Štamparske forme – ispit

Digitalna montaža tabaka

- Motaža predstavlja pozicioniranje pojedinačnih elemenata na format buduće štamparske forme, prema tabaku za raspodelu

- Tabak za raspodelu je tlocrt na kome su ucrtani znaci koji definišu izgled štampanog tabaka i koji pomažu štamparima i knjigovezcima, u cilju dobijanja ispravno odštampanog i povezanog proizvoda

- Raspored stranica na tabaku zavisi odo Tipa mašine o Minimalne i maksimalne veličine tabaka o Gramature i karakteristike podlogeo Vrste podlogeo Načina povezivanja i dodatnih poslova u ZGO

Izrada forme za ravnu štampu

- Postupci ravne štampe su o Litografijao Algrafijao Direktna štampa sa cinkane ploče o Ofset štampa

- U zavisnosti od predloška i tehnike kojom se vrši reprodukcija razlikuju se o Konvencionalne štamparske formeo CTP štamparske forme – dobijaju se pretvaranjem digitalnog signala, aktivacijom laserskog izvora, u

cilju osvetljavanja ploče

Izrada ofset ploča

- Izrada ofset ploča podrazumeva sledeće korakeo Odmotavanje aluminijumskog limao Osnovno zrnčanjeo Fino zrnčanje o Mikro zrnčanjeo Nanošenje kopirnog slojao Nanošenje mat slojao Laserska kontrolao Sečenje na format

1

Štamparske forme – ispit - Forma se sastoji iz nosača koji je najčešće aluminijumska ploča, koja je nahrapavljena i na čijoj se površini u

procesu površinske obrade stvorio Al2O3o Al2O3 je za razliku od nepolarne kristalne strukture aluminijuma polaran, te je hidrofilano Oksidni sloj ima odlična mehanička svojstva, odnosno tvrd je

- Na površinu ploče se nanosi kopirni sloj koji je hidrofoban, odnosno oleofilan- Da bi se aluminijumska ploča mogla koristiti u procesu izrade ofsetnih loča mora biti adekvatno

nahrapavljena- Hrapavljenjem se postiže

o Povećava se specifična površina ploče, što omogućava bolju adsorbciju sredstva za vlaženjeo Ravnomernija raspodela sredstva za vlaženje, odnosno smanjuje se utrošak sredstva za vlaženjeo Smanjuje se mogućnost klizanja boje sa štamparskih površina

- Kada je forma neodgovarajuće nahrapavljena dolazi do negativnih efekatao Kada je zrno previše krupno, na površini se zadržava previše sredstva za vlaženje, što dovodi do

rastezanja papirao Krupna zrna dovode do nazubljenih ivica između štampajućih i neštampajućih površinao Presitno nahrapavljena površina dovodi do loše adsorbcije

- Hemijsko zrnčanje je hrapavljenje površine aluminijuma delovanjem hlorovodonične kiseline- Elektrohemijsko zrnčanje je postupak elektrohemijskog rastvaranja površine ploče, potapanjem iste u

elektrolitički rastvor i povezivanjem ploče kao anode- Elektrohemijsko oplemenjivanje je postupak anodizacije, kojim se stvara prevlaka Al2O3 na površini ploče

o Debljina prevlake je 2-4 µm i ona predstavlja hidrofilni sloj površine pločeo U procesu anodizacije veličina i oblik sloja zavise od

Napona struje koji se propušta kroz elektrolit Koncentracije elektrolita Temperature rastvora

- Kopirni sloj je hemijska kompozicija koja se nanosi na površinu ploče i koja pod dejstvom svetlosti određene talasne dužine postaje rastvorljiva ili nerastvorljiva u rastvaračima

- Kod konvencionalnih ofset ploča kopirni sloj je hidrofoban odnosno oleofilan, te predstavlja štampajuće elemente

- Rastvoreni delovi kopirnog sloja se uklanjaju u procesu razvijanja i otkrivaju neštampajuće elemente u vidu oksidne prevlake aluminijuma

- Ofset ploče koje na sebi imaju prevlaku kopirnog sloja nazivaju se predoslojene- U zavisnosti da li se pri osvetljavanju koriste negativ ili pozitiv kopirni predlošci, ploče se dele na negativ i

pozitiv ploče

- U zavisnosti od vrste jedinjenja kopirni slojevi se dele na o Kopirne sloje ve na bazi diazo jedinjenja

2

Štamparske forme – ispit o Kopirni slojevi na bazi fotopolimerao Kopirni slojevi na bazi srebro halogenidao Kopirni slojevi na bazi organskih fotoprovodnika

Diazo kopirni slojevi

- Diazo jedinjenja sadrže dva atoma azota, međusobnno povezanih dvostrukom vezom- Diazo funkcionalna grupa povezana je sa cikličnim radikalom i neorganskim anjonom

- Pri uticaju svetlosti određene talasne dužine dolazi do hemijske reakcije pri kojoj se diazo grupa zamenjuje nekom drugom grupom

- Prilikom zamene dolazi do stvaranja novog hemijskog jedinjenja a kopirni sloj se na tom mestu učvršćuje

- Inden-karbonska kiselina koja nastaje u reakciji je rastvorljiva, so koja se rastvara u vodenim rastvorima baznih rastvaračima 11-12 pH

- Razvijač razvija sve osvetljenje površine, dok nerastvoreni hidrofobni sloj postaje štampajuća površina

Fotopolimerni kopirni slojevi

3

Štamparske forme – ispit - Fotopolimerni kopirni slojevi sadrže monomere i fotoinicijatore koji pod uticajem svetlosti dovode do

polimerizacije monomernih molekula, te stvaranja nerastvorljivih lanaca- Današnji monomeri su rastvorljivi u organskim rastvaračima

o Na rastvorljivost utiče neka od funkcionalnih grupao Polimeri mogu imati sposobnost dalje polimerizacije zbog prisustva nezasićenih dvostrukih veza

- Danas se koriste tri tipa kopirnih materijalao Tečni fotopolimer – metalna ploča se oslojava tečnim fotopolimerom, nakon čega se vrši kopiranjeo Čvrsta smesa tečnog polimera i čvrstog polimerao Čvrsti polimer sa sposobnošću dalje fotopolimerizacije

- Važna komponenta fotopolimernog sloja je fotoinicjator, koji predstavlja nepostojano hemijsko jedinjenje, koje se pod uticajem svetlosti raspada i deluje na monomerne molekule u predelu dvostruke veze i time započinje proces polimerizacije

Kopirni slojevi na bazi AgX

- Osvetljena emulzija se pretvara u metalno srebro, koje prolazi kroz želatin u neeksponirani deo

- Posle eksponiranja ploča se razvija, potapanjem u aktivator nakon čega se razvijanje prekida potapanjem u stabilizator

Elektrografija

- Za izradu ploča se koriste organski fotoprovodnici, koji predstavljaju kompoziciju oxadizola i senzibilizatora roamina

Ploče za bezvodni ofset

- Sastoje se od o Transparentnog zaštitnog sloja

o Silikonskog – gumenog slojao Foto osetljivog polimernog slojao Osnovnog sloja

4

Štamparske forme – ispit o Aluminijumske osnove

Proces osvetljavanja konvencionalnih ploča za ofset

- Postoje dve vrste specijalnih uređaja za osvetljavanje ploča o Osvetljavanje kamerom sa mikrofilmao Osvetljavanje kamerom sa refleksnog originala

- Postupak kopiranja je radna operacija u kojoj se kopirni sloj osvetljava kroz odgovarajući predložak pri čemu se osvetljeni delovi kopirnog sloja, pod dejstvom energije fotona hemijski menjaju

- Kopirni ramovi za osvetljavanje mogu konstrukcijski biti o Vodoravni i vertikalnio Samostani ili uređaji sa ugrađenom lampom

- Uređaji za osvetljavanje se sastoje od o Lampe o Table sa vakuumomo Pozitiv ili negativ predloškao Upravljačkog dela

- Proces eskpozicije se sastoji od dva delao Standardna ekspozicijao Ekspozicija difuznim svetlom

Bitno zbog nečistoća koje mogu da ostanu od montaže na filmu- Potkopiravanje u pozitiv postupcima dovodi do negativne deformacije odnosno smanjenja štampajućih

elemenata, dok kod negativ postupcima to dovodi do proširenja, odnosno pozitivne deformacije

Spektralna osetljivost kopirnih slojeva

- U zavisnosti od vrste kopirnog sloja, odnosno hemijskih jedinjenja korišćenih za njegovu izradu, spektralna osetljivost istih varira

- Na osnovu fotohemijskih promena mogu se podeliti nao Fotopolimerne – osetljivi na zračenje manje talasne dužine od 365 nm pa do preko 400 nm, odnosno

vidljivi deo spektra, te se koristi žuto zaštitno svetloo Diazo kopirne slojeve – 380 – 420 nm sa maksimumom na 380 nm o Dihromatna jedinjenja – osetljivost na svetlost oko 380 nm i 450 nm

5

Štamparske forme – ispit

Izvori svetla za kopiranje konvencionalnih ploča

- Izvori svetla koji se koriste za kopiranje konvencionalnih ploča suo Voltin luko Ksenonske lampeo Metal-halogene lampeo Živine lampeo Natrijumske lampe

- U kopirnim uređajima skoro iskjučivo su u upotrebi metal-haogene lampe

Metal halogene lampe

- Lampe koje se koriste kao izvori svetlosti u kopirnim uređajima za konvencionalne ploče- Sadrže živina isparenja i mogu biti pod visokim ili niskim pritiskom- Izrađuju se u snagama od 1 do 8 kW- Zavisno od primese može se promeniti emisioni spektar da bude u skladu sa senzibilizacijom određenih

kopirnih slojevao Ako sadrže galijum-hlorid pogodne su za osvetljavanje diazo kopirnih slojevao Ako sadrže feri-hlorid pogodne su za osvetljavanje fotopolimernih kopirnih slojeva i kopirnih slojeva

osetljivih na dnevnu svetlost

Razvijači za pozitiv predoslojene ploče

- Razvijači za pozitiv predoslojene ploče su rastvori baznih jedinjenja kao što su fosvati ili silikati- Razvijač obezbeđuje rastvaranje indenkarbonske kiseline, bez ostećenja aluminijum oksida- pH razvijača treba da bude oko 11

Kontrola kopiranja ofset ploče

6

Štamparske forme – ispit

Izrada ploče za ravnu štampu pomoću CtP uređaja

- OPI – open prpress interface je tehnika koja podrazumeva generisanje slike niske rezolucije koja se koristi u prelomu strane, dok se slika visoke rezolucije čuva na serveru

- Kada je prelomljeni materijal spreman za osvetljavanje filma ili ploče slike niske rezolucije se zamenjuju slikama visoke rezolucije

Ctp ploče za ravnu štampu

- U zavisnosti od korišćene podloge dele se nao Aluminijumske – koristi se za visoke tiraže i visoko kvalitetne posloveo Plastične

- U CtP uređajima se koriste izvori svetlosti male snage u poređenju kod kopirnih ramova, i snaga iznosi svega 1 mW do 40 W

- U zavisnosti od emisionog spektra izvora svetlosti CtP uređaji se dele nao Tehnologija vidljive svetlosti

Ploče koje se koriste moraju imati kopirni sloj osetljiv na vidljivi deo spektra Nazivaju se još i konvencionalne CtP ploče Rukuju se pri zaštitnom osvetljenju Postoje tri osnovna tipa ovih ploča

CtP ploče sa emulzijom na bazi fotopolimerao Ponašaju se kao i konvencionalne negativ ofset pločeo Sastoje se iz aluminijumske osnvove i fotopolimernog sloja, na koji je nanet

PVA sloj koji štiti od uticaja kiseonika iz vazduhao Delovanjem svetlosti dolazi do polimerizacije, nakon čega se ploča izlaže

toploti, da bi se latentna slika pretvorila u stalnu o Razvijanjem se uklanjaju nepolimerizovani odnosno ne osvetljeni delovi

kopirnog sloja CtP ploče sa emulzijom na bazi srebrohalogenida

7

Štamparske forme – ispit o Koriste princip difuzije jona

Prilikom osvetljavanja dolazi do fotolize srebra, istovremeno na neosvetljenim delovima dolazi do difuzije jona srebra u centralni sloj, gde se u procesu razvijanja redukuju u elementarno Ag, tojest postaju štampajuća površina

o Ponašaju se kao konvencionalne CtP ploče

Hibridne CtP ploče sa kompleksnom emulzijomo Na aluminijumsku ploču je nanesen fotopolimerni sloj, a preko njega

srebrohalogenidna emulzijao Prvom ekspozicijom se formira slika na srebrohalogenidnoj emulziji, koja

predstavlja štampajuće elemente, dok se posle druge ekspozicije odkrivaju neštampajući elementi

o Tehnologija ljubičaste svetlosti Prodor tehnologije je uslovljen bio razvojem jeftinih violet laserskih dioda Diode emituju svetlost talasne dužine od oko 410 nm Koriste se za osvetljavanje ploča na bazi srebrohalogenida Diode su izuzetno male snage od oko 5 mW Koriste se u komercijalnoj štampi gde pariraju termalnim pločama

o Termalna tehnologija Termalne negativ ploče – sastoje se od kopirnog sloja sa unakrsno povezanim

fotopolimerima, na kojima laser formira štampajuće površine Toplotnim zračenjem laser lance polimera topi Posle ekspozicije ploča se mora zagrejati na 125oC pre nego što se može razviti Zagrevanjem fotopolimerni lanci postaju nerastvorljivi u baznim rastvaračima

Termalne pozitiv ploče – takođe se sastoje od unakrsno povezanih lanaca fotopolimera Termalni laser razgrađuje veze među fotopolimernim lancima i čini ih rastvorljivim u

procesu razvijanja, dok neosvetljeni delovi ostaju nerastvorljivi Ploče se ponašaju kao i pozitiv ploče

Termalne ploče bez konvencionalnog razvijanja Koriste termalne lasere za oslikavanje ploče, nakon čega ne zahtevaju hemijsku

obradu, odnosno razvijanje Tehnologije oslikavanja koje se koriste su

o Termička albacija Zrak termalnog lasera topi oleofilni sloj i oslobađa površinu

hidrofilnog karaktera koji je ispodo Promena faze rastvorljivosti

Thermal Direct ploče primenjuju tehnologiju promene faze rastvorljivosti kopirnog sloja

Oslikana područja postaju nerastvorna, nakon čega se ploča postavlja direktno u mašinu za štampu, u kojoj se puštanjem sredstva za vlaženje i boje na cilidre bojanika odnosno sistema za vlaženje spiraju čestice koje su ostale rastvorljive

8

Štamparske forme – ispit o Topljenjem oslikanog sloja – termofuze

Laser topi fine plastične čestice, koje se spajaju sa površinom ploče i stvaraju trajnu sliku

Ploča ne zahteva dodatno razvijanje i spremna je nakon osvetljavanja

Prednost kod ploča koje ne zahtevaju hemijsku obradu suo Ušteda troškova i vremenao Ušteda prostorao Olakšana standardizacijao Neznatan uticaj na čovekovu okolinuo Povećanje produktivnosti

CtP osvetljivači sa ravnim postoljem

- Osvetljivači sa ravnim postoljem su ograničeni sa maksimalnim formatom ploča- Nalaze primenu u novinskoj industriji gde se koriste manji formati ploča- Najveći broj osvetljivača koristi tehnologiju vidljive svetlosti

Osvetljivači sa spoljašnjim cilindrom

- Ploča se kod ovih osvetljivača montira na obod cilindra, dok osvetljivačka glava vrši kretanje paralelno sa osom cilindra dok se isti okreće

- Ovakvom konstrukcijom se obezbeđuje idealno pozicioniranje svake tačke na cilindru

Osvetljivači sa unutrašnjim cilindrom

- Glava osvetljivača smeštena je u centru cilindra koji ne rotira- Ploča se fiksira na unutrašnji obod cilindra- Glava rotira sa 20.000 – 24.000 obrtaja u minuti, dok se istovremeno kreće i duž oce cilindra- Glava se sastoji od ogledala i prizmi koje projektuju laserski zrak na CtP ploču

Ink-jet ofset CtP

- Modifikovani ink-jet štampači na površinu aluminijumske ploče nanose sredstvo koje stvara štampajuće površine

- Kao osnova se koriste aluminijumske ploče sa anodiziranom površinom na koju se pomoću mlaznica ink-jet štampača nanose štampajući elementi

9

Štamparske forme – ispit CtP poliesterske ploče

- Koriste se u segmentu manjih tiraža, manjih formata i nižeg kvaliteta otiska - Postoje dve dominantne tehnologije kopirnih slojeva

o Na bazi termo transferao Na bazi srebro

halogenida

Površinske pojave

- Pojave koje se dešavaju na granici fazao Adsorbcijao Razlivanjeo Kvašenjeo Kapilarno prodiranje

- Površinske pojave su posledica postojanja razlike u svojstvima molekula na površini i unutrašnjosti fazeo Molekuli na površini nisu okruženi istorodnim molekulima, te međumolekularne sile nisu

kompenzovane, odnosno poseduju slobondu površinsku energiju- Višak površinske energije koju ovi molekuli poseduju, dovodi do pojave površinskog napona koji deluje

paralelno sa površinom i nastoji da je smanji o Površinski napon zavisi od temperature, jer kohezione sile slabe povišenjem temperature

- Polarnost molekula nastaje zbog neravnomerne raspodele naelektrisanja unutar molekula, odnosno jedan deo molekula je pozitivnije a drugi negativnije naelektrisan

o Polarni molekuli imaju orjenatciju kada se nalaze u graničnim slojevima

Vlaženje

- Vlaženje je pojava koja se javlja kada su tečna i čvrsta faza u kontaktu- Vlaženje je fizikalna pojava uslovljena smanjenjem

površinskog napona- Ukoliko tečnost smanjuje svoj površinski napon, ona nastoji da

se razlije i zauzme što veću površinu- Kontaktni ugao je način utvrđivanja stepena vlaženja površine

određenom tečnošću

10

Štamparske forme – ispit

Θ=180o – tečnost ne kvasi površinuΘ=0o – tečnost u potpunosti kvasi površinu

Θ< 90o – tečnost dobro kvasi površinuMali broj kapljica

Θ>90o – tečnost slabo kvasi površinuVeliki broj kapljica

Selektivno vlaženje

- Kada se na površinu čvrstog materijala nanesu dve tečnosti različitog površinskog napona, tečnosti se neće mešati, i površinu će vlažiti tečnosti koja ima svojstva polarnosti sličnija čvrstom telu

Napon na granici čvrsto-ulje je veći nego napon na granici čvrsto voda

Napon na međufaznoj granici čvrsto-ulje je manji nego međufazni napon na granici čvrsto voda

Sredstvo za vlaženje

- Treba da o Spreči nanošenje boje na neštampajuće elementeo Obezbedi brzo čišćenje boje sa neštampajućih elemenatao Omogući brzo širenje vode po površini formežo Obezbedi jednoličan dotok preko valjaka za vlaženjeo Obezbedi vlaženje poloče i navlake višerao Kontroliše emulgovanje boje i vode

- Sredstvo za vlaženje se sastoji odo Pufera o Izopropil alkoholao Glicerinao Gumiarabikeo Sredstvo za sprečavanje algio Antipenušavcao Indikatorske bojeo Vode

11

Štamparske forme – ispit

- Prevelika količina sredstva za vlaženje dovodi od ispiranja boje i smanjenja optičke gustine punog tona- Premala količina sredstva za vlaženje dovodi do razmazivanja boje, odnosno zapušavanja velikih tonskih

vrednosti

Puferi

- Puferi su rastvori slabih kiselina i njihovih soli ili slabih baza i njihovih soli, koje imaju sposobnost da spreče oscilacije pH vrednosti otpuštanjem H ili OH jona u rastvor

Konstrukcije sistema za vlaženje

- Kod konvencionalnih sistema za vlaženje, višer je presvučen frotirnom navlakom, dok je kod alkoholnog vlaženja valjak presvučen gumom

- konvencionalni sistem za vlaženje

12

Štamparske forme – ispit

Izrada forme za visoku štampu

- Visoka štampa se odlikuje štampajućim elementima koji su izdignuti, dok su neštampajući udubljeni- Polazni materijali za izradu štamparskih formi za visoku štampu mogu biti

o Metali o Plastični materijali

- Postupci visoke štampe suo Leterpreso Fleksografijao Leterset – suvi ofset

- Štamparske forme za flekso štampu se izrađuju od o Gume o Fotopolimera

- Načini izrađivanja gumenih formio Ručno

Polazni materijal je vulkanizirana guma, prirodnog ili sintetičkog porekla na koju se postavlja crtež na transparentnoj podlozi

Sa crteža se prenosi trag olovke na površinu forme

13

Štamparske forme – ispit Graver ručno iseca gumu po tragovima olovke

o Izrada štamparske forme preko kalupa Osnovni kalup koji se izrađuje od metala, oslojava se foto osetljivim hemikalijama, nakon

čega se osvetljava preko negativ predloška Nakon osvetljavanja pristupa se nagrizanju smešom ulja, kiseline, aditiva i vode Cink i magnezijum se nagrizaju azotnom kiselinom, dok se za bakar koristi ferihlorid

Kalup matrica se izrađuje najčešće od materijala koji sadrži fenolnu smolu, celulozna vlakna i mineralne punioce

Smole prvo tope a nakon toga vulkaniziraju Štamparska forma

Fotopolimerne štamparske forme

- Fotopolimerne štamparske forme su slične gumenim, imaju elastičnost i fleksibilnost i obezbeđuju odličan prenos boje

- Fotopolimer može biti dostavljen u tečnom ili čvrstom obliku

- Fotopolimerne ploče se sastoje odo Elastomera – daju osobine gume, elastičnosti i

fleksibilnosto Monomerao Fotoinicijatorao Plastisajzera

- Osvetljavanje se vrši iz dve fazeo Osvetljavanje pozadine bez filma - predekspozicija

Dužina osvetljavanja određuje debljinu podloge

o Glavna ekspozicija- Film koji se koristi za osvetljavanje je

negativ film Dmax ≥ 4,00 Dmin ≤ 0,05

Computer to flekso

- Dve dominantne digitalne tehnologije izrade štamparske forme za flekso su

o Lasersko graviranje gumenog cilindra

14

Štamparske forme – ispit CO2 laser gravira neštampajuće elemente na predhodno površinski obrađenoj i

vulkaniziranoj formio Lasersko uklanjanje maske na

fotopolimernoj ploči – CtFlekso sistem

Curel Fast princip rada

- Curel Fast ploča se postavlja na cilindar kroz koji protiče voda za hlađenje- Pre početka razvijanja ploča se zagreva infra crvenim zračenjem- U kontaktu sa valjkom za razvijanje odstranjuju se istopljeni monomer, koji nije polimerizovan u procesu

osvetljavanja- Ploča rotira na cilindru od 10-12 puta - Prednost ovog sistema je

o Eliminacija organskog rastvaračao Brza izrada pločeo Lako upravljanje o Jednostavna instalacija opreme

Sito štampa

- Sito štampa je određena sa tri faktorao Zategnutost sitao Tkanje sitao Okvir

- Metalni ramovi koji se danas koriste kao okvir za sito imaju

o Dobru dimenzionu stabilnosto Otporni su na rastvarače o Omogućavaju zatezanje sa većim silama i otporni su

na rastezanje

15

Štamparske forme – ispit - Gustina tkanja sita mora biti minimum 4 puta veća od linijature rastera- Film koji se koristi u direkt postupku osvetljavanja fotoosetljive emulzije na situ mora biti pozitiv čitljiv film

Dmax ≥ 3,5 Dmin ≤0,06

- Computer to screen – ink jet postupak, koristi modifikovane ink jet stampace koji mlaznicama nanose vosak ili nepropusnu boju na površinu sita

Duboka štampa

- Duboka štampa obuhvata dva postupkao Duboka direktna štampao Duboka indirektna štampa – tampon

- Kod direktne duboke štampe postoje tri osnovna metoda oslojavanja čeličnog cilidra bakarnom prevlakom

o Metod taknog slojao Metod debelog slojao Metod balardovog plašta

- Čelični cilindar se u procesu oslojavanja bakrom potapa u elektrolitički rastvor gde služi kao osnova na koju se nanosi bakarna prevlaka

- Cilindar se povezuje kao katoda dok se bakarne šipke povezuju kao anoda

- Tri osnovna metoda izrade forme za duboku štampu su

o Nagrizanjemo Laserskim graviranjem o Elektro-mehaničko graviranje

Tampon štampa

- Postoje dva osnovna sistema tampon štampe zasnovana na konstrukciji bojanika

o Sa otvorenim bojanikomo Sa zatvorenim bojanikom

- Film za izradu forme za tampon štampu mora da ima mat površinu i Dmax ≥ 4,0 Dmin ≤ 0,05

16

Štamparske forme – ispit

17