), formalno je osnovana 1911. godine, mada su inicijative i pripremni rad na njenom stvaranju trajale već od 1908. godine. Ustavom ove organizacije rečeno je da se ona obrazuje **u cilju ostvarenja narodnih ideala - ujedinjenja Srpstva... i pretpostavlja revolucionarnu borbu kulturnoj; s toga je institucija apsolutna tajna za širi krug**.

PAŠIĆ KONSULTUJE PAČUA

NJEN predsednik je bio Ilija Radivojević, posle čije smrti nije biran novi. Isprepletanost članstva pojedinih masona sa njihovim članstvom u potonjoj tajnoj, **crnorukačkoj** organizaciji postoji i ona je bila daleko od svih katoličko-germanskih propagandističkih konstrukcija. Od ukupno danas poznate 44 grupe organizacije **Ujedinjenje ili smrt**, sa imenima 181 člana, 12 masona je bilo raspoređeno u pet grupa: LJubomir S. Jovanović Čupa, novinar, Milan Gr. Gavrilović, pukovnik - njih dvojica su bili, ujedno, i članovi Vrhovne centralne uprave; zatim Božin Simić, kapetan, Aleksandar Ilić, poručnik, Jovan Milosavljević,novinar, Branko Božović, pravnik, Milivoje A. Jovanović, sekretar Železničke direkcije, Stevan Šapinac, major, dr Milan Gavrilović, činovnik Ministarstva inostranih dela, Bogoljub Vučićević, policijski komesar, Milorad Nikolić, trgovac, Milan Antonijević, apotekar i Dimitrije Mijalković, direktor osiguravajućeg društva. Nema sačuvanih dokumenata koji bi govorili o masonskoj pripadnosti bilo kog drugog **crnorukca**. Ni jedan od atentatora **mladobosanaca**, takođe, nije bio član loža u Srbiji.Na stvaranje organizacije **Ujedinjenje ili smrt** najodlučnije su uticali, pored oficira zaverenika iz 1903. godine, članovi lože **Ujedinjenje**. Obe organizacije su imale istovetan cilj, samo su im se metodi delovanja razlikovali. Pojedinačno učešće nekih od

navedenih masona u organizovanju atentata u Sarajevu ne može biti stvar masonske organizacije u Srbiji, posebno zato što je loža **Ujedinjenje** bila pod francuskom zaštitom.Posle aprilskog sloma Kraljevine Jugoslavije, prve nemačke jedinice koje su ušle u Beograd su bile specijalizovane elitne esesovske trupe koje su odmah uhapsile nekoliko značajnih srpskih masona i u njihovom saslušanju tražili moguće potvrde za svoje teze da su Apis, Tankosić, Ciganović i drugi organizatori ili učesnici atentata u Sarajevu, bili masoni. Naravno da su i tog puta ostali bez dokaza za svoje, skoro, opsesivno bavljenje **crnorukcima** i srpskim masonima.Manje je poznata činjenica da je predsednik srpske vlade Nikola Pašić prvu konsultaciju po dobijanju austrougarskog ultimatuma imao sa ministrom finansija dr Lazom Pačuom, slobodnim zidarom, a da su se, potom, zajednički dogovarali šta im, kao odgovornim državnicima, valja činiti sa Svetomirom Nikolajevićem.Austrougarski ultimatum vlada Kraljevine Srbije je odbila i time je otpočeo lanac ratnih sukoba, koji je ulaskom SAD u rat na strani sila Antante, saveznika Srbije, posao svetski ratni sukob, sa do tada neviđenim žrtvama i razaranjima.

RAZBEŽANI SLOBODNI ZIDARI

JOŠ su neke aktivnosti Damjana Brankovića, po izbijanju rata i u vreme vršenja mobilizacije, ilustracija besmislenosti često ponavljanih tvrdnji o anacionalnom radu masona u Srbiji. Od njega je Generalštab srpske vojske tražio da svojim kanalima obezbedi prebacivanje železničkih lokomotiva, koje su Austrijanci zaustavili u Zemunu, iako su one već bile plaćene. NJegova aktivnost urodila je plodom i pomogla je efikasnoj mobilizaciji srpske vojske. Kako je srpska vojska tek izašla iz prethodnih ratova i relativno nespremna dočekala početak novog sukoba, bilo je potrebno hitno nabaviti i konje za vuču artiljerijskih oruđa, što je Branković uspešno i brzo realizovao, kupivši preko 2.000 konja u Rusiji, prevezavši ih Dunavom u Srbiju u najkraćem roku.U austrougarskim ratnim operacijama prvih meseci rata deo srpske države je bio okupiran, sa velikim razaranjima i ljudskim žrtvama, da bi privremeni preokret nastupio velikim pobedama srpske vojske u Kolubarskoj i Cerskoj bici, koje su, ujedno, i prve pobede savezničkih vojski od početka rata. Neposrednu komandu je u tim bitkama imao vojvoda Živojin Mišić, član lože **Pobratim**.Sa izbijanjem rata sve lože pod zaštitom Vrhovnog saveta Srbije prestale su sa ritualnim radovima. Patriotski rad srpskih slobodnih zidara očigledan je i u stvaranju Niške deklaracije (decembar 1914), usvojene u Skupštini Srbije **... Vlada Kraljevine smatra kao svoj najglavniji i u ovim sudbonosnim trenucima jedini zadatak da obezbedi uspešan svršetak ovog velikog vojevanja koje je, u trenutku kad je započeto, postalo ujedno borbom za oslobođenje i ujedinjenje sve naše neslobodne braće Srba, Hrvata i Slovenaca**.Na formulacijama ciljeva rata, kao i na brojnim drugim i značajnim poslovima koje im je poveravala vlada, učestvovali su slobodni zidari dr Aleksandar Belić, dr Nikola Stojanović, dr Kosta Stojanović, dr Bogdan Popović, dr LJubomir Jovanović, dr Dušan Vasiljević, dr LJubomir Stojanović i Slovenac dr Nino Županić.Posle velike austro-ugarsko-nemačko-bugarske ofanzive, krajem 1915. godine, srpska vojska, povlačenjem preko Albanije, i velike Golgote kroz koju je sa vojskom prošao i dobar deo izbeglog stanovništva, kralj i vlada obreli su se u Grčkoj, gde je, sa ostalim savezničkim vojskama, otpočela pripreme za odlučujuće ofanzive, koje će uslediti tokom 1917. i 1918. Tada su i srpski slobodni zidari u najvećem broju izbegli iz okupirane zemlje i radili u duhu zadataka koje je utvrdio Vrhovni savet Srbije. Zaključeno je da se srpski slobodni zidari uključe u objašnjavanje situacije, pružanje informacija i ukazivanja na srpske i jugoslovenske ciljeve rata, kako su oni formulisani Niškom deklaracijom.

SRPSKE MASONSKE LOŽE (7)

Igre oko Jugoslavije21.11.2002

GODINE 1916. u Banjaluci organizovan je veliki i montirani sudski proces viđenim prvacima srpskog naroda - Vasilju Grđiću, Vojislavu Besaroviću, Kosti Krajšumoviću, Vojislavu Paniću i drugima. Uprkos nedostatku dokaza za veleizdajničku optužnicu, osuđeni su na smrt. Kada svi apeli međunarodnih humanitarnih organizacija da se pomiluju nevino osuđeni srpski prvaci nisu urodili plodom, Vasa U. Jovanović je zajedno sa masonom Debijerom, u okviru Velikog orijenta Francuske, organizovao masonsku konferenciju u korist osuđenih, sa koje je upućen apel svim masonskim ložama da se kod austrijskih vlasti založe za pomilovanje. Naročitu pomoć pružili su masoni iz VL Švajcarske **Alpina**. Svi osuđeni su, zahvaljujući intervenciji masona iz Nemačke, pomilovani.Đorđe Vajfert je, po izlasku iz Srbije, organizovao rad Vrhovnog saveta u Marselju, a neposredno su mu pomagali Petar Šreplović, sekretar Vrhovnog saveta, Manojlo Klidis i Miša Janković. Najviše ih je bilo u Grčkoj: M. Milutinović, S. Binički, M. Jovanović, M. Šunjević, Đorđe Lazarević, M. Janković, J. Draškoci, Đ. Đukić, A. Viktorović, V. Lukić, N.Đorđević, L. Avramović, S. Dukanac, J. Vemić, S. Demajlo, Vasilije I. Jovanović. NJemu je bilo stavljeno u zadatak, kako je to on zapisao, da **...idem iz Francuske u Grčku, da za stvar Jugoslavije pridobijem masone Grčke i parališem uticaj grčkog dvora koji je bio progermanski...Primio me je Nikola Pašić, koji mi je rekao da ne postoji sa mo **solunski front** već i drugi frontovi i da na jednom od njih ima da se borim... i da pridobijem masone Grčke za stvar Srbije**.

KONTURE NOVE DRŽAVE

U LONDONU su se obreli masoni dr Niko Županić, dr Bogumil Vošnjak (Slovenci), Hrvati dr Atne Trumbić, Frano Supilo, Dinko Trinajstić, Franko Potočnjak, Ivan Meštrović, dr LJubo Leontić i Srbi iz Austrougarske monarhije Veljko Petrović, dr Milan Srškić, dr Boža Marković, dr Nikola Stojanović, gde im se pridružio i dr Pavle Popović iz Srbije. Svi su oni, uz veliku pomoć i podršku masona Mihajla Pupina, Jove Banjanina, Ante Mandića, Draga Marušića formirali tzv. jugoslovenski odbor u Londonu sa zadatkom da propagandnim akcijama savezničko javno mnjenje i političare ubede u opravdanost oslobađanja od austrougarske vlasti onih delova južnoslovenskih naroda (Srba, Hrvata i Slovenaca) koji su živeli izvan Kraljevine Srbije i Kraljevine Crne Gore i za stvaranje jedinstvene države jugoslovenskih naroda. Ovaj odbor je sačinjen po neposrednom Pašićevom nalogu, a za njegovu realizaciju bili su od njega zaduženi Nikola Stojanović i Dušan Vasiljević.U loži **Fraternite des Peuples** u Parizu održan je 29. marta 1916. godine sastanak na kojem je bio Hinko Hinković. Pored mnogobrojnih masona Francuza, bio je prisutan i Eduard Beneš. Rezultat predavanja je bilo usvajanje rezolucije o davanju podrške borbi južnoslovenskih naroda za oslobođenje i ujedinjenje, i ona je dostavljena svim francuskim ložama.

Dva su međunarodna masonska skupa, održana tokom 1917. godine, u Parizu svojim odlukama imala priličnog uticaja na političke činioce savezničkih i neutralnih zemalja. Konferencija masona savezničkih zemalja, na inicijativu Margalješa Lime, VM Velikog

orijenta Portugalije, održana je 14. i 15. januara 1917. godine u Parizu. Ova konferencija bila je preliminarni skup u pripremi Kongresa masona savezničkih i neutralnih zemalja, ona je bitno uticala na porast interesovanja za jugoslovenski problem, pre svega u Francuskoj.Osudila je sile Osovina i uputila apel da se u borbi protiv njih angžauju svi mogući potencijali, kako bi se ratne starhote prekinule i postigao pravedan mir, posle kojeg bi bilo potrebno formirati Društvo naroda. Na konferenciji je izrečena i osuda porobljavanja naroda, čime je data direktna podrška jugoslovenskom pokretu. Osuđeni su teror, pljačke, iscenirani sudski procesi, deportacije, čemu su bili izloženi Srbija, Crna Gora, ali i srpski narod u Austrougarskoj. Srpski narod i njegova vojska dobili su od konferencije moralnu potporu. Afirmišući princip nacionalnosti, koji je bio i osnova jugoslovenskog programa oslobađanja i ujedinjavanja, uz osudu italijanskih pretenzija na jugoslovensku obalu Jadrana, stvoren je veći manevarski prostor za dalju aktivnost srpskih i jugoslovenskih masona ne samo u Francuskoj.

PLEMENITOST ZAJEDNIČKOG CILJA

PATRIOTSKI rad srpskih i južnoslovenskih slobodnih zidara naišao je na protivakciju masona iz Velikog orijenta Italije oko njihovog pokušaja dokazivanja italijanskog prava na jugoslovensku jadransku obalu, što je sa nekolikopredavanja i direktnim sukobljavanjem mišljenja zainteresovanih strana, argumentacijom Vase U. Jovanovića, Dušana Miličevića i Dimitrija Stefanovića, koja je odmah i štampana u knjizi **Srpsko-italijanske nesuglasice**, mnogome pomoglo donošenju rezolucija u korist jugoslovenskog pitanja na Kongresu masona savezničkih i neutralnih zemalja. Ovaj Kongres je održan u Parizu od 28. do 30. juna 1917. godine, uz prisustvo delegacija masona Francuske, Italije, Španije, Švajcarske, Portugalije, Belgije, Srbije, Kostarike, Brazila, Arkanzasa i Ohaja iz SAD. Srpsku delegaciju činili su Dušan Milićević, Vasa U. Jovanović i Stevan Ilijić. Jovanović je na Kongres doputovao neposredno sa Krfa gde je imao susrete i razgovore, kako sa Pašićem i ostalim članovima vlade tako i sa članovima Jugoslovenskog odbora, koji su u to vreme upravo radili na donošenju Krfske deklaracije. Zastupajući interese sprkih masona na Kongresu, Jovanović je iznosio i stavove svoje vlade, kao i stavove Jugoslovenskog odbora.Stav koji su zastupali srpski masoni podržani od generala Penjea, o principu nacionalnosti, kao i o pravu pokorenih naroda da se plebiscitom izjasne o svojoj budućoj državnoj organizaciji, naišao je na otpor italijanske delegacije. NJihovo insistiranje na istorijskom pravu nije dobilo podršku kongresa zahvaljujući zalaganju generala Penjea, o kome je i Danijel Ligu, autor vrlo cenjenog Rečnika slobodnog zidarstva (1991), napisao da je Penje, u svojstvu VM VL Francuske ** ...igrao kapitalnu ulogu u formiranju Jugoslavije**Deo Povelje koji se odnosi na ova pitanja je potvrdio rezultate srpskog masonskog rada:**...Kongres potvrđuje... nepokolebljivu volju svih masonskih organizacija... da deluju snagom koja proističe iz plemenitosti zajedničkog cilja, da bi žrtva nebrojenih života altruističkom idealu donela narodima pravo da obnove sve razorene ili pokorne nacionalnosti, vodeći računa o svim elementima koju sačinjavaju nacionalnu svest**. Ova formulacija je podrazumevala i raspad Austrougarske monarhije, kao i sprečavanje italijanskih iredentističkih aspiracija, odnosno relativizovanje Londonskog ugovora (1915), na osnovu kojeg je Italija i ušla u rat.

U vreme održavanja Kongresa masona u Parizu, na Krfu su održani pregovori srpske vlade i Jugoslovenskog odbora, koji su završeni potpisivanjem Krfske deklaracije. Ona je istakla princip nacionalnog jedinstva Srba, Hrvata i Slovenaca, kao i princip samoodređenja naroda, što je bila osnova za postavljanje zahteva za oslobađanje i ujedinjenje tih naroda u jednu nacionalnu i slobodnu državu, parlamentarnu monarhiju, sa kraljevskom kućom

Karađorđevića.U kontekstu izlaska Rusije iz rata posle boljševičke revolucije, Pašić je, svestan oslabljene međunarodne pozicije Srbije, veći broj svojih najbližih saradnika i političarausmeravao na ulazak u francuske masonske lože, jer je imao preciznu predstavu značaja i uticaja koje masoni imaju na vođenje francuske politike. To je i jedan od ključih razloga prihvatanja koncepta ujedinjenja koji je zagovarala Francuska.

SEPARATIZAM PETRA ŠOĆA

RIMSKI kongres potlačenih naroda Austrougarske (april 1918), zahvaljujući angažovanju Francuske, a u tome su imali znatnog uticaja francuski masoni, definitivno je formulisao pravo naroda na samoopredeljenje, kao što je definisao potrebu rušenja dvojne monarhije, a pozvao je sve potlačene narode na zajedničku borbu u ostvarivanju tih ciljeva. Pošto su zaključke Kongresa prihvatile prvo SAD, a onda i ostale savezničke zemlje, donekle je ublažen stav Vudroa Vilsona o ignorisanju jugoslovenskog programa, mada je još uvek, zbog italijanskih pretenzija, ostala izvesna rezerva, koje nije bilo u priznavanju prava na samostalne države koje je dato Poljacima i Čehoslovacima.Rad srpskih masona u francuskoj i podrška koju su dobijali od tamošnjih masona manifestovala se i prilikom pokušaja isticanja separatnih zahteva Petra Šoća, masona ministra u emigrantskoj vladi kralja Nikole Petrovića, koje je on iznosio u ložama u Francuskoj. Sa nekoliko predavanja Save Petrovića i Andrije Radovića, predsednika Crnogorskog odbora za narodno ujedinjenje, ti stavovi nisu bili prihvaćeni.Da je srpska vlada uviđala značaj masona i na Pariskoj mirovnoj konferenciji, s obzirom na to da je veliki broj učesnika Konferencije bio u savezu slobodnih zidara, potvrda je i štampanje na engleskom i francuskom jeziku brošure **Nacionalni zahtevi Srba, Hrvata i Slovenaca**, koja je, kroz formu obraćanja masonima savezničkih zemalja od masona Srba članova pariske lože **Kosmos**, i sa predgovorom generala Penjea, dala rezime zvaničnih stavova delegacije Kraljevine SHS na Konferenciji.

SRPSKE MASONSKE LOŽE (8)

Loža Kraljevine SHS22.11.2002

FORMALNI akt o ujedinjenju obavljen je 1. decembra 1918. godine u Beogradu, kada je dr Ante Pavelić (lekar, takođe slobodni zidar), u ime Narodnog vijeća SHS, pročitao Adresu, a pošto se Crna Gora, odlukama podgoričke skupštine prethodno prisajedinila Kraljevini Srbiji, što je bio slučaj i sa Vojvodinom. Prestolonaslednik Aleksandar I Karađorđević je, u ime kralja Petra I, proglasio ujedinjenje u Kraljevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca.Tokom Prvog svetskog rata Srbija je imala ogromne gubitke (poginulo je preko 370.000 vojnika, a u logorima, internaciji i okupiranoj Srbiji život je izgubilo preko 630.000 ljudi), a bili su ogromni gubici i Srba u Bosni i Hercegovini i Hrvatskoj (oko 700.000 poginulih).Vrhovni savet Srbije oktobra 1918. godine šalje apel svim velikim ložama savezničkih zemalja sa molbom za pružanje pomoći: **Za vreme I svetskog rata, a naročito posle zaključivanja mira, masonski pokret u Srbiji preuzima na sebe veoma težak i ozbiljan zadatak. On treba da pritekne u pomoć i da olakša sve teškoće koje je ovaj rat doneo, kao i da ublaži sve grozote koje su počinjene jugoslovenskom narodu. On nije u stanju da sopstvenim snagama ispuni taj zadatak, od ogromnog značaja, zato se obraća svetskom masonskom

pokretu, tražeći od njega pomoć...** (iz apela velikog majstora Đ. Vajferta).U novostvorenoj državi, punoj protivurečnosti, slobodno zidarstvo je započelo novi život razlazom masona u Hratskoj. Tri zagrebačke lože su prihvatile inicijativu Vrhovnog saveta Srbije da se u novoj državi formira jedna VL simboličkih stepena, a da Vrhovni savet Srbije preraste u Vrhovni savet ŠR Jugoslavije, dok su dve lože iz Zagreba pokušale da osnuju svoju veliku ložu. Na Skupštini slobodnih zidara u Zagrebu, koja je održana 9. juna 1919. godine, formirana je Velika loža Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca **Jugoslavija** (deset godina pre nego što je država dobila ime Jugoslavija), pod čiju se zaštitu stavljaju lože simboličnog slobodnog zidarstva **Pobratim**, **Sloga, rad i postojanstvo** i **Šumadija** iz Beograda, **Maksimilijan Vrhovac** i **Ivan grof Drašković** iz Zagreba i **Budnost** iz Osijeka. Na istoj Skupštini usvojena je privremena Konstitucija i izabrana VL na čelu sa VM Đorđem Vajfertom, koji je na tom visokom mestu bio sve do povlačenja zbog starosti (1934). Posle njega, VM je bio Dušan Miličević (do smrti), a poslednji VM (do odluke o **samouspavljivanju 1940) bio je Andra D. Dinić.

NA NAČELIMA PATRIOTIZMA

VL **Jugoslavija** je usvojila svoju Konstituciju 1925. godine, kada je donet i Statut VL, a pod njenom zaštitom do 1940. godine radilo je trideset loža u kojima je u periodu 1919-1940. bilo preko 2.500 članova.Poštujući sve osnovne principe Andersonove Konstitucije, VL **Jugoslavija** je u svoja osnovna načela ugradila i patriotizam i poštovanje poretka zemlje u kojoj radi kao nepolitička i neprofitabilna ustanova. Jugoslovenski patriotizam i zalaganje za celovitost zemlje, a protiv svakog separatizma, koji je bio konstanta posebno u Hrvatskoj od samog osnivanja nove države, bili su tačka razlaza sa jednim brojem nekadašnjih članova loža u Zagrebu, koji su se, iako suspendovani i isključeni od organa VL **Jugoslavija**, samoorganizovali i 1927. godine formirali Simboličku VL **Libertas**, koja je bila divlja **masonska** organizacija. Srpska masonska tradicija, stvarana u kontinuitetu prethodnih pedesetak godina u državi u kojoj, osim pojedinačnih izuzetaka, nije imala ozbiljnih prepreka od državnih organa, posedovala je posebno izraženu patriotsko-nacionalnu crtu.Ona se formirala sledeći istorijske tokove i vezujući se za sudbinu naroda kojem je i pripadala. Srpska je masonerija, posebno u toku balkanskih i svetskog rata, imala jasan pogled i jedinstvenu ocenu da je država u opasnosti, opstanak nacije ugrožen i da u tim uslovima koje diktira istorija mora odgovoriti na najveće izazove. Svršetak rata doneo je, pored oslobođenja, slom neprijateljske susedne države koja je bila stalni izvor opasnosti, ali i novu državnu zajednicu koja se tada činila kao najpovoljnije rešenje. Ona je donela delimično rešavanje srpskog nacionalnog pitanja u okviru teritorijalno znatno šire državne granice, ali i život sa Hrvatima i Slovencima, koji su u stvaranje nove države uložili kudikamo manje, dobili maksimalno, sa jako izraženim ekonomskim kulturnim i konfesionalnim razlikama, u kojima se, od samog početka i nalazio izvor razgrađujućih snaga usmerenih na destrukciju nove države.

U vrhu jugoslovenske masonerije bili su Vajfert, Miličević, Damjan Branković, Vojislav Paljić, Vladimir Ćorović, Andra Dinić, Stanoje Mihajlović, LJubomir Tomašević, Savko Dukanac, Đura Bajalović, Petar Šreplović, Radenko Stanković, Franjo Hanaman, Radoslav Katičić, Adolf Mihalić, Juraj Demetrović, Ferdo Šišić, Viktor Novak, Pavle Marinković. Većina od njih su bili, ujedno, i članovi Vrhovnog saveta. Vajfert i Miličević su, istovremeno,

bili na čelu oba sistema.

OZBILJNA KRIZA

PO pitanju državnog uređenja postojalaje podvojenost jer su republikansku struju u vođstvu jugoslovenske masonerije zastupali Dukanac, Bajalović i Ivan Ribar, dok su monarhističku grupu činili Ćorović, Novak, Branković i Vajfert i Miličević, koji je kao dugogodišnji Vajfertov zamenik bio duša jugoslovenske masonerije, u bliskim odnosima sa kraljem Aleksandrom, pokušavali i najčešće uspevali da srednjom, pomirljivom linijom stišavaju i ublažavaju suprotnosti. Vladimir Ćorović je bio jedan od najuticajnijih članova Vrhovnog saveta ŠR i bio je osnovni katalizator za prijem novih članova iz jovanovskog sistema.Od trideset i devet vlada u šest su masoni bili predsednici, u trideset i jednoj ministri inostranih poslova, u dvadeset i četiri ministri prosvete, u dvadeset i dve ministri pravde, u dvadeset i sedam ministri trgovine i industrije, u šestanest ministri unutrašnjih poslova, a u dvadeset vlada ministri finansija.Masona je bilo u gotovo svim političkim partijama, a posebno su brojni bili u Demokratskoj stranci i Samostalnoj demokratskoj stranci. U ovoj prvoj, pored ostalih masoni su bili Vojislav Marinković, Kosta Kumanudi, Rista Jojić, Budislav Anđelinović, Ilija Šumenkovć, Slavko Dukanac, Božidar Vlajić, Dobrica Lazarević.Razlaz između LJube Davidovića i Svetozara Pribićevića, koji je rezultirao stvaranje njegove SDS (1924) izbio je oko pitanja decentralizacije zemlje i potrebe revizije Vidovdanskog ustava, pa je Pribićević tada kao fanatični unitarista i pristalica kralja Aleksandra, formirao svoju stranku u kojoj je, pored njega, kao njenog predsednika, bilo prilično masona (LJ. Tomašić, G. Žerjav, Miloš Savčić, V. Ćorović, B. Gavrilović, J. Demetrović, V. Vilder, Hinko Krizman, Pero Zec, R. Arnerić, Srđan Budisavljević, J. Demetrović, Dušan Bošković, NJuba Leontić, Edo Lukinić...)Kada kralju Aleksandru, kao sinonimu centralističke, unitarne državne građevine, nije uspelo da razbije čvrst opozicioni hrvatski federalističko secesionistički blok, izlaz iz državne krize je potražio u raspuštanju parlamenta, zabrani rada stranaka i zavođenjem lične vladavine. U pripremama za ovakav način rešavanja ozbiljne krize, kralj je dobio podršku francuskih slobodnih zidara (novembra 1928. u Parizu), a engleski i češki masoni su svojim kanalima pripremali teren u Zagrebu za prihvatanje takvog razrešenja ustavne i državne krize gde su presudnu ulogu u pripremanju terena za uvođenje lične vladavine kralja Aleksandra odigrali sobodni zidari S. Švrljuga, M. Drinković, Milivoj Dežman, Oto Frangeš, Želimir Mažuranić, Josip Smodlak, Milorad Stražnicki, Toni Šlegl, koji u pismu kralju (6. 12. 1928) sugeriše da je jedini izlaz **vlada jakih ličnosti van parlamenta i bez parlamenta s zadatkom da najenergičnije suzbije sve krajnosti, bilo plemenske, jednako srpske kao i hrvatske, kao i socijalne i da spremi sve potrebno za reviziju ustava...**.

ZAHVALNOST KRALJU

POSLE danonoćnih konsultacija sa mnogobrojnim prvacima i istaknutim javnim ličnostima, dan uoči Božića 6. janura 1929. godine kralj Aleksandar je suspendovao Ustav, zabranio delatnost svih političkih stranaka, uveo ličnu vladavinu, promenio ime države u Kraljevinu Jugoslavija i imenovao novu vladu sa generalom Živkovićem na čelu, u kojoj je bilo dvanaest

masona ministara (S. Švrljuga, D. Kojić, Ž. Mažuranić, M. Srškić, V. Marinković. J. Demetrović, K. Kumanudi, O. Frangeš, M. Drinković, M. Kostrenčić, U. Krulj, A. Kramer i B. Maksimović). U razgovorima koji su prethodili proglasu **Mom dragom narodu...** kojim je kralj saopštio svoje mere, on je saslušao i mišljenje VL koje su mu preneli Ćorović, Tomašić i Vladimir Belajčić.Na komemoraciji u VL, posle atentata na kralja Aleksandra, Miličević, je ponovio zahvalnost kralju i zbog ovakvog stava jer je **i u danima kada je smatrao da je prinuđen da samo svojom voljom upravlja državnim brodom, ostavio našoj Velikoj loži i jugoslovenskim masonima punu slobodu da nesmetano produže rad na svetlim i za naš narod i čovečanstvo korisnim ciljevima**.Velika loža je, povodom kraljevog šestojanuarskog proglasa, svojim članovima naredila **da se lože uzdrže od svake rasprave političkih pitanja. Ovo naređenje je bilo u skladu sa dotadašnjim odnosim masona sa kraljem Aleksandrom, koji je i sam bio član organizacije. Kao zanimljiva ilustracija dobrih odnosa kralja i masona može poslužiti i iskaz Lazara Avramovića, masonskog veterana i člana Nadzornog odbora Narodne banke, koji je u jednoj prilici saopštio da je masonerija **kraljeva stranka, i bolja i jača od mnogih drugih**.O dugogodišnjem i nepomućenom međusobnom uvažavanju kralja i Đorđa Vajferta nije potrebno opsežnije govoriti, jer je to bilo poznato ne samo njihovim bližim saradnicima. Vladimir Ćorović je bio čest kraljev gost, njegov savetnik koji nije sa odobravanjem gledao na okupljanje određenih ličnosti oko kralja, čije sposobnosti nisu bile respektabilne.

SRPSKE MASONSKE LOŽE (9)

Hrvati hoće - sami!23.11.2002

OKTROISANIM ustavom (1931), čijim je proklamovanjem kralj Aleksandar iskazao svoje trajnije samodržačke želje, samo je donekle ublažio političke napetosti. Čak i njemu lično odani Damjan Branković, kao visoki dostojanstvenik Velike lože **Jugoslavija**, na godišnjoj skupštini Velike lože (1933) godine, iskazuje rezervu prema nastavku započetek politike: **... posle te epohe trebala nam je demokratija, kao čedo naše ustanove, da posluži tu ulogu u društvu i državi, ali ona je u partijsko-političkoj borbi rasparčala svoje snage i došla sama sa sobom u sukob. NJena je tragika, što je bez etapa naglo pošla u desno, a svoje levo krilo izložila rasulu i anarhiji. Iz samih tih crtica... nameću se savremenicima nove dužnosti i borba protiv reakcionarnih struja, a nama da lečimo rahitični kostur demokratije, koju smo stvorili, podržavli i verovali da će ona biti izraz slobodne volje naroda i čuvarica svetskog mira**.

IZMEĐU LEVICE I DESNICE

VLADIMIR Ćorović je istakao da je VL još 1920. godine proklamovala narodno jedinstvo kao osnovu bratskog saveza sva tri naroda u Kraljevini Jugoslavji. Sa druge strane **masonerija ne može da služi svoja načela sa gušenjem slobode javne reči, sa sputavanjem lične slobode i slobode uopšte... Branilo se do sada da je sve što je učinjeno imalo privremeni

karakter, da bi se zemlja izvela iz teškog stanja jedne akutne krize... Mi vidimo da posle toliko godina bolest ne popušta... jedna od važnih masonskih družnosti je da u pitanjima javnog političkog života istupa sa otvorenošću koja je najbitnija crta ljudi od časti i karaktera... Priznati ono što je dobro makar dolazilo i od najvećeg protivnika, osuditi ono što ne valja makar to bilo i od najrođenijeg... Naš put je, uostalom, unapred obeležen: mi moramo biti sredina između levice koja odriče i desnice koja obuzdava...**Konačno otkrivanje stvarnih ciljeva Mačeka i HSS najuočljivije je u njegovoj izjavi jednoj londonskoj novini (1932), kada je saopštio da je rekao predatavnicima opozicje u Beogradu: **Učinite to je potrebno da bi Hrvati dobili zadovoljenje pre nego što se budu pojavile mogućnosti otcepljenja**.Formulacijama koje su se iste godine pojavile u **Zagrebačkim punktacijama** anticipirano je ne samo ono što će se desiti tih godina, već i ono što se dešavalo i mnogo kasnije, skoro do naših dana. U ovom dokumentu se insistira na potunom istiskivanju **srbijanske hegemonije** i ističe da se novim uređenjem državne zajednice može pristupiti na način da bude **asocijacija interesa, osnovana na slobodnoj volji njenih članova, tako da svaki član u svojoj zemlji i svi udruženi u zajedničkom sarađivanju u poslovima općeg interesa zajednice, koji će se sporazumno utvrditi, budu mogli osigurati i posebne i skupne interese te zajemčiti napredak i procvat moralnog i materijalnog života naroda srpskog, hrvatskog i naroda slovenskog. Posebni interesi inoježičnih manjina potupno će se zajemčiti**.Kraljev pouzdanik, poslovni partner i prijatelj Toni Šlegl, koji je bio i prva žrtva ustaškog terorizma u Jugoslaviji, još mu je 1929. godine napisao da su mu, preko Siton-Votsona, saopšteni britanski stavovi oko rešavanja postojeće krize u zemlji i da su zbog svoje zabrinutosti za dalji tok događaja spremni da daju podršku kraljevoj opoziciji (SDK). Podrška će se kretati u pravcu očuvanja jugoslovenske državne zajednice, sa promenom Ustava kojom će, pored kralja, ostati zajedniki elementi vojska, diplomatija i državne finansije. U reviziji ustava Britanci insistiraju da se pođe od istorijskih provincija kao ishodišta, ali da sve pokrajine ne mogu imati isti stepen samouprave ili autonomije **već da to treba da se ravna prema specijalnim historijskim tradicijama i kulturnim, ekonomskim i socijalnim potrebama pojedinih pokrajina i narodnih dijelova**. Svaki komentar je izlišan, kao što je i svaka podudarnost i sličnost frapantna i posle šezdeset godina.

ATENTAT NA KRALJA

ANTIMASONSKO delovanje u Kraljevini Jugoslaviji naročito je dobilo na intenzitetu posle ubistva kralja Aleksandra 1934. odine u Marselju. I pre, kao i posle atentata, centar antimasonske kampanje bila je Rimokatolička crkva koja je neprekidno podstrekivala na netoleranciju i izazvala mržnju prema masoneriji u Jugoslaviji, pri čemu je posebna oštrica bila uperena prema jugoslovenstvukao nacionalnoj platformi okupljanja i integracija jugoslovenskog društva.Vrhunac antimasonske propagande je bila optužba da su masoni organizovali atentat na kralja Aleksandra Prvog Karađorđevića. Za njegov atentat punu odgovornost snose nacistička Nemačka, fašistička Italija, Mađarska i separatistički hrvatski teroristički krugovi okupljeni oko ustaškog pokreta. Velika Loža **Jugoslavija** je tim povodom morala da reaguje javno, odbacivši svaku insinuaciju o umešanosti slobodnih zidara u ovaj atentat.Povodom pogibije kralja Aleksandra, Vladimir Ćorović je pokušao da pruži i istorijsku ocenu politike poginulog kralja, pa je naveo da je **njegov (kraljev) put u Sofiju, pre nekoliko dana otvarao nove izglede u pravcu stvranja novog balkanskog saveza. Kao kakav najbolji mason on je izgrađivao jednu politiku, koja jedino može zalečiti rane rata, i stvoriti u ljudstvu i za naše potomke uslove za bolji i mirniji život nego što je bio naš.**Kralj Aleksandar je i svojim političkim testamentom potvrdio svoju privrženost slobodnim

zidarima - osim kneza Pavla Karađorđevića i druga dva namesnika, Radenko Stanković i Ivo Perović su bili masoni, kao i Jovo Banjanin i Petar Zec, zamenici namesnika.Početkom novembra 1934. godine kancelariji kneza Pavla predali su Ivo Tartalja i Albert Bazala tzv. **Zagrebčaki memorandum**, potpisan od većeg broja Hrvata sa političkim ugledom u Hrvatskoj, koji je bio sličan prethodnim **Punktacijama** i sadržavao je elemente preuređenja države na federalno-konfederalnoj osnovi. Pored nadbiskupa Bauera, Stepinca, biskupa Bonifačića, rektora Stipetića i predsednika akademije Bazale, potpisao ga je i veći broj masona (Ferdo Šišić, Pavle Ostović, Ivo Belin, Ivo Tartalja, Stanko Švrljuga, Ivo Politeo, Milan Čurčin, Ivan Meštrović (i drugi). Publicitet koji je taj memorandum dobio u italijanskoj štampi, kao i podatak da je stvarni autor bio Ante Pavelić, vođa ustaša, tada u političkoj emigraciji, nedvosmisleno ukazuje na suštinu secesionističke ideje, pretočene u tekst ovog memoranduma.

ZAGREBAČKI KONCEPT

SAVEZNO veće VL obavilo je raspravu o sadržaju Memoranduma, njegovom nastanku, osudivši učešće masona u akciji koja je bila usmerena kao **rušenju samih temelja države** i posebno ističući neshvatljivost postupka da su se udružili u takvoj aktivnosti masoni sa najistaknutijim klerikalcima, protivnicima masonerije. A oni su u svojim stalnim antimasonskim istupima podrazumevlai, pre svega i gotovo isključivo, svoj antijugoslovenski stav. Zahvaljujući uticaju koji su imali ne samo Miličević i Ćorović i VL, svi masoni potpisnici Memoranduma su bili osuđeni za taj postupak, a neki su zbog toga bili i isključeni.U internom materijalu VL (**Ko su i kakvi su neprijatelji jugoslovenske masonerije**), iznosi se stav da **dok je predstavnik klerikalac bio u ... vladi, dotle nije bilo tih napadaja (misli se na Korošca). Ali, kad je taj predstavnik ispao iz vlade, onda je u usmenoj i podzemnoj literaturi, nesklonoj režimu, zavladala parola da je režim masonski... napadati masone znači napadati i režim, jer separatistički obojene stranke i njegove pristaše ovo će najlakše razumeti... da je to borba za rimokatolički i za hrvatski plemenski separatizam**.Početkom 1937. godine devet masona iz Zagreba, koji su potpisali Memorandum sačinili su i Predlog za nacrt ustava, prema kojem bi se hrvatsko pitanje rešilo decentralizacijom i federalizacijom Jugoslavije, stvaranjem pet relativno samostalnih federalnih jedinica (Hrvatska, Slovenija, Bosna i Hercegovina, Vojvodina i Srbija sa Makedonijom i Crnom Gorom). Ovaj predlog je bio aktuelizovan i početkom 1939. godine, na Mačekovu inicijativu u toku priprema za izradu teksta kasnijeg sporazuma Cvetković-Maček (nemački posrednici su podržali ovaj nacrt ustava, posebno u odnosu na Vojvodinu). Predložena ustavna rešenja su bila na liniji britanskih razmišljanja još iz 1928. godine, koja su preko Siton-Votsona došla i do kralja Aleksandra.Današnja slika na terenu bivše Jugoslavije neznatno se razlikuje od ovih predloga, iako je od tada prošlo preko šezdesetak godina, mada je vidljiva razlika nastala odlukom AVNOJ-a. Aktuelni jugoslovenski problem, sa stanovišta nedovršenih procesa, imaće svoje ishodište, po svoj prilici, u mogućim granicama pretpostavljenoga.

SRPSKE MASONSKE LOŽE (10)

Trojni pakt i - vojni puč24.11.2002

PRED izbijanje Drugog svetskog rata antimasonska kompanija je, i zbog pronemačke politike

tadašnje vlade i kneza namesnika Pavla Karađorđevića, uzimala sve veći mah i pritisak na VL **Jugoslavija** je naglo pojačan. Početkom 1940. godine je doživeo kulminaciju mnogobrojnim i oštrim napadima zagrebačkog nadbiskupa Alojzija Stepinca, da bi se završio pritiskom ministra policije, takođe katoličkog sveštenika, Slovenca Antona Korošca.Za njega je mason Milan Ulmanski dao vrlo zanimljivu karakterizaciju, određujući se, istovremeno, i prema Rimokatoličkoj crkvi, i komparativno i prema slobodnom zidarstvu. Analizirajući zbog čega jugoslovenska masonerija nije imala većih uspeha u ostvarivanju svojih principa, pored ostaloga, on navodi: **... jednim delom su za to krivi sami masoni, a drugim podzemna borba, koja se na vrlo vešt način vodila protiv masonerije. Jasno je da je Rim bio spiritus rector i najveća pokretna snaga u toj borbi... U Jugoslaviji su za to bile neobično povoljne okolnosti... Slovenac dr Korošec, koji je pripadao gotovo svim vladama... i koji je veštom taktikom znao dejstveno vršiti upliv na sve ustavne faktore, vodio je tu borbu bolje nego što bi je sam diabolus rotue vodio... On je budno pazio da masonski upliv ne dođe nigde do pravog izražaja. Internacionalnost masonstva prikazivala se kao antinacionalnost, antiklerikalnost kao atak na veru i najsvetije osećaje velikog dela naroda. Dr Korošec je to znao izraziti u najpodesnijoj formi na pravom mestu i u pravo vreme. Koristiti se nadmoćnom inteligencijom i veštom rutinom u svrhu eksploatisanja slabih protivnika je jezuitsko načelo kojim se dr Korošec, savršeno služio...**

KAMPANJA PROTIV MASONA

POD pritiskom međunarodnih faktora, svakoga iz svojih interesa, a uoči izbijanja Drugog svetskog rata, posle višemesečnih pregovora eksperata (Krbek, Šutej, Milorad Stražnicki i Ivan Šubašić sa hrvatske strane, Mihaldžić, Ilić, Mihailo Konstantinović i Đorđe Tasić sa srpske strane), potpisan je sporazum (avgust 1939) na osnovu kojeg je **privremeno** rešeno hrvatsko pitanje stvaranjem Banovine Hrvatske u granicama u kojima nikada ranije nije postojala, sa Ivanom Šubašićem kao banom, a Krbekom kao podbanom. Tako je stvorena država u državi, a bila je to samo usputna stanica ka onome što će se dogoditi 1941. godine, sa kapitulacijom i slomom Kraljevine Jugoslavije i formiranjem ustaške tzv. NDH. U novoj Vladi Cvetković-Maček ministri masoni su bili Konstantinović, Mihaldžić, B. Marković, S. Budisavljević, J. Šutej, Ivan Andres.Kampanja protiv slobodnih zidara tek je tada poprimila razmere koje su, do tada, bile nezamislive, a po nalogu ministra Korošca izvršene su i premetačine u VL **Jugoslavija** u Beogradu i u ostalim podružnim ložama. Posle toga, Vladimir Ćorović je tražio objašnjenje od kneza Pavla, koji mu je rekao da, zbog državnih interesa i pritisaka Nemaca, sami masoni obustave svoj rad, jer je želeo da i na takav način doprinese ostvarenju svoje nerealne politike neutralnosti.Sve je to uzrokovalo donošenje odluke VL **Jugoslavija** o **samouspavljivanju** 1. avgusta 1940. godine, kada su formirani i naročiti likvidacioni odbori čiji je zadatak bio da privedu formalnom kraju rad svih loža pod njenom zaštitom, što su oni i učinili, predajući postojeću imovinu raznim dobrotvornim i humanitarnim društvima. Deo arhive je Većeslav Vilder znatno ranije izneo iz zemlje i pohranio je u Engleskoj.Takva odluka je morala biti doneta, a kako je ona doživljena od samih masona govori i kratko pismo o **samouspavljivanju**, koje je VM Andra D. Dinić uputio svim ložama pod zaštitom VL **Jugoslavija**: **Velika loža sa bolom izveštava sve radionice i svu braću, da je pod pritiskom današnjih prilika morala doneti odluku, da obustavi rad u svim radionicama koje delaju pod njenom zaštitom. Velika Loža dobro zna, da se slobodni zidari naše otadžbine, kao ni ona sama, nisu ničim ogrešili o svoje patriotske dužnosti i da su uvek, svi, bili spremni da za Kralja i Otadžbinu podnesu svaku žrtvu. Ali i u životu organizacija kao i pojedinaca događa se dosta puta da sticaj prilika nalaže teške odluke.**

PRESUDA GESTAPO-a

JUGOSLOVENSKI slobodni zidari su bili i protiv svih totalitarizama i diktatura. Ovo se posebno isticalo u vremenu kada su masonske lože zabranjivane u Nemačkoj, a zatim i u Austriji (posle Anšlusa). Tada je veći broj slobodnih zidara iz ovih zemalja, kao i iz Italije i Bugarske, bio prihvaćen i zbrinut u Jugoslaviji. Sa izvesnim približavanjem svetskog rata, tokom 1938. godine, masoni iz Engleskei SAD su preduzimali niz mera kako bi i preko slobodnog zidarstva obezbedili antinacistički otpor u zemljama koje su se nalazile na putu ekspanzije Trećeg rajha.Na instalaciju vojvode od Kenta za VM UVL Engleske (juli 1939), kao izaslanik jugoslovenske VL otišao je Stanoje Mihajlović, a tada je u Londonu bio u privatnoj poseti i knez Pavle. Mihajlović je imao razgovore sa visokim predstavnicima engleske masonerije o raznim pitanjima (ličnostima koje vode jugoslovensku masoneriju, vezama sa politikom i crkvom, o razlozima antimasonske kampanje i pritiscima na rad, vezama sa inostranim ložama, posebno odnosima sa masonima u Bugarskoj i Grčkoj, odnosima sa kraljevskom kućom i sl.). On je pokrenuo i pitanje osnivanja jedne engleske lože u Beogradu, na šta je dobio potvrdan odgovor.Da su vrhovi jugoslovenske masonerije, uoči pristupanja Jugoslavije Trojnom paktu, postupili u skladu sa pretpostavljenim razvojem događaja, svedoči i upućivanje Većeslava Vildera, po masonskom zadatku, u London. On je 1940. godine dobio razrešnicu radi pristupanja jednoj englesko-jugoslovenskoj loži (u nju je trebalo da uđu još i Niko Bartulović, Ivo Mario Čok i drugi). Do Anšlusa, Vilder je bio član jedne lože u Gracu, a u nekoliko navrata je pred izbijanje rata nosio u London delove arhive jugoslovenske masonerije.Na samom kraju 1939. godine osnovana je jedne engleska loža u Beogradu, jer je već početkom 1940. godine nekoliko slobodnih zidara iz raznih loža dobilo razrešnicu (dozvolu) da pristupe jednoj novoosnovanoj loži. To su uradili Stanoje Mihaijlović i Milan Marjanović. U isto vreme Ćorović je, u pratnji Dragana Milićevića, inkognito, putovao u Pariz i London, gde se sastao sa Lebrenom i Čerčilom. On je o ovom putu ostavio i opsežan izveštaj, koji govori da nije obavljao samo masonske poslove. Prilikom konsultacija sa knezom Pavlom oko **samouspavljivanja** VL **Jugoslavija**, knez jeĆoroviću saopštio da ga je **Gestapo već osudio na smrt kao istaknutog slobodnog zidara i izrazitog neprijatelja fašizma, te je nužno da u najkraćem vremenu ode iz zemlje**, napisao je Ćorovićev tadašnji asistent Jeremija D. Mitrović.

PROTIVNICI KNEZA PAVLA

U VL se smatralo da je neophodno preduzeti odlučne mere i protiv samog kneza Pavla, kada je njegova politika približavanja Nemačkoj i pripreme za potpisivanje Pakta bile u završnoj fazi. U završnici pregovora sa Nemcima, u Beogradu je boravio pukovnik Vilijam Donovan, specijalni izaslanik predsednika Ruzvelta (kasniji šef službe OSS, preteče današnje CIA), koji je imao razgovore sa političkim činiocima, uveravajući ih da je nemoguća jugoslovenska neutralnost. Sastao se u jednom hotelu i sa vodećim ličnostima jugoslovenske masonerije.

Posle ovog razgovora, Ćorović je (zajedno sa generalom Simovićem) posetio kneza Pavla i tražio od njega odustajanje od pristupanja Trojnom paktu. Pre potpisivanja protokola, zbog pristupanja Jugoslavije Nemačkoj osovini, sva tri masona ministra Srbina (Konstantinović, Budisavljević i Čubrilović) dala su ostavke.

Niz pokreta, organizacija i ustanova u Srbiji su bili ogorčeni protivnici politike kneza Pavla - SPC, Srpski kulturni klub, Narodna odbrana, zaverenički deo vojske... Javno manje znani, ali žestoko protivni takvoj politici bili su i Savet patriotskih, srpskih kulturnih i privrednih organizacija i ustanova, Udruženje za slovenske emigrante i tajno udruženje **Konspiracija**. U svima njima odlučujuću poziciju imali su masoni - Nikola Stojanović, Dragiša Vasić, Predrag Kašiković, Milan Vlajinac, Savko Dukanac, Viktor Novak, Božin Simić, Dušan Dimitrijević, Veljko Ramadanović, Slobodan Jovanović, Fjodor Mahin, Dragoslav Stranjaković, Irinej Đorđević, Irinej Ćirić, Valerijan Pribićević, Dragoljub Aranđelović, Stanoje Mihaldžić, Vladimir Belajčić, Jovan Đonović, Radoje Knežević...Protokol o pristupanju Jugoslavije Trojnom paktu potpisan je u Beču 25. marta 1941. godine, što je bio signal pučistima da u noći između 26. i 27. marta 1941. godine izvrše vojni prevrat, smene vladu, interniraju kneza Pavla, formiraju novu vladu sa generalom Dušanom Simovićem na čelu, u kojoj su ministri masoni bili Banjanin, Gavrilović, Budisavljević, Marković, Grol, Ninčić, Jevtić, Šutej, Andres.Reakcija Nemačke je bio napad na Jugoslaviju, što je za šest nedelja pomerilo početak planiranog napada na Sovjetski Savez. I Velika Britanija je ulaskom Jugoslavije u rat bila zadovoljna.

SRPSKE MASONSKE LOŽE (11)

Okupator progoni masone25.11.2002

DOSLEDNO Hitlerovoj izjavi da se rat vodi protiv Srba, Nemci su bombardovali Beograd i ostale veće srpske gradove. Kraljevina Jugoslavija, nedovoljno pripremljena za rat, uz sadejstvo unutrašnjih razgrađujućih sila, vrlo brzo je, po nemačoj agresiji kapitulirala. Broj zarobljenih vojnika jugoslovenske vojske iznosio je preko 350.000. Hrvate, Makedonace, Mađare i Šiptare Nemci su pustili kućama, a oko 200.000 zarobljenih Srba, Slovenaca i Jevreja, Nemci i Italijani su oterali u ropstvo i zarobljeništvo.Po uspostavljanju nemačkog okupatorskog režima u Srbiji, u drugoj polovini aprila meseca, pripadnici Abvera, tajne vojne policije (GFP), kao i operativne grupe Sipo i SD, na osnovu **spiska vanredne liste poternica**, na koju su uvrštene mnogobrojne ličnosti označene kao **antinemački elementi**, uhapsili su i veći broj masona, a među njima i Viktora Novaka, Vladetu Popovića, Petra Struvea, Antona Biliovića, Dragana Milićevića. Ličnost koju su Nemci prvu tražili Vladimir Ćorović nije bila dostupna (tada su mislili da je otišao sa vladom u emigraciju, ne znajući da se avion u kojem je bio i Ćorović, srušio iznad Grčke i da je i on u toj nesreći poginuo). Istragu nad uhapšenim masonima vodio je Hans Rihter.Naređenjem nemačkog vojno-upravnog komandanta Srbije generala Harolda Turnera, a na osnovu Ribentropovog odobrenja, polovinom maja 1941. godine, formirana je specijalna komisija koja je trebalo da utvrdi odgovornost u vezi sa vojnim pučem od 27. marta i **dokaže** krivicu za izbijanje rata, koja je unapred određena. Za puč su već bili odgovorni Englezi, masoni i jugoslovenska vlada (tada u izbeglištvu), koja je, pored dobijanja instrukcija iz Londona, imala nameru da se vojno-odbrambeno poveže sa Sovjetskim Savezom. Tim

povodom ponovo su bili privođeni u policiju i detaljno saslušavani i masoni Viktor Novak, Slavko Dukanac, LJubomir Tomašić.

KARTOTEKA SLOBODNIH ZIDARA

KOMESARSKA uprava Milana Aćimovića dobila je, od nemačkih okupacionih vlasti, zadatak da prikupi dopuni i sredi policijsku kartoteku slobodnih zidara, kao dopunu onoga što je već od 1938. godine, sa sedištem u Beču, radila obaveštajna slubža nacističke partije (SD), pod neposrednim rukovodstvom SS potporučniak Šredera. Na osnovu svih tih saznanja, krajem aprila i nadalje, veći broj državnih činovnika bio je policijski saslušavan, a dobili su anketne listove sa pitanjima o njihovom masonskom statusu, ili vezama sa masonima. Po utvrđivnju nekadašnjeg članstva u masonskim ložama, penzionisan je, ili je ostao bez službe, veći broj masona.Antifašistiki otpor probudio je Srbiju, a u bitkama su učestvovali što četnički, što partizanski odredi, a nije bio izuzetak ni dogovorno i zajedničko organizovanje ovih odreda u prvim borbama sa Nemcima. Do napada na Sovjetski Savez oštrica okupacijskog propagandnog mehanizma usmeravana je na **judeo-masonsku** zaveru, sa anglofilskom potporom, čiji su slepi poslušnici **neodgovorni** srpski elementi koji se, stavljajući se u englesku službu, poigravaju interesima srpskog naroda.Posle ulaska sa Sovjetskim Savezom, Nemci su dopunili ovu listu **krivaca** za srpske nedaće i komunistima, pa je prvih dana avgusta 1941. godine, Savet komesara propisao **Uredbu o uklanjanju nacionalno nepouzdanih službenika iz javne službe**, pod koje su podvedeni masoni, komunisti, kao i **svi oni koji su svojim delima doprineli da zemlju i narod gurnu u nesrećni ubilački rat sa nemačkim rajhom**. Realizacijom uredbe rukovodio je Tanasije Dinić, predratni pukovnik jugoslovenske vojske, dugogodišnji agent nacističke obaveštajne službe i stručnjak za masonska pitanja. Objavljivanjem **Apela srpskom narodu**, koji je potpisalo preko 400 uglednih srpskih imena, među njima i četrdesetak masona, komesarska uprava, pod direktnim pritiskom nemačke okupacione vlasti, pokušala je da ukaže da je svaki otpor Nemcima uzaludan. Tada je formirana **okupaciona vlada** generala Milana Nedića (krajem 1941) i ona je morala raditi **prema naređenjima nemačkih okupacionih vlasti**, kako je svog šefa Ribentropa izvestio iz Beograda general Feliks Benxler. Kod jednog broja onih koi su se prihvatili tog **zadatka** bilo je i elemenata svesnog samožrtvovanja zbog direktnog rada pod Nemcima u teškim trenucima za Srbiju, koja je pružila utočište i velikom broju srpskih izbeglica sa teritorije tzv. NDH (T. Maksimović, komesar za izbeglice). General Nedić je odmah morao pružiti Nemcima jasna uveravanja da će, pored gušenja ustanka, smesta **najoštrije postupiti protiv Jevreja, kao što je moguće pre protiv slobodnih zidara, koji treba da budu uklonjeni iz svih javnih službi i sakupljeni u koncentracione logore...**

POGROM SRBA U NDH

RADIostvarivanja tih zadataka sračunatih na zaplašivanje, obezglavljivanje i demoralisanje naroda, osuđivanjem elite srpskog naroda koja je, kako je uporno ponavljala nemačka propaganda, radila i radi za tuđe, englesko-jevrejske i komunističke interese, po nemačkom naređenju fomiran je i radni komitet za pripremu antimasonske izložbe. Radio je pod nadzorom Hansa Rihtera, a po njegovom odlasku iz Beograda tu je funkciju preuzeo nemački vojno-upravni komandant Harold Turner.

U situaciji gotovo potpunog beznađa, tragično su se doživljavali pogromi nad Srbima u tzv. NDH, kao i na teritorijama koje su kontrolisale okupacione mađarske, bugarske i albanske snage. Čak su i nemački organi u svojim izveštajima o vojno-političoj situaciji konstatovali osnovne uzorke ustanka: **Ustaški režim je već u početku učinio nepropustivu grešku što je prešao preko činjenice da je hrvatska država u sadašnjim granicama sastavljena iz više nacionalnosti, u kojoj Hrvati predstavljaju 50 odsto, a Srbi 30,5 odsto stanovništva. Tu činjenicu nisu mogli da izmene ni pokušaji, koji nemaju nikakvog osnova da se muslimani, koji predstavljaju 12 odsto stanovništva, proglase Hrvatima. Verovanje da se hrvatska nacionalna država može da stvori silom je zabluda... Rezultati nerealne politike ustaškog režima su poražavajući... kao žrtva ustaških razularenih instinkta palo je već oko 200.000 Srba...**

Antimasonska izložba otvorena je 22. oktobra 1941. godine i koincidirala je sa nemačkom ofanzivom na gerilsko-ustaničke odrede obe provenijencije. Izložba je bila otvorena do 19. januara naredne godine, a propratni propagandni efekti imali su cilj da zaplaše stanovništvo Beograda, da mu oduzmu bilo kakvu nada u uspeh u vojnom suprotstavljanju nemačkoj sili. Razobličavanje uloge masonerije, Jevreja i komunista kao navodnih krivaca za propast Jugoslavije i nedaće srpskog naroda diktiralo je i sadržaj i eksponata na samoj izložbi, na koju su građani, ali i školska omladina, dovođeni organizovano (prinudno).

ŠEST ZAROBLJENIH NARODA

POVODOM otvaranja antimasonske izložbe izdata je i prigodna serija od četiri poštanske marke, sa motivima koji su simbolički ukazivali odakle dolazi zlo za Srbe. Iako je i pošta, kao i svaki drugi oblik javnog života bio pod apsolutnom kontrolom Nemaca, njihovih organa i vojnih jedinica, ipak je ovaj detalj, pedesetak godina kasnije, u drugim okolnostima i drugom ratu Hrvata protiv Srba,korišćen u ne samo hrvatskoj propagandi, služeći dokazivanju **urođenog** srpskog varvarstva, antidemokratizma i antisemitizma.Antimasonska izložba izazvala je protest ministarstva spoljnih poslova tzv. NDH nemačkom poslanstvu u Zagrebu, zbog **protuhrvatskih namjera**. Primedbe su se odnosile na sugerisanje da su kralja Aleksandra Karađorđevića ubile ustaše, da ustaše i komunisti imaju dugogodišnju saradnju u rušenju Jugoslavije, pri čemu su komunisti prvi ustvrdili da ne postoji jugoslovenska nacija, već da je ona **sklop od šest zarobljenih naroda**, kao i da su komunisti glavni krivci za slom Jugoslavije zbog njihove podrške ustašama. Zbog toga je stanovnicima Zemuna, tada u sastavu tzv. NDH, bilo zabranjeno posećivanje izložbe.Većina uhapšenih masona puštena je do kraja 1941. i početkom 1942. godine. Pored toga što su Nemci želeli da uspostave bliže odnose sa pokretom generala Mihailovića, na puštanje masona uticala je i intervencija Franca Nojhauzena, nemačkog opumoćenog ministra za privredu Srbije, a nisu bile beznačajne ni intervencije kapetana Abvera Jozefa Matla i šefa Gestapoa Vajnmana, koji su se kao nekadašnji pripadnici masonskog pokreta, po njegovom zabranjivanju u Nemačkoj, okupljali u organizaciji Heren kluba.Nemci su streljali u Beogradu masone Dragana Milićevića, Mihaila Ilića i Đorđa Tasića, dok su internirani u nemačke koncentracione logore Miloš Carević, Brana Gojković, Aca Dimitrijević, Milan Bartoš, Boško Jovanović, Stevan Popović, Miloš Nešić, Milan Glavinić, a njih četvorica - Turanov, Skovran, Ilić i Đorđević su tamo i streljani.Selektivan pristup prema pohapšenim, a potom, uglavnom, puštenim masonima, okupacione vlasti su primenjivale tako što je veći broj otpušten iz službe, sa gubitkom svih prava, i prava na penziju (Vladimir Belajčić, Dušan Janković, Dušan Živković, Simeon Babić, Milan Pajević, Risto Stijović, LJubomir Dukanac, Dimitrije Đurić...), drugi su samo penzionisani

(Kosta Milutinović, Adolf Štefanac, Dimitrije Đurić, Aleksandar Belić, Jovan Erdeljanović, Nikola Saltikov, Petar Bajalović, Aleksej Lebedev, Nikola Pušin, Ivan Sviščev...), a manji broj je ostavljen u državnoj službi.

SRPSKE MASONSKE LOŽE (12)

Broz Čerčilov izbor26.11.2002

NEDIĆEVI eksperti za propagandnu aktivnost, koja je išla linijom dokazivanja ustaško-komunističke saradnje, osvedočene i sporazumom o njoj koji su potpisali Moša Pijade i Milan Budak, i usmerene na biološko istrebljenje srpskog naroda, tako da je partizanski ustanak bio protivsrpski manevar, nije dala veće efekte. Sporazum o saradnji ustaša i komunista, koji je pronašao Milan Banić, bivši narodni poslanik, ali i dugogodišnji agent nemačkih obaveštajnih službi, dostavljen je generalu Milanu Nediću.U štabu Mihailovića nalazio se jedan broj masona, a značajno su doprinosili modeliranju četničkog pokreta svojomaktivnošću Dragiša Vasić i Stevan Moljević, čiji je ideološki uticaj naročito došao do izražaja na Svetosavskom kongresu u selu Ba (1944), kada je za sekretara Centralnog nacionalnog komiteta izabran Đura Đurović. U Mihailovićevom štabu slobodni zidari su bili još i LJubiša Trifunović, Vasa Jovanović, Mihailo Kujunxić, Vladimir Belajčić, Aleksandar Popović i Hrvat Đura Vilović.O antimasonskoj delatnosti i progonima masona Mihailović je redovno izveštavao izbegličku vladu, kao što je masonskim kanalima vladi dostavio i prve izveštaje o pogromu srpskog stanovništva na teritoriji tzv. NDH (11. maja 1941. godine) kada je zbog toga, preko Ankare, u Kairo upućen mason Prvislav Grizogono.Jačanjem četničkog pokreta u Srbiji, a posle sloma partizanskih ustanika krajem 1941. godine, kada oni i napuštaju Srbiju, sa Mihailovićevim štabom održavaju tesne kontakte masoni Savko Dukanac, koji je držao liniju neposredne komunikacije sa Milanom Grolom u Londonu i sa pripadnicima četničkog pokreta koji su radili u Beogradu. Viktor Novak je, posredstvom Đure Đurovića, obezbeđivao komunikacije sa predsednikom izbegličke vlade Slobodanom Jovanovićem. Pošto je odbio poziv da se neposredno priključi Glavnom štabu generala Mihailovića, Viktor Novak se distancirao od Đurovića i svoju saradnju sveo na minimum.

KAPITULACIJA JUGOSLAVIJE

NEMAČKO insistiranje na produbljivanju daljih podela između dva ideološki suprotstavljena antifašistička pokreta otpora, koje je delom išlo i preko slobodnih zidara, jer su oni u ogromnoj većini bili antikomunistički raspoloženi, sa izraženim nacionalnim osećanjima, dalo je početne rezultate. Većina masona koji su ostali u Beogradu, zbog niza dotadašnjih represivnih mera, a usled bojazni da uvek mogu biti uhapšeni kao taoci, držala se po strani od glavnih tokova procesa borbe protiv Nemaca.

- Kada je, posle veštih sovjetsko-partizanskih manevara, uz pomoć britanskih vojnih posmatrača, a i zbog četničkih koncepcijskih lutanja i neodlučnosti u pružanju aktivnijeg otpora Nemcima, krajem 1943. i u prvoj polovini 1944. godine, došlo do preusmeravanja podrške zapadnih saveznika samo na Brozove partizane, u misiju spasavanja pokreta generala Mihailovića, američkim avionom je u Rim odleteo Vladimir Belajčić. On je, zajedno sa Živkom Topalovićem, Adamom Pribićevićem i Ivanom Kovačem, početkom septembra 1944. godine, izradio elaborat za zapadne saveznike na osnovu kojeg je trebalo obezbediti savezničku podršku pokretu generala Mihailovića i njegovoj nameri da **pozove srpski narod na opšti ustanak pod uslovom da ga ne napadnu partizani**.Iako je šef američke obaveštajne službe Vilijam Donovan, i na osnovu ovih informacija, 9. novembra 1944. godine iz Kazerte (Italija) dostavio predsedniku Ruzveltu memorandum kojim mu stavlja do znanja da su borbe nacionalista u Srbiji bile kontinuirane tokom čitavog rata i da su partizanske snage, po ponovnom dolasku u Srbiju, vršile masovne zločine nad srpskim civilnim stanovništvom, kao i da su napadale na Mihailovićeve vojne formacije dok su one bile zaokupljene sukobima sa nemačkim jedinicama, za četnički pokret je sve bilo gotovo. Jedini antifašistički partner i zapadnih saveznika postalči su isključivo Josip Broz i NVOJ.

Posle kapitulacije Jugoslavije i odlaska kralja Petra 2 i vlade generala Simovića u Kairo, a kasnije u London, u emigraciji se našao veći broj masona. Na mesto potpredsednika vlade, umesto Mačeka, koji je ostao u tzv. NDH, sa hrvatske strane ušao je slobodni zidar Juraj Krnjević, čije će se neposredne masonske komunikacije sa Čerčilom pokazati delotvornim za hrvatsku politiku u drugoj polovini rata.Kako je zabeležio Miloš Crnjanski u **Embahadama**, **...prof. Knežević, koji sebe i svog brata ističe kao glavne aktere u udaru priznaje da je mason, ali demantuje prepotentnu ulogu masonerije u dvadeset i sedmom martu. Veliki broj, ogroman procenat masona, u Londonu, međutim, niti je bilo moguće prevideti, niti može biti slučajno. Shvatljivo, to se krilo**.

MEMORANDUM SPC

KOLONIJA masona u Londonu bila je ogromna i nije bila slučajna, kako je to zapisao i Miloš Crnjanski. Činili su je i: Momčilo Jurišić Šturm, Ilija Šumenković, Aleksandar Avakumović,Rade Gungulov, Veljko Milenković, Milutin Mirković, Svetislav Petković, Miloš Simović, Serafim Krstić, Zoran Dragutinović, Spiro Želalić, Radoje Knežević, Aleksandar Vukčević, Vladimir Ribarž, Jovan Đonović, Božidar Vlajić, Milan Grol, Dobrivoje Lazarević, Jovo Banjanin, Mihailo Konstantinović, Momčilo Ninčić, Milan Gavrilović, Miloje Dinić, Srđan Budisavljević, Prvislav Grizogono, Grga Anđelinović, Božidar Marković, Krsta Miletić, Miloš Bobić, Časlav Nikitović, Božin Simić, Većeslav Vilder, Ilija Jukić, Slobodan Jovanović, Juraj Krnjević, Ivan Šubašić, Bogdan Radica, Toma Jančiković, Ivan Meštrović, Milan Marjanović.Jugoslovenske vlade u emigraciji sa uvek prisutnim masonima kao ministrima imale su stalan britanski i američki nadzor nad svojim radom, koji je bio opterećen sukobima, razmimoilaženjima, lutanjima, nacionalnim i nacionalističkim trvenjima u kojima je linija podele na Srbe i Hrvate išla pružanjem podrške antifašističkom otporu jugoslovenske vojske u otaxbini generala Mihailovića i pokušajima hrvatskih ministara da se ustaška zverstva protiv srpskog naroda amortizuju i usmere na nekoliko ključnih ideologa tog rasističkog pokreta, kako bi otklonili neprijateljski stav prema Hrvatima.Prvi ozbiljniji sukob na relaciji srpsko-hrvatskih odnosa u vladi i oko nje u emigrantskim političkim krugovima nastupio je po pristizanju **Memoranduma Srpske pravoslavne crkve o zverstvima i ubijanjima od strane Hrvata**, koji je u London, preko Kaira, doneo Prvislav

Grizigono, a poslao ga je Miloš Sekulić.Od hrvatskih političara u jugoslovenskoj vladi najagilniji je bio Juraj Krnjević, koji je mnoštvom zakulisnih kontakata i radnji sa britanskim obaveštajno-ekspertskim službama, zaduženim za analitičku procenu situacije u okupiranoj Jugoslaviji i predlaganje mera britanskoj vladi, jedan od izlaza našao i u traženju separatističkog hrvatskog rešenja na katoličkoj osnovi, čime je dovedena u pitanje buduća jugoslovenska državna zajednica. Na istoj liniji su bile primedbe Rudolfa Bićanića na Memorandum SPC upućene nemačkom generalu Dankelmanu, a čiji se tekst obreo u Londonu, kao što je isti učinak proizveo i memorandum hrvatskih predstavnika u jugoslovenskoj izbegličkoj vladi (novembar 1941). Sva tri činioca hrvatskog delovanja išla su linijom dovođenja u pitanje opstanka buduće zajedničke države, posle pobede saveznika.

TROJKA U TEHERANU

NA američkom terenu, sa faktorima vlade, ali i među južnoslovenskom kolonijom, u rušenju mita o borbi Mihailovića protiv Nemaca učestvovali su članovi vlade Ivan Šubašić i Sava Kosanović. Početkom 1943. godine, Šubašić preko posebnog memoranduma, koji je predao servisu Vilijama Donovana, napada srpski deo jugoslovenske vlade, pružajući podršku prokomunističkim partizanskim jedinicama kao najširoj platformi antifašističkog otpora u zemlji. Koristeći mnogo ranije uspostavljene bliske veze sa masonima Sitonom Votsonom, Vikemom Stidom i L. Grinom, naročito u kontaktima sa Idnom, Krnjević je obezbedio polje za uspešan rad suprotan jugoslovenskoj ideji, kako je to okarakterisao Hrvat i mason Ilija Jukić.Vinston Čerčil je bio glavni zagovornik preusmeravanja savezničke podrške sa Mihailovića i na Broza, uz prethodni uslov postavljen četničkim jedinicama da prekinu saradnju sa Nemcima i da intenziviraju oružani otpor njihovim trupama. Upućivanjem novih posmatračkih misija kod partizanskog narodnooslobodilačkog pokreta, a posebno izveštajem njegovog sina Randolfa, Čerčilov stav je konačno jasno definisan - Broz sa svojim jedinicama najšira je osnova otpora fašizmu, ali i očuvanju buduće državne jugoslovenske zajednice. U pokušajima da spasava monarhiju, a odričući se Mihailovića i njegovih zaštitnika u dotadašnjim jugoslovenskim vladama, uticao je na stvaranje nove kraljevske vlade sa Šubašićem na čelu, koji je, posle Viškog sporazuma sa Brozom (16. 6. 1944), konačno dao podršku odlukama AVNOJ-a. Prethodna Čerčilova neposredna komunikacija sa Brozom doprinela je, uz Staljinovu potporu, odlukama Teheranske konferencije velike trojice da se formalno prizna NOVOJ kao jedina legitimna političko-vojna snaga u porobljenoj Jugoslaviji.Kada su se Čerčil i Broz susreli avgusta 1944. u Kazerti, a te je razgovore brižljivo i nenametljivo pratio i Vilijam Donovan, postignut je sporazum iz koga je proistekla vlada Tito-Šubašić, otklanjanjem kralja Petra 2 kao poslednjeg, ali nejakog političkog činioca, i stvaranjem Namesništva, sa dva masona u njemu, Srđanom Budisavljevićem i Antom Mandićem. To što se pretpostavljalo da će se u duhu Atlanske povelje posle rata svi porobljeni narodi opredeljivati plebiscitarno o budućem državnom ustrojsvu, ostalo je samo pretpostavka koja u posleratnoj Jugoslaviji nije realizovana na demokratski način.

SRPSKE MASONSKE LOŽE (13)

Racija masona u Zagrebu27.11.2002

Po ulasku nemačkih trupa u Zagreb, aprila 1941. godine, gde su oduševljeno dočekani, već je, uz prethodnu nemačku i italijansku pomoć, proglašena tzv. NDH, na čijem je čelu privremeno bio Slavko Kvaternik, do dolaska iz emigracije poglavnika Anta Pavelića. To što je tzv. NDH bila nova, **suverena** država, Nemcima i njihovim posebnim jedinicama nije smetalo da u drugoj polovini aprila meseca izvrše hapšenja jednog broja masona čija su se imena nalazila na **specijalnom spisku poternica** (Andrija Štampar, Ivan Meštrović, Hinko Krizman, Stanko Švrljuga, Vladimir Saks Petrović...). Oni su se na spisku poternica našli kao anglofili. Krajem aprila meseca u Sarajevu (tada u sastavu tzv NDH) Nemci su ubili nekadašnjeg bana i masona Stanoja Mihalxića, pod optužbom da je radio za britansku obaveštajnu službu.Samoubistvo je izvršio Želimir Mažuranić (vojni predstavnik Trećeg Rajha u ustaškoj državi do septembra 1944. general Glez fon Horstenau zapisao je u svom dnevniku: **... Pozvao me je Poduje u goste, zajedno sa dr Mažuranićem, sinom čuvenog bana, i penzionisanim žandarmerijskim generalom konte Tartaljom... Sledećeg dana ujutru pronađen je Mažuranić, jedan fini i umetnosti naklonjen čovek, obešen u svojoj spavaćoj sobi**. Horstenau je, po sopstvenom dnevničkom zapisu, bio uveden**... u jedan nimalo neinteresantan... pravi slobodnozidarski krug** od dr Gračića).

DEPORTACIJA U GRADIŠKU

MASOVNIJE hapšenje masona u Zagrebu izvršeno je u noći između 10. i 11. novembra, da bi njih četrdesetak sutradan bili prebačeni u logor smrti Jasenovac, a dan posle toga u koncentracioni logor Stara Gradiška. Prema svedočenju jednog od retkih preživelih logoraša zloglasnog Jasenovca i Stare Gradiške (koji su u genocidu nad Srbima, Jevrejima i Ciganima odneli preko 600.000 života), Đorđa Milišića, tamo su se u zatočeništvu našli masoni: J.Badalić, G. Novak, A. Barac, F. Tućan, M. Kostrenčić, M. Deanović, B. Dragišić, I. Ivančević, LJ. Špaljt, F. Zavrnik, J. Horvat, N. Fink, S. Cimerman, V. Katičić, I. Belin, A. Knadijaš, M. Ružić, Z. Maravić, V. Žepić, B. Iveković, M. Jurković, S. Švrljuga, M. Glazer, A. Mudrinić, B. Prikril, Z. Bratanić, V. Očić, J. Vivoda, N. Katičić, J. Koščević, J. Poduje, F. Šega, M. Brejer, K. Baranović, D. Plavšić, O. Gavrančić, R. Horvat, K. Brovet, M. Milić, B. Pliverić. Nekoliko dana posle, pridružili su im se uhapšeni Manko Galjardi i grof Josip Bombeles.Na intervenciju masona i frankovačko-ustaškog funkcionera Leonarda Grivičića, generala Horstenaua i ustaških ministara Nikšića i Badovinca, većina zatočenih masona puštena je 6. aprila 1942. godine. Ante Mudrinić i Oton Gavrančić bili su likvidirani od ustaša još u logoru, a od posledicalogoraškog života, neposredno posle puštanja, umrli su Dragutin Šaj, Vlatko Katičić i Milan Glazer.U ustaškoj državi streljani su masoni Jevreji Ignjat Lang, Edmund Altman, Adolf Eht, Hugo Kolar, Julije Kajzer, Pavao Fišer, Slavko Hirš, Robert Vilhem, Mošin Klajn.Neposredno po proglašenju tzv. NDZ, Branko Pliverić i ostali pripadnici tzv. Simboličke VL **Libertas** (S. Batušić, J. Benešić, Z. Salaj, B. Zarnik, M. Vidman, F. Bubanović, N. Frangeš, N. Kostrenčić...), uputili su Paveliću pismo koje počinje sa: **Poglavniče! U punoj odanosti i vjernosti..**, a u kojem se objašnjava da je **Libertas** bila uvek **žarište hrvatskog rodoljublja u kojoj su se okupljali Hrvati koji su gajili nadu u bolje dane**.Za vreme Prvog svetskog rata u zagrebačkoj loži **LJubav bližnjega** rečeno je da **... neka braća drže da bi se, s obzirom na nastale prilike imalo masonstvo u Hrvatskoj postaviti na posve novi temelj, polazeći od čisto nacionalističkog stanovišta...**(7.12.1914), da bi nešto kasnije iz iste lože potekla i sledeća misao:**... mi ipak jasno osjećamo, da ovaj rat rješava jedno historično razdoblje, koje će biti nadamo se važnije, nego i sama francuska

revolucija. Francuska revolucija riješila je pitanje svijesti i prava čovjeka, možda će ovaj rat riješiti pitanje svijesti i prava naroda** (1915).

LOŽA **VRHOVAC**

TOKOM Prvog svetskog rata ova je loža počela da tavori, a jedan broj njenih članova prešao je u ložu **Vrhovac**, koja je bila projugoslovenski orijentisana. Iz jednog od brojnih dokumenata nemačkog obaveštajnog centra za pitanje masonerije, vidljivo je kako je tekao dalji razvoj tadašnjih događaja: **... Slavko Kvaternik (je) jedan od pokretača ove (masonske) delatnosti. Još kao oficir austro-ugarske vojske on je bio ponesen ambicijom da zaigra političku ulogu, što ga je, bez sumnje, vremenom podstaklo, da se oženi kćerkom Jevrejina Franka, tadašnjeg vođehrvatskog nacionalnog pokreta.To je bila predistorija pokloničko-ustaškog pisma Pliverića i ostalih **masona** iz lože **Libertas**, pa ne čude konstatacije da **poglavara vlade okružuju stari slobodni zidari** (Masuči, sekretar papskog poslanstva u Zagrebu), ili da je poslanik Dirnberg iz nemačkog ministarstva spoljnih poslova javio poslanstvu u Zagrebu kako je **... Budak slobodni zidar (mason) i imenovao je za sveučilišnog profesora svoga istoimenog nećaka, koji je isto isto tako slobodni zidar...** (17.10.1942.)Posle završetka rata dr Stanko Švrljuga je bio u grupi optuženih za saradnju sa ustaškim režimom i u istrazi je naveo da su Nemci hapsili na početku rata masone jer su **smatrali da smo mi, slobodni zidari, u službi engleske špijunaže, pa kad su se uvjerili da nismo, pustili su nas na slobodu... Mislim da smo, uglavnom, dobro prošli, ali za to možemo biti zahvalni Pavelićevom doglavniku Slavku Kvaterniku. On je progledao kroz prste mnogima, a osobito prilikom odlaska Meštrovića i još nekih masona u Švicarsku...**Iako je i Stepinac maja 1943. godine u pismu Svetoj stolici istakao da **je režim u Hrvatskoj ukinuo masonstvo**, njegova obaveštenost po ovom pitanju nije bila zavidna, kao što nije bio **obavešten** ni o pogromu nad srpskim življem tokom trajanja rata. NJegovi nemački prijatelji, mnogi obavešteniji i sa poslovičnom preciznošću konstatuju da (je) **Ložu Libertas pokrivala je poštanska činovnica Dora Mrkobrada, koja je na svoje ime imala unajmljen stan od 6 soba.Kada su masonske lože bile raspuštene, loža Libertas je se preselila u Palmotićevu ulicu 64, time da je i ovaj put bila pokrivena imenom iste poštanske činovnice. Loža se i danas nalazi na ovom mjestu i još uvijek je posjećena, kako to proističe iz podataka kojima raspolažem**. U korist tzv. NDH i njene ideologije radili su aktivno i masoni Milorad Stražnicki (poslanik tzv. NDH u Mađarskoj), Stanko Švrljuga, Branko Pliverić, Ivo Belin, Miroslav Pinterović (finansijsko-privredne poluge ustaškog režima), Zdenko Vuković (pukovnik), Stanislav Župić, Samir Aurel, Stanko Koen, Ivan Tuškan, Janko Matko (bio i Stepinčev intimus), Erih Dic. Za nemačku obaveštajnu službu radili su Ante Dražić i Boris Zarnik, pored ostalih, a za italijansku Dragomir Zorović...

HRVATSKI INTERESI

ČAK i oni slobodni zidari koji su bili članovi podružnih loža bivše VL **Jugoslavija** i koji su u to vreme bili projugosloveni, nesmetano su se bavili svojim javnim profesijama - Grga Novak, Antun Barac, Gustav Krklec, Tomislav Krizman (Pavelićev portretista), a ni oni drugi, nacionalističko-hrvatske provenijencije, poput Julija Benešića, Antuna Bonifačića, nisu bili bez aktivnog doprinosa novoj hrvatskoj državi.Blagonaklonost ustaškog režima prema pravim **hrvatskim masonima** osetili su i oni koji

su još pred rat, u jeku antimasonske kampanje, bili kao masoni navedeni u brošurama Mirka Glojnarića, koga su tužili za klevetu. U toj grupi su bili: T. Jančiković, V. Turkalj, M. Ćurčin, I. Meštrović, B. Aleksander, D. Novak, M. Zoričić, V. Pesider Srića, A. Cuvaj, I. Kugli, D. Ružić, E. Brandafi, S. Breberina, B. Arko, D. Peroš, J. Đakoni, P. Acinger, M. Uzorinac, D. Čop, A. Antunović, S. Vidaković, I. Ivančević, J. Klajković. Sve ih je na procesu, koji je po njih povoljno završen 1942. godine zastupao, takođe, mason, Ivo Politeo. Kao vezivno tkivo za sve njih javljaju se dva slobodna zidara - advokat Ivo Politeo, koji je branio Broza na zagrebačkom procesu 1928. godine i dr Srećko Šilović, lekar, koji je bio član lože **Vrhovac**, ali od 1929. godine i član lože **Libertas**. Preko njih dvojice Broz je ušao u krug masona oko **Libertasa**. Kako je uspešno igrao na svim stranama Broz, svedoči i njegova autobiografska izjava: **Mi smo upozorili Sovjetski Savez. Ja sam se, na primjer, sastao sa sovjetskim vojnim atašeom i rekao mu da se njemačka vojska kreće prema njihovoj granici i da sam siguran da će doći do napada. Imao sam informacije iz Zagreba od nekih slobodnih zidara, koji su bili upoznati sa onim što se sprema. Sve sam mu to saopštio i kazao da to treba primiti ozbiljno...**.Randolf Čerčil, sin britanskog premijera, za vreme svog boravka u Brozovom Vrhovnom štabu, razgovarao je i sa masonom Antom Mandićem i o tome u svom dnevniku zapisao da stari političari, kao Ante Mandić, priznajući komuniste **kao jedinu razumnu snagu u pokretu** i da će oni **morati poštovati posebne interese Hrvatske kojom je jednako teško upravljati kao Irskom**. Time je osigurana alternativa za rešavanje budućeg hrvatskog nacionalnog pitanja, što je delimično već učinjeno i odlukama AVNOJ-a (vrlo slično kako je predlagala grupa hrvatskih masona 1937. godine), ali i odstupnica za slučaj poraza sile Osovine, u šta ni ustaše tada više nisu sumnjale.

SRPSKE MASONSKE LOŽE (14)

Masoni u novoj vlasti28.11.2002

ULASKOM Crvene armije u Srbiju, njenim ofanzivnim delovanjima, uz sadejstvo jedinica pod Brozovom komandom, i oslobođenjem Beograda oktobra 1944. godine, neumitnom

logikom ratnog pobednika započeto je konstituisanje nove, komunističke vlasti. Ona je funkcionisala u ratnom vremenu, sa prekim vojnim sudovima, ali i sa ideološkom obojenošću. Nova, a još neučvršćena vlast, sa revolucionarnim žarom ideologiziranih antifašističkih pobednika, pristupila je, sa razlogom, brzo i efikasno ispitivanju ponašanja stanovništva za vreme okupacije, tražeći one koji su kolaborirali sa neprijateljima. A neprijatelja je tada bilo mnogo, od nemačkih okupatora do **domaćih izdajnika** - nedićevaca, ljotićevaca, četnika, rojalista, kolaboracionista, nemačkih doušnika, špijuna...Odeljenje zaštite naroda (preteča kasnije Udbe) krajem novembra 1944. godine je podnela svoj izveštaj o **držanju** nekadašnjih pripadnika masonskih loža u Beogradu za vreme okupacije. Dostupni izveštaj oslobađa najveći broj masona svake krivice jer (su) se oni **...za vrijeme njemačke okupacije u većini su se držali nacionalno ispravno. Uvijek su bili na strani naših triju saveznika, iako su, većina, poznati kao anglofili**. I iz ondašnje a i iz današnje perspektive posmatrano, u prvom naletu oslobodilačkih partizanskih, komunističih jedinica masoni su prošli relativno bezbolno, za razliku od mnogobrojnih drugih koji su postali slučajne, nevine, namerne žrtve ili zasluženi krivci

Doček crvenoarmejacaPREMA istraživanjima (Ž. Đrođević, 1997), ukupne žrtve u Jugoslaviji (od 6. 4. 1941. do 9. 5. 1945.) iznose 1.838.000 ubijenih (od toga 1.607.000 Srba), dok je stvarni demografski gubitak iznosio 2.825.000 (a kod Srba 1.820.000). U poređenju sa nemačkim gubicima na teritoriji Jugoslavije za isti period - 2.599 ubijenih, 5.820 ranjenih i 3.163 nestalih (1954, Beč), a koje navodi dr Jozef Matl (za vreme rata kapetan Vermahta u Službi Abvera u Beogradu), jasnije je ko se protiv koga i sa kim borio, ko je protiv koga ratovao i ko je podneo nemerljive žrtve tokom rata.Verovatni razlog za relativno blag odnos pobednika i oslobodilaca prema slobodnim zidarima treba tražiti u elitističkom karakteru masonerije i njenog članstva, kao i njihovim međunarodnim relacijama. Zanimljiva je činjenica da je, po naslućenom dolasku crvnoarmejaca, jedna grupa beogradskih masona, među kojima je bio i stari Kosta Kumanudi, formirala Odbor za doček ruske vojske, jer su je tako doživljavali, kao što su to isto činile i neke četničke jedinice na jugoistoku Srbije, pri čemu ni on, a ni oni, za izraze svoga oduševljenja i zahvalnosti nisu doživeli reciprocitet.Tokom 1945. godine, posebno pri proširivanju AVNOJ-a vanstranačkim pojedincima i članovima političkih partija koji se nisu ogrešili za vreme rata kolaboracijom, u njegov sastav ušli su i masoni Drago Marušić, Ivan Šubašić, Miloš Carević, Aleksandar Belić, Božin Simić, Milan Grol, Savko Dukanac, Nikola Đonović, Toma Jančiković, Hinko Kerizman, Dušan Bošković, Viktor Novak. Dekleraciju o proglašenju DF Jugoslavije (29. 11. 1945) pročitao je slobodni zidar Siniša Stanković.U ideološkoj državi sa odlučujućom ulogom komunističke partije, sve što je bilo ostatak starog, posebno srpskog građanskog društva nije gledano sa blagonaklonošću. Konfiskacija imovine, nacionalizacije, otimačine su poravnale račune sa nekadašnjim eksploatatorima. Nova vlast nije ispoljila slepo neznanje, jer je u bitkama za međunarodno priznavanje nove, komunističke Jugoslavije, znala da joj uključivanje i što većeg broja masona u najviše organe vlasti daje legimitet i mogući međunarodni kredibilitet. Oni masoni koji su posle izbora za ustavotvornu skupštinu shvatili da su nemoćni da svojim učešćem u političkom životu demokratski promene bilo šta, povlačili su se i postajali nejaka opozicija.Od 1945. do 1953. godine rađen je u jednom naučnom institutu poseban projekat o masoneriji (**Delatnost i organizaciono stanje masonerije u Jugoslaviji između dva svetska rata**). Kroz formu naučno-istraživačkog pristupa, obavljeni su mnogobrojni razgovori intervjui sa nekadašnjim masonima (Damjan Branković, Milan Bartoš, Antonije Šokorac, Andrej Andrejević, Milan Antić, Lazar Marković, Jovan Veljić, Petar Šoć, Dušan Tomić, Milan

Ulmanski, Vasilije I. Jovanović...)

Pismo Matesa

I PORED toga što je veći broj nekadašnjih članova jugoslovenskih loža bio aktivno uključen u javni, stručni, univerzitetski i kulturni životna način koji nije ukazivao na nespojivost njihovih masonskih principa, a koji su bili suprotni načelima na kojima je zasnovana nova vlast (Ivo Andrić, Milan Bartoš, Ilija Đuričić, Siniša Stanković, Vladislav Ribnikar, Veljko Petrović, Viktor Novak, Mehmed Begović, Mihailo Vukobratović, Aleksandar Belić, Miloš Đurić, Siniša Tasovac, Ksenofon Šahović, Borislav Blagojević, Radomir Aleksić, Aleksandar Deroko, Ivan Đaja, Petar Kolendič, Mihailo Konstantinović, Pjer Križanić, Dušan Timotijević, Raša Plaović, Viktor Starčić, Stojan Pribićević, Mladen Leskovac, Raško Dimitrijević, Joža Vilfan...) tajne službe i državno-partijski vrh su masone tretirali u duhu marksisitičko-lenjinističkog učenja.Još je 1922. godine 4. kongres Kominterne, donoseći rezoluciju o francuskom pitanju, isključio svaku mogućnost da članovi partije mogu biti masoni, da bi ovaj revolucionarno nepomirljiv stav doživeo izvesnu modifikaciju odlukama Sedmog kongresa Kominterne, u vreme narodnofrontovskog antifašističkog organizovanja, kada je čak i u Berlinu postojala jedna loža koja je okupljala između ostalih Ernesta Tolera, Bertolda Brehta, Oto Bihalji Merina.O isprepletanosti odnosa, ali i o budnosti nove vlasti kada su u pitanju masoni rečito govori i jedna izjava s kraja 1945. godine, koju je pisano dao Leo Mates, tadašnji visoki službenik ministarstva inofrmacija a kasnije i jedan od šefova kabineta Josipa Broza. Matesu je tadašnji pomoćnik ministra informacija Veljko Korać dao u zadatak da prilikom odlaska u London preda tri pisma materijala, koje je sačinio Veljko Tomić, nekadašnji mason i diplomata, adresovana na Vladimira Ribarža, tadašnjeg pomoćnika ministra inostranih poslova i masona (zapečaćeno), UVL Engleske i Tomićev memorandum (nezapečaćeno). Iako je obavešten da je sa tim poslom upoznat i ministar informacija Sava Kosanović, Mates je, ipak, zatražio mišljenje Vladimira Velebita i ministarstva spoljnih poslova. Dobio je potvrdan odgovor koji zvuči naivno i neuverljivo (**...da on misli da mi možemo predati ove stvari, jer slobodni zidari i bez nas mogu doći u vezu sa londonskim slobodnim zidarima**).

Saradnici ustaša

PREMA masonima pripadnicima pokreta otpora Dragoljuba Mihailovića nije bilo blagonaklonosti. Osuđeni su u spektakularnom javnom procesu Mihailoviću i ostalima (1946) masoni Stevan Moljević, Đura Vilović, Kosta Kumanudi, Lazar Marković, a Slobodan Jovanović, Momčilo Ninčić, Radoje Knežević, Milan Gavrilović, Petar Živković i Božidar Purić u odsustvu, na dugogodišnje zatvorske kazne zbog saradnje sa nemačkim okupatorima i zločina nad sopstvenim, srpskim narodom. Na dugogodišnju robiju, po istoj osnovi, osuđeni su i masoni Đura Đurović i Đorđe Bodi.Mnogo manje spektakularno izvedena su suđenja za genocid nad srpskim narodom i otvorenu kolaboraciju tzv. NDH sa fašističkom Nemačkom, održana u Zagrebu. Na jednom od takvih, oktbora 1945. godine, kao saradnici ustaškog režima i njegova finansijska potpora osuđeni su masoni iz lože **Libertas** Branko Pliverić, Ivo Mošinski i Vlademar Lunaček. Zbog saradnje sa ustaškim režimom, ili zbog aktivnog učešća u njemu, osuđivani su i Ivo Belin, Dragutin Hruš, Milovan Pinterović i Vladimir Košak, osuđen u procesu Slavku Kvaterniku 1947. godine. Izvesno vreme proveo je u logoru neposredno po završetku rata i Ante Dražić, zbog sumnji da je bio nemački saradnik.Bezbolan nastavak uspešnih univerzitetskih i drugih karijera, koje se, uglavnom, nisu

prekidale ni za vreme ustaškog režima, imali su članovi nekadašnjih zagrebačkih loža, kako onih pod zaštitom VL **Jugoslavija**, tako i onih pod **Libertasom** (čiji su ključni članovi koji su mnogo znali već bili nestali, ili su bili u samom vrhu vlasti) Andrija Štampar, Mirolav Krleža, Marko Kostrenčić, Miroslav Karšulin, Grga Novak, Antun Barac, Fran Tućan, Stjepan Musulin, Marino Tartalja, Mihovil Abramić, Mijo Mirković, Stanko Frank,Franjo Durst, Josip Badalić, Petar Skok, Gustav Krklec, Milan Marjanović,LJubo Babić, Tomislav Krizman, Ivo Krbek, Krešimir Baranović, Julije Benešić, Slavko Batušić, Boris Zarnik, Vale Vouk, Vladimir Katičić, Milorad Stražnicki, Nikola Fink, Marko Bauer, Ivo Mihovilović, Hrvoje Macanović, Čedomilj Veljačić, Milan Vidmar, Cvito Fisković, Ćiro Gamulin, Srećko Šilović,Juraj Tkalčić, Marko Tajčević, Josip Horvat, Dane Medaković...

SRPSKE MASONSKE LOŽE (15)

Masoni brane Broza29.11.2002

KADA je 1948. godine došlo do prekida dotadašnjih najtešnjih odnosa i saradnje Jugoslavije i Sovjetskog Saveza i njegovih satelitski prijateljskih zemalja, označen kao raskid sa dotadašnjom komandnom praksom Moskve i samostalnošću Jugoslavije u unutrašnjim i spoljnim pitanjima, neki od jugoslovenskih slobodnih zidara su uzeli aktivno učešće u međunarodnoj odbrani Josipa Broza.Masonska javno izneta mišljenja su komunistički režim u Jugoslaviji optuživali za progon masona: **Uništavanje građanske klase - konfiskacija imanja, hapšenja, streljanja na osnovu suđenja ili bez njega - obuhvatili su i masone. Titov režim je napao masonske kadrove koji su zauzimali suverene p oložaje u nacionalnom političkom životu i, u prvom redu, one koji su aktivno učestvovali u antinemačkom pokretu otpora na strani generala Mihailovića** (D. Ligu, Pariz, 1974. i G. Vintrel, Pariz, 1961)Ovaj drugi autor i mason, Vintrel, povodom raskida sa Sovjetskim Savezom i instrumentalizacijom nekih jugoslovenskih masona piše: **Iako disident, Tito je komunista... nastojao je da masoneriju iskoristi za sebe. U toku decembra 1951. godine veliki broj upravljača francuskom masonerijom (u stvari, sve starešine loža u Parizu i provinciji) primili su na kućne adrese jedno cirkularno pismo, kojim je **jedan jugoslovenski mason** upozoravao lože protiv staljinističke propagande koja je optuživala Tita**.

PROPALA AKCIJA

KOLONIJA srpskih masona u emigraciji i posle 1945. godine, nije se bitnije umanjila u odosu na onu iz 1941. godine. Ostali su u emigraciji radikali Momčilo Ninčić, Krsta Miletić, Miloš Bobić, **jenesovci** Jovo Banjanin, Bogoljub Jeftić, Petar Živković (primljen u emigraciji zajedno sa Božidarom Purićem), **zemljoradnik** Milan Gavrilović, **republikanac** Jovan Đonović, kao i Većeslav Vilder, Radoje Knežević, Ilija Šumenković, Prvoslav Grizogono, Božidar Vlajić, Vladimir Ribarž, Časlav Nikitović, Aleksandar Avakumović,

Miloje Dinić, Slavko Bjelajac, Ranko Brašić, Vladeta Bogdanović, Dragutin Savić, Danilo Zobenica, Ivan Subotić, Dušan Nikolić, Jovan Crvenčanin, Kosta Pavlović, Branko Denić, Jakov Davičo, Živojin Balugdžić...Obnavljanje VL i njeno prerastanje u Vrhovni savet škotskog rituala **Jugoslavija** i njoj pripadajuće zemlje (u egzilu), otpočelo je 1947. godine u Rimu sa Vladimirom Belajčićem kao VM i komanderom, Milojem Dinićem, kao velikim sekretarom i Simom Adanjom, kao velikim blagajnikom. Ova VL je imala podružne lože u Rimu, Parizu, Kairu i Aleksandriji. Prvobitno sedište je bilo u Rimu, a kasnije je preseljeno u Pariz. Pokušaji da svojim radom i preko emigrantskih udruženja i organizacija utiču na antikomunističko objedinjavanje celokupne emigracije nisu uspeli. Pisali su mnogobrojna pisma, obraćajući se za pomoć kako VL tako i istaknutim masonima političarima (Hari Truman), pokušavali su da objedine svoj rad sa radom masona iz ostalih političkih i emigrantskih kolonija (Poljska i sl). Blaga podrška za ovaj pokušaj organizovanog masonskog rada u emigraciji dobijena je od VL Škotske.Što zbog starosti, što zbog političkih nesuglasica i razmimoilaženja, pa čak i oštrih sukoba, naročito oko kralja Petra Drugog Karađorđevića, i njegove kancelarije, a delom i zbog opšteg razvoja događaja na međunarodnom planu i mesta koju je zauzela nova Jugoslavija kao tampon-zona između dva suprotstavljena vojno-politička bloka, ova VL nije imala šanse za uspeh.

NJihovi pokušaji su uživali izvesnu podršku i princa Pavla Karađorđevića, a zbog života u nemaštini, na poziv VL Švedske, Vladimir Belajčić odlazi u Stokholm, gde je i umro 1971. godine. Na mestu VM pre toga zamenio ga je Sima Adanja, a po ubustavljanju rada ove VL 1967. Adanja se preseljava na Kubu (koja ima neprekinuti kontinuitet rada VL, sa preko 20.000 članova za sve vreme, bez obzira na političke promene koje su doneli revolucija i režim Fidela Kastra)

BUDNA UDBA

KONTINUIRANO praćenje pripadnika nekadašnjih masonskih loža, koje je radila Udba, dovelo je i do njenog saznanja da je **...jedan deo tih predratnih masona produžio svoju aktivnost u posleratnim godinama. NJihova aktivnost osećala se još 1946. godine u vidu međusobnog sastajanja i pretresanja spoljno-političkih događaja, stanja u zemlji i raspravljanja internih problema masonerije u Jugoslaviji**. Ovo je napisano u jednom od elaborata Udbe Beograda iz 1957. godine, koji je, verovatno kao operativno neupotrebljiv, kao i iz drugih, političkih razloga posle 1981. godine postao dostupan javnosti.Prvu nejavno organizovaniju grupu slobodnih zidara u drugoj Jugoslaviji činili su LJubomir Tomašić,nekadašnji predsednik Senata Kraljevine Jugoslavije, Svetozar Tomić, nekadašnji senator, Predrag Lukić, nekadašnji ban, Mojsije Stojkov, nekadašnji podban, Nikola Tomašić, divizijski general vojske Kraljevne Jugoslavije i drugi.Opšti razvoj političke situacije u zemlji, ali i oko nje uticao je na nešto smelije organizacione forme okupljanja nekadašnjih masona koji su bili na potpuno suprotnim gledištima od tada vladajućih. NJihov **reakcionaran** stav je privukao i tajnu policiju, koja je primenjivala sve tadašnje metode i sredstva i njihov rad više nije bio poznat samo članovima ove masonske grupe.Obraćali su se Vrhovnom savetu Južne jurisdikcije ŠR SAD, od koga su očekivali moralnu i materijalnu potporu za masonski rad u Jugoslaviji. Preko ove **lože** veći broj masona ili njihovih porodica je dobijao izvesnu pomoć u paketima američih humanitarnih organizacija. U obraćanjima srpskoj političkoj emigraciji i masonima među njima, predlagali su njihovo ujedinjavanje i koordinisan rad protiv postojećeg režima u Jugoslaviji. Imali su i stalne

kontakte sa službenicima američke ambasade u Beogradu. Verovali su da će Đilas i Dedijer osnovati neku vrstu opozicione stranke i tu su ideju podržavali. Od osnivanja stranke, u to vreme, naravno da nije bilo ništa. Komunikaciju sa Đilasom su ostvarivali preko Milana Grola, kao i Jovana Đonovića.Drugu, tzv. jugoslovensku ložu u Beogradu vodio je LJubomir Tomašić, da bi vremenom, usled njegove starosti, tu ulogu preuzeo Vojislav Palji, doratni sudija apelacionog suda. U njoj su bili i Božidar Pavlović, advokat, Robert Gašprović Cihler, predratni indsutrijalac, Stojan Jugović, tada viši savetnik u spoljnotrgovinskoj komori, Aleksandar Acović, inženjer, Đorđe Đorđević, inženjer, Dimitrije Perović, raniji profesor univerziteta, i Vojsilav Mišković, akademik. Ostvarivali su povremenu saradnju i sa masonima izvan Beograda (N. Milošev, Gereš, I. Jovanović i B. Tokin iz Vršca, M. Pavlović, K. Vidaković i A. Magarašević iz Subotice, V. Jankulov i Ž. Kapamdžija iz Novog Sada, I. Bonači iz Splita, A. Dražić iz Zagreba).

AGILNI PALJIĆ

JUGOSLOVENSKA loža nastavila je sa svojim radom, agilno vođena od Vojislava Paljića, oprezna u selekciji slobodnih zidara koje će uključivati u svoj budući rad (nepovoljno su se izjasnili o uključivanju Riste Stijovića i Đurđa Boškovića, koje je predlagao V. Miškoiv, takođe su bili nepoverljivi prema Milanu Bartošu, Veljku Petroviću i Viktoru Novaku, smatrajući da su prešli na **drugu stranu**, mada su dobijali povremene novčane priloge od njih za fond **lože**), uspostavili su direktnu komunikaciju sa masonima u Švajcarskoj i SAD, i to preko švajcarskog komandera Širera do komandera Južne jurisdikcije SAD Lutera Smita.Paralelno postojanje dve **lože** trajalo je nekoliko godina, a početkom 1956. godine u Beogradu se obreo Vilijam Goldberg, izaslanik Vrhovnog Saveta iz Vašingtona sa predlozima o ujedinjenju obe **lože**, koje bi u tom slučaju mogle postati okosnica organizovanog rada masonerije u Jugoslaviji, sa priznavanjem ne samo američke masonerije. Buduća moralna i materijalna pomoć uslovljena je njihovim ujedinjenjem. Na dva sastanka ove dve **lože** tokom marta 1956. godine, najgovorljiviji zastupnik ideje o ujedinjenju bio je Božidar Pavlović. Inicijativa je propala zbog odbijanja vođstva beogradske **lože** - D. Brankovića i B. Tomića.Od slobodnih zidara iz SAD i Švajcarske dobijali su pomoć, koja je deljena prema spiskovima unapred dostavljenim humanitarnim organizacijama, a posebno su se brinuli o pružanju pomoći masonima i ostalim članovima Nacionalnog komiteta D. Mihailovića, koji su izdražavali dugogodišnje kazne robije u Sremskoj Mitrovici. Ta pomoć je išla i sekretaru nacionalnog komiteta Đuri Đuroviću, koji je, sa izvesnim prekidima, bio na robiji sve do 1979. godine, kao i LJubiši Trifunoviću. Novčane priloge za mitrovačke kažnjenike davao je i profesor Farmaceutskog fakulteta, doratni mason Momčilo Mokranjac.O pitanjima mogućih uticaja i proširivanja grupe novim članovima iz SANU i sa Univerziteta predloge je najmeritornije davao akademik Mišković, koji je okupio jednu grupu masona akademika (zvali su je **venčić** - nepotpuna loža): Anton Bilimović, Milutin Milanković, Kosta Petrović, Radivoje Kašanin, Jakov Hlitčijev, Avakumović i drugi. Iako su smatrali da je Viktor Novak prešao na stranu komunista, sa njim i Milošem Đurićem su lako ostvarivali uticaj na izbor novih asistenata i profesora zbog ogromnog ugleda i uticaja njih dvojice na Filozofskom fakultetu.

SRPSKE MASONSKE LOŽE (16)

Najava raspada zemlje30.11.2002

DO KOJE mere se njihov uporni rad već osećao svedoče i dva politička reagovanja, sa tadašnjeg komunističkog vrha i od visokog diplomatskog predstavnika tada ponovo bratskog Sovjetskog Saveza, sa kojim je Jugoslavija, uoči sovjetske vojne intervencije u Mađarskoj (1956), normalizovala odnose. Domaće reagovanje je došlo od zvaničnog organa **Borbe**, koja je oštro napala Akademiju nauka, upravo zbog prevelikog uticaja **građanskih elemenata** u njoj. Sovjetski diplomata u Beogradu Stackejevič je svojim **jugoslovenskim drugovima** rekao da se u **Jugoslaviji oseća oživljavanje i veliki uticaj masonerije u naučnom i kulturnom životu**, dodajući da je i predsednik Akademije u Beogradu Aleksandar Belić mason. Sovjetsko tumačenje je bilo jednostavno - **to je orijentacija naučnika i inteligencije prema Zapadu, koja je Đilasa dovela u tabor neprijatelja socijalizma**.Povodom Đilasove knjige **Nova klasa**, članovi jugoslovenske lože su organizovali njeno prevođenje i diskretno širenje njenih ideja koje su, i po njihovom mišljenju, bile **najubitačnija kritika jugoslovenskog socijalizma i Brozovog vladanja**.Sa SPC i inicijativama o vršenju pritiska na patrijarha Germana, zbog njegovog popustljivog stava prema vlastima, kontakte je u ime lože održavao Dragoslav Stranjaković. On je na jednom sastanku lože već tada izneo tačnu konstataciju da je jugoslovensko komunističko rukovodstvo teorijski i praktično propalo i **da se država pretvorila od ideološke u policijsku... Oni se drže samo policijom i nešto im znače još samo ovi stari kadrovi, dok mlađi ne znače ništa...**.

PROTIVREČNOSTI KOMUNIZMA

POSLE sovjetske intervencije u Mađarskoj, mnogi sastanci lože bili su posvećeni tom, ali i pitanju budućnosti komunističke vladavine, na kojima su se, gotovo proročki, izdvajala mišljenja Miškovića i Gašparovića-Cihlera da će propast komunizma nastati zbog njegovih unutrašnjih problema i protivurečnosti, a da će se iz Mađarske i Poljske proširiti na ceo sovjetski blok, pa i sam SSSR.Neka njihova razmišljanja i analize buduće jugoslovenske zajednice bila su anticipacija onoga što će se dogoditi kroz četrdesetak godina: **... U Jugoslaviji nema danas zajedničkog interesa... ako Jugoslavija ne može da se održi onda treba deoba da se izvrši tek kada Srbi osiguraju svu vlast u svojim rukama i kad će od njih zavisiti gde će biti njihove granice... Treba da budemo mudri da dočekamo vreme da imamo vlast u rukama, jer smo dovoljno moćni da Srpstvo očuvamo u jednoj državi... i da stvarno bude sve ono što je naše da se ne desi da nam postave granicu na Drini... na etničkoj bazi da bude povučena linija, ali da to ne učinimo pre nego što to bude od nas zavisilo.** Ko je i koliko spremno dočekao to vreme pokazali su događaji poslednjih sedam godina!Jugoslavija je 1954. godine potpisala ugovor o savezu, političkoj saradnji i uzajamnoj pomoći sa Grčkom i Turskom (Balkanski pakt), preko koga je Jugoslavija bila indirektno uključena u bezbednosni sistem NATO-a. U slučaju da se ugovor, po isteku njegovog važenja ne raskine, kako je njime predviđeno, obnavlja se njegova važnost. Ovaj ugovor nije raskinut. U sklopu daljih spoljnopolitičkih poteza Brozove Jugoslavije, slede **istorijski** razgovori sa Haileom Selasijem, etiopskim carem (kod koga je bankarski sistem i sistem državne uprave konstituisao Herman Nojbaher, ratni zločinac osuđen na dvadeset godina robije u Beogradu 1952. godine, odakle je otputovao slobodno u Adis Abebu samo nekoliko meseci posle presude), Bandunška konferencija, koja utemeljuje budući **pokret nesvrstavanja**, susreti sa Nehruom i Naserom.

POMOĆ ZA – RAZLAZ

JOŠ jedan ratni zločinac iz Drugog svetskog rata sa teritorije Jugoslavije bio je pod zaštitom velikog prijatelja tadašnje titoističke Jugoslavije, Gamala Abdela Nasera. Jerusalimski muftija EL Huseiniji, imao je i čin SS-grupenfirera, najodlučnije je uticao na stvaranje i izvršavanje zlodela SS-muslimanske divizije **Handžar**, poznate po svojim zverstvima tokom rata. Iako je bilo očigledno da je ratni zločinac, uspeo je tokom 1945. godine, preko Švajcarske i Francuske, da se domogne Egipta 1946. godine, u kojem je boravio do 1959. godine. Porednjega, Naser je deo svog ličnog obezbeđenja regrutovao od većeg broja pripadnika nekadašnje **Handžar** divizije. Jugoslavija je, za račun odvajanja od sovjetskog bloka, dobila od zapadnih država i SAD veliku materijalnu i finansijsku pomoć od nekoliko milijardi dolara (učešće SAD je iznosilo 82,5+odsto+). U vreme, u suštini, ilegalnog organizovanja masona u Beogradu, sa jasnom antikomunističkom osnovom, moralna i materijalna pomoć koja im je stizala iz SAD naslanjala se na dopunu Deklaracije o principima Konferencije VM Severne Amerike (baš 1948) kojom **... masonerija proglašava komunizam suprotan integritetu ličnosti, destruktivan u odnosu na osnovna prava koja su božansko nasleđe svih ljudi i istovetna osnovnim masonskim principima i veri u Boga**.Američki slobodni zidari pružaju izvesnu pomoć onima koji se ne mire sa postojećom stvarnošću, a njih je bio relativno mali broj i sa minimalnim prostorom za delovanje, s obzirom na totalitarističko ustrojstvo vlasti, a sa druge strane, zvanični faktori američke i evropskih administracija pružaju ne samo finansijsku pomoć Brozovom autokratskom režimu vladanja, u pragmatizmu i interesima blokovsko-hladnoratovske borbe (otuda ima i takvih primera da je rad Radio **Slobode** i Radio **Slobodne Evrope**, za račun CIA-e organizovao Rajnhard Gelen, bivši Hitlerov obaveštajni stručnjak za Sovjetski Savez).U tim vremenima bilo je previše iluzija, pa je, ponet opštom situacijom **zapadnog** smera skretanja Jugoslavije, jedan slobodni zidar uputio obrazloženi predlog Moši Pijade (član lože **Pobratim**, primljen pred Prvi svetski rat) kojim je inicirao ponovno osnivanje VL jer je smatrao da bi to bilo u korist **razbijanja ekonomske blokade... i moglo je pomoći uspostavljanju boljih ekonomskih veza sa zapadnim kapitalističkim zemljama**.

JALOVE REFORME

NA unutrašnjem planu sprovode se razne vrste eksperimenata, upakovane u klasičnu demagošku retoriku, ali sa jasnim ciljem da Broz, koristeći se postojećom klackalicom Istok-Zapad, ostvari unutrašnju reformu Jugoslavije na bazi modela 4 kongresa Kominterne - **dekomponovanju** Jugoslavije kao **tamnice naroda**, za koju svu odgovornost snose hegemonistički Srbi. Na spoljnopolitičkom planu, on koristi priliku koja mu je pružena, da većinu novooslobođenih zemalja zadrži, zajedno sa drugim činiocima, podalje od svojetskog bloka i njegove sfere uticaja. I taj zadatak on izvršava besprekorno, učestvujući u stvaranju pokreta nesvrstnaih (1961). Tada se, ponovo, javljaju usamljeni glasovi o njegovom ambivalentnom odnosu sa slobodnim zidarstvom (poznato krstarenje po afričkim državama početkom 1961. kada je, po izjavama njegovih prisutnih saradnika, često izbivao sa broda **Galeb**, odlazeći na **nekakve masonske sastanke**).Katolička crkva, održavanjem svog Drugog koncila (1961-1963), kao i njegovim odlukama, a posebno otvaranjem **ekumenskog** dijaloga i sa nevernima, pa time i komunistima, nalazila je novu formulu zadržavanja svog globalnog položaja i uticaja. Rad Koncila nije protekao bez sukoba konzervativnog i progresivnog, realističkog krila njenih velikodostojnika. Tad se iz redova ovih prvih reaktiviraju stare optužbe o **komunističko-jevrejskoj zaveri** u kojoj učestvuju i neki **jugoslovenski komunistički lideri Broz,

Kardelj, Pijade, Bebler** (M. Pinej, Rim, 1962).Masoni u Zagrebu su u prvim posleratnim godinama bili pošteđeni posebnog tretmana Udbe i sličnih institucija. On se, u tim godinama, uglavnom odnosio, na aktivnosti onih članova nekadašnjih loža koji su im bili zanimljivi zbog njihove moguće obaveštajne aktivnosti za neku od službi Francuske, Italije, SAD, V. Britanije. Nekoliko bivših slobodnih zidara je, samoinicijativno ili po pozivu, dalo opširnije informacije o aktuelnom stanju među masonima u Zagrebu i većim gradovima u Hrvatskoj u kojima je bilo preživelih masona.Jedan broj masona iz Hrvatske bio je aktivno uključen u partizanski pokret i neposrednu posleratnu obnovu kao simpatizeri ili članovi komunističke partije (ministar Mate Jakšić, Đuro Oberzen, Bogdan Stoisavljević, Lav Grizogono, Josip Kodl, Ivan Fišer, Josip Peteh, Lav Mirski, Vuko Jovanović, Branko Muačević, Alear Kraljević, Armin Borović, Eduard Mendler, Miho Soljačić, Milan Radeka...)

SRPSKE MASONSKE LOŽE (17)

Masoni oko Krleže01.12.2002

PORED onih masona koji su bili u raznim vezama sa ustaškim režimom i koji su i posle rata ostali u zemlji i najčešće na sličnim pozicijama, njih 24 su emigrirali iz zemlje u strahu od mogućeg utvrđivanja krivične odgovornosti za dela koja su činili u ratnom periodu. Bilo je sporadičnih inicijativa za ponovnim masonskim organizovanjem u Zagrebu i pre 1948. godine, od kada počinju da bivaju intezivnije. Tu su se posebno operativno angažovali Ante Dražić, Zdenko Vajler, Vladimir Žepić, Mladen Mikuličić, Zdenko Longina, Milan Zoričić...

TITO – STABILAN

VEĆE koncentracije masona u Zagrebu posle rata bile su u tadašnjoj JAZU, na Univerzitetu, u Krležinom **Leksikografskom zavodu**. Pripadali su dvema strujama - jedna koja je zadržala sve profesionalne pozicije koje je imala i ranije, pa je na osnovu toga imala i izvestan javni i društveni uticaj, a njih je bio najveći deo, i koja nije bila saglasna sa političkim uređenjem zemlje i položajem Hrvatske u njoj. Druga struja, koja je bila u manjini, i činili su je masoni koji su iz svojih ubeđenja pristupili potpunoj integraciji u novi poredak. Posebno zanimljivo mesto gde su bili profesionalno zaposleni ili su, inicijativom Krleže bili angažovani kao stalni saradnici na izradi **Enciklopedije Jugoslavije** i ostalih enciklopedijskih izdanja, bio je **Leksikografski zavod**, u kome su Ivo Belin i Radoslav Horvat imali izvestan uticaj, koji se protezao, posebno Belinov i na JAZU, gde su pripadnici ranijih i raznih loža u Hrvatskoj, poput Andrije Štampara, Mirka Kostrenčića, Mirka Deanovića, Josipa Badalića, Milana Čurčina, Olivera Tarabocija, Natka Kotičića, Nikole Finka, Julija Benešića, Vladimira Žepića..., bili neprikosnoveni. NJihov uticaj je bio znatan i na Univerzitetu.Kada je posle Brozovog razlaza sa Đilasom, izvesno vreme posle toga došlo do kratkotrajno oštrijeg partijskog stava, neki profesori Univerziteta su dobili otkaz, a sredstva za **Leksikografski zavod** iz saveznog buxeta su smanjena. To je bila prilika da se nekadašnji masoni organizovanije povežu u ove tri institucije, posebno u JAZU i **Leksikografskom zavodu** koji su, skoro, pretvoreni u **lože**. Neformalni VM ove neformalne lože bio je Marko Kostrenčić, koji je kontinuirano imao stav očuvanja nedodirljivosti Josipa Broza.Posle 1948. godine, u komunikaciji koju su i zagrebački masoni ostvarili sa

slobodnozidarskim organizacijama u inostranstvu, imali su punu svest o tome da zapad nema interesa da destabilizuje jaku Brozovu poziciju, već naprotiv, da im je imperativ učvršćivanje njegovog režima iz pragmatičnih razloga nastavka pružanja otpora Sovjetskom Savezu. Nekadašnji gradonačelnik NJujorka, Figuerola La Gvardija, koji je bio slobodni zidar, naročito se isticao u ovakvom stavu.

VREME ODLASKA

ZA vreme sudskog procesa Alojziju Stepincu, Viktor Novak, koji je živeo i radio još od pre rata u Beogradu, obratio se većem broju loža u inostranstvu, moleći ih da se zainteresuju za **akciju jugoslovenskih komunista protiv monsinjora Stepinca**. (G. Vintrel, Pariz 1961). Novakov antiklerikalizam bio je odranije poznat, a posebno se zamerio Katoličkoj crkvi zbog poznate knjige **Magnum crimen**, o Katoličkoj crkvi u Hrvatskoj kao inspiratoru višedecenijskih progona Srba i izvršenog genocida za vreme trajanja ustaškog režima. I povodom objavljivanja ove njegove knjige u Zagrebu 1948. godine, on se obratio većem broju i loža i masona u inostranstvu, pokušavajući da ih upozna sa suštinskim razlozima učinjenog genocida nad Srbima. Naročito je pokušavao da njegova knjiga bude prevedena na engleski jezik i da je dostavi uticajnom i moćnom njujorškom kardinalu Spelmanu.Nekoliko pokušaja za čvršćim organizacionim i suštinskim povezivanjima beogradskih i zagrebačkih slobodnih zidara nisu dali rezultata. U takve misije dolazio je u Zagreb i Viktor Novak, ali je Andrija Štampar, čovek iz senke zarebačkih slobodnih zidara, izbegavao da se nađu, razgovaraju i dogovore.JAZU je bio okosnica stvaranja intelektualne klime za ono što će uslediti u zvaničnoj politici kao **hrvatsko proljeće** 1971. godine, čemu je, pored ostalog, prethodila i Deklaracija o položaju hrvatskog jezika, gde su, opet zagrebački masoni, bili inicijatori procesa razgraničenja sa Srbima u svakoj oblasti, pa i u jeziku.Na drugoj strani, pokušaji ekonomske i političke liberalizacije životau Jugoslaviji, naveli su Žaka Miterana, nekadašnjeg VM Velikog orijenta Francuske (nepoznatog sistema), da zaključi kako ti procesi u **Beogradu... treba da vode stvaranju novog, liberalnog slobodnog zidarstva** (Pariz, 1976). I ovaj detalj ukazuje da se tzv. borba za interesne sfere i na planu masonskog organizovanja i rada vodila i u to vreme.Početkom sedamdesetih godina, sa širim otvaranjem granica, veliki broj građana Jugoslavije odlazi u inostranstvo, zapošljavajući se u evropskim zemljama, a proces iseljavalja u prekookeanske države se nastavlja. Radeći u novim sredinama, jedan broj naših građana biva primljen u tamošnje lože, pridružujući se onima koji su to odranije u tim zemljama postali. Računa se da sa prostora bivše Jugoslavije u inostranstvu postoji preko 2.500 slobodnih zidara, koji, naravno, nisu organizovani u etničkim ložama, jer one kao takve ne postoje. Postoje masonske asocijacije koje rade na tim principima (grčka, srpska i sl.)Još za života Josipa Broza, bilo je nekoliko pokušaja i inicijativa iz tih krugova radi reaktiviranja nekadašnje VL **Jugoslavija**. Pored tih pojedinačnih inicijativa, postojali su izvesni slobodnozidarski krugovi koji su programirano, a na inicijativu masona našeg porekla primali članove iz Jugoslavije (ovde se misli na Beograd), sa težnjom da se u povoljnijim političkim prilikama pojave kao nosioci tog ozbiljnog posla. U ovome je prednjačila Velika loža Švajcarske **Alpina** (ovde se ne pominju slični programi ostvarivani u VL Francuske i VO Francuske).

BUDNA SLUŽBA

IAKO formalno posle 1945. godine nije bilo zabrane rada slobodnog zidarstva, nije bilo ni njegovog organizovanja u punom smislu koji ovaj pokret kao sistem ima. Izvesna tabuizacija

samog pojma mason, kao i brojne mistifikacije, koje su se, s vremena na vreme, zakonomerno i javno manifestovale, uz dalji rad službe državne bezbednosti (sve do 1985. godine masoni su se u tzv. planovima za eliminisanje i otklanjanje vanrednih i kriznih situacija u neposrednoj ratnoj opasnosti ili u slučaju rata pominjali kao mogući nosioci kolaboracije sa **agresorima** sa Zapada i njihovi posebni spiskovi, koji su ovom autoru ostali nepoznati, postojali su uz te planove na nivou republika).Nekadašnji pripadnici Službe državne bezbednosti su, verovatno u dogovoru sa svojim službama i aktuelnim političkim vlastima, objavljivali feljtone o istoriji, ređe, i radu masona političara između dva rata i u ratu (1972. godine, posle političkih čistki koje je Broz napravio prvo u Hrvatskoj, a potom i u Srbiji) ili o njihovom posleratnom delovanju (1981. godine, posle Brozove smrti).Nekoliko nedelja pred objavljivanje vesti o smrti Josipa Broza, ovaj je autor bio zamoljen da napiše kraći tekst o slobodnom zidarstvu, koji je objavljen u dva nastavka u NIN-u, kao odgovor redakcije na jedno **pismo čitalaca**. Posle objavljivanja tog teksta, u kojem je najavljen i izlazak knjige iz štampe (**Masoni u Jugoslaviji, 1763-1980**) , a koja je trebalo da se pojavi u izdanju **Prosvjete** iz Zagreba (1982), što se tada nije desilo, već tek 1984. godine, Predsedništvo tadašnje SFRJ, odnosno Savezni savet za zaštitu ustavnog poretka, čiji je predsednik bio Stane Dolanc, razmatralo je, na osnovu ekspertize službi bezbednosti (vojnih i civilnih) moguće implikacije, domaće i inostrane, objavljivanja jedne takve knjige, za koju tada nisu mogli imati informacije šta će ona sadržati (izdavačima sam davao samo sinopsis knjige, ali ne i rukopis).Odmah je usledilo predupređivanje od strane Katoličke crkve u knjizi Ivana Mužića (**Masonstvo u Hrvata - masoni i Jugoslavija**, četiri izdanja od 1983. do 1989. godine, u tiražu od po hiljadu primeraka). Rađena bez uvida u primarnu arhivsku građu, na osnovu publikovanih tekstova, ova knjiga je imala unapred zadatu tezu na koju je dala autorski odgovor - za sva **zla** koja je pretrpeo hrvatski narod, odgovorni su Srbi, a posebno Srbi masoni. Knjiga je pisana mudro i celishodno sa stanovišta dokazivanja navedene teze. Iako sam autoru te knjige ustupio nešto od izvornog masonskog materijala (gotovo sva masonska građa kojom se služio je bila iz mog privatnog poseda), pa čak od njega dobio i telegrafsku čestitku kada je jugoslovenska javnost 1990. godine obaveštena o reaktiviranju VL **Jugoslavija** u čemu sam i neposredno učestvovao, Mužić je svojom knjigom potvrdio sopstvenu doslednost na putu ostvarivanja samostalne hrvatske države, na kojem je on dugogodišnji poslenik.

SRPSKE MASONSKE LOŽE (18)

Mit ili stvarnost02.12.2002

NEKI masonski istraživači su među osnivače ovog pokreta uvrstili i Adama, Avrama, Noja, Mojsija, Solomona, Julija Cezara, Ptolomeja, Pitagoru, Isusa Hrista... Pojedini tragaoci za korenima moderne masonerije nalaze ga u drevnom Egiptu, kod Esena, Haldejaca, Feničana. Zbog toga ne čudi nijedno karakteristično mišljenje: **Prema našem shvatanju istorije,

sveštenici Baala u Asiriji, Ozirisa u Egiptu, Jehove u Palestini, Jupitera u Grčkoj i Rimu, Ahura Mazde u Persiji, Brahme u Indiji i Teutata u Britaniji obrazovali su prvobitna tajna društva, koja su upravljala i usmeravala primitivne porodične zajednice i narode. Sasvim je svejedno da li ćemo pripadnike tog sveštenstva nazivati belitima, pastoforima, levitima, pontifeksima, magima, bramanima ili druidima, bitno je da su oni bili tajno povezani i da su održavali komunikaciju od Inda do Tibra, i od Nila do Temze. To znači da je slobodno zidarstvo oduvek postojalo na ovoj planeti. Masoni su bili, u većoj ili manjoj meri, povezani sa sveštenstvom sve do 13. veka kada su se proglasili slobodnim zidarima. Od tog vremena sveštenici su počeli da ih optužuju i progone** (Vajs, 1880, NJujork).

Revolucionarni prevrati i slobodni zidariZNAČAJ rada i uticaja francuskih masona na pripremanju uslova za izvođenje revolucije iz 1789. godine vidljiv je i u imenima slavnih enciklopedista, racionalista i preporoditelja kakvi su bili D. Alamber, Monteskje, Ruso, Lafajet, Helveciju, Holbah, Laland, Taljeran, Larošfuko, Bomarše, Grez,Šenije, Danton, Udon, Taljeran, Sijes, Demulen, Kondorset, Masena, BenDžamin Franklin i mnogi drugi, koji su bili aktivni slobodni zidari.U svojoj najopštijoj formi **ideologija 1789. bila je slobodnozidarska, ona koja je izražena s takvom nevinom uzvišenošću u Mocartovoj Čarobnoj fruli (1791.), jednom od prvih velikih propagandnih umetničkih dela epohe čiji će vrhunski umetnički dometi često pripadati propagandi** (E. DŽ. Hobsbum, 1962.)Najočigledniji uticaj masonskog učenja i njene **ideologije** ogleda se u Deklaraciji o pravima čoveka i građanina, manifestu protiv plemićko-feudarlnih privilegija, hijerarhijskog društva, temeljnom dokumentu modernih građansko-demokratskih država. To je vidljivo već u njenim uvodnim delovima: **...LJudi su rođeni da žive slobodno i po jednakim zakonima... Svi građani imaju pravo sarađivati u stvaranju zakona, bilo lično ili preko izabranih predstavnika...**Ne računajući papske bule i enciklike o osudama i ekskomunikaciji katolika masona iz katoličke crkve, koje su konstanta od 1783. godine, i koje su u katoličkim državama imale uticaja na stvaranje antimasonskog raspoloženja, kao bedema za sprečavanje prodora liberalnih, prosvetiteljskih, racionalističkih i građanskih ideja i vrednosti, u Francuskoj je, vrlo brzo posle revolucije, štampana knjiga Memoari u prilog istoriji jakobinizma (1797) konzervativnog francuskog sveštenika Ogistena de Bariela. Tendenciozno pisana, Barielova knjiga je čitavu Francusku revoluciju, posebno sa stravičnim bilansom jakobinskog terora, pripisala masonskoj zaveri protiv svetovne i crkvene vlasti. On je rodonačelnik **teorije zavere**, bar kada je u njeno središte postavljeno kao inspirator slobodno zidarstvo. Postala je obrazac za tumačenje **svetske masonske zavere**, koja se, kao tajno-terorističko udruženje, sa mračnim ciljevima usmerenim na svrgavanje postojećeg svetovnog i crkvenog poretka i stvaranja **novog svetskog poretka**, u kojem će masoni ostvariti svoje konačne i neprihvatljive ciljeve vladanja, ne libi od upotrebe i najgnusnijih metoda.Ovom knjigom je i javnost, koja je, ponajčešće, posebno u to doba, bila sklona i spremna za prihvatanje odgovora na pitanja koja su izvirala iz neznanja, nerazumevanja ili iz želje za vođenjem i manipulacijom, dobila tražene **odgovore** koji, naravno, život nisu učinili ništa ni razumljivijim, ni lakšim.To što je masona bilo i među učesnicima Revolucije, ili što su najistaknutijim jakobincima glave bile odrubljene spravom koju je smislio, takođe mason Giljotin, ili što su istaknuti masoni stvarali klimu za društveni preporođaj, kao što su i masoni bili neposredni inspiratori i izvođači revolucije, nije dovoljno kao potvrda za Barijelove tvrdnje i proizvedene paranoične strahove od masonerije i ostalih **tajnih društava**. A tadašnja moderna masonerija je već bila javna, sa elementima zatvorenosti uslovljenom kako sopstvenim pravilima, tako i realnom društvenom klimom.

U periodu 1830-1848, kao i revolucionarne1848. godine, sa njenim naznakama konačne pobede liberalno-građanskog društva, bila je ostvarena i sa masonskim uticajem, pa je ponovni i mirniji razvoj masonerije u Francuskoj bio razumljiv. Tada je nastala i Velika nacionalna loža Francuske, koja nije dugo radila, ali su kao masoni aktivni bili Emanuel Arago, Leon Gambeta, Anri Brison, Žil Feri, Žil Simon, Antoan Dibos, Luj DŽVIII (latinicom), Šarl Floket. Značajni masoni od druge polovine 19. veka bili su i Lamartin, Viktor Igo, Aristid Brijan, Klod Debisi, Marsel Prust, Luj Blanš, Klemanso, maršal Foš, Artur Grusije... Za vreme Treće republike u francuskom parlamentu bilo je 250 masona, a u Četvrtoj republici bilo je oko 100 slobodnih zidara poslanika.

Velika loža i Vidzori

NA dan Svetog Jovana jevanđeliste, 27. decembra 1813. godine stvorena je Ujedinjena Velika loža Engleske (UVL Engleske). Tada je imala 544 loža u Engleskoj i 104 lože u inostranstvu i na njenom čelu je bio vojvoda od Saseksa, brat kralja DŽorDža IV. Danas, prema njenim službenim podacima, ona ima preko 8.600 loža sa preko 600.000 članova, a veliki majstor je vojvoda od Kenta, unuk kralja DŽorDža VI.Radnih **tajnih** masonskih loža bilo je po celom Britanskom ostrvu, već od 13. veka. Samo su se četiri londonske lože (**Kod guske i roštilja**, **Kod Rimljanina i gržđa**, **Kod krune** i **Kod jabuke**) sastale u Londonu, na dan Svetog Jovana Krstitelja, 24. juna 1717. godine, i obznanile formiranje VI Engleske. Za prvog VM izabran je Entoni Sajer, a sledeći VM su bili DŽorDž Pejn (1718-1719), DŽon Dezaglijer (1719), DŽorDž Pejn (1720-1721), DŽon vojvoda od Montagjua (1722), od koga započinje i tradicija da se na to mesto uvek biraju plemići. Od kada je Henri Frederik, vojvoda od Kamberlanda (brat DŽorDža III) izabran za VM (1782), postaje tradicija da se na tom mestu nalaze članovi vladajuće kraljevske hanoveranske dinastije.Već je Frederik Luis, princ od Velsa (sin DŽorDža II) postao slobodni zidar 1737. godine. Sledio je njegov sin Henri Frederik, ali na mestu velikog majsora. DŽorDž, princ od Velsa kasnije kralj DŽorDž IV, bio je na čelu VL Engleske od 1791. do 1813. godine, kada je stvorena Ujedinjena velika loža Engleske. Za novog velikog majstora Ujedinjene velike lože izabran je August Frederik, vojvoda od Saseksa (1813-1843), brat DŽorDža IV, a na tom mestu sledili su kralj Edvard VII (1874-1901), zatim princ Artur, vojvoda od Konota i Straterna (1901-1939), brat od strica kralja DŽorDža V, potom kralj DŽorDž VI (1937), i na kraju njegov brat, princ DŽorDž, vojvoda od Kenta (1939-1942). Današnji Veliki Majstor UVL Engleske 1967. godine postao je Endrju, vojvoda od Kenta, blizak rođak (unuk DŽorDža VI) kraljice Elizabete II, čiji je suprug, princi Filip, vojvoda od Edinburga, takođe slobodni zidar. U osam generacija britanske kraljevske kuće (od vremena stvaranja VL Engleske), pored navedenih, još sedamnaest muških članova su bili i slobodni zidari.

Igra masonskih simbola u SAD

VAŠINGTON je izabran za prvog predsednika SAD 4. februara, a njegova inauguracija je izvršena 30. aprila 1789. godine. Zakletvu je položio pred Robertom R. Livingstonom, VPM VL NJujorka (od 1784 do 1800. godine, čiji je i zet bio mason, general Ričard Montgomeri) na Bibliji koju je Livingston doneo iz Lože Sv. Jovana iz NJujorka. Svečanu ceremoniju vodio je slobodni zidar i general DŽejkob Morton, a Vašingtonov lični pratilac je bio, takođe mason, general Morgan Luis. Od tada je uspostavljena tradicija da, kada novoizabrani predsednici SAD polažu zakletvu, Loža Sv. Jovana svakog puta iznova odlučuje da li će se, za

tu priliku dozvoliti iznošenje Biblije iz njenih prostorija. Takva dozvola nije data pri polaganju zakletve DŽona F. Kenedija (1961.), jer je on bio član Vitezova Kolumba, bratstveničke katoličke organizacije osnovane 1882. godine, stvorene da bi omogućila katolicima u Americi **altzernativu** u odnosu na masoneriju.Kada je Vašington, sa svim spoljnim obeležjima svog masonskog članstva, pod rukovodstvom VL Merilenda, uz asistenciju masona iz njegove lože iz Aleksandrije, na svečanom polaganju kamena-temeljca za zgradu Kapitola (178.9.1793. - po projektu arhitekte DŽejmsa Hobana, masona), u temelje ove zgrade položio i posude sa pšenicom, vinom i uljem (koji se upotrebljavaju kada se osvećuje novi masonski hram - tzv. konsekracija), započeta američka masonska građevina je okončana. Na to američki masoni neprekidno podsećaju. Državni odbor proslave dvestogodišnjice podizanja Kapitola (1993) vodio je senator i mason Robert Bird.

SRPSKE MASONSKE LOŽE (19)

Nastavak Velike lože03.12.2002

JOVANOVSKO slobodno zidarstvo, koje sledi tradiciju zasnovanu na radu moderne UVL Engleske, osnovane 1717. godine i Andersonovim Načelima iz 1723. godine, tokom vremena, uprkos različitom razvoju pokreta u pojedinim zemljama, kao i razvoju masonskih sistema, pridržava se i dalje osnovnih pravila kodifikovanih početkom 18. veka. U međusobnim odnosima velikih loža koje slede pomenutu tradiciju, takođe, postoje utvrđena pravila, koja se, suštinski, nisu menjala, mada su poslednji put formulisana kao Bazični principi za međusobno priznavanje velikih loža. Naravno, da je i ovaj dokument bio delo UVL Engleske (1929) koja i danas, kao **majka** jovanovske masonerije, insistira na strogom pridržavanju svih izvornih principa i kodifikovanih pravila, posebno zbog rada onih organizacija koje slede tradiciju neregularne i samozvane masonerije, čiji je najznačajniji predstavnik Veliki orijent Francuske.Da bi jedna novoformirana velika loža stekla pravo na uspostavljanje odnosa međusobnog priznavanja, koji su stvar reciprociteta sa već postojećim velikim ložama koje baštine tradiciju engleskog jovanovskog slobodnog zidrstva, ona mora da ispuni osam bazičnih principa pri formiranju i da ih se, i posle toga, stalno pridržava. Samo u tom slučaju je ona autorizovano nastala i regularna je velika loža.Velika loža ne može postojati ako nema regularno osnovane barem tri osnovne, podružne lože, koje, kao i velika loža, moraju poštovati zakoniti poredak u svojoj državi. Na drugom mestu Bazičnih principa insistira se da je osnovi preduslov za sticanje individualnog članstva verovanje u Vrhovno Biće (Velikog Arhitektu); kao i da pri svakom ritualnom radu u loži mora biti otvorena Biblija na Jevanđelju po sv. Jovanu. Individualno članstvo je isključivo muško i ne dozvoljava se nikakva masonska komunikacija sa mešovitim ili ženskim komasonskim organizacijama.Na petom mestu je obaveza velike lože da na teritoriji svoje jurisdikcije ima svu masonsku vlast nad podružim ložama, da je nezavisna, samoupravna i odgovorna za rad tri simbolička stepena u duhu starih dužnosti i da ne dozvoljava mešanje u svoju unutrašnju organizaciju nijednoj drugoj velikoj masonskoj vlasti, niti upravnim telima viših masonskih sistema. Tri velika masonska svetla - Biblija (koja je na prvom mestu), uglomer i šestar, u svakoj prilici ritualnog rada pridružnih loža i VL moraju biti stalno izloženi. Svaki razgovor o religiji i politici je zabranjen i to je sedmi bazični princip. Na osmom mestu, kao preduslovu za

regularan rad i uspostavljanje odnosa međusobnog priznavanja, potrebno je strogo poštovanje starih dužnosti (Antient Landmarks).

VELIKI ORIJENT FRANCUSKE

GODINA 1877. je vododelna za dalji razvoj i sudbinu masonerije u Francuskoj, ali i sa velikim uticajem na razvoj masonskog pokreta u drugim zemljama, izuzev na Britanskim ostrvima. Tada, a i danas, najbrojnija i najorganizovanija francuska Velika loža - Veliki orijent je iz svoga statuta izbacila obavezu verovanja u Vrhovno Biće (Boga) kao prethodnog uslova za prijem, kao što je umesto dotadašnje Biblije, na kojoj su se polagale zakletve, uveo knjigu praznih, belih listova, kao simbol apsolutne slobode u konfesionalnom određivanju. Taj događaj je Veliki orijent doveo u potpunu suprotnost u odnosu na izvorne principe Andersonovih Načela i izazvao trajan prekid svake komunikacije sa UVL Engleske. To je Veliki orijent izolovalo od komunikacija sa svim velikim ložama koje slede tradiciju moderne engleske masonerije i on se, sa tog stanovišta, smatra neregularnom, nepriznatom i samozvanom čak i u prisvajanju samog imena mason.Ovaj raskid Velikog orijenta sa verovanjem u Boga doneće velike zabune u javnosti kada je masonerija u pitanju, jer će se isticati brojne i (ne)argumentovane primedbe na račun masonerije kao bezbožničke i političke organizacije, stavljajući znak jednakosti između Velikog orijenta Francuske i loža koje slede tradiciju Andersonovih Načela. Najveći broj primedbi upućenih na račun masonerije o aktivnom bavljenju politikom, najčešće je potkrepljen primerima iz rada baš VO Francuske.U VL Engleske je, od nekoliko loža koje su se odvojile od Velikog Orijenta, 1913. godine stvorila Velikunacionalnu ložu Francuske, koja i danas egzistira kao jedina regularna i od ostalih velikih loža priznata. Ona okuplja oko 15.000 članova u preko 900 loža, na čelu sa aktuelnim velikim majstorom Klodom Šarboneom.

MASONSKI **PLURALIZAM** U ITALIJI

NEDOVOLJNO oporavljena masonerija u Italiji je tokom 1992. i početkom 1993. godine ponovo doživela udar, čije se posledice još uvek osećaju. U antikorupcionaškoj akciji **Čiste ruke** milanskog tužioca Di Pjetra, koja je umnogome doprinela rušenju sistema državne uprave i dovela do kraja postojanja italijanske treće republike i radikalnom prekomponovanju italijanske, ne samo političke scene u poslednjih nekoliko godina, pojavile su se i optužbe o **povezanosti** mafije i nekih loža, posebno sa juga Italije. Italijanska policija je od tadašnjeg velikog majstora Di Bernardija zatražila i dobila spiskove članova loža pod zaštitom Velikog orijenta. Na osnovu istraga tužilaštva jedan broj masona je optužen za korupciju i povezanost sa mafijom. To je dovelo do razlaza u okviru Velikog orijenta, tako da se jedan broj loža solidarisao sa Di Bernardijem i njegovim stavom o nedopustivosti takvog rada, okupljajući se u novoj Regularnoj velikoj loži Italije, koju je vrlo brzo, priznala UVL Engleske. Veći broj loža ostao je u sastavu VO Italije, sa novim velikim majstorom Virgiliom Gajtuom, koje imajupodršku američkih velikih loža.Kakve je sve razmere poprimila aktuelna masonska situacija u Italiji, svedoči i otvoreno pismo VO Italije, upućeno engleskim masonima, a objavljeno kao plaćeni oglas početkom 1996. godine u londonskom **Tajmsu**, kojim se engleski masoni pozivaju na otkazivanje poslušnosti UVL Engleske i njenom velikom sekretaru Majklu Hajamu, zbog njihovog **nemasonskog** i birokratizovanog stava prilikom oduzimanja priznanja od Velikog orijenta i priznavanjem nove Regularne velike lože Di Bernardija. Ovakva, u analima

međusobnih komunikacija velikih loža nezapamćena praksa, nije promenila odluku UVL Engleske, koja je ostala pri čvrstom stavu o poštovanju Andersonovih Načela.Do ovog novog deljenja masonerije u Italiji, Veliki orijent je imao 610 loža i nešto preko 15.000 članova, ne računajućijoš oko 6.000 članova tzv. lože **Pjaca Del Đezu**, povodom koje ima prostora da se podrobnije elaborira uticaj katoličke organizacije **Opus Dei** na masoneriju, ne samo u Italiji. Nije neinteresantan ni podatak da je novi VM VO Italije Gajtu, potekao baš iz organizacije poznate pod imenom **Pjaca Del Đezu**.

AMERIČKI SIMBOLI

DVESTA godina ranije, kamen temeljac za **Predsedničku zgradu**, sa ukrštenim uglomerom i šestarom, najprepoznatljivijim masonskim simbolom, položili su masoni DŽorDžtauna. Projekat i za ovaj budući simbol ne samo slobode, već i američke moći, izradio je arhitekta, Irac rodom, DŽejms Hoban, koji je projektovao i zgradu Kapitola.Danas se zdanja Vrhovnog suda, Kapitola, Vašingtonskog obeliska i Linkolnovog memorijalnog centra nalaze između avenija Nezavisnosti i Ustava, a Pensilvanijskom avenijom povezane su sa Belom kućom, koja, sa Obeliskom i Kapitolom daje tri tačke zamišljenog trougla. Dominantan visinom (preko 200 m) Vašintonov obelisk (u osnovi je kružni grčki hram, sa formom egipatskog obeliska i piramidalnim vrhom) je, sa masonskom javnom ceremonijom, otvoren 21. februara 1885. godine (za publiku pristupačan od 1888). Kamen temeljac je i za ovo zdanje-simbol položio VM VL Okruga Kolumbije, 4. jula 1848. godine.

U temelje postolja Statute slobode u NJujorku postavio je 5. avgusta 1884. godine Vilijam Brodi (Veliki majstor VL NJujorka) uglomer, lenjir i visak, masonske simboličke alate. Francuskom vajaru, garibaldincu i članu pariske lože **Alzas-Loren**, Frederiku Bartoldiju, koji je izradio Statuu, početnu ideju su dali Oskar i Edmon Lafajet, sinovi Vašingtonovog generala markiza Lafajeta, a Bartoldiju je u statičkoj konstrukciji pomogao mason A. G. Ajfel. Statua, kao simbol ljudske slobode i tolerancije među nacijama, ranije često nazivana i **Majka useljenika**, jer su je, sa uplovljavanjem brodova u njujoršku luku, prvu ugledali, verujući u njenu magičnu moć ostvarenja sopstvenih, američkih snova.

Feljton „Večernjih Novosti“